PERSMAP 3 HOOFDTENTOONSTELLINGEN
22 09 ‘15
PRAKTISCHE INFORMATIE
PERSCONTACT
Inge De Keyser & Astrid Laming
[email protected] [email protected] T. +32 (0)2.504.91.35 / T. +32(0)2.504.91.29
BEELDEN
Beelden kan u in hoge resolutie downloaden op onze website www.europalia.eu – in de rubriek: pers > Beelden om te downloaden. (Er is geen paswoord nodig)
SOCIALE MEDIA
EUROPALIA TURKEY is ook aanwezig op volgende sociale media: Facebook: www.facebook.com/Europalia Twitter: twitter.com/EuropaliaTurkey Youtube: www.youtube.com/user/EuropaliaFestival Vimeo: vimeo.com/user8812336 Instagram: instagram.com/europalia Pinterest: www.pinterest.com/Europalia/ Flickr: www.flickr.com/photos/europalia
NIEUWSBRIEF
Blijf op de hoogte via de EUROPALIA-nieuwsbrief. Schrijf u in via de
PROGRAMMABOEK
De volledige programmabrochure kan geconsulteerd worden op de
website www.europalia.eu.
website of besteld bij EUROPALIA: EUROPALIA ARTS FESTIVAL Ravensteingalerij 4 1000 Brussel Info: +32 (0)2.504.91.20
[email protected]. 3
INHOUDSTAFEL
SUBSIDIES & SPONSORING............................................................................................
6
3 TOPTENTOONSTELLINGEN..........................................................................................
7
ANATOLIA.............................................................................................................
8
IMAGINE ISTANBUL..............................................................................................
25
ISTANBUL-ANWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN......................................
39
EUROPALIA ARTS FESTIVAL.............................................................................................
51
ORGANISATIE...................................................................................................................
55
COMMISSARISSEN-GENERAAL...........................................................................
58
DIRECTEURS-GENERAAL.....................................................................................
59
CURATOREN..........................................................................................................
60
5
6
3 TOPTENTOONSTELLINGEN EXPO
* Anatolia
| BOZAR | Brussel
* Imagine Istanbul
| BOZAR | Brussel
* Istanbul-Antwerpen.
| MAS
Twee Havens. Twee Steden
| Antwerpen
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA 07 10 ‘15 - 17 01 ‘16 Paleis voor Schone Kunsten - Brussel ERFGOED
Anatolië is van oudsher een brug tussen Europa en Azië, waar tal van migraties zorgde voor een buitengewoon boeiende culture uitwisseling. Het is misschien wel de grootste bakermat van culturen, met een ongezien rijk patrimonium, dankzij een twaalf millennia lange, ononderbroken opeenvolging van beschavingen. Hoe verschillend die opeenvolgende beschavingen ook waren, het is opvallend hoe cultus en rituelen werden doorgegeven. De continuïteit van die rituelen vormen de rode draad doorheen de tentoonstelling en een unieke manier om ons gastland te introduceren. Elk van de 4 hoofdstukken doorloopt 12 millennia rituelen, vanaf de oudste Anatolische beschavingen tot aan het Ottomaanse rijk. Meer dan 200 objecten, waarvan vele nooit eerder getoond, uit ruim 30 musea uit de verste uithoeken van Turkije, illustreren zo het diverse en weelderige Anatolische patrimonium. Het eerste hoofdstuk bekijkt de religieuze interpretatie van de kosmos en de verering van hemellichamen in de verschillende culturen van Anatolië. We tonen bijvoorbeeld rituele voorwerpen van de Alacahöyüksite (bronstijd) uit het Museum voor Anatolische Beschavingen in Ankara, reliëfs en beelden uit de klassieke oudheid van de Archeologische Musea in Istanbul en miniaturen en textiel uit de Seldjoek en Ottomaanse periodes uit onder andere het Topkapı-paleis, die getuigen van de verering van de hemel, de sterrenbeelden, de zon of de maan. Een tweede hoofdstuk focust op de verering van een aantal natuurfenomenen (bergen, rotsformaties, bronnen, rivieren, fonteinen) en op de rituelen rond de natuurcycli. Reliëfs of sculpturen van riviergoden, nymfen en levensbomen illustreren het centrale belang van de natuur in de rijke kunstuitingen van de verschillende beschavingen en godsdiensten die elkaar opgevolgd hebben op Anatolische bodem, opnieuw van de bronstijd tot de Ottomaanse periode. Het derde hoofdstuk richt zich tot de sfeer van het goddelijke. We tonen de evolutie van de oudste, nog schematische mensbeelden ter wereld (10de millennium v. Chr.), via de neolithische moedergodinnen in terracotta en via aniconische stenen idolen uit de vroege bronstijd (3de millennium v. Chr.) tot de goddelijke wezens in een correcte antropomorfe vorm. Perfecte lichaamsvormen en een juiste weergave van beweging zien we in de afbeeldingen van de Olympische Goden (vanaf de 5de eeuw v.Chr.). Dit luik schenkt ook aandacht aan typisch ‘oosterse’ voorstellingen van goden: gevleugelde goddelijke wezens, goden die op dieren staan, ‘betyls’ (bv. de beroemde Artemis van Efeze) en aan de lokale Neo-Hetitische godin, Kubaba. Zij transformeerde tot Kybele die vanaf de 2de eeuw v. Chr. één van de belangrijkste beschermgodinnen van Rome werd. 8
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Binnen de monotheïstische religies tonen we de verwerking van heidense godenbeelden door de eerste christenen, net als de evolutie van de afbeelding van Christus. Gezien het verbod van de islam op afbeeldingen van Allah en de Profeet, vervingen de Turkse Seltsjoeken en Ottomanen de afbeeldingen door een kalligrafische weergave van hun naam, en door zogenaamde ‘woordportretten’ en afbeeldingen van de voetzolen of sandalen van de Profeet. Maar binnen de Turkse islam - vooral onder de Seldjoeken – zien we ook een grote tolerantie ten opzichte van menselijke en dierlijke afbeeldingen in gesofisticeerde seculiere architectuur en kunstambachten. We tonen schitterend meubilair en gebruiksvoorwerpen uit moskeeën, net als miniaturen en textiel uit verschillende periodes. Ook de cultusplaatsen van de diverse Anatolische beschavingen komen aan bod, aan de hand van architecturale resten van tempels, van Byzantijnse kerken en moskeeën, elementen van hun interieur en exclusieve, bij de eredienst gebruikte objecten. Er wordt eveneens aandacht geschonken aan offers en altaren, aan religieuze festivals en spelen, en aan de pelgrimstochten die zich vanaf de klassieke oudheid ononderbroken tot de hedendaagse Hadj voortzetten. Het vierde en laatste luik behandelt goddelijke interventies in de wereld van de mensen. Aan goden en heiligen werd genezingskracht toegedicht en eeuwenlang probeerde de mens zich te beschermen tegen allerlei vormen van onheil, waaronder het Boze Oog. Ondermeer sculpturen van Asklepios en ex-voto’s tonen het voortdurende belang van de bijhorende rituelen. We behandelen ook de relatie tussen religie en politiek, met topstukken die de Romeinse keizercultus illustreren. Om af te sluiten tonen exclusieve objecten hoe zowel aan het Byzantijnse als aan het Ottomaanse hof de vorst via een hofceremonieel en ceremoniële kledij ver boven zijn onderdanen verheven werd. In het kort De centrale erfgoedtentoonstelling introduceert het gastland in al zijn diversiteit. Met rituelen als leidraad wordt een overzicht van maar liefst 12.000 jaar Turkse cultuur getoond (vanaf de oudste Anatolische beschavingen tot en met het Ottomaanse rijk). Het wordt zonder twijfel een boeiend en uniek beeld van Turkije, met kunstwerken uit meer dan 30 Turkse collecties. 3 redenen om deze tentoonstelling niet te missen: * Indien u alle kunstwerken die in deze tentoonstellng te zien zijn in Turkije wil zien zal u verschillende maanden moeten reizen. Al deze kunstwerken worden uitzonderlijk samengebracht in ANATOLIA * Het is een unieke gelegenheid om culturele schatten te ontdekken waarvan sommigen nooit eerder buiten Turkije getoond werden. Zo bijvoorbeeld de objecten van Göbekli Tepe, die de oudste tempel ter wereld genoemd wordt. * De tentoonstelling is een unieke en originele inleiding tot Turkije en het festival EUROPALIA TURKEY.
9
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling
M3 I 186m²
M2
162m²
M1
185m²
G1
III.B 80m²
GG
II.A 312m²
Hall Horta
G2
III.B 125m²
G3
III.A 80m²
Lift II.B
H5 II.B 67m² Rotonde Ravenstein
H4 II.C
H3
II.D 232m²
H2
II.E 134m²
55m² 10
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling I. KOSMOS EN NATUUR Kosmos
a. Afbeeldingen kosmos
b. Verering hemellichamen
zon - maan
Verering wonderen natuur
c. Verering van natuurfenomenen
Bergen/rotspartijen Bronnen, rivieren, fonteinen II. DE WERELD VAN HET GODDELIJKE
A. De afbeelding van het goddelijke in polytheïstische culturen
a. Prehistorie
1. Prekeramisch neolithicum (10500 - 7600 v. Chr.)
2. Keramisch neolithicum en chalcolithicum (7600 - 3000 v. Chr.)
b. Bronstijd (3000 - ca. 1200/1180 v. Chr.)
3. Vroege bronstijd (3000 - 2000 v. Chr.)
4. Hettieten (19de - vroege 12de eeuw v. Chr.)
c. Vroege ijzertijd (11de eeuw - 334/330 v. Chr.)
