PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

The version of the following full text has not yet been defined or was untraceable and may differ from the publisher's version.

For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/18795

Please be advised that this information was generated on 2015-10-01 and may be subject to change.

B ib lio gra fie v a n K a th o liek e

D eel 1

N e d e rla n d se P eriod iek en

D ag- en w e e k b la d p e rs

Bibliography of Catholic Dutch Periodicals

Volume 1 Daily and weekly press

C o m p ile d in a s s ig n m e n t o f th e

E d ited by

C a th o lic D o cu m en ta tio n C en tre

Otto S. L a n k h o rs t

b y Otto S. L a n k h o rs t a n d C.T h.H . R eul

Bibliografie van Katholieke Nederlandse Periodieken

Deel 1 Dag- en weekbladpers O n d er e in d re d a ctie v a n

S a m e n g e ste ld in o p d ra ch t v a n h e t K a th o lie k D o cu m en ta tie C e n tru m d o o r Otto S. L a n k h o rs t en C.T h.H . R eul

Valkhof Pers Nijmegen

Otto S. L a n k h o rs t

KD C JU S leu tels B ib lio gra fie ën , in v e n ta r is s e n en a n d ere d o cu m e n ta ire u itg a v e n v a n h e t K a th o lie k D o cu m e n ta tie C e n tru m 1. Bibliog ra fie van K a th o liek e N ederla ndse Periodieken D eel 1: Dag- en w eekbladpers. N ijm e g e n 1999 2. J.P.A. v a n V u g t, B .M .L .M . v a n Son, N o g eens: g ods­ d ien st en kerk in N ederland, 1945-1986. Een gean n o­ teerde bibliografie van so c ia a lw ete n sch a p p e lijk e en h isto risch e literatuur. H ilv e r s u m 1988 3. R. K. Sta a tsp a rtij en K a th o liek e V olkspa rtij. A rch ie fim en ta risse n en bibliografie. N ijm e g e n 1991

D ez e p u b lica tie kwam to t sta n d m et on dersteun in g van: K a th o lie k e U n iv e r site it N ijm e g e n N e d e rla n d se O rg a n isa tie v o o r Z u iv e r-W e ten sch a p p e lijk O n d e rz o e k (ZWO/NWO) S tich tin g S o rm a n ifo n d s U n iv e r site itsb ib lio th e e k N ijm e g e n

Inhoud 6 T e n geleid e 12 H et s a m e n s te lle n v a n d e B ib lio gra fie v a n

Contents 7 F o re w o rd a n d A c k n o w le d g e m e n ts 13 T h e co m p ilatio n o f th e B ib lio g ra p h y o f C a th o lic

K a th o lie k e N e d e rla n d se P eriod iek en

36 A a n w ijz in g e n v o o r h e t g e b ru ik v a n de b ib lio g ra fie

43

D u tch P eriod icals

37

G u id e to th e b ib lio g ra p h y

43

L ist o f lib ra rie s, a r c h iv e s a n d o th e r in s titu tio n s

L ijs t v a n b e zo c h te b ib lio th e k e n , a rch ie v e n en in s te llin g e n v o o r d e b e s c h r ijv in g e n in d eel 1

44

G eb ru ikte a fk o r tin g e n

45

B ib lio g r a fi s c h e b e s c h r ijv i n g e n

v is ite d in v ie w o f th e d e s crip tio n s in v o lu m e 1

4 4 A b b re v ia tio n s 45

325 S y s te m a tis c h o v e rz ic h t 332 C h ro n o lo g isc h o v e rz ic h t 336

R e g is te r v a n n a m e n , titels en za k e n

B ib lio g r a p h ic a l d e s c r ip t io n s

325 S y s te m a tic s u rv e y 332 C h ro n o lo g ica l su rv e y 336 In d e x o f n a m e s , title s a n d su b jects

6

Ten geleide

v ro u w e n - en je u g d o r g a n is a tie s , a ls m e d e a lm a n a k k e n , ja a rb o e k e n en ja a r lijk s v e r s c h ijn e n d e n a a m lijs te n . M e d io ja re n z e v e n tig v a tte d e to e n m a lig e B e g e le i­

E en v a n de e erste ta k e n w a a r v o o r h e t K a th o lie k D ocu­

d in g s c o m m is s ie v a n h e t KD C, o n d e r v o o rz itte r sc h a p

m e n ta tie C e n tru m (KDC) b ij z ijn o p ric h tin g o p 1 m e i

v a n p ro f. dr. A .F . M a n n in g (t), h e t p la n op v o o r een

1969 sto n d , w a s h e t v e r z a m e le n en b e w a re n v a n de

o n d e rzo e k s p ro je c t B ib lio g ra fie van K a th o liek e N eder­

p erio d iek e p u b lica ties d ie v o o r en d o o r N ed erla n d se

lan dse Periodieken (BKNP). V o o r o p zet, w e r k w ijz e en

k a th o lie k e n z ijn u itg e g e v e n . O m d e ze ta a k te k u n n e n

p ro b le m e n v a n d it p ro je c t k a n w o r d e n v e r w e z e n n a a r

u itv o e re n w a s h e t n o d ig een o v e r z ic h t te v e r k r ijg e n

d e n a v o lg e n d e in le id in g o v e r ‘H et s a m e n s te lle n v a n de

v a n de b e tre ffe n d e p erio d ieken . W e ld r a b le e k d e ijz e ­

B ib lio gra fie v a n K a th o lie k e N e d e rla n d se P e rio d ie k e n ’.

ren w e t v a n de d o cu m e n ta tie, d a t n a m e lijk d e d o cu ­

D aa rin w o r d t o o k een u ite e n z e ttin g g e g e v e n v a n d e fa c ­

m e n te n d ie h e t m e e s t z ijn v e r s p r e id h e t m in s t z ijn

to re n d ie erto e g e le id h e b b e n d a t d it p ro je c t q u a p la n ­

b e w a a rd en d a t d e d o cu m en te n d ie h e t m in s t z ijn v e r ­

n in g s c h r o m e lijk u it de h a n d g e lo p e n is.

sp re id h e t m e e s t z ijn b e w a a rd , a fo rtio ri o p te g a a n

M e t n a m e d e b e s lis s in g o m de b ib lio g ra fis c h e

v o o r d e p erio d ieken . In h e t b ijz o n d e r d ag- en w e e k b la ­

b e s c h r ijv in g e n te b a s e re n op a utopsie, h e e ft g e z o rg d

d en b le k e n s le c h ts s ch a a rs v e rte g e n w o o rd ig d te z ijn ,

v o o r een sc h ie r o n b e h e e rsb a re s p a n n in g tu s s e n de

n ie t a lleen in de N ijm e e g s e U n iv e r site itsb ib lio th e e k

e is e n v a n e n e rz ijd s e e n w e te n s c h a p p e lijk v e ra n tw o o r d

m a a r o o k in d e m e e s te a n d e re w e te n s c h a p p e lijk e b ib li­

p ro d u c t en a n d e rz ijd s een u itv o e r in g d ie in o v e re e n ­

o th eken . Z e lfs v a n g e re n o m m e e rd e b la d e n w a r e n gee n

s te m m in g w a s m e t d e fin a n c ië le en lo g is tie k e m o g e ­

co m p lete le g g e r s a a n w e z ig , en a l e v e n m in w a r e n de

lijk h e d e n , in h e t b ijz o n d e r m e t d e b e s c h ik b a re m e n s ­

b ib lio th e k e n g e a b o n n e erd o p a lle lo p en d e u itg a v e n .

k ra c h t en ex p e rtise . N a e x p lo re re n d o n d e rzo e k in tie n ­

R e g io n a le o f lo cale b la d e n k w a m e n v a a k in h e t g e h e e l

ta lle n b ro n n e n z ijn m e e r d a n 5800 tite ls in b e h a n d e ­

n ie t in de co llectie vo o r; ten h o o g s te e n k e le v e rs p re id e

lin g g e n o m e n en v e r v o lg e n s is een v e e lv o u d a a n ja a r ­

a fleverin g en . B eh a lv e u it de z e e r o n v o lle d ig e co llecties k w a m e n de

g a n g e n o o k le tte rlijk te r h a n d g e n o m e n o m te b e o o rd e ­ le n o f z e v o o r o p n e m in g in d e b ib lio g ra fie in a a n m e r­

te k o rtk o m in g e n o p h e t geb ied v a n d e p erio d iek e p u b li­

k in g k w a m e n , en z o j a o m d e ze g ro n d ig te b e s c h o u ­

ca ties v o o ra l o o k n a a r v o re n in d e c a ta lo g is e rin g v a n

w e n , te o n d e rzo e k e n e n te b e s c h r ijv e n . U ite in d e lijk z u l ­

d eze d o cu m en ten . In v e r g e lijk in g m e t d e w e te n s c h a p ­

le n r u im 3900 tite ls w o r d e n o p g e n o m e n in de v i j f d elen

p e lijk e tijd sc h rifte n , d ie re d e lijk n a u w g e z e t w a r e n

v a n d e b ib lio g ra fie . D e u itv o e r ig e b e s c h r ijv in g e n ,

ge c a ta lo g ise e rd , w a r e n d e n iet-w e te n sc h a p p elijk e

s a m e n g e s te ld o p b a s is v a n a u to p s ie en m e d e geb a­

p erio d ie k e n m e e s ta l u it e r s t s u m m ie r o n tslo te n , m e t

s e e rd o p b e s tu d e r in g v a n de re le v a n te lite ra tu u r, z u l ­

d ien v e rs ta n d e d a t g e w o o n lijk w a s v o ls ta a n m e t d e v e r ­

le n in v i j f d e le n w o r d e n g ep u b liceerd : 1. D ag- e n w e e k ­

m e ld in g v a n d e h o o fd tite l en d e a a n w e z ig e ja a r g a n ­

b la d p e rs, 2. C u ltu u r en o n ts p a n n in g , 3. G o d sd ie n stig

gen . N o ch op o n d e rw e rp , n o ch o p u itg e v e r, n o ch op

en k e r k e lijk le v e n , 4. O p vo e d in g en o n d e rw ijs , 5. P o li­

o n d e rtite l k o n ee n p e rio d ie k w o r d e n o p g e sp o o rd . Om

tie k en so cia le actie.

een u itg a v e te k u n n e n ra a d p le g e n , d ien d e d e o n d e rzo e ­ k e r a l o v e r d e n o d ig e v ó ó rk e n n is te b e s c h ik k e n . R ele­

W e z ijn v e r h e u g d d a t h e t K D C n a ja r e n v a n g ro n d ig e

v a n te in fo rm a tie o m n a te g a a n of, en z o j a w e lk e p e rio ­

v o o rb e r e id in g in d e g e le g e n h e id is h e t e e rs te d eel v a n

d iek e p u b lica ties o p h e t te b e s tu d e r e n geb ied w a r e n

d e BKN P te p re se n te re n . H ie rin z ijn 314 tite ls v a n d a g ­

v e rs c h e n e n , en w a a r d e ze z ic h e v e n tu e e l b ev on d en ,

en w e e k b la d e n b e s c h r e v e n en an d e re p e rio d ie k e n die

w a s s le c h ts a a n sp e c ia lis te n b eken d .

m e t d e p ers in e n g e re z in te m a k e n h eb b en . H et b e tre ft

H et K D C h e e ft z ic h v a n m e e t a f a a n to e g e le g d z o w e l

d e rh a lv e e e n d e e l d a t een b ijz o n d e re co llectie v e r te g e n ­

o p h e t o p sp o ren , v e r z a m e le n e n b e w a re n v a n p erio d ie ­

w o o r d ig t b in n e n h e t g e h e e l v a n d e k a th o lie k e N ed er­

ke p u b lica ties a ls op de s y s te m a tis c h e o n ts lu itin g v a n

la n d se p e rio d ie k e n . D e o p k o m st, gro ei, b lo e i e n o n d e r­

d eze b u ite n g e w o o n w a a r d e v o lle d o cu m e n tso o rt. M ee r

g a n g v a n d e k a th o lie k e dag-, n ie u w s - en w e e k b la d e n is

d an de m e e s te a n d ere d o cu m e n te n k u n n e n p e rio d ie­

e e n a fs p ie g e lin g v a n de o n tw ik k e lin g d ie h e t N ed er­

k e n d e o n d e rzo e k e r o v e r k o rtere o f la n g e re a fs ta n d

la n d s k a th o lic is m e in d e n e g e n tie n d e en d e tw in tig s te

la n g s w e g e n en p ad e n v a n h is to ris c h e o n tw ik k e lin g e n

e e u w h e e ft d o o rg e m a ak t, z o m e n w i l v a n d e p ro c e sse n

leid en . Ju ist d o o r h u n p erio d iek e v e r s c h ijn in g b ied en

v a n v e r z u ilin g en o n tz u ilin g . De d ag- en w e e k b la d p e rs

z ij bij u it s t e k s e rië le in fo rm a tie o v e r een v e e lh e id v a n

is in m e e r d a n é é n o p z ic h t te b e s c h o u w e n als d e e x p re s ­

th e m a g e b ie d e n en de d aa rb ij b e h o re n d e sociaal-cultu-

sie v a n h e t k a th o lie k e z e lfv e r s ta a n en v a n d e v e ra n d e ­

re le n e tw e rk e n . H et g a a t h ie r o m ee n v a r ia tie d ie a lle

r in g e n d ie d e ze id e n tite it in d e loop v a n d e la a ts te tw e e

te rre in e n v a n h e t k a th o lie k lev e n in N ed erla n d om vat:

e e u w e n h e e ft o n d e rg aa n .

n ie t e n k e l de s p ec ifiek g o d s d ie n stig e p erio d ieken , m a a r o o k d ag- e n w e e k b la d e n , n a a s t b la d e n v a n vak-, stan d s-,

V o o r a l d e d a g b la d e n b r e n g e n z o w e l d o or h u n b e s ta a n als d o o r h u n in h o u d d e p la a ts v a n d e kath o lie-

7

Foreword and Acknowledgements

s e Periodieken (B ib lio gra p h y o f C a th o lic D u tch P e rio d i­ cals) (BKNP). T h e a im a n d m e th o d o f th is p ro je ct an d th e p ro b le m s th a t h a d to b e so lve d , w i l l b e d is c u s s e d in

W h e n on M a y 1st, 1969, th e C a th o lic D o cu m en ta tio n

th e f o llo w in g in tro d u c tio n o n ‘T h e co m p ilatio n o f th e

C en tre (KDC) w a s fo u n d ed , o n e o f th e firs t ta s k s it

B ib lio g ra p h y o f C a th o lic D u tch P e rio d ic a ls’. T h e in tro ­

u n d e r to o k w a s to co llect a n d p re s e rv e th e p e rio d ica ls

d u ctio n a ls o to u c h e s u p o n th e fa c to rs th a t le d to th e

is s u e d b y a n d p u b lis h e d fo r D u tch C a th o lics. In o rd er

p ro je ct n o t d e v e lo p in g a c co rd in g to p la n a t all. I t w a s

to b e ab le to ca rry o u t th a t ta sk , it w a s e s s e n tia l to a c­

e sp e c ia lly th e d e cisio n to u s e a utopsy as th e b a s is fo r

q u ire a s u rv e y o f th e p erio d ica ls in q u e s tio n . V e ry so on

th e d e scrip tio n s th a t c a u s e d b a re ly co n tro lla b le te n s io n

it tu rn e d o u t th a t th e iro n ru le o f d o cu m en ta tio n - d o cu ­

b e tw e e n th e re q u ire m e n ts o f a sch o la rly so u n d p ro d u ct

m e n ts circu la ted on a w id e sca le a re h a rd ly p re s e rv e d

o n th e o n e h a n d a n d a fin a l p ro d u c t c o n s is te n t w it h th e

a t all, w h e r e a s th o s e circu la ted o n a m o d e ra te sca le are

fin a n cia l a n d lo g is tic p o s s ib ilitie s, in p a rtic u la r w it h

p re s e rv e d b e s t - a p p lied afo r tio r i to p e rio d ica ls. O nly a

th e m a n p o w e r a n d e x p e rtis e av a ilab le , o n th e o th er.

lim ite d n u m b e r w a s fo u n d , e sp e c ia lly o f th e d a ily an d

A fte r th e e x p lo ra tio n a n d e x a m in a tio n o f d o ze n s o f

w e e k ly p ap e rs, n o t o n ly in th e U n iv e rsity L ib rary o f

so u rce s, m o re th a n 5,800 title s w e r e co n sid e re d an d

N ijm e g e n b u t in m o s t o th e r sch o la rly lib ra rie s. T h ere

s u b s e q u e n tly a la r g e n u m b e r o f v o lu m e s w a s - lite ra l­

w e r e n o co m p lete files, n o t ev en o f w e ll-e s ta b lis h e d

ly - ta k e n in h a n d in o rd e r to a s s e s s w h e t h e r th ey

n e w s p a p e rs , n o r d id lib ra rie s h a v e s u b s crip tio n s to all

q u a lifie d fo r in c lu s io n in th e b ib lio g ra p h y , a n d i f th ey

c u rre n t is s u e s . V e ry o ften th e co llectio n s d id n o t in ­

w e r e , to e x a m in e a n d d e scrib e th e m . F in ally m o re th a n

clu d e a n y re g io n a l o r lo c a l p a p ers a t all; a fe w stra y

3,900 title s w i l l b e in c lu d e d in th e 5 v o lu m e s o f th e

is s u e s a t th e m o st.

b ib lio g ra p h y . T h e d eta iled d e scrip tio n s, b a s e d on

A p a r t fr o m in c o m p le te co llectio n s, th e in a d e q u a te

autopsy a n d o n th e stu d y o f r e le v a n t lite ra tu re , w i ll be

p re s e rv a tio n o f th e p erio d ica ls a ls o m a n ife s te d it s e l f in

p u b lis h e d in th e fo llo w in g v o lu m e s : 1. D aily a n d w e e k ­

th e w a y in w h ic h th e s e d o cu m e n ts h a d b e e n cata­

ly p re ss; 2. C u ltu re a n d e n te rtain m e n t; 3. R e lig io u s an d

lo g u e d . C o m p are d to s c h o la rly p erio d ica ls, w h ic h h a d

e c cle sia stic a l life; 4. I n s tru c tio n a n d ed u catio n ; 5. P o li­

b e e n ca ta lo g u e d re a so n a b ly accu rately, acce ss to th e

tics a n d so cia l action .

n o n -sc h o la rly p e rio d ica ls w a s m o s tly lim ite d , g e n e ra l­ ly it w a s co n fin ed to reco rd s o f th e m a in title a n d th e

T h e K D C is p le a s e d to b e ab le to p re se n t, a fte r y e a rs o f

v o lu m e s p resen t. It w a s im p o s s ib le to lo cate a p e rio d i­

th o ro u g h p re p a ratio n , th e firs t v o lu m e o f th e BKNP.

ca l b y su bject, e d ito r o r su b title. T h e re s e a rc h e r h a d to

T h is v o lu m e co m p ris e s th e d e crip tio n s o f 314 title s o f

h a v e q u ite a g re a t d e a l o f k n o w le d g e o f th e su b jec t

d a ily a n d w e e k ly p a p e rs a n d o th e r p e rio d ica ls co n n ec­

alre a d y in o rd er to b e ab le to re fe r to a p u b licatio n . R ele­

ted to th e p re s s in a m o re re stricte d se n se . It is th e re ­

v a n t in fo rm a tio n a b o u t w h ic h p erio d ica ls, i f an y, h a d

fo re a v o lu m e th a t re p re s e n ts a sp e c ia l co llectio n w i t h ­

a p p ea re d o n th e su b ject, a n d w h e r e th e y w e r e to be

in th e w h o le o f th e C a th o lic D u tch p e rio d ica ls. T h e o ri­

fo u n d , w a s o n ly k n o w n to s p e c ia lists.

gin , rise , flo u r is h in g a n d d e clin e o f th e C a th o lic d aily

F ro m th e v e ry b e g in n in g th e K D C a p p lie d it s e l f to

a n d w e e k ly p a p e rs reflect th e d e v e lo p m e n t o f D u tch

lo c a tin g , co lle ctin g a n d p r e s e r v in g p erio d ica ls, as w e ll

C a th o licism in th e 19 th a n d 20 th ce n tu rie s, e v e n th e

a s to im p r o v in g th e s y s te m a tic access to th is e x trem ely

p ro ce ss o f co n fe s s io n a l s e g re g a tio n a n d its g ra d u a l

v a lu a b le typ e o f d o cu m en t. T o a gre a te r e x te n t th a n

d isap p e ara n ce . In m o re th a n o n e re s p e c t th e d a ily an d

m o s t o th e r d o cu m e n ts, p e rio d ica ls can le a d th e re s e a r­

w e e k ly p re s s can b e co n sid e re d to e x p re s s th e C a th o lic

ch er, fo r a s h o r t o r lo n g p e rio d o f tim e, a lo n g th e p a th s

id en tity a n d th e c h a n g e s th is id e n tity u n d e r w e n t in th e

o f h is to ric a l d e v elo p m en ts. I t is p re cise ly b e c a u s e th ey

co u rs e o f th e p a s t tw o ce n tu rie s.

w e r e p u b lis h e d p erio d ica lly th a t th ey o ffe r s e ria l in fo r ­

B oth th r o u g h th e ir e x iste n ce a n d th r o u g h th e ir co n ­

m a tio n o n a la r g e n u m b e r o f s u b je c t a re a s a n d th e

te n ts th e d a ily p a p e rs in p a rtic u la r g iv e e x p re s s io n to

a c co m p a n y in g s o cio -cu ltu ra l sy s te m s . W e are co n ce r­

th e p lace o f th e C a th o lics in D u tch society. T h e e a r lie s t

n ed h e re w it h a ra n g e e m b ra cin g a ll a re a s o f C a th o lic

in itia tiv e s go b a c k to th e firs t h a l f o f th e 19 th ce n tu ry,

life in th e N eth erlan d s: n o t o n ly th e sp ecifically re li­

an d w e r e m a in ly ta k e n b y Le S a g e ten B ro e k an d , later,

g io u s p erio d ica ls, b u t a ls o d a ily a n d w e e k ly p ap ers,

b y A lb e r d in g k T h ijm . In a fo llo w in g p h a s e th e p io ­

p a s to ra l p u b lic a tio n s, trad e jo u r n a ls , jo u r n a ls o f

n e e rin g w o r k o f th e s e tw o la y m e n w a s co n tin u e d an d

w o m e n ’s o rg a n is a tio n s a n d y o u th o rg a n is a tio n s , as

g ra d u a lly ta k e n o v e r b y th e cle rgy . In th e la s t decades

w e l l as a lm a n a c s , y e a rb o o k s a n d a n n u a l lis ts o f n a m e s .

o f th e 19th ce n tu ry tw o fa c to rs w e r e o f v it a l im p o rtan ce

By th e m id d le o f th e 1970s th e G o v e rn in g B o ard o f

to th e d e v e lo p m e n t o f th e C a th o lic p re ss; th e first, a fa c ­

th e K D C a t th e tim e, u n d e r th e c h a irm a n s h ip o f th e late

to r o f g re a t e x te rn a l im p o rtan ce , w a s th e d is c o n tin u ­

Prof. D r A . F. M a n n in g , co n c eived th e p la n to sta rt th e

atio n o f th e sp e cia l s ta m p fo r n e w s p a p e rs in 1869; th e

re s e a rc h p ro je ct B ib lio g ra fie van K a th o liek e Nederland-

seco n d w a s an in te r n a l facto r: C a th o lics, too, sta rte d to

Ten geleide k e n in d e N e d e rla n d se s a m e n le v in g tot u itd ru k k in g .

8

b e v o rd e rd d o o r d e o p ric h tin g v a n b e ro e p so rg a n is a tie s .

D e v r o e g s te in itia tie v e n d ateren u it d e e e rs te h e lft v a n

D e o o r lo g s tijd b e te k e n d e een n ie u w e v u u rp r o e f. De

de n e g e n tie n d e e e u w , v o o ra l d o o r to ed o en v a n e e rs t Le

k a th o lie k e n le v e rd e n h u n e ig e n b ijd ra g e n a a n h e t

S a ge ten B ro ek e n la te r A lb e r d in g k T h ijm . In een v o l­

g e n re v a n o n d e rg ro n d s e b lad e n .

g en d e fa s e is h e t p io n ie r s w e r k v a n d eze tw e e lek en v o o r tg e z e t en g a a n d e w e g o v e rg e n o m e n d o or d e cle ru s.

N a d e T w e e d e W e re ld o o rlo g k e e rd e n de k a th o lie k e p e rio d ie k e n in v o lle o m v a n g te r u g o p de le v e n s b e ­

T w e e fa c to re n h eb b en in d e la a ts te d e ce n n ia v a n de

sc h o u w e lijk e m e d ia m a rk t. H o e w e l d e d ag- e n w e e k ­

n e g e n tie n d e e e u w w e z e n lijk b ijg e d r a g e n a a n d e o n t­

b la d p e rs z ic h n a d e b e v r ijd in g w e e r a ls d e v e rd e d ig s te r

w ik k e lin g v a n de k a th o lie k e p ers: v a n g ro te ex tern e

v a n d e k a th o lie k e z u il p rofileerd e, v e ra n d e rd e z ij toch

b e te k e n is w a s d e a fs c h a ffin g v a n h e t d a g b la d z e g e l in

v a n k a ra k te r. In d e lo o p v a n d e ja r e n v ij f t ig v e rk re g e n

1869, en d a a rn a a s t w a s er h e t in te rn e fe it d a t o o k de

d e k a th o lie k e b la d e n e e n g ro te re z e lfs ta n d ig h e id ten

k a th o lie k e n steed s m e e r g in g e n le z e n o m op d e h o o gte

o p z ich te v a n h e t k e r k e lijk g e z a g , a l w a s h e t m a a r

te b lijv e n v a n h e t n ie u w s en a n d ere g e b e u r te n is s e n in

o m d a t d e cle ru s n ie t la n g e r d e d ie n s t u itm a a k te in de

de m o d e rn ise re n d e s a m e n le v in g .

red a ctie e n de p ra k tijk v a n d e ce n s o re n a lle n g s in

D e d y n a m is c h e e x p a n sie v a n de k a th o lie k e p ers aa n h e t ein d e v a n d e n e g e n tie n d e e e u w en d e e e rs te d ecen ­

o n b r u ik gera ak te. De e n e k r a n t v r o e g e r d an d e an d ere, m a a r a ls g e h e e l k a n m e n v a n d e k a th o lie k e p e rs z e g ­

n ia v a n d e tw in tig s te e e u w is g ep a a rd g e g a a n m e t

g e n d a t z ij z ic h in d e ja r e n z e s t ig o n tw ik k e ld e to t de

e n k e le k e n m e rk e n w a a r v a n h e t v o o r d e g e b ru ik e rs v a n

o v e rtu ig d e s p re e k b u is v a n de k e rk e lijk e en m a a ts c h a p ­

de b ib lio g ra fie n u ttig is o p de h o o g te te z ijn . Otto L a n k ­

p e lijk e v e r n ie u w in g e n e n a ls z o d a n ig g ro te in v lo e d

h o r s t h e e ft in z ijn b ijd ra g e ‘T u s s e n co m m e rcie en

h e e ft u itg e o e fe n d o p h e t p roces v a n d e ‘o m g e k e e rd e

a p o sto laa t. D e k a th o lie k e d ag- en n ie u w sb la d e n in

z u ilw e r k in g ’.

N ed erla n d to t 1940’ v o o r d e b u n d e l D e g ezeg en de pers:

A ls p le itb e zo rg e r v a n d e v e r n ie u w in g w e r d z ij e ch ­

aspecten van de k a th o liek e persg eschieden is in N eder­

te r w e ld r a o o k m e e g e s le u rd d o o r d e g o lv e n v a n d e o n t­

land tijd en s de 19e en 20e eeuw (Z eist 1989) g e w e z e n op

z u ilin g . D e lo tg e v a lle n v a n d e tw e e g ro te la n d e lijk e

de p a ra d o x a le te n d e n ze n v a n co n fe s s io n a lis e r in g en

d a g b la d e n - de V olkskra n t en D e Tijd - d e m o n s tre re n

c o m m e rc ia lis e rin g d ie z ic h g e lijk tijd ig v o o rd ed en .

d e in g rijp e n d e v e ra n d e rin g e n d ie z ic h s in d s h e t m id ­

O m d at k a th o lie k e o n d e rn e m e rs b ro o d z a g e n in h e t

d en v a n d e ja r e n z e s t ig h e b b e n v o ltro k k e n , een z o d a n ig

b e d ie n e n v a n h e t eig e n v o lk s d e e l m e t ee n e ig e n p ers,

g ro te o m m e k e e r d a t in 1980 a l n ie t m e e r v a n een ‘k a th o ­

g in g e n steed s m e e r u itg e v e r s o v e r to t h e t p u b liceren

lie k e p e r s ’ in N e d e rla n d g e s p ro k e n k a n w o rd e n . O ok de

v a n k a th o lie k e n ie u w s - en d agb la d en ; d eels v o o r z a g e n

re g io n a le p e rs, d ie e e n e e u w g e le d e n w a s g e c o n fe ssio -

zij in d e ze b e h o e fte d o or h e t o p rich te n v a n n ie u w e b la ­

n a lis e e rd , b e w o o g z ic h in d e ja r e n z e v e n tig in o m g e ­

den , d eels d o or d e o m v o r m in g v a n b e s ta a n d e b la d e n in

ke e rd e ric h tin g , m e t u itz o n d e r in g v a n e n k e le b lad e n ,

k a th o lie k e geest.

z o a ls d e Tw entsche C ou ra nt e n H e t B in n en h o fd ie n o g

D it la a ts te b e a n tw o o rd d e a a n d e e is e n en v e r w a c h ­

r u im tie n j a a r h e t k a th o lie k e v a a n d e l h o o g h ie ld e n . In

tin g e n v a n d e k e rk e lijk e h ië ra rc h ie in N ed erla n d , d ie

h e t a lg e m e e n k a n ech te r o p g o ed e g ro n d e n g e z e g d w o r ­

la n g e tijd a r g w a n e n d en a fw ijz e n d h a d gere a g e e rd op

d en d a t h e tja a r 1980, d a t a ls term in u s ad quem v o o r de

de g ro eie n d e ‘le e s w o e d e ’ v a n d e g e lo v ig e n . O m d e ze

BKN P is g e k o ze n , z e k e r v o o r d e dag- e n w e e k b la d e n o ok

b e h o e fte in go ed e b a n e n te leid e n g in g d e cle ru s zic h

a ls de h is to ris c h e e in d te rm v a n d e k a th o liek e p e rs k a n

steed s n a d ru k k e lijk e r m e t d e p e rs b em o eien , z o w e l in

w o rd en b eschou w d .

co n tro leren d e a ls stim u le re n d e z in . D at de h o o fd red a c­ tie v a n d e gro te k a th o lie k e k ra n te n g e d u re n d e v e le

V a n v e r s c h ille n d e z ijd e n h e e ft h e t KD C fin a n c ië le

d ece n n ia in h a n d e n v a n p rie s te rs w a s , k a n a ls een d u i­

o n d e rs te u n in g v e r k r e g e n v o o r d e re a lis e r in g v a n h e t

d e lijk e in d ica tie v a n de c o n fe s s io n a lis e r in g v a n de

p roject. B e h a lv e v a n d e N e d e rla n d se O rg a n isa tie v o o r

k a th o lie k e p e rs w o rd e n g ezie n .

Z u iv e r-W e te n s c h a p p e lijk O n d e rzo e k (ZWO/NWO)

D e e x p a n sie m o g e lijk h e d e n w a r e n ech te r b ep erkt;

w e r d s u b s id ie o n tv a n g e n v a n d e K a th o lie k e U n iv e r s i­

b in n e n de v e r z u ild e k a d ers reik te n z e n a m e lijk n ie t

te it N ijm e g e n in h e t k a d e r v a n de ‘O n d e rzo e k p o o l’.

v e r d e r d an d e k a th o lie k e d o elgro ep . In d e p e rio d e tu s ­

V o o r a l o o k h e t S o rm a n ifo n d s h e e ft e e n s u b s ta n tië le

se n d e b eid e w e r e ld o o rlo g e n k w a m e n de g re n z e n v a n

b ijd r a g e g e le v e rd o m d it sp e c im e n v a n m o d e rn m o n n i­

de g ro e i stee d s d u id e lijk e r a a n h e t lich t, h e tg e e n leid d e

k e n w e r k to t s ta n d te b re n g e n . U ite ra a rd p a s t h e t d e ze

to t een n ie u w p rob leem : de k a th o lie k e u itg e v e r s w e r ­

g e ld s c h ie te rs o p d e ze p la a ts te d a n k e n v o o r h u n g e n e ­

d en e lk a a rs co n cu rre n ten . D e b e la n g e n s tr ijd liep u it op

re u z e m e d e w e rk in g . T e v e n s w i l ik bij h e t v e r s c h ijn e n

d iv e rs e co n flicten d ie s le c h ts m e t p ijn e n m o e ite door

v a n h e t e e rste d e e l de co lleg a-led en v a n d e b e g e le i­

de k e rk e lijk e o v e rh e d e n k o n d en w o r d e n b e s le c h t. In

d in g s c o m m is s ie v a n h e t B K N P-project d a n k e n v o o r

d ie ze lfd e tijd w e r d d e p ro fe s s io n e le e n id e o lo g is ch e

h u n b ijd r a g e a a n d e o p z e t en v o o rtg a n g : m r. G .G .A.M .

v o r m in g v a n d e k a th o lie k e jo u r n a lis te n e n u itg e v e rs

P ijn e n b o rg , d e to e n m a lig e b ib lio th e c a ris v a n d e Katho-

F o re w o rd

9 rea d m o re a n d m o re in o rd e r to k eep th e m s e lv e s in fo r ­

s a id to h a v e d e v e lo p e d in th e 1960s in to th e c o n v in c in g

m e d a b o u t th e n e w s an d o th e r d e v e lo p m e n ts in an

m o u th p ie c e o f re fo rm s , b o th w it h in th e ch u r c h an d in

in c re a s in g ly m o d e rn society. T h e d y n a m ic e x p a n sio n o f th e C a th o lic p re s s a t th e

society, an d as s u c h to h a v e e x erted co n sid e ra b le in ­ flu e n ce on th e p ro c e ss o f ‘ se g re g a tio n in re v e rs e o rd e r’.

e n d o f th e 19 th ce n tu ry a n d in th e firs t d ecad e o f th e

A s th e ad v o ca te o f th is re fo rm , h o w e v e r, th e C a th o lic

20 th ce n tu ry h a d a n u m b e r o f ch a ra c te ristic s w h ic h th e

p re s s w a s so o n ca rrie d a w a y b y th e w a v e s o f d e­

u s e r o f th e b ib lio g ra p h y m ig h t fin d it u s e fu l to be

seg re g a tio n . T h e u p s a n d d o w n s o f th e tw o im p o rta n t

a w a r e of. Otto L a n k h o rst, in h is ‘B etw e en co m m erce

n a tio n a l n e w s p a p e rs - de V olkskra n t a n d D e T ijd -

a n d ap o sto late. T h e C a th o lic d a ilies a n d n e w s p a p e rs in

d e m o n s tra te th e ra d ica l c h a n g e s th a t h a v e ta k e n p lace

th e N e th erla n d s u n til 1940’, p u b lis h e d in The b lessed

sin ce th e m id d le o f th e 1960s, c h a n g e s so d ra stic th a t by

press: asp ects o f th e h istory o f th e C a th o lic press in the

1980 o n e can no lo n g e r s p e a k o f a ‘C a th o lic p r e s s ’ in th e

N eth erla n d s during th e 19th and 20th cen tu ries (Z eist

N e th e rla n d s. T h e re g io n a l p re s s, too, w h ic h w a s con-

1989), p o in ted o u t th e p ara d o x ica l, s im u lta n e o u s te n ­

fe s s io n a lis e d a ce n tu ry ag o, m o v e d in th e o p p o site

d en cies to w a rd s co n fe s s io n a lis a tio n a n d co m m e riali-

directio n in th e 1970s, w i t h th e e x ce p tio n o f a f e w

s atio n . Since a n in c r e a s in g n u m b e r o f C a th o lic e n tre ­

p a p e rs s u c h a s th e T w entsche C ou ra n t a n d H e t B in n en ­

p re n e u rs s a w m o n e y in p r o v id in g th e ir o w n p a rt o f th e

hof, w h ic h co n tin u e d to u p h o ld th e C a th o lic b a n n e r fo r

n a tio n w i t h a p re s s o f th e ir o w n , an in c re a s in g n u m b e r

a n o th e r ten y e a rs . In g e n e ra l, h o w e v e r, th e re a re s o u n d

o f p u b lis h e rs sta rte d to b r in g o u t C a th o lic (n ew s)-

re a so n s fo r s a y in g th a t th e y e a r 1980, ch o s e n as term i­

p ap ers; th ey m e t th e e x is tin g n eed p a rtly b y e s ta b lis h ­

nus ad quem fo r th e BKNP, a ls o m a rk s th e h is to ric a l

in g n e w p a p ers a n d p a rtly b y c o n v e rtin g e x is tin g p e rio ­

fin a l te r m o f th e C a th o lic p re s s, ce rta in ly fo r th e d aily

d ic a ls in th e s p irit o f C a th o licism .

a n d w e e k ly p ap ers.

