Peeters Leen 2 e Bachelor, Japanologie K.U. Leuven. Japonisme. Encyclopedie van de Japanologie Prof. Dimitri Vanoverbeke Hans Coppens

Peeters Leen 2 e Bachelor, Japanologie K.U. Leuven

Japonisme

Encyclopedie van de Japanologie 2005­2006 Prof. Dimitri Vanoverbeke Hans Coppens 1

Inhoudsopgave 1.  Inleiding  2. Zoektocht    

3 4

2.1. Opzoekingswerk in de Centrale Bibliotheek,  4        KU Leuven  2.2. Werk ontleend uit K.U. Leuven, Letteren 6    3. Opzoekingswerk op het Internet 6 3.1. LIBIS 7 3.2. JSTOR Monumenta Nipponica 8 3.3. EBSCOhost  3.4. Academic Search Premier 3.5. BAS 3.6. JSTOR 3.7. Nacsis Webcat 3.8. Picarta 3.9. WorldCat

9 9 10 11 11 12 13

4. Onderzoek via zoekmachines en andere internetbronnen 4.1. Wikipedia 4.2. Google 4.3. Amazon

14 15 15

5. Voorlopig Besluit

16

2

Encyclopedie van de Japanologie : Japonisme Werkstuk door Leen Peeters

1. Inleiding  Er zijn honderden werken geschreven over “Japonisme”. Ikzelf heb ook veel  interesse in het onderwerp, en probeer zo veel mogelijk erover te lezen en te weten  te komen. Wat ik mis in de meeste boeken, is een gedetailleerde uitleg over waarom nu net die  Europese kunstenaars zo geïnteresseerd raakten in de Japanse prentkunst. Waarom  werden de Europeanen verliefd op Japanse kunst? Ik besloot dit gegeven als  onderzoeksvraag te kiezen voor mijn werkstuk. Toen ik op een namiddag in de bibliotheek vertoefde, stootte ik op een mooie  omschrijving van Japonisme in de “Japan, An Illustrated Encyclopedia” van  Kodansha uit 1993. Die gaat als volgt: “In the late nineteenth century, Japanese art ­represented most   prominently by the ukiyo­e print – had a profound influence on   artists in the West. The impact of Japonisme, as this phenomenon  is known, is probably most evident in the paintings of the French   impressionists. But manifestations can also be seen in the works of   other European and American painters, as well as in the forms,   subjects, and techniques employed by various sculptors, designers,   and architects of the late 1800s. For Westerns artists struggling to   transcend artistic traditions that had remained essentially   unchanged since the Renaissance, Japanese art represented a   good deal more than mere exotica. Japonisme provided a rich  source of inspiration and new approaches to composition and the   use of line and colour that, once assimilated, significantly   transformed Western art.” (“Japonisme: Echoes of Japan in Western Art “ Kodansha’s “Japan, An Illustrated Encyclopedia”, 1993.)

3

Ik koos ervoor om deze definitie te vermelden, omdat ze de inspiratie gaf tot mijn  onderzoeksvraag, en deze misschien ook voor een klein stukje al oplost.  Japonisme is een term, bedacht in 1872 door de Franse criticus Philippe Burty, die  Japanse invloeden in het werk van Europese en Amerikaanse kunstenaars beschrijft,  vanaf de jaren 1880. Het meest bekend zijn de werken van de Franse  impressionisten, zoals Claude Monet en Edgard Degas.1 Sommige Westerse kunstenaars waren hun vastgeroeste traditionele werkwijzen  beu, en vonden in de Japanse kunst een rijke bron van inspiratie en een nieuwe kijk  op compositie en kleurgebruik. Maar dit moet slechts één van de redenen zijn  waarom zij de Japanse kunst in die periode zo aantrekkelijk vonden. En wat nog  meer, hoe en wanneer juist slopen die Oosterse vormen en kleuren binnen in  Westerse ateliers? Op deze vragen zou ik zelf graag een antwoord weten vinden.  Ik ga zowel een sociale, esthetische en geschiedkundige relatie tussen Japan en het  Westen onderzoeken. Sociaal omdat het om menselijke relaties gaat, en invloeden  die een bepaald volk op een bepaald gebied op een ander volk heeft gehad. Esthetisch omdat het onderzochte onderwerp gelegen is in de kunstgeschiedenis, en  het om gedeelde esthetische waarden gaat (twee culturen delen dezelfde passie voor  een bepaald genre), en geschiedkundig omdat de ontmoeting en relaties van twee  culturen in de tijd onderzocht en beschreven worden. Om dit verslag van mijn zoektocht te openen, heb ik eerst in mijn inleiding een korte  beschrijving gegeven van het onderzochte onderwerp en de onderzoeksvraag  aangehaald. Zoals velen waarschijnlijk, ben ik nog steeds geneigd om eerst in de bibliotheek te  gaan zoeken naar informatie. Ik ben me ervan bewust dat ik ook deze zoektocht in  de bibliotheek ben begonnen, en wel om verschillende redenen. Je kunt er direct  gebruik maken van verschillende naslagwerken en encyclopedia, je kan er  tijdschriften raadplegen en een eerste indruk krijgen over de hoeveelheid van  informatie en het aanbod van bronnen dat er over je onderwerp zoal te vinden is. Ten  slotte is het er aangenaam vertoeven.  Een namiddagje kuieren in de Oost­Aziatische Bibliotheek gaf me voldoende  inspiratie om te kunnen starten met het project. Ik ga aantonen wat ik daar zoal aan “tastbare” bronnen (boeken, artikels in  tijdschriften, etc.) ontdekt heb, en welke kunnen bijdragen tot mijn studie. Ten tweede ga ik via het Internet bronnen raadplegen in verschillende databanken,  online catalogi en zoekmachines, bronnen met welke ik al lange tijd werk en bronnen  die ik via de lessen “Encyclopedie van de Japanologie” heb leren kennen, en die dus  nieuw voor me waren.  Ten slotte wil ik een voorlopige conclusie trekken, uitgaande van de gevonden  resultaten en de opgedane zoekervaring.

