Netlaw
PENSIOEN en ECHTSCHEIDING 26 mei 2011 Ingemarie Hofmeijer (Pensioen Perspectief) Ruud Derksen
Onderwerpen Pensioen algemeen • Pensioenstelsel • Pensioenovereenkomsten • Pensioenpartijen
Pensioen en echtscheiding • Korte historie • Wvps – conversie – afstorting
Pensioenstelsel 3 pijlers
• Eerste pijler (overheid) – Wettelijke regelingen (AOW, ANW, WIA) niet onder Pensioenwet • Tweede pijler (sociale partners) – Pensioen op basis van de arbeidsovereenkomst (PW pensioen) • Derde pijler (individu) – Verzekeringen (lijfrente, banksparen, kapitaalverzekeringen) niet onder Pensioenwet
Eerste pijler (overheid) • AOW – 65 jaar, 2% per jaar (16 – 66 2020) ca. 9.400 p.p. 65+ per jaar • Anw – Voorwaardelijke nabestaandenuitkering (max ca. 14.200 per jaar) plus wezenuitkering • WIA – IVA en WGA
derde pijler (privé)
• Lijfrente / banksparen • Maximale fiscale aftrek afhankelijk van pensioenopbouw / pensioenruimte (factor A) • Kapitaalverzekeringen (spaarverzekeringen)
Tweede pijler (PW pensioen) • Aanvulling op eerste pijler • Pensioenovereenkomst tussen werkgever en werknemer (of wettelijke grondslag) • Uitwerking in pensioenreglement • 3 vormen pensioenovereenkomst in PW – Uitkeringsovereenkomst – Premieovereenkomst – Kapitaalovereenkomst
Pensioenovereenkomst • Uitkeringsovereenkomst –Uitkering van bepaalde hoogte –Salaris – diensttijdregeling (eindloon of middelloon) –Langlevenrisico en beleggingsrisico liggen bij uitvoerder
• Kapitaalovereenkomst –Hoogte kapitaal bij ingang pensioen staat vast –Beleggingsrisico bij uitvoerder, langlevenrisico bij deelnemer
• Premieovereenkomst –Aanspraak is de beschikbaar te stellen premie –Langlevenrisico en beleggingsrisico liggen bij deelnemer
Pensioenvormen • Ouderdomspensioen – Pensioendatum 65 jaar, uiterlijk 70 jaar 66 jaar 2020?
• Arbeidsongeschiktheidspensioen • Partnerpensioen – Risico en opbouw
• Wezenpensioen •40-deelnemingsjaren pensioen •Voorwaardelijk extra pensioen (met uitstelfinanciering) • Overbruggingspensioen / prepensioen (op 31/12/2004 bestaande regelingen)
Begrippen pensioenberekening • Pensioengevend loon – incidentele beloning niet op eindloonbasis
• Diensttijd – vanaf datum in dienst, vanaf leeftijd 21 jaar
• Franchise – AOW-inbouw, 10/7 AOW (minmaal 12.898 bij max. opbouw)
• Opbouwpercentage OP, – max. 2,25% bij middelloon en 2% bij eindloon (in 35 jaar)
• Wetsvoorstel verhoging AOW-leeftijd
Wetsvoorstel verhoging AOW leeftijd
• 66 jaar in 2020 • Oplopend met levensverwachting • Opbouw in 50 jaar (16-66 ipv 15-65) • Fiscaal kader (per 1/1/2013) –Opbouw in 40 jaar (ipv 35 jaar) •Eindloon 1,75% •Middelloon 2,0% •Beschikbare premiestaffels naar rato
• Pensioenakkoord?!