T h is co n v e rs io n sa tisfie d th e d e m a n d s a n d ex p ecta­ tio n s o f th e C h u rc h H iera rch y in th e N e th erla n d s, w h o

F ro m v a r io u s sid e s th e K D C h a s re ce ive d fin a n cia l

h ad , fo r a lo n g tim e, d is tr u ste d a n d reje cted th e g r o w ­

a s s is ta n c e to re a lis e th is p roject. B oth th e D u tch O rg a­

in g ‘p a s s io n fo r r e a d in g ’ o f th e fa ith fu l. T o steer th is

n is a tio n fo r P u re R e se a rch (ZWO) a n d th e U n iv e r sity o f

n ee d in th e r ig h t d irectio n , th e clerg y in c re a s in g ly

N ijm e g e n o ffe re d fin a n c ia l a id w it h in th e fr a m e w o r k

in te rfe re d in m a tte rs o f th e p re s s, b o th in a su p e r v is o ry

o f th e ‘O n d e rz o e k sp o o l’ (re se a rch pool). T h e S o rm an i-

a n d in a s tim u la tiv e sen se. T h e fa c t th a t fo r m a n y de­

fo n d s in p a rtic u la r a ls o m a d e a s u b s ta n tia l co n trib u ­

ca d es th e c h ie f e d ito rs w e r e p rie s ts m a y b e se en a s a

tio n to th e co m p le tio n o f th is sp e c im e n o f m o d e rn

cle a r in d ic a tio n o f th e co n fe s s io n a lis a tio n o f th e C a th o ­

“m o n k ’s w o r k ”, as th e D u tch say. W e w i s h to th a n k

lic p re ss. H o w e v er, e x p a n sio n w a s o n ly p o s s ib le to a ce rtain

th e s e fin a n c ie rs fo r th e ir g e n e ro u s co o p eration . I a m v e ry g r a te fu l to m y fe llo w m e m b e rs o f th e g o v e r n in g

exten t; w ith in th e s e g re g a te d fa c tio n s it d id n o t ex ten d

b o a rd o f th e BKN P p roject, th e ch a irm a n o f th e co m m it­

b e y o n d th e C a th o lic ta rg e t gro u p . In th e p erio d b e tw e e n

tee M r G .G .A.M . P ijn e n b o rg , fo r m e r lib ra ria n o f th e

th e W a r s th e lim its to e x p a n sio n b e c a m e in c re a s in g ly

C a th o lic U n iv e r sity o f N ijm e g e n , a n d th e la te Prof. D r

clear; th is le d to a n e w prob lem : th e C a th o lic p u b lis h e rs

J.C.P.A. v a n L a arh o v e n , fo r th e ir co n trib u tio n s. W e are

b e c a m e co m p etito rs. T h e c la s h o f in te re s ts en d ed in

e sp e c ia lly g ra te fu l to D r A .H . L aeven , d irecto r o f th e

v a r io u s co n flicts, w h ic h th e C h u rc h a u th o ritie s co u ld

D e p a rtm e n t o f th e U n iv e rsity Library/K D C , fo r th e

o n ly re s o lv e w i t h g re a t e ffo rt. A t th e s a m e tim e th e p ro ­

a s s is ta n c e h e o ffe re d in th e p u b lic a tio n o f th is v o lu m e

f e s s io n a l a n d id e o lo g ic a l tr a in in g o f th e C a th o licjo u r-

a s w e ll a s in th e co m p letio n a n d p u b licatio n o f th e

n a lis ts w a s p ro m o te d th ro u g h th e fo rm a tio n o f p ro fe s ­

v o lu m e s th a t are to fo llo w .

s io n a l o rg a n is a tio n s . T h e w a r t im e b r o u g h t w it h it a

W e are m o s t in d ebted , o f co u rse , to th e s t a f f o f th e

n e w cru cia l test. T h e C a th o lics m a d e th e ir o w n co n tri­

BKNP w h o h a v e w o r k e d w it h s u c h in v e n tiv e n e s s an d

b u tio n s to th e g e n re o fu n d e r g r o u n d p erio d ica ls.

p e rs e v e ra n ce o n th e re a lis a tio n o f th is p roject. W e are

A fte r th e Second W o rld W a r th e w h o le C a th o lic

p a rticu la rly g r a te fu l to D r Otto S. L a n k h o rs t an d

p re s s w a s b a c k o n th e id e o lo g ic a l m e d ia m ark e t. In

C.Th.H . R eu l, M .A . w h o , in d iffe re n t p h a s e s , co n tro lled

s p ite o f th e fa c t th a t a fte r th e lib e ra tio n th e d a ily an d

a n d ed ite d th e p roject. F or th is re a so n th e ir n a m e s are

w e e k ly p re s s o n ce m o re to o k u p th e p o sitio n o f d e fe n ­

o n th e title p a g e s o f a ll th e v o lu m e s o f th e BKNP. Each

d e r o f th e C a th o lic factio n , it n e v e rth e le s s g ra d u a lly

v o lu m e w i ll m e n tio n th e p e rs o n re s p o n s ib le fo r th e

ch a n g e d . In th e co u rs e o f th e 1950s th e C a th o lic p erio d i­

fin a l e d itin g o f th e v o lu m e in q u e stio n . D r Otto L a n k ­

ca ls b e c a m e m o re in d e p e n d e n t o f th e c h u rch a u th o r i­

h o r s t is th e fin a l e d ito r o f v o lu m e 1.

ties, i f o n ly b e c a u s e th e c le rg y no lo n g e r la id d o w n th e

Sp ecial th a n k s are, o f co u rse , d u e to th e la r g e n u m ­

la w in e d ito ria l m a tte rs , a n d b e c a u s e th e p ractice o f

b e r o f p e o p le w h o , each in h is o r h e r o w n w a y , co n tri­

c e n s o rs w a s p a s s in g in to d is u s e . A s a w h o le th e C a th o ­

b u te d to th e d e scrip tio n a n d in c o rp o ra tio n o f th e th o u ­

lic p re s s - s o m e p a p ers so o n e r th a n o th e rs - can be

s a n d s o f titles; so m e fo r a s h o r t p e rio d o f tim e , o th e rs

Ten geleide

10

lie k e U n iv e r s ite it N ijm e g e n d ie v o o r z itte r v a n de co m ­

v o r m g e v in g k a n v e e l b ijd ra g e n a a n h e t o p w e k k e n v a n

m is s ie w a s , en p rof.d r. J.C.P.A. v a n L a a rh o v e n (t). Bij­

d e g o e d e sm a a k . O m d ie red en is h e t o n tw e r p v a n b in ­

z o n d e re e rk e n te lijk h e id z ijn w e in d it v e rb a n d o o k v e r-

n en - en b u it e n w e r k v a n de B K N P-banden to e v e rtro u w d

s c h u ld ig d aa n dr. A .H . Laeven , d irec teu r v a n d e D ie n st

a a n d e g ra fis ch e m e e s te rh a n d v a n G e rrit N o ord zij, die

U n iversiteisb ib lio th ee k /K D C , v o o r d e o n d e rs te u n in g

d e m o e ite h e e ft w ille n n e m e n e e n e ig e n le tte ro n tw e rp

d ie h ij h e e ft a a n g eb o d e n z o w e l bij d e p u b licatie v a n d it

v o o r d e ze u itg a v e a a n te p a s s e n . D e u itv o e r in g v a n de

d eel v a n de BKNP, a ls bij d e v o lto o iin g en u itg a v e v a n

g ra fis c h e w e r k z a a m h e d e n v o o r d it e e rs te d eel w a s in

de v o lg e n d e d elen .

h a n d e n v a n G errit V ro o n , d ie z ic h m e t g ro te to e w ijd in g

U ite ra a rd g a a t o n z e d a n k v o o r a l u it n a a r de m e d e ­

v a n d e ze g e co m p lice e rd e o p d ra ch t h e e ft g e k w e te n .

w e r k e r s d ie m e t z o v e e l in v e n tiv ite it en d o o rz e ttin g s ­

T e n slo tte is e e n p o g in g o n d e rn o m e n o m h e t lic h t v a n

v e r m o g e n a a n d e re a lis e r in g v a n d it p ro je c t h eb b en

d e BKN P n ie t e x c lu s ie f o n d e r d e N e d e rla n d se k o re n ­

g e w e r k t . D it g e ld t in d e e e rs te p la a ts v o o r d e tw ee

m a a t te h o u d e n , m a a r o o k h e t b u ite n la n d m in s te n s een

h o o fd u itv o e rd e rs dr. Otto S. L a n k h o rs t en d rs. C.Th.H .

g lim p e rv a n te la te n o p v a n g e n . V o o r d it d o e l is h e t toe­

R eu l d ie a ls m e d e w e rk e rs v a n h e t K D C h e t p ro je c t in

lic h te n d ‘a p p a ra a t’ v a n de b ib lio g ra fie in h e t E n g e ls

v e r s c h ille n d e fa s e n h e b b en g e d irig e e rd en g e re d i­

v e rta a ld d o or m e v r. d rs. A s t r id v a n H oek, m e t m e d e ­

geerd . H u n n a m e n s ta a n d a n o o k v e r m e ld o p d e titelp a­

w e r k in g v a n dr. O din D ekkers.

g in a ’s v a n a lle d elen v a n d e B ib liog ra fie van K a th o liek e

A ld u s d r a a g t h e t u it e r lijk v a n d e BKNP h o p e lijk b ij

N ederlandse Periodieken. D a a rn a a s t w o r d t v o o r e lk

a a n h e t in n e rlijk e doel: d e b e s c h e r m in g en o n ts lu itin g

a fz o n d e r lijk d eel v e r m e ld w ie v e r a n tw o o r d e lijk is v o o r

v a n e e n e v e n w a a r d e v o l a ls v e r w a a r lo o s d e rfgo e d . De

de e in d re d a ctie v a n h e t b e tre ffe n d e deel. V o o r h e t e e r­

w e r k z a a m h e d e n v o o r d e ze b ib lio g ra fie h e b b e n n a m e ­

ste d eel is d a t dr. Otto S. L a n k h o rst. S p eciale w o o rd e n v a n d a n k ric h te n w i j u ite ra a rd o o k

lij k ee n s te m e e r d u id e lijk g e m a a k t d a t een g ro o t d eel v a n d e p e rio d ie k e n een u ite rm a te b e d re ig d e d o cu m e n t­

a a n h e t a d res v a n d e v e le m e d e w e rk e rs d ie e lk op h u n

s o o rt is; d e ta n d d es tijd s (w a a rm e e n ie t a lle e n d e v e r ­

m a n ie r een b ijd r a g e h eb b en g e le v e rd a a n h e t b e s c h r ij­

z u r in g is bedoeld) h e e ft m e e r sch a d e a a n g e ric h t d an

v e n en v e r w e r k e n v a n d e d u iz e n d e n tite ls, s o m m ig e n

e e n b e w a k e r v a n h e t cu ltu re e l e rfg o e d lie f is. D e e rv a ­

v o o r k o rtere tijd , a n d eren g e d u re n d e v e le ja r e n en z e lfs

r in g le e r t d a t h e t d o cu m e n te re n v a n h e t e rfg o e d een

to t o p d e d a g v a n v a n d a a g ; in d e o n e e rlijk e e e rz a a m ­

v a n d e m e e s t e ffe c tie v e m id d e le n is o m v e r d e r v e rlie s

h e id v a n h e t alfabet: m e v r. E. Brok, m e v r. d rs. F.J. v a n

te g e n te ga an . De v e r s c h ijn in g v a n d e BKN P (in d e d u b ­

d e r G las, d rs. G. H e u v e lm a n , d rs. J.J.M.M. H ouben,

b e le b e te k e n is v a n h e t w o o rd ) is ee n h e u g e lijk

m ev r. d rs. J. Jacobs, d rs. K. P re n t C M (t), m ev r. d rs.

m o m e n t, n ie t a lle e n o m d a t h e t n o e ste o n d e rzo e k e rs-

A .M .J. P erry-S ch oot U ite rk am p , m e v r. d rs. D .A .M . Tim -

w e r k v a n v e le ja r e n e in d e lijk h e t lic h t zie t, m a a r o o k

m e rm a n n , d r. P. W ille m s , m e v r. M . W itlo x-G u lczyn s-

o m d a t h ie rm e e e e n m o n u m e n t v a n d e N e d e rla n d se en

ka. T e n s lo tte d a n k ik o o k de tw e e w e te n s c h a p p e lijk

v a n d e k a th o lie k e c u ltu u r a a n h e t lic h t is geb ra ch t, d a t

m e d e w e rk e rs v a n h e t KDC, dr. P. S o eta ert e n dr. L.G.M.

v e rd ie n d e te w o r d e n o p g e s p o o rd en b e s c h re v e n , op d at

W in k e le r, d ie d o o r h u n d e s k u n d ig e a d v is e r in g en

h e t in le n g te v a n e e u w e n z a l w o r d e n b e w a a rd en

o n d e rs te u n in g z ic h sp ecifiek e v e rd ie n s te n h eb b en v e r ­

g e ra ad p le e gd .

w o r v e n v o o r d e o p s la g en p re s e n ta tie v a n d e r e s u lta ­ ten , h ie rb ij g e a s s is te e rd d o or W ille m Jan Roes. H et k u n n e n s m a k e n v a n b ib lio g ra fis c h e u itg a v e n is s le c h ts v o o r fijn p ro e v e rs w e g g e le g d . D e g ra fis ch e

Jan R oes, d ire c te u r v a n h e t KD C N ijm e g e n , le n te 1999

Foreword

11

f o r m a n y y e a rs , e v e n to th is day. In (un fair) alp h a b e ti­

w o r k o f th e b ib lio g ra p h y h a s b e e n tr a n s la te d in to E n g ­

ca l order: M rs E. B rok, M rs F.J. v a n d e r G las, M .A ., G.

lis h b y M rs A s t r id v a n H oek, M .A ., w it h th e co o p era­

H e u v e lm a n , M .A ., J.J.M.M. H ou ben , M .A ., M rs J.

tio n o f D r O din D ekkers.

Jacobs, M .A ., K. Pren t, M .A . (t), M rs A .M .J. PerrySch oo t U ite rk am p , M .A ., M rs D .A .M . T im m e rm a n n ,

W e tr u s t th a t th e ‘e x te rio r’ o f th e BKNP w i ll co n ­ trib u te to th e ‘in te r io r’ aim : th e p rotectio n a n d a c c e s s ­

M .A ., P. W ille m s , M .A ., M rs M . W itlo x -G u lczy n sk a .

ib ility o f a n in h e rita n c e a s v a lu a b le as it is n eglected .

F in ally, I w i s h to th a n k th e tw o a c ad e m ic m e m b e rs o f

W o r k o n th is b ib lio g ra p h y h a s m a d e it p a rticu la rly

s t a f f o f th e KD C, D r P. S o eta ert a n d D r L.G.M . W in k e le r,

cle ar th a t a la r g e n u m b e r o f p e rio d ica ls is th re a te n e d

w h o s e e x p e rt ad v ice a n d s u p p o rt h a v e b een o f specific

w it h ex tin ctio n . T h e ra v a g e s o f tim e (and w e n o t o n ly

m e r it fo r filin g a n d p r e s e n tin g th e re s u lts , w i t h th e

re fe r to acid) h a v e ca u se d m o re d a m a g e th a n g u a rd ­

a s s is ta n c e o fW ille m Jan Roes.

ia n s o f o u r c u ltu ra l in h e rita n c e care fo r. E x p erien ce

R e lis h in g b ib lio g ra p h ic a l p u b lic a tio n s is re s e rv e d

s h o w s th a t d o c u m e n tin g th is in h e rita n c e is o n e o f

f o r co n n o is s e u rs on ly. G ra p h ic d e s ig n ca n e n h a n c e th e

th e m o s t e ffe c tiv e m e a n s to p re v e n t f u r t h e r lo s s . T h e

fla v o u r co n sid era b ly. F or th a t re a so n th e ‘in te r io r an d

a p p e ara n ce o f th e BKNP (in th e tw o se n s e s o f th e w o rd )

e x te rio r’ d e s ig n o f th e BKNP v o lu m e s w a s p u t in th e

is a m e m o ra b le fact, n o t o n ly b e c a u s e th e u n r e m ittin g

g ra p h ic m a s te r ’s h a n d o f G errit N o o rd zij, w h o to o k

re s e a rch la b o u r o f m a n y y e a rs fin a lly se e s th e lig h t o f

g re a t p a in s to a d a p t a letter d e s ig n o f h is o w n h a n d to

d ay, b u t a ls o b e c a u s e a m o n u m e n t o f D u tch a n d C a th o ­

s u it th is p u b licatio n . T h e g ra p h ic w o r k w a s ca rrie d o u t

lic c u ltu re h a s b e e n rev e ile d , a m o n u m e n t th a t d e­

b y G e rrit V ro o n , w h o p e rfo r m e d th is co m p lica te d ta s k

s e rv e s to b e re trie v e d a n d d e scrib e d so th a t it m a y b e

w i t h g re a t d ev otion . F in ally an a tte m p t h a s b e en m ad e

p re s e rv e d a n d co n s u lte d fo r ce n tu rie s to com e.

n o t to h id e th e BKNP lig h t e x c lu s iv e ly u n d e r th e D utch b u s h e l, b u t to a llo w o th e r co u n trie s to a t le a s t ca tch a

Jan Roes, d irecto r o f th e KD C

g lim p s e o f it. F or th a t re a so n th e e x p la n a to ry fr a m e ­

N ijm e g e n , s p r in g 1999

12

Het samenstellen van de Bibliografie van Katholieke Nederlandse Periodieken1

s ch rifte n , w e e k b la d e n , v e re n ig in g s b la a d je s , ja a r v e r ­ s la g e n . K ortom : e e n d iv e rs ite it aa n p e rio d ie k v e rs c h ijn e n d e p u b lica tie s d ie m o e s te n w o r d e n g e c a ta lo g is e e rd en w a a r v a n d e rh a lv e d e u itg e v e r, d e p la a ts v a n u itg a v e en d e e v e n tu e le re latie s m e t v o o rlo p e rs , o p v o lg e rs en n e v e n tite ls m o e s te n w o r d e n ac h te rh a a ld . D it catalo gi-

1. O n ts ta a n v a n h e t p r o je c t H et to tsta n d k o m e n v a n d it e erste d ee l v a n de

s e e rw e rk , d a t in h e t K D C o n d e r d e v e ra n tw o o r d e lijk ­ h e id v a n de b ib lio th e c a ris A . M a e s w e r d u itg e v o e rd , lig t a a n d e b a s is v a n d e BKNP. N ie t a lle e n z o u d e tijd-

B ibliografie van K a th o liek e N ederlandse Periodieken

sch rifte n c a ta lo g u s v a n h e t KD C 5 é é n v a n d e b ro n n e n

(BKNP) h e e ft een la n g e g e s ch ie d e n is . H et b e g in v a n de

w o r d e n v o o r d e tite llijs t v a n d e BKNP, m a a r j u i s t door

w e r k z a a m h e d e n lig t in d e ja r e n z e v e n tig . In d e N ota

h e t c a ta lo g is e re n d e r p e rio d ie k e n w a s d u id e lijk g e w o r ­

betreffen de de bib liog ra fisch e o n tslu itin g v a n de catholi-

d en h o e stie fm o e d e rlijk d e ze to t d a n toe w a r e n b e h a n ­

ca neerlandica u it de la a tste eeuw, d ie in j u l i 1973 is

d e ld in b ib lio th e k e n en b ib lio g ra fis c h e n a s la g w e rk e n .

o p g e ste ld d o o r h e t K a th o lie k D o cu m e n ta tie C e n tru m

D at g a f d e d o o rs la g to t h e t b e s lu it o m bij d e b ib lio g ra fi­

(KDC), w e r d g e w e z e n o p d e n o o d z a a k o m de

s ch e o n ts lu itin g v a n d e k a th o lie k e p u b lica tie s d e p rio ­

b ib lio g ra fis c h e o n ts lu itin g v a n d e d o or en v o o r N ed er­

rite it te g e v e n a a n de p e rio d ie k v e rs c h ijn e n d e u itg a v e n .

la n d se k a th o lie k e n u itg e g e v e n b o eken , b ro c h u r e s, tijd ­

D aa rm ee w e r d te v e n s h e t b e la n g o n d e rk e n d v a n een

sch rifte n en re e k s e n te r h a n d te n e m e n . In d e n o ta

p e rio d ie k a ls tijd sd o cu m e n t, te v e r g e lijk e n m e t d e b ete­

w e r d g e re fe re e rd a a n d e B ib lio th eca C a th olica N eerla n ­

k e n is v a n p am fletten u it v r o e g e r e e u w e n , m a a r d an in

dica Im p ressa (BCNI)2v o o r d e p erio d e 1500-1727, m aa r,

e e n g e o rd e n d e tijd re e k s. In de in le id in g v a n de in 1983

z o w e r d o n m id d e llijk d a a ra a n to eg ev o e g d , v o o r een

v e rs c h e n e n T ite llijs t van de Bibliografie van K a th o liek e

b ib lio g ra fis c h w e r k in s tr u m e n t b e tre ffe n d e d e p erio d e

N ederlandse Periodieken w e r d d a t b e la n g a ls v o lg t

n a 1853 k o n d e BCNI n ie t a ls v o o rb e eld d ien en . D eze

o m s c h re v e n : “ In v e r g e lijk in g m e t a n d e re d o cu m e n te n

b ib lio g ra fie b e p e rk t z ic h to t d e g e e s te lijk e lite ra tu u r en

h e b b e n p e rio d ie k e n o n m is k e n b a re v o o rd e le n ; z ij k u n ­

is c h ro n o lo g is c h in g e d e eld . E en n ie u w e b ib lio g ra fie

n e n j u i s t d o or h u n p erio d ie k e k a ra k te r e e n m et-de-tijd-

z o u tev e n s a a n d a c h t m o e te n b e s te d e n “a a n w e r k e n

v e ra n d e re n d in z ic h t v e r s c h a ffe n in o n tw ik k e lin g e n op

b e tre ffe n d e o ecu m en e , a p o lo getiek , c u ltu u r, m a a t­

p o litiek , cu ltu re e l, m a a ts c h a p p e lijk en k e rk e lijk gebied

s c h a p p e lijk lev en , o n d e rw ijs , o p v o e d in g e.a.” .3 G ezien

a ls w e i n ig a n d e re d o cu m e n te n . V o o r e e n g o e d b e g rip

de o v e rv lo e d aa n p u b lica ties d ie in d e 19de e n 20e e e u w

v a n d e h is to r is c h e v e ra n d e rin g e n d ie z ic h s in d s h e t

z ijn v e rs c h e n e n , z o u ee n c h ro n o lo g is c h e in d e lin g o o k

b e g in v a n d e 19e e e u w h e b b e n v o o rg e d a a n is d e b e s tu ­

n ie t e r g z in v o l z ijn . W ijs e lijk w e r d u itg e s p ro k e n d a t

d e rin g v a n tijd sc h rifte n - j u i s t a ls tijd sd o cu m e n te n -

een d e rg e lijk e b ib lio g ra fie n ie t in z ijn to ta lite it m o e s t

g e w o o n lijk o n m is b a a r” .

w o rd e n o p gezet; d e k a n s z o u d an im m e rs a l te gro o t z ijn d a t z o ’n o m v a n g r ijk w e r k “v o o r tijd ig z o u m oeten

Ju ist in d e ja r e n ro n d 1970 w e r d o o k op la n d e lijk n iv e a u d e c a ta lo g is e rin g v a n tijd sc h rifte n ac tie ve r a a n ­

w o r d e n g e sta ak t, v a n w e g e p ra k tis c h e o m s ta n d ig h e ­

gep akt. In 1971 v e r s c h e e n d e e e rs te u itg a v e in tw e e

d en o f v a n w e g e ee n sp o e d ig o p tred en d e o n tm o e d i­

d e le n v a n de C entra le cata log u s van periodieken en

g in g ” .4

seriew erken in N ed erla nd se b ib lio th ek en (CCP). H oe­

T e m id d e n v a n h e t arch ief- en b ib lio th e e k m a te ria a l d a t g e d u re n d e d e e e rste ja r e n v a n h e t b e s ta a n v a n h e t

z e e r h e t to en n o g g in g o m e e n w e r k in s tr u m e n t in o p b o u w , illu s tr e e r t h e t f e it d a t in d e ze e e rs te u itg a v e

KD C - in 1969 o p g e r ic h t - in d o ze n en z a k k e n w e r d b in ­

s le c h ts é é n tite l te v in d e n w a s b e g in n e n d m e t ‘k a th o ­

n en g e b ra ch t, b e v o n d z ic h een gro te h o e v e e lh e id tijd ­

lie k ’ o f ‘k a th o lie k e ’: de K a th o liek . In de d erd e u itg a v e

1 Herziene versie van Otto S. Lankhorst, ‘Verborgen ge­

4 Idem, p. 2.

schiedenis. Over het sam enstellen van een bibliografie van

5 Aanvankelijk w erd de tijdschriftencatalogus opge­

katholieke Nederlandse periodieken’, in: Jaarboek van het

bouwd in de vorm van een kaartcatalogus. V an a f 1976 werd

Katholiek Documentatie Centrum, 18(1988), p. 15-36. Ook ver­

deze catalogus geautomatiseerd, eerst in sam enwerking met

schenen in: De gezegende pers. Aspecten van de katholieke

Oriel Computer Services te Oxford, later m et het U niversitair

persgeschiedenis in Nederland tijdens de 19de en 20ste eeuw

Rekencentrum van de Katholieke Universiteit te Nijmegen.

(Zeist 1989) en in: A rchief voor de geschiedenis van de Katholie­

A ls resultaat daarvan kw am in 1978 in de cataloguszaal van

ke Kerk in Nederland, 31(1989), p. 15-36.

het KDC de eerste uitdraai van het Repertorium van periodie­

2 Bibliotheca Catholica Neerlandica Impressa, 1500-1727,

ken ter beschikking, bestaande u it een titelcatalogus, een tref­

’s-Gravenhage 1954. Sinds 1997 ook te raadplegen op Internet.

woordenregister, een geografisch register, een instellingen-

3 Nota betreffende de bibliografische ontsluiting van de ca­

register en een thesaurus op het instellingenregister. V an a f

tholica neerlandica uit de laatste eeuw (Nijmegen 1973), p. 1.

1985 benutte het KDC voor het catalogiseren naast het eigen Rapide-automatiseringssysteem het landelijke PICA-systeem.

13

The compilation of the Bibliogra­ phy of Catholic Dutch Periodicals1

y e a rs o f th e KD C - fo u n d e d in 1969 - th e re w a s a la rg e n u m b e r o f p e rio d ica ls, w e e k ly m a g a z in e s , m a g a z in e s fr o m so cieties, a n d a n n u a l re p o rts. In sh ort: a d iv e rs ity o f p erio d ic p u b lic a tio n s w h ic h h a d to b e ca ta lo g u e d an d w h o s e p u b lis h e r, p lace o f p u b lic a tio n a n d re la tio n to

1. T h e o r ig in o f th e p r o je c t T h e co m p letio n o f th e firs t p a rt o f th e B ib lio g ra fie van

p re d e ce sso rs, s u c c e s s o rs an d a lte rn a tiv e p u b lic a tio n s h a d to b e traced. C a ta lo g u in g th e s e p u b lic a tio n s, w h ic h w a s d o n e in th e K D C u n d e r th e s u p e r v is io n o f th e lib ra ­

K a th o liek e N ederlandse Periodieken (B ib lio g ra p h y o f

ria n A . M a e s, w a s a t th e b a s is o f th e BKNP. N o t o n ly

C a th o lic D u tch P eriod icals) (BKNP) h a s ta k en m a n y

w a s th e KD C ca ta lo g u e o f p e rio d ica ls 5 to b e o n e o f th e

y e a rs . W o r k on th e b ib lio g ra p h y s ta rte d in th e 1970s.

so u rce s o f th e lis t o f title s o f th e BKNP, th e p ro c e ss o f

T h e N o ta betreffen de de b ib lio g ra fisch e o n ts lu itin g van

c a ta lo g u in g th e p e rio d ica ls h a d a ls o m a d e v e r y cle ar to

de ca tholica neerlandica u it de la a tste eeuw (M em o ra n ­

w h ic h e x te n t th e s e p e rio d ica ls h a d b e e n n e g le c te d by

d u m o n th e im p r o v e m e n t o f th e b ib lio g ra p h ic a l acces­

lib ra rie s a n d b ib lio g ra p h ic a l re fe re n c e w o r k s . T h is

sib ility o f th e ca th o lic a n e e rla n d ica fr o m th e la s t c e n tu ­

w a s th e d e cid in g fa c to r fo r g iv in g p rio rity to p e rio d i­

ry), d ra w n u p b y th e K a th o lie k D o cu m e n ta tie C e n tru m

ca ls in im p r o v in g acce ss to C a th o lic p u b lic a tio n s.

(KDC) (C ath olic D o cu m en ta tio n Centre) in July 1973,

T h is a ls o m e a n t th a t th e im p o rta n c e o f a p erio d ica l

p o in te d o u t th a t it w a s im p e r a tiv e to sta rt im p r o v in g

as a d o cu m e n t o f h is to ric a l in te r e s t w a s re c o g n ise d -

th e b ib lio g ra p h ic a l access to th e b o o k s, p a m p h le ts,

an im p o rta n c e to b e co m p a re d to th a t o f p a m p h le ts in

p erio d ica ls a n d s e ria l p u b lic a tio n s is s u e d b y an d

e a rlie r ce n tu rie s - in a ch ro n o lo g ic a lly o rd ered se ­

p u b lis h e d fo r D u tch C a th o lics. T h e M e m o ra n d u m

qu en ce. In th e p re fa c e to th e T ite llijs tv a n d e B ibliog ra ­

re fe rre d to th e B ib lio theca C a th olica N eerlandica

f i e van K a th o liek e N ederlandse Periodieken (L ist o f titles

Im p ressa (BCNI)2fo r th e p erio d 1500-1727, b u t im m e ­

o f th e B ib lio g ra p h y o f C a th o lic D u tch Period icals),

d ia te ly a d d ed th a t th e BCNI co u ld n o t s e rv e a s a n e x a m ­

p u b lis h e d in 1983, th e im p o rta n c e o f p e rio d ica ls w a s

p le fo r a b ib lio g ra p h ic a l in s tr u m e n t w it h re g a rd to th e

d efin ed a s fo llo w s : ‘In co m p a ris o n w i t h o th e r d o cu ­

p erio d a fte r 1853. T h is b ib lio g ra p h y re s tr icts it s e lf to

m e n ts, p e rio d ica ls h a v e in d is p u ta b le a d v a n ta g e s , p a r­

s p iritu a l w r itin g s , a n d h a s b e e n a r ra n g e d c h ro n o lo ­

ticu la rly b e c a u s e o f th e ir p e rio d ic ch a racte r th e y can

g ically. A n e w b ib lio g ra p h y w o u ld a ls o h a v e to p ay

p ro v id e a ‘‘ch a n g in g -w ith -th e -tim e s ’’ in s ig h t in to p o li­

atten tio n to ‘w o r k s c o n c e rn in g e c u m e n is m , ap o lo g e ­

tical, c u ltu ra l a n d so cia l d e v e lo p m e n ts a n d d e v e lo p ­

tics, cu ltu re , society, in s tru ctio n , e d u ca tio n a n d o th e r

m e n ts w it h in th e c h u rch in a w a y th a t f e w o th e r d o cu ­

m a tte r s ’.3 C o n sid e rin g th e p r o fu s io n o f p u b lic a tio n s in

m e n ts can . For a cle ar u n d e r s ta n d in g o f th e h is to ric a l

th e 19 th a n d 20 th ce n tu ry, a c h ro n o lo g ic a l a r ra n g e ­

ch a n g e s th a t h a v e o ccu rre d s in ce th e b e g in n in g o f th e

m e n t w o u ld n o t b e v e ry u s e fu l e ith er. T h e w i s e d eci­

19th ce n tu ry , it is g e n e ra lly e s s e n tia l to s tu d y p e rio d i­

s io n w a s m a d e n o t to sta rt s u c h a b ib lio g ra p h y in its

ca ls - e sp e c ia lly as d o cu m e n ts o f h is to ric a l in te r e s t’.

en tirety: th e o d d s w o u ld b e th a t s u c h a la rg e-sca le o p e ­

A r o u n d th e 1970 s c a ta lo g u in g p e rio d ica ls w a s ta ken

ra tio n ‘w o u ld h a v e to b e d is c o n tin u e d d u e to p ractical

in h a n d m o re ac tiv e ly a t a n a tio n a l le v e l as w e ll. In 1971

c ircu m s ta n ce s o r d u e to th e d e m o ra lis a tio n th a t w o u ld

th e firs t e d itio n o f th e C entra le ca ta log u sva n periodie­

s o o n a r is e ’.4

ken en seriew erken in N ederlandse b ib lio th ek en (CCP)

A m o n g th e m a te ria l fr o m a r c h iv e s a n d lib rarie s, w h ic h w a s d e liv e re d in b o x e s a n d b a g s d u r in g th e firs t

1 Revised version o f Otto S. Lankhorst, ‘Verborgen

(C en tral c a ta lo g u e o f p e rio d ica ls a n d s e ria l p u b lic a ­ tio n s in D u tch lib rarie s) ap p eared , in tw o v o lu m e s . T h e

catholica neerlandica uit de laatste eeuw (Memorandum on

geschiedenis. Over het sam enstellen van een bibliografie van

im proving the bibliographical access to the catholica neerlan­

katholieke Nederlandse periodieken’ (Secret history. On the

dica from the last century) (Nijmegen 1973), p. 1.

compilation o f a bibliography o f Catholic Dutch periodicals),

4 Idem, p. 2.

in: Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum (Year­

5 The catalogue o f periodicals w as originally set up as a

book o f the Catholic Documentation Centre), 18(1988), pp. 15­

card catalogue. A s from 1976 this catalogue has been compu­

36. Also published in: De gezegende pers. Aspecten van de

terized; at first in cooperation w ith Oriel Computer Services at

katholieke persgeschiedenis in Nederland tijdens de 19de en

Oxford, later together w ith the Computer Centre o f the Catho­

20ste eeuw (The blessed press. Aspects o f the history o f the

lic U niversity o f Nijmegen. A s a result, the first print-out o f

Catholic press in the Netherlands during the 19th and 20th

the Repertorium van periodieken (Repertory o f periodicals)

centuries) (Zeist 1989) and in: Archiefvoor de geschiedenis van

became available in the catalogue room o f the KDC in 1978,

de Katholieke Kerk in Nederland (Archives for the history o f

consisting o f a title catalogue, a subject index, a geographical

the Catholic Church in the Netherlands), 31(1989), pp. 15-36.

index, an index o f institutions and a thesaurus o f the index o f

2 Bibliotheca Catholica Neerlandica Impressa, 1500-1727, The Hague 1954. A s from 1997 to be consulted on Internet. 3 Nota betreffende de bibliografische ontsluiting van de

institutions. A s from 1985 the KDC used the PICA-system in addition to its own Rapide computer system.

Het sam enstellen van de bibliografie

14

v a n de CCP, v e rs c h e n e n in 1983 in v e e rtie n b la u w e b a n ­

z o e k z ijn g e n o m e n e n w a a r v a n o p d a t o g e n b lik d e co n ­

den , w a s d it a a n ta l g e s te g e n to t 109. V o o r ts k a n h ie r

s e q u e n tie s n a u w e lijk s w e r d e n b e v ro e d .10 E n e rz ijd s

w o r d e n g e w e z e n op de p la n n e n d ie ro n d 1970 o n ts to n ­

g in g h e t h ie rb ij o m tw e e ex p licie te k e u z e s d ie w e r d e n

d en o m te k o m en to t een in te rn a tio n a a l re p e rto riu m

ge m aa k t: d e b e s lis s in g o m tre n t d e op te n e m e n g e g e ­

v a n tijd s c h rifte n o p h e t geb ied v a n d e re lig ie u z e w e t e n ­

v e n s en o m tre n t d e te v o lg e n w e r k m e th o d e . D a a rn a a s t

sch a p p en , d e Cla vis periodicorum . H et b e tre ft een

w e r d e n e r tw e e im p licie te b e s lis s in g e n g en o m e n . Er

d escrip tie v e b ib lio g rafie, w a a r in u itg e b re id e in fo rm a ­

w e r d u itg e g a a n v a n e e n b ib lio g ra fie d ie in é é n d e e l z o u

tie z o u w o r d e n o p g e n o m e n o v e r d e b ib lio g ra fis ch e en

v e r s c h ijn e n e n v a n e e n p u b lic a tie b o v e n d ie n d ie o p co n ­

h is to ris c h e asp e cten v a n d e te b e s c h r ijv e n tijd s c h r if­

v e n tio n e le w i j z e z o u w o r d e n v o o rb e re id , g e z e t en

te n .6

g e d ru k t.

D e N o ta betreffen de de bibliog ra fische o n tslu itin g

V o o r d e g e g e v e n s d ie in d e b ib lio g ra fie m o e s te n w o r ­

van de ca tholica neerlandica u it de la a tste eeuw w e r d in

d en o p g e n o m e n , v ie l d e k e u z e o p de v o lg e n d e e le m e n ­

1973 d o or h e t KD C o m g e w e r k t to t een a a n v r a a g v o o r

ten: d e “tite lb e s c h rijv in g ” , d e ja r e n v a n v e rs c h ijn e n , de

s u b s id ie bij d e N e d e rla n d se o rg a n is a tie v o o r Z u iv e r-

p la a ts v a n v e r s c h ijn in g , d e u itg e v e n d e in s ta n tie , g e g e ­

W e te n s c h a p p e lijk O n d erzo ek (ZWO) v o o r ee n p ro je ct

v e n s o v e r d e red actie. D aa raa n w o r d e n to egevo egd :

d a t b eo o g d e een b ib lio g ra fie s a m e n te ste lle n v a n alle

“ g e g e v e n s o v e r a a rd en in h o u d v a n h e t tijd s c h r ift (bijv.

n e d e rla n d sta lig e k a th o lie k e tijd sc h rifte n en p erio d ie­

o v e r h e t fo rm a a t, a a n ta l p a g in a ’s p e r ja a r g a n g , illu s ­

k e n v a n 1794 to t h e d e n . H et d o el v a n d e b ib lio g ra fie

tratie s, h e t a a n w e z ig z ijn v a n b o e k b e sp re k in g ) en

w e r d in d e a a n v r a a g als v o lg t o m s c h re v e n : “ een e ffi­

b o v e n d ie n o v e r d e v in d p la a ts ” . U it d e ze o p s o m m in g is

cië n t w e r k in s tr u m e n t te b ied en , d a t h e t m o g e lijk -

a f te le z e n d a t n o g a l te z e e r d e b ib lio g ra fis c h e b e s c h r ij­

m a a k t o m h e t o n d e rzo e k v a n tijd sc h rifte n te b e trek k en

v in g v a n b o e k e n a ls v o o rb e e ld w e r d g e n o m e n . D e v e r ­

in d e b e s tu d e r in g v a n d e g e s c h ie d e n is v a n N ed erla n d

m e ld in g in d e b ib lio g ra fie v a n fo r m a a t en o m v a n g d er

in d e 19e en 20e e e u w , m e e r in h e t b ijz o n d e r v a n h e t

ja a r g a n g e n en v a n d e a a n w e z ig h e id v a n a fb e e ld in g e n

k a th o lie k e v o lk s d e e l” .7 Z W O h o n o re e rd e d e a a n v r a a g

e n / o fb o e k b e s p re k in g e n is een o v e rb lijfs e l v a n de

en op 16 j u l i 1974 k o n d e p ro jec tu itv o erd er z ijn w e r k ­

k e u z e v o o r d e ze o p h e t b o e k a fg e ste m d e b ib lio g ra fis c h e

z a a m h e d e n s ta rte n .8

b e s c h r ijv in g . H ie ru it is te v e n s h e t n ie t v e rm e ld e n v a n g e g e v e n s o v e r o p la g e en a b o n n e m e n ts p rijs te v e r k la ­

2. V ie r b e l a n g r ijk e b e s li s s in g e n

ren . T e g e n o v e r h e t s ta tis c h e k a ra k te r v a n een b o ek, d a t

In de s u b s id ie -a a n v r a a g w a s h e t a a n ta l k a th o lie k e

d a a rd o o r r e la tie f m a k k e lijk is te b e s c h r ijv e n , s ta a t h e t

p erio d ie k e n d a t z o u m o e te n w o r d e n b e s c h re v e n ,

d y n a m is c h e v a n e e n p erio d iek . V r ijw e l g e e n e n k e l b la d

g e s c h a t o p circa 4000 a 5000. H et w a s , z o w e r d g ezeg d ,

h e e ft een n o rm a a l, r u s tig le v e n geleid ; h o e la n g e r h e t

een v o o r z ic h tig e ra m in g , die, z o z o u la te r b lijk e n , red e­

b e sta at, en v o o r a l h o e fre q u e n te r h e t v e r s c h ijn t, h o e

lijk klop te. O ver d e tijd s d u u r v a n h e t p ro ject le z e n w e

v a k e r e n h o e m e e r h e t a a n v e ra n d e rin g e n o n d e rh e v ig

de o p tim is tis c h e w o o rd e n , d a t tw e e ja a r n o d ig z u lle n

b lijk t te z ijn : v e ra n d e rin g e n v a n tite l en o n d e rtitel, v a n

z ijn v o o r d e o p s p o rin g , a u to p s ie en b e s c h r ijv in g v a n de

u itg e v e r en p la a ts v a n u itg a v e , v a n fo r m a a t e n f r e ­

p erio d ie k e n en een d erd e ja a r v o o r d e s a m e n s te llin g en

q u e n tie , v a n red a ctie en d irectie, v a n a a rd en in h o u d .

d efin itieve red a ctie v a n d e b ib lio g ra fie .9 A l s p o e d ig

D e ja a rg a n g - en a fle v e r in g s n u m m e rin g e n v e r s p r in ­

m a a k te d e p ro je c tu itv o e rd e r d u id e lijk d a t d e m a terie

g e n re g e lm a tig ; b ijla g e s , k o p b la d e n en e d ities k o m e n

v e e l in g e w ik k e ld e r w a s d a n a a n v a n k e lijk ged ach t.

en gaan .