2. Zoektocht 1

  S.N .Wikipedia. Japonisme. http://en.wikipedia.org/wiki/Japonisme (10­05­2006).

4

2.1. Opzoekingswerk in de Centrale Bibliotheek van de KU    Leuven(via LIBIS  )    Ik heb eerst informatie gezocht in verband met de Japanse prentkunst uit de Edo­ periode, de zogenaamde “ukiyo­e”. Deze waren de grootste inspiratiebron voor de  makers van Japonistische kunst. Het volgende werk is rijkelijk geïllustreerd en heeft  me het meeste inzicht gegeven in de Japanse prentkunst: •

Nishiyama, Matsunosuke. 1997. Edo Culture: Daily life and Diversions in   Urban Japan, 1600­1868. Hawaii: University of Hawaii Press.   Nishiyama Matsunosuke is een van de meest invloedrijke historici van de cultuur uit  de Tokugawa­periode.1 (Achteraan in het boek zijn er referenties naar andere  belangrijke werken, o.a. naar “Namazu­e and Their Themes: An Interpretive   Approach to Some Aspects of Japanese Folk Religion” van Cees Ouwehand). Hierna zocht ik naar de juiste Nederlandse, Franse, Engelse en Japanse zoektermen  in verschillende woordenboeken en encyclopedia.  Nederlands: Japonisme Franse: Japonaiserie Engels: Japonisme Japans: ジャポニズム2 •

Wichmann, Siegfried. 1985. Japonisme, The Japanese Influence on Western   Art since 1888. Londen: Thames & Hudson. 

Siegfried Wichmann is een professor aan de Universiteit van Karlsruhe in Duitsland. In de loop van zijn carrière heeft hij een aantal belangrijke werken en  tentoonstellingen georganiseerd. Zijn werk is verschillende malen bekritiseerd omdat hij de neiging had om haast  willekeurige en niet wetenschappelijk aangetoonde verbanden te leggen tussen  Japanse, Europese en Amerikaanse kunst.  De Engelse vertaling dateert van 1999.

1

 Alibris. Nishiyama Matsunosuke.  http://aol.alibris.com/search/books/author/Nishiyama,%20Matsunosuke (14­05­2006) 2  Kodansha. 1998.『日本辞典』(nihonjiten, The Kodansha Bilingual Encyclopedia of Japan). Tokio:  Kodansha International.

5

Er staan enkele vertalingfouten in, en verschillende referenties naar werken die in het  Louvre of het Museum van Moderne Kunst in Parijs te bezichtigen zijn, zijn inmiddels  al verhuisd naar het Musée d’Orsay.3 Omdat dit werk zulk een omvangrijke collectie reproducties bevat vond ik het toch  essentieel in mijn zoektocht naar informatie. Het boek is overzichtelijk samengesteld en volgens thema geordend, haast  encyclopedisch. Je kunt de ontwikkeling van de stijl en karakteristieken chronologisch  meebeleven. De focus ligt op de Art Nouveau, een van de grote interesses van  Wichmann, maar ook andere disciplines en stijlen komen uitvoerig aan bod. Ik heb  het ontleend uit de Oost­Aziatische Bibliotheek en aangewezen als basiswerk.

•

Put, Max. 2000. Plunder and Pleasure: Japanese Art in the West 1860­1930.  Leiden: Hotei Publishing. 

