Pedagogisch beleidsplan en informatieboekje van BSO De Zoom Oktober 2015 Door Heleen Bakker, oprichtster en pedagogisch medewerker BSO De Zoom. Deel 1 Pedagogisch beleidsplan De Buiten BSO De formule van kinderopvang in de natuur is al meer dan 10 jaar bekend in Scandinavië en Duitsland. Daar ben ik, Heleen Bakker (initiatiefnemer ), er mee bekend geraakt. Ik heb in Finland een cursus outdoor adventure education gedaan en heb in Duitsland in een Waldkindergarten meegedraaid. Basis van dit concept is dat het buiten zijn centraal staat. In principe spelen kinderen altijd buiten, onder het mom van ‘slecht weer bestaat niet, enkel slechtekleding’. En buiten spelen is gezond! Dit basisconcept is uitgebreid met voetbalclinics en andere sportactiviteiten op het sportveld van de Wageningse Voetbal Vereniging waarvan we als schuillocatie ten alle tijden hun kantine ter beschikking hebben. Ontwikkeling van persoonlijke competenties middels natuurbeleving Kinderen hebben om zich optimaal te kunnen ontwikkelen tijd in de natuur nodig. De integratie van zintuiglijke ervaringen in een natuurlijke omgeving is erg waardevol voor de persoonlijkheidsontwikkeling. Ze maken zich authentieke ervaringen eigen over zichzelf en hun omgeving waarmee ze hun zelfbewustzijn versterken. Er is oneindig veel te spelen en te leren in de natuur. Het bos biedt de mogelijkheid om te rennen, lopen, springen, verstoppen, klimmen en klauteren, balanceren, stenen en takken te verzamelen en dieren te observeren. De weide om onbegrensd de natuurlijke bewegingsdrang uit te leven, groepsspellen en sporten te doen. Fantasiespellen en rollenspellen ontstaan en er wordt gespeeld met de vele tot verbeelding sprekende materialen uit de natuur. Dit bevordert de creativiteit, de fantasie en de sociale vaardigheden. We werken vanuit het vertrouwen dat kinderen een innerlijke drive hebben om de wereld om hen heen te willen verkennen en onderzoeken. Er doen zich tijdens deze verkenning veel leersituaties voor. De kinderen zullen zich over wat ze tegenkomen verwonderen, zich dingen gaan afvragen en op zoek gaan naar antwoorden. De begeleiders helpen ze antwoorden te vinden en reiken aan wat in het verlengde ligt van de gewekte interesse. De natuur voorziet in zoveel om mee te spelen en van en over te leren. En elke zes weken ziet alles er in het bos weer
anders uit. Daar worden de kinderen zich gaandeweg van bewust en dat bewustzijn versterken we door er middels verschillende werkvormen zoals spel, tekenen en knutselen en muziek de aandacht op te vestigen. Door het hele jaar door buiten te zijn ervaren de kinderen seizoenen, verandering, schoonheid, kwetsbaarheid en de continuïteit van de natuur. Ze gaan de natuur beschouwen als iets waar ze deel van uitmaken en als waardevol. Een fijne plek om te zijn en om zorg voor te dragen. In de vrije natuur spelen de kinderen onverstoorbaar en zelfbewust. Vaak gaat het er avontuurlijk aan toe. De eigen grenzen en die van anderen worden ervaren. Regels worden opgesteld om een fijne omgang met elkaar en veiligheid te waarborgen. Als kinderen behoefte hebben aan een rustige activiteit kan er uitgerust worden op een deken in het gras of in een zelfgemaakte schuilplek. We nemen boekjes en teken/knutselmateriaal mee. De natuur leent zich er ook voor even niks te doen, alleen te ‘zijn’, op jezelf of met elkaar. Dat is een ervaring die erg waardevol is in deze tijd waar de meeste tijd wordt ingevuld met activiteiten. Ontwikkeling van sociale competenties in de groep