5. Urartu (ca. 850 - ca. 640 v. Chr.)
6. Oosterse goden, doorlevend in klassieke periode
7. Met Griekse kolonisatie introductie ‘Olympische goden’
8. Voorleven heidense iconografie in Bijzantijnse tijd
B. Weergave God in monotheïstische culturen
d. Vroege christendom
9. Aanvankelijk via symbolen
10. Vanaf 4de eeuw als Goede Herder
e. Seldjoeken en Ottomanen
11. Vanaf midden 4de eeuw als volwassen man 12. Afbeeldingen namen Allah, Profeet e.a. religieuze leiders
vervangen door kalligrafie
13. Tolerantie Seltsjoeken t.o.v. seculiere figurale kunst
14. Verwijzing naar Profeet via symbolen 11
Structuur van de tentoonstelling
ANATOLIA Structuur van de tentoonstelling
C. Hybride half-goddelijke wezens
15. Protohistorie, klassieke en Byzantijnse periode
16. Seltsjoeken, seculiere kunst
17. Ottomaanse seculiere kunst
18. Engelen in Bijzantijnse, Seldjoekse en Ottomaanse kunst
D. Cult places en rituele objecten
19. Prekeramisch neolithicum (10500 - 7600 v.C.)
20. Klassiek culturen 21. Byzantijnse kerken
22. Seltsjoekse en Ottomaanse moskeeën
E. Offers, religieuze festivals, pelgrimstochten
23. Offers: dieren, plengoffers, votiefgaven
23. Religieuze ‘agones’ 24. Pelgrimstochten III. HET GODDELIJKE IN HET DAGELIJKSE LEVEN
A. Genezing, bescherming, bestraffing
a. genezing door goden, heiligen of rituelen
1. Heilsgoden b. bescherming/bestraffing 2. Tegen grafschennis
3. Tegen ziekte of onheil
B. Staat en godsdienst
a. Vergoddelijking van de klassieke stad: Tyche
4. Cultus stadsgodin Tyche
b. Cultus levende heerser
5. Hellenistische periode 6. Keizercultus
c. Heerser als vertegenwoordiger God op aarde en beschermer religie
7. Byzantijnse keizer/keizerin
8. Sultans worden beschermers islam en Ottomaanse sultans zelfs ‘kalief’
12
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Alacahöyük, Graf MC Standaard met beeltenis van stier - 2300/2200-2000 v. Chr- Brons
1
2
stad: Ankara ontlener/instelling : Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Alacahöyük, Graf E Standaard in de vorm van een zonneschijf met geometrisch design; zeven kleinere schijven langs de rand zijn mogelijk voorstellingen van de « Zeven zusters » van de Pleïaden - 2300/2200-2000 V. Chr. - Brons
3
stad: Istanbul ontlener/instelling : TIEM vindplaats: Lahore Astronomische wereldbol met voorstelling van de buitenste sfeer van het universum, met de sterren, sterrenbeelden en andere astronomische symbolen Safavidisch, 1649 - Brons 13
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
4
5
6
stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Istanbul Kaart van het universum « Mir’at ül-Kevneyn » met de hemelsferen rond de aarde - Ottomaans 1520-1566 - Inkt op papier Deze fantastische maquette stelt de monumentale fontein bij de ingang van het Topkapi-paleis in Istanbul, besteld door sultan Ahmed III in de 18de eeuw voor. Hij schrijft zelf de kalligrafische teksten uit de Koran waarmee ze is versierd. Fonteinen hebben een religieuze betekenis bij de Ottomanen. Ze bouwen daarmee voort op een eeuwenoude traditie. Water wordt vanaf de vroegste Anatolische beschavingen beschouwd als een geschenk van de goden. Rivieren worden vergoddelijkt, er ontstaan cultusplaatsen bij bron en monding. Nabij de bron worden zij tijdens de Romeinse keizertijd voorgesteld als een staande jonge man, zoals het beeld van de “god Eurymedon” in deze tentoonstelling. Nabij de monding of op het einde van een aquaduct worden ze meestal voorgesteld als een bejaarde man, een arm liggend op een omgekeerde kruik waaruit het water voor de fontein stroomt. Bij de christenen krijgt water een rituele functie: om te dopen, zonden te vergeven en te genezen. Geneeskrachtige baden of bronnen worden ook aan Seltsjoeken en Ottomanen doorgegeven. De Romeinse en Byzantijnse thermen leven tot op vandaag voort in de overbekende Turkse baden of hamams. stad: Istanbul ontlener/instelling: Yıldız Sarayı Müzesi Model van de fontein van Ahmed III (door Sandıkçıbaşı Hasan) - Ottomaans
1520-1566 - Hout, paarl, ivoor, gemengde materialen
Deze stenen mensbeeldjes zijn de oudste ‘scupturen’ ter wereld. Vele zijn klein, sommige evenwel levensgroot. Wat opvalt, is dat zo goed als alle afgebeelde figuren afkomstig uit het heiligdom mannelijk zijn. Daar zijn heel wat fallusvormige sculpturen bij. Of beeldjes van een man met een erectie. Zij horen duidelijk thuis in de wereld van de mannelijke priesterkaste die aan het hoofd staat van de nederzettingen.
7
stad: Urfa ontlener/instelling: Urfa Müzesi vindplaats: Göbekli Tepe Ithyphallisch beeld - PPN 10de-9de mill. V. Chr. - Kalksteen 14
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
8
stad: Adana ontlener/instelling: Adana Museum vindplaats: Çiğdem-Akacaköy bij Gaziantep Stele met voorstelling van een god; bovenaan gebogen, onderaan afgebroken; twee paar van vier hoorns vastgemaakt aan de konische kroon ; een speer in de rechter hand en een zwaard om het middel omgord, boven de rechterhand in Luwische glyphen de naam van de «God van het weer» - Hettitische keizerlijke periode, 14de- 13de eeuw V. Chr. - Basalt
De cultus van Artemis is heel populair in de Grieks-Romeinse periode: mensen komen van wijd naar zijd naar Efeze om Artemis te vereren. Dit ondervindt ook de apostel Paulus aan den lijve. Wanneer hij in Efeze het evangelie komt prediken, komt het tot rellen in de stad. Ze zijn uitgelokt door zilversmeden die kleine kopieën van de tempel aan pelgrims verkopen. Paulus wordt in het theater van Efeze uitgejouwd en tijdelijk gearresteerd. Nog uren nadat hij is verjaagd, blijft de menigte de naam van Artemis scanderen. Opvallend is haar buisvormige kleed versierd met kosmische symbolen en tal van dieren, die met vruchtbaarheid, maar ook met eeuwig leven te maken hebben. Haar bovenlichaam lijkt op het eerste gezicht uit tientallen borsten te bestaan. Meestal neemt men nu echter aan dat het testikels van geofferde stieren zijn. Onderzoekers verschillen dus van mening, maar de meesten zijn het er wel over eens dat het vruchtbaarheidssymbolen zijn. stad: Selçuk ontlener/instelling: Efes Museum vindplaats: Ephese 9 Beeld van Artemis Ephesia - 2de eeuw V. Chr. - Marmer
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Ankara 10 Stele met Cybele in Felsentor - Frygisch 7de eeuw V. Chr. - Andesiet 15
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Nicaea Beeld van Cybele - 2de eeuw N. Chr. - marmer
11
stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Constantinopel, Paleis van Lausos 12 Beeld van een Triton - Begin 4de eeuw - Aphrodisisch marmer
13
14
15 16
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo Voor moslims ligt het afbeelden van de Profeet moeilijker, omdat de islam figurale afbeeldingen van Allah, Mohammed en andere belangrijke religieuze figuren, verbiedt. Hun figuur weergeven mag niet, hun naam daarentegen wel. Kunstenaars ‘beelden’ het portret van de Profeet uit met woorden, zijn sandalen werden gebruikt als decoratieve motief (foto 15). Zo ontwikkelt zich de kalligrafie, de kunst van het ‘mooi schrijven’ waarin de Seltsjoeken en later ook hun opvolgers, de Ottomanen, zich bekwamen. Naast handgeschreven Korans, vinden we opschriften terug op muren van moskeeën, op lampen, poorten, deurlijsten, luiken van vensters, staanders of bergplaatsen voor Korans, koepels, kisten en ook textiel. Deze monumentale tussendeur (foto 13) van een moskee toont een prachtig staaltje kalligrafie. De namen van Allah en Mohammed zijn weergegeven in de onderste en bovenste panelen. 13 stad: Konya ontlener/instelling: Konya Mevlâna Müzesi vindplaats: Mevlâna Dergâhı, Konya Deur van een moskee met in de bovenste en onderste panelen de namen van Allah en de Profeet in kalligrafisch schrift - mid. 16de eeuw - Kastanjehout 14 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Istanbul Hilye-i Şerife (woord-portret van de profeet Mohammed) - Ottomaans 1689 - Hout, papier, inkt, goud, waterverf 15 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis «Nakş-ı Kademe-i Peygamberî, voetafdruk van de profeet» - 1640-1641 - Zilver, hout, glas
16
17
Deze geglazuurde tegels dateren van de tijd van de Seltsjoeken. (begin van de 13de eeuw). Zij heersen over een heel heterogene bevolking en staan bekend als uiterst tolerant en multicultureel. Dat blijkt ook uit deze tegels, faïencekunst die is overgenomen vanuit Iran. In tegenstelling tot striktere islamitische culturen beelden de Seltsjoeken wél figuren af, ook menselijke, zeker in seculiere contexten, zoals de paleizen van de sultans. Veel figuren die op deze tegels te zien zijn, hebben nog Aziatische trekken. De Seltsjoeken zijn immers afkomstig uit Centraal-Azië.