D at d e b e g ro te tijd s d u u r v a n d r ie ja r e n ru im s c h o o ts

De m o e ilijk h e id v a n h e t s a m e n s te lle n v a n een tijd-

w e r d o v e rsc h re d e n , w a s o n d e r m e e r h e t g e v o lg v a n

s ch rifte n b ib lio g ra fie lig t in h e t v o lg e n s n a u w g e z e tte

e n k e le b e s lis s in g e n d ie in d e b e g in fa s e v a n h e t o n d e r­

re g e ls, in e e n g e s tru ctu re e rd e b e s c h r ijv in g v a s tle g g e n

6 Voor de Clavis periodicorum, zie W ilhelm Schönartz, ‘

1987 w as de uitvoering van het project toevertrouwd aan O.S.

Clavis periodicorum’ in: Mitteilungsblatt / Arbeitsgemein­

Lankhorst. Na die datum w erd het w erk aan de BKNP geconti­

schaft katholisch-theologischer Bibliotheken, 16(1969), p. 31-37.

nueerd door mevr. D.A.M. Tim m erm ann.

In 1994 verscheen: W . Audenaert, Clavisfoliorum periodico­ rum theologicorum. Benelux. CFPTh, Leuven 1994 [Instrumen­ ta theologica, 13]. 7 Subsidie-aanvrage voor bibliografisch project. [Aanvrage

9 Subsidie-aanvrage, p. 6. 10 Vgl. Continueringsaanvrage voor bibliografisch project [Aanvrage bij de Nederlandse organisatie voor ZuiverW etenschappelijk Onderzoek door het Katholiek Documenta­

bij de Nederlandse organisatie voor Zuiver-Wetenschappe-

tie Centrum, 1975], p. 8: “Allereerst zij gewezen op een aantal

lijk Onderzoek door het Katholiek Documentatie Centrum,

moeilijkheden, waarvan op het tijdstip van de oorspronkelij­

1973], p. 1.

ke aanvrage w e l hetbestaan werd vermoed, maar onmoge­

8 A ls projectuitvoerder w as C.Th.H. Reul werkzaam van af 16ju li 1974 tot 1ju li 1980. Van 1ju li 1980 tot en m et 31 oktober

lijk de om vang kon worden getaxeerd”.

T he com pilation o f the bibliography

15 f a c t th a t th e re w a s o n ly o n e title to b e fo u n d b e g in n in g

r e s u lt o f a n u m b e r o f d e cisio n s th a t w e r e m a d e a t th e

w i t h ‘C a th o lic’ : de K a th o liek (the Cath olic), clearly illu s ­

e a rly s ta g e s o f th e re se a rch , th e co n se q u e n c e s o f w h ic h

trates th a t th is ca ta lo g u e w a s a t th a t tim e s till in its

co u ld a t th a t m o m e n t h a rd ly b e re a lise d .10 On th e on e

in fa n c y a s a b ib lio g ra p h ic tool. In th e th ir d e d itio n o f

h a n d tw o ex p licit ch o ices w e r e m ade: th e d e cisio n

th e CCP, w h ic h a p p ea re d in 1983, in 14 b lu e b in d in g s ,

a b o u t th e in fo rm a tio n to b e in c lu d e d a n d th e m e th o d to

th e n u m b e r h a d in c re a se d to 109. In a d d itio n to th is,

b e u s e d . A p a r t fr o m th e se , tw o im p lic it d e cisio n s w e r e

atten tio n m a y b e d r a w n to th e p la n s th a t a r o s e a ro u n d

m ad e. T h e s ta rtin g p o in t w a s a b ib lio g ra p h y to b e

1970 f o r th e co m p ila tio n o f a n in te r n a tio n a l rep erto ry

p u b lis h e d in o n e v o lu m e , a n d m o re o v e r, to b e p re ­

o f p erio d ica ls in th e field o f re lig io u s stu d ies, th e C lavis

p ared , s e t u p a n d p rin te d in th e co n v e n tio n a l m a n n e r.

periodicorum , a d e s crip tiv e b ib lio g ra p h y w i t h e x ten ­ s iv e in fo rm a tio n o n th e b ib lio g ra p h ic a l a n d h is to ric a l a sp e cts o f th e p erio d ica ls to b e lis te d .6 T h e N o ta betreffen de de b ib lio g ra fisch e o n tslu itin g

I t w a s d ecid ed to in c lu d e th e f o llo w in g re fe re n c e s in th e b ib lio g ra p h y : ‘th e d e scrip tio n o f th e title ’, th e y e a rs o f p u b licatio n , th e p lace o f p u b licatio n , th e is s u in g bo d y, in fo rm a tio n o n th e ed ito ria l b o ard . T h e fo llo w in g

van de catholica neerlandica u it de la a tste eeuw (M em o ­

e le m e n ts w e r e added: ‘in fo rm a tio n o n th e n a tu re a n d

ra n d u m o n th e im p r o v e m e n t o f b ib lio g ra p h ic a l acces­

co n ten ts o f th e p e rio d ica l (for ex am p le , th e fo rm a t, th e

sib ility o f th e ca th o lic a n e e rla n d ica fr o m th e la s t c e n tu ­

n u m b e r o f p a g e s p e r v o lu m e , illu s tra tio n s , th e in c lu ­

ry) w a s re w ritte n in 1973 a n d su b m itte d to th e D u tch

sio n o fb o o k re v ie w s ) a n d th e lo c a tio n ’. T h is e n u m e ra ­

o rg a n is a tio n fo r P u re R e sea rch (ZWO) to o b ta in s u b s i­

tio n s h o w s th a t th e b ib lio g ra p h ic a l d e scrip tio n o f

dy fo r a p ro je c t a im e d a t c o m p ilin g a b ib lio g ra p h y o f a ll

b o o k s w a s still, to a la r g e exten t, u s e d as a m o d e l. T h e

C a th o lic p erio d ica ls in th e D u tch la n g u a g e fr o m 1794 to

re fe re n c e to fo r m a t a n d n u m b e r o f p a g e s p e r v o lu m e ,

th is d ay. T h e o b ject o f th e b ib lio g ra p h y w a s d escrib ed

a n d th e in c lu s io n o f illu s tra tio n s an d /or b o o k re v ie w s

a s fo llo w s : ‘to p ro v id e an e ffic ie n t in s tr u m e n t w h ic h

is a r e m n a n t o f th e ch o ice in f a v o u r o f a b ib lio g ra p h ic a l

m a k e s it p o s s ib le to in c lu d e re s e a rc h o n p e rio d ica ls in

d escrip tio n b a s e d o n b o o k s. T h is ch o ice a ls o e x p la in s

th e s tu d y o f th e h is to ry o f th e N e th e rla n d s in th e 19 th

th e re a so n w h y n o re fe re n c e s to circu la tio n fig u re s or

a n d 20 th ce n tu ry, in p a rtic u la r th e h is to ry o f th e D utch

su b s crip tio n ra te s h a v e b e e n in clu d ed .

C a th o lic s ’.7 ZW O accep ted th e a p p licatio n a n d o n 16 July 1974 th e p ro ject m a n a g e r w a s re a d y to sta rt w o r k .8

W h e re a s b o o k s h a v e a sta tic ch a racter, a n d are fo r th a t re a so n c o m p a ra tiv e ly e a s y to d escrib e, p e rio d ica ls a re d yn am ic. H ard ly a n y p e rio d ica l h a s k n o w n a n o r­

2 . F o u r im p o r t a n t d e c is io n s T h e a p p licatio n fo r fin a n c ia l aid e s tim a te d th e n u m b e r

m al, q u ie t life; th e lo n g e r th e p erio d in w h ic h it is p u b lish e d , an d , esp e cia lly, th e h ig h e r its fre q u e n c y o f p u b licatio n , th e m o re it a p p e a rs to b e a ffe cte d b y ch a n ­

o f C a th o lic p erio d ica ls to b e d e scrib ed a t a b o u t 4,000 to

ges: c h a n g e s o f title a n d su b title, o f p u b lis h e r a n d p lace

5,000. I t w a s ca lled a ca u tio u s e stim a te, w h ic h tu rn e d

o f p u b licatio n , o f fo r m a t a n d fre q u e n c y , o f e d ito ria l

o u t to b e a re a so n a b ly co rrect on e. W ith re g a rd to th e

b o a rd a n d m a n a g e m e n t, o f ch a ra c te r a n d co n ten ts.

d u ra tio n o f th e p roject, it w a s th o u g h t, o p tim istic a lly ,

B oth v o lu m e a n d is s u e n u m b e r in g v a r y re g u la rly ; s u p ­

th a t it w o u ld ta k e tw o y e a rs to locate, e x a m in e an d

p le m e n ts, in d e p e n d e n t a d d itio n a l p a p e rs a n d ed ition s

d e scrib e th e p erio d ica ls, a n d a n o th e r y e a r fo r th e co m ­

co m e a n d go.

p ila tio n a n d e d itin g o f th e b ib lio g ra p h y .9 T h e p roject

T h e d iffic u lty o f c o m p ilin g a b ib lio g ra p h y o f p e rio d i­

m a n a g e r, h o w e v e r, so o n m a d e it cle a r th a t th e su b jec t

ca ls lie s in p ro v id in g a w e ll-s tru c tu r e d d e scrip tio n o f a

m a tte r w a s m u c h m o re co m p lica ted th a n w a s a s ­

d yn am ic, ch a n g e a b le object. T h e BKNP a im s a t lis t in g a

su m ed . T h e fa c t th a t th e e s tim a te d d u ra tio n o f th re e ye a rs w a s la rg e ly exceeded, w a s , a m o n g o th e r th in g s , th e

6 For the Clavis periodicorum, see W ilhelm Schönartz,

la rg e n u m b e r o f d a ta in each d escrip tion ; h o w e v e r, w it h re g a rd to d y n a m ic p e rio d ica ls, in c o n tra s t to static b o o k s, th is a ls o im p lie s th e n e ce s s ity to ac co u n t fo r th e

O. S. Lankhorst w as project manager. A fter 1 November 1997

‘Clavis periodicorum’ in: Mitteilungsblatt/Arbeitsgemein­

w ork on the BKNP w as continued by Mrs. D.A.M. Timmer-

schaft katholisch-theologischer Bibliotheken, 16(1969), pp. 31­

mann.

37. In 1994 appeared: W. Audenaert, Clavisfoliorum periodi­ corum theologicorum. Benelux. CFPTh, Leuven 1994 [Instru­ menta theologica, 13]. 7 Subsidie-aanvrage voor bibliografisch project.[Application for financial aid submitted to the Dutch Organization for

9 Subsidie-aanvrage (Application for financial aid), p. 6 10 Cf. Continueringsaanvrage voor bibliografisch project (Application for prolongation o f financial aid for bibliograph­ ical project) [Application submitted to the Dutch Organisa­ tion for Pure Research by the KDC, 1975], p.8: ‘First o f all a

Pure Research by the Catholic Documentation Centre, 1973],

num ber o f difficulties should be pointed out, the existence o f

p. 1.

w hich w as suspected at the time w h en the original applica­

8 C. Th.H. Reul worked as a project m anager from 16 July 1974 until 1 July 1980. From 1 July 1980 until 1 November 1987

tion w a s submitted, b u t the extent o fw h ich could not be assessed’.

Het sam enstellen van de bibliografie

16

v a n een d y n a m is c h , s te rk a a n v e r a n d e r in g o n d e rh e v ig

w ijz ig in g e n in h e t fo r m a a t d ie v a a k s a m e n g a a n m e t

object. D e BKNP b e o o g t in e lk e b e s c h r ijv in g een gro o t

e e n v e r a n d e r in g in d e o p z e t v a n h e t b la d o fte w e l m e t

a a n ta l g e g e v e n s o p te n em en , m a a r w a a r h e t o m d y n a ­

e e n n ie u w e u itg e v e r o f d ru k k e r. E en m e e g e b o n d e n p ro ­

m is c h e tijd sc h rifte n h a n d e lt en n ie t o m s ta tis c h e b o e­

sp e c tu s, c irc u la ire o f o m s la g k a n b e la n g rijk e a a n v u l­

ken, b e te k e n t d it o o k de n o o d z a a k o m v e ra n tw o o r d in g

le n d e in fo rm a tie g e v e n en een e ig e n tijd s e h a n d g e ­

a f te le g g e n v a n d e v e r a n d e r in g e n en w ijz ig in g e n d ie

s c h re v e n a a n te k e n in g o p de la a ts t a a n w e z ig e afleve­

g e d u re n d e h e t b e s ta a n v a n een b la d optred en .

r in g k a n h e t v e rm o e d e n b e v e s tig e n d a t d e b e tre ffe n d e

V o o r h e t v e r z a m e le n v a n a lle g e g e v e n s d ie n t de

a fle v e r in g o o k in d e rd a a d h e t la a ts t v e rs c h e n e n n u m ­

s a m e n s te lle r v a n de b ib lio g ra fie n o o d za k e lijk e rw ijs

m e r is. E en p re cie z e co n trole v a n d e ja a r g a n g - en afleve-

a lle ja a r g a n g e n v a n d e b e tre ffe n d e b la d e n in te zien ;

r in g s n u m m e r in g is n o d ig , o o k a l w o r d t d e o n d e rzo e ­

v e r a n tw o o r d in g v a n b ij v o o rb e e ld d e re d a c tie w is s e lin ­

k e r h ie rd o o r s o m s to t w a n h o o p g ed rev en ; j u i s t b ij een

g e n b e te k e n t im m e rs op z ijn m in s t h e t la a ts te n u m m e r

v e r s p r in g in g v a n de n u m m e r in g b lijk t z ic h im m e rs

v a n e lk e ja a r g a n g o p s la a n o m e v e n tu e le n ie u w e red a c­

d ik w ijls een w i jz ig in g in u itg e v e r, red actie, fo r m a a t o f

te u re n te k u n n e n s ig n a le re n . In de N o ta w a s ree d s u it­

fr e q u e n tie te h e b b e n v o o rg e d a a n .

e e n g e z e t d a t de b ib lio g ra fie to t s ta n d m o e s t k o m en op b a s is v a n au to p sie . A ls b e la n g r ijk s te m o tie f w e r d h ie r

Een b ib lio g ra fie v a n tijd sc h rifte n en k ra n te n op b a s is v a n a u to p s ie h e e ft a ls o n h e rro e p e lijk e co n se ­

n o g a a n g e v o e rd d a t d it d ie n d e o m te v e rm ijd e n d a t fo u ­

q u e n tie d a t v e e l tijd w o r d t o p g e ë is t v o o r e e n s c a la v a n

ten z o u d e n w o r d e n o v e rg e n o m e n u it ca ta lo gi, b ib lio ­

b e z ig h e d e n v o o r a fg a a n d a a n en v o lg e n d op de u re n

g ra fis c h e n a s la g w e r k e n o f s e cu n d a ire lite ra tu u r.

b e s te e d a a n h e t f e ite lijk b e s c h r ijv e n d e r b la d e n . A lle r ­

G ed u ren d e d e a fg e lo p e n ja r e n is g eb le k en d a t h e t

e e rs t m o e t d e s a m e n s te lle r d e v in d p la a ts v a n een p e rio ­

b e s lu it to t ee n b ib lio g ra fie o p b a s is v a n a u to p s ie een

d ie k lo c a lise re n . D aa rto e sta a n h e m d e la a ts te ja r e n

z e e r terech te b e s lis s in g is g e w e e st, w a n t e n k el en

e n k e le w e r k in s tr u m e n te n te r b e s c h ik k in g d ie h ij in de

a lleen m e t d e ze a a n p a k g e v e n d e b la d e n e en d ee l v a n

ja r e n z e v e n tig e ch te r n o g n o d e m is te .12 V o o r b e la n g r ij­

h u n g e s c h ie d e n is p rijs . J u ist d o or m e t een sch erp o o g -

k e co llecties, z o a ls d ie v a n h e t N e d e rla n d s P ers M u s e ­

p a ter B o n a v e n tu ra K ru itw a g e n OFM s p r a k o o it o ver

u m (NPM ), h e t In te rn a tio n a a l I n s titu u t v o o r Sociale

h e t “z e s d e z in t u ig , e e n s o o rt b ib lio g ra fis c h e v o e lh o ­

G e sch ie d e n is (IISG) en h e t S o ciaal H is to ris c h C e n tru m

re n s ” 11 - d e b e s c h ik b a re ja a r g a n g e n te b e k ijk e n v a n een

(SHC) m o e s t d e tijd sc h rifte n c a ta lo g u s ter p le k k e in te ­

tijd s c h r ift o f kra n t, o n td e k t d e b ib lio g r a a f d e e ig e n a a r­

g ra a l w o r d e n d o o rg e n o m e n . V o o r h e t o p sp o re n v a n

d ig h e d e n v a n d e b e tre ffe n d e p erio diek: ev e n tu e le bijla-

tijd s c h rifte n in a r c h ie fb e w a a rp la a ts e n e n in d e b ib lio ­

g es en ru b rie k e n d ie b e g in n e n en w e e r v e rd w ijn e n ;

th e k e n v a n o rd e n en c o n g re g a tie s is in e e rste in s ta n tie

11 B. Kruitw agen OFM, 'Iets over bibliografie’, in: de

selende precisie - opgave wordt gedaan van het krantenbezit

Katholiek, 1913, dl. 143, p. 175. Over hetbelang voor de biblio­

der archieven. Voor een deel van het tijdschriftenbezit van

gra af van dit zesde zin tuig had pater Kruitw agen zich reeds

het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis ver­

eerder in de volgende bewoordingen uitgelaten: “Daarmede

scheen in 1985: Hansje Galesloot, Tom van der Meer, De

[met het zesde zintuig] m oet hij [de bibliograaf] de algemeene

Nederlandse vakbondsperiodieken van het IISG: systematisch

w aarde van een boek kunnen bepalen door er even in te blade­

overzicht, Am sterdam 1985. De Stichting Film en W etenschap

ren, m oet hij uit een m assa boeken, die voor hem staan, ju ist

(Amsterdam) verzorgde in 1990: Mirande de Jong, Gids voor

die weten te pakken, welke van bijzonder belang zijn, moet

Nederlandsefilmtijdschriften. Van 1912 tot heden; en in 1991:

hij zelfs in somm ige gevallen van buiten aan den band kun­

Bennie Pratasik, Gids van Nederlandse radio- en televisietijd-

nen zien, w elk boek het is”. Vgl. B. Kruitw agen OFM, Over

schriften. Van 1885 tot 1990. Voorts verschenen in de afgelo­

eene Bibliotheca catholica Neerlandica impressa (Roermond

pen jaren: Claar W illem s-Bierlaagh, Nederlandse vrouwen-

1910), p. 19. 12 Gewezen kan worden op de Centrale catalogus van

tijdschriften 1800-1945. Bibliografische lijst, Amsterdam

periodieken en seriewerken in Nederlandse bibliotheken (CCP),

schrift in Nederland. Bron van kennis en vermaak, lust voor het

die in boekvorm in 1983 w erd afgesloten m et de veertien ban­

oog. Bibliografie. Deel 1: 1840-1945; Deel 2: 1945-1995, A m ster­

den van de derde uitgave. A ls verbeterd en aangevuld deel­

dam 1993-1997 en: Marjoke Rietveld-van Wingerden, Jeugd­

1992; Joan Hemels en Renée Vegt, Het geïllustreerde tijd­

product van de CCP verscheen de Centrale catalogus van dag-,

tijdschriften in Nederland & Vlaanderen, 1757-1942. Bibliogra­

nieuws- en weekbladen van algemene inhoud in Nederland ver­

fie , Leiden 1995. Hier moet ook verm eld worden dat het Histo­

schenen (CCD), eerst in 1985 een voorlopige uitgave, vervol­

risch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestan­

gens in 1989 de ‘definitieve’ uitgave. Voor een bespreking van

tism e begonnen is aan een bibliografie van Nederlandse pro­

de CCD, zie: Otto S. Lankhorst, ‘7400 titels in twee banden.

testantse periodieken. A ls eerste resultaat verscheen in 1990:

Hoe voorlopig is de Centrale Catalogus van Dagbladen afge­

J.G. van Everdingen, G. Harinck en J.F. Seijlhouwer, Titellijst

rond?’, in: de Negentiende Eeuw, 15(1991), nr. 2, p. 70-80. In de

van de Bibliografie van Nederlandse Protestantse Periodieken,

jaren 1979-1992 verschenen veertien delen in de serie Over­

Am sterdam 1990; en in 1995: G. Harinck, R. Huizenga, J.F.

zichten van de archieven en verzamelingen in de openbare

Seijlhouwer, Eerste proeve van de Bibliografie van Nederland­

archiefbewaarplaatsen in Nederland, w aarin - zij het m et wis-

se Protestantse Periodieken, Am sterdam 1995.

The compilation o f the bibliography

17 c h a n g e s a n d alte ra tio n s th a t o ccu r d u r in g its p e rio d o f

w h ic h co m e a n d go; c h a n g e s in fo r m a t w h ic h o ften

p u b licatio n .

co in cid e w it h a n e w d ire ctio n o r w i t h a n e w p u b lis h e r

In o rd er to co llect a ll th e d a ta th e co m p ile r o f th e

or p rin te r. B o u n d -in p ro s p e ctu s e s, c irc u la rs o r co v ers

b ib lio g ra p h y h a s to e x a m in e a l l th e v o lu m e s o f th e

can y ie ld im p o rta n t a d d itio n a l in fo rm a tio n , a n d a co n ­

p erio d ica ls con cerned ; in o rd er to b e ab le to ac co u n t fo r

te m p o ra ry h a n d -w ritte n n o te in th e la s t a v a ila b le is s u e

c h a n g e s o f th e e d ito ria l bo ard , fo r in sta n ce, it is e s s e n ­

can co n firm th e a s s u m p tio n th a t th e is s u e in q u e s tio n

tia l th a t a t le a s t th e la s t is s u e o f each v o lu m e is e x a m i­

is in d e e d th e la s t is s u e . A n accu rate e x a m in a tio n o f th e

n ed to d etect a n y n e w ed ito rs. T h e N o ta (M e m o ra n ­

v o lu m e a n d is s u e n u m b e r in g is n e ce s s a ry , e v e n i f it

d um ) h a d alre a d y sta ted th a t th e b ib lio g ra p h y h a d to b e

so m e tim e s fills th e re s e a rc h e r w it h d esp a ir; in p a rticu ­

co m p iled o n th e b a s is o f a u to p sy. T h e m o s t im p o rta n t

la r c h a n g e s in n u m b e r in g a p p e a r to h a v e co in cid ed

m o tiv e ad v a n c ed th e n w a s th a t th is m e th o d w o u ld p re ­

w it h c h a n g e s o f p u b lis h e r, e d ito ria l b o ard , fo r m a t or

v e n t m is ta k e s fr o m b e in g co p ied fr o m ca ta lo g u es,

fre q u e n c y .

b ib lio g ra p h ic a l re feren c e b o o k s o r s eco n d ary lite ra tu ­

A b ib lio g ra p h y o f p e rio d ica ls an d n e w s p a p e rs on

re. T h e p a s t y e a r s h a v e s h o w n th a t th e d ecisio n to co m ­

th e b a s is o f a u to p s y a u to m a tic a lly le a d s to a ra n g e o f

p ile a b ib lio g ra p h y o n th e b a s is o f au to p sy w a s a w is e

tim e -c o n s u m in g ac tiv itie s p re ce d in g a n d f o llo w in g th e

one: it is o n ly th r o u g h th is a p p ro a ch th a t p erio d ica ls

ac tu a l d e scrip tio n o f th e p e rio d ica ls. F irs t o f all, th e

y ie ld u p p a rt o f th e ir h is to ry . By e x a m in in g th e a v a il­

co m p ile r h a s to d e te rm in e th e lo catio n o f a p erio d ica l.

ab le v o lu m e s o f a p e rio d ica l o r a n e w s p a p e r w i t h a

T h e la s t f e w y e a rs th e co m p ile r h a s h a d s o m e to o ls a t

s h a rp eye - F ath er B o n a v e n tu ra K ru itw a g e n OFM on ce

h is d is p o s a l w h ic h h e h a d to do w ith o u t in th e s e v e n ­

ca lled it ‘th e s ix th se n se , a s o rt o f b ib lio g ra p h ic a l fee-

ties.12 For s o m e im p o rta n t co llectio n s, s u c h as th e co l­

le r s ’11- th e b ib lio g ra p h e r d etects th e p a rticu la ritie s o f

lectio n o f th e N e d e rla n d s P ers M u s e u m (NPM) (D utch

th e p e rio d ica l in q u e stio n : s u p p le m e n ts a n d fe a tu re s

P re ss M u s e u m ), th e In te rn a tio n a a l I n s titu u t v o o r

11 B. Kruitw agen OFM, ‘Iets over bibliografie’ (Something

described in Hansje G alesloofs and Tom van der Meer’s De

on bibliography), in: de Katholiek (The Catholic), 1913, pt 143,

Nederlandse vakbondsperiodieken van het IISG: systematisch

p. 175. Father Kruitwagen had already form ulated the im por­

overzicht (The Dutch trade union periodicals o f the IISG: sys­

tance o f this sixth sense for the bibliographer as follows:

tematic survey), Amsterdam , 1985. De Stichting Film en

‘W ith this [with the sixth sense] he [the bibliographer] has to

W etenschap (The Cinema and Science Foundation) (Amster­

assess the general value o f a book by leafing through it for a

dam) issued Mirande de Jong’s Gids voor Nederlandsefilm -

while, and select from the large number ofbooks before him

tijdschriften. Van 1912 tot heden (Guide to Dutch cinema

those books that are o f special importance; he even has to be

magazines. From 1912 until now) in 1990; and in 1991: Bennie

able to conclude from the cover w h a t sort o f book it is’. Cf. B.

Pratasik’s Gids van Nederlandse radio- en televisietijdschrif-

Kruitw agen OFM, Over eene Bibliotheca catholica Neerlandica

ten. Van 1885 tot 1990 (Dutch radio and television guides.

impressa (On a Bibliotheca catholica Neerlandica im pressa

From 1885 until 1900). Further publications were: Claar Wil-

(Roermond 1910), p. 19. 12 Note the Centrale catalogus van periodieken en seriewer­ ken in Nederlandse bibliotheken (CCP) (Central catalogue o f

lems-Bierlaagh, Nederlandse vrouwentijdschriften 1800-1945. Bibliografische lijst (Dutch wom en’s m agazines 1800-1945. Bibliographical list), Am sterdam 1992; Joan Hemels and

periodicals and serial publications in Dutch libraries), w hich

Renée Vegt, Het geïllustreerde tijdschrift in Nederland. Bron

w a s concluded as a publication in book form in 1983, w ith the

van kennis en vermaak, lust voor het oog. Bibliografie. Deel 1:

fourteen volum es o f the third edition. The Centrale catalogus

1840-1945; Deel 2: 1945-1995 ( The illustrated m agazine in the

van dag-, nieuws- en weekbladen van algemene inhoud in

Netherlands. Source o f knowledge, feast for the eye. Biblio­

Nederland verschenen (CCD) (The Central catalogue o f daily

graphy. Part 1: 1840-1945; Part 2: 1945-1995), Am sterdam 1993­

papers, newspapers and weekly papers o f a general nature

1997 and Marjoke Rietveld-van Wingerden, Jeugdtijdschrif­

published in the Netherlands) appeared as a revised and

ten in Nederland en Vlaanderen, 1757-1942. Bibliografie (Youth

additional part o f the CCP, a prelim inary edition in 1985, sub­

m agazines in the Netherlands and Flanders, 1757-1942.

sequently the ‘final’ edition in 1989. For a review o f the CCD,

Bibliography), Leiden 1995. It should also be m entioned that

see: Otto S. Lankhorst, ‘ 7400 titels in twee banden. Hoe voor­

the Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands

lopig is de Centrale Catalogus van Dagbladen afgerond?’

Protestantisme (The Historical Documentation Centre for

(7400 titles in two volum es. How prelim inary is the comple­

Dutch Protestantism) has begun the compilation o f a biblio­

tion o f the Central Catalogue o f Newspapers?), in: de Negen­

graphy o f Dutch Protestant periodicals. The first publication

tiende Eeuw (the Nineteenth Century), 15(1991), nr 2, pp. 70-80.

w as issued in 1990: J.G. van Everdingen, G. Harinck and J.F.

In the period between 1979 and 1992 fourteen volum es ap­

Seijlhouwer, Titellijst van de Bibliografie van Nederlandse

peared in the series Overzichten van de archieven en verzame­

Protestante Periodieken (List o f titles o f the Bibliography o f

lingen in de openbare archiefbewaarplaatsen in Nederland

Dutch Protestant Periodicals), Am sterdam 1990. In 1995 ap­

(Surveys o f the archives and collections in the public record

peared: G. Harinck, R. Huizenga, J. F. Seijlhouwer, Eerste

offices in the Netherlands), w hich - w ith varyin g precision -

proeve van de Bibliografie van Nederlandse Protestante perio­

records the archival newspaper collection. Part o f the periodi­

dieken (Trial issue o f the Bibliography o f Dutch Protestant

cal collection o f the International Institute o f Social History is

Periodicals), Am sterdam 1995.

Het sam enstellen van de bibliografie een s c h rifte lijk e e n q u ê te geh o u d en . M e t b e h u lp v a n

a n tw o o rd e n w a a r o m e r ge e n n o o d z a a k b e s ta a t tot

in v e n tiv ite it, g e zo n d v e rs ta n d , b rie v e n en te le fo o n g e ­

s a m e n w e r k in g m e t h e t N e d e rla n d s O rg aa n v o o r de

sp re k k e n k u n n e n ja a r g a n g e n o n td ek t w o r d e n d ie n ie t

B e v o rd e rin g v a n d e In fo r m a tie v e r z o r g in g (NOBIN):

in b ib lio th e k e n o f a rch ie v e n a a n w e z ig z ijn .

h e t v o o r n a a m s te w e r k te r r e in v a n d e ze o rg a n is a tie

D it zo e k e n , co rresp o n d ere n , te le fo n e re n e n a d m in i­

b e s ta a t im m e rs , z o w e r d g esteld , u it ‘p ilo t p ro je c ts ’ op

stre re n v a n w a t a lw a a r m o e t w o r d e n in g e z ie n , v r a a g t

h e t ge b ie d v a n d e in fo rm a tica . D e BKNP v o e ld e k e n n e ­

tijd . D aarbij m o e t w o r d e n b e d a ch t d a t d e b e s c h r ijv in g

lij k ge e n b e h o e fte z ic h a ls e e n d e r g e lijk p ro je ct te p re ­

v a n een b o e k m e e s ta l in é é n b ib lio th e e k k a n geb eu ren ,

se n te re n . D e p ro je c tu itv o e rd e r w e r k te m e t een b ru in e

m a a r d a t e en p e rio d ie k v a a k n e rg e n s co m p lee t a a n w e ­

m u lto b a n d a ls tite llijst, m e t p e n e n p otlood , m e t klad-

z ig is e n d e e le m e n te n v a n een v o lle d ig e b e s c h r ijv in g

b e s c h r ijv in g e n o p d u b b ele fo lio v e lle n en d e fin itie ve

v a n u it v e r s c h ille n d e p la a ts e n bij e lk a a r m o e te n w o r ­

b e s c h r ijv in g e n o p g e le k a arten , w a a r v a n v e ilig h e id s ­

d en v e rg a a rd . D e v e r a n tw o o r d in g aa n h e t s lo t v a n elk e

h a lv e fo to k o p ie ë n in d e k lu is v a n d e U n iv e r site itsb i­

b e s c h r ijv in g in d e BKNP v a n d e b ib lio th e k e n en arch ie ­

b lio th e e k v a n N ijm e g e n (UBN) w e r d e n ged ep on eerd .

v e n w a a r d e b e tre ffe n d e titels in a u to p s ie z ijn g e n o ­

E r w e r d to en n o g v a n u itg e g a a n , d a t o p b a s is v a n d eze

m en , illu s tr e e r t d e v e r s p r e id in g v a n h e t m a te ria a l o ve r

k a a rte n h e t z e t w e r k d o o r d e d ru k k e r k o n w o r d e n v e r ­

h e t lan d . D aarbij is stee d s g ro te o p le tten d h e id geb o ­

rich t.

den . Z o m a a k te in d e co llectie v a n d e K o n in k lijk e B ib lio ­

De p erio d e w a a r in h e t p la n v o o r d e BKNP v o r m

th e e k (KB) d e la a ts te ja a r g a n g (1929) v a n h e t s a tiris c h e

kre e g , w a r e n de la a ts te ja r e n w a a r in o v e r e e n o m v a n g ­

k a th o lie k e w e e k b la d D e R oskam m e t z ijn 25 a fle v e rin ­

r ijk b ib lio g ra fis c h p ro je c t k o n w o r d e n n a g e d a c h t z o n ­

g e n de in d r u k v a n v o lle d ig h e id . R a a d p le g in g v a n h e t

d e r d aa rb ij o n m id d e llijk te d e n k e n aa n g e a u to m a ti­

ex e m p la a r v a n h e t SHC le v e rd e e ch te r e en n u m m e r 26

se e rd e o p s la g v a n d e g e g e v e n s . N a a rm a te d e ja r e n v e r ­

op, w a a r in h e t a fs c h e id o p e n lijk w o r d t u itg e s p ro k e n .

s tre k e n en h e t g e a u to m a tis e e rd e in fo rm a tie s y ste e m

D e a a n d u id in g ‘co m p leet a a n w e z ig ’ o p een ca ta lo g u s ­

R apid e (R e p e rto riu m v o o r A u to m a tis c h e P ro m p te

k a a rtje o f o p een te r m in a ls c h e r m is e en re la tie fb e g rip .

In fo r m a tie o v e r d e D o cu m en ta tie-E en h ed en v a n h e t

In h e t g u n s tig e g e v a l w i l h e t z e g g e n , d a t h e t te k s tg e ­

KDC) z ic h in h e t KD C n e s te ld e ,13 k re e g o o k d e BKNP

d eelte co m p le et a a n w e z ig is, m a a r o v e r d e v o lle d ig h e id

h a a r p la a ts b in n e n h e t R ap id e-systeem . R apid e b le e k

v a n de illu s tra tie s , d e p ro s p e ctu s se n , de re g is te rs , h e t

o o k h e e l g e s c h ik t te z ijn v o o r d e v e r w e r k in g v a n de

a d v e rten tieg ed ee lte - o m m a a r te z w ijg e n o v e r d e a a n ­

d iv e rs ite it d e r b e s c h r ijv in g e n (voor e lk e titel w is s e le n d

w e z ig h e id v a n d e o m s la g e n - g e e ft z o ’n a a n d u id in g

a a n ta l o n d e rtite ls, u itg e v e r s , re d a cte u re n en u ite e n lo ­

ge en u its lu its e l. V e e l m e e r d an o o r sp ro n k e lijk v e r o n ­

p e n d e le n g te v a n b ijz o n d e rh e d e n , n o ten , typ erin g),

d e rs te ld w e r d , is in d e p ra k tijk v a n h e t o n d e rzo e k

m a a r h e t o o r s p ro n k e lijk o n tw e r p e n v a n d e s tru c tu u r

g eb le k en d a t d e - te rech te - k e u z e v o o r ee n b ib lio g ra fie

d e r b e s c h r ijv in g e n - z o n d e r re k e n in g te h o u d e n m e t

o p b a s is v a n a u to p s ie v e e l re iz e n b eteken d e.

e e n g e a u to m a tis e e rd e v e r w e r k in g e rv a n - h e e ft w e l

E en d erd e fa c to r d ie h e e ft b ijg e d r a g e n aa n h e t r u im ­

d e g e lijk z ijn co n se q u e n tie s g e h a d d ie v e r tr a g in g e n

sch o o ts o v e rs c h rijd e n v a n de gep la n d e tijd s d u u r a lv o ­

m e t z ic h m e e b ra ch te n bij d e in v o e r v a n d e g e g e v e n s en

re n s de re s u lta te n v a n h e t o n d e rzo e k k o n d e n w o rd e n

h e t s a m e n s te lle n d e r r e g is te rs . In 1988, j u i s t o p h e t

gep u b liceerd , lig t in d e la te b e s lis s in g tot h e t o p s p lit­

m o m e n t d a t d e p ro je c tu itv o e rd e r v e rtro k , w e r d in h e t

se n v a n h e t w e r k in d e elb ib lio g ra fie ën . A a n v a n k e lijk is

KD C R a p id e ‘g e m o d e r n ise e rd ’ d o o r d e in v o e r in g v a n

steed s g e d a c h t a a n een é é n m a lig e p u b lic a tie en u it de

h e t A d lib -p ro g ra m m a . De o m z e ttin g v a n h e t in m id d e ls

a r c h ie fs tu k k e n v a n h e t p ro ject v a lt n ie ts a n d e rs a f te

lo o d z w a a r g e w o rd e n B K N P-bestan d v e r e is te d e n o d ig e

le z e n d a n d a t er v a n w e r d u itg e g a a n d a t a l h e t m a te ri­

in v e n tiv ite it v a n d e w e te n s c h a p p e lijk m e d e w e rk e r v a n

a a l in é én b a n d z ijn n e e rs la g z o u v in d e n . D e ze o o r­

h e t KD C, L.G .M . W in k e le r. D eze h e rn ie u w d e a a n p a s ­

sp r o n k e lijk e ged ach te v a n é é n d e el te g e n o v e r de o p z e t

s in g h e e ft de a fr o n d in g v a n h e t la n g v e rb e id e d eel 1 n ie t

v a n v i j f d elen w a a r in d e p u b lic a tie v a n de BKNP th a n s

b e sp o e d ig d .

is ge p lan d , illu s tr e e r t n o g m a a ls d a t b ij d e a a n v a n g v a n h e t p ro je c t d e o m v a n g e rv a n s c h ro m e lijk is o n d e r­ sch a t. T o t in ja n u a r i 1983 w e r d aa n d e ‘in te g ra le ’ o p z e t v a s tg e h o u d e n . E en v r o e g e r e k e u z e v o o r d e e lb ib lio g ra ­ fieën z o u de p u b lic a tie v a n h e t e erste d eel h eb b en b esp o ed ig d . In de stu k k e n v o o r d e s u b s id ie -a a n v r a a g u it 1973 is é é n k ee r s p ra k e v a n ‘in fo rm a tic a ’, n a m e lijk o m te v e r ­

13

V gl. Paul Soetaert, ‘Rapide. Tussentijds verslag over de

invoering van een geïntegreerd inform atiesysteem in het

3. D e t i t e ll i j s t e n c r it e r i a v o o r o p n a m e i n d e b ib lio g r a f ie In d e b ib lio g ra fie , z o w a s b e slo te n , z o u d e n b e s c h r ijv in ­ g e n w o r d e n o p g e n o m e n v a n “a lle tijd sc h rifte n d ie een u it in g v o r m e n v a n h e t k a th o lie k le v e n in N ed erla n d (...), z o w e l d e w e te n s c h a p p e lijk e tijd s c h rifte n a ls de

Katholiek Documentatie Centrum’, in: Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum, 12(1982), p. 131-154.

