PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
The following full text is a publisher's version.
For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/104594
Please be advised that this information was generated on 2016-01-07 and may be subject to change.
R e m ie g A e rts
L t k . 1888; h e t a r c h i e f Vcin D c G id s
O nder sign atu u r Ltk. 1888 beheert de M aatschappij der N eder landse Letterkunde het red actiearch ief van ’s lands oudste nog versch ijn en d e tijdschrift, ook w ereldw ijd een van de langstbestaande periodieken, De Gids. Het eerste stuk, Ltk.
[888
A 1,
dateert van n ovem ber 1840 en is het contract tussen de nieuw e uitgever, P.N. van K am pen, en de redactie, dan gevo rm d d oor de h eren W.J.C. van Hasselt, H. Pol, E.J. Potgieter, J.F. O ltm ans, J. van G eun s, R .C . B akh u izen van den B rin k en C.J. Fo rtu yn . N a u w k eu rig zijn de w ederzijdse verp lich tin g en vastgelegd, m et bepaling van boetes tot honderd gu ld en ‘ten behoeve der a rm e n ’ bij overtred ing. Het arch ief eindigt in het n ajaar van 1961, m et m opperige brieven van — nog steeds — uitgeverij P.N. van K am pen & Z n . N.V., die het niet m eer m et de redactie eens kon w orden. Per januari 1962 ging De Gids n aar M eu len h off. Tussen begin en eind liggen zeker
86
w elgevu ld e archiefm ap-
pen, een kopieboek van uitgaande brieven (1843-1856), vier in lo op boeken van in gek om en bijdragen (1883-1938), tw ee kasboeken (19091932) en een inventaris van het archief, gem aak t d oor de historicus H.T. C olenbrand er. Na diens teru gtred en als redacteur-secretaris (1939) en ook om dat de redactie het eigen tijdschrift inm iddels was gaan besch ouw en als een vaderlands c u ltu u rm o n u m e n t is het arch ief in m aart 1940 overgedragen aan de M aatschappij. Van de vo lgen d e periode zijn de archivalia tot aan 1959, toen C olenbrand ers op vo lger E.J. D ijksterhu is zijn lan gjarig secretariaat beëindigde, er nog aan toegevoegd. A fgezien van een klein aantal d ocu m en ten is de tijd na 1958 niet m eer in het arch ief verteg en
Afscheidsbrief van Potgieter
w oordigd. Deze redactiepapieren bevinden zich nog bij ou d-redacteuren o f bij de huidige u itgever M eu len h off. M et zijn bijna 120 jaar redactiegeschiedenis v o rm t Ltk. 1888 dus nog niet het enige Gids- archief. Want ook de ro em ru ch te eerste
jaren (1837-1843) vallen er nagenoeg geheel buiten. G egevens d aar over m o e t m en zoeken in de papieren van Potgieter en de corres pondentie tussen de red acteu ren , bewaard in de A m sterdam se
Dierbaar Magazijn
154
/6 T
V
VA
/3«/“ z* f3SS /323 /*
ï W.
til
^ 3
%
'i )
7-d^.
Uc.M
} C o - \ ï y . /1 - -. .. -
ct-c ■·
'’ .I ·“ -*'--- -
1 .. £ o- . ( (W^-Ó-vi*4— -
l~Ly.
/
>-
-
-
!*-£<_■
l8 H - /t) O i·
L
l§°% - Aj L *-*· '£}/?
ê
liM - *
lf
tljttx . '/ 0 0 —
■J
/q -7^—
li J L u l g io
a
i . & -V < y* I ^ E .
vL ot~ 4tnir-L ·*-. ;
f3g- £r-ü
I lOjO-a-l^li.. 2,
ns^KL/jsr
3 *}°~ lfi!L ~~ (
IZ9Ü Hy8 /2&S /zp /pisr iiW“· V aéi11 /ijl*■ 2* llio /ai7itJ /*» aki itjiSi*' //p T aofi HiS w * 'f /030/' U'$° 2‘ 1148 mi /o&z. / jc /oil fir r f<jif0 ióMf* ko 2" &6if tmr rót V 7% msf< 7* 2€ '43 /pér 6v ï ós/7* Kjijr Ld* 2* U6 éjj r
2‘ /ai^r
JU
/
74
7ï
C fi>if !fxOtt$c 7.Ja..