stad: Konya ontlener/instelling: Karatay Çini Eserler Müzesi vindplaats: Kubadabad Paleis, Beyşehir Stervormige tegel met afbeelding van twee vogels & Stervormige tegel met afbeelding van een menselijke figuur met planten in de hand - Seltsjoeks vroege 13de eeuw - Geglazuurde tegel 17
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Onbekend Afbeelding van een engel die de ‘rebab’ speelt, een tweesnarige gebogen hartvormige 18 luit - Ottomaans tweede helft 16de eeuw - Papier, goud, inkt
stad: Konya ontlener/instelling: Mevlâna Müzesi vindplaats: Mevlâna Dergâhı, Konya 19 Koransteun - Seltsjoeks 13de eeuw - Notelaar
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı 20 Koran-houder met gegraveerde tekst - 1617 -Zilver, verguld, hout 18
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
21
stad: Ankara ontlener/instelling: Anadolu Medeniyetleri Müzesi vindplaats: Melid / Arslantepe Orthostaat met afbeelding van een plengoffer aan de Hurische godin Shausga (rechts) ; achter de vrouw die het offer brengt een dienaar met een geit die geofferd wordt - Neo-Hettitisch, ca. 1000700 V. Chr. - Kalksteen
stad: Burdur ontlener/instelling: Burdur Museum vindplaats: Kibyra Fries met afbeelding van spelen - 2de-3de eeuw 22 Kalksteen
stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Onbekend 23 Certificaat van pelgrimstocht - Mid. 13de eeuw - Papier, inkt 19
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo De hadji nemen souvenirs mee uit de heilige plaatsen. Erg geliefd is het water uit de Zemzem-bron in Mekka. Het bezoek aan de bron is een vast onderdeel van de hadj. Volgens de islamitische traditie liet Allah het water opwellen toen Ismaïl en zijn moeder Hadjar bijna van dorst omkwamen in de woestijn. Het water van de Zemzem-bron zou geneeskrachtig zijn. Bedevaarders vullen flesjes om mee naar huis te nemen. Aan het einde van het Ottomaanse rijk gebruiken gegoede pelgrims deze flesjes van Chinese makelij, die speciaal voor de hadj worden vervaardigd. Andere ‘souvenirs’ zijn stukjes aarde afkomstig uit de heilige plaatsen, die door een stempel worden gecertificeerd.
24
stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis 25 Flessen voor zemzem suyu - Ottomaans 19de eeuw - porcelein, leer
Ook in de islam van Seltsjoeken en Ottomanen bestaan er middelen om iemand tegen onheil te beschermen. Deze hemden dienen als talisman voor wie ze draagt. Ze worden heel populair in de Ottomaanse periode, vooral aan het hof van de sultans. Ze beschermen de drager niet enkel tegen ziekte, 26 maar ook op het slagveld. Of ze verhogen zijn seksuele aantrekkingskracht of prestaties. stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis Talismanisch hemd op de borst versierd met twee «Zegels van Süleyman (Salomon), zoon van David” bedoeld om de drager te beschermen (26) & Talismanisch hemd (27) - 16de-17de eeuw - Inkt, goud, katoen (26) & 27 katoen, inkt (27)
stad: Aphrodisias ontlener/instelling: Aphrodisias Museum vindplaats: Aphrodisias, Sebasteion 28 Reliëf met afbeelding van Claudius, Agrippina en Britannia - Begin 1ste eeuw - Marmer 20
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo De Romeinse keizercultus oefent een grote invloed uit op het Byzantijnse hofceremonieel. Hoewel hij niet langer zelf als een godheid wordt vereerd, torent de Byzantijnse keizer nog altijd ver boven zijn onderdanen uit. Hij is de vertegenwoordiger van God op aarde en wordt door de patriarch van Constantinopel in de Aya Sofya gekroond. Zijn speciale relatie ten opzichte van God blijkt ook uit de attributen waarmee de keizer, maar zoals we hier zien soms ook de keizerin, worden afgebeeld. Dit deel van een diptiek toont keizerin Ariadne. (5de-6de eeuw n. C.). Ze is voorgesteld met de gebruikelijke keizerlijke insignia. Op haar hoofd (foto 29) draagt ze een met parels bezette diadeem. In haar hand houdt ze een wereldbol bekroond door een kruis. De tentoonstelling toont ook andere voorbeelden van Byzantijnse keizers/keizerinnen : keizer Arcadius (foto 30) en keizerin Eudokia (foto 31).
29
30
31
29 stad: Wenen ontlener/instelling: Kunsthistorisches Museum vindplaats: Constantinopel Deel van een tweeluik, waarschijnlijk met de afbeelding van keizerin Ariadne (474 – 515), dochter van Leo I en echtgenote van achtereenvolgens de keizers Zeno en Anastasius; zittend op een troon onder een baldakijn draagt ze een kroon met parels en juwelen, haar kleed is met parels afgezoomd, in haar linkerhand een wereldbol met een kruis - Begin 6de eeuw - Ivoor 30 stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Beyazit, Istanbul Borstbeeld van keizer Arcadius (383 – 408) die een kroon draagt bestaande uit een dubbele rij parels en een groot juweel op het voorhoofd - Late 4de eeuw - Marmer 31 stad: Istanbul ontlener/instelling: Arkeoloji Müzeleri vindplaats: Istanbul, Fenari Isa Camii Ikoon met afbeelding van St. Eudokia voorgesteld als een biddend figuur met een halo om het hoofd; de met juwelen (parels, andere juwelen) bezette kroon en kleed doen vermoeden dat men haar als de dochter van Constantijn VIII kan identificeren - Eerste helft 11de eeuw - «Marmeren plaat met repoussé glas» 21
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Enkele kunstwerken uit de expo
32
Wanneer Constantinopel in handen valt van de Ottomanen en wordt omgedoopt tot eerst Konstantinye en later Istanbul, verandert er veel. Toch blijft een en ander hetzelfde. De hoofdkerk Aya Sophia wordt een moskee, maar behoudt haar hoofdrol in het ceremoniële leven. Ook kleinere elementen van het Byzantijnse hofceremonieel blijven doorleven. Zowat alle religieuze feesten gaan gepaard met somptueuze keizerlijke optochten. De manier waarop de sultan zich presenteert aan zijn onderdanen, doet denken aan de praal van de Byzantijnse keizers. Gekleed in een zijden of satijnen kaftan, rijdt hij te paard. Op zijn tulband prijkt een aigrette van diamanten, robijnen of turkooizen (foto 32). Tijdens het Suikerfeest of het Offerfeest ontvangt de sultan de hoge functionarissen van het rijk in zijn Topkapi. Hij begroet hen gezeten op een troon, onder een baldakijn waaraan een wereldbol hangt, zoals er ook in deze zaal een te zien is. Helm (foto 33), een ander voorbeeld van de 33 ceremoniële attributen van de sultans.
32 stad: Istanbul ontlener/instelling: TIEM vindplaats: Istanbul Tulband versiering (aigrette) - Ottomaans (17de-18de eeuw) - Goud, zilver 33 stad: Istanbul ontlener/instelling: Topkapı vindplaats: Topkapı Paleis Ceremoniële helm - Mid. 16de eeuw - Ijzer, goud, robijnen, turkoois
22
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Praktische informatie Organisatie :
EUROPALIA, Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije
Curatoren :
Turkijekenner Ridder Marc Waelkens is professor emeritus archeologie aan de Katholieke Universiteit van Leuven. Hij leidde tot voor kort de opgravingen van de stad Sagalassos in Turkije, een van de grootste interdisciplinaire mediterrane archeologieprojecten. Alle aspecten van de stad en haar territorium worden hierbij onderzocht met een veelheid aan moderne onderzoekstechnieken. Professor Waelkens nam in het verleden deel aan archeologische studies rond Griekenland, Syrië, Italië en Egypte, waarbij hij telkens essentiële inzichten aanbracht. Zülkuf Yilmaz studeerde af aan het Departement Protohistorie en Archeologie van het Nabije Oosten aan de Ankara University en haalde verdere diploma’s aan de Trakya University en İstanbul University. Hij startte zijn carrière bij het Minister van Cultuur als archeoloog. Werkte later achtereenvolgens als: onderzoeker in het Edirne Museum, directeur van het Kırklareli Museum, hoofd van de Museumsdepartmenten bij het Directoraat-generaal voor Musea en Cultureel Erfgoed en sinds 2013 waarnemend adjunct directeur-generaal.
Working
Gökhan Bozkurtlar, Head of Department, General Directorate for Cultural Heritage and
Committee :
Museums; Nilüfer Ertan, Director of Cultural Activities, General Directorate for Cultural Heritage and Museums; Olcay Kabar, Cultur and Tourism Expert, General Directorate for Cultural Heritage and Museums; Zeynep Kızıltan, Director of İstanbul Archaeological Museums; Ayşe Erdoğdu, Acting Director of Topkapı Palace Museum; Dr. Selin İpek, Museum Researcher, Topkapı Palace Museum; Mine Kiraz, Archaeologist, İstanbul Archaeological Museums; Frédéric Hitzel (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris), Ine Jacobs (Oxford University), René Lebrun (UCLouvain); Marcel Otte (Université de Liège); Bert Smith (Oxford University); Peter Van Deun (KU Leuven); Julian Richard (project coordinator exhibitions EUROPALIA); Dirk Vermaelen (artistic Director EUROPALIA). We bedanken van harte Prof. Ilknur Özgen voor haar kostbare hulp en bijdrage aan dit project.
23
TENTOONSTELLINGEN
ANATOLIA Praktische informatie Onderwerp :
Sinds de vroegste prehistorische tijden vervulde Anatolië een belangrijke scharnierfunctie tussen Europa en Azië. De tentoonstelling focust op het rijke erfgoed van Anatolië, via de rituelen die werden overgedragen van de ene cultuur op de andere. De tentoonstelling wordt onderverdeeld in 3 thema’s, die inherent zijn aan elke cultuur die in de loop van de geschiedenis in Turkije bloeide: de kosmos en de wereld van de natuur, de wereld van het goddelijke en de interacties tussen goden, heersers en het volk.