Max Put studeerde aan de Rietveld Academie in Amsterdam. Zijn hoofdinteresse is  de invloed van Japanse kunst op Nederlandse decoratieve kunst en architectuur in  de late negentiende eeuw en vroege twintigste eeuw.2 Zijn boek is overzichtelijk en heeft een goed gestoffeerde inleiding, die ik zeker kan  gebruiken. In de bibliografie stond het boek van Siegfried Wichmann vermeld.3

2.2. Werk ontleend uit KU Leuven, Letteren (via LIBIS) •

Takagi, Yoko. 2002. Japonisme: In Fin de Siècle Art in Belgium. Cahier 9.  Antwerpen: Pandora.

De auteur behaalde haar doctoraat aan de Vrije Universiteit Brussel en is momenteel  professor kunsthistoricus in de Bunka Josshi Universiteit te Tokyo. In 2000 kreeg ze  de “Prize of the Society for the Study of Japonisme”. Ze heeft ook meerdere artikels  gepubliceerd in België en Japan over de Belgische Moderne Kunst en over  Japonisme.4

3

 Persimmon. Siegfried Wichmann. http://www.persimmon­mag.com/winter2001/bre_win2001_2.htm  (14­05­2006).  2  Put, Max. 2000. Plunder and Pleasure: Japanese Art in the West 1860­1930.  3  Ook o.a. ontleenbaar in Leiden, Universiteitsbibliotheek Leiden. 4  Ik heb het boek ook via NACSIS Webcat teruggevonden. Het is ontleenbaar in o.a. Den Haag,  Koninklijke Blibliotheek; Leiden, Universiteitsbibliotheek Leiden. Ik heb mijn versie ontleend in Letteren,  KU Leuven.

6

Het interessante aan dit boek is dat het specifiek over Belgische meesters handelt,  en geschreven is door het oogpunt van een Japanse, die de kwaliteit van de oude  Japanse prenten ontdekte in de werken van passionele schrijvers en schilders in  België. De auteur werkt chronologisch. In het eerste hoofdstuk komen we o.a. te  weten hoe Japanse kunst in België aankwam. Doordat op sommige pagina’s foto’s  van Japanse werken naast Belgische staan, kan je heel goed de overeenkomsten en  eigen inbreng vergelijken. De uitgebreide bibliografie verwijst o.a. naar het boek van  Siegfried Wichmann. 

  3. Opzoekingswerk in verband met   Japonisme     op het internet     ●Databases, encyclopedieën, bibliografieën, catalogi, wetenschappelijke mailinglists ●LIBIS, bibliografieën en online tijdschriften ●NACSIS (boeken en tijdschriften uit het bezit van Japanse universiteitsbibliotheken   en van een aantal buitenlandse instellingen met een belangrijke collectie over Japan) ●Japanse zoekmachines en gegevensbanken ●LIBDEX: databank waarin de gegevens van bijna 18.000 bibliotheken zijn   opgenomen.

3.1. LIBIS1 Zoekterm: Japonisme     •

Lambourne, Lionel. 2005. Japonisme: Cultural Crossings Between Japan and   the West. Londen: Phaidon Inc Ltd.  

Lionel Lambourne was blijkbaar geen echte specialist op het gebied van Japonisme,  want hij heeft nog vele andere werken geschreven dit niets met dit onderwerp te  maken hebben, BV. over Oscar Wilde en over Victoriaanse Schilderkunst.2 •

Fraisse, Luc. 1997. Proust et le Japonisme.  Strasbourg: Presses universitaires   de Strasbourg.3

Dit boek gaat over Proust en zijn bedenkingen over Japonisme, het is interessant om  de bedenkingen van deze hoogleraar en schrijver te leren kennen.

1

 Actieve databank: LIBIS. http://www.arts.kuleuven.be/bibliotheek/catalog.cfm?OplID=28 (29­03­2006)  Allbookstores. Lionel Lambourne. http://www.allbookstores.com/author/Lionel_Lambourne.html (14­ 05­2006) 3  Het boek is uitleenbaar in Letteren, K.U. Leuven. 2

7

•

Roppe, Katrien. 1994. Japonisme en België rond de Eeuwwisseling: 1880­ 1910.  Licenciaatsverhandeling, Archeologie, kunstwetenschap en musicologie,  K.U.  Leuven, 1993­1994. Het werkstuk van Katrien Roppe is gericht op het kunstwetenschappelijke aspect van  Japonisme, en ik vind het belangrijk op me ook op die achtergrond te informeren.

• Britt, David. 1993. Japonisme in Western Painting from Whistler to Matisse.  Munich: Prestel­Verlag. David Britt vertaalde het boek van Klaus Berger; Japonismus in der westlichen   Malerei 1860­1920, uit 1980. De rede waarom ik voor deze vertaling kies, is omdat  die recenter is, en David Britt is een vooraanstaand kenner van Japonisme. Tijdens  het lezen van een Engelstalige tekst zou ik ook veel minder naar het woordenboek  moeten grijpen dan bij een Duitstalige.