Pensioenberekening (aanspraken) • Eindloon – – – – – – – – – –
Inkomen 42.209,- (lft 25) Franchise 12.209 Pensioengrondslag 30.000 Opbouwpercentage 2% per jaar (600,--) Dienstijd 40 jaar Ouderdomspensioen op 65 jaar is 24.000 (40 x 600) Nabestaandenpensioen 70% van OP is 16.800 Salarisstijging op lft 45 naar 62.209 OP: 80% van (62.209 -/- 12.209) 50.000 = 40.000 Backservice bedraagt inkoop van 8000 pensioen per jaar (20 x 400) (koopsom is ca. 42.000)
Beschikbare premie staffel Voorbeeld staffel: 20 t/m 24 8.1% 25 t/m 29 9,8% 20 t/m 34 11,7% 35 t/m 29 14,2% 40 t/m 22 17,1% 45 t/m 49 20,6% 50 t/m 54 24,9% 55 t/m 59 30,2% 60 t/m 64 36,9%
Pensioenberekening (aanspraken) • Beschikbare premie – – – – – – – – –
Inkomen 42.209,Franchise 12.209 Pensioengrondslag 30.000 Beschikbaar premiepercentage obv staffel 8% stijgend tot 37% (afgerond) Lft 25 storting 2.400 (8% van 30.000) Lft 44 storting van 15% van 30.000 is 4.500 Salarisstijging op lft 45 naar 62.209 (PG 50.000) storting 20,6% v 50.000 is 9.500 Saldo op 45 jaar is ca. 85.000. saldo op 65 jaar is ca. 450.000 (rente 80.000) Ouderdomspensioen ca. 28.000 per jaar (factor 16)
Pensioenpartijen • Werkgever: • Werknemer:
doet aanbod tot sluiten pensioenovereenkomst. aanvaart pensioenaanbod, onderdeel arbeidsovereenkomst.
– Pensioenovereenkomst is afspraak tussen werkgever en werknemer over pensioen (of wettelijke grondslag) – Zonder arbeidsovereenkomst geen pensioenovereenkomst
• Pensioenuitvoerder: verplicht buiten eigen onderneming. –pensioenfonds –Verzekeraar –PPI
• Geen pensioenplicht (uit hoofde van de Pensioenwet) (DGA valt niet onder de Pensioenwet)
Pensioenpartijen Pensioenuitvoerder
Uitvoeringsovereenkomst
Pensioenreglement (en startbrief)
Werkgever
Werknemer Pensioenovereenkomst
Pensioenuitvoerders • Bedrijfstakpensioenfondsen (Bpf) – Verplicht en niet verplicht gestelde Bpf-en (Bouw, Metaal, Textiel) – Verplichtstelling op basis van de Wet Bpf 2000
• Ondernemingspensioenfonds (Opf) – Shell, Vredestein, ING, DSM, Ahold, Philips
• Beroepspensioenfondsen (Bpr) – Wet Bpr (apothekers, huisartsen, notarissen)
• • • •
Verzekeraars PPI Pensioeninstelling uit andere EU-lidstaat Eigen beheer - DGA
Kenmerken Pensioenuitvoerders • Bpf: –Werkzaam in specifieke bedrijfstak, werkingssfeer in statuten –Doorsneepremie –Vrijstelling van verplichtstelling mogelijk
• Opf: –Verbonden aan onderneming of concern
• Bpr: –Werkzaam voor beroepsgroep –Doorsneepremie
• Verzekeraar: –Ten behoeve van “restgroep” –Actuariële premie
Pensioen en echtscheiding - Korte historie - Wvps -Wat wordt verevend -Conversie -Afstorting -Overige aspecten
Verknochtheid • Beslissend is aard goed, mede bepaald door maatschappelijke opvattingen • Pensioen • OBU (HR 15 februari 2008) • Smartegeld
Korte historie pensioenrechten HR 7 oktober 1959 • Pensioen is verknocht aan rechthebbende • Pensioen valt niet in de gemeenschap • Geen verrekening van waarde HR 27 november 1981 (Boon/Van der Loon) • Pensioen weliswaar verknocht aan rechthebbende • Nog niet ingegane OP- en NP-rechten zijn voorwaardelijke vorderingsrechten die in de gemeenschap vallen • Verrekening waarde