Periode :
10de millenium v. Chr. tot begin 20ste eeuw
Topwerken :
Ongeveer 200 stukken uit musea vanuit heel Turkije: archeologische schatten, sculpturen, miniaturen, textiel, porselein, gouden en zilveren objecten…
Bruikleengevers :
30 Turkse musea, waaronder Topkapı Palace Museum, Istanbul Archeological Museums, Museum of Turkish and Islamic Art, Museum of Anatolian Civilizations, Turkse nationale en regionale musea, alsook Europese musea zoals het Kunsthistorisches Museum, Wien.
Scenografie :
Aslı Çiçek werd geboren in Istanbul, maar woont en werkt al geruime tijd in Brussel. Ze werd opgeleid als interieurarchitecte aan de Staatliche Akademie der Bildenden Kunste in München. Çiçek voerde een groot aantal Belgische interieurprojecten uit in samenwerking met Robbrecht en Daem, onder meer de herinrichting van Cinematek, de boekentoren in Gent en de flagshipstore en de internationale verkoopspunten van Ann Demeulemeester. Als scenografe verzorgde ze in 2010 de expo ‘A Vision of Central Europe’, gecureerd door Luc Tuymans en ‘Van Eyck tot Dürer’ in het Groeningemuseum. Çiçek werkt daarnaast als docente architectuur aan de Sint Lucas Hogeschool en publiceert uitvoerig over architectuur.
Catalogus :
NL – FR – EN - Uitgeverij Lannoo
Sponsors :
Nationale Loterij – Nationale Bank van België - Total - BNP Paribas Fortis
Audiogids:
NL – FR – EN (aparte audiogids voor volwassenen en kinderen) 24
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL 15 10 ‘15 - 24 01 ‘16 Paleis voor Schone Kunsten - Brussel ERFGOED - HEDENDAAGS
Istanbul is een katalysator van culturele processen, wat permanent haar betekenis, belang en aanblik heeft veranderd. Istanbul ontwikkelt zich continu en blijft het hoofd bieden aan een enkelvoudige voorstelling, een scherp omlijnd verhaal of om het even welke veralgemening. Daarom is Istanbul een onvermoeibare muze. ‘Imagine Istanbul’ bekijkt enkele toonaangevende kunstenaars uit de 20ste-eeuwse Turkse fotografie - maar ook uit de muziek, film en literatuur om te illustreren hoe deze kunstvormen de manier waarop we de stad zien bepalen. De expo verkent een reeks fotografische revelaties, werkstukken die zich voortbewegen langs het water dat de stad in tweeën splitst. Een eerste hoofdstuk toont met voorbeelden uit de 19de-eeuwse fotografie uit Istanbul, hoe de fotograaf Istanbul begeert en nodig heeft, vanaf het prille begin van het medium. Nooit eerder geziene foto’s uit de schitterende Koç-collectie onthullen beelden die de voorloper zijn van wat we als hedendaagse fotografie beschouwen. Het hart van de expositie is Ara Güler, bijgenaamd The Eye of Istanbul, ongetwijfeld de belangrijkste Turkse fotograaf uit de 20ste eeuw. Hij is de fundamentele kunstenaar, toen en nu, de maatstaf van een hele fotografische school. Alle foto’s die na Ara Güler en zijn school kwamen, stemden er ofwel mee in of deden een bewuste inspanning om eraan te ontsnappen. Güler produceerde een enorme hoeveelheid werk gedurende de voorbije driekwart eeuw, zo uitgebreid dat hij verschillende Istanbuls heeft vastgelegd die niet langer bestaan. Ara Güler is fotograaf, kunstenaar, journalist, historicus. Hij aanvaardt enkel ‘journalist’ maar verkiest ‘historicus’ en ontkent ‘kunstenaar’. Zijn belang kan moeilijk worden overschat. Orhan Pamuk, de Turkse Nobelprijswinnaar literatuur, schreef: ‘’ ... Het grootste succes van Ara Güler is dat hij voor vele miljoenen mensen een visuele herinnering © Ara Güler
25
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL heeft bewaard, die de stad met al haar rijkdom en poëzie vastlegt. Iedere keer dat ik naar de details kijk in Gülers foto’s van Istanbul, wil ik naar mijn bureau hollen om over de stad te schrijven.’’ Ara Gülers werk wordt in de tentoonstelling aangevuld met een breder onderzoek naar de Turkse fotografen van vandaag, die ofwel gericht zijn op de toekomst, ofwel eerder het verleden koesteren. Een hiervan is Ali Taptık, die je kunt beschrijven als de tegenpool van Ara Güler. Je zou kunnen zeggen dat Istanbul Ali Taptık nodig had. De stad had de blik nodig die hij richtte op het voortdurende opdoemende stadspanorama dat voor hem een permanent opdoemend zelfportret van het hedendaagse Turkije was. Zijn werk is geen kritische analyse van Istanbul, het is een intieme interactie. Ahmet Polat is een tweede hedendaagse fotograaf die in de expositie te zien is. Deze kunstenaar bouwde een oeuvre op dat de polariteit van familieachtergronden weerspiegelt. Hij is van Turks-Nederlandse origine (hij won onlangs de prestigieuze prijs ‘Fotograaf des Vaderlands’ in Nederland) en is zich scherp bewust van de dichotomie in zijn esthetische en conceptuele benadering. Zijn werk is een combinatie van commentaar en belijdenis. Last but not least wordt het fotografische werk van Nuri Bilge Ceylan getoond. Ceylan is in Europa beter bekend als filmregisseur (hij won in 2014 de Gouden Palm in Cannes met zijn film Winter Sleep), maar zijn fotografische werk is net zo bijzonder als zijn films, met een gevoel voor zowel compositie als subtiel dramatisch lichtspel dat dicht bij de schilderkunst aanleunt. ‘Imagine Istanbul’ is een reis met fotografische ontmoetingen, een getuigenis van de immense kracht van Istanbul om te confronteren, uit te dagen en te verleiden. Muziek, film, literatuur en installaties van hedendaagse kunstenaars zoals Ayşe Erkmen, Sophie Calle en Kasper Bosmans voeren een dialoog met de verschillende fotografen. Het is geen poging tot een volledig overzicht maar meer een presentatie van de universaliteit van Istanbul. In het kader van de expositie kregen twee kunstenaars ook de kans om nieuw werk te creëren: Débruit en Bieke Depoorter. Beide kunstenaars reisden naar Istanbul voor een residentie. Het nieuwe album van Débruit, met materiaal dat in Istanbul opgenomen is, gaat op de tentoonstelling in première. Depoorters nieuwe foto’s, genomen in Istanbul, zijn te zien in de Hortahal in Bozar.
26
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Structuur van de tentoonstelling 1. Inleiding 2. Ara Güler 3. 19de-eeuwse fotografie (verzameling Koç) 4. Ahmet Polat 5. Bridge Room - Ara Güler - Atelier Bow Wow - Débruit - Kasper Bosmans 6. Sophie Calle 7. Ali Taptık 8. Ayşe Erkmen (benedenverdieping en uitgang)
27
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Residenties in het kader van de tentoonstelling Bieke Depoorter Bieke Depoorter heeft een masterdiploma fotografie van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (KASK) in Gent. Ze werkt meestal aan autonome projecten. In 2009 reisde ze door Rusland waar ze mensen fotografeerde bij wie ze mocht logeren. ‘Ou Menya’, de reeks die daaruit voortkwam, werd overladen met prijzen, waaronder een Magnum Expression Award. Lannoo publiceerde haar eerste fotoboek. Een ge-
© Jef Boes
lijkaardig project in de Verenigde Staten, gaf in 2014 aanleiding tot haar tweede boek, ‘I am about to call it a day’. Vandaag maakt Depoorter ‘In Between’, over de intimiteit van Egyptische families. Ze werd genomineerd voor het Magnum agentschap in 2012 en werd geassocieerd lid in 2014. Débruit - Istanbul Sessions Traditionele en niet-traditionele wereldmuziek werd in de loop der jaren een volwaardig onderdeel van heel wat moderne westerse muziek. Afrikaanse en Oriëntaalse invloeden uit de jaren ’60 en ’70 zijn bijvoorbeeld erg courant in rock en in dansmuziek. Ze dragen bij tot fascinerende, nieuwe muziek. Xavier Thomas aka Débruit is een internationale componist,
© SteytPena
producer, instrumentalist en performer bekend voor zijn avontuurlijke live optredens. Hij kruist futuristische wereldmuziek met opwindende beats en kleurrijke synths. Zijn unieke stijl was over de hele wereld te horen en zijn laatste album met de Soedanese zangeres Alsarah klom hoog in de top tien van de beste wereldmuziek albums van 2013. In het kader van de tentoonstelling Imagine Istanbul ging Débruit in residentie om een conceptalbum op te nemen met de stadsgeluiden en muziek uit Istanbul. Zijn veldopnames en samenwerkingen met verschillende artiesten uit het EUROPALIA programma zullen integraal deel uitmaken van zijn volgende album. Ze zijn exclusief in avant-première te beluisteren op de tentoonstelling. Dit project overbrugt het muzikaal erfgoed en het opwindende heden van Istanbul. Momenten die samenkomen in een imaginaire interpretatie van de stad aan de Bosporus, waarin alle invloeden een worden door de samenwerking met muzikanten van verschillende generaties. De geluiden, de ritmes, het tempo van de stad, bestaan dan op verschillende tijdstippen, maar slechts op één plaats. Traditioneel, visionair, elektrisch, psychedelisch, futuristisch, melodisch of experimenteel, Débruit ontwikkelt een nieuwe visie op het stimulerende, elektrische Istanbul. 28
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - 19de eeuw
Preihandelaar © Sebah & Joailllier 21X27 cm - vertikaal
Leververkoper © Guillaume Berggren 26.5X20.3 cm - vertikaal
Vrouw in Oosterse kledij © Sebah & Joailllier 26X20 cm - horizontaal
Fellahine © Sebah & Joailllier 21X27 cm - vertikaal
29
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Ahmet Polat
Balat, Istanbul - 2005 © Ahmet Polat 140X220 cm
Antrepo, Istanbul - 2008 © Ahmet Polat 50X39 cm
Invitation Only, Karakoy, Istanbul - 2006 © Ahmet Polat 50X33 cm
30
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Ara Güler
Hacopulos Pasaji, Beyoglu - 1958 © Ara Güler 150X200cm
Karaköy, Istanbul - 1955 © Ara Güler 70X105cm
Galata Bridge, Istanbul - 1955 © Ara Güler 75X100cm
Salacak, Istanbul - 1968 © Ara Güler 75X100cm
31
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Ara Güler
Zeyrek, Istanbul - 1957 © Ara Güler 36X54cm
Moslem cemetery with Roman remains in the wall, Turkey, Istanbul, Zeyrek quarter - 1964 © Henri Cartier-Bresson
32
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Ali Taptık
from the series “Kaza ve Kader”, 2004-2008 © Ali Taptık, 63x63cm
from the series “Kaza ve Kader”, 2004-2008 © Ali Taptık, 125x125cm
from the series “Nothing Surprising”, 2008-2013 © Ali Taptık, 125x125cm 33
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Bieke Depoorter
© Bieke Depoorter
© Bieke Depoorter
© Bieke Depoorter 34
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Sophie Calle
© Sophie Calle
© Sophie Calle
© Sophie Calle 35
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Enkele werken uit de tentoonstelling - Kasper Bosmans
© Kasper Bosmans
© Kasper Bosmans
© Kasper Bosmans 36
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Praktische informatie Organisatie :
EUROPALIA , Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije
Curator :
R. Paul McMillen werd geboren in Noord-Ierland, emigreerde naar New York en ontving in 1968 zijn bachelor in de kunsten. Tijdens zijn postgraduaat startte hij een bedrijf in communicatie consultancy. In London richtte hij kort daarna het communicatie- en design bedrijf Millions Ltd. op. In 1974 verhuisde McMillen naar Turkije en doceerde hij design en fotografie aan de Technische Universiteit van het Midden-Oosten in Ankara. Hij verhuisde in 1977 naar Istanbul en werkte daar als creatief directeur in verschillende reclamebureaus. In 1981 stichtte hij Founded Image Production, een filmen fotografiebedrijf. Drie jaar later richtte hij RPM Advertising Agency op. Met steun van de Pamukbank cureerde hij zes jaar lang de eerste galerij voor fotografie in Turkije.