Zoekterm: Japonism •

De Gruchy, John Walter. 2003. Orienting Arthur Waley: Japonism, Orientalism,  And    the Creation of Japanese Literature in English. 1 Hawaii: University of   Hawaii Press.

Zoekterm: Japanse Schilderkunst •

Scheffer, Muriel. 1991. Prent en Palet: De Wisselwerking Tussen de  Westerse en Japanse Schilderkunst”2.Licenciaatsverhandeling,  Japanologie,  K.U. Leuven, 1990­1991. Het werkstuk van Muriel Scheffer vertaalt duidelijk de relatie Westen­Japan op het  gebied van kunst in die periode. Het is goed gedocumenteerd en overzichtelijk, het  zou een grote steun en bron van informatie voor me zijn. 

3.2. “JSTOR”    Opzoekingswerk in   : “The Journal Of Japanese Studies”     The Journal Of Japanese Studies is een vooraanstaand tijdschrift, dat twee maal per  jaar verschijnt. Het is een bron van nieuwe informatie, vertaalde Japanse artikels en  1

 Uitleenbaar in K.U. Leuven, Letteren  Beschikbaar in K.U. Leuven, Centrale Bibliotheek

2

8

boekrecensies uit Japan voor een Engels publiek. Het wordt uitgegeven door The   Society for Japanese Studies, Washington.1 Ik heb de nummers doorzocht tot 1999, maar geen bruikbare bron gevonden.

  Opzoekingswerk in   :“Monumenta Nipponica”     Monumenta Nipponica verschijnt al sinds 1938, waardoor het één van de oudste  Engelstalige academische tijdschriften op het gebied van Aziatische studies is. Het draagt bij aan onderzoek op uiteenlopende gebieden, zoals geschiedenis, kunst,  literatuur, religie, antropologie en vertalingen van belangrijke Japanse literaire en  historische bronnen.2

•

Whitford, Frank. 1978. Japanese Prints through Western Eyes. Monumenta   Nipponica, vol. 33,  nr.2: 207­214.

•

Berger, Klaus; Britt, David. 1993. Japonisme in the West: Japonisme in  Western Painting from Whistler to Matisse. Monumenta Nipponica, vol.48, nr.1:  101­108. 

3.3.  “EBSCOhost”  Zoekterm: Japonisme   Het volgende artikel komt uit het tijdschrift: Library Journal.

•

Skeen, Ilene. 2005. Japonisme: Cultural Crossings Between Japan and  the West. Library Journal, Vol.130, nr.14: 138.

“Most people are familiar with the impact that Japan has had­and continues to   have­ on Western art and culture. What Lambourne (former head of paintings, Victoria   and  Albert Museum, London; The Aesthetic Movement) offers here, however, is an  immensely complex picture of that impact, from the 16th century to today.   Japonisme  is the love of all things from, by, and about Japan, illustrated with more   than 250 color  and black­and­white images. In addition to examining Japan's   1

 KU Leuven, Bibliotheekcatalogus http://www.arts.kuleuven.be/bibliotheek/catalog.cfm?OplID=28 (14­ 05­2004) 2  KU Leuven, Bibliotheekcatalogus http://www.arts.kuleuven.be/bibliotheek/catalog.cfm?OplID=28 (14­ 05­2004)

9

influence on the fine  and decorative arts of the West­paintings, clothing, fans­ Lambourne extends his  focus to include such areas as the novel, the theater,   gardening, and surrealism.  Anecdotes and quotations render each page as  much a verbal as a visual delight.  Libraries that do not own Siegfried   Wichmann's definitive Japonisme: The Japanese  Influence in Western Art Since   1858 or readers who want an update on the topic  should consider Lambourne's  fine volume.”  (L.S.)

•

Anderson, Kent. 2000. Review: “Japonisme: The Japanese Influence on  Western Art Since 1858”, by Siegfried Wichmann. School Arts, Vol.99,  nr.9: 62.  

Ik zou graag deze boekbespreking lezen over een van mijn basiswerken, het  boek van Siegfried Wichmann. Ik zou zoveel mogelijk besprekingen lezen van  dit werk, om te weten te komen wat andere schrijvers en critici ervan denken,  zodat ik het ook met een kritische houding kan onderzoeken. Er was echter geen electronische versie van deze bespreking beschikbaar.       