T he com pilation o f the bibliography

19 So ciale G esch ie d e n is (IISG)(the In te rn a tio n a l In stitu te

b ib lio g ra p h ie s h a d b e e n ta k e n so on er, th is w o u ld h a v e

f o r S o cial H istory) a n d th e S o ciaal H is to ris c h C e n tru m

sp eed ed u p th e p u b lic a tio n o f th e firs t part.

(SHC) (the C en tre o f S o cial H istory) th e ca ta lo g u e s o f

T h e 1973 re co rd s o f th e ap p lic a tio n fo r fin a n c ia l aid

p erio d ica ls h a d to b e e x a m in e d a t th e a c tu a l lo cation

m e n tio n ‘c o m p u te r scie n ce ’ once, to ac co u n t fo r th e fa c t

f r o m b e g in n in g to en d . In o rd e r to lo cate p erio d ica ls in

th a t th e re is n o n e e d fo r co o p eration w i t h th e N ed er­

th e a r c h iv e s a n d lib ra rie s o f o rd e rs a n d co n g re g a tio n s ,

la n d s O rg aa n v o o r d e B e v o rd e rin g v a n de In fo r m a tie ­

a w r itte n in q u ir y w a s h eld . In v e n tiv e n e s s , co m m o n

v e r z o r g in g (NOBIN) (D utch O rg a n is a tio n fo r th e Pro­

se n se , lette rs a n d te le p h o n e co n v e rs a tio n s m a d e it p o s ­

m o tio n o f In fo r m a tio n Services): it w a s sta ted th a t th is

s ib le to lo cate v o lu m e s w h ic h w e r e n o t h e ld a t lib ra rie s

o rg a n is a tio n m a in ly o ccu p ied it s e l f w it h ‘p ilo t p ro ­

o r a rch iv e s .

je c t s ’ in th e field o f c o m p u te r science. It w a s cle ar th a t

T h e sea rc h p roced u re, th e co rresp o n d en ce, tele­

th e BKNP d id n o t fe e l th e n e e d to p re s e n t it s e lf a s s u c h

p h o n e c o n v e rs a tio n s a n d re c o rd in g o f w h a t h a d to b e

a p roject. T h e p ro je c t m a n a g e r u s e d a b r o w n r in g

e x a m in e d a n d w h e r e , are tim e -c o n s u m in g a ctivities. It

b in d e r as th e lis t o f title s, a p en a n d p en cil, scrib b led

h a s to b e ta k e n in to co n sid e ra tio n th a t in m o s t ca ses it

d e scrip tio n s o n d o u b le fo lio s h e e ts a n d fin is h e d

is p o s s ib le to ca rry o u t th e d e scrip tio n o f a b o o k in o n e

d e scrip tio n s o n y e llo w ca rd s, p h o to co p ies o f w h ic h

lib rary , w h e r e a s a p erio d ica l can h a rd ly e v e r b e fo u n d

w e r e , fo r re a so n s o f safe ty, d e p o site d in th e s a fe o f th e

in its e n tirety in o n e p lace. T h e re fo re th e ele m e n ts o f a

U n iv e rsity L ib rary o f N ijm e g e n (UBN). T h e ty p e se ttin g

co m p lete d e scrip tio n h a v e to b e co llected fr o m v a r io u s

a t th e p r in te r s ’ w a s s u p p o s e d to b e ca rrie d o u t o n th e

p lace s. T h e re fe re n c e to th e lib ra rie s a n d reco rd offices

b a s is o f th e s e card s.

w h e r e th e titles in q u e s tio n h a v e b e e n ex am in ed ,

T h e p e rio d in w h ic h th e p la n fo r th e BKNP w a s

w h ic h is g iv e n a t th e e n d o f e ach BKNP d escrip tio n ,

ta k in g sh a p e w e r e th e la s t y e a r s in w h ic h it w a s p o s s i­

illu s tra te s th a t th e m a te ria l h a d to b e co llected fr o m all

b le to c o n s id e r a la rg e -sca le b ib lio g ra p h ic a l p roject

o v e r th e co u n try. I t w a s im p o rta n t to b e v e r y ca refu l.

w ith o u t th in k in g im m e d ia te ly o f co m p u te ris e d filin g

F or in sta n ce, th e la s t v o lu m e (1929) o f th e sa tiric a l

o f th e d ata. A s th e y e a rs w e n t by, a n d th e c o m p u te r s y s ­

C a th o lic w e e k ly m a g a z in e D e R oskam (The C urrycom b )

te m R apid e (R e p e rto riu m v o o r A u to m a tis c h e P ro m p te

w i t h its 25 is s u e s fo u n d in th e K o n in k lijk e B ib lio th ee k

In fo r m a tie o v e r d e D o cu m en ta tie-E en h ed en v a n h e t

(R oyal Library) co llectio n g a v e th e im p r e s s io n th a t th e

KD C )(R epertory fo r C o m p u te ris e d R apid In fo rm a tio n

p erio d ica l w a s co m plete. E x a m in a tio n o f th e p e rio d ica l

on th e KD C D o cu m e n t U n its) h a d co m e to o ccu py an

a t th e SHC, h o w e v e r, y ie ld e d a n u m b e r 26, in w h ic h th e

im p o rta n t p lace a t th e KD C 13, th e BKNP w a s a ls o in c lu ­

d is co n tin u a n ce w a s o p e n ly e x p re s s e d . T h e in d icatio n

d ed in th e R apid e sy s te m . R apid e ap p e are d to b e v e ry

‘a v a ila b le in its e n tir e ty ’ o n a n in d e x ca rd or a d isp la y is

u s e f u l fo r in c o rp o ra tin g s u c h a v a rie ty o f d e scrip tio n s

a re la tiv e n o tio n . A t b e s t it m e a n s th a t th e te x t is co m ­

(for each title a v a r y in g n u m b e r o f u n d e rtitle s , p u b lis h ­

p lete a v a ila b le, b u t it is n o in d icatio n th a t th e illu s tr a ­

ers, ed ito rs, a n d d iffe re n t sp e c ia l d e ta ils, n o te s, ch a ra c­

tio n s, th e p ro sp e ctu se s, in d e x e s, a d v e rtis e m e n t p a g e s

terisation ), b u t th e d ela y in in c o rp o ra tin g th e d a ta an d

a re co m p lete - n o t to m e n tio n th e p re se n c e o f th e

co m p ilin g th e in d e x e s w a s in a c tu a l fa c t th e r e s u lt o f

co v ers. T h e a c tu a l p ractice o f th e re s e a rc h p ro v ed th a t

th e o rig in a l fo rm u la tio n o f th e s tru c tu re o f th e d e scrip ­

th e d ecisio n in fa v o u r o f a b ib lio g ra p h y o n th e b a s is o f

tio n s. In 1988, a t th e e x a c t m o m e n t w h e n th e p roject

a u to p s y in v o lv e d m u c h m o re tr a v e llin g th a n w a s a s ­

m a n a g e r left, R apid e w a s m o d e rn ise d th r o u g h th e

s u m e d a t first.

in tro d u c tio n o f th e A d lib p ro g ra m m e . C o n v e rs io n o f

A th ir d fa c to r w h ic h co n trib u ted to th e fa c t th a t it

th e b y th e n im m e n s e BKNP file re q u ir e d m u c h in ven ti-

to o k co n sid e ra b ly m o re tim e to p u b lis h th e re s u lts o f

v ity fr o m th e KD C s t a f f m e m b e r L. G. M . W in k e le r. T h is

th e re s e a rch w a s th e d ecisio n , ta k e n ra th e r late, to s u b ­

re n e w e d ad a p tatio n h a s n o t accelerated th e co m p letio n

d iv id e th e w o r k in su b -b ib lio g ra p h ies. T h e o rig in a l

o f th e lo n g -a w a ite d v o lu m e 1.

id e a w a s a o n e -o ff p u b licatio n a n d th e reco rd s o f th e p ro je c t m a k e it cle a r th a t a ll th e m a te ria l w a s s u p p o s e d to b e p u b lis h e d in o n e v o lu m e . T h is o rig in a l id e a o f o n e v o lu m e , as o p p o se d to th e a im o f fiv e v o lu m e s p la n n e d

3. T h e l i s t o f t i t le s a n d c r it e r i a f o r in c lu s io n in t h e b ib lig r a p h y

fo r th e p u b licatio n o f th e BKNP, on ce m o re illu s tra te s

It w a s d ecided th a t th e b ib lio g ra p h y w o u ld in c lu d e

th a t th e sco p e o f th e p ro je c t w a s g ro s s ly u n d e r e s tim a ­

d e scrip tio n s o f ‘a ll p e rio d ica ls th a t a re m a n ife s ta tio n s

ted a t first. U n til Janu ary 1983 th e id ea o f a ‘co m p le te ’

o f C a th o lic lif e in th e N e th e rla n d s (...), b o th th e le a rn e d

e d itio n w a s h e ld o n to. I f th e d e cisio n in fa v o u r o f sub-

jo u r n a ls a n d th e s e m i-le a rn e d a n d p o p u la r o n e s ’.

13

Cf. Paul Soetaert, ‘Rapide. Tussentijds verslag over de

the introduction o f an integrated data system in the Catholic

invoering van een geïntegreerd inform atiesysteem in het

Documentation Centre), in: Jaarboek van het Katholiek Docu­

Katholiek Documentatie Centrum ’ (Rapide. Interim report on

mentatie Centrum, 12(1982), pp. 131-154.

Het sam enstellen van de bibliografie se m i-w e te n s c h a p p e lijk e en p o p u la ire ” . “ K a th o lie k

20

V o o r d e tite llijs t v a n de BKNP w e r d e n b e h a lv e d e ze

le v e n ” h a d n ie t u its lu ite n d b e tre k k in g o p g o d s d ie n sti­

in v e n ta r is a tie s v a n M e s en K r u itw a g e n e e n a a n ta l

g e v e r s c h ijn s e le n , m a a r e v e n z e e r o p “cu ltu u r, m a a t­

b ib lio g ra fis c h e o v e rz ic h te n en a n d e rs o o rtig e b ro n n e n

s ch a p p ij, p o litiek , w e te n s c h a p e.d.” .14 D e p ro je c tu it­

u itg e p lo z e n . Z o w e r d e n d e g e g e v e n s d ie d e Pius-alm a-

v o e rd e r z a g z ic h in 1974 a lle re e rs t ge c o n fro n te e rd m e t

nak in d e ja r e n 1902-1971 ja a r lijk s h a d v e r s tr e k t o v e r de

de v r a a g w e lk e k a th o lie k e p erio d ie k e n k o rte o f la n g e re

k a th o lie k e p e rs s y s te m a tis c h d o o rg e n o m e n en v e r ­

tijd h eb b e n b e s ta a n (het o p s te lle n v a n een titellijst) en

w e r k t. U it 1913 d ate re n d e o v e rz ic h te n v a n A.J.A. F la­

v e r v o lg e n s m e t d e v r a a g o f in d e rd a a d a lle titels m o e s ­

m e n t en A .C .A . v a n V u u r e n ,19 u it 1924 een ‘L ijs t v a n

ten w o r d e n b e s c h r e v e n (h et a a n b re n g e n v a n een s c h if­

k a th o lie k e n ie u w sb la d e n , tijd s c h rifte n e n v e r e n ig in g s -

tin g in d e lijst).

o rg a n e n in N e d e rla n d en k o lo n ië n ’.20 In 1936 s c h r e e f

E en a a n ta l b ro n n e n w a s a a n w e z ig o m a ls u it g a n g s ­ p u n t te n e m e n v o o r d e o p te ste lle n tite llijs t. In 1887

J.H. M a tla o n d e r h e t p se u d o n ie m M . v a n M e e rd e rv o o rt e e n w a a r d e v o lle g e s c h ie d e n is v a n d e k a th o lie k e p ers in

h e e ft G o m a riu s M e s D e k a th o liek e pers van N ederland

N e d e rla n d - H e t bolw erk van den blinden p ionier -

1853-1887 gep u b lice erd . H ij h e e ft d a a rin n a a s t een

w a a r b ij de tite l b e tre k k in g h e e ft op d e p e rso o n v a n Le

o p g a v e v a n b o ek e n en b ro c h u r e s te v e n s e en lij s t o p g e ­

S a g e te n B roek .21 D e ze p u b lic a tie b e v a t n u ttig e in fo r ­

n o m e n v a n ‘T ijd s c h rifte n , m a a n d b o ek jes en v e r v o lg ­

m a tie o v e r ta l v a n titels.

w e r k e n ’ en n o g w e e r a p a r t een lijs t v a n ‘D ag- en w e e k ­

Ook a lg e m e n e o v e rz ic h te n w e r d e n d o o rg e n o m e n op

b la d e n ’.15 D it o v e r z ic h t v a n M e s w a s o o k re ed s v o o r

k a th o lie k e tite ls, z o a ls L yd ia W in k e ls D e ondergrondse

p a ter K ru itw a g e n d e sta rt b ij d e p la n n e n v o o r z ijn

pers 1940 -1945 en h e t ‘R e p e rto riu m v a n de N e d e rla n d ­

B ibliografie van N ederlandsche k a th o liek e tijd sch riften ,

s e Pers 1848-1890’, d a t Joan H e m e ls o p b a s is v a n de

w a a r o v e r h ij tw e e z e e r le z e n s w a a r d ig e a rtik elen

ja a r lijk s e a d re sb o e k e n v o o r d e N e d e rla n d se b o e k h a n ­

s c h r e e f in de K a th o liek ,16 a a n g e v u ld m e t een derd e

d el sa m e n s te ld e .22 D a a rn a a s t is ee n o m v a n g r ijk e h o e ­

w a a r in h ij in a lg e m e n e z in s c h r e e f o v e r b ib lio g ra fie en

v e e lh e id se cu n d a ire lite ra tu u r in d e lo o p d e r ja r e n

b ib lio g ra fe n .17 K ru itw a g e n w e e s o p h e t b e la n g en h e t

d o o rg e n o m e n v o o r a a n v u lle n d e in fo rm a tie o v e r de

n u t v a n ee n k a th o lie k e tijd sc h rifte n b ib lio g ra fie , m a a r

g e s c h ie d e n is v a n tijd sc h rifte n en k ra n te n m e t steed s

o o k o p d e m o e ilijk h e d e n o m z o ’n o v e rz ic h t s a m e n te

e e n s p e u r e n d o o g v o o r e v e n tu e le n ie u w e , n o g o n b e k e n ­

stellen . Hij b ra c h t v e r s la g u it o v e r d e w i jz e w a a r o p z ijn

d e tite ls. D aarbij m o e t w o r d e n g e d a c h t a a n b io g ra fie ë n ,

tite llijs t to t sta n d w a s g e k o m e n en p u b licee rd e te n s lo t­

z o a ls d ie v a n G o rris o v e r Le S a g e te n B roek, a a n p la a ts e ­

te e en 275 titels tellen d e ‘V o o r lo o p ig e tite llijs t v a n

lijk e p e rs g e s c h ie d e n is s e n , z o a ls de Persbiografie 80

N ed erla n d sch e k a th o lie k e tijd s c h r ifte n ’. De m e d e w e r­

j a a r Kerkrade v a n N.H. B isc h o ff, a a n een gro e ie n d e

k in g v a n a n d e re n w e r d g e v ra a g d o m d e ze 275 titels te

s tro o m scrip tie s en artik e le n in lo k a a l-h is to ris ch e tijd ­

b e s c h r ijv e n , m a a r K ru itw a g e n v o e g d e d a a r m ete en

s c h rifte n e n a a n b ib lio g ra fis c h e o v e rz ic h te n v a n een

a a n toe, d a t d it w e r k w a a r s c h ijn lijk z o u te g e n v a lle n ,

n a u w o m s c h re v e n g ro e p tijd sc h rifte n , z o a ls de lijs t

o m d a t d e m e e s te tijd sc h rifte n een in g e w ik k e ld e

v a n d e n e d e rla n d sta lig e p e rio d ie k e n v a n d e p aters

b e s c h r ijv in g eise n . V e r d e r d an d eze tite llijs t is h e t n ie t

re d e m p to ris te n o f d e ‘ B ib lio gra fie lite ra ire tijd s c h r if­

m e e r g e k o m e n .18

ten , 1800-1839’, ge p u b lic e e rd in D e N egen tiend e Eeuw .23

14 Subsidie-aanvrage, p. 1. 15 Gomarius Mes, De katholieke pers van Nederland, 1853­ 1887, M aastricht 1887-1888. 16 B. Kruitw agen OFM, ‘Over eene bibliografie van Neder­

(ook ascetischen) aard’, in: Het Katholiek Nederland 1813-1913 (Nijmegen [1913]), dl. 2, p. 145-167. A.C.A. van Vuuren, ‘De katholieke pers’, ibidem, dl. 2, p. 229-261. 20 ‘Lijst van katholieke nieuwsbladen, tijdschriften en

landsche katholieke tijdschriften’, in: de Katholiek, 1912, dl.

verenigingsorganen in Nederland en koloniën’, in: Voor stu­

142, p. 135-158 en in: 1913, dl. 144, p. 30-63.

die en praktijk, 3(1924), nr. 44, p. 1-36 en ‘Eerste supplem ent’,

17 Kruitwagen, ‘Iets over bibliografie’, p. 165-185. 18 Voor het sam enstellen van zijn bibliografie van katho­ lieke Nederlandse tijdschriften had Kruitw agen honderden aantekeningen gem aakt en bovendien veel gedrukte gege­

ibidem, 4(1925), nr. 7/8. 21 M. van Meerdervoort, Het bolwerk van den blinden pio­ nier, H ilversum 1936. 22 L.E. Winkel, De ondergrondse pers 1940-1945. Derde

vens over de tijdschriften verzam eld (prospectusssen,

herz. druk, [Utrecht] 1989. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse

om slagen etc.). Dit materiaal ging samen m et zijn hele biblio­

pers voor en na de afschaffing van het dagbladzegel in 1869

theek verloren bij het bom bardem ent op Rotterdam op 14 mei

(Assen 1969), p. 375-580: ‘Repertorium van de Nederlandse

1940. V gl. ‘Lijst van boeken op 14 mei 1940 in h etbezit

pers 1848-1890’. Het w are te w ensen dat in de nabije toekomst

gew eest van pater dr. F.J. Bonaventura Kruitwagen, O.F.M.,

de gegevens uit de adresboeken voor de periode na 1890 op

destijds W este W agenstraat 55 te Rotterdam’, in: Het Boek,

een zelfde w ijze worden bew erkt in een aanvullend repertori­

32(1955/57), p. 3-52, hier p. 45. 19 A.J.A. Flament, ‘Een overzicht der voornaam ste katho­

boeken geraadpleegd in de Bibliotheek van de Koninklijke

lieke tijdschriften en alm anakken m et m engelw erk 1813-1913,

V ereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhan­

ook jaar- en maandboekjes, behalve die van godgeleerden

dels (BVBBB).

um. Voor het BKNP-project is steeds de volledige serie adres­

T he com pilation o f the bibliography

21

‘C a th o lic lif e ’ d id n o t e x c lu s iv e ly re fe r to re lig io u s p h e ­

co o p erate in d e s c rib in g th e s e 275 title s, b u t im m e d ia te ­

n o m e n a , b u t a ls o to ‘cu ltu re , society, p o litics, science

ly ad d ed th a t th is w o u ld p rob ab ly b e v e r y d is a p p o in t­

e tc’.14 In 1974 th e p ro ject m a n a g e r w a s fir s t co n fro n te d

in g w o rk , s in ce m o s t p e rio d ica ls re q u ire d a co m p lica ­

w i t h th e q u e s tio n w h ic h C a th o lic p e rio d ica ls h a d b een

ted d e scrip tio n . O nly th is lis t o f title s w a s p u b lis h e d .18

p u b lis h e d fo r a sh o r te r o r lo n g e r p erio d (co m p ilin g a

A p a r t fr o m th e s e in v e n to rie s b y M e s a n d K r u itw a ­

lis t o f titles), a n d s u b s e q u e n tly w i t h th e q u e s tio n

gen , a n u m b e r o f b ib lio g ra p h ic a l s u rv e y s a n d o th e r

w h e t h e r in fa c t a ll th e titles h a d to b e d escrib ed

k in d s o f so u rce s w e r e s ifte d th ro u g h w i t h a v ie w to th e

(m a k in g a selection). T h e re w e r e a n u m b e r o f so u rce s w h ic h s e rv e d a s a b a s is f o r th e lis t o f titles to b e co m p iled . In 1887 G o m a­

BKNP lis t o f title s. For in sta n ce , th e in fo rm a tio n on th e C a th o lic p re s s, a n n u a lly p ro v id e d b y th e Pius-alm anak (Pius alm an ac) in th e y e a rs b e tw e e n 1902 a n d 1971, w a s

r iu s M es p u b lis h e d D e ka th o liek e pers van N ederland

s y s te m a tica lly e x a m in e d a n d in co rp o rated . In 1913 A . J.

1853-1887 (The D u tch C a th o lic p re s s 1853-1887). A p a rt

A .F la m e n t a n d A .C .A .v a n V u u r e n p u b lis h e d s u r v e y s ,19

fr o m a s u rv e y o fb o o k s a n d b ro c h u r e s th is p u b licatio n

an d a ‘L ijst v a n k a th o lie k e n ie u w sb la d e n , tijd sc h rifte n

a ls o in c lu d e d a lis t o f ‘P e rio d icals, m o n th ly p u b lic a ­

en v e r e n ig in g s o r g a n e n in N ed erla n d e n k o lo n ië n ’ (List

tio n s a n d s e ria l w o r k s ’ a n d a sep a ra te lis t o f ‘D aily an d

o f C a th o lic n e w s p a p e rs , p e rio d ica ls a n d o rg a n s o f

w e e k ly p a p e rs ’.15 T h is s u rv e y b y M e s h a d a ls o b e e n th e

so cieties in th e N e th e rla n d s a n d co lon ies) w a s p u b lis ­

s ta r tin g p o in t fo r fa th e r K r u itw a g e n ’s p la n s fo r h is

h e d in 1924.20 In 1936, u n d e r th e p se u d o n y m o f M . v a n

B ib liog ra fie van N ederla ndsche k a th o liek e tijdsch riften

M e e rd e rvo o rt, J. H. M a tla w r o te a v a lu a b le h is to ry o f

(B ib lio g ra p h y o f D u tch C a th o lic p erio d icals), a b o u t

th e D u tch C a th o lic p re s s - H e t bolw erk van den blinden

w h ic h h e w r o te tw o a rticles, w e l l w o r t h re a d in g , in de

pionier (The s tro n g h o ld o f th e b lin d p ion eer), w h ic h

K a th o liek (the C ath olic),16fo llo w e d b y a th ir d artic le on

title re fe rs to Le S a g e te n B ro e k .21 T h is p u b lic a tio n co n ­

b ib lio g ra p h ie s a n d b ib lio g ra p h e rs in g e n e ra l.17 K ru it­

ta in s u s e f u l in fo rm a tio n on n u m e ro u s titles.

w a g e n d re w atten tio n to th e im p o rta n c e a n d v a lu e o f a b ib lio g ra p h y o f C a th o lic p erio d ica ls, b u t a ls o p oin ted

In o rd e r to fin d C a th o lic title s, g e n e ra l s u rv e y s w e r e e x a m in e d a s w e ll. F or in sta n ce , L yd ia W in k e l’s D e

o u t th e d iffic u ltie s o f c o m p o s in g s u c h a s u rv e y . He

ondergrondse pers 1940 -1945 (The u n d e r g r o u n d p re ss

g a v e an ac co u n t o f th e w a y in w h ic h h e h a d co m p iled

1940-1945), a n d th e ‘ R e p e rto riu m v a n d e N e d e rla n d se

h is lis t o f titles, a n d fin a lly p u b lis h e d a ‘V o o rlo o p ig e

P ers 1848-1890’ (R epertory o f th e D u tch P re ss 1848­

tite llijs t v a n N e d e rla n d sch e k a th o lie k e tijd s c h r ifte n ’

1890), w h ic h w a s co m p ile d b y Joan H e m e ls o n th e b a s is

(P ro v isio n a l lis t o f titles o f D u tch C a th o lic p erio d ica ls),

o f th e a n n u a l d ire cto rie s fo r th e D u tch b o o k tra d e .22

c o n ta in in g 275 titles. H e a s k e d o th e r re s e a rc h e rs to

T h r o u g h th e y e a rs a la r g e a m o u n t o f s e co n d ary litera-

14 Applicationforfinancial aid, p. 1 15 Gomarius Mes, De katholieke pers van Nederland, 1853­ 1887 (The Dutch Catholic press, 1853-1887), M aastricht 1887­ 1888. 16 B. Kruitw agen OFM, ‘Over eene bibliografie van Neder­ landse katholieke tijdschriften’ (About a bibliography o f Dutch Catholic periodicals), in: de Katholiek (the Catholic), 1912, nr 142, pp. 135-158, and in: 1913, nr 144, pp. 30-63. 17 Kruitwagen, ‘Iets over bibliografie’ (Something on bibliographies), pp. 165-185. 18 In order to compile his bibliography o f Dutch Catholic periodicals, Kruitw agen had made hundreds o f notes and had collected a lot o f printed inform ation on the periodicals (prospectusus, covers etc.). A ll this material, together w ith his entire library, w as lost w h en Rotterdam w as bombed on

and m onthly publications, except those o f a theological (or ascetic) nature’, in: Het Katholiek Nederland 1813-1913 (The Catholic Netherlands 1813-1913) (Nijmegen [1913]), nr 2, pp. 145-167. A. C. A. van Vuuren, ‘De katholieke pers’ (The Catho­ lic press), ibidem, nr 2, pp. 229-261. 20 ‘Lijst van katholieke nieuwsbladen, tijdschriften en verenigingsorganen in Nederland en koloniën’ (List o f Catho­ lic newspapers, periodicals and organs o f associations in the Netherlands and colonies), in: Voor studie en praktijk (For study and practice), 3(1924), nr 44, pp. 1-36, and ‘Eerste supple­ m ent’ (First supplement), ibidem, 4(1925), nr 7/8. 21 M. van Meerdervoort, Het bolwerk van den blinden pio­ nier (The stronghold o f the blind pioneer), H ilversum 1936. 22 L. E. Winkel, De ondergrondse pers 1940-1945 (The underground press 1940-1945). Third revised edition,

14 May 1940. Cf. ‘Lijst van boeken op 14 mei 1940 in h etbezit

[Utrecht] 1989. J. M. H. J. Hemels, De Nederlandse pers voor en

gew eest van pater dr. F. J. Bonaventura Kruitwagen, O. F. M.,

na de afschaffing van het dagbladzegel in 1869 (The Dutch

destijds W este W agenstraat 55 te Rotterdam’ (List ofbooks,

press before and after the discontinuation o f the dagbladzegel

on 14 M ay 1940 in the possession o ffather Dr. F. J. Bonaventu­

in 1869) (Assen 1969), pp. 375-580: ‘Repertorium van de Neder­

ra Kruitwagen, O. F. M., then livin g atW este W agenstraat 55

landse pers 1848-1890’ (Repertory o f the Dutch press 1848­

at Rotterdam), in: Het Boek (The Book), 32(1955/57), pp. 3-52,

1890). A supplem entary repertory incorporating the inform a­

here p. 45.

tion from the directories for the period after 1890 w ould be

19 A. J. A. Flament, ‘Een overzicht der voornaam ste katho­

gratefully received. For the BKNP project the complete series

lieke tijdschriften en almanakken m et m engelw erk 1813-1913,

o f directories w a s consulted at the library o f the Koninklijke

ookjaar- en maandboekjes, behalve die van godgeleerden

V ereniging ter Bevordering van de belangen van de Boekhan­

(ook ascetischen) aard’ (Survey o f the m ost important Catho­

del (Royal Association for the Book Trade) (BVBBB).

lic periodicals and almanacs w ith miscellanies, also annual

Het sam enstellen van de bibliografie N a a s t d eze b ro n n e n v a n b ib lio g ra fis c h e aa rd d ie de

22 d en k o m e n v o o r de BKNP. N a h e t e e rste p ro je ctja a r

tite ls v a n d e te b e s c h r ijv e n p erio d iek en lev erd en , z ijn

teld e d e ze lij s t reed s z o ’n 4200 tite ls. D it a a n ta l is u it­

ter a a n v u llin g v a n de tite llijs t en b o v e n a l te r lo calise-

e in d e lijk g e s te g e n tot circa 5800. V o o r z o v e r h e t m o g e ­

r in g v a n d e b la d e n de tijd sc h rifte n c a ta lo g i v a n in a a n ­

lij k w a s o p z ijn m in s t é é n a fle v e r in g v a n d e b e tre ffe n d e

m e r k in g k o m e n d e b ib lio th e k e n d o o rg en o m e n . V o o r de

tite l te lo c a lise re n , z ijn a l d e ze p e rio d ie k e n o o k in g e ­

h a n d la g o m d ic h t b ij h u is te b e g in n e n m e t d ie v a n h e t

z ie n . Een ‘z u iv e r in g ’ v a n d e lijs t b le e k n o d ig . A lle r e e r s t

KDC, w a a r in e v e n e e n s d e ca th o lic a v a n de N ijm e e g s e

w a r e n b e p a a ld e b la d e n ten o n re ch te tw ee- o f so m s

U n iv e r site itsb ib lio th e e k en v a n d e in s titu u ts b ib lio th e ­

d rie m a a l o n d e r v e r s c h ille n d e tite ls in d e lij s t b in n e n g e ­

k e n w a r e n o p g en o m e n . In d e b e g in p e rio d e v a n h e t p ro ­

d ro n g e n . Z o k w a m d e tite l Leo-alm anak d rie m a a l in de

je c t w e r d tev en s d e c a ta lo g u s v a n h e t R ijk s in stitu u t

lij s t v o o r, w a a r b ij e ch te r tw e e m is le id e n d e tite ls b le k e n

v o o r O o rlo g sd o cu m e n ta tie (RIOD) en d e m e t v e e l z o r g

te z ijn . De Kalender... ten d ien ste der leden van de A a r ts ­

d o or p a te r J. D ercx OFM s a m e n g e s te ld e c a ta lo g u s v a n

broederschap derH . F a m ilie in N ederland h e e ft een a a n ­

h e t fra n c is c a a n s tijd s c h rifte n b e z it d o o rg e n o m e n . In

ta l ja r e n Leo-alm anak a ls o m s la g tite l ge v o e rd e n de

k a a rtv o rm w o r d t in d e ze ca ta lo g u s h e t tijd sc h rifte n b e ­

P ractisch e Leo-kalender v a n de G e zu ste rs W ijn u it

z it v a n de s tu d ie k lo o s te rs v a n d e N e d e rla n d se M in d er-

E in d h o v e n u it 1895 v e r m e ld t L e o -alm an ak a ls k o p re g e l

b ro e d e rs p ro v in c ie (te V e n ra y , A lv e r n a en W eert) g e ïn ­

o p e lk e p a g in a . S lech ts é é n p e rio d ie k k o m t in a a n m e r­

v e n ta r is e e rd . D e b ib lio th e k e n v a n d e ze k lo o ste rs w e r ­

k in g o m o n d e r de tite l Leo-alm anak te w o r d e n b e s c h r e ­

d en in 1971 v e r k o c h t a a n d e U n iv e rsite itsb ib lio th e e k

v e n en w e l d e Leo-alm anak voor de K a th o liek e Sociale

U trech t e n b e v in d e n z ic h th a n s a ld a a r in de ‘collectie-

A c tie in h e t B isdom 's-Bosch v a n 1905. O o k w a re n e r

T h o m a a s s e ’.24 In d e ja r e n 1981-1982 z ijn s y s te m a tis c h d e tijd s c h r if­

‘ sp o o k tite ls ’ o p g e n o m e n v a n b la d e n d ie in d e b ro n n e n z ijn v e rm e ld , m a a r w a a r v a n b ij n a d e r o n d e rzo e k m e t

te n c a ta lo g i v e r w e r k t v a n de B ib lio th e e k v a n de K o n in k ­

d e g ro o ts t d e n k b a re z e k e rh e id k o n w o r d e n v a s tg e s te ld ,

lijk e V e r e n ig in g te r B e v o rd e rin g v a n d e B e la n g e n des

d a t z e in fe ite n o o it z ijn v e rs c h e n e n . Z o is in de Pius-

B o e k h a n d els (BVBBB), v a n h e t In te rn a tio n a a l In s ti­

a lm anak v a n 1925 to t en m e t 1929 b ij d e v a k o rg a n e n v a n

tu u t v o o r So ciale G e sch ied en is (IISG), v a n h e t N ed er­

d e R.K. m id d e n sta n d s v a k b o n d e n h e t b la d S in t Reinol-

la n d s L e tte rk u n d ig M u s e u m (NLM), v a n h e t N ed er­

dus (in 1925 v e r h a s p e ld to t S in t R em uldusblad) o p g e n o ­

la n d s P ers M u s e u m (NPM ), v a n h e t P ro v in cia a l

m e n . H ie rm e e is ech te r g e d o e ld op H e t M eu b el en de

G en o otsch ap v a n K u n s te n e n W e te n s c h a p p e n in

s to ffe e r in g : Orgaan van S in t R ein old u s. R.K. Bond van

N o ord-B rab an t (PGNB), v a n h e t S o ciaal H is to ris c h C en ­

W erkgevers in h e t m eubelm akers-beeld houw ers-stof-

tr u m v o o r L im b u rg (SHC), en v o o r a l o o k n ie t te v e r g e ­

feerd ers-beha n gers en beddenm akersbedrijf. A n d e re

ten d e co llecties v a n d e C a p u c ijn e n e n v a n h e t gro o t­

b la d e n b le k e n bij n a d e r in z ie n n ie t k a th o lie k te z ijn . Zo

s e m in a rie H aaren , d ie z ijn o n d e rg e b ra ch t bij d e S tich ­

v ie l in S in t Eloy, T ijd sch rift gew ijd aan de belangen van

tin g T h e o lo g is c h e F acu lteit T ilb u rg .

fa b rik a n te n , g ro ssiers en w in keliers in g ou d en zilver,

N a h e t v e r s c h ijn e n v a n d e d erd e u itg a v e v a n d e C en ­

ju w e lie rs , diam antw erkers en h orlogem akers n iets

trale cata log us van periodieken z ijn a lle v e e rtie n b a n ­

ro o m s te b e s p e u re n o n d a n k s de h e ilig e in d e titel. D e

d en n o g ee n s s y s te m a tis c h d o o rg e n o m e n o p e v en tu eel

K lok. Literair w eekblad voor N ederland, en N ieuw

n o g n ie t b e k e n d e titels. V a n z e lfs p r e k e n d b lijft d e w a r e

N ederland. W eek bla d voor eigen cultuur, b le k e n d a a re n ­

b ib lio g r a a f er ste ed s o p b e d a c h t o m n ie u w e titels te v in ­

te g e n , h o e w e l d e tite ls d a t n ie t d ed en v e rm o e d e n , ju i s t

den . H ij z a l e lk e g e d ru k te c a ta lo g u s d ie h e m in h a n d e n

w e l v a n k a th o lie k e h u iz e te z ijn e n m o e s te n d e rh a lv e in

v a lt, v e rifië re n o p d e e v e n tu e le a a n w e z ig h e id v a n v o o r

d e lij s t g e h a n d h a a fd b lijv e n .

z ijn b ib lio g ra fie re le v a n te titels en d a n s o m s m oeten

De n ie t-k ath o lie k e tite ls w e r d e n - o m in BKNP-ter-

co n sta teren d a t p u b lica ties d ie een a a n ta l ja r e n g eled en

m e n te sp re k e n - ‘a fg e v o e rd ’, m a a r d it lo t w a s o o k

n o g b e s c h r e v e n w e r d e n , in m id d e ls z ijn zo e k g e ra a k t.

b e s c h o re n a a n e e n a a n ta l k a th o lie k e b la d e n , h o e w e l

U it a l d e h ie rb o v e n o p g e s o m d e b ro n n e n is een tite llijs t

h u n k a th o lie k e id e n tite it o n b e tw is tb a a r w a s . Een

g e d is tille e rd v a n p erio d ieken , w a a r v a n op g ro n d v a n

b ib lio g ra fie v a n a lle k a th o lie k e N e d e rla n d se p e rio d ie ­

de tite l w e r d a a n g e n o m e n d a t z e in a a n m e r k in g k o n ­

k e n b le e k n ie t h a a lb a a r en o o k n a u w e lijk s w e n s e lijk .