^^
)
'bil.
' r iht-
het idee dat h u n redactiew erk ooit c u ltu u r geschiedenis zou w o rd en . Van J.N. van Hall, de eerste betaalde secretaris, m ag dit verbazen,
<>
«
w an t in zijn periode vierde De Gids het halve-
fir y „
eeu w sju b ileu m en h ijz e lf was een liefhebber van
*
m em oires en brievenuitgaven. M aar hij schijnt
»
bij versch illend e verh u izin gen de boel te hebben w eggedaan, zoals hij ook zijn persoonlijke papieren heeft versnip p erd aan h et eind van zijn leven. C olenb rand er, directeur van h et B u reau vo o r ’s Rijks G esch iedkun dige Publicatiën, had m eer oog v o o r h et belang van arch iefvorm ing. V anaf fio
** .
zijn secretariaat w erd alles n a u w k eu rig bijge houden. B evat het arch ief tot 1915 een paar h onderd d ocu m en ten , van dat jaar af zijn h et er duizenden. ‘N ederland is dolzinn ig gew ord en en stu u rt m ij m eer stu k ken toe dan ik lezen kan,
♦
som m ige dagen vier o f v ijf tegelijk ’, m erkte de secretaris m et schrik. H et bleef zo. Inderdaad tonen de in lo op boek en een toenam e, van jaar lijks z o ’n honderd inzendingen rond 1900 naar tw ee- tot driehonderd na 1915· M an uscrip ten van literair o f essayistisch w erk bevat h et (wils-archief nauw elijks. Deze w erd en
Inventaris van het archief
universiteitsbibliotheek. Van de hele periode tot 1915 ligt nog veel
na afw ijzing gereto u rn eerd o f na aanvaarding naar de d ru k ker
kennis verspreid in de archieven van de afzonderlijke Gids- red ac
doorgezonden. De m ap pen zijn vo o ral gevu ld m et corresp on den
teu ren . De toenm alige redacteur-secretarissen, P.N. M u ller,
tie over inzendingen en bijdragen: begeleidende brieven van de
Joh. C. Z im m erm a n , H.P.G. Q uack en v a n a f 1883 J.N. van H all
schrijvers en circulatiebriefjes van de red acteu ren m et h u n o n ge
h ielden geen arch ief bij o f bew aarden h et niet. Z ij h adden n og niet
zou ten oord elen — ‘o n d erw ijzersw erk ’, ‘g e le u te r’, ‘taai’, ‘la n g w ijlig ’
Ltk.
*.4 ' £ / f *r -
» y .
/ V / / · ./ <
, jrft /V✓
^
em in en t gezelschap dat zich eens o f vak er onder w einig vleiend / y . / “ s f
X
y
/ / «
co m m en taar afgew ezen zag. E rtoe beh oren C o u peru s (vo o r 1890),
;
< >
/ * ,/ .·
s/.
'
r
B lo em (1910-1913, vele keren), De M érode (altijd), Van N ijlen, B ord ew ijk (1916 en 1929), C a rry van B ru ggen (haar Prometheus kreeg
'- '" - '-·
A ,./ / S '
7
het is de latere literaire can on te vo orsp ellen . Want het is een
■* * ·
,r /
A * , · £·
155
vond geen genade. M aar h u n besliste oord elen tonen hoe lastig
y
, . ,
D
Gcfc-redacteuren w aren doorgaans zelfverzekerde heren, zuiniger
■ -
s»
/ / # » . <<"■ ■ rS,
?/■ - /■
het archief van D e G id s
m et lo f dan m et kritiek. G em iddeld d riek w art van de inzendingen
s.