   “  Academic Search Premier” (via EbscoHost) 3.4.      Bibliografische databank en Full­text databank ­ enkel toegankelijk via KULeuvenNet:  bevat verwijzingen naar artikels in ruim 8.200 tijdschriften en ontsluit de full­text van  ruim 4.700 tijdschriften voor bijna alle takken van de wetenschap waaronder humane  en gedragswetenschappen, taal­ en letterkunde, kunst en literatuur, geneeskunde,  computerwetenschappen, enz. Begint in 1975 en wordt dagelijks geüpdate. Zoekterm: Japonisme                                                                                            •

Snell, R. 5/8/92. In the Peacock Room. TLS, Vol.4649:19. 

Dit is een boekbeschrijving over het werk van Klaus Berger, Japonisme in Western   Painting From Whistler to Matisse.(“a classic study in which art is an `inner necessity,'   an autonomous force, a shaping factor in human affairs which is not outside ideology   but operates at a more profound level. It is a way in which culture rediscovers and   changes itself.”)                                                                            Dit boek is een belangrijk werk, en ik zou graag zoveel mogelijk boekbesprekingen  ervan lezen.

10

•

Adams, Henry. 1983. New Books on Japonisme. Art Bulletin. Vol. 65, nr.3:495­ 503.

Dit is een overzicht en beschrijving over verschillende boeken: Winds From East: A  Study in the Art of Manet, Degas, Monet and Whistler, 1856­1886 door Jacques  Dufwa; Japanese Prints and Western Painters door Frank Whitford; Japonisme: The   Japanese Influence on Western Art in the Nineteenth and Twentieth Centuries door  Siegfried Wichman.1 •

Hausman, Patricia R. 02/01/82. Japonisme. Library Journal. Vol.107, nr.3:251.

Dit is een boekbeschrijving over het werk van Siegfried Wichmann. Ik wil zoveel  mogelijk boekbesprekingen lezen over dit werk.

3.5. “BAS – Bibliography of Asian Studies Online” Deze online­versie van de Bibliography of Asian Studies (BAS) verwijst in het  algemeen naar Engelstalige artikels en boeken over alle delen van Azië die  gepubliceerd zijn na 1971.  Zoekterm: Japonisme •

Cate, Phillip Dennis, ea.1989. Perspectives on Japonisme: The Japanese   Influence on America: Papers presented at the Conference held on May 13­14,   1988. Voorhees Zimmerli Art Museum, International Center for Japonisme,  Rutgers University, 109. 

Het zou interessant zijn om de uiteenlopende opvattingen en meningen te leren  kennen van de auteurs van deze werkstukken. •

Weisberg, Gabriel P. 1975. Japonisme: Japanese Influence on French art,  1854­1910. Cleveland, Ohio: Cleveland Art Museum.

3.6. “JSTOR – The Scholarly Journal Archive” Full­text databank: bevat momenteel de full­text van ruim 300 tijdschriften uit de  algemene "Arts & Sciences"­collectie (einddoel is 600 tijdschriften in 2008). De  tijdschriften werken met een 'moving wall' van 3 of 5 jaar, dwz dat de laatste 3 of 5  jaar niet toegankelijk zijn via dit archief; sommige tijdschriften hebben een 'fixed wall'  die vastgelegd wordt op een bepaald jaar. 1

 Pdf ­versie beschikbaar

11

Afdeling: “Arts & Sciences III”  Focused on the arts and humanities, the Arts & Sciences III Collection contains 150  titles. The collection makes available additional journals in language and literature,   as well as important titles in the fields of music, film studies, folklore, performing arts,   religion, and the history and study of art and architecture.

Zoekterm:  Japonisme                                                                                              •

Barrett, Marie­Therese. 1993. Japonisme in the West.1  Monumenta Nipponica   (Tokyo). Vol.48, nr.1: 101­108. 

Dit is een collectie boekbesprekingen door de hand van Marie­Therese Barrett, van  volgende werken: Japonisme in Western Painting from Whistler to Matisse door Klaus  Berger en David Britt; Japonisme Comes to America: The Japanese Impact on the   Graphic Arts 1876­1925 door Gabriel Weisberg.2

3.7. “NACSIS Webcat” Vakspecifieke catalogus ­ enkel toegankelijk via KULeuvenNet: ontsluit boeken en  tijdschriften uit het bezit van Japanse universiteitsbibliotheken en van een aantal  buitenlandse instellingen met een belangrijke collectie over Japan. Afzonderlijke  raadpleging van het boeken en/of tijdschriftenbestand is mogelijk. Zoekresultaten  bevatten ook holdinggegevens. Zoekterm: Japonisme                                                                                            

•

Lamboure, Lionel. 2005. Japonisme : Cultural Crossings Between Japan and   the West. 3 London: Phaidon Press.