Onderwerp :
Imagine Istanbul toont de artistieke fascinatie van Turkijes meest legendarische stad. Istanbuls fotografen vormen de rode draad, met als centrale figuur de grote Ara Güler, ‘The Eye of Istanbul’. Rondom hem andere hedendaagse fotografen maar ook auteurs, cineasten, muzikanten en beeldende kunstenaars, met zowel bestaand als nieuw werk.
Periode :
19de eeuw tot nu
Topwerken :
Unieke 19de eeuwse Ottomaanse fotografie, werk van Ara Güler, Henri CartierBresson, Ali Taptık, Ahmet Polat, Nuri Bilge Ceylan, Sophie Calle, Ayşe Erkmen, ...
37
TENTOONSTELLINGEN
IMAGINE ISTANBUL Praktische informatie Bruikleengevers :
Verzameling van de artiesten, privé-collecties en nieuw werk
Scenografie :
Aslı Çiçek werd geboren in Istanbul, maar woont en werkt al geruime tijd in Brussel. Ze werd opgeleid als interieurarchitecte aan de Staatliche Akademie der Bildenden Kunste in München. Çiçek voerde een groot aantal Belgische interieurprojecten uit in samenwerking met Robbrecht en Daem, onder meer de herinrichting van Cinematek, de boekentoren in Gent en de flagshipstore en de internationale verkoopspunten van Ann Demeulemeester. Als scenografe verzorgde ze in 2010 de expo ‘A Vision of Central Europe’, gecureerd door Luc Tuymans en ‘Van Eyck tot Dürer’ in het Groeningemuseum. Çiçek werkt daarnaast als docente architectuur aan de Sint Lucas Hogeschool en publiceert uitvoerig over architectuur.
Catalogus :
EN - Uitgeverij Lannoo
© Ara Güler
Smoking girl, Osmanbey – Istanbul 2014 © Ahmet Polat 38
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN 23 10 ‘15 - 24 01 ‘16 MAS | Museum aan de Stroom - Antwerpen ERFGOED - HEDENDAAGS
In het kader van het kunstenfestival EUROPALIA TURKEY vindt dit najaar in het MAS|Museum aan de Stroom de toptentoonstelling Istanbul - Antwerpen. Twee havens. Twee steden plaats. Een tiental kunstenaars focust op de beslissende rol die het water speelde bij de ontwikkeling van Istanbul tot de stad die ze vandaag is, en legt de nadruk op een aantal gelijkenissen met Antwerpen. Video, film en installaties van hedendaagse Turkse kunstenaars, in combinatie met een selectie unieke kunstschatten die het havenverleden van Istanbul en Antwerpen illustreren, nemen de bezoeker mee naar Istanbul. De ervaring wordt versterkt door een innemende scenografie van de toonaangevende Turkse architect Murat Tabanlioğlu. Waar water en land elkaar ontmoeten, ontstaan havens. Het zijn plaatsen waar mensen goederen verhandelen, toegang krijgen tot andere werelden, ideeën uitwisselen en verschillen absorberen. Deze menselijke interacties, in combinatie met de haveninfrastructuur en nieuwe materialen zoals staal en beton spelen, zowel in Antwerpen als in Istanbul, een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de stad en haar omgeving. Istanbul vormt letterlijk het kruispunt tussen Azië en Europa. Haar haven geldt al eeuwen als poort naar het Oosten. Antwerpen van haar kant ontwikkelde zich van een havenstad aan een stroom tot een toonaangevende wereldhaven: een poort naar de rest van de wereld. Beide steden staan al eeuwen bekend om hun bruisende handel en politieke uitstraling. Istanbul. Antwerpen. Twee havens. Twee steden.
De expo schetst de evolutie van Istanbul als stad aan het water vanuit een Antwerps perspectief. Ze neemt de bezoeker als het ware mee naar Istanbul. Hedendaagse, audiovisuele installaties
39
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN van Turkse kunstenaars visualiseren wat het water en een haven voor een stad betekenen. Hoewel de focus op het stedelijke, moderne Turkije ligt, worden ook belangrijke archeologische vondsten tentoongesteld die deze eeuw bij het graven van tunnels ontdekt zijn. Tegelijkertijd is het een verkenning van de relatie tussen Istanbul en Antwerpen. De tentoonstelling werpt een nieuw licht op de torens van Istanbul en Antwerpen, belicht de dokken, kranen en scheepswerven in beide havens en leidt de bezoeker over de bruggen van de Bosporus en door de tunnels onder de Schelde. Voor de allereerste keer in België is een selectie archeologische voorwerpen te zien uit Yenikapı, de oudste haven van Istanbul die in gebruik was tussen de 4de en 11de eeuw. In de volgende delen verkennen de bezoekers de manier waarop de mensen in beide steden leven en reizen en is er aandacht voor de talloze bruggen en tunnels in beide steden, voor de scheepswerven en dokken. De voorwerpen zijn afkomstig uit Turkse en Belgische musea en privécollecties. Een groep digitale kunstenaars zal ook nieuw werk creëren voor de expo in het ongetwijfeld ongewone en veelbelovende ontwerp van curator Murat Tabanlıoğlu. Murat Tabanlıoğlu
Murat Tabanlıoğlu studeerde architectuur aan de Vienna Technical University. Samen met Dr. Hayati Tabanlıoğlu stichtte hij in 1990 ‘Tabanlioglu Architects’ in Istanbul. Naast zijn atelierprogramma aan de Bilgi Universiteit, doceert hij aan diverse universiteiten en op internationale platforms. Hij is regelmatig jurylid bij academische programma’s en wedstrijden. Tabanlıoğlu is een geprivilegieerd lid van de ‘Royal Institute of British Architects’ en won verschillende internationale prijzen. Hij was betrokken bij verschillende internationale
© Stad Antwerpen 40
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN evenementen en tentoonstellingen. Zo was hij in 2014 curator van ‘Places of Memory’, het Turkse paviljoen op de Architectuurbiënnale in Venetië. De kunstenaars
De relatie tussen Istanbul en Antwerpen wordt door de ogen van jonge hedendaagse kunstenaars bekeken aan de hand van digitale installaties. De Turkse curator Murat Tabanlıoğlu heeft hiervoor een groep kunstenaars samengesteld die werken heeft gecreëerd volgens de thema’s die aan bod komen in de expo. De kunstenaars zijn: Cemal Emden, Emre Dörter, Elif Simge Fettahoğlu, Çiğdem Borucu Erdoğan, Refik Anadol, Alican Durbaş, Pattu, Volkan Kiziltunc, Els Vanden Meensch, Ömer Kanipak, Sabit Kalfagil, Hasan Deniz, Ali Emir Tapan en Murat Güvenç. Kunstenaarsresidentie
In het kader van Istanbul-Antwerpen komt de Turkse kunstenaar Serra Tansel in residentie naar het internationaal residentieproject AIR Antwerpen. Zij zal tijdens haar verblijf de thematiek van de tentoonstelling verkennen en het resultaat in het MAS tonen.