23

G. Gorris SJ, J.G. Le Sage ten Broek en de eerstefaze van

24

Catalogus vanfranciscaans tijdschriftenbezit. Samen­

de emancipatie der katholieken, Am sterdam 1947-1949, 2

gesteld door J. Dercx OFM (een fotokopie van de catalogus is

delen; N.H. Bischoff, Persbiografie 8ojaar Kerkrade, Sittard

aanw ezig in het KDC). Over de ‘collectie-Thomaasse’, zie:

1978; Maurice de M eulemeester CSSR, Bibliographie générale

P.N.G. Pesch (red.), Bibliotheken van het Aartsbisdom en van

des écrivains rédemptoristes (Louvain 1939), tome 3, p. 147-168,

de Franciscanen. De Collectie Thomaasse in de Utrechtse Uni­

423-424: ‘Périodiques neerlandais’; M arita Mathijsen,

versiteitsbibliotheek, Utrecht 1992. [Utrechtse bibliografische

‘Bibliografie literaire tijdschriften’, in: De Negentiende Eeuw,

reeks, nr. 3].

1(1977), p. 13-25; 2(1978), p. 2-8; 4(1980), p. 2-13; 7(1983), p. 260­ 276.

23

The compilation o f the bibliography

tu re w a s e x a m in e d as w e ll, in o rd er to fin d a d d itio n a l

N o rth B ra b a n t P ro v in cia l A r ts an d Scien ce Society

in fo rm a tio n on th e h is to ry o f p erio d ica ls a n d n e w s p a ­

(PGNB), o f th e S o ciaal H is to ris c h C e n tr u m v o o r L im ­

p ers, a n d to sea rc h fo r a n y n e w , y e t u n k n o w n titles. For

b u r g (the S o cial H isto ric a l C en tre fo r L im b u rg) (SHC),

in sta n ce, b io g ra p h ie s , s u c h a s G o rris ’s b io g ra p h y o f Le

a n d la s t b u t n o t le a s t th e co llectio n s o f th e C a p u c h in s

S a ge te n Broek, h is to rie s o f th e lo cal p re s s, s u c h as

a n d th o s e o f th e H aa ren s e m in a ry , w h ic h a r e h e ld a t

N.H. B is c h o ff’s Persbiografie 80 ja a r Kerkrade (The b io ­

th e F acu lty o f T h e o lo g y a t T ilb u rg , w e r e s y ste m a tica lly

g ra p h y o f th e p re s s 80 y e a rs K erkrad e), a n d a n in ­

w o rk e d th ro u g h .

c r e a s in g flo w o f e s s a y s a n d a rtic le s in p erio d ica ls o f

A fte r th e p u b lic a tio n o f th e th ir d e d itio n o f th e C en ­

lo c a l h is to ry a n d b ib lio g ra p h ic a l s u rv e y s o f a clearly

trale catalogus van periodieken (C en tral c a ta lo g u e o f

d efin ed g ro u p o f p e rio d ica ls, s u c h a s th e lis t o f D utch

p erio d ica ls), a ll fo u rte e n v o lu m e s w e r e o n ce m o re s y s ­

p erio d ica ls o f th e R e d e m p to rists o r th e ‘ B ib lio gra fie

tem a tic a lly e x a m in e d to see w h e t h e r a n y u n k n o w n titl­

lite ra ire tijd sc h rifte n , 1800-1839’ (B ib lio g ra p h y litera ry

es co u ld b e fo u n d . O b vio u sly th e tru e b ib lio g ra p h e r is

p erio d ica ls, 1800-1839), p u b lis h e d in D e N egen tiend e

a lw a y s in te n t o n fin d in g n e w title s. H e w i l l ch e c k ev e ry

Eeuw (Th e N in e te en th C en tu ry).23

p rin te d c a ta lo g u e h e se ts h is eye s o n to see w h e t h e r it

A p a r t fr o m th e s e so u rces o f a b ib lio g ra p h ic a l n a ­ tu re, w h ic h y ie ld e d th e titles o f th e p e rio d ica ls to b e

co n tain s a n y title s re le v a n t fo r h is b ib lio g ra p h y . S o m e ­ tim e s h e w i l l fin d th a t p u b lic a tio n s w h ic h w e r e d e­

d escrib ed , th e ca ta lo g u e s o f p erio d ica ls o f ap p ro p ria te

scrib ed a n u m b e r o f y e a rs a g o h a v e m e a n w h ile b e e n

lib ra rie s w e r e e x a m in e d in o rd er to co m p le m e n t th e

lo st.

lis t o f titles an d , ab ov e all, to lo cate th e p erio d ica ls. T h e ca ta lo g u e o f th e KD C, w h ic h a ls o h e ld th e ca th o lic a o f

F ro m th e so u rce s m e n tio n e d ab ove, a lis t o f title s o f p e rio d ica ls th a t m ig h t q u a lify fo r in c lu s io n in th e

th e U n iv e rsity L ib rary o f N ijm e g e n a n d th o s e o f th e

BKNP on th e b a s is o f th e ir title s w a s d istille d . A fte r th e

d e p a rtm e n ta l lib ra rie s, w a s th e o b v io u s p lace to start.

firs t y e a r o f th e p ro je ct th is lis t a lre ad y co n tain e d a b o u t

In th e e a rly s ta g e s o f th e p ro je c t th e c a ta lo g u e o f th e

4,200 title s. T h is n u m b e r h a s fin a lly in c re a s e d to a b o u t

R ijk s in s titu u t v o o r O o rlo g sd o cu m en ta tie (N eth erlan d s

5,800. A ll th e s e p e rio d ica ls h a v e b e e n e x a m in e d i f it

State In s titu te fo r W a r D o cu m en tatio n ) (RIOD) a n d th e

w a s p o s s ib le to lo cate a t le a s t o n e is s u e . I t p ro v e d n e ­

ca ta lo g u e o f th e F ra n cisca n co llectio n o f p erio d ica ls,

c e ss a ry to ‘p u r ify ’ th e list. In th e firs t p lace a n u m b e r o f

c a re fu lly co m p ile d b y fa th e r J. D ercx OFM , w e r e e x a m ­

p e rio d ica ls h a d e rro n e o u sly fo u n d a p lace o n th e lis t

in ed . T h e la tter s u rv e y s th e co llectio n o f th e m o n a s ­

tw ic e o r so m e tim e s e v e n th re e tim e s u n d e r d iffe re n t

teries o f th e p ro v in c e o f th e D u tch F ria rs M in o r (at V en -

titles. F or in sta n ce , th e title Leo-alm anak (Leo alm an ac)

ra y, A lv e r n a a n d W eert). T h e lib ra rie s o f th e s e m o n a s ­

w a s fo u n d th re e tim e s o n th e list; in tw o ca se s, h o w e v ­

teries w e r e s o ld to th e U n iv e r sity L ibrary o f U trec h t in

er, th e title s p ro v e d to b e m is le a d in g . T h e Kalender...

1971 a n d a re n o w h e ld th e re a s p a rt o f th e ‘T h o m a a s s e

ten d ien ste der leden van de A artsbroederschap derH .

co llectio n ’.24

F a m ilie in N ederland (C alen d ar...fo r th e m e m b e rs o f th e

In th e y e a r s 1981-1982 th e ca ta lo g u e s o f p erio d ica ls o f

A rch b ro th e rh o o d o f th e H oly F am ily in th e N e th e r­

th e lib ra ry o f d e K o n in k lijk e V e r e e n ig in g te r B evo rd e­

la n d s) u s e d th e title Leo-alm anak a s its title o n th e

r in g v a n d e B e la n g e n d es B o ek h a n d e ls (the R oyal A s s o ­

w r a p p e r fo r a n u m b e r o f y e a rs a n d th e P ractisch e Leo­

ciatio n fo r th e B o o k T rade), o f th e In te rn a tio n a a l I n s ti­

kalender (P ractical Leo-calendar) o f th e W ijn s is te rs in

tu u t v o o r So ciale G esch ied en is (the In te rn a tio n a l I n s ti­

E in d h o ve n , b r o u g h t o u t in 1895, m e n tio n s Leo-alm a-

tu te fo r S o cial H istory) (IISG), o f th e N e d e rla n d s L etter­

n a k as r u n n in g title o n e v e ry p ag e . O nly o n e p e rio d ica l

k u n d ig M u s e u m (the D u tch M u s e u m o f Literature)

q u a lifie s fo r d e scrip tio n u n d e r th e title Leo-a lm a na k:

(NLM), o f th e N ed erla n d s P ers M u s e u m (the D u tch

th e Leo-alm anak voor de K a th o liek e So cia le A c tie in h et

P re ss M u seu m )(N P M ), o f th e P ro v in cia a l G en o otsch ap

B isdom 's-Bosch (Leo a lm a n a c fo r C a th o lic Social A ctio n

v a n K u n s te n en W e te n s c h a p p e n in N o ord -B rab an t (the

in th e D io cese o f ’s H erto gen b o sch ), w h ic h ap p e a re d in

23

G. Gorris SJ, J. G. Le Sage ten Broek en de eerstefa ze van

24

Catalogus vanfranciscaans tijdschriftenbezit. (Catalo­

de emancipatie der katholieken (Le Sage ten Broek and the first

gue o f the Franciscan collection o f periodicals) Compiled by

phase o f the emancipation o f the catholics), Am sterdam 1947­

J. Dercx OFM (a photocopy o f the catalogue is available at the

1949, 2 volumes; N. H. Bischoff, Persbiografie 80ja a r Kerkra­

KDC. About ‘the Thom aasse collection’, see: P. N. G. Pesch

de (Biography o f the press 80 years Kerkrade), Sittard 1978;

(ed.), Bibliotheken van het Aartsbisdom en van de Francisca­

Maurice de M eulemeester CSSR, Bibliographiegénérale des

nen. De Collectie Thomaasse in de Utrechtse Universiteitsbi­

écrivains rédemptoristes (Louvain 1939), tome 3, pp. 147-168,

bliotheek (Libraries o f the Archdiocese and o f the Francis­

423-424: ‘Périodiques neerlandais’; Marita Mathijsen,

cans. The Thom aasse collection at the U niversity Library o f

‘Bibliografie literaire tijdschriften’ (Bibliography literary

Utrecht). Utrecht 1992. [Utrechtse bibliografische reeks

periodicals), in: De Negentiende Eeuw (The Nineteenth Centu­

(Utrecht bibliographical series), num ber 3].

ry), 1(1977), pp. 13-25; 2(1978), pp. 2-8; 4(1980), pp. 2-13; 7(1983), pp. 260-276.

Het sam enstellen van de bibliografie

24

D e o v e rv lo e d v a n k a th o lie k e lo k a le en re g io n a le b la d en

B o ek en za a k, h e t o rg a a n v a n d e N e d e rla n d se K a th o lie ­

n o o d za a k te to t een in p e rk in g v a n h e t g e o g ra fis ch crite­

k e B o e k v e rk o p e rsb o n d (NKBB), v a n z e lfs p r e k e n d w e l

r iu m ‘N e d e rla n d se p e rio d ie k e n ’. P a ro ch ieb lad en z o u ­

o p g e n o m e n . D e Boelrverkoper, h e t b la d v a n d e N ed er­

d en n ie t w o r d e n o p gen o m en ; e v e n m in d e m a a n d e lijk ­

la n d se B o e k v e rk o p e rsb o n d , w a a r to e de N KBB in 1962

s e u itg a v e n v a n lo k a le v e re n ig in g e n , z o a ls v a n de

a ls se ctie to etrad , is ech te r n ie t in d e BKNP o p g e n o m e n ,

K a th o lie k e W e rk e n d e Jo n geren u it W a s s e n a a r o f de

h o e w e l g e d u re n d e een a a n ta l ja r e n de k a th o lie k e b o n d

K a th o lie k e R e c la ss e rin g s V e r e n ig in g , a fd e lin g H eer­

o v e r é é n a tw e e e ig e n p a g in a ’s b e s c h ik te in h e t a lg e m e ­

len . V o o r d e b ib lio g r a a f w a s d e ze in p e r k in g v a n h e t

n e blad .

g e o g ra fis ch cr ite riu m een w e lk o m e u itk o m s t, w a n t

T ijd s c h rifte n m e t een o e cu m e n is ch e red a ctie z ijn

j u i s t d it s o o rt b la d e n is z e ld e n co m p le e t a a n w e z ig in

n ie t o p g e n o m e n , w e l d a a re n te g e n b la d e n v a n k a th o lie ­

een b ib lio th e e k en b o v e n d ie n lijk e n z e b e h e p t m e t een

k e h u iz e d ie z ic h o p d e o e cu m e n e rich te n , z o a ls K o sm os

v o o rlie fd e o m re g e lm a tig v a n tite l te v e ra n d e re n en o m

en oecu m ene v a n d e S in t W illib ro rd V e r e n ig in g , de

v e e la l g e e n o f een ro m m e lig e n u m m e r in g te h a n teren .

in te rd io c e sa n e in s ta n tie v o o r h e t o e cu m e n is ch e w e r k

V o o r d e b e s lis s in g o f re g io n a le b la d e n a l d an n ie t z o u ­

v a n d e k a th o lie k e k e rk in N ed erla n d . P eriod iek en die

d en w o r d e n b e s c h r e v e n , is a a n v a n k e lijk g e w e r k t m e t

a ls k a th o lie k b la d v a n s ta r t z ijn g e g a a n , w o r d e n in

h e t ‘b ib lio th e e k p rin c ip e ’. E r w a s een lijs t s a m e n g e s te ld

p rin cip e ten ein d e toe b e s c h re v e n , o o k a ls in la tere

v a n o n g e v e e r 150 b ib lio th e k e n , te r w ijl o o k 85 b e h e e r­

j a r e n d e k a th o lie k e s ig n a t u u r la n g z a m e r h a n d w e g ­

d ers v a n a r c h ie fb e w a a rp la a ts e n w a r e n a a n g e s c h re ­

v a lt. H et w e g la te n v a n h e t w o o r d ‘k a th o lie k ’ u it tite l o f

v e n . P erio d iek en v a n re g io n a le b e te k e n is, d ie in d e ze b i­

o n d e rtite l h e e ft m e e s ta l m e e r te m a k e n m e t e e n p o g in g

b lio th e k e n o f a rch ie v e n b e w a a rd z ijn ge b leven , zo u d e n

o m de le z e rs g ro e p u it te b re id e n d an m e t e e n ra d ica le

een p la a ts k r ijg e n in de b ib lio g ra fie . Bij n a d e r in z ie n

k o e r s w e n d in g en h e t o ve rb o o rd z e tte n v a n d e k a th o lic i­

w e r d d it ‘b ib lio th e e k p rin c ip e ’ to ch als te w ille k e u r ig

te it v a n een b lad . H e t B in n e n h o f sch ra p te in 1959 en de

b eo o rd eeld . D e g re n s v o o r o p n e m in g w e r d g e le g d b ij de

V o lkskra n t in 1965 h e t w o o r d ‘k a th o lie k ’ in h u n o n d e r­

b is d o m m e n en p ro v in c ie s. H e tgeen w i l z e g g e n d a t p a­

titel, m a a r d a a rm e e w a s h e t k a th o lie k e k a ra k te r v a n

rochie-, d eken aats-, sted e lijk e en d is trictsb la d e n n ie t

d ie k ra n te n n o g n ie t v e rd w e n e n . De b ib lio g ra fie h e e ft

z ijn o p gen o m en ; d io ce sa n e e n p ro v in c ia le p erio d iek en

b e tre k k in g o p b la d e n v a n ro o m s-k a th o lie k e h u iz e . De

d a a re n te g e n w e l. E en b e la n g r ijk e u itz o n d e r in g is g e­

p e rio d ie k e n d e r o u d -kath olieken , z o a ls D e Oud-Katho-

m a a k t v o o r d e n ie u w sb la d e n : re g io n a le e n lo k a le

lie k o f d e V olksa lm a n a k ter verspreidin g van w aarheid

n ie u w s b la d e n z ijn b e s c h re v e n , in d ie n z e tijd e n s een

en deugd voor den K a th o liek en van N ederland z ijn d e r­

p erio d e v a n h u n b e s ta a n m in s te n s tw e e m a a l p e r w e e k

h a lv e n ie t o p g e n o m e n .

v e rs c h e n e n . V o o r s ch o o lb la d e n is h e t ‘b ib lio th e ek p rin -

M e t N ederla nd se p e rio d ie k e n w o r d t b ed o eld , d a t d e

cip e’ g e h a n d h a a fd : z e z ijn o p g e n o m e n , in d ie n z e in

p la a ts v a n u itg a v e m o e t lig g e n b in n e n h e t h u id ig e

o p en b a a r to e g a n k e lijk e b e w a a rp la a ts e n a a n w e z ig z ijn

E u ro p ees te r rito riu m v a n h e t K o n in k rijk d e r N e d e rla n ­

m e t m in s te n s v i j f ja a r g a n g e n .

d en . P erio d ie k e n d ie in d e v o o r m a lig e k o lo n ia le g e b ie ­

B eh a lv e d e lo k a le en re g io n a le b la d e n d ie n ie t w e r ­ d en o p g en o m en , w a r e n er a n d e re k a th o lie k e tite ls die

d en o f in de N e d e rla n d se A n tille n z ijn u itg e g e v e n , z ijn d e rh a lv e n ie t o p g e n o m e n , e v e n m in a ls n e d e rla n d sta li­

u ite in d e lijk z ijn afg e v o e rd , o m d a t d e b e tre ffe n d e p u b li­

ge b la d e n v a n e m ig ra n te n in h e t b u ite n la n d , w a a r d o o r

ca ties n ie t b e a n tw o o rd d e n aa n d e c rite ria d ie w e r d e n

b ijv o o rb e e ld H e t K om pas, O fficieel orgaan van de Catho-

g e fo rm u le e rd o m h e t w e r k te r r e in v a n d e BKNP d u id e­

licD u tch M ig ra n t A sso c ia tio n in A u stra lië n ie t is

lijk e r a f te b a k en en . De d rie w o o rd e n u it d e titel v a n de

b e s c h r e v e n . V o o r d e p e rio d e v a n h e t V e r e n ig d K o n in k ­

b ib lio g ra fie - k a th o liek e, N e d e rla n d se en p e rio d iek en -

r ijk (1815-1830) z ijn de in d ie ja r e n in h e t g e b ie d v a n h e t

m o e s te n een n a u w k e u r ig e o m s c h r ijv in g k rijg e n .

la te re B e lg ië u itg e g e v e n ka th o lie k e b la d e n n ie t o p g e n o ­

M et b e tre k k in g to t h e t k a th o liek e k a ra k te r v a n tijd ­

m e n . T ijd s c h rifte n d ie n a 1830 in V la a n d e re n z ij n u it­

sch rifte n w e r d b ep aa ld , d a t d it m o e t b lijk e n u it d e u it­

g e g e v e n , w o r d e n a lle e n b e s c h r e v e n , in d ie n e r N ed er­

g ev en d e in s ta n tie o f u it d e in h o u d . D it b e te k e n t d a t een

la n d se red a ctie le d e n v e r m e ld z ijn o f in d ie n e r te v e n s

b la d u it B rab a n t o f L im b u rg - o o k a l is h e t o n g e tw ijfe ld

e e n N e d e rla n d se p la a ts v a n u itg a v e o f u itg e v e n d e

b ijn a u its lu ite n d g e le z e n d o or k a th o lie k e n - n ie t p er

in s ta n tie w o r d t g e n o e m d .

d efin itie is o p g e n o m e n . Z o z ijn d e v o o rlo p e rs v a n h e t Provinciaal dagblad voor N oord-Brabant en 's-Hertogen-

W e lb e w u s t is g e k o z e n v o o r d e te r m period ieken o m d a a rm e e a a n te g e v e n d a t a lle p u b lica tie s d ie p e rio d ie k

b o ssch e courant, w a a r o n d e r de 's-H ertogenbossche cou­

z ijn u itg e g e v e n , z ijn o p gen o m en ; d u s n ie t a lle e n dag-,

rant, n ie t te b e s c h o u w e n a ls p rin cip ie e l k a th o lie k e

w eek -, m aa n d - e n k w a rta a lb la d e n , m a a r o o k ja a r lijk s

k ra n te n e n e r z ijn g e e n b e s c h r ijv in g e n v a n o p g e n o m e n

v e r s c h ijn e n d e a lm a n a k k e n , d irecto ria , ja a rb o e k e n ,

in d e BKNP. D e b la d e n v a n k a th o lie k e o rg a n is a tie s z ijn

n a a m lijs te n e n s tu d ie g id s e n v o o r h e t h o g e r o n d e rw ijs .

b e s c h r e v e n to t h e t o g e n b lik w a a r o p z ij z ijn g e fu s e e rd

V e rs la g b o e k e n e n ja a r v e r s la g e n z ij n e v e n e e n s o p g e n o ­

m e t d e p erio d iek en v a n n ie t-k ath o lie k e in s ta n tie s . Z o is

m e n , v o o r z o v e r h e t v e r s la g e n b e tre ft v a n o r g a n is a tie s

T he com pilation o f the bibliography

25 1905. ‘P h a n to m title s ’ o f p e rio d ica ls w e r e lis te d as w e ll.

ca ls o f re g io n a l im p o rtan ce , h e ld a t th e s e lib ra rie s or

T h e s e p u b lic a tio n s w e r e m e n tio n e d in th e so u rces, b u t

a rch iv e s , w e r e to fin d a p lace in th e b ib lio g ra p h y . On

c lo se r e x a m in a tio n q u ite d efin itely e s ta b lis h e d th a t

seco n d th o u g h ts th is ‘lib ra ry p rin c ip le ’ w a s co n sid e re d

th e y h a d n e v e r a c tu a lly b ee n p u b lish e d . F or in sta n ce,

to b e too arb itra ry . T h e a g re e m e n t w a s m a d e to d ra w

f r o m 1925 u p till a n d in c lu d in g 1929 th e P iu s-a lm a m k

th e lin e a t d io ce se s a n d p ro v in c e s. T h is m e a n t th a t n e i­

(P ius alm an ac) in c lu d e d th e p erio d ica l S in t R ein oldus

th e r p u b lic a tio n s is s u e d b y p a ris h e s o r d e a n e rie s n o r

(St. R ein o ld u s) (in 1925 th e title w a s m a n g le d to S in t Re-

lo cal o r d is tr ic t p u b lic a tio n s w e r e in clu d ed ; d io cesa n

m uldus (St. R em u ld u s)) o f th e tra d e jo u r n a ls o f th e Ro­

a n d p ro v in c ia l p e rio d ica ls o n th e o th e r h a n d h a v e b een

m a n C a th o lic tra d e u n io n s . T h is title, h o w e v e r, re fe rs

listed . A n im p o rta n t ex cep tio n w a s m a d e fo r th e n e w s ­

to H e t M eubel en de stoffeerin g: Orgaan van S in t R ein o l­

p ap ers: re g io n a l a n d lo cal n e w s p a p e rs h a v e b e e n liste d

dus. R. K. B on d van W erkgevers in h e t m eubelm akers-

o n th e co n d itio n th a t th e y a p p e a re d a t le a s t tw ic e a

beeldhouw ers-stoffeerders-behangers en beddenm akers-

w e e k d u r in g a p erio d o f th e ir p u b licatio n . T h e ‘lib rary

b e d r ijf (F u rn itu re a n d u p h o ls te ry : O rg an o f St. R ein o l­

p rin c ip le ’ w a s a p p lie d f o r sch o o l m a g a z in e s : th e y h a v e

d u s . R o m an C a th o lic E m p lo y e rs ’ A s s o c ia tio n o f th e

b ee n in c lu d e d i f a t le a s t fiv e v o lu m e s are h e ld a t a d epo ­

fu r n it u r e m a k e r s ’, w o o d c a r v e r s ’, u p h o ls te r e r s ’, paper-

sito ry o p e n to th e p u blic.

e r s ’ a n d b e d b u ild e r s ’ trad e. On fu r t h e r co n sid era tio n

A p a r t fr o m th e lo cal a n d re g io n a l p a p e rs th a t w e r e

o th e r p erio d ica ls a p p ea re d n o t to b e C a th o lic o n e s. For

n o t in clu d e d , th e re w e r e o th e r C a th o lic title s w h ic h

in sta n ce, in S in t Eloy, T ijd sch rift g ew ijd aan de belan­

w e r e re m o v e d b e c a u s e th e p u b lic a tio n s in q u e s tio n d id

g en van fa b rika n ten , g ro ssiers en w in keliers in g ou d en

n o t m e e t th e c r ite ria fo rm u la te d to d efin e th e scop e o f

zilv er,ju w elie rs, diam antw erkers en h orlogem akers (St.

th e BKNP m o re clearly. T h e th re e w o r d s fr o m th e title

Eloy, p e rio d ica l d evoted to th e in te r e s ts o f m a n u fa c tu r­

o f th e b ib lio g ra p h y - C ath olic, D u tch an d p erio d ic

ers, w h o le s a le r s a n d sh o p k e e p e rs o f g o ld a n d silv e r,

p u b licatio n , h a d to b e d efin ed clearly.

je w e lle r s , d ia m a n t cu tte rs a n d w a tc h m a k e rs ) th e re is

W ith re g a rd to th e C a th o lic n a tu re o f p e rio d ic p u b li­

n o th in g C a th o lic to b e fo u n d in sp ite o f th e s a in t m e n ­

ca tion s, it w a s sta te d th a t e ith e r th e is s u in g b o d y or th e

tio n ed in th e title. D e K lo k ,L ite ra ir w eekblad voorNeder-

co n ten ts h a d to g iv e ev id e n ce th e re o f. T h is m e a n s th a t

land (Th e Clock, lite ra ry m a g a z in e fo r th e N eth erlan d s)

a p e rio d ica l fr o m B ra b a n t o r L im b u rg - e v e n i f it w a s

a n d N ieu w N ederland, w eekblad voor eigen cu ltu u r (The

a lm o s t e x c lu s iv e ly re a d b y C a th o lics - h a s n o t b y d e fin i­

N e w N e th e rla n d s, w e e k ly m a g a z in e fo r o u r o w n c u l­

tio n b e e n in clu d e d . T h e p re d e ce sso rs o f th e Provinciaal

tu re), o n th e o th e r h a n d , a p p ea re d to b e C a th o lic p e rio ­

dagblad voor N oord-Brabant en 's-H ertogenbossche cou­

d ic a ls, a lth o u g h th is co u ld n o t b e d ed u ced fr o m th e tit­

rant (P ro v in cia l d a ily p a p e r fo r N o rth B ra b a n t an d

le s , an d fo r th a t re a so n th e y h a d to b e k e p t o n th e list.

n e w s p a p e r o f ’s-H erto gen bo sch ), fo r in s ta n c e th e

T h e n o n-C a th o lic titles w e r e - s p e a k in g in BKNP te r m s - rem o ved , b u t s u c h w a s a ls o th e fa te o f a n u m ­

's-H ertogenbossche couran t (N e w sp a p e r o f ’s-H ertogenbo sch ), ca n n o t b e co n sid e re d to b e b a s ic a lly C a th o lic

b e r o f C a th o lic p erio d ica ls, a lth o u g h th e ir C a th o lic

p ap ers, a n d are th e re fo re n o t in c lu d e d in th e BKNP.

id en tity w a s u n q u e s tio n a b le . A b ib lio g ra p h y o f all

T h e p a p e rs o f C a th o lic o rg a n is a tio n s h a v e b e e n d e­

C a th o lic D u tch p erio d ica ls a p p ea re d n o t fe a s ib le an d

scrib ed u n til th e m o m e n t th a t th e y m e rg e d w i t h p e rio ­

h a rd ly d esira b le. T h e a b u n d a n ce o f C a th o lic lo cal an d

d icals o f n o n -C a th o lic o rg a n is a tio n s . T h u s B o ek en

re g io n a l p a p ers co m p elled th e co m p ile rs to p u t a re­

za a k (B ook a n d b u s in e s s ), th e o rg a n o f th e N ederlandse

s trictio n o f th e g e o g ra p h ic a l criterio n ‘ D u tch p erio d i­

K a th o liek e B oekverkopersbond (D utch C a th o lic Book­

c a ls ’. I t w a s d ecid ed n o t to in c lu d e p a ro ch ia l p a p ers or

s e lle r s ’ A sso cia tio n ) (NKBB), h a s b e e n in c lu d e d . D e

m o n th ly p u b lic a tio n s o f lo cal a s s o cia tio n s , s u c h as th e

B oekverkoper (The B o o kseller), th e p e rio d ica l o f th e

A s s o c ia tio n o f K a th o liek e W e rk e n d e Jo n geren (C ath o­

N ederlandse B oekverkopersbond (D u tch B o o k s e lle rs ’

lic W o r k in g Y o u n g ste rs ) o f W a s s e n a a r or th e K a th o lie­

U n ion), w h ic h th e N KBB jo in e d as a d iv is io n in 1962,

k e R e c la ss e rin g s V e r e n ig in g (the C a th o lic Probation

h a s n o t b e e n lis te d in th e BKNP, a lth o u g h fo r a n u m b e r

a n d A fter-c a re A sso cia tio n ), b ra n c h H eerlen . F or th e

o f y e a rs th e C a th o lic A s s o c ia tio n h a d o n e o r tw o p a g e s

b ib lio g ra p h e r th is re s tr ic tiv e g e o g ra p h ic a l criterio n

a t th e ir d is p o s a l in th e g e n e ra l p erio dical.

w a s a p erfect go d sen d , b e c a u s e it is ex actly th is typ e o f

P erio d icals w it h an e c u m e n ic a l ed ito ria l b o a rd h a v e

p erio d ica l th a t is ra re ly fo u n d in its en tirety a t a lib rary,

n o t b e e n in clu d e d , b u t p e rio d ica ls o f C a th o lic o rig in

a n d , m o re o v e r, th is typ e o f p u b lic a tio n a p p e a rs to h a v e

w h ic h w e r e g u id e d b y e c u m e n ic a lis m , s u c h as K o sm os

a p referen ce fo r r e g u la rly c h a n g in g its title a n d u s in g

en oecu m ene (C o sm o s a n d e c u m e n ic a lism ) o f th e S in t

n o n u m b e rin g o r a n erra tic one.

W illib ro rd V e r e n ig in g (St. W illib ro rd A sso cia tio n ), th e

W ith re g a rd to th e d e cisio n w h e t h e r o r n o t to d e­

in te rd io c e sa n o rg a n is a tio n fo r e c u m e n ic a l w o r k o f th e

scrib e re g io n a l p ap ers, a t firs t th e ‘lib ra ry p rin c ip le ’

D u tch C a th o lic C h u rc h , h a v e fo u n d a p lace. P eriod icals

w a s ap p lied . A lis t o f a b o u t 150 lib ra rie s w a s d ra w n u p

w h ic h sta rte d a s C a th o lic p e rio d ica ls h a v e b a s ica lly

a n d 85 kee p e rs o f a r c h iv e s w e r e a p p roa ch ed . P eriod i­

b ee n d e scrib e d u n til p u b lic a tio n stop ped , e v e n i f th e ir

Het sam enstellen van de bibliografie en in s te llin g e n v a n la n d e lijk e b e te k e n is e n de in h o u d m e e r o m v a t d an fin a n c ie e l-o rg a n isa to risc h e re k e n in g en v e ra n tw o o r d in g . N ie t o p g e n o m e n z ijn co n g re sg id sen , c o n g re s v e rs la g b o e k e n , g id s e n m e t k erk e lijk e

26

4 . H e t lo c a lis e r e n v a n d e p e r io d ie k e n e n d e ‘z o e k t it e l s ’ H ierb o v en is reed s h e t z o e k w e r k te r sp ra k e g e k o m e n

in fo rm a tie v o o r b ep a a ld e s ta d o f s tre e k e n s tu d ie g id ­

d a t is v e r r ic h t o m d e p e rio d ie k e n w a a r v a n d e titels

se n v o o r m id d e lb a re sch o le n . O ok re e k s e n z ijn n ie t

w a r e n g e v o n d e n , te lo calise re n : h e t ra a d p le g e n v a n een

b e s c h re v e n , w a a r b ij d e v o lg e n d e d efin itie v o o r h e t

d iv e rs ite it aa n ca ta lo gi, h e t a a n s c h rijv e n v a n a r c h ie ­

b e g r ip re ek s is g eb ru ikt: “E en g ro e p p u b lik a tie s d ie m e t

v e n en v a n k lo o ste rs, de s c h rifte lijk e en te le fo n isc h e

e lk a a r v e rb o n d e n z ijn d o o r h e t fe it d a t elk e p u b lik a tie

co n tacten m e t b ib lio th e k e n . M e t n a m e v o o r d e dag- en

b e h a lv e h a a r e ig e n h o o fd tite l o o k e en tite l h e e ft d ie v a n

w e e k b la d e n is o o k ge p ro b e e rd o m ja a r g a n g e n te a c h ­

to e p a s s in g is o p d e gro ep a ls ge h eel. E en ree k s b e s ta a t

te rh a le n bij u itg e v e rs . Bij h e n z ijn le g g e r s v a n k ra n te n

in b e g in s e l u it e en v o lg e n s d e o p z e t o n b e g re n s d a a n ta l

in g e z ie n d ie e ld e rs n ie t b e w a a rd b le v e n . Z o is d e Twent-

a fz o n d e rlijk e p u b lik a tie s. D e reek s k a n a l o f n ie t

s ch e couran t in d e k e ld e r v a n h e t h u id ig e k ra n te b e d r ijf

g e n u m m e r d z ijn .” 25 H et o n d e rsch e id tu s s e n ee n reek s

in H e n g e lo in g e z ie n , d e N ieu w e IJselbode b ij u itg e v e rij

en een tijd s c h r ift is z e k e r v o o r d e n e g e n tie n d e e e u w

W a a n d e rs in Z w o lle , d eH eld ersch e p o s t op z o ld e r b ij de

n ie t a ltijd v o ls tr e k t d u id e lijk . E en u itg e v e r v a n een

d o ch te r v a n d e u itg e v e r A n g e n e n t in U trech t, en een

ree k s m a a k t g e re g e ld z e l f g e b r u ik v a n h e t w o o r d ‘tijd ­

a a n ta l le g g e r s u it d e e e rste ja r e n v a n h e t d a g b la d Ons

s c h r ift’ o m z ijn u itg a v e b e k e n d h e id te g ev en . E en p ro ­

N oorden b ij D ru k k e rij N o o rd h o lla n d in H o o rn .28 In een

sp ec tu s u it 1868 v o o r d e reek s Van B e lle 's b ib lio th eek

e n k e l g e v a l z ijn u n ie k e ja a r g a n g e n te re ch t g e k o m e n in

voor N êerla nds ka th o liek en b e g in t ald u s: “A lw e d e r een

p a rticu lie re co llecties. D at g e ld t b ij v o o rb e e ld v o o r de

n ie u w T ijd sc h rift! z a l m e n ig e e n u itro e p e n b ij h e t o n t­

o u d ste ja a r g a n g e n v a n d e N ieu w e Schied am sche cou­

v a n g e n v a n d e ze n p ro sp ectu s, w ij w o r d e n to ch a l d a g e ­

rant. Op d e z o ld e rs o f in d e k e ld e rs b e v o n d z ic h so m s

lijk s d o o r een sto rtv lo ed v a n b o e k e n o verstelp t!” 26

m e e r d an te v o re n w a s b e rich t. Z o la g bij D ru k k e rij V e r ­

D e ‘z u iv e r in g ’ v a n d e lijs t te n g e v o lg e v a n d e g esteld e

m e u le n in S te e n b e rg e n v e rb o rg e n op e e n k a s t e e n tien-

c rite ria h e e ft g e re s u lte e rd in een a a n ta l v a n r u im 3900

ta lja a r g a n g e n v a n h e t D istr ict Zevenbergen, k o p blad

tite ls, w a a r v a n een b e s c h r ijv in g in een d er v i j f d elen

v a n d e Steen berg sch e courant u it de p e rio d e ro n d 1900.

v a n de BKNP z a l w o r d e n o p g en o m en . In 1983 is d e to en ­

Bij D ru k k e rij C ro lla in V a lk e n b u r g w e r d e n e n k e le ja a r-

m a lig e T ite llijs t v e r s p r e id o n d e r b e la n g h e b b e n d e n als

g a n g e n v a n h e t Valkenburgs nieuw s- en advertentieblad

een e erste v e r a n tw o o r d in g v a n h e t p ro je c t te g e n o v e r

en v a n d e o p v o lg e r, de Lim burger, a a n g e tr o ffe n . Z e

de s u b s id ië n te n , en a ls een h u lp m id d e l v o o r o n d e rzo e ­

b e v in d e n z ic h w e lis w a a r in z e e r sle c h te staat, m a a r z e

k e rs o m h e n o p d e h o o g te te ste lle n v a n d e reed s

z ijn in e lk g e v a l (thans) n o g b e w a a rd .

b e s c h r e v e n p erio d ie k e n .27 E lke titel w a s v o o r z ie n v a n een v e r w e r k in g s c o d e d ie o n d e r m e e r a a n g a f o f h e t tijd ­

De h o o p o m in V a lk e n b u r g o o k h e t d o or C ro lla u it g e ­ g e v e n z o n d a g s b la d de G eluksbode aa n te tre ffe n , b le e k

s c h r ift a l d an n ie t v o lle d ig w a s in g e z ie n . Bij d e v e r ­

ijd e l. D ie n te n g e v o lg e b e h o o r t de G eluksbode v o o r a ls ­

s p r e id in g v a n de tite llijs t w e r d in een b e g e le id e n d

n o g to t d e ca te g o rie ‘d od e tite ls ’, o fte w e l ‘z o e k tite ls ’ :

s c h rijv e n g e v ra a g d d e s a m e n s te lle rs v a n de

p e rio d ie k e n w a a r v a n v a s ts t a a t d a t z e g e d u re n d e la n g e ­

b ib lio g ra fie te atten d e re n o p o n tb re k e n d e ja a r g a n g e n

re o f k o rte re tijd z ijn v e rs c h e n e n , m a a r w a a r v a n geen

o f a fle v e r in g e n o f z e lfs tite ls. H et fe it d a t er w e in ig rea c­

e n k e le afle v e rin g , la a t s ta a n e e n v o lle d ig e ja a r g a n g ,

ties b in n e n k w a m e n , w a s w e lis w a a r te leu rstellen d ,

k o n w o r d e n in g e z ie n . Op h e t o g e n b lik te lt de lij s t v a n

m a a r te g e lijk e r tijd geru s tste lle n d : h e t z o e k w e r k w a s

z o e k tite ls 191 p e rio d ie k e n . V o o r e n k e le d a a rv a n z a l

d o or d e sa m e n s te lle rs b lijk b a a r a l re d e lijk u itp u tte n d

m o g e lijk bij n a d e r o n d e rzo e k tijd e n s d e e in d red a ctie

gebeu rd.

v o o r d e v o lg e n d e BK N P-delen b lijk e n , d a t e r s p ra k e is v a n fo u tie v e tite lo p g a v e n , m a a r fe it b lijf t d a t de sp o re n v a n e e n n ie t o n a a n z ie n lijk a a n ta l p e rio d ie k e n z ijn uit-

25 Regels voor de titelbeschrijving, deel 2: Beschrijvings­ regels voor seriële publikaties (’s-Gravenhage 1978), p. 20-21. 26 Prospectus. Van Belle's bibliotheek voorNêerlands katholieken (Rotterdam 1868), p. [2] (aanwezig in: BVBBB,

Centrum. Een oriëntatie over de stand van zaken met betrek­ king tot het BKNP onderzoeksproject, Nijm egen 1983 [KDC Cursor, 0]. 28

Inmiddels zijn de leggers van Ons Noorden uit Hoorn

map prospectussen ‘V an Belle’). M et name de negentiende-

overgegaan naar het Gemeentearchief Groningen. Ook de

eeuwse reeksen die veelal stichtelijke ontspanning wilden

betreffende leggers uit de UB Nijm egen berusten thans in

bieden, zijn onvolledigbewaard gebleven en het is daarom

Groningen. A ldus werden de banden die op wonderlijke

des te dringender dat ook deze categorie publicaties zo spoe­

w ijze over drie plaatsen w aren verspreid geraakt (Gronin­

dig m ogelijk bibliografisch w ordt vastgelegd.

gen, Hoorn en Nijmegen) bij elkaar gebracht tot één volledige

27 Titellijst van de Bibliografie van Katholieke Nederlandse Periodieken. Samengesteld door het Katholiek Documentatie

set.