Dit werk ben ik regelmatig tegengekomen4, het blijkt dan ook cruciaal in mijn  onderzoek. Ik vond ook enkele lovende recensies.  Zoekterm: ジャポニスム

1

 Dit artikel stond niet in de gegevensbank van de Monumenta Nipponica. Wel heb ik het in de BAS  databank teruggevonden. 2  De website van Gabriel Weisberg. http://www.gpweisberg.com/gwbiography.shtml (30­05­06)  3  Het boek is ontleenbaar in o.a.: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek; Leiden, Universiteitsbibliotheek   Leiden; Tilburg, Fontys Hogescholen.  4  Zoals onder meer ook in Picarta en Jstor.

12

•

Mabuchi, Akiko. ( 馬淵明子). 1997.『ジャポニスム: 幻想の日本』(japonisumu:  gensou no nihon, Fr: Japonisme : représentations et imaginaires des  Européens) Tokio: Buryukke(星雲社).

•

Ooshima, Seiji. (大島清次). 1980. 『ジャポニスム: 印象派と浮世絵の周辺』 (Japonisumu: enshouha to ukiyoe no shuuhen, Ned Vert: Japonisme: Het   Impressionisme en Ukiyo­e)1. Tokio: Bijutsukoronsha (美術公論社).

•

Takashina, Shuuji. (高階秀爾). 1988. 『ジャポニスム』(Japonisumu, Ned  Vert: Japonisme)2. Tokio: Nihon IBM (日本アイ・ビー・エム).

•

Kokuritsuseiyobijutsukan. (国立西洋美術館). 1988. 『ジャポニスム: 19 世紀西 洋美術への日本の影響』(japonisumu ten: 19 seiki seiyo bijutsu he no nihon   no eikyo, ジャポニスム, Eng: Japonisme).Tokio: Kokuritsuseiyobijutsukan (国 立西洋美術館).

  3.8. PiCarta ­ (NCC + Online Contents + Netfirst)   (via PICA)      Algemene catalogus en Bibliografische databank ­ enkel toegankelijk via  KULeuvenNet: omvat de Nederlandse Centrale Catalogus (catalogus voor de meeste  Nederlandse universiteiten en een aantal hogescholen), Online Contents  (bibliografische databank van ruim 17.000 lopende tijdschriften en Netfirst  (elektronische catalogus van internetbronnen). Zoekterm: Japonisme •

Ono, Ayako. 2003. Japonisme in Britain : Whistler, Menpes, Henry, Hornel and   nineteenth­century Japan3. London [etc.] : RoutledgeCurzon.

Het is interessant om te weten te komen hoe de situatie zat in Groot­Brittannië. Dit  boek onderzoekt de Britse kunstwereld in de negentiende eeuw en schetst de 

1

 Mijn vertaling.  Mijn vertaling. 3  Het werk is ontleenbaar in o.a.: Amsterdam, Openbare Bibliotheek; Den Haag, Koninklijke   Bibliotheek. Ook kan je het bestellen via Amazon.uk.,  Amazon.fr. en Amazon.com (zie verder). Voor  een beschrijving van het werk zie ArtWorldWide.org (http://19thc­ artworldwide.org/autumn_05/reviews/zatl.html).  2

13

Japanse invloeden op vier kunstenaars in het bijzonder(James McNeill Whistler,  Mortimer Menpes, George Henry en Edward Atkinson Hornel).1 •

Takagi, Yoko. 1996. Japonisme in Belgium : public collections and two  unknown art dealers, H. Jaeger and T. Murakami.  Bulletin des Musées  Royaux d'Art et d'Histoire, nr. 67:139.2 

Aangezien ik al eerder een boek van deze auteur vernoemde en las, zou ik ook  graag dit vroegere artikel van haar bekijken. Zoekterm: Japonism •

Clark, Carol.1976. American Japonism: Contacts Between America and Japan,   1854­1910. USA: Cleveland. 

Het is van belang om ook de relatie Japan­Verenigde Staten te onderzoeken en  bespreken. Vooral het prille begin van de periode waarin het Japonisme opmaakt  maakte in Amerika wordt aangehaald.

  3.9. “  WorldCat”      (via PICA)   Algemene Catalogus: OCLC's centrale catalogus. Wereldwijd is dit de meest  uitgebreide bibliografische database met ruim 44 miljoen verwijzingen. WorldCat  bevat de collecties van 14.000 bibliotheken in 45 landen over de gehele wereld.  WorldCat bestaat uit beschrijvingen van boeken, tijdschriften, audiovisueel materiaal,  films, geluid, congresverslagen, cartografisch materiaal, websites, dissertaties, etc. Zoekterm: Japonisme •

Keblusek, Marika. 2000. Japansch magazijn: Japanse kunst en cultuur in   19de­eeuws Den Haag. Leiden: Hotei Pub.

Dit Nederlandstalige boek verhaald de relatie Japan­Nederland in verband met  Japonistische kunst, en dit onderwerp is onmisbaar in mijn zoektocht. Er zijn slechts  weinig Nederlandstalige boeken op het gebied van Japonisme, en dit werk lijkt me  interessant genoeg om te onderzoeken.