41
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Structuur van de tentoonstelling
42
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Digitale installaties van hedendaagse kunstenaars Panorama De tentoonstelling toont historische en hedendaagse panorama’s van Istanbul en Antwerpen. Het historische panorama werd gemaakt door Sebah en Joaillier tussen 1880 en 1889 vanuit de Galatatoren: Panorama de Constantinople, pris de La Tour de Galata. Meer dan honderd jaar later worden Istanbul en haar veranderde cityscape vanuit dezelfde toren gefotografeerd. In een panorama van 360 graden en met de toeschouwer in het midden. Emre Dörter & Elif Simge Fettahoğlu - Planar Sections Istanbul is in drieën verdeeld door water: het oude Peninsula, Pera en Azië. Het water zorgt er voor het ontstaan van typische stedelijke vormen, en de innige relatie van de stad met de zee is zichtbaar aan de diverse transportmiddelen en ook in het stadsleven. Vanuit de lucht zie je een heel andere kijk op de relaties tussen schepen, bruggen en openbare ruimtes. Çiğdem Borucu Erdoğan - Margin Sounds Of Istanbul Dit werk onderzoekt de geluiden van plaatsen aan de randen van Istanbul. In de ruimtelijke structuur van de tentoonstelling zijn geluidsopnames te horen van de Galata-brug en -toren, de haven van Haydarpaşa, de Gouden Hoorn, de Karaköy-tunnel, Eminou en de omgeving van de Bosporus. In de compositie worden stedelijke geluidslandschappen samengebracht. Er ontstaat een harmonie tussen pakweg voorbijvarende schepen in de Bosporus en de eenzelvige klank van de scheepswerven in de Gouden Hoorn. Refik Anadol – Expected / Data Sculpture Live Ships Map – Vessel Traffic and Positions Dagelijks worden miljoenen gegevens over de positie van vaartuigen verzameld. Deze enorme databronnen vertellen een uniek verhaal over havens en hun mensen. Dit kunstproject is een data-sculptuur in real time. Door data als een medium voor kunst te gebruiken creëer je voor het publiek een reis die altijd weer verandert, op een stedelijke en publieke én op een intieme en persoonlijke schaal. Verleden, heden en toekomst van hun plek worden verbonden. Of hoe digitalisering onze opvatting van de ruimte ingrijpend verandert. 43
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Lijst van de werken - Hedendaagse kunstenaars Emre Dörter - Binder of the two sides - Sahilbent Een muurgrote collage brengt het dagelijkse scheepsverkeer door de Bosporus in beeld. Het werk is een eerbetoon aan de befaamde gravures van Antoine Ignace Melling (1763-1831), die achttien jaar in Istanbul verbleef. Hetzelfde uitzicht als toen wordt vandaag getoond. De vaartuigen die het altijd bewegende landschap van de Bosporus bevolken verschijnen op het toneel, in al hun groottes en vormen. Alican Durbaş – Ferryboat Trips In zijn boek In the Blink of an Eye stelt filmregisseur Walter Murch de vraag: ‘Zien we de wereld waarin wij leven als één lange take zonder montage – of als een sequentie vol met cuts?’ In deze video-installatie deelt Alican Durbaş de reële vaartijd van een veerboot (49 minuten) op in evenveel clips. Een onderzoek naar de filmische ervaring van tijd en ruimte. Pattu - Port of Galata Galata was eeuwenlang een van Istanbuls belangrijkste havens. Het was de stad van Levantijnen, avontuurlijke handelaars, bankiers... Het was de kolonie waar Genuezen en Venetianen voortdurend om vochten. Later werd Galata een industriële site en een gebied voor de opslag van goederen. Nu wordt het een cultureel knooppunt. Deze installatie graaft in het geheugen van de Galata-haven en vertelt een verhaal dat de eeuwen overspant. Volkan Kiziltunc – Gaps of Memory Dit project vertrekt van het kruispunt tussen sociale geschiedenis en het individuele geheugen. 8 en super 8mm films die tussen 1965 en 1985 in Istanbul zijn gemaakt worden verzameld en krijgen hierdoor een nieuw statuut. Ze brengen beelden van Istanbul, de Bosporus en voorsteden aan de kust, en gaan over een periode die in de officiële geschiedenis onzichtbaar blijft. Het project onderzoekt hoe geschiedenis via het geheugen betekenis krijgt en hoe herinnering functioneert. Doel is ook om nog een laatste keer naar een periode te kijken door de lens van de persoonlijke herinneringen en om de gaten in het geheugen te vullen. 44
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Lijst van de werken - Hedendaagse kunstenaars Els Vanden Meensch – Tunnelview 2015 Interieurs en gangen worden afstandelijk geobserveerd. Ze lichten op in een grimmig fluorescerend licht dat ongemakkelijk aanvoelt. Door de onpersoonlijke blik van bewakingsinstrumenten aan te nemen wordt onderliggend een algehele desoriëntatie gesuggereerd. De reiziger lijkt zich in een labyrint van tunnels te bevinden zonder uitweg. Architectuur wordt hier gedefinieerd als een portret, een blauwdruk van een psyche. Door de vele richtingaanwijzers en observatie-instrumenten lijkt de reis voorgeprogrammeerd. Maar een bestemming is er niet. Ömer Kanipak, Massive Ghosts De Bosporus verdeelt Istanbul in tweeën. Mooi vormgegeven veerboten behoren tot de identiteit van de stad. Ze verschijnen in literatuur en kunst, mensen komen er bijna dagelijks mee in contact. Maar de Bosporus is óók een natuurlijke doorgang voor vrachtschepen. Daar letten de stedelingen zelden op. Alsof het onzichtbare gasten zijn. Hun tijdelijke aanwezigheid levert geen collectieve beelden op, behalve bij een ernstig ongeval. Massive Ghosts brengt de vrachtschepen in beeld. In slow motion, foto’s en geluid. Sabit Kalfagil – Zonder titel De foto’s van de befaamde Turkse fotograaf Sabit Kalfagil brengen een ver maar nog gesloten verleden in beeld. Ze verbeelden een Istanbul dat op een vreemde manier vertrouwd is en tegelijk ook nog niet. De gekozen beelden laten de ‘heilige drievuldigheid’ zien: de Propontis, de Gouden Hoorn en de Bosporus. En dat in een tijd waarin het water en de haven nauwer met elkaar verbonden waren. Waarin de ‘kusten’ van de stad als haven dienstdeden, met hun talrijke aanlegplaatsen en dokken. Elk kader toont een waaier aan schepen: grote schepen en kleine vaartuigen, stoom- en roeiboten... Emre Dörter – Bridge Videoportretten van tien seconden brengen mensen uit Antwerpen en Istanbul in beeld. De achtergrond is het water. De portretten uit de twee steden worden face to face geprojecteerd, tegenover elkaar. Zo ontstaat een denkbeeldige brug tussen de twee steden, die zorgt voor verbinding en communicatie. Dankzij de glimlach en begroeting van hun mensen.
45
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Lijst van de werken - Hedendaagse kunstenaars Hasan Deniz – Zonder titel De haven van Haydarpasa, die verbonden is met de Turkse nationale spoorwegmaatschappij TCDD, is nog in gebruik, maar zal haar functies verliezen en wordt waarschijnlijk geprivatiseerd. Dat komt omdat het station Haydarpasa niet langer met het netwerk is verbonden. Dat station is het symbool van de aankomst in Istanbul en vormt de poort naar het netwerk van spoorwegen in Anatolië. Hasan Deniz – Zonder titel Deze fotoreeks van Hasan Deniz begint bij het water en exploreert de recent vrijgekomen ruimtes van de dokken, plaatsen die sinds lang deel uitmaken van het geheugen van de continu evoluerende stad. Zijn werk documenteert de werkruimtes en woonplaatsen bij dokken die recent zijn geprivatiseerd (met een overigens deels publiek doel). Er hangt een krachtig gevoel van verlatenheid, zeker voor wie zich herinnert wat de banden met de oude stad waren. Ali Emir Tapan - Nowhere That corpse you planted last year in your garden, Has it begun to sprout? Will it bloom this year? T.S. Elliot, The Waste Land De video-installatie Nowhere van Ali Emir Tapan toont een stad die lijkt te zijn gemaakt van sterren. Een onrealistische stad achter de horizon. Het begint met een zonsopgang over de Zee van Marmaris, gaat dan naar de Bosporus en vormt dan de ingang naar de stad Istanbul. Wanneer de horizon verschijnt ontmoeten de zee en de lucht elkaar en het licht van de opeenvolgende uren gaat in elkaar over. Sterren worden de verlichting van de woningen die de laatste decennia zo talrijk zijn geworden in de stad. Deze utopische presentatie gaat zichzelf vernietigen. Als de lichten in de lucht uitdrogen, gaan alle beelden over in wit en lawaai. Murat Güvenç – Streetscapes of Istanbul’s Waterfront Prof. Kadir Has, University Istanbul Studies Center Doorgaans is er weinig belangstelling voor de waterkant van de stad als een potentiële bron voor stadsgeschiedenis. En toch zijn de onderscheidende momenten van Istanbuls maritieme relaties met de buitenwereld hier afleesbaar. Ze kunnen worden afgeleid uit een gedetailleerde analyse van het 46
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Lijst van de werken - Hedendaagse kunstenaars landgebruik in de ‘stratenlandschappen’. Dit onderdeel van de tentoonstelling belicht het ontstaan, het bestaan en de ontmanteling van ruimtelijke formaties in en om het havengebied van Istanbul. Deze historische en cartografische analyse zal hopelijk onderbelichte momenten uit de stedelijke en havengeschiedenis van de stad ophelderen. Zo kunnen bezoekers de evolutie van het complexe stratenpatroon van het havengebied ontcijferen.