The compilation o f the bibliography

27 C a th o lic ch a ra c ter g r a d u a lly d is a p p e a re d in la te r y e a rs .

ce rta in to w n or d istrict, a n d s e co n d ary e d u ca tio n p ro ­

O m is s io n o f th e w o r d ‘C a th o lic’ fr o m th e title o r s u b ­

sp e c tu se s h a v e n o t b e e n d escrib ed . Se rie s h a v e n o t

title o f a p erio d ica l m o s tly is e v id en ce o f an a tte m p t to

b ee n lis te d either; th e d e fin itio n o f th e co n ce p t ‘ s e r ie s ’

in c re a s e re a d e rs h ip ra th e r th a n a ra d ica l ch a n g e o f

is as fo llo w s : a g ro u p o f p u b lic a tio n s co n n ected b y th e

p o licy o r a rejec tio n o f C a th olicity. H e t B in n e n h o f (The

fa c t th a t each p u b lic a tio n n o t o n ly h a s a m a in title o f its

C o u rtyard ) re m o v e d th e w o r d ‘C a th o lic’ fr o m its s u b ­

o w n , b u t a ls o a title w h ic h a p p lie s to th e g ro u p as a

title in 1959, an d so d id de V o lkskra n t (the P eo p le’s

w h o le . In p rin cip le a s e rie s c o n s is ts o f a n e n d le s s n u m ­

N e w sp ap er) in 1965, b u t th is d id n o t m e a n th a t th e

b e r o f se p a ra te p u b lic a tio n s. T h e s e rie s m a y o r m a y n o t

C a th o lic id en tity o f th e s e n e w s p a p e rs h a d d isap p eared .

b e n u m b e re d .25 T h e re h a s n o t a lw a y s b e e n a cle a r d is ­

T h e b ib lio g ra p h y re fe rs to p erio d ica ls o f R o m an C a th o ­

tin ctio n b e tw e e n a s e rie s a n d a p erio d ica l, ce rta in ly n o t

lic o rig in . T h e p e rio d ica ls o f th e O ld C a th o lics, s u c h as

b e fo re th e 19 th ce n tu ry. A p u b lis h e r o f a s e ria l r e g u la r ­

D e O ud-K atholiek (Th e Old Cath olic) o r th e V olksa lm a ­

ly u s e s th e w o r d ‘p e rio d ica l’ in o rd e r to m a k e h is p u b li­

n ak ter verspreidin g van w aarheid en deugd voor den

ca tion b e tte r-k n o w n . T h e firs t se n te n ce o f a 1868 p ro ­

K a th o liek en van N ederland (The P eo p le’s A lm a n a c fo r

sp e ctu s fo r th e s e rie s Van B e lle ’s b ib lio th e ek voor N êer­

th e d is s e m in a tio n o f tr u th a n d v ir tu e fo r th e D u tch

lands ka th o liek en (V an B e lle ’s lib ra ry fo r D u tch C a th o ­

C ath olics) h a v e th e re fo re n o t b e e n in clu d ed .

lics) r u n s as fo llo w s : ‘A n o th e r n e w p eriodical! m a n y

By D u tch p e rio d ica ls w e m e a n th a t th e p lace o f p u b lic a tio n h a s to b e p a rt o f th e p re s e n t E u ro p ean te r ri­ to ry o f th e K in g d o m o f th e N e th erla n d s. P eriod icals

p eop le w i l l e x c la im o n re c e iv in g th is p ro sp e ctu s, w e a re flo o d ed w i t h b o o k s ev e ry day!’26 T h e ‘p u rific a tio n ’ o f th e lis t as a r e s u lt o f th e crite ria

is s u e d in th e fo r m e r co lo n ies o r o n th e D u tch A n tille s

ap p lie d h a s re s u lte d in o v e r 3,900 title s a d e scrip tio n o f

h a v e fo r th a t re a so n n o t b e en in clu d e d , a n d n e ith e r

w h ic h w i ll b e in c lu d e d in o n e o f th e five v o lu m e s o f th e

h a v e p erio d ica ls in th e D u tch la n g u a g e o f m ig ra n ts

BKNP. In 1983 th e lis t o f title s o f th a t m o m e n t w a s d is ­

ab ro ad , fo r w h ic h re a so n H e t K om pas, O fficieel Orgaan

trib u te d a m o n g th o s e co n cern ed a s a firs t ac co u n t o f

van de C a th o lic D utch M ig ra n t A sso c ia tio n in A u stra lië

th e p ro je c t to th e s u b s id is in g o rg a n is a tio n a n d a s a tool

(Th e C o m p a ss, O fficial O rg an o f th e C a th o lic D u tch

fo r re s e a rch e rs in o rd e r to in fo r m th e m a b o u t th e

M ig r a n t A s s o c ia tio n in A u stra lia ) h a s n o t b e en d e­

p erio d ica ls a lre ad y d e scrib e d .27 E ach title h a d b een

scrib ed . W ith re g a rd to th e p erio d o f th e U n ited K in g ­

su p p lie d w i t h a p ro c e s s in g code, w h ic h in d icated,

d o m (1815-1830), th e C a th o lic p e rio d ica ls p u b lis h e d on

a m o n g o th e r th in g s , w h e t h e r th e p e rio d ica l h a d o r h a d

th e territo ry o f w h a t is n o w B elg iu m , h a v e n o t b ee n

n o t b e e n e x a m in e d in its en tirety. In a n ac co m p a n y in g

liste d . P erio d icals p u b lis h e d a fte r 1830 in F la n d ers

le tte r re a d e rs w e r e a s k e d to d r a w th e c o m p ile rs ’ a tte n ­

h a v e o n ly b e e n d escrib ed w h e n D u tch m e m b e rs o f th e

tio n to m is s in g v o lu m e s , is s u e s o r e v e n title s. T h e fa c t

e d ito ria l b o a rd w e r e m e n tio n e d o r w h e n a D u tch place

th a t th e re w e r e o n ly f e w re a ctio n s w a s d is a p p o in tin g ,

o f p u b lic a tio n or is s u in g b o d y w a s m en tio n ed .

b u t a t th e sa m e tim e re a s s u r in g : o b v io u s ly th e co m p i­

T h e te rm ‘p e rio d ica ls ’ h a s b e e n a w e ll-c o n s id e re d

le rs h a d co n d u cted a re a so n a b ly e x h a u s tiv e search .

ch oice, to in d icate th a t a ll p u b lic a tio n s th a t w e r e p u b lis h e d p e rio d ica lly h a v e b een in clu d ed : n o t o n ly d a ily n e w p a p e rs , w e e k ly , m o n th ly an d q u a rte rly p e rio ­

4 . L o c a tin g t h e p e r io d ic a ls a n d t h e ‘s e a r c h t i t l e s ’

d ic a ls, b u t a ls o a lm a n a c s , d irecto rie s, ye a rb o o k s, lis ts

A b o v e w e m e n tio n e d th e s e a rc h th a t w a s co n d u cted to

o f n a m e s a n d h ig h e r e d u ca tio n p ro sp e ctu se s. (A n n ual)

lo cate th e p e rio d ica ls w h o s e title s h a d b e e n fo u n d : co n ­

rep o rts h a v e b e e n in c lu d e d as w e ll, in so fa r a s th e

s u ltin g v a r io u s ca ta lo g u e s , w r it in g le tte rs to record

rep o rts re fe r to o rg a n is a tio n s a n d in s titu tio n s o f

o ffices, a rch iv e s a n d m o n a s te rie s , te le p h o n in g an d

n a tio n a l im p o rta n c e a n d o n th e co n d itio n th a t th ey co n ­

w r it in g le tte rs to lib ra rie s. In p a rtic u la r w it h re g a rd to

ta in m o re th a n fin a n c ia l an d /or o rg a n is a tio n a l

d a ily a n d w e e k ly p ap ers, a n a tte m p t w a s m a d e to r e ­

a cco u n ts. C o n feren ce g u id e s a n d p ro c ee d in g s o f co n fe ­

trie v e v o lu m e s a t th e p u b lis h e r s ’ b y e x a m in in g th e

re n ce s, g u id e s c o n ta in in g re lig io u s in fo rm a tio n fo r a

files o f p a p e rs w h ic h w e r e n o t h e ld e ls e w h e re . In th is

25 Regels voor de titelbeschrijving (Rules for the descrip­ tion o f titles), part 2: Beschrijvingsregels voor seriële publika­ ties (Rules for the description o f serial publications) (The Hague 1978). pp. 20-21. 26 Prospectus. Van Belle’s bibliotheek voorNêerlands

urgent that this category o f publications also be described in abibliography. 27

Titellijst van de Bibliografie van Katholieke Nederlandse

Periodieken. Samengesteld door het Katholiek Documentatie Centrum. Een oriëntatie over de stand van zaken met betrek­

katholieken (Prospectus. Van Belle’s library for Dutch Catho­

king tot het BKNP onderzoeksproject. (List o f titles o f the

lics) (Rotterdam 1868), p. [2] (kept in: BVBBB, file o f ‘V an Belle’

Bibliography o f Catholic Dutch Periodicals. Compiled by the

prospectuses). Particularly the nineteenth-century serials

Catholic Documentation Centre. Information on the state o f

w hich often aimed at offering edifying entertainm ent have

affairs w ith regard to the BKNP project) Nijm egen 1983 [KDC

not been preserved in their entirety, and therefore it is very

Cursor, 0].

Het sam enstellen van de bibliografie g e w is t. E n k ele v o o rb e e ld e n k u n n e n te r illu s tra tie w o r ­

k e r en g e w ic h tig e r is, de k a n s o p o v e rle v e r in g stijg t.

d en v e rm e ld : v a n Ideaal, H e t klein e m agazine, w e e k ­

W a t d e p e rio d ie k e p u b lica tie s b e tre ft, z ijn m e t n a m e de

b la d v a n B o ek d ru k k erij H e lm o n d in d e ja r e n d ertig , is

w e te n s c h a p p e lijk e tijd sc h rifte n m e t z o r g in g e b o n d e n

ge en e n k e le a fle v e r in g a a n g e tr o ffe n . E n e r is n iets

en b e w a a rd . V o o r d e b la d e n d ie n ie u w s v o o r z ie n in g

b e w a a rd g e b le v e n v a n h e t N ieuw sbla d van W oerden,

b e o g e n in a lg e m e n e (kran ten , n ie u w sb la d e n ) o f

ja r e n la n g ko p b la d v a n D e S tich tse post, h e t k a th o lie k e

b e p e rk te z in (bladen v a n p olitiek e, k e rk e lijk e , m a a t­

n ie u w s b la d v o o r d e p ro v in c ie U trech t, e v e n m in v a n de

s ch a p p e lijk e g ro e p e rin g e n ) is d e a c tu e le g e b ru ik s ­

Grensbode, n ie u w s - en a d v e rte n tieb la d v o o r o o s te lijk

w a a r d e z ó o v e rh e e rs e n d d a t h e t te g e n d e a a rd v a n h e t

G eld erlan d . V a n an d ere b la d e n z ijn s le c h ts en kele

m a te ria a l in lijk t te g a a n o m h e t te b e w a re n . De N ed er­

n u m m e r s o f d e ja a r g a n g e n u it recen te tijd b e w a a rd

la n d se p e rs h is to ric u s ‘ava n t-la -lettre’ R im m e r Rein-

ge b leven . Z o ko n v a n h e t g e d u re n d e z e k e r z e v e n ja a r

d e rs v a n d e r M e u le n w e e s h ie r e e n e e u w g e le d e n a l op:

v e rs c h e n e n w e e k b la d Voor iedereen, Boeiende ka th o lie­

“ M e n h e e ft ten o n z e n t v e e l te w e i n ig w a a r d e g e h e ch t

ke lectuur, e n k e l en a lleen h e t e erste n u m m e r u it 1913

a a n h e t v e r z a m e le n en b e w a re n v a n d ie d o cu m e n te n

en é én a fle v e r in g u it 1918 w o r d e n o p gesp o o rd . V a n h et

[= n ie u w sb la d e n ], n ie t a lle e n b e la n g r ijk v o o r de

N ieuw e dagblad, ko p b la d v a n D e M a a sb ode v o o r R otter­

g e s c h ie d e n is in ’t a lg e m e e n , m a a r v o o ra l k e n m e rk e n d

d am , z ijn v o o r d e p erio d e 1908-1939 z e g g e en s c h rijv e

v o o r m a a ts c h a p p e lijk e to e sta n d e n . D e lo tg e v a lle n v a n

z e s a fle v e r in g e n b e w a a r d in h e t N ed erla n d s Pers

d e co u ra n te n z e lv e m o e te n d an o o k u it en k e le stu k k e n

M u s e u m . V a n d e v o o ro o rlo g s e p erio d e v a n de W e ste r­

en b ro k k e n en so m s tw ijfe la c h tig e g e g e v e n s w o r d e n te

bode, h e t k a th o lie k e n ie u w s b la d v o o r h e t W e s tla n d , is

b o e k g e s te ld ” .30 W a n n e e r een n ie u w sb la d , v a k b la d ,

h e le m a a l n ie ts te r u g te v in d e n .

k e r k e lijk o f p o litie k o rg a a n d e ta n d d e s tijd s o v e rle e ft

G e lu k k ig k o m e n e r n o g re g e lm a tig u n ie k e ja a r g a n ­

en in een b ib lio th e e k o f a r c h ie fb e w a a rp la a ts te re ch t

g e n en a fle v e rin g e n in o p en b a re b e w a a rp la a ts e n

k o m t, is h e t h e la a s n ie t u itg e s lo te n d a t h e t a ls n o g als

terech t. D e rijk e tijd sc h rifte n c o lle c tie v a n ca th o lic a in

o u d p a p ie r v e r d w ijn t, o m d a t d e b e tre ffe n d e b ib lio th e ­

h e t KD C is m e t u itz o n d e r in g v a n d e lo p en d e a b o n n e ­

ca ris a l te w e i n ig o v e rtu ig d is v a n h e t b e la n g v a n h e t

m e n te n g e h e e l to t s ta n d ge b ra ch t u it s c h e n k in g e n v a n

b e h o u d v a n d it s o o rt b la d e n e n h e t a ls h in d e rlijk

in s ta n tie s , p a rticu lie re n , o rd en en co n g re g a tie s. U itg e ­

e rv a a rt o m e e n a a n ta l m o g e lijk o n g e b o n d e n en in com -

v e r s v a n d ag- en n ie u w s b la d e n h eb b e n in een a a n ta l

p le te ja a r g a n g e n in z ijn m a g a z ijn te h e b b e n sta an .

g e v a lle n h u n le g g e r s bij h e t p la a ts e lijk a r c h ie f ged ep o ­

V a n z e lfs p r e k e n d z ijn d e ‘z o e k tite ls ’ w e l in d e

n eerd . In d e ja r e n ta ch tig v e r w ie r f d e U n iv ersite itsb i-

b ib lio g ra fie o p g e n o m e n m e t d e in fo rm a tie d ie o v e r h e t

b lio th e e k v a n N ijm e g e n d e e lf e e rs te ja a r g a n g e n (1883­

b e tre ffe n d e b la d u it se cu n d a ire b ro n n e n k o n w o rd e n

1894) v a n h e t k a th o lie k e n ie u w s b la d v o o r A r n h e m , de

gep u t. M o g e lijk k o m e n j u i s t d o o r h e t u it de v e r g e te l­

Po st, e n h e t Jan C u n e n c e n tru m in Oss een a a n ta l n u m ­

h e id h a le n v a n d e ze tite ls a ls n o g ja a r g a n g e n o f afleve­

m e rs u it d e b e g in ja r e n v a n de Stad O ss. De e e rs te ja a r-

r in g e n te v o o rs c h ijn . In d e m e e s te g e v a lle n z a l d ie h o o p

g a n g v a n h e t n ie u w s b la d Zelandia u it 1902 is in ja n u a r i

w e l ijd e l z ijn , z o a ls bij de v e r s c h ille n d e s c h e u rk a le n ­

1988 d o o r d e Z e e u w s e b ib lio th e e k a a n g e k o c h t v o o r 120

d e rs, w a a r v a n o n g e tw ijfe ld d a g n a d a g e e n b la a d je is

g u ld e n bij een M id d e lb u rg s an tiq u a ria a t. D a n k zij de

a fg e s c h e u rd .31

o p lette n d h e id v a n de h e e r L em stra, b e s tu u r s lid v a n h e t O u d h e id k u n d ig G en o o tsch ap Oud-Quadyck, u it K w ad ijk w e r d e n e n k e le ja r e n g e le d e n d e le g g e r s v a n de

5. H e t b e s c h r ijv e n v a n d e p e r io d ie k e n

N ieuw ePurm eren der courant n o g j u i s t op tijd b ij een

D e p e rio d ie k e n d ie d e s a m e n s te lle rs v a n d e b ib lio g ra fie

ou d -p ap ieractie g e re d en o v e rg e b ra c h t n a a r de p la a ts e ­

w è l m e t su cce s k o n d e n lo c a lis e re n en w a a r v a n z e v a s t ­

lijk e o u d h eid k a m er. H e la as is er in h e t v e r r e en n a b ije v e rle d e n v e e l u n ie k m a te ria a l u it o n a c h tza a m h e id n ie t b e w a a rd .29

s teld en , d a t d e b e tre ffe n d e tite ls aa n d e g e s te ld e crite ria v o o r o p n a m e in d e b ib lio g ra fie b e a n tw o o rd d e n , m o e s ­ te n v e r v o lg e n s w o r d e n b e s c h re v e n . Z o a ls h ie rb o v e n

B o eken z ijn de e e u w e n d o o r b e w a a r- en v e rz a m e lo b je c t

re e d s w e r d g e ze g d , z o u de b ib lio g ra fis c h e b e s c h r ijv in g

g e w e e st, w a a r b ij g e ld t d a t n a a rm a te d e p u b lic a tie d ik ­

v a n e lk p e rio d ie k een g ro o t a a n ta l g e g e v e n s b e v atte n

29 Zo zijn een aantal leggers van De Tijd en zijn kopbladen

31

In principe behoren deze scheurkalenders w el tot de

na afloop van de Vaticaanse perstentoonstelling in 1937 bij

periodieke publicaties die in aanm erking komen voor

het oud papier terechtgekomen. De heer A haus, correspon­

beschrijving in de BKNP, w an t ze boden niet alleen de gebrui­

dent van De Maasbode te Rome, zou in opdracht van W.A.

kelijke kalenderinformatie, maar ook teksten, getuige de vol­

Grollenberg, directeur van het advertentiebureau De la Mar,

gende aankondiging in De Morgenpost van 31 oktober 1898:

de leggers als oud papier hebben verkocht (vgl. b rie f J. Derks

“De brie je s [van de scheurkalender] zijn weder aan twee zij­

aan De Tijd (15 dec. 1937), in: A rchief De Tijd (KDC), nr. 250).

den bedrukt. De tekst is bij afw isselin g stemmig, leerrijk,

30 R. van der Meulen, De courant (Leiden [1885]), p. 24.

hum oristisch.”

T he com pilation o f the bibliography

29 w a y th e T w entsche courant (Paper o f T w en te) w a s e x ­

to o th e r p ap ers, o n ly a f e w re c e n t is s u e s o r v o lu m e s

a m in e d in th e b a s e m e n t o f th e p re s e n t n e w s p a p e r a t

h a v e b e e n p re se rv e d . F or in sta n ce , o f th e w e e k ly m a g a ­

H en gelo , th e N ieuw e IJselbode (the N ew IJsel Post) at

z in e V oor iedereen, Boeien d e k a th o liek e lectu u r (For

W a a n d e rs , th e p u b lis h e rs in Z w o lle , th e H eldersche

everybo d y, In te re s tin g C a th o lic re a d in g m atter), w h ic h

p o st (The H eld er Post) in th e p u b lis h e r A n g e n e n t’s

w a s p u b lis h e d fo r a t le a s t s e v e n y e a rs , o n ly th e firs t

d a u g h te r ’s attic in U tre c h t a n d a n u m b e r o f files fr o m

is s u e fr o m 1913 a n d o n e 1918 is s u e co u ld b e traced. For

th e early y e a rs o f th e n e w s p a p e r O ns N oorden (Our

th e p erio d o f 1908-1939 no m o re th a n s ix is s u e s o f h et

N orth) a t th e p r in te r s ’ N o o rd h o lla n d in H o o rn .28 In a

N ieu w e dagblad (the N e w d a ily paper), in d e p e n d e n t

f e w ca ses u n iq u e v o lu m e s w e r e fo u n d in p riv a te co llec­

a d d itio n a l p a p e r o f D e M a a sb od e (Th e M e u s e M e s s e n ­

tio n s, fo r in sta n ce, th e o ld e s t v o lu m e s o f th e N ieuw e

ger) fo r R o tterd am , h a v e b e e n p re s e rv e d in th e D u tch

Schiedam sche courant (N ew S c h ie d a m n e w sp a p er).

P re ss M u s e u m . N o th in g a t a ll can b e re co v e re d fr o m

S o m e tim e s m u c h m o re w a s fo u n d in attics an d b a s e ­

th e p re -w a r p erio d o f de W esterbod e (T id in g s fr o m th e

m e n ts th a n w a s rep orted ; fo r in sta n ce, a b o u t ten v o l­

W est), th e C a th o lic n e w s p a p e r fo r th e W e s tla n d .

u m e s o f h e t D istr ict Zevenbergen (The Z e v e n b e rg e n

F o rtu n a te ly u n iq u e v o lu m e s an d is s u e s re g u la rly

D istrict) - a r o u n d 1900 th is w a s th e in d e p e n d e n t ad d ­

fin d th e ir w a y to p u b lic d e p o sito rie s. W ith th e excep ­

itio n a l p a p er to th e Steen berg sch e couran t (Steenbergen

tio n o f c u rre n t s u b s crip tio n s th e e n tire v a lu a b le co lle c­

n e w sp a p e r) - w e r e fo u n d h id d e n o n a c lo s e t a t th e p rin t­

tio n o f ca th o lic a p e rio d ica ls a t th e KD C is th e r e s u lt o f

e r s ’ V e rm e u le n in S teen b ergen . S o m e v o lu m e s o f th e

g ifts fr o m in s titu tio n s , p riv a te p e rs o n s , o rd e rs an d

V alken burgs nieuw s- en advertentieblad (N ew sp ap er

c o n g re g a tio n s . In a n u m b e r o f ca se s p u b lis h e rs o f d aily

a n d a d v e rtis e r o f V a lk e n b u rg ) a n d its s u c c e s s o r de L im ­

p a p e rs a n d n e w s p a p e rs h a v e d e p o site d th e ir file s a t th e

burger (the L im b u rger) w e r e fo u n d a t th e p r in te r s ’

lo cal re co rd s office. In th e 1980s th e U n iv e r sity L ibrary

C ro lla in V a lk e n b u rg . A lth o u g h th e y are in a b a d sh ap e,

o f N ijm e g e n acq u ire d th e fir s t e le v e n v o lu m e s (1883­

a t le a s t th e y h a v e (for th e m om en t) b ee n p re serve d . O ur h o p e to fin d th e S u n d a y p a p er de G eluksbode

1894) o f de P o st (the Post), th e C a th o lic n e w s p a p e r fo r A r n h e m . In th a t s a m e p e rio d th e Jan C u n e n ce n tru m

(Good T id in g s), w h ic h w a s a ls o p u b lis h e d b y C rolla,

(Jan C u n e n Centre) in O ss acq u ire d a n u m b e r o f early

tu r n e d o u t to b e in v a in . T h e re fo re de G eluksbode (Good

is s u e s o f d eS ta d O ss (the T o w n o f Oss). In Jan u ary 1988

T id in g s) fa lls u n d e r th e ca te g o ry o f ‘d e ad title s ’ o r

th e Z e e la n d lib ra ry b o u g h t th e firs t v o lu m e o f th e

‘ se a rc h title s ’ fo r th e tim e b e in g . S ea rch titles a r e p e rio ­

n e w s p a p e r Zela n d ia fr o m 1902 fo r 120 g u id e rs fr o m a n

d ic p u b lic a tio n s th a t w e r e d efin itely p u b lis h e d d u r in g a

a n tiq u a ria n b o o k s h o p a t M id d e lb u rg . T h a n k s to th e

lo n g e r o r sh o r te r p erio d o f tim e, b u t o f w h ic h n o is s u e ,

p erce p tiv ity o f M r L e m stra, b o a rd m e m b e r o f th e A n t i­

le t a lo n e a co m p lete v o lu m e , co u ld b e ex a m in ed . A t th e

q u a ria n Society O u d -Q u ad yck fr o m K w a d ijk , th e files o f

m o m e n t th e re are 191 p e rio d ic p u b lic a tio n s on th e lis t

th e N ieu w e Purm erender couran t (N ew P u rm e re n d

o f sea rc h titles. It is p o s s ib le th a t c lo se r e x a m in a tio n

N e w sp ap e r) w e r e s a v e d j u s t in tim e d u r in g a w a s te -

d u r in g th e p ro c e ss o f e d itin g th e n e x t v o lu m e s o f th e

p a p e r co llectio n , a n d w e r e tr a n s fe rre d to th e lo c a l a n ti­

BKNP w i l l s h o w th a t in s o m e ca se s it is a m a tte r o f

q u itie s ’ ro o m .

in c o rre ct refe re n c e to title, b u t th e fa c t re m a in s th a t th e trace s o f a co n sid era b le n u m b e r o f p e rio d ic p u b lic a ­

U n fo rtu n a te ly , b o th in th e d is ta n t a n d re c e n t p a st, a lo t o f u n iq u e m a te ria l w a s n o t p re s e rv e d o u t o f n e g li­

tio n s h a v e b e e n e ra se d . T o illu s tra te th is fa c t a n u m b e r

g en ce .29 T h r o u g h th e a g e s b o o k s h a v e b e e n co lle cto r’s

o f e x a m p le s can b e m en tio n ed : n o t a s in g le is s u e h a s

ite m s a n d th e th ic k e r a n d w e ig h tie r th e p u b licatio n ,

b e e n fo u n d o f Ideaal, H e t k lein e m ag a zine (Ideal, th e lit­

th e b e tte r th e ch a n ce s o f s u rv iv a l. W ith re g a rd to p e rio ­

tle m a g a zin e ), w e e k ly p a p er o f H elm o n d p r in te r s ’ in

d ic p u b lic a tio n s, th e le a rn e d jo u r n a ls in p a rticu la r

th e 1930s. N o th in g h a s b e e n p re s e rv e d o f th e N ieuw s­

h a v e b e e n ca re fu lly b o u n d a n d p re se rve d . A s f a r as

blad van W oerden (W o erd en N ew sp ap e r), fo r y e a rs th e

p a p e rs w h ic h a im a t n e w s serv ice, e ith e r in a g e n e ra l

in d e p e n d e n t a d d itio n al p a p e r to D e S tich tse p o st (The

s e n s e (n e w sp ap e rs) o r in a lim ite d se n s e (m a g a z in e s o f

S tich t post), th e C a th o lic n e w s p a p e r fo r th e p ro v in ce o f

p olitical, re lig io u s or s o cia l g ro u p in g s ) a re co n cern ed ,

U trech t, n o r o f de Grensbode (B order T id in g s ), n e w s p a ­

th e p re d o m in a n t in flu e n c e o f th e ir p ractical v a lu e is

p e r a n d a d v e rtis e r fo r e a s te rn G eld erlan d . W ith re g a rd

s u c h th a t it a p p e a rs to g o a g a in s t th e n a tu re o f th e

28 In the meantime the files o f Ons Noorden (Our North)

independent additional papers ended up in the waste-paper

have been transferred from Hoorn to the Groningen m unici­

basket after the Vatican press exhibition in 1937. Mr Ahaus,

pal records office. The files in question from the University

the Rome correspondent o f the Maasbode (Meuse M essen­

Library o f Nijm egen are kept at Groningen as w ell. In this

ger) is said to have sold the files as waste-paper by order o f

w ay the volum es, w hich had, strangely enough, been kept at

W. A. Grollenberg, m anager o f the advertisem ent agency De

three different places (Groningen, Hoorn and Nijmegen)

la Mar (Cf. letter J. Derks to De Tijd (The Times) (15 December

were brought back together as one, complete set.

1937), in: A rchief De Tijd (The Times Archives)(KDC), nr 250).

29 Thus a num ber o f files ofD e Tijd (The Times) and its

Het sam enstellen van de bibliografie en b o v e n d ie n z o u d e n d e v e ra n d e rin g e n d ie tijd e n s de

k ra n te p ap ie r. H et m a k e n v a n e e n b ib lio g ra fis c h e

b e s ta a n s p e rio d e op trad en , steed s w o r d e n v e r a n t­

b e s c h r ijv in g v a n e e n k r a n t a a n d e h a n d v a n m icro ­

w o o rd : bij een n ie u w e o n d e rtitel o f u itg e v e r, bij een

fich es o f e e n m icro film le v e rt e c h te r m o e ilijk h e d e n op.

a n d e r fo r m a a t en een a n d ere fre q u e n tie w o r d t o p g e g e ­

E en d e rg e lijk e b e s c h r ijv in g k a n n o o it z o v o lle d ig z ijn

v e n bij w e l k n u m m e r d ie w i jz ig in g in trad , e n b ij de

a ls b ij h e t in z ie n v a n d e o rig in e le e x e m p la re n . In de

red a cteu re n d e ja r e n v a n red a cteu rsch a p . D eze

g r ijz e m a s s a d e r fich es s p r in g e n w ijz ig in g e n in de

a fs p r a a k o m d e w ijz ig in g e n d ie z ic h tijd e n s de

tite lk o p en in h e t fo rm a a t, a a n w e z ig h e id v a n b ijla g e s

b e s ta a n s p e rio d e v a n een b la d v o o rd ed en , te d ateren ,

en e x tra -n u m m e rs n ie t in h e t o o g en d re ig e n o n o p g e ­

d w in g t d e b ib lio g r a a f o m steed s a lle ja a r g a n g e n in te

m e rk t te b lijv e n . In d it o p z ic h t h e b b e n d e b e sc h rij-

z ie n o p z o e k n a a r d e a fle v e r in g e n w a a r u it d e v e ra n d e ­

v in g s w e r k z a a m h e d e n v o o r d e BKNP v a a k ju is t op tijd

rin g e n - a l d an n ie t u itg e s p ro k e n - z ijn a f te lezen . D it

- to en d e le g g e r s n o g b e s c h ik b a a r w a r e n - p laats-

z o r g d e v o o r een tw e e ta l p rob lem en : a lle re e rs t d e m o e i­

g e v o n d e n .33

lijk h e id o m in b ib lio th e k e n en a rch ie v e n de sta p els b a n d e n en le g g e r s in h a n d e n te k rijg e n , en ten tw e ed e

De v e ra n d e rin g e n d ie o p tred en tijd e n s h e t b e s ta a n v a n e e n tijd s c h r ift o f kra n t, z ijn n ie t a ltijd e x act te d ate­

de h in d e rlijk e o m s ta n d ig h e id , w a n n e e r v e r a n d e r in ­

ren . D at is a lle re e rs t h e t g e v a l a ls e r ja a r g a n g e n o f afle­

g e n n ie t e x act k u n n e n w o r d e n g ed ateerd d o o r h e t o n t­

v e r in g e n o n tb re k e n en e r j u i s t in d ie p e rio d e w i j z ig in ­

b re k e n v a n ja a r g a n g e n , v a n a fle v e r in g e n o f v a n o m s la ­

g e n m o e te n z ijn o p g e tre d e n in o n d e rtitel, u itg e v e r o f

gen.

red actie. O ok h e t o n tb re k e n v a n o m s la g e n is ech ter

H et le v e rt w e in ig m o e ilijk h e d e n o p o m a lle afleve­

v o o r d e b ib lio g r a a f z e e r h in d e rlijk . H ierb o v en w e r d

rin g e n v a n de Z eeuw sch e alm anak voor room sch-katho-

re e d s o p g e m e rk t, d a t bij p e rio d ie k e n d ie v o lg e n s de

lieken ter in z a g e te k rijg e n , w a n t h e t g a a t h ie r o m tw ee

b ib lio th e e k c a ta lo g u s co m p le e t a a n w e z ig z ijn , v a a k h e t

u itg a v e n v o o r d e ja r e n 1857 en 1859. D e 45 ja a r g a n g e n

e e n o f a n d e r on tbreekt: lo s to e g e v o e g d e illu s tra tie s o f

v a n h e t D agblad van Noord-Brabant, de b a n d e n v a n een

b ijla g e s , p ro s p e ctu s se n , ja a r r e g is t e r s , sp e cia le a fle v e ­

e e u w K a th o liek e illu s tra tie o f d e le g g e r s v a n ze v e n

r in g e n - v o o r a l a ls d ie v a n een a fw ijk e n d fo rm a a t z ijn

d ece n n ia v a n h e t K a th o liek e sch oo lbla d z ijn ech ter n ie t

- a d v e rte n tie g e d e e lte s e n o m s la g e n . Ju ist o p de o m s la ­

o p re g u lie re w i jz e v ia u itle e n b rie j e s in e en s tu d ie z a a l

g e n s ta a n v a a k d e g e g e v e n s d ie n o d ig z ij n v o o r een

in te zie n . G e lu k k ig lu k te h e t v r ijw e l a ltijd n a k o rte re o f

b ib lio g ra fis c h e b e s c h r ijv in g : d e v e r s c h ijn in g s d a tu m ,

la n g e re o n d e rh a n d e lin g to e s te m m in g te k r ijg e n o m in

o n d e rtitel, u itg e v e r, red actieled en .

de m a g a z ijn e n v a n a rch ie v e n e n b ib lio th e k e n d e tijd ­

De a a n w e z ig h e id v a n o m s la g e n k a n b e p a le n d z ijn

sch rifte n en k ra n te n te b e s c h r ijv e n . V o o r h e t m a k e n

v o o r d e re c o n stru ctie v a n de g e s c h ie d e n is v a n e e n blad .

v a n go ed e b ib lio g ra fis c h e b e s c h r ijv in g e n is h e t n o d ig

Z o w e r d p a s u it d e o m s la g e n v a n L ectu u r b e k e n d , d a t de

o m h e t m a te ria a l d irect o n d e r h a n d b e re ik te h ebben.

e e rs te a fle v e rin g e n u it 1904 v a n d it b o e k e n b la d bij J.S.

H et is en b lijft de e n ig e m a n ie r o m a lle g e g e v e n s te v e r ­

d e H aas te A m s te r d a m w a r e n u itg e g e v e n en n o g n ie t

z a m e le n en m e t b e h u lp v a n K r u itw a g e n s z e s d e z in t u ig

b ij V a n A lfe n te H aa rle m , w ie n s n a a m op d e ja a rb a n d -

de m o m e n te n w a a r o p ee n v e r a n d e r in g p la a ts v o n d , te

p a g in a v a n h e t e e rs te d eel p rijkt. In de a a n D e H aas

a c h terh a len . D o or h e t s ig n a le re n v a n ee n w i jz ig in g

g e w ijd e m a p v a n d e B ib lio th e e k v a n d e V e r e e n ig in g ter

v a n fo rm a a t, v a n lay-out, v a n p a p ier k o n v a a k een v e r ­

B e v o rd e rin g v a n d e B e la n g e n d es B o e k h a n d e ls

a n d e rin g v a n u itg a v e , v a n d ru k k e r o f red a cteu r w o r ­

(BVBBB) k o n v e r v o lg e n s een p ro sp e ctu s w o r d e n o p g e ­

d en v a s tg e s te ld . In de a fg e lo p e n ja r e n z ijn in de b ib lio th e k e n en a rch ie v e n een g ro o t a a n ta l le g g e r s v a n k ra n te n gem i-

sp o o rd , d ie in te r e s sa n te in fo rm a tie v e r s c h a ft o v e r h e t o n ts ta a n v a n h e t b la d .34 Bij d e b e s c h r ijv in g v a n de p e rio d ie k e n m o e s t w o r ­

crofich eerd .32 D it is v a a k b itte re n o o d za ak . D e to eg en o ­

d en g e c o n sta te e rd d a t d e o m s la g e n v a n p e rio d ie k e n in

m e n en n o g steed s g ro e ien d e b e la n g s te llin g v o o r de

h e e l w a t g e v a lle n o n tb rek en . V a a k w e e t m e n n a u w e ­

k ra n t a ls h is to r is c h e b ro n , en d e d a a ru it v o o rtv lo e ie n ­

lijk s w a t v e rlo re n is g e g a a n . S o m s e c h te r tr e ft m e n een

de v e e lv u ld ig e ra a d p le g in g d e r le g g e rs , b ete k en t

lo s n u m m e r m e t o m s la g a a n e n d a n w o r d t d u id e lijk ,

im m e rs ee n z w a r e a a n s la g o p d e b ro o s h e id v a n h e t

z o a ls in h e t g e v a l v a n O ns K erk k lo k je, W eek bla d voor

32

Het w are te w ensen dat een bibliothecaris o f archivaris

33 De Koninklijke Bibliotheek heeft in de zom er van 1988

bij de b eslissin g tot m icrofichering van kranten zich het

besloten om de couranten die in een slechte staat verkeren,

bestaan van verschillende edities realiseert. W anneer er ver­

voortaan niet meer ter inzage te geven. Vgl. Open, 20(1988),

schillende exemplaren van een krant zijn bewaard gebleven,

p. 332.

zouden idealiter de per editie w isselende pagina’s moeten

34 In het archief van het Bisdom Haarlem berusten enkele

w orden vastgelegd. Op zijn m inst m oet erop worden gelet,

brieven die licht werpen op het conflict binnen de oorspronke­

dat de laatste - en dus m eest volledige - editie op microfiche

lijke redactie van Lectuur en tussen de uitgevers De Haas en

w ordt gezet.