Wet verevening pensioenrechten bij scheiding • Vanaf 1 mei 1995 • OP- en NP rechten vallen buiten gemeenschap (geen verrekening) maar als WVPS toepasselijk is: wel verevening • Reikwijdte breder dan alleen PSW-pensioen
Verrekening (Boon/Van Loon regime) • • • • •
Gehele opgebouwde OP en NP (ook: aandelen in een Pensioen BV) Vorderingsrecht jegens pensioengerechtigde Omvang en wijze verrekening: redelijkheid en billijkheid Vastbedrag / vast percentage / afkoop van vorderingsrecht Als geen gemeenschap bestaat – koude uitsluiting; geen verrekening pensioen (HR 5 oktober 1990, NJ 1991, 576)
WVPS Regeling van eigen aard – Geen vermogenrechtelijk en verzorgingsrechtelijke benadering – Achtergrond: hetgeen door beider inspanning is opgebouwd tijdens huwelijk / GPS komt bij scheiding aan beiden toe (pensioenopbouw staat centraal) – Staat los van alimentatie en huwelijksvermogensrecht •deling van rechtswege
Inhoud WVPS • • •
Van toepassing bij: echtscheiding, scheiding van tafel en bed en GPS Uitsluiten toepassing WVPS: bij huwelijksvoorwaarden of scheidingsconvenant = regelend recht Gaat niet om verrekening van de contante waarde van de opgebouwde aanspraken, maar om deling van het pensioen van rechtswege (verevening)
Inhoud WVPS • Heeft betrekking op:
– aanvullend OP (art. 1 lid 4 Wvps) • niet: PP (art. 57 PW), AO – pensioen, VUT • niet: 40-deelnemingsjarenpensioen voor kwalificatie • niet: voorwaardelijk extra pensioen voor financiering
– recht op uitbetaling jegens de uitvoerder – uitbetaling gaat in op moment dat OP tot uitkering komt. •uitstel OP is mogelijk zonder instemming van de vereveningsgerechtigde
WVPS • Echtscheiding na 1 mei 1995 • Verdelingen van voor 1 mei 1995 (en na 27 november 1981) Ingeval van echtscheiding (niet scheiding tafel en bed): • Conversie
– eigen recht – instemming uitvoerder
Wat wordt verevend?
(artikel 3 lid 1 Wvps)
• Helft van het opgebouwde OP tijdens het huwelijk – Fictie: gehuwd / GPS tijdens pensioengerechtigde periode
• Indexatie: – Indexatie ingegaan pensioen (3 lid 2 Wvps) •Ook vereveningsdeel evenredig verhogen
– Niet ingegaan pensioen •Eindloon: geen indexatie •Middelloon: veelal wel indexatie •Vereveningsdeel stijgt mee met loonstijging/indexering (carrière niet) •“Nu regeling geen indexatie kent (eindloon) geen indexatie mbt verevening” (Rb Utrecht 20/05/2009 (PJ 2009,138))
Kenmerken pensioen ouderdomspensioen • • •
Opbouwkarakter Ingang van bereiken bepaalde leeftijd Recht op periodieke uitkering, afhankelijk van het leven van de pensioengerechtigde NB Tijdelijke ‘pensioenen’, aansluitend op dienstbetrekking vallen buiten Wvps (VUT / OBU) (art. 1 lid 3 Wvps)
Partnerpensioen • •
Partner (art. 1 PW): echtgenoot, GPS, partner in de zin van de pensioenovereenkomst Bijzonder partnerpensioen (art. 57 PW)
Hoe vereveningsaanspraak vastgesteld? • Verdeling bij helfte (afwijking mogelijk) • Omvang: - deelneming gedurende huwelijk/GPS - deelneming is beëindigd bij scheiding fictie: tijdsevenredig pensioen • Hof A’dam 8/02/2011: - indien geen andere afspraken: ieder de helft van alle afzonderlijke polissen en eigen beheer deel.