47
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Praktische informatie Organisatie :
MAS | Museum Aan de Stroom, EUROPALIA, Ministerie van Cultuur en Toerisme van de Republiek Turkije,
Curator :
Murat Tabanlıoğlu studeerde architectuur aan de Vienna Technical University. Samen met Dr. Hayati Tabanlıoğlu stichtte hij in 1990 ‘Tabanlioglu Architects’ in Istanbul. Nadat hij afstudeerde in 1992, keerde hij definitief terug naar Istanbul. Naast zijn atelierprogramma aan de Bilgi Universiteit, doceert hij aan diverse universiteiten en op internationale platforms. Hij is regelmatig jurylid bij academische programma’s en wedstrijden. Tabanlıoğlu is een gepriviligeerd lid van de ‘Royal Institute of British Architects’ en won verschillende internationale prijzen. Hij was betrokken bij diverse internationale evenementen en tentoonstellingen. Zo was hij in 2014 curator van «Places of Memory», het Turkse paviljoen op de Architectuurbiënnale van Venetië.
Coördinerend
Chris De Lauwer werd geboren en groeide op in India waar haar vader werkzaam
curator :
was als ingenieur. Na een loopbaan aan de vakgroep Talen en Culturen van Zuid-Azië van de Universiteit Gent, leidde ze tien jaar lang de Publiekswerking van het voormalige Etnografisch Museum Antwerpen. Zij is nu werkzaam in het MAS als conservator Azië en curator van de vaste tentoonstelling «Leven en Dood». Zij treedt ook op als curator van tijdelijke tentoonstellingen zoals «Heilige Plaatsen. Pelgrimage in jodendom, christendom en islam» (2014). Als indologe is zij gespecialiseerd in de cultuur en religies van India, vooral het jainisme. In 2013 was ze curator van het EUROPALIA INDIA project in het MAS.
Cocurators :
Dr. Jan Parmentier is gespecialiseerd in maritieme en overzeese geschiedenis, uit de vroeg-moderne tijd. Sinds 2008 is hij onderzoeker en curator in het Museum aan de Stroom (MAS) in Antwerpen en verantwoordelijk voor de maritieme collecties van voor 1830. Eerder werkte hij als lector aan de Universiteit Gent. Hij is curator van de lopende tijdelijke tentoonstelling «The World in a Mirror». Eerder was hij curator van de tijdelijke tentoonstelling «Bonaparte aan de Schelde. Antwerpen in een Franse stroomversnelling» en werkte hij mee aan de Europalia India–expo «Indomania». Hij publiceerde onder andere over Europese Oost-Indië en Guinea-handel, over cartografie en navigatie, Vlaamse en Ierse handelsnetwerken, reisgeschiedenis, visserij en walvisjacht. 48
TENTOONSTELLINGEN
ISTANBUL - ANTWERPEN. TWEE HAVENS. TWEE STEDEN Praktische informatie Jef Vrelust (1976) studeerde kunstwetenschappen en cultuurmanagement. Sinds 2000 werkt hij voor het MAS, achtereenvolgens als projectcoördinator voor de inrichting, als curator voor de permanente presentatie “Wereldhaven” en als conservator voor de maritieme collecties van na 1830. Op dit moment werkt hij aan de voorbereiding van een nieuw maritiem museum op de Antwerpse droogdokkensite. Vorige projecten zijn oa: erfgoedproject «Cockerill Yards Hoboken, courage to the last» (2007), expo en boek «Wereldhaven» (2011), het boek «750 jaar havenkranen in Antwerpen» (2014) en de expo «Alle hens aan dek» (2014). Onderwerp :
De tentoonstelling Istanbul – Antwerpen. Twee Havens. Twee Steden zet twee havensteden in de kijker: wat betekent een haven voor een stad? Welk impact heeft een haven en de activiteiten die er plaatsvinden op het stedelijke weefsel? Op de mensen die er werken en leven? Op de communicatie binnen en buiten de stad? Hoe evolueren havengebieden doorheen de tijd? Archeologische artefacten, kunstwerken en multimedia-installaties schetsen het parallele verhaal van Istanbul en Antwerpen en nemen de bezoeker mee langs de Bosporus, de Gouden Hoorn en de Schelde.
Periode :
Byzantijnse periode tot vandaag
Topwerken :
Archeologische vondsten uit de Byzantijnse haven van Yenikapı in Istanbul, gravures, foto’s, maquettes, nieuwe multimediacreaties.
Bruikleengevers : Istanbul Archaeological Museums, Istanbul Maritime Museum, Rahmi Koç Museum, MAS|Museum aan de Stroom, Museum Plantin-Moretus / Prentenkabinet, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Felixarchief / Stadsarchief Antwerpen, Letterenhuis, Koninklijke Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, Maritime Museum Rotterdam, private collecties in Turkije en België. Scenografie :
Tabanlıoğlu Architects
Catalogus :
EN - uitgever BAI
Sponsors :
Total, Haven van Antwerpen, DEME, Ackermans & Van Haaren 49
EUROPALIA ARTS FESTIVAL
EUROPALIA ARTS FESTIVAL VOORSTELLING EUROPALIA ARTS FESTIVAL zet om de twee jaar de cultuur van een gastland in de kijker. Elk festival is het resultaat van een intense samenwerking tussen EUROPALIA INTERNATIONAL en het gastland. De evenementen van de Europalia festivals gaan door in verschillende Belgische steden maar ook in de omliggende regio’s. Gedurende 3 à 4 maanden, komen alle artistieke disciplines aan bod : beeldende kunst, muziek, film, dans, literatuur, architectuur, conferenties. Na Brazilië in 2011 en India in 2013, is Turkije het gastland voor de editie 2015 (6 okt 2015 – 31 jan 2016). In 2015 viert EUROPALIA een dubbele verjaardag ! 2015 is een bijzonder jaar voor EUROPALIA. Het kunst- en cultuurfestival viert een dubbele verjaardag: het 45-jarig bestaan van de vereniging en de 25ste editie van het festival, dit jaar gewijd aan Turkije. De oorsprong van EUROPALIA gaat helemaal terug tot Expo 58… Gelijktijdig met de wereldtentoonstelling organiseren Paul Willems (directeur van het Paleis voor Schone Kunsten) en Maurice Huisman (directeur van De Muntschouwburg) een artistiek festival. Het wordt een succes en al snel worden plannen gesmeed om in 1969 in het Paleis voor Schone Kunsten, een festival te organiseren rond de Italiaanse kunst en cultuur: EUROPALIA is geboren. Precies 45 jaar geleden, op 13 mei 1970 publiceert het Belgisch Staatsblad de officiële ‘geboorteakte’ van EUROPALIA. Deze verjaardag is het ideale moment om even stil te staan bij wat het festival de voorbije decennia heeft bijgedragen tot het kunstenlandschap in Brussel, België maar ook internationaal. Maar nog belangrijker is de verjaardag ook een moment om naar de toekomst te kijken en de strategie van het festival te hertekenen en op die manier de kernwaarden van EUROPALIA te onderstrepen. De mensen die het festival gestalte gaven en nog steeds geven, gingen immers steeds uit van een authentieke nieuwsgierigheid naar de cultuur van een gastland, in haar meest diverse uitingen. Een open blik, reflectie, dialoog en wederzijds respect zijn de sleutelbegrippen die EUROPALIA geleid hebben tijdens de organisatie van de 24 festivals in deze 45 jaar. Meer dan 18 miljoen bezoekers waren hier ondertussen reeds getuige van. Sinds haar eerste editie, gewijd aan Italië in 1969, is de originele aanpak van het festival een traditie geworden die duidelijk weerklank vond. In 1989 liet EUROPALIA Japan het publiek zelfs iets verder kijken; het begin van een nieuwe reeks met Mexico, Rusland, China, Brazilië, Indië en Turkije die een artistieke dialoog tussen wereldculturen wil stimuleren.
52
EUROPALIA ARTS FESTIVAL MISSION - Kunst brengt mensen samen EUROPALIA organiseert sinds 1969 kunstbiënnales rond wisselende gastlanden. Een multidisciplinair programma brengt telkens vier maanden lang honderden artistieke evenementen in heel België en in andere Europese landen. EUROPALIA verwondert een breed Europees publiek met zowel tentoonstellingen als podiumkunsten, muziek, literatuur, conferenties en film. Niet alleen grote namen maar ook jonge talenten staan daarbij centraal. Naast erfgoed komt de hedendaagse scène uitgebreid aan bod, met ruime aandacht voor nieuwe creaties en uitwisselingen tussen kunstenaars uit het gastland en uit Europa. De publiekswerking, die bijzondere aandacht schenkt aan jongeren, probeert inzichten te bieden die wars zijn van eurocentrisme. Ze stimuleert een open dialoog tussen de culturen, in alle vertrouwen. EUROPALIA brengt met haar festivals een duurzame samenwerking tussen artistieke partners op gang. Via een internationaal netwerk reizen de projecten zowel binnen als buiten Europa.
EUROPALIA RESIDENCY AWARD De eerste editie van de EUROPALIA RESIDENCY AWARD brengt het werk van kunstenaars Laurie Charles, Marnie Slater en Ben Van den Berghe. Het project begint met een residentie in Apartman Projesi in Istanbul in de herfst van 2015. In januari 2016 volgt een tentoonstelling in de Beursschouwburg in Brussel en een boek over Midpoint Café-Bar uitgegeven door Theophile’s Papers. Deze editie wordt gecureerd door Alberto Garcia del Castillo en Louise Osieka.
Label EFFE EUROPALIA is trots aan te kunnen kondigen dat EFFE – Europe for Festivals - Festivals for Europe – bekend heeft gemaakt het EFFE-label 2015-2016 toe te kennen aan het festival. EFFE, een initiatief van de European Festival Association (EFA) is een nieuw, door de Europese Commissie gesteund platform, dat festivals verbindt met een diepgaand commitment voor de kunsten, voor de gemeenschap en voor de Europese waarden.