1

 Amazon. Japonisme. http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/0415296862/qid=1149056295/sr=1­ 4/ref=sr_1_1_4/202­5501776­1807812. (30­05­2006). 2  Het artikel is beschikbaar in o.a.: Den Haag, Koninklijke Bibliotheek; Amsterdam, Vrije Universiteit   Amsterdam Bibliotheek.

14

4. Onderzoek via zoekmachines en andere internetbronnen Ik begin met Wikipedia, omdat we met deze online encyclopedia hebben leren  werken tijdens de lessen Geschiedenis van het Moderne Japan. Ook omdat het zo’n  alomtegenwoordige, wereldwijde bron van informatie is. Omdat iedereen er  informatie kan aan toevoegen, moet men altijd kritisch blijven, maar de teksten die ik  gevonden heb zijn volgens mij betrouwbaar. Wel vertelden ze me niets nieuws. Amazon is een wereldwijde internet­winkel, waar het aanbod vooral uit electronica en  boeken bestaat. Ik ben reeds lange tijd bekend met dit medium, en heb goede  ervaring met hun diensten.

4.1. Wikipedia De Nederlandstalige website van Wikipedia beschikt nog niet over een pagina over  Japonisme. Wel is er een link naar een pagina over Siegfried Bing, de Franse  kunsthandelaar die verzot was op Jugendstil (Art Nouveau) en Japanse kunst.1 De Engelstalige pagina beschikt wel over een goed gestoffeerd, bondig artikel, met  illustraties van o.a. Vincent Van Gogh.2 De Franstalige versie van Wikipedia verhaalt in één zin wat Japonisme is.3 De Japanse versie beschikt ook nog niet over een artikel over Japonisme.4

4.2. Google De meest uitgebreide en betrouwbaarste (voor zover je zoekmachines betrouwbaar  kan noemen) zoekmachine op het net.

S.N. Wikipedia. Siegfried Bing. http://nl.wikipedia.org/wiki/Siegfried_Bing. (30­05­2006). Ik heb een boek gelezen dat verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling L’Art Nouveau: La   Maison Bing. Weisberg, Gabriel P. 2006. L’Art Nouveau: La Maison Bing. Amsterdam : Van Gogh   Museum. Bestelbaar via Amazon.com.  2  S.N. Wikipedia. Japonisme. http://en.wikipedia.org/wiki/Japonisme. (30­05­2006). 3  “Le japonisme est l'influence de l'art japonais sur les artistes, premièrement français, puis  occidentaux. L'art qui résulta de cette influence est qualifié de japonesque. ” S.N. Wikipedia.  Japonisme.  http://fr.wikipedia.org/wiki/Japonisme. (30­05­2006). 4  S.N. Wikipedia. Japonisme.  http://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:Search?search=%E3%82%B8%E3%83%A3% E3%83%9D%E3%83%8B%E3%82%B9%E3%83%A0&go=%E8%A1%A8%E7%A4%BA. (30­05­ 2006). 1

15

Een eerste, snelle klik (zoeken: “japonisme”) leerde me dat de meeste teksten en  artikels die je tegenkomt boekbesprekingen en omschrijvingen zijn van boeken en  tijdschriften die men kan aanschaffen via het net. 

Bij Aboutdotcom1 vond ik enkele bruikbare links, o.a. naar een informatieve website  over Japonisme in Wenen.2