Een groep bestaat uit maximaal 10 kinderen met 1 tot 2 begeleiders. Vaste rituelen, kringspelen en de geringe groepsgrootte bieden voorspelbaarheid, zekerheid, vertrouwdheid en verbinding. Omdat we ons in een groep door het bos bewegen is er veel onderling contact. De kinderen in de groep doen gemeenschappelijke ervaringen op en zijn op elkaar aangewezen. Hierdoor ontstaat verantwoordelijkheidsgevoel en zorg voor elkaar. Met elkaar, kinderen en begeleiders, maken we plannen voor de invulling van de tijd. Op deze manier leren de kinderen met elkaar plannen te maken, activiteiten voor te bereiden, verantwoordelijkheid te dragen voor de keuzes die gemaakt worden en om te gaan met frustratie als het anders uitpakt dan verwacht. Iedereen heeft inbreng, iedereen is even belangrijk. De spellen en activiteiten zullen zoveel mogelijk gericht zijn op de beleving en het samenspel. Het doel is de verbinding met elkaar in plaats van strijd en de individuele prestatie. Als kinderen vanuit eigen beweging met elkaar hun krachten willen meten dan is dat mogelijk. Er dienen zich in het bos genoeg situaties aan. Emotionele veiligheid De Waldpädagogik beschouwd kinderen als competente, volwaardige kleine mensen. Onze begeleiders die deze pedagogiek uitdragen nemen de kinderen serieus en hebben vertrouwen in de competenties van de kinderen. De kinderen worden met respect en empathie tegemoet getreden. Alleen als kinderen zich veilig voelen zijn zij in staat om op onderzoek uit te gaan en de wereld om hen
heen te verkennen. Dat levert de basis om zich te kunnen ontplooien en ontwikkelen. Onze aandacht gaat uit naar de behoeften van het kind. Daartoe proberen we ons in te leven in de gevoelswereld van het kind, zijn we alert op zijn/haar signalen en anticiperen we op zijn/haar emoties. Vervolgens bieden we de begeleiding die hierop aansluit. De begeleiders hebben een niet-directieve manier van werken. Onze doelstelling is dat het kind zich hier prettig voelt, de ruimte heeft om zichzelf te laten zien en horen en zich verder kan ontwikkelen. We werken niet met belonen/bekrachtigen of straffen/negeren van het gedrag wat kinderen laten zien. Wat een kind ook zegt of doet, hij doet dat om een bepaalde reden, namelijk om een behoefte te vervullen. Een straf of beloning komt voort uit een oordeel over het gedrag en gaat voorbij aan wat een kind werkelijk nodig heeft. We geven aandacht aan elke vorm van gedrag en proberen te achterhalen vanuit welke behoefte een kind zich op een bepaalde manier gedraagt. We geven erkenning voor die behoefte en binnen de mogelijkheden proberen we situaties te creëren waarbinnen de behoefte vervult kan worden. Een kind dat tragische manieren inzet om zijn behoeften te vervullen helpen we om strategieën te vinden die heilzaam zijn voor hemzelf en anderen. Overdracht van waarden en normen Met elkaar maken we afspraken over regels. Voor de duidelijkheid over veiligheid, hygiëne, omgang met elkaar en met wat we tegen komen in de natuur. Op deze manier ontstaat er begrip omdat de regels vanuit eigen beredenering en met ieders inbreng tot stand zijn gekomen. Kinderen zijn veel meer geneigd zich aan regels te houden als ze er de zin van inzien. De kinderen verkennen hun grenzen in relatie tot elkaar en omdat ze in de groep op elkaar aangewezen zijn is er een grote tolerantie en bereidwilligheid om conflicten constructief op te lossen. De begeleiders spelen een actieve rol bij het begeleiden van sociale interacties en aanleren van sociale vaardigheden.
Deel 2 Competenties van de begeleiders en werkwijze Diploma’s BSO de Zoom werkt met beroepskrachten die beschikken over de vereiste diploma’s en ervaring hebben met het begeleiden van kinderen in de natuur. Er zijn ook stagiaires en vrijwilligers werkzaam die ervaring hebben met het begeleiden van kinderen in de natuur en bij sportactiviteiten. Alle medewerkers beschikken over een VOG en een EHBO diploma.
Faciliteren en anticiperen De integratie van zintuiglijke ervaringen in een natuurlijke omgeving is erg waardevol voor de persoonlijkheidsontwikkeling. De begeleiders van BSO de Zoom faciliteren dit door enerzijds simpelweg de kinderen in het buitengebied te brengen en ruimte te geven om op verkenning te gaan en anderzijds gericht ervaringen aan te bieden middels activiteiten die in het verlengde liggen van de natuurlijk opgewekte interesse van het kind. Vanwege de kennis en ervaring waarover de medewerkers beschikken en hun vermogen om te signaleren en te anticiperen op wat leeft in de groep is deze manier van werken mogelijk. Flexibiliteit en creativiteit Als je met elkaar onderweg bent in het buitengebied dienen zich in het moment allerlei situaties aan. Om hier goed op te kunnen anticiperen zijn de begeleiders van BSO de Zoom flexibel en creatief. Het programma dat wij aanbieden is een leidraad, een kader waarbinnen de kinderen in vrijheid de natuur kunnen beleven. De begeleiders staan altijd open voor ideeën en suggesties uit de groep, ook als hierdoor afgeweken wordt van het geplande. Begeleidingswijze Regels worden opgesteld om een fijne omgang met elkaar en veiligheid te waarborgen in samenspraak met de kinderen. De begeleiders spelen een actieve rol bij het begeleiden van sociale interacties en aanleren van sociale vaardigheden. De begeleiders nemen de kinderen serieus en hebben vertrouwen in de competenties van de kinderen. De kinderen worden met respect en empathie tegemoet getreden. We zijn ons bewust van onszelf in interactie en ons rolmodel en hopen hiermee de kinderen te inspireren om ook zo met elkaar om te gaan, respectvol en invoelend. Omdat we de groep klein houden kunnen we ook veel individuele aandacht geven. We zijn in verbinding met zowel de groep als het individu en anticiperen op de verschillende behoeften en emoties middels de werkvorm geweldloze communicatie.
Wat we verder belangrijk vinden is structuur, veiligheid, hygiëne, gezonde voeding, voldoende rust, lichamelijke beweging en gezondheid, contact & plezier. Deze punten staan hieronder uitgewerkt. Structuur De medewerkers halen de kinderen op van school en brengen de kinderen naar de ontmoetingsplek op het terrein. We eten en drinken daar wat en we bespreken samen waar we heen gaan en wat we gaan doen. Dat is afwisselend vrij spelen en activiteiten doen aan de hand van een thema. Onderweg komen we natuurlijk van alles tegen waar we ook tijd en aandacht aan besteden. We sluiten af in de kantine van de voetbalclub WVV. Daar kan nog even rustig gespeeld worden tot de ouders de kinderen komen halen. Veiligheid Kinderen hebben over het algemeen een grote bewegingsdrang en willen van alles ontdekken. In het bos is daar alle gelegenheid voor. Dat kan ook tot risicovolle situaties leiden. De begeleiders zijn zich van de risico’s in deze natuurlijke omgeving bewust en begeleiden de kinderen zodanig dat dit veilig gebeurd. Dit doen ze door in eerste instantie potentiële risico’s te onderkennen en kinderen hiervan kennis te geven en bewust te maken. Vervolgens worden er afspraken met elkaar gemaakt om de veiligheid samen te bewaken. De begeleiders beschikken over een kinder EHBO diploma en hebben een EHBOpakket bij zich. Er is een mobiele telefoon voorhanden om in geval van nood hulpdiensten te kunnen bereiken. Bij 10 kinderen