53
ORGANISATIE
ORGANISATIE EUROPALIA TURKEY IN BELGIË Commissaris-generaal EUROPALIA TURKEY
Directeur - generaal
Baron Luc Bertrand
Barones Kristine De Mulder
Arts Project officer & assistente van de directeur-generaal Dirk Vermaelen Eva Bialek Bozena Coignet Marleen De Baets Christoph Hammes Julian Richard Financiën, human resources en organisatie Stefana Ciubotariu Julie Erler Anne Doumbadze Van Ly Nguyen
Marie-Eve Tesch International affairs Pablo Fernandez Alonso Communicatie Colette Delmotte Aurore Detournay-Kaas Marie Depré Valentine Swanet Sponsoring & Pers Inge De Keyser Astrid Laming
RAAD VAN BESTUUR VAN EUROPALIA Graaf Georges Jacobs de Hagen, Voorzitter
Baron Jean Stephenne
BNP Paribas Fortis Bank
Rudi Thomaes
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Baron Bernard Snoy
Raad van Europa
Graaf Paul Buysse
Belfius Bank
Regnier Haegelsteen
Nationale Loterij
Véronique Paulus de Châtelet
FOD Buitenlandse Zaken
Dirk Renard
Fédération Wallonie-Bruxelles
Baron Herman Daems
Federaal Wetenschapsbeleid
Freddy Neyts
Vlaamse Gemeenschap
Pierre-Olivier Beckers
Deutschsprachige Gemeinschaft
Baron Luc Bertrand
Nationale Bank van België
Baron Pierre Alain De Smedt
Europees Parlement
Baron Jan Grauls Alexis Brouhns
Baron Paul De Keersmaeker
Baron Philippe Vlerick
Burggraaf Etienne Davignon
Graaf Herman Van Rompuy
Philippe Delaunois 56
ORGANISATIE MINISTERIE VAN CULTUUR EN TOERISME VAN DE REPUBLIEK TURKIJE In 1963 werd het Turkse ministerie van Toerisme en Promotie opgericht als de eerste organisatie van toerisme binnen de Turkse publieke administratie. In 1971 werd afzonderlijk het Turkse ministerie van Cultuur opricht. Na een periode van vele jaren, waar er afzonderlijk en ook samengewerkt werd, werden op 16 april 2003 de twee afdelingen samengevoegd onder de naam ministerie van Cultuur en Toerisme. Het ministerie van Cultuur en Toerisme beoogt : * het bevorderen en levend houden van de culturele waarden * het handhaven en behouden van het historische en cultureel erfgoed * het voortbouwen op de mogelijkheden die de toeristische activiteiten bieden om een positieve bijdrage te leveren aan de Turkse economie * het begeleiden van instellingen en openbare organisaties op dit gebied * de verbetering van de communicatie en de samenwerking met lokale overheden, NGO’s en de particuliere/privé sector Wij streven ernaar : * een overheidsdienst te worden die het culturele erfgoed promoot, onderhoudt en levendig houdt en die van Turkije dé wereldspeler maakt op gebied van toerisme * te helpen aan de oprichting van een nieuwe beschaving, gebaseerd op onze waarden, met het oog op de te bereiken doelstellingen van 2023 * alle culturele identiteiten in beschouwing te nemen binnen een democratisch perpectief Het ministerie is samengesteld uit : * Directoraat-generaal voor Onderzoek en Onderwijs * Directoraat-generaal voor Schone Kunsten * Directoraat-generaal voor Musea en cultureel erfgoed * Directoraat-generaal voor Promotie * Directoraat-generaal voor Bibliotheken en Publicaties * Directoraat-generaal voor Film * Directoraat-generaal voor Investeringen en creaties * Directoraat-generaal voor Copyright * Departement van de Nationale Bibliotheek van Turkije Afhankelijke organisaties : * Directoraat-generaal van de Staatstheaters * Directoraat-generaal van de Staatsopera en het Staatsballet * Departement van het Instituut van het Manuscript van Turkije * Directoraat van de Historische Sites van de Slag om Gallipoli Het ministerie beheert eveneens de 44 cultuur- en toerismekantoren in 39 landen en stelt 15.248 werknemers en 3956 kunstenaars te werk. Hartelijk dank aan Pinar Bilgen en Sadettin Taşçı voor hun onmisbare bijdrage aan de organisatie van het EUROPALIA TURKEY festival. 57
COMMISSARISSEN-GENERAAL
Baron Luc Bertrand Voor België benoemde de raad van bestuur van EUROPALIA Baron Luc Bertrand. Hij is voorzitter van het executief comité van Ackermans & van Haaren. Daarnaast bekleedt hij verschillende bestuursmandaten binnen de groep Ackermans & van Haaren, en daarbuiten. Luc Bertrand is tevens actief op maatschappelijk vlak, hij is o.m. voorzitter van Guberna (Belgian Governance Institute) en van Middelheim Promotors en is lid van een aantal andere raden van bestuur van vzw’s en publieke instellingen zoals KU Leuven, Instituut de Duve, Instituut voor Tropische Geneeskunde en Museum Mayer van den Bergh.
Dr Erman Ilıcak De Turkse zakenman Dr Erman Ilıcak werd tot commissaris-generaal benoemd door de Turkse partner. Erman Ilıcak diplomeerde aan de Middle East Technical University (Ankara) en doctoreerde aan de International School of Management. Zijn succes heeft hij voornamelijk te danken aan investeringen in de bouwsector, immobiliën en energie. Zijn belangrijkste bedrijf, Renaissance Construction staat op de 53ste plaats in de ENR Top 250 International Contractors. Zijn bedrijven zijn aktief in Turkije maar ook in Centraal-Europa en de MENA-landen. Hij is de stichter van de Renaissance Education Foundation en is voorzitter van de Ted Ankara Kolejliler Sports Club.
58
DIRECTEURS-GENERAAL
Kristine De Mulder Sedert maart 2003 is Kristine De Mulder directeur-generaal van EUROPALIA ARTS FESTIVAL, waar zij de zakelijke en artistieke leiding gaf aan een reeks grote kunstenfestivals gewijd aan Italië, Rusland, Europa, China, Brazilië en India. Als kunsthistorica, archeologe en binnenhuisarchitecte bouwde ze een carrière uit, rijk aan zowel culturele als communicatieve ervaringen in de academische, media en financiële wereld. Kristine De Mulder is lid van de raad van bestuur van verschillende grote cultuurorganisaties in België zoals het Festival van Vlaanderen, de Koningin Elisabethwedstrijd, ...In 2012, kreeg zij de titel van barones voor haar culturele engagement binnen EUROPALIA ARTS FESTIVAL.
İrfan Önal Na zijn studies aan de Faculteit van politieke wetenschappen aan de Ankara University (1994) startte İrfan Önal zijn carrière als adjunct-inspecteur bij het Turkse Ministerie van Cultuur en Toerisme. Na verschillende opleidingen in Groot-Brittannië, werd hij in 2006 hoofdinspecteur bij het Ministerie van Cultuur en Toerisme om nadien te promoveren tot adjunct-directeur Promotie. Tussen 2007 en 2010 werd hij aangesteld als adviseur Cultuur en Toerisme in Londen. Hij keerde vervolgens terug naar het Ministerie van Cultuur en Toerisme in Turkije en bekleedde er gedurende één jaar de functie van adjunct-directeur Copyrights. Sinds 2013 is hij directeur-generaal Promotie van het Ministerie van Cultuur en Toerisme. Zijn professionele interesses gaan naar toerisme en culturele industrieën alsook duurzame, sociale en ecologische projecten.
59
CURATOREN
Dirk Vermaelen Dirk Vermaelen is linguïst en kunsthistoricus. Sinds 2003 werkt hij bij EUROPALIA, waar hij begon in het departement tentoonstellingen. Hij werkte de tentoonstellingen uit voor de opeenvolgende festivals en was zelf curator van een aantal projecten, waaronder recent de hoofdtentoonstelling Indomania voor EUROPALIA INDIA. Sinds 2014 is Dirk Vermaelen artistiek directeur van EUROPALIA en neemt hij niet alleen de tentoonstellingen, maar ook muziek, podiumkunsten, literatuur en film onder zijn vleugels, in samenwerking met een team van projectcoördinatoren.
Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman Prof. Dr. Hasan Bülent Kahraman doceert politieke en culturele filosofie aan de Kadir Has Universiteit in Istanbul, en is er ook vicerector. Verder is hij burgerlijk ingenieur en econoom. Hij doceerde eerder in verschillende universiteiten, zoals de Bilkent en Sabancı Universiteiten in Turkije en Columbia en Princeton in de Verenigde Staten. Hij schreef bijdragen voor meerdere kranten en is vandaag ook columnist voor Sabah, waar hij de politieke en culturele actualiteit becommentarieert. Prof. Dr. H.B. Kahraman is ook freelance curator en organiseerde tentoonstellingen van artiesten zoals Magdelena Abakanowicz, Johan Tahon, Marcel Broodthaers, Maureen Connor, Ergin İnan, Eser Selen, Zeren Goktan en Nuri Bilge Ceylan. Zijn tentoonstellingen bieden nieuwe inzichten op de verschillende periodes in de Turkse moderne kunst. Hij is ook culturele en literaire criticus en schreef meer dan 15 boeken, waaronder het recent gepubliceerde Contemporary Art in Turkey. Kahraman was hoofdraadgever cultuur van de President van de Turkse Republiek. Professor Dr. Kahraman maakte deel uit van de raad van de biënnale van Istanbul van 1993 tot 2005. Hij is algemeen coördinator van de Contemporary Istanbul Art Fair sinds 2010. Verder is hij lid van expertencomités en raden van bestuur van nationale en internationale organisaties zoals het Sabancı Museum, WWF, Abdullah Gül University, College Art Association, Middle Eastern Studies Association, American Political Science Association. Hij is eveneens hoofdcurator van het Akbank Cultural Center.
60
Bedankingen Het europalia.turkey programma kan onmogelijk worden opgesteld zonder de formele of informele hulp en het verlichte advies van Europalia’s culturele partners. Elk van hen verrijkt het programma met zijn specifieke kennis, hetzij over een kunstdiscipline, over artiesten of over het publiek. 61