V an Alfen. Vgl. A rchief van het R.K. bisdom Haarlem na 1853, gedeponeerd in het Rijksarchief Haarlem, nr. 959.

The compilation o f the bibliography

31 m a te ria l to p re s e rv e th e m . T h e D u tch p re s s e x p e rt

a n d files in lib ra rie s a n d re co rd s o ffices, an d , secon d ly,

‘ava n t-la -lettre’ R ein d ers v a n d e r M e u le n a lread y p o in t­

th e a g g ra v a tio n w h e n it w a s n o t p o s s ib le to d ate ch a n ­

e d th is out: ‘W e h a v e a tta ch ed too little v a lu e to co llect­

ge s accu rately b e c a u s e v o lu m e s , is s u e s o r co v e rs w e r e

in g a n d p r e s e r v in g th e s e d o cu m en ts [= n ew sp ap ers],

m is s in g .

n o t o n ly o f im p o rta n c e to h is to ry in g e n e ra l, b u t p a rti­ c u la rly c h a ra c te ristic o f s o cia l co n d itio n s. T h e u p s an d

I t is n o t d iffic u lt to p e ru s e a ll th e is s u e s o f th e Zeeuw ­ s e alm anak voor room sch-kath olieken (A lm a n a c fo r

d o w n s o f th e n e w s p a p e rs th e m s e lv e s th e re fo re h a v e to

R o m an C a th o lics in Zeelan d ), s in ce it w a s o n ly is s u e d

b e record ed fr o m b its a n d p ieces a n d so m e tim e s

tw ice, on ce in 1857 a n d th e seco n d tim e in 1859. T h e 45

q u e s tio n a b le in fo rm a tio n ’.30 W h e n a n e w s p a p e r, trad e

v o lu m e s o f th e D agblad van N oord-Brabant (N orth B ra­

jo u r n a l, re lig io u s o r p o litic a l o rg a n h a s s u r v iv e d th e

b a n t D aily p ap er), th e v o lu m e s o f a ce n tu ry o f K a th o lie ­

ra v a g e s o f tim e , th e re is u n fo rtu n a te ly s till a p o s s i­

ke illu s tra tie (C ath olic Illu stra tio n ) or th e files o f se v e n

b ility th a t it en d s u p in a w a s te -p a p e r b a sk e t, b e c a u s e

d ecad es o f h e t K a th o liek e sch oo lbla d (the C a th o lic E d u ­

th e lib ra ria n co n cern ed is n o t co n v in ce d o f th e n e ed to

ca tio n a l m a g a zin e ), h o w e v e r, c a n n o t b e e x a m in e d in

p re s e rv e th is typ e o f p erio d ic p u b lic a tio n a n d fin d s it

th e r e g u la r w a y , b y h a n d in g in a re a d in g ro o m slip .

a n n o y in g to h a v e a n u m b e r o f p o s s ib ly u n b o u n d an d

F o rtu n a tely, in n e a rly a ll c a s e s it w a s p o s s ib le to g e t

in c o m p le te v o lu m e s in h is rep o sito ry.

p e rm is s io n to d e scrib e th e p e rio d ica ls a n d n e w s p a p e rs

O b vio u sly th e ‘s e a rc h title s ’ h a v e b e e n in c lu d e d in

in th e re p o sito rie s o f re co rd s o ffices a n d lib ra rie s. In

th e b ib lio g ra p h y w it h th e in fo rm a tio n a v a ila b le fr o m

o rd e r to p ro v id e accu rate b ib lio g ra p h ic a l d e scrip tio n s

s e co n d ary so u rce s. T h e re is a p o s s ib ility th a t b y r e s ­

it is e s s e n tia l to h a v e th e m a te ria l clo se a t h a n d . I t is

c u in g th e s e titles fr o m o b liv io n , v o lu m e s o r is s u e s

a n d w i ll r e m a in th e o n ly w a y to co llect a ll th e in fo r m a ­

m a y tu rn u p . In m o s t ca ses, s u c h a s th e v a r io u s te a r-o ff

tio n a n d to d isco v e r, th ro u g h th e h e lp o f K r u itw a g e n ’s

ca le n d a rs, th is h o p e w i l l b e v a in . U n d o u b ted ly a le a f

s ix th se n se , th e m o m e n ts w h e n a ch a n g e to o k place.

w i l l h a v e b ee n to rn o f f ev e ry d ay.31

S p o ttin g a c h a n g e in fo rm a t, la y -o u t o r typ e o f p ap er o fte n re s u lte d in d is c o v e rin g a ch a n g e o f ed ition , p rin t­

5. T h e d e s c r ip t io n o f th e p e r io d ic p u b lic a t io n s

e rs or ed ito rs. T h e la s t f e w y e a r s lib ra rie s a n d re co rd s offices h a v e

W h e n th e co m p ile rs o f th e b ib lio g ra p h y h a d b e e n s u c ­

s to re d a la r g e n u m b e r o f n e w s p a p e r files in m icro ­

c e s s fu l in lo c a lis in g a p erio d ic p u b licatio n , a n d h a d

fic h e s,32 o fte n o u t o f d ire n e ce ssity . A fte r all, th e in ­

s u b s e q u e n tly d e te rm in e d th a t th e title co n cern ed m e t

c r e a s in g in te r e s t fo r th e p a p e r a s a h is to ric a l so u rce,

th e crite ria fo r in c lu s io n in th e b ib lio g ra p h y , th is p e rio ­

an d , a s a re s u lt, th e fr e q u e n t co n s u lta tio n o f th e files,

d ic p u b lic a tio n h a d to b e d escrib ed . A s w a s sta ted

m a y ca u s e d a m a g e to th e v u ln e r a b le n e w s p rin t.

ab ove, th e b ib lio g ra p h ic a l d e scrip tio n o f e ach p erio dic

M a k in g a b ib lio g ra p h ic a l d e scrip tio n o f a n e w s p a p e r

p u b lic a tio n w a s to co n tain a g re a t d e a l o f in fo rm a tio n

o n th e b a s is o f m icro fic h e s o r m icro film s , h o w e v e r,

an d , m o reo v er, a ll th e c h a n g e s th a t h a d o ccu rred

p re s e n ts a p rob lem . S u ch a d e scrip tio n can n e v e r b e as

d u r in g th e p erio d o f p u b lic a tio n w e r e to b e a cco u n ted

co m p lete a s o n e m a d e o n th e b a s is o f e x a m in in g th e

fo r: w h e n th e su b title o r p u b lis h e r, fo r m a t o r fr e q u e n ­

o rig in a l copy. In th e g re y m a tte r o f fich es, c h a n g e s in

cy ch a n g ed , th e n u m b e r in w h ic h th is c h a n g e o ccu rred

th e m a s t h e a d a n d fo rm a t, th e p re se n c e o f s u p p le ­

w a s m en tio n ed ; w h e n th e ed ito rs ch a n g e d , m e n tio n

m e n ts a n d sp e c ia l is s u e s do n o t catch th e eye a n d th e re ­

w a s m a d e o f th e year(s) in w h ic h th is h ap p e n ed . T h e

fo re th e re is a d a n g e r th a t th e y are o verlo o k ed . In th is

d ecisio n to d ate th e c h a n g e s th a t o cc u rred d u r in g th e

re s p e ct w o r k fo r th e d e scrip tio n s in th e BKNP w a s

p erio d o f p u b lic a tio n o f a p erio d ic p u b lic a tio n fo rce d

o fte n ca rrie d o u t j u s t in tim e - a t a tim e w h e n th e files

th e b ib lio g ra p h e r to e x a m in e a ll th e v o lu m e s , lo o k in g

w e r e s till a v a ila b le .33

f o r th o s e is s u e s w h ic h p ro v id e d e v id en ce o f m a jo r or

I t is n o t a lw a y s p o s s ib le to d ate th e c h a n g e s th a t oc­

m in o r c h a n g e s . T h is created tw o p ro b le m s: firs t o f a ll

c u rre d d u r in g th e p e rio d o f p u b lic a tio n o f a p e rio d ica l

th e p ro b lem o f h a v in g to e x a m in e th e p ile s o f v o lu m e s

o r n e w s p a p e r accu rately. In th e firs t p lace th is is th e

30 R. van der Meulen, De courant (The newspaper)(Leiden [1885]), p. 24. 31 Generally these tear-off calendars belong to the periodic

32 It would be desirable i f librarians or archivists, w hen they decide to store newspapers on microfiches, realized that there m ightbe various editions. W hen various copies o f a

publications w hich qualify for description in the BKNP, since

newspaper have been preserved, the ideal procedure would

they provide not only the usual calendar information, but

be to record the pages that changed in each edition. A t least

also contain text material, as is illustrated by the follow ing

they w ould have to make sure that the last - and therefore

announcem ent in De Morgenpost (The M orning Post) o f 31

m ost complete - edition be stored in microfiches.

October 1898: ‘The leaves [of the tear-off calendar] have been

33 In the sum m er o f 1988 the Royal Library decided they

printed on two sides again. The text varies from solemn and

w ould no longer allow access to those newspapers that are

instructive to hum orous’.

not w ell preserved. Cf. Open (Open), 20(1988), p. 332.

Het sam enstellen van de bibliografie k a th o liek e h u isg ezin n en , d a t d a a ro p n ie t a lleen a d v e r­

z o u k u n n e n d e n k e n d a t b ij b ib lio g ra fis c h w e r k su b je c­

ten ties, m a a r o o k een fe u ille to n v e rh a a l w e r d a fg e ­

tiv ite it k a n w o r d e n u itg e b a n n e n o f d a t h e t m o g e lijk is,

d ru kt. Bij h e t c u ltu re le w e e k b la d Opgang (1921-1934) is

z o a ls in d e o o rsp ro n k e lijk e s u b s id ie -a a n v r a a g v o o r h e t

in v e e l g eb o n d en ja a r g a n g e n h e t o m s la g g e d e e lte n ie t

B K N P-project sto n d , te k o m e n to t ‘h a rd e o b jectieve

m e ege b o n d en . D it ro m e in s g e p a g in e e rd e g ed eelte bij

g e g e v e n s ’. W e lis w a a r is d e in fo rm a tie in d e b e s c h r ij­

elk e a fle v e r in g b e v a tte een v e rh a a l, d e concert- en

v in g e n a lle re e rs t ge b a se e rd o p d e p e rio d ie k e n z e lf, a a n ­

to n ee lk ro n ie k , een b o ek e n ru b rie k , een ‘v ro u w e n h o e k -

g e v u ld m e t co n te m p o ra in b ro n n e n m a te r ia a l en s e cu n ­

j e ’, d e p r ijs v r a a g ‘K en t Gij U w e ig e n la n d ’ en a d v e rte n ­

d a ire lite ra tu u r - e n d u s z ijn d e g e g e v e n s steed s v e r i­

ties v a n o n d e r m e e r h e t C en tra a l R.K. B etrekk in gen -

fie e rb aa r - , m a a r d a t w i l n ie t z e g g e n , d a t bij h e t v e r z a ­

S ecreta ria at v a n d e V e r e e n ig in g B lijv e n d V e rb a n d tus-

m e le n su b je c tie v e in v lo e d e n v a n d e b ib lio g r a a f n ie t

s ch e n b e tre k k in g g e v e n d e n e n b e tre k k in g zo e k e n d e n

z o u d e n z ijn b in n e n g e d ro n g e n : p e rio d ie k e n h ebben

u it d e n iet-a rb eid ersk lasse . H et is o o k in v e rb a n d m e t d e a d v erten ties n o d ig d at de o m s la g e n v a n tijd s c h rifte n b e w a a r d b lijv e n . G.W .

im m e rs e e n z o ’n le v e n d ig e g e s ch ie d e n is , d a t z e n ie t v o lle d ig te v a n g e n z ijn in e e n v a n te v o re n v a s tg e s te ld e s tru c tu u r.

O v in k w e e s h ie r a l ja r e n g eled en op, to en h ij sch reef: “V o o r d e p e rs w e te n s c h a p , m a a r o o k v o o r d e e co n o m i­ sch e g e s ch ie d e n is , m o e t d e re c la m e a b s o lu u t b e w a a rd

6 . D e p r e s e n t a t ie v a n d e B K N P

b lijv e n en m o e t m e n d ie m é é in b in d en . E en slu ite n d e

H et o o rsp ro n k e lijk e p la n v o o r e e n g e d ru k te u itg a v e

g e s ch ie d e n is v a n h e t a d v e rte n tie w e ze n z a l n ü a l h e e l

v a n d e b ib lio g ra fie is n o o it o p g e g e v e n . I n ja n u a r i 1983

m o e ilijk z ijn te s c h rijv e n ” .35 V e e l is in d e rd a a d v e rlo re n

w e r d b e s lo te n tot een u itg a v e in d e e lb ib lio gra fie ë n ,

g e g a a n . D e ja a r g a n g e n v a n de K a th o liek e Illu s tr a tie

w a a r b ij p rio rite it w e r d g e g e v e n a a n h e t d eel b e tre ffe n ­

z ijn w e lis w a a r in een a a n ta l b ib lio th e k e n b e w a a rd , en

d e d e dag- en n ie u w sb la d p e rs .

d an n o g w e l in d e fra a ie , d o or h e t tijd s c h r ift g elev erd e

T w e e b e la n g rijk e fa c to re n sp e e ld e n m e e bij de

b a n d en , m a a r d e o m s la g e n m e t d e a d v e rte n tie s z ijn

b e s lis s in g o m v o o r r a n g te v e rle n e n a a n de d ag- en

n ie t m e ege b o n d en . T o ch m o e te n d e ze er z e k e r g e d u re n ­

n ie u w sb la d e n . A lle r e e r s t is d e b e la n g s te llin g v o o r de

de een a a n ta l ja r e n w e l z ijn g e w e e st. In h e t v e r s la g v a n

p e rs g e s c h ie d e n is d e a fg e lo p e n d e ce n n ia s te r k to e g e n o ­

de e erste a lg e m e n e v e r g a d e r in g v a n d e N V M a a tsc h a p ­

m e n . H ie rv o o r k a n g e w e z e n w o r d e n o p d e w e r k z a a m ­

pij d e K a th o lie k e Illu s tra tie le z e n w e im m e rs: “ Op a a n ­

h e d e n v a n d e C o m m is s ie B e v o rd e rin g P e rs h is to ris c h

z o e k v a n een d er a a n d e e lh o u d e rs z ijn w i j b e g o n n e n

O n d erzoek , o p g e r ic h t in 1978 o n d e r a u s p ic ië n v a n de

m e t a d v e rte n tië n te p la a ts e n o p d en o m s la g d er K a th o ­

S o cia a l-W e te n sch a p p e lijk e R aad v a n d e K o n in k lijk e

lie k e Illu stra tie . V o o r d e M a a tsc h a p p ij w e r d d it een

N e d e rla n d se A k a d e m ie v a n W e te n s c h a p p e n .37 De

n ie u w e b ro n v a n in k o m s te n , d ie o n g e tw ijfe ld n o g

C o m m is s ie h e e ft h e t to t s ta n d k o m e n v a n de C entra le

steed s g ro o ter z a l w o rd e n , d a a r h e t v o o rd e e l v a n d eze

cata log u s van dag-, nieuw s- en w eekbladen (C C D )b e v o r­

w i jz e v a n a a n k o n d ig in g o n d e r z u l k e en a a n z ie n lijk

d erd . D eze in v e n ta r is a tie h e e ft op h a a r b e u r t a ls g u n ­

p u b liek , m e e r en m e e r z a l w o r d e n g e w a a rd e e rd .” 36 H et o n tb rek en v a n o m s la g e n , v a n a fle v e r in g e n en v a n ja a r g a n g e n , m a a k t h e t n ie t m o g e lijk o m d e w i j z i ­ g in g e n d ie z ic h v o o rd e d e n bij e en p erio d iek, steed s

s tig n e v e n e ffe c t g e h ad , d a t z ij to t een z o r g v u ld ig e r b e h a n d e lin g v a n d e ze p e rio d ie k e n in d e b e w a a rp la a t­ s e n h e e ft b ijg e d r a g e n . H et p e rs h is to ris c h o n d e rzo e k is se d e rt e n ig e d ecen ­

e x act te d ateren . D aa ro m is in d e BKNP d e to e v lu c h t

n ia o p v a lle n d to e g e n o m e n en h e e ft g e re s u lte e rd in een

g e n o m e n to t h e t g e b ru ik v a n ‘a c co la d e h a k e n ’ {...}, d ie

g ro o t a a n ta l w e r k s tu k k e n en scrip tie s e n in e n k e le d is ­

een ‘v o o r lo p ig e ’ d a te rin g geven ; d a t w i l z e g g e n : de

se rta tie s. D e gro e ie n d e p e rs h is to ris c h e b e la n g s te llin g

d a te rin g is ze k e r to t e n m e t o f v a n a f de tu s s e n ‘acco la­

w a s in 1983 te b e s p e u re n en h e e ft in b e la n g rijk e m ate

d e h a k e n ’ g e p la a ts te d atu m , o m d a t z ij n ie t k o n w o rd e n

b ijg e d r a g e n to t h e t b e s lu it o m h e t e e rs te d eel v a n de

ge p re cise e rd d o o r h e t o n tb rek e n v a n ja a r g a n g e n , afle­

BKNP a a n d e d ag- e n w e e k b la d p e rs te w ijd e n . D eze

v e r in g e n o f o m s la g e n .

k e u z e w e r d te v e n s b e p a a ld d o o r d e o m s ta n d ig h e id d a t

H et b e s c h r ijv e n v a n de p erio d ie k e n is g e b e u rd v o l­ g e n s v a s to m lijn d e ric h tlijn e n b in n e n een v a s tg e s te ld e

j u i s t h e t b e s c h r ijv e n v a n de d ag- e n n ie u w s b la d e n v o o r h e t g ro o ts te d e e l n o g m o e s t p la a ts v in d e n . De b e s lis ­

s tru c tu u r. V o o r e lk e titel w e r d e n steed s d e ze lfd e g e g e ­

s in g o m in h e t e e rste d e e l j u i s t d ie b e s c h r ijv in g e n o p te

v e n s v e r z a m e ld en o p d e ze lfd e w i jz e gen o teerd . M en

n e m e n w a a r v o o r n o g h e t m e e s te w e r k m o e s t w o rd e n

35 G.W. Ovink, Familieleden als zedenvormers (’s-Gravenhage 1959), p. 35.

248. In 1989 is de Com m issie Bevordering Pershistorisch Onderzoek opgegaan in de W erkgroep M ediageschiedenis.

36 Het Huisgezin, 8(1876-77), nr. 104 (3 m ei 1877), p. 1.

Het is overigens de vraag o f het specifieke pershistorische

37 René Vos, ‘Bevordering van het pershistorisch onder­

onderzoek hiermee op de lange duur gediend zal zijn.

zoek in Nederland’, in: Massacommunicatie, 8(1980), p. 241-

33

The compilation o f the bibliography

ca se w h e n v o lu m e s o r is s u e s o f th e p e rio d d u rin g

I t is e s s e n tia l th a t th e co v e rs o f p e rio d ica ls b e p re ­

w h ic h th e c h a n g e s in u n d e rtitle , p u b lis h e r o r e d ito rial

serv ed , a ls o w it h a v ie w to th e a d v e rtis e m e n ts. G. W .

b o a r d m u s t h a v e o ccurred , are m is s in g . M is s in g c o v e r s

O v in k a lre a d y p o in te d th is o u t lo n g ag o w h e n h e w ro te :

ca n a ls o ca u s e a lo t o f in c o n v e n ie n ce to a b ib lio g ra p h e r.

‘F or th e b e n e fit o f th e p re s s re s e a rch , b u t a ls o fo r th e

A s a lre ad y sta ted above, it is o ften th e ca se th a t so m e

h is to ry o f e co n o m ics it is a b so lu te ly e s s e n tia l th a t a d ­

e le m e n t o f a p e rio d ic p u b licatio n , w h ic h is, ac co rd in g

v e rtis e m e n ts b e p re s e rv e d a n d b o u n d u p w i t h th e re s t

to th e lib ra ry ca ta lo g u e, a v a ila b le in its en tirety, is

o f th e p erio d ica l. A c o n c lu s iv e h is to ry o f a d v e rtis in g

m is s in g : a n n e x e d illu s tra tio n s o r s u p p le m e n ts ,

w i ll b e v e ry d iffic u lt as it i s ’.35 I t is tr u e th a t m u c h m a te ­

p ro s p e ctu s e s, a n n u a l in d e x e s, sp ecia l is s u e s - p a rtic u ­

r ia l h a s b e e n lo st. T h e v o lu m e s o f th e K a th o liek e I llu s ­

la rly th o s e o f a d iffe re n t fo r m a t - a d v e r tis in g sectio n s

tra tie (C ath olic Illu stra tio n ) are b e in g h e ld a t a n u m b e r

a n d co v e rs. T h e co v e r in p a rtic u la r y ie ld s th e in fo r m a ­

o f lib ra rie s - e v e n in th e sp le n d id b in d e rs s u p p lie d by

tio n th a t is n e ed ed fo r a b ib lio g ra p h ic a l d e scrip tio n : th e

th e p e rio d ica l - b u t th e co v e rs h a v e n o t b e e n b o u n d in.

d ate o f p u b licatio n , th e su b title, p u b lis h e r a n d ed ito rial

Still th ey m u s t h a v e b e e n th e re fo r a t le a s t a n u m b e r o f

bo ard .

y e a rs . A fte r all, th e m in u te s o f th e fir s t g e n e ra l m e e t­

T h e a v a ila b ility o f co v e rs ca n b e a d e cisiv e fa c to r fo r

in g o f th e N V M a a tsc h a p p ij d e K a th o lie k e I llu s tra tie

th e re c o n stru ctio n o f th e h is to ry o f a p erio d ic p u b lic a ­

(The C a th o lic I llu s tra tio n Ltd.) read: ‘A t th e re q u e s t o f

tion . For in sta n ce, it w a s o n ly th e co v ers o f Lectuur (Rea­

on e o f th e sh a re h o ld e rs , w e h a v e sta rte d to p lace a d v e r­

d in g m atter) th a t y ie ld e d th e in fo rm a tio n th a t th e firs t

tise m e n ts on th e co v e r o f th e C a th o lic Illu stra tio n . T h is

is s u e s o f th is b o o k m a g a z in e fr o m 1904 w e r e p u b lis h ­

is a n e w so u rce o f in co m e fo r th e C o m p an y, w h ic h w i ll

e d b y J. S. d e H aas in A m s te rd a m , a n d n o t y e t in H a a r­

u n d o u b te d ly in cre ase , sin ce th e a d v a n ta g e s o f th is w a y

le m b y V a n A lfe n , w h o s e n a m e is o n th e w r a p p e r o f th e

o f m a k in g a n n o u n ce m e n ts to s u c h a s u b s ta n tia l gro u p

fir s t v o lu m e . S u b se q u e n tly a p ro s p e ctu s w it h in te r e s t­

o f re a d e rs w i l l b e m o re a n d m o re ap p re cia te d ’.36

in g in fo rm a tio n o n th e o r ig in o f th e p e rio d ica l w a s traced in th e file o f D e H aas a t th e lib ra ry o f d e V ereen i-

M is s in g co v e rs, is s u e s a n d v o lu m e s o f p erio d ic p u b lic a tio n s m a k e it im p o s s ib le to a lw a y s d ate ch a n ­

g in g te r B e v o rd e rin g v a n d e B ela n g en d es B o ek h a n d els

ge s accu rately. T h e re fo re th e BKNP h a s re so rte d to th e

(B VB BB )(R oyal A s s o c ia tio n o f th e B o o k Trad e).34

u s e o f b ra ce s w h e n a ‘p ro v is io n a l’ d ate is given ; th is

In th e p ro c e ss o f d e s c rib in g th e p erio d ic p u b lic a ­

m e a n s th a t th e d ate is accu rate u p to a n d in c lu d in g th e

tio n s it a p p ea red th a t in m a n y ca ses th e co v e rs are

d ate b e tw e e n b ra ce s o r fr o m th e d ate b e tw e e n b ra ce s

m is s in g . V e r y o fte n it w a s n o t v e r y clear w h a t exactly is

o n w a rd , s in ce it w a s n o t p o s s ib le to g iv e a n e x a c t date

m is s in g . S o m etim es, h o w e v e r, a s in g le is s u e w ith

d u e to m is s in g v o lu m e s , is s u e s or co v ers.

co v er is fo u n d w h ic h s h o w s th a t th e p re lim s n o t o n ly

T h e d e scrip tio n o f th e p erio d ic p u b lic a tio n s h a s b e e n

co n tain ed a d v e rtis e m e n ts, b u t a ls o se ria ls . A n ex a m p le

a s s e m b le d a c co rd in g to w e ll-d e fin e d ru le s w it h in a s p e ­

is O ns K erk klo kje, W eek bla d voor k a th o liek e h u isg ez in ­

cific stru c tu re . F or each title th e s a m e in fo rm a tio n w a s

nen (Our Little C h u rc h Bell, W e e k ly m a g a z in e fo r

co llected a n d th is in fo rm a tio n w a s record ed in th e

C a th o lic fa m ilie s ). In m a n y o f th e b o u n d v o lu m e s o f

s a m e m a n n e r. O ne m ig h t th in k th a t b ib lio g ra p h ic a l

th e c u ltu ra l w e e k ly m a g a z in e Opgang (Rise) (1921-1934),

w o r k e x clu d e s th e e le m e n t o f su b je c tiv ity , o r th a t it is

th e p re lim s w e r e n o t b o u n d in . T h is p a rt o f each is s u e ,

p o s s ib le to a r riv e a t - as it w a s p u t in th e o r ig in a l ap p li­

p a g in a te d in R o m an n u m e ra ls , co n tain ed a sto ry, th e

ca tion fo r fin a n cia l aid fo r th e BKN P p ro je c t - concrete,

co n cert a n d d ra m a co lu m n , a litera ry co lu m n , a

o b jectiv e in fo rm a tio n . It is tr u e th a t th e in fo rm a tio n o f

‘w o m e n ’s co rn e r’, th e co m p etitio n ‘K e n t Gij U w e ig e n

th e d e scrip tio n s w a s b a s e d m a in ly o n th e p erio d ic

la n d ’ (D o est k n o w th y o w n coun try) a n d a d v e rtis e ­

p u b lic a tio n s th e m s e lv e s , s u p p le m e n te d b y co n te m p o ­

m e n ts of, a m o n g o th e rs, th e C en tra a l R.K. B etrekkin -

ra ry so u rce m a te ria l a n d s e co n d ary lite ra tu re - w h ic h

g en -S ecreta ria at v a n d e V e r e e n ig in g B lijv e n d V e rb a n d

m a k e s th e in fo rm a tio n v e rifia b le a t a ll tim e s - b u t th is

tu s s e n b e tre k k in g g e v e n d e n e n b e tre k k in g zo e k e n d e n

d o es n o t m e a n th a t th e s u b je c tiv e in flu e n c e s o f th e

u it d e n ie t-a rb e id e rs k la s s e (The C en tra l R o m an C a th o ­

b ib lio g ra p h e r d id n o t p la y a p a rt in th e p ro c e ss o f co l­

lic R elation s-S ecreta ria t o f th e A s s o c ia tio n fo r a P e rm a ­

le c tin g m ate rial: p e rio d ic p u b lic a tio n s h a v e s u c h a liv e ­

n e n t re la tio n s h ip b e tw e e n em p lo y e rs a n d n o n -w o rk ­

ly h is to ry th a t th e y c a n n o t b e ca p tu re d co m p le te ly in a

in g c la s s u n em p lo yed ).

p re v io u s ly fixed stru c tu re .

34

The archives o f the Diocese o f Haarlem holds a number

o f letters w hich shed light on the conflictbetween the origin­ al members o f the board o f editors o f Lectuur (Reading mat­ ter) and between the publishers De Haas and V an Alfen. Cf. Archiefvan hetRKbisdomHaarlem na 1853 (Archives o f the

Roman Catholic diocese o f Haarlem after 1853), deposited at the Public Records Office Haarlem, num ber 959. 35 G. W. Ovink, Familieleden als zedenvormers (Members o f the fam ily as m oral educators (The Hague 1959), p. 35. 36 Het Huisgezin (The Family), nr 104 (3 M ay 1877), p. 1.

Het sam enstellen van de bibliografie

34

v e rric h t, lijk t w e lis w a a r e n ig s z in s p ara d o x aa l, m a a r

n o m e n . D e ‘v ro o m h e id s p e rio d ie k e n ’ z ijn u ite ra a rd w e l

de m a te rië le e n p e rs o o n lijk e o m s ta n d ig h e d e n rec h t­

in h e t d e rd e d eel b e s c h re v e n .

v a a rd ig d e n in 1983 ee n d e rg e lijk e k eu ze. D e v e r d e lin g v a n de tite lb e s c h rijv in g e n o v e r de

4. Opvoeding en onderw ijs. D it d eel o m v a t a lle b la d e n d ie v o o r d e k a th o lie k e je u g d en jo n g e r e n - in c lu s ie f de

a fz o n d e rlijk e d e e lb ib lio g ra fieën is h e rh a a ld e lijk

stu d e n te n - z ijn u itg e g e v e n . H et g a a t h ie rb ij z o w e l o m

o n d e rw e rp v a n d is c u s s ie g e w e e st. A a n e lk e in d e lin g

d e tijd s c h rifte n d ie d o o r je u g d en jo n g e r e n w e r d e n

k le v e n b e z w a r e n en e r b lijv e n a ltijd tw ijfe lg e v a lle n .

ge le z e n , a ls o o k o m d e b la d e n d ie m e t h e t o o g o p h u n

U ite in d e lijk is b e s lo te n tot een u itg a v e in d e v o lg e n d e

o p v o e d in g en o n ts p a n n in g w e r d e n g e s c h re v e n . A lle

v i j f delen:

o n d e rw ijs b la d e n , v a n k le u te rs c h o o l to t en m e t u n iv e r ­

1. Dag- en w eekbladpers. V o o r d e w e e k b la d e n geld t, d at

siteit, z ijn te v e n s in d it d e e l o p g e n o m e n .

zij v a n alg e m e n e , o p in ië re n d e in h o u d m o ete n z ijn o f

5. P o litiek en s o cia le actie. In d it d eel sta a n d e b e s c h r ij­

als b ijla g e v a n een d ag- o f n ie u w s b la d m o ete n z ijn ver-

v in g e n v a n de b la d e n d e r sta n d s- en v a k o rg a n is a tie s ,

sp reid .38

v a n d e p o litie k e p a rtije n , v a n d e o rg a n is a tie s v o o r h e t

2. C u ltu u r en on tspan nin g. In d it d e el w o r d e n a lle c u ltu ­

m a a ts c h a p p e lijk en c h a r ita tie f w e r k .

re le en o p o n ts p a n n in g g e ric h te tijd s c h rifte n o p g e n o ­

A ls o v e r en k e le ja r e n d e ze v i j f d elen , v o o r z ie n v a n

m en : d e w e e k - en m a a n d b la d e n m e t een a lg em en e,

re g is te rs , b e s c h ik b a a r z ijn , is d a a rm e e e e n b e la n g rijk e

v o o r a l c u ltu re le in h o u d ; a lm a n a k k e n ; b la d e n g e w ijd

v o o rw a a rd e v o o r d e b e s tu d e r in g v a n d e o n tw ik k e lin g

a a n ton eel, film , sp o rt, v o lk s d a n s , m u z ie k , ra d io en

v a n h e t k a th o lie k e v o lk s d e e l in de n e g e n tie n d e e n tw in ­

tele visie .

tig s te e e u w ge re a lise e rd . U it v e rb o rg e n h o e k e n is in de

3. G od sdienstig en k e rk elijk leven. B in n en d e crite ria

BKN P v e e l in fo rm a tie bij e lk a a r g e h a a ld o v e r u itg e v e rs

v a n d it d e el v a lle n a lle b la d e n d ie d o o r in s ta n tie s b in ­

en d ru k k e rs , o v e r d ire c te u re n en red a cteu ren . D e tijd ­

n e n d e k a th o lie k e k e rk z ijn u itg e g e v e n : d e an alecta,

s c h rifte n e n k ra n te n , de a lm a n a k k e n e n w e e k b la d e n

d ire c to ria en n a a m lijs te n d er p rie s te rs v a n de v e r s c h il­

z ijn b e te r to e g a n k e lijk g e w o rd e n e n w a c h te n o m als

len d e b is d o m m e n en d e b isd o m b la d en ; o rg a n e n v a n

g e s c h ik te tijd sd o cu m e n te n n a d e r o n d e rzo ch t te w o r ­

k e rk e lijk e c o m m is s ie s en in s te llin g e n v o o r d e m is s ie ,

d en . B o v e n d ie n is h e t te w e n s e n d a t h e t v a s tle g g e n in

a p o sto laa t, k e rk e n b o u w . O ok a lle s tic h te lijk e en in fo r ­

d e BKN P v a n d e k a th o lie k e p u b lica tie s in N e d e rla n d e r­

m a tie v e tijd s c h rifte n u it d e b re d e sc a la d er N ed erla n d ­

toe b ijd r a a g t d a t h e t b e s c h r e v e n m a te ria a l w o r d t b e ­

s e o rd en e n c o n g re g a tie s v in d e n in d it d eel h u n p laa ts,

w a a r d en d a t d e a a n d a c h t v o o r h e t b e h o u d v a n d it o n ­

m e t u itz o n d e r in g v a n d e b la d e n d ie v o o r d e je u g d w e r ­

d e rd e e l v a n h e t cu ltu re e l e rfg o e d w o r d t a a n g e sch e rp t.

d en u itg e g e v e n , w e lk e in h e t v ie rd e d ee l w o r d e n o p g e ­ 38

De katholieke illegale pers uit de jaren 1940-1945 is

selectiefbeschreven, aangezien dit reeds gebeurde door Lydia

W inkel in haar w erk De ondergrondse pers, ’s-Gravenhage

1954.

T he com pilation o f the bibliography

35

6 . T h e p r e s e n t a t io n o f t h e B K N P

n e w sp a p e r. 2. C u ltu re and en tertain m en t. T h is v o lu m e in c lu d e s all

T h e o rig in a l p la n fo r a p rin ted e d itio n o f th e b ib lio g r a ­

p erio d ica ls a im in g a t c u ltu re a n d e n te rtain m e n t: th e

p h y h a s n e v e r b e e n g iv e n u p . In Janu ary 1983 a d ecisio n

w e e k ly an d m o n th ly m a g a z in e s o f a g e n e ra l, in p a rti­

w a s m a d e to p u b lis h th e b ib lio g ra p h y in s ta g e s , g iv in g

cu la r c u ltu ra l n atu re; a lm a n a c s; m a g a z in e s d evoted to

p rio rity to th e p a rt c o n c e rn in g th e d a ily a n d n e w s p a p e r

d ra m a , film , sp o rts, f o lk d a n c in g , m u s ic, ra d io a n d tele­

p re s s. T w o im p o rta n t fa c to rs p la y ed a p a rt in th e d eci­

v is io n .

s io n to g iv e p reced en ce to th e d a ily a n d n e w s p a p e r

3. R eligio u s and ecclesiastica l life. A ll m a g a z in e s

p re s s. F irs t o f a ll th e in te r e s t in th e h is to ry o f th e p re ss

p u b lis h e d b y in s titu tio n s o f th e C a th o lic c h u r c h m e e t

h a s in c re a s e d co n sid e ra b ly d u r in g th e la s t d ecad es,

th e c rite ria fo r in c lu s io n in th is v o lu m e : th e an alecta,

s h o w n b y th e a c tivitie s o f th e C o m m is s ie B e v o rd erin g

d ire cto rie s a n d lis t s o f n a m e s o f p rie s ts o f th e v a r io u s

P e rs h is to ris c h O n d erzo e k (C o m m ittee fo r th e P ro m o ­

d io ceses, a n d th e d io ce sa n m a g a z in e s ; o rg a n s o f th e

tio n o f R esea rch in th e H isto ry o f th e Press), e s ta b lis h ­

c h u rch co m m itte e s a n d in s titu tio n s fo r m is s io n a ry

e d in 1978 u n d e r th e a u s p ic e s o f th e Sociaal-W eten-

w o r k o r ch u r c h b u ild in g . A ls o a ll th e d e v o tio n a l an d

sch a p p e lijk e R aad v a n d e K o n in k lijk e A k a d e m ie v a n

in fo rm a tiv e p e rio d ica ls fr o m th e w id e r a n g e o f D utch

W e te n s c h a p p e n (R oyal D u tch A c a d e m y o f A r ts an d

o rd e rs a n d c o n g re g a tio n s w i l l fin d a p lace in th is v o l­

Scien ce).37 T h e C o m m itte e p ro m o ted th e co m p ilatio n o f

u m e w i t h th e ex ce p tio n o f p e rio d ica ls fo r y o u n g s te rs ,

th e C entra le catalogus van dag-, nieuw s- en w eekbladen

w h ic h w i ll b e in c lu d e d in v o lu m e 4. O b vio u sly th e

(C en tral ca ta lo g u e o f d a ily p ap ers, n e w s p a p e rs an d

‘p iety p e rio d ica ls ’ w i l l b e d e scrib e d in v o lu m e 3.

w e e k ly m aga zin es)(C C D ). T h is in v e n to ry h a s h a d th e

4. I n stru ctio n and education. T h is v o lu m e lis ts a ll th e

u s e fu l sid e-effect th a t it h a s co n trib u ted to a m o re ca re­

p e rio d ica ls fo r C a th o lic y o u n g s te r s , in c lu d in g s tu ­

f u l tr e a tm e n t o f th e p erio d ic p u b lic a tio n s in th e re p o s i­

d en ts. T h e y m a y in c lu d e p e rio d ica ls th a t w e r e re a d by

to ries.

y o u n g people, b u t a ls o p e rio d ica ls th a t w e r e w r itte n

T h e re h a s b e e n a n o tab le in c re a s e o f re s e a rc h in to

w it h a v ie w to y o u n g p e o p le ’s e d u ca tio n a n d e n te rta in ­

th e h is to ry o f th e p re s s s in ce th e la s t fe w d ecad es,

m e n t. A ll e d u ca tio n a l m a g a z in e s , fr o m k in d e rg a rte n to

w h ic h h a s r e s u lte d in a la r g e n u m b e r o f p a p ers an d

u n iv e rs ity , h a v e b e e n in c lu d e d as w e ll.

a rticles, a n d in so m e d is s e rta tio n s . T h is in c re a s e o f

5. P o litics and socia l action. T h is v o lu m e c o n ta in s th e

in te r e s t w a s n o tab le in 1983 a n d h a s p la yed a n im p o r­

d e scrip tio n s o f th e p e rio d ica ls o f p a s to ra l co u n c ils an d

ta n t p a rt in th e d ecisio n to d evote th e firs t p a rt o f th e

trad e u n io n s , o f p o litic a l p a rtie s, o f o rg a n is a tio n s fo r

BKNP to th e d a ily a n d w e e k ly p re s s. T h is d e cisio n w a s

s o cia l w o r k a n d ch a rity.

a ls o in flu en c e d b y th e fa c t th a t to a la r g e e x te n t th e d aily

W h e n th e s e five v o lu m e s w i l l b e a v a ila b le in a fe w

a n d w e e k ly p re s s s till h a d to b e d escrib ed . T h e d ecisio n

y e a r s ’ tim e , a n im p o rta n t co n d itio n fo r th e re s e a rch on

to in c lu d e th o s e d e scrip tio n s fo r w h ic h m o s t o f th e

th e d e v e lo p m e n t o f th e C a th o lic p a rt o f th e n atio n

w o r k h a d y e t to b e d one, s o u n d s s o m e w h a t p a ra d o x i­

d u r in g th e 19th a n d 20 th ce n tu rie s w i ll h a v e b e e n f u l ­

cal, b u t th e m a te ria l a n d p e rs o n a l c ircu m s ta n ce s o f

filled. F ro m ‘n o o k a n d c r a n n y ’ th e BKNP re trie v e d a lo t

1983 ju s tifie d s u c h a choice.

o f in fo rm a tio n on p u b lis h e rs a n d p rin te rs , o n m a n ­

D iv id in g th e d e scrip tio n s o f th e titles in to s u b ­

a g e rs a n d ed ito rs. A cce ss to th e p e rio d ica ls a n d n e w s ­

b ib lio g ra p h ie s h a s rep e ate d ly b ee n th e s u b je c t o f d is ­

p ap ers, th e a lm a n a c s a n d w e e k ly m a g a z in e s h a s

c u ss io n . T h e re are d is a d v a n ta g e s a tta ch ed to ev ery

im p ro v e d . T h e s e p u b lic a tio n s a r e w a it in g to b e m o re

s u b d iv is io n , a n d th e re w i l l a lw a y s b e d o u b tfu l ca ses.

c lo se ly e x a m in e d a s s u ita b le h is to ric a l d o cu m e n ts.