Beschikbare premieregelingen Wvps analoog toepassen: - Geen pensioen berekenen, maar kapitaal - Waarde corresponderend met PP (stel verzekerde overleden op datum einde huwelijk) in mindering brengen
Welke vrijheid hebben echtgenoten nog? a. b.
toepassing Wvps uitsluiten andere verdeling dan bij helfte - vast percentage c. periode waarover verevend wordt, verlengen of verkorten d. conversie Voorwaarden: - overeenkomen bij huwelijkse voorwaarden of scheidingsconvenant - b t/m d: overlegging aan pensioenuitvoerder binnen twee jaar na scheiding - d: instemming van pensioenuitvoerder
Conversie (art. 5 Wvps) • bijzonder PP en voorwaardelijk OP wordt geconverteerd in een onvoorwaardelijk OP op leven van vereveningsgerechtigde • ingaand op pensioenleeftijd vereveningsgerechtigde conform het reglement • instemming van pensioenuitvoerder is vereist • voorwaarde kan zijn: medische keuring (wmk is niet van toepassing, niet aan arbeidsverhouding verbonden) • niet bij scheiding van tafel en bed
Conversie Voordelen: • eigen recht op ouderdomspensioen, gaat in op eigen pensioenleeftijd van de gerechtigde • eventueel waardeoverdracht voor eigen regeling mogelijk Nadelen: • vereveningspichtige is OP definitief kwijt • bijzonder PP valt weg (evenals alimentatie bij overlijden) • verval van indexatie
DGA met pensioen in eigen beheer • DGA onder Wvps (via art. 79 IPW) • ouderdomspensioen • partnerpensioen (art. 3a Wvps) - let op: eventueel dienstverband in periode voor DGA • tot verevening verplichte DGA, maar ook de BV van de DGA, dienen in principe zorg te dragen voor afstorting bij externe verzekeraar van het benodigde kapitaal - afhankelijk van de omstandigheden van het geval kan dit anders zijn (liquidatiemiddelen, continuïteit)
Afstorting eigen beheer HR 19/1/1996, NJ 1996/617 • afstorting eigen OP vrouw (in dienst bij BV) • redelijkheid en billijkheid • risico pensioengerechtigde HR 12/3/2004, NJ 2004/636 • verevening van pensioen van DGA • geschil tussen BV en vereveningsgerechtigde • wel redelijkheid en billijkheid tussen partner • geen R en B voor BV
Afstorting RB Utrecht 28/7/2004 • afstorting geconverteerd pensioen • R en B • risico pensioengerechtigde RB Arnhem 25/1/2006 • afwijzing afstorting • alleen in bijzondere omstandigheden
Afstorting HR 20/3/2009 • afstortingsplicht in beginsel ook voor de BV • R en B werkt door naar BV • noodzaak liquidatieprobleem (slechts debiteur) niet nodig
Afstorting Afstorting naar maatstaven van R en B onaanvaardbaar (RB Rotterdam (23/2/11 LJN: BP 6657): • continuïteit van de onderneming - jaarrekeningen van de accountant - verliesgevende onderneming • beschikbaar weerstandvermogen • verhouding tussen eigen en vreemd vermogen in relatie tot de beoogde –liquiditeit –solvabiliteit –resultaten in het verleden en huidige resultaten van belang
Afstorting: RB Zutphen 25/2/2009 LJN: B10348 flexibele pensioendatum, uitstel leidt tot latere uitbetaling - keer op keer eenzijdig uitstellen leidt tot latere uitbetaling - instemming vereveningsgerechtigde niet nodig - aanspraak op pensioen wordt niet aangetast - omvang van het kapitaal - koopsom obv onderbrengen recht bij verzekeraar (kosten, provisie) - waarde in economisch verkeer - helft van wat daadwerkelijk is opgebouwd - RB: niet op basis van koopsom bij verzekeraar, maar daadwerkelijke opbouw - geen vaste indexatie van 3%