is er één pedagogisch medewerker en een vrijwillige ouder/stagiaire. In geval van nood kan er dan altijd iemand weg om hulp te bieden/halen. Er is daarvoor altijd een auto beschikbaar. We willen vooral met de kinderen buiten zijn. Als de weersomstandigheden zodanig zijn dat het gevaarlijk is om in het bos te verblijven zoals bij onweer en storm of dat we vanwege kou of neerslag beschutting nodig hebben dan is de kantine van de WVV ten alle tijden beschikbaar. Als het vroeg donker is zorgen we voor voldoende verlichting middels lantaarns en zaklampen en hoofdlampen. We kunnen ook de verlichte stukken opzoeken en juist dan vaker sporten op het kunstgrasveld. Voor de veiligheid en gezondheid wordt er gebruik gemaakt van een risico inventarisatie. Daarin wordt vastgesteld welke concrete acties gevoerd moeten worden om de risico’s te minimaliseren of uit te sluiten en om te stimuleren dat de begeleiders en de kinderen bij BSO De Zoom adequaat met de risico’s om gaan. Het inspectierapport van de GGD van BSO De Zoom is in te zien via de volgende link:
Hygiëne De begeleiders hebben water, zeep en handdoekjes en desinfecterende handgel bij zich om er voor te zorgen dat de kinderen schone handen hebben voor het eten. En dat ze hun handen kunnen wassen na toiletgang ter voorkoming van het overdragen van bacteriën. Er wordt niet van eetbare bessen/planten in het bos gegeten zonder dat deze gewassen zijn. Gezonde voeding We voorzien in een gezond tussendoortje bij aanvang zoals biologisch fruit en ontbijt koek of iets dergelijks met limonade zonder toegevoegde suiker/kleurstoffen of thee. Kinderen verbranden veel calorieën door het buiten en in beweging zijn. Ouders wordt gevraagd daar rekening mee te houden door voldoende eten voor de hele dag mee te geven. De kinderen kunnen tussendoor altijd wat eten wanneer ze trek krijgen. Rust We hebben een aantal rustmomenten, zoals de momenten waarop we met elkaar eten en drinken. Maar ook tijdens andere activiteiten zorgen we ervoor dat er een plek is waar de kinderen de rust en beschutting kunnen vinden als dit nodig is. Op deze plek kunnen dan boekjes gelezen worden of andere rustige activiteiten gedaan worden, of even helemaal niks. De zintuigen worden ook buiten door van alles geprikkeld. De kleuren en de geuren van de planten, de geluiden van de dieren. De smaak van een braam, het gevoel van de wind, een takje in je hand. Als deze prikkeling teveel is creëren we een beschutte plek. Lichamelijke beweging en gezondheid Kinderen hebben buiten een grotere speelruimte om te bewegen dan binnenshuis waardoor de natuurlijke speel-en bewegingsdrang uitgeleefd kan worden. In het bos kunnen de kinderen naar hartenlust vrij bewegen zoals lopen, rennen, springen en klimmen en klauteren. We organiseren ook spel en sportactiviteiten waarbij de lichamelijke ontwikkeling gestimuleerd wordt. Dit reduceert lichamelijke en psychische onrust en bevordert hun fitheid en algehele conditie. De natuurlijke omgeving draagt bij aan het welbevinden van het kind om de volgende redenen. -Dagelijks een aantal uren in de frisse lucht doorbrengen versterkt het immuunsysteem . -Kinderen worden minder vaak ziek omdat ze zich niet in een binnenruimte bevinden waar vanwege de warmte en beperkte ventilatie virussen makkelijker overgedragen worden. -Een natuurlijke omgeving is prikkelarm (minder geluid en overweldigende indrukken) en reduceert stress.
Contact en plezier Doordat de kinderen in een groep opgevangen worden en ze samen met anderen op ontdekking gaan is er veel onderling contact. Doordat de kinderen veel zelf kunnen kiezen wat ze willen doen zullen ze er gemotiveerd voor zijn en plezier aan beleven. Met elkaar, kinderen en begeleiders, maken we plannen voor de invulling van de tijd.