E v e n tu a lly a d ecisio n w a s m a d e in fa v o u r o f a p u b lic a ­

M o reo ver, it w o u ld b e d e s ira b le i f in c lu s io n o f th e

tio n in fiv e v o lu m e s :

C a th o lic p u b lic a tio n s in th e BKNP co n trib u te d to th e

1. D a ily and w eekly press.38 W e e k lie s q u a lified fo r in c lu ­

p re s e rv a tio n a n d a p p re cia tio n o f th is p a rt o f o u r c u ltu r­

s io n i f th ey w e r e o f a g en era l, critic a l n a tu re o r i f th e y

a l in h e ritan ce .

w e r e circu lated a s s u p p le m e n ts o f a d a ily p a p er o r 37

René Vos, 'Bevordering van het pershistorisch onder­

zoek in Nederland’ (Promotion o f Research into the History o f the Press in the Netherlands), in: Massacommunicatie (Mass

long run this w ill be o f m uch avail to the specific research into the history o f the press. 38

The Catholic illegal press from the period 1940-1945

Communications), 8(1980), pp. 241-248. In 1989 the Commit­

has been described selectively. This w as already done by

tee for the Promotion o f Research into the History o f the

Lydia W inkel in her De ondergrondse pers (The underground

Press w as absorbed by the W orkin g party for the History o f

press), The Hague 1954.

the Media. It is, however, h ighly doubtful w hether in the

36

Aanwijzingen voor het gebruik van de bibliografie

m e e b ij h e t alfa b e tise re n , in d ie n z ij h e t e e rste w o o r d v a n d e tite l v o rm e n . D e b e s c h r ijv in g e n b e v a tte n de v o lg e n d e ru brieken : t i t e l (vet ged ru kt), g e v o lg d d o or d e v e r s c h ijn in g s ja r e n .

D e Bibliografie van K a th o liek e N ederlandse Periodieken

D e tite l w o r d t g e g e v e n , z o a ls d e ze v o o rk o m t in de titel-

(BKNP) b e o o g t b e s c h r ijv in g e n te g ev e n v a n a lle k a th o ­

k o p (bij kran ten ) o f o p de tite lp a g in a (bij tijd sc h rifte n ).

lie k e p erio d iek en d ie to t 1980 in N ed erla n d (dus n ie t in

In tite ls d ie b e s ta a n u it een ge n e rie k e te rm (bu lletin ,

V la a n d e re n en n ie t in de (voo rm alige) o v e rz e e s e

m e d e d e lin g e n etc.) en een co rp o ra tie ve au te u r, w o rd e n

geb ied sd elen) z ijn v e rs c h e n e n . A lle p e rio d ie k u it g e g e ­

d e ze tw e e ele m e n te n g e s ch e id e n d o o r een s c h u in e

v e n p u b lica tie s z ijn o p gen o m en ; d u s n ie t a lle en dag-,

streep : b ijv . N ieuw sbladservice / K a th o lie k N ederlands

w eek -, m aa n d - en k w a rta a lb la d e n , m a a r o o k ja a r lijk s

Persbureau. E en e v e n tu e le a fw ijk e n d e tite lv e rm e ld in g

v e rs c h ijn e n d e a lm a n a k k e n , d irecto ria , ja a rb o e k e n ,

o p h e t o m s la g en k le in e w ijz ig in g e n in d e tite l (g e b ru ik

n a a m lijs te n . V e rs la g b o e k e n en ja a r v e r s la g e n z ijn

v a n a k o r tin g e n , s p e llin g s w ijz ig in g e n ) w o r d e n in een

ev e n e e n s o p g en o m en , v o o r z o v e r h e t v e r s la g e n b e tre ft

n o o t v e ra n tw o o r d . Bij a lle a n d e re tite lw ijz ig in g e n

v a n o rg a n is a tie s e n in s te llin g e n v a n la n d e lijk e b e te k e ­

w o r d t d e n ie u w e tite l a fz o n d e r lijk b e sc h re v e n ; o o k a ls

n is e n de in h o u d m e e r o m v a t d an fin a n cieel-o rga n isa-

d e ja a r g a n g n u m m e r in g v a n de v o o rlo p e r w o r d t v o o rt­

to ris c h e re k e n in g e n v e ra n tw o o r d in g . P a ro ch iële en

gezet.

d ek en a le b la d e n z ijn n ie t o p g e n o m e n en e v e n m in d is ­

N a d e tite l v o lg e n d e v e r s c h ijn in g s ja r e n v a n h e t

tricts- en ste d e lijk e b la d e n v a n ka th o lie k e v e r e n ig in ­

b lad , w a a r b ij in p rin cip e de tw e e ja a r ta lle n w o r d e n v e r ­

gen; d io cesa n e en p ro v in c ia le p e rio d iek en d a a re n teg en

m e ld , w a a r in re s p e c tie v e lijk d e e e rste a fle v e r in g (even ­

w e l. N iet o p g e n o m e n z ijn d e b la d e n v a n de Oud-Katho-

tu e e l p ro e fn u m m e r) en d e la a ts te a fle v e r in g v e rs ch e e n .

lie k e Kerk.

D u bbele ja a r ta lle n (bijv.: 1918/19) k u n n e n h ie r sle ch ts v o o rk o m e n b ij ja a r li jk v e rs c h ijn e n d e p u b lic a tie s d ie

D e b ib lio g ra fie z a l in v i j f th e m a tis c h e d e le n v e r s c h ij­

n ie t p a ra lle l lo p e n m e t h e t k a le n d e rja a r.

nen: d eel 1: D ag- en w e e k b la d p e rs

•ja r e n

d eel 2: C u ltu u r en o n ts p a n n in g

Bij d e ja r e n v a n v e r s c h ijn e n w o r d e n in p rin cip e h e t

d eel 3: G o d sd ie n stig en k e r k e lijk le v en

eerst- en h e t la a ts tv e rs c h e n e n n u m m e r gen o teerd .

d eel 4: O p vo ed in g e n o n d e rw ijs

E v e n tu e le p ro s p e c tu s se n , p ro e fn u m m e rs en n u ln u m ­

d eel 5: P o litie k en so cia le actie.

m e rs g a a n aa n d e v e r m e ld in g v a n h e t e e rs tv e rs c h e n e n n u m m e r v o o ra f. Bij d e p e rio d ie k e n w a a r v a n d e v e r ­

O p zet v a n d eel 1

s c h ijn in g tijd e n s d e T w e e d e W e re ld o o rlo g w e r d s to p ­

In d it e e rs te d eel v a n d e Bibliog ra fie van K a th o liek e

ge ze t, w o r d e n h e t la a ts t u itg e k o m e n n u m m e r tijd e n s

N ederlandse Periodieken z ijn 314 b e s c h r ijv in g e n o p g e ­

d e o o rlo g s p e rio d e en h e t e e rste n u m m e r n a d e b e v r ij­

n o m e n v a n d ag- en w e e k b la d e n d ie to t in 1980 z ijn v e r ­

d in g a fz o n d e r lijk v e r m e ld . In d ie n e e n p e rio d ie k n ie t

sch e n e n . V o o r d e re g io n a le en lo k a le n ie u w sb la d e n

v o lle d ig in a u to p s ie w e r d g e n o m e n , is de d a te rin g v a n

g e ld t h e t cr ite riu m d a t a lle en d ie b la d e n z ijn o p g e n o ­

e e rs te e n /o f la a ts te n u m m e rs a fg e le id u it d e ja a r g a n g ­

m en , d ie tijd e n s e e n p e rio d e v a n h u n b e s ta a n m in s te n s

en a fle v e r in g n u m m e r in g o f g e re c o n s tru e e rd u it in fo r ­

tw e e m a a l p e r w e e k v e rs c h e n e n . V o o r de w e e k b la d e n

m a tie a a n g e tr o ffe n in a r c h ie fm a te ria a l o f lite ra tu u r

geld t, d a t z ij v a n a lg e m e n e , o p in ië re n d e in h o u d m o e ­

b e tre ffe n d e de p erio diek.

ten z ijn o f a ls b ijla g e v a n een dag- o f n ie u w s b la d z ijn v e rs p re id . D e k a th o lie k e ille g a le p e rs u it d e ja r e n 1940­

• on d ertitel (in d ien v a n to e p assin g )

1945 is se le c tie fb e sc h re v e n , a a n g e z ie n L yd ia W in k e l de

H ie r w o r d e n de o n d e rtite l o f e v e n tu e e l d e s u c c e s s ie v e ­

ille g a le p e rs reed s u itg e b re id h e e ft b e h a n d e ld in h a a r

lijk e o n d e rtite ls v a n d e p e rio d ie k g e g e v e n . D e o n d e rti­

w e r k D e ondergrondse pers, ’s-G ra v en h a g e 1954 (D erde

te l w o r d t o v e rg e n o m e n , z o a ls d e ze in d e afle v e rin g e n

h e rz. d ruk: [Utrecht] 1989). O ok z ijn in d it e erste d eel

v o o rk o m t. In tw e e d e in s ta n tie w o r d e n o n d e rtite ls v e r ­

o p g e n o m e n d e v a k b la d e n v o o r d a g b la d u itg e v e rs en

m e ld d ie o p o m s la g e n o f o p tite lb a n d p a g in a ’s w o r d e n

jo u r n a lis te n en de u itg a v e n v a n h e t K a th o lie k N ed er­

ge b ru ik t. In e n k e le g e v a lle n is e e n o n d e rtite l b in n e n

la n d s P ersb u re au .

e e n k o rte tijd ss p a n n e z o v a a k v e ra n d e rd , d a t e e n v o lle ­

D e b e s c h r ijv i n g e n

v e ra n tw o o r d . O p gav e v a n k le in e v e ra n d e rin g e n in

d ig e o p g a v e v a n alle m in ie m e m u ta tie s in e e n n o o t is D e b e s c h r ijv in g e n z ijn in a lfa b e tis c h e v o lg o r d e o p g e ­

o n d e rtite ls te n g e v o lg e v a n s p e llin g s w ijz ig in g e n z ijn

n o m en . Bij h e t a lfa b e tis e re n z ijn lid w o o rd e n e n v o o r ­

n ie t v e ra n tw o o r d . In p rin cip e is d e e e rs t v o o rk o m e n d e

z e ts e ls v e rw a a rlo o s d . V o o r z e ts e ls te lle n e c h te r w e l

s c h r ijfw ijz e (vóór d e s p e llin g s w ijz ig in g ) v e rm e ld .

37

Guide to the bibliography

T h e d e s c r ip t io n s T h e d e scrip tio n s h a v e b e e n a r ra n g e d a lp h a b e tically . T h e alp h a b e tic a l o rd e r ig n o re s a rticle s. P re p o sitio n s h a v e b e e n ig n o re d as w e ll, ex cep t w h e n th e o p e n in g

T h e Bibliografie van K a th o liek e N ederlandse Periodie­

w o r d o f th e title is a p re p o sitio n .

ken (B ib lio g ra p h y o f C a th o lic D u tch P eriod icals)

T h e d e scrip tio n s co n tain th e fo llo w in g en tries:

(BKNP) a im s a t d e s c rib in g a ll th e C a th o lic p erio d ica ls th a t ap p eared in th e N e th erla n d s (p erio d icals p u b lis h ­

t i t e l = title (bold), fo llo w e d b y th e y e a r s o f p u b licatio n

e d in F la n d e rs or in th e (form er) o v e rs e a s territo rie s

T h e title is lis te d a s i t o ccu rs in th e m a s t h e a d (n e w s p a ­

h a v e b e e n exclud ed ) u n til 1980. A ll p erio d ic p u b lic a ­

pers) o r on th e title p a g e (p eriodicals). W h e n th e title

tio n s h a v e b e e n in clu d ed : n o t o n ly d a ily n e w s p a p e rs ,

c o n s is ts o f a sta te m e n t a s to its n a tu re (bu lletin , in fo r ­

w e e k ly , m o n th ly a n d q u a rte rly p e rio d ica ls, b u t a ls o

m atio n , etc.) a n d a co rp o rate au th o r, th e s e tw o e le ­

a n n u a lly p u b lis h e d a lm a n a c s, d irecto ries, yea rb o o k s

m e n ts a r e se p a ra te d b y a sla s h : N ieu w sbla d service/

a n d lis t s o f n a m e s . (A n n ual) rep o rts h a v e b e e n lis te d

K a th o liek N ederlands Persbureau (N e w sp ap e r service/

o n th e co n d itio n th a t th ey re fe r to o rg a n is a tio n s an d

C a th o lic D u tch P re ss A g e n cy ), fo r in sta n ce . V a r ia n t titl­

in s titu tio n s o f n a tio n a l im p o rtan ce, a n d co n tain m ore

es o n th e cover, a n d m in o r c h a n g e s in th e title (u se o f

th a n fin a n c ia l an d /or o rg a n is a tio n a l acco u n ts.

a b b re v ia tio n s, s p e llin g ch a n g e s) a re co m m e n te d on in

P a ro ch ia l p u b lic a tio n s a n d p erio d ica ls p u b lis h e d b y a

a n ote. A ll o th e r c h a n g e s in title s r e s u lt in se p a ra te

d ea n e ry h a v e b e e n ex clu d ed , a s w e ll as re g io n a l an d

en trie s, re g a r d le s s o f e v id e n ce o f co n tin u ity in v o lu m e

city p a p ers o f C a th o lic asso cia tio n s; d io ce sa n a n d p ro ­

n u m b e rin g .

v in c ia l p erio d ica ls, on th e o th e r h a n d , h a v e b e en in ­

T h e y e a rs o f p u b lic a tio n are m e n tio n e d a fte r th e

clu d ed . P erio d icals o f th e O ld -C ath olic C h u rc h h a v e n o t

title; in g e n e ra l tw o d ates are g iv e n : th e y e a r o f p u b lic a ­

b e e n listed .

tio n o f th e firs t is s u e (or s p e c im e n copy, w h e r e ap p ro ­ priate), fo llo w e d b y th e y e a r o f p u b lic a tio n o f th e la s t

T h e b ib lio g ra p h y w i l l ap p ea r in fiv e th e m a tic v o lu m e s :

is s u e . D o u ble d ates, (1918/1919, fo r in sta n ce), are o n ly

v o lu m e 1: D aily a n d w e e k ly p re ss

fo u n d w h e n a n n u a l p u b lic a tio n s do n o t m a tch th e

v o lu m e 2: C u ltu re a n d e n te rta in m e n t

ca le n d a r yea r.

v o lu m e 3: R e lig io u s a n d e c cle sia stic a l life v o lu m e 4: I n s tru c tio n a n d e d u ca tio n

*ja r e n = y e a rs o f p u b licatio n

v o lu m e 5: P o litics a n d so cia l action .

In g e n e ra l th e firs t a n d la s t is s u e a re m e n tio n e d in th is e n try . R eferen ce to p ro sp e ctu se s, sp e c im e n co p ies an d

S c o p e o f v o lu m e 1

tria l is s u e s , w h e r e ap p ro p ria te , co m e s b e fo re th e y e a r

T h is fir s t v o lu m e o f th e B ibliog ra fie van K a th o liek e

o f p u b licatio n o f th e fir s t is s u e . T h e d e scrip tio n s o f th e

N ederla ndse Periodieken co m p ris e s 314 d e scrip tio n s o f

p e rio d ica ls w h o s e p u b lic a tio n w a s s u s p e n d e d b e c a u s e

d a ily n e w s p a p e rs a n d w e e k ly m a g a z in e s th a t w e r e

o f th e Second W o rld W a r, lis t b o th th e la s t is s u e th a t

p u b lis h e d u n til 1980. O nly th o s e re g io n a l a n d lo cal

w a s p u b lis h e d d u r in g th e W a r p erio d a n d th e firs t

n e w s p a p e rs h a v e b e e n in c lu d e d th a t a p p e a red a t le a s t

is s u e b r o u g h t o u t a fte r th e lib eratio n . I f it w a s n o t p o s ­

tw ic e a w e e k d u r in g a ce rta in p eriod. W e e k ly p e rio d i­

sib le to e x a m in e a p e rio d ica l in its e n tirety, th e d ate o f

ca ls q u a lifie d fo r in c lu s io n i f th ey w e r e o f a gen e ra l,

p u b lic a tio n o f th e fir s t an d /or la s t is s u e w a s d ed u ced

critic a l n a tu re o r i f th e y w e r e circu la ted as a s u p p le ­

e ith e r fr o m th e v o lu m e a n d is s u e n u m b e rin g , or fr o m

m e n t to a d a ily p a p er o r a n e w s p a p e r. W e h a v e in clu d e d

in fo rm a tio n fo u n d in a r c h iv a l m a te ria l o r lite ra tu re on

a selectiv e d escrip tio n o f th e C a th o lic u n d e rg ro u n d

th e p erio dical.

p re s s o f th e y e a r s b e tw e e n 1940 a n d 1945, in v ie w o f th e fa c t th a t th e ille g a l p re s s w a s d is c u s s e d in d e ta il by

* on d ertitel = su b title (w h e re ap p rop riate)

L yd ia W in k e l in h e r D e ondergrondse pers (Th e u n d e r­

T h is e n try g iv e s th e su b title or, w h e r e ap p ro p ria te , th e

g ro u n d p re ss), T h e H a g u e 1954 (T h ird re v is e d edition:

co n se cu tiv e su b title s o f th e p erio d ica l. W e u s e th e s u b ­

[Utrecht] 1989). T h is firs t v o lu m e a ls o lis ts th e p ro fe s ­

title s a s th e y o cc u r in th e is s u e s . S u b se q u e n tly, s u b titl­

s io n a ljo u r n a ls fo r p u b lis h e rs o f n e w s p a p e rs a n d jo u r-

es a re m e n tio n e d th a t are u s e d on co v e rs o r w r a p p e rs .

n a lis ts , a n d th e p u b lic a tio n s o f th e K a th o lie k N ed er­

In so m e ca se s a n s u b title c h a n g e d so m a n y tim e s w i t h ­

la n d s P e rs b u re a u (C ath olic D u tch P re ss A gen cy).

in a s h o r t p e rio d o f tim e, th a t a ll th e m in o r c h a n g e s are a cco u n ted fo r in a n ote. M in o r c h a n g e s in su b title s d u e to s p e llin g c h a n g e s are n o t m e n tio n e d . In g e n e ra l w e re fe r to th e in itia l s p e llin g (before th e s p e llin g ch an ge). I f a f u ll n a m e a n d its a b b re v ia tio n alte rn a te ly o cc u r in an su b title, th e a b b re v ia tio n is n o t listed .

A anw ijzingen voor h et gebruik

38

In d ie n in ee n o n d e rtite l a fw is s e le n d een v o lle d ig e

d e g e h e le p e rio d e (o f v o o r z o v e r d e p e rio d ie k k o n w o r ­

n a a m en z ijn a k o r t in g v o o rk o m e n , w o r d t h e t g e b ru ik

d en in g e zie n ) d e ze lfd e is ge b le ve n .

v a n de a k o r t in g n ie t v e rm e ld .

O m sla g e n en e v e n tu e le re c la m e p a g in a ’s w o rd e n n ie t m e e g e te ld , te n z ij d e ze d o o r h e t b la d z e l f in d e p a g i­

♦uitgever

n a n u m m e r in g z ijn o p ge n o m e n .

H ier w o r d t d e u itg e v e n d e in s ta n tie v e r m e ld d ie v e r a n t­ w o o r d e lijk is v o o r de in h o u d v a n d e p erio d iek. E v en tu ­

• redactie

eel k a n (ook) d e co m m e rcië le u itg e v e r d ie v e r a n tw o o r ­

D e n a m e n d e r re d a cte u re n w o r d e n o v e rg e n o m e n ,

d e lijk is v o o r de u itg a v e en v e r s p r e id in g w o r d e n o p g e ­

z o a ls d e ze in de p e rio d ie k z ijn v e rm e ld . In h e t re g is te r

n o m en . D a a rn a a s t k a n er, m e t n a m e b ij k ra n te n , n o g

z ijn d e ze n a m e n ech te r o n d e r een g e sta n d a a rd ise e rd e

s p ra k e z ijn v a n e ig e n a a rs .

v o r m o p g e n o m e n . D aa rd o or is h e t m o g e lijk d a t Jan

S p e llin g s w ijz ig in g e n in d e n a m e n v a n d e u itg e v e n ­

D erk s in h e t re g is te r is v e r m e ld a ls ‘ D erks, Jan’, te r w ijl

de in s ta n tie s w o r d e n v e ro n a c h tza a m d . In p rin cip e

in d e b e s c h r ijv in g v a n b ijv o o rb e e ld h e t d a g b la d de Tijd

w o r d t d e n a a m in z ijn o o rsp ro n k e lijk e s c h r ijfw ijz e

d e n a a m is o p g e n o m e n a ls ‘m r. J. D e rk s ’. In d ie n de

o v e rg e n o m e n .

n a a m v a n een re d a cte u r b e k e n d is u it een a n d e re b ro n

♦plaats

v a n re d a cte u re n z ijn o p g e n o m e n , m a a r d ie d e r m e d e ­

H ier w o r d t d e p la a ts (o f ev e n tu e e l de a c h te re e n v o lg e n ­

w e r k e r s in p rin cip e n ie t. A c h te r d e n a a m k u n n e n e v e n ­

de p laa tsen ) v a n u itg a v e v e rm e ld . In d ie n n o d ig w o rd e n

tu e e l fu n c tie a a n d u id in g e n z ijn v e rm e ld : h oofdred(ac-

de p laats(en) w a a r d e red a ctie e n w a a r d e a d m in is tra tie

teur); dir(ecteur); p la a tsv e rv(a n g e n d ); w a arn (em en d );

w a r e n g e v e s tig d , o p gen o m en .

ch ef-red(acteur); g e e s te lijk ad v(iseu r); p e n n in g -

d a n d e p erio d iek, w o r d t d it v e ra n tw o o r d . De n a m e n

m (eeste)r., adj(un ct) dir.; red(actie) secr(etaris). ♦frequentie H ier w o r d t d e fre q u e n tie v a n v e r s c h ijn e n v e rm e ld . De

• sp ecia le num m ers (in d ien v a n to e p a ssin g )

d a te rin g v a n de b e tre ffe n d e v e r s c h ijn in g s fr e q u e n tie is

H ie r w o r d e n o p g e n o m e n d e a fle v e r in g e n v a n een

steed s a a n g e g e v e n , ten zij d eze v o o r d e g e h e le p erio d e

p e rio d ie k d ie g e h e e l z ijn g e w ijd a a n e e n s p e c ifie k

(o f v o o r z o v e r d e p e rio d ie k k o n w o r d e n in g ezien )

o n d e rw e rp o f p e rso o n . In d ie n d e b e tre ffe n d e a fle ve ­

d e ze lfd e is geb leven .

r in g e e n e ig e n titel h eeft, d an w o r d t d e ze v e rm e ld . Bij a fw e z ig h e id v a n e e n eig e n titel, w o r d t een k o rte a a n ­

♦formaat

d u id in g g e g e v e n . V o o r dag- e n w e e k b la d e n w a s h e t

O nd er h e t fo r m a a t v a n d e p e rio d ie k w o r d t d e h o o g te

n o d ig d e b e p e rk in g te ste lle n d a t s p e c ia a ln u m m e rs en

v a n de a fle v e r in g e n v e rs ta a n . D eze w o r d t a a n g e g e v e n

fe e s tn u m m e r s u its lu ite n d z ijn o p g e n o m e n , in d ie n zij

m e t b e h u lp v a n d e v o lg e n d e letters:

b e tre k k in g h e b b e n op h e t d ag- o f w e e k b la d o f z ijn u it­

A = h o o g te k le in e r d an 20 cm

ge v e n d e in sta n tie . O ok b ijla g e s g e w ijd aa n een sp e ci­

B = 20-30 cm

fie k o n d e rw e rp z ijn h ie r v e rm e ld .

C = 30-40 cm D = 40-50 cm E = gro te r d a n 50 cm . O ok h ie r g e ld t d a t d e d a te rin g v a n d e e v e n tu e le w i j z i ­

• reg ister (in d ien v a n to e p a ssin g ) H ie r w o r d e n o p g e n o m e n re giste r(s), w a a r in d e in h o u d v a n m e e rd e re ja r e n v a n e e n p e rio d ie k op a u te u r e n /o f

g in g e n in h e t fo r m a a t is a a n g e g e v e n , te n z ij d e ze v o o r

o n d e rw e rp z ij n o n tslo te n . Ja arlijkse in h o u d so p g a v e n

de g e h e le p e rio d e (o f v o o r z o v e r d e p e rio d ie k k o n w o r ­

v a n tijd s c h rifte n w o r d e n v e r m e ld in d e ru b r ie k b ijz o n -

d en in g e zien ) d e ze lfd e is geb leven .

d erh ed en .

♦om vang

• bijzon d erhed en (in d ien v a n to e p assin g )

O nd er d e o m v a n g v a n d e p e rio d ie k w o r d t h e t a a n ta l

H ie r is de m o g e lijk h e id e e n a a n ta l b ijz o n d e rh e d e n v a n

p a g in a ’s p e r ja a r g a n g v e rs ta a n . D eze o m v a n g w o r d t

d e p e rio d ie k te s ig n a le re n . E n k ele b ijz o n d e rh e d e n z ijn ,

a a n g e g e v e n m e t b e h u lp v a n ro m e in se cijfers:

v o o r z o v e r z e v o o rk o m e n , in e e n v a s te v o lg o r d e

I = m in d e r d a n 101 pp. II = 101-200 pp.

gep laa tst: -

v e r m e ld in g v a n a fb e e ld in g e n , b o e k b e s p re k in g e n en

III = 201-300 pp.

ja a r lijk s e in h o u d s o p g a v e n v a n p erio d ieken . Bij

IV = 301-400 pp.

k ra n te n is h e t v o o rk o m e n v a n b o e k b e s p re k in g e n en

V = 401-500 pp.

a fb e e ld in g e n (bijna) v a n z e lfs p r e k e n d e n n ie t a fz o n ­

V I = m e e r d an 500 pp.

d e rlijk g e s ig n a le e rd . E v e n tu e e l is w e l v e rm e ld ,

O ok h ie r g e ld t d a t d e d a te rin g v a n d e e v e n tu e le w i j z i ­

in d ie n een k ra n t d e in tro d u c tie v a n fo to ’s u itd ru k k e ­

g in g e n in d e o m v a n g is a a n g e g e v e n , te n z ij d e ze v o o r

lijk a a n k o n d ig d e . V o o r ja a r lijk s v e rs c h ijn e n d e

Guide to the bibliography

39 * u itg ev er= p u b lis h e r

* red a ctie= in fo rm a tio n o n th e ed ito ria l b o ard

T h is en try g iv e s th e is s u in g b o d y re s p o n s ib le fo r th e

T h e n a m e s o f th e ed ito rs a re g iv e n as th e y o ccu r in th e

co n ten ts o f th e p erio d ica l. T h e co m m e rcia l p u b lis h e r,

p erio d ica l. In th e in d ex , h o w e v e r, th e s e n a m e s h a v e

re s p o n s ib le fo r th e p u b lic a tio n a n d d is tr ib u tio n m a y

b ee n lis te d a c co rd in g to a s ta n d a rd m od el. T h a t is w h y

(also) b e listed . In ad d itio n , es p e c ia lly w it h re s p e ct to

Jan D erk s m a y b e record ed in th e in d e x as ‘ D erks, Jan’,

n e w s p a p e rs , th e n a m e s o f th e p ro p rieto rs m a y b e

w h e r e a s th e d e scrip tio n o f th e n e w s p a p e r de Tijd, fo r

g iv en .

in sta n ce , re fe rs to ‘ M r. J. D e rk s ’. I f th e n a m e o f an e d i­

S p e llin g c h a n g e s in th e n a m e s o f th e is s u in g b o d ie s

to r is k n o w n fr o m a so u rce o th e r th a n th e p erio dical,

a re ig n o red . G en era lly th e o r ig in a l s p e llin g o f th e n a m e

th is is acco u n ted fo r. T h e n a m e s o f th e ed ito rs h a v e

is u se d .

b ee n g iv e n a p lace, b u t th o s e o f co n trib u to rs are g e n e r­ a lly n o t in clu d e d . A fte r th e n a m e s y o u m a y fin d th e

* plaa ts = p lace o f p u b licatio n

p o sitio n s: h o o fd re d (acteur) (g e n e ra l editor);

T h is en try g iv e s th e p lace (or co n se cu tiv e p laces, w h e r e

d ir(ecteur) (director); p laa tsv erv(a n gen d )(d ep u ty);

ap p rop riate) o f p u b licatio n . I f n ece s s a ry , th e place(s)

w a a rn (e m e n d ) (tem porary); ch ef-red(acteur) (editor-in-

w h e r e th e ed ito ria l o ffice a n d a d m in is tra tiv e office

chief); g e e s te lijk ad v(iseu r) (sp iritu a l ad v iser); pen-

w e r e lo cated a r e added.

n in gm (e e ste )r. (treasu rer); a d ju n c t) d ir. (a s s is ta n t m an a ge r); red(actie) secr(etaris) (ed ito rial secretary).

*

fr e q u e n t ie = fre q u e n c y

T h e fre q u e n c y o f p u b lic a tio n is g iv e n in th is en try.

* sp ecia le n u m m ers= sp e c ia l is s u e s

R e lev a n t d ates o f fre q u e n c y a r e g iv en , u n le s s th e f r e ­

(w h e re ap p rop ria te)

q u en c y re m a in e d th e s a m e d u r in g th e w h o le p erio d (or

T h is e n try lis ts th e is s u e s o f a p e rio d ica l th a t w e r e e n ­

in so fa r a s p erio d ica ls co u ld b e exam in ed ).

tire ly d e v o te d to a sp ecific s u b je c t o r a sp ecific p e rso n . I f

*fo r m a a t = fo rm a t

m e n tio n e d . I f it h a s n o title o f its o w n , so m e sp ecifica­

By fo r m a t is m e a n t th e h e ig h t o f th e is s u e s . It is

tio n is g iv e n . Sp ecial is s u e s a n d ce leb ra to ry is s u e s o f

th e is s u e in q u e s tio n h a s a title o f its o w n , th is title is

sp ecified b y th e fo llo w in g letters:

d a ily a n d w e e k ly p a p e rs h a v e b e e n lis te d o n ly i f th ey

A = h e ig h t s m a lle r th a n 20 ce n tim etres

r e fe rre d to th e d a ily o r w e e k ly p a p e r o r its is s u in g bod y.

B = 20-30 ce n tim e tres

S u p p le m e n ts d e v o te d to a sp ecific su b je c t h a v e b e e n

C =30-40 ce n tim e tre s

m e n tio n e d a s w e ll.

D = 40-50 ce n tim e tre s E = h e ig h t la r g e r th a n 50 ce n tim etres In th is e n try as w e ll, th e d ate o f fo r m a t c h a n g e s (w h ere

* re g ister= in d e x (w h e re ap p rop riate) T h is e n try m e n tio n s th e a u th o r in d e x an d /or su b je c t

ap p rop riate) h a s b e e n in d icated , u n le s s th e fo r m a t

ind ex(es) g iv in g a c ce ss to th e co n te n ts o fv a r io u s y e a rs

re m a in e d th e s a m e d u r in g th e w h o le p erio d (or in so

o f a p erio d ica l. A n n u a l ta b les o f co n ten ts o f p erio d ica ls

f a r as th e p erio d ica ls co u ld b e exam in ed ).

a re lis te d in th e e n try ‘sp e c ia l d e ta ils ’.

* om vang = s iz e

• bijzon d erhed en = sp e c ia l d e ta ils (w h e re ap p rop riate)

T h e s iz e o f th e p erio d ica l is u n d e rs to o d to m e a n th e

T h is e n try p ro v id e s th e o p p o rtu n ity to p o in t o u t a n u m ­

n u m b e r o f p a g e s p e r v o lu m e . T h e s iz e is in d icate d by

b e r o f sp e c ia l d e ta ils o f th e p erio d ica l. So m e d e ta ils, in

m e a n s o f R o m an n u m e ra ls: I = le s s th a n 101 pp.

so f a r as th e y o ccu r, h a v e b e e n p laced in a fix ed order: -

re fe re n c e to illu s tra tio n s , b o o k re v ie w s a n d a n n u a l ta b les o f co n ten ts o f p e rio d ica ls. Sin ce b o o k re v ie w s

II = 101-200 pp. III = 201-300 pp.

a n d illu s tra tio n s a r e (alm ost) o b v io u s ite m s in

I V =301-400 pp.

n e w s p a p e rs th e y h a v e n o t b e e n m e n tio n e d se p a ra te ­

V = 401-500 pp.

ly in d e scrip tio n s o f n e w s p a p e rs . W h e r e a p p ro p ri­

V I = m o re th a n 500 pp.

ate, w e m e n tio n th e e x p licit a n n o u n c e m e n t o f th e

In th is ite m a s w e l l th e d ate o f c h a n g e s in s iz e (w h ere

in tro d u c tio n o f p h o to g ra p h s in a n e w s p a p e r. W ith

ap p rop riate) h a v e b ee n m e n tio n e d u n le s s th e s iz e

r e g a rd to a n n u a l p u b lic a tio n s, th e p re se n c e o f a table

re m a in e d th e s a m e d u r in g th e w h o le p erio d (or in so f a r a s th e p erio d ica ls co u ld b e exam in ed ).

o f co n ten ts is n o t listed . -

e rra tic v o lu m e a n d is s u e n u m b e rin g , sk ip p e d n u m ­

C o ve rs a n d a d v e rtis e m e n t p a g e s, w h e r e a p p rop ria te,

b e rs , a n d re m a r k s on th e p a g in a tio n . I f th e v o lu m e

a re n o t listed , u n le s s th ey w e r e in c lu d e d in th e p a g in a ­

n u m b e r in g d o es n o t m a tch th e ca le n d a r y e a r, th e

tio n o f th e p e rio d ica l itse lf.

sta rt o f th e n e x t v o lu m e is in d icated . F ro m th e s e fa c ts an d fr o m th e in fo rm a tio n g iv e n in th e 'y e a rs o f p u b lic a tio n ’ e n try, it is g e n e ra lly p o s s ib le to d ed u ce th e d ate o f each in d iv id u a l n u m b e r.

A anw ijzingen voor h et gebruik

-

40

p u b lic a ties is de a a n w e z ig h e id v a n in h o u d so p g a v e n

• typering

n ie t v e rm e ld .

H ie r w o r d t een k o rte ty p e rin g v a n d e b e tre ffe n d e p e rio ­

o n re g e lm a tig h e d e n en v e r s p r in g in g e n in d e ja a r-

d ie k g e g e v e n . H et g a a t h ie rb ij n ie t o m een g e s ch ie d e n is

g a n g - en a fle v e r in g s n u m m e r in g e n o p m e rk in g e n

v a n h e t blad , m a a r o m e e n k o rte k a ra k te ris e rin g , w a a r ­

o v e r d e p a g in e rin g . In d ie n d e ja a r g a n g n u m m e r in g

b ij m e t n a m e ru im te is o m d e d o or d e red a ctie g e fo r m u ­

n ie t g e lijk lo o p t m e t h e t k a le n d e rja a r, w o r d t v e r ­

le e rd e d o e ls te llin g v a n h e t b la d w e e r te geven .

m e ld , w a n n e e r d e n ie u w e ja a r g a n g in g a a t. U it d eze g e g e v e n s en d e in fo rm a tie in d e ru b r ie k ‘ja r e n v a n

• noten (in d ien v a n to e p assin g )

v e r s c h ijn e n ’ is in p rin cip e d e d a te rin g v a n e lk a fz o n ­

In d e n o ten w o r d t in v e rk o rte v o r m v e r w e z e n n a a r de

d e r lijk n u m m e r a f te leiden .

r u b r ie k ‘lite ra tu u r’, a lw a a r de v o lle d ig e tite l is o p g e n o ­

-

de e v e n tu e le ko p b la d en , n e v e n u itg a v e n en ed ities.

m en .

-

de e v e n tu e le u itg a v e v a n zo n d a g s - en w e e k e n d b ijla ­ gen , v a n b ijb la d e n (voor v r o u w e n , v o o r k in d eren ,

• bron (alleen b ij zo e k tite ls)

v o o r s p o rtlie h e b b e r s ), o f v a n k e rk lijste n .

V e r m e ld in g v a n d e b ro n w a a r d e b e tre ffe