/+ , . si*'·
.y .
^
s s
'V
'/ y “ " "
.
rV
y
5- -
S'·*,.
*
. V
18 8 8 :
y^A « ,■
s ; / . s * ' . · * '■ sy S- - J ' ~ . ·
J Sy
geen voldoende, 1917), D èr M o u w (1918), N ijh o ff (1919, later zelf red acteu r), D ebrot (1926), Vestdijk (verzen, 1930 en 1934), S la u e rh o ff
V
(1930, 1931), B lam an (m et een tot op heden on op gem erk t gebleven X .
debuutpoging, 1930), A chterberg (1931) en Koolhaas (1934)· H etzelfde lot tro f inzendingen van Fru in (1849, later z elf redacteur), de jonge
€i-r /'/,,trs .-''/sr , /',* - - -
„
/ j
*"■-
/
- ■
c
'./..„S,
-' / ‘
.f s f r ■* /
‘'
/■ ·,
/ £ S s r*r <*■
< " r'
■fl;
R o m m e (1914), T h eo van D oesburg (1916), M ondriaan (1920) en G .B .J. H ilterm ann (een no velle ‘Boris B je lk in ’ , 1937). En w at bezielde T h e u n de Vries toen hij in dit deftig-liberale tijdschrift een plaatsje zocht vo o r zijn m od ern e heldensage ‘S ta lin ’ (1934)? Spaarzaam bevat h et arch ief brieven van lezers. Zo als van hofdignitaris L.N. g raa f van R an dw ijck, die in 1865 het on genoegen van de k on in gin over een oneerbiedig stu k je van B usken H uet m ee
— en vaak rake, som s pedante com m en taren . Bij Van üeyssels
deelde, o f van m e v ro u w H oekstra-van G eu n s die h et er in
inzend ing over Einsteins relativiteitstheorie noteerde de fysicus
C o u p e ru s’ rom an s ‘w el w at sch u in ’ vond toegaan (1900), o f van de
K uenen: ‘H et stuk is vo l van m isverstand en beteekent n iets’ (1922).
‘d oo d gew on e Javaansche jo n g e n ’ R .M . Soebantardjo die verzen
H uizinga kon in h et uitdagende w erk va n de jon ge M arsm an niets
schreef. Hij was de enige niet. ‘Wat een stroom ! Ik kan niet m eer
anders zien dan ‘een puistje van de kw ade sappen van het
tellen h oeveel verzen p er dag!’, klaagde C o len b ran d er (1934).
m od ern e le v en ’ (1923)· En C olenb rand er, on geduld ig over het
Pas een red actiearch ief openbaart hoeveel zondagsdichters
‘zw oele ged oe’ in P.H. van M oerkerkens n o vellen : ‘Z ijn h eld en en
N ederland w el telt, die allem aal sch ro o m vallig om een oordeel
h eld in n en draaien altijd om de heete brij m aar d u rven nooit goed
kom en vrag en in de hoop als verb orgen genie ontdekt te w o rd en .
to eh ap p en ’ (1931)·
Leerzaam , ten slotte, zijn de droge in loop boeken, v o o r w ie er zich in w il verdiepen. Z ij tonen w at er in gestu u rd w erd, w elk
Klacht over C. Busken Huet namens koningin Sophie
Dierbaar Magazijn
156
aandeel vro u w en daarin hadden en w at de ve rh o u d in g was tussen bellettristische en niet-literaire inzendingen. V ergelijking m et de feitelijke in h o u d van De Gids m aakt dan zichtbaar hoe de redactie selecteerde en daardoor stilzw ijgend haar tijd schrift profiel gaf. D at is de rijk d o m van dit archief. De on derzoeker zit zonder stem rech t m ee aan de vergadertafel van illustere redacties en ziet zich langzaam in gew ijd in h u n arcana.