4.3. Amazon3 Zoekterm:  Japonisme De meeste werken die ik vond op Amazon.uk vond ik ook terug tijdens de vorige  delen van mijn zoektocht, in de bibliotheek en in de verschillende databanken, zoals  het overbekende werk van Siegfried Wichmann4 en Lionel Lambourne5. Ook het boek  van Takagi Yoko6 kan je via deze online verdeler bestellen. Het aanbod van Amazon.fr stemt in grote lijnen overeen met het aanbod van de  Britse site. Siegfried Wichmann en Lionel Lambourne zijn ook vertegenwoordigd. De Japanse site heeft een minder rijkelijk aanbod, daar heb ik ook niets nieuws of  bruikbaar gevonden.7 Via KartOO8 kwam ik in contact met allerlei informatieve websites met  boekbesprekingen en overzichten van werken die ik al onderzocht had, ik vond er wel  nieuwe artikels en veel illustraties, maar die zijn niet van toepassing in mijn  onderzoek.  S.N. Aboutdotcom. Japonisme. http://japanese.about.com/od/japonisme/. (29­05­2006).  Japonisme in Vienna.  http://japanese.about.com/gi/dynamic/offsite.htm?zi=1/XJ&sdn=japanese&zu=http%3A%2F%2Fwww. aac.pref.aichi.jp%2Fenglish%2Faac%2Faac11­e%2Faac11­4japonisme­3.html. (30­05­2006). 3  Amazon. http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/search­handle­form/202­5501776­1807812. (31­05­ 2006). 4  Amazon. Japonisme: Siegfried Wichmann.  http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/0500281637/qid=1149056295/sr=1­1/ref=sr_1_1_1/202­ 5501776­1807812. (31­05­2006). 5  Amazon. Japonisme: Lionel Lambourne.  http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/0714841056/qid=1149056295/sr=1­2/ref=sr_1_1_2/202­ 5501776­1807812. (31­05­2006). 6  Amazon. Japonisme: Takagi Yoko.  http://www.amazon.co.uk/exec/obidos/ASIN/9053251448/qid=1149056295/sr=1­6/ref=sr_1_1_6/202­ 5501776­1807812. (31­05­2006).  7  Amazon.jp. Japonisme. http://www.amazon.co.jp/exec/obidos/search­handle­url/503­5801105­ 6359140?%5Fencoding=UTF8&search­type=ss&index=blended&field­ keywords=%E3%82%B8%E3%83%A3%E3%83%9D%E3%83%8B%E3%82%B9%E3%83%A0. (30­ 05­2006). 8  KartOO. http://www.kartoo.com/flash04.php3. (31­05­2006). 1 2

16

5. Voorlopig Besluit Mijn zoektocht zit erop, ik wil nu een voorlopige conclusie trekken en even terugkijken  op het gebeuren. Ik ben zeer tevreden met het gekozen onderwerp, ik ben nog steeds gemotiveerd om  er eventueel mee door te gaan. Er is een zee aan informatie op het net in verband  met Japonisme, en het selecteren ervan ging eerder moeizaam, maar ik ben er zeker  van dat de overgebleven boeken en artikels de moeite waard zijn om te bekijken. Het  werk dat me het meest aanspreekt is het boek van Siegfried Wichmann, dat o.a.  ontleenbaar is in de Centrale Bibliotheek, om verschillende redenen die ik eerder al  aanhaalde, de voornaamste rede is omdat het per onderwerp en techniek geordend  is, en een helder overzicht verschaft. Ook het boek van Lionel Lambourne zou ik  graag gebruiken. Wat me opviel is dat er weinig Nederlandstalige boeken geschreven zijn over  Japonisme, terwijl deze stroming toch een niet verwaarloosbare rol gespeeld heeft in  onze streken. Het boek van Takagi Yoko gaat specifiek over de Japonistische kunst in  België, maar is in het Frans en Engels geschreven. Wel is het belangrijk omwille van  de beschrijvingen van de contacten met Japanse kunsthandelaars en Belgische en  Nederlandse kunstkenners, en de tentoonstellingen met Japonistische kunst die hier  georganiseerd werden. Ik vond vele artikels in verschillende vooraanstaande tijdschriften, maar de meeste  vertelden me weinig nieuws. Aangezien ik specifiek onderzoek doe naar de  beginperiode van Japonisme in het Westen, kan ik weinig aanvangen met  besprekingen van schilderijen en kunstenaars, en de meeste artikels handelden  hierover. Degene die wel bruikbaar voor mijn onderzoek waren heb ik vermeld. Mijn zoektoch op het internet was teleurstellend. Ik werd door de zoekmachines  vooral doorverwezen naar verschillende online­shopping websites, die meestal  ongeveer hetzelfde aanbod hadden. Ik ben tweemaal volledig opnieuw begonnen met mijn inleiding. De eerste versie was  te veel gericht op mijn eigen gedachten en bedenkingen, en het taalgebruik was te  emotief. Ze was haast volledig onbruikbaar, behalve voor het citaat dat ik erin had  verwerkt vanaf de eerste regels. De tweede versie was beter, ik had alle overbodige  informatie en woorden eruit verwijderd en een redelijk stijf aanvoelend stuk tekst  geschreven, wat de bedoeling is voor een wetenschappelijk werk. Met de afgewerkte  versie ben ik best tevreden. Ik heb alle informatie die ik erin wilde steken kunnen  verwoorden, maar het toch kort en bondig gehouden. 

17

Ook mijn zoekvaardigheden zijn voelbaar verbeterd. Ik heb kennisgemaakt met een  hoop bruikbare gegevensbanken en selectief zoeken op het Internet lijkt niet meer  zo’n onmogelijke klus. Ik kan nu zelfs veel beter met MS Word werken.  Langs deze weg wil ik ook even Prof. Dimitri Vanoverbeke en Hans Coppens  bedanken voor hun steun en hulp aan mijn project.

                                                                                                                                

                                                                                                                                                                                                        

                                                                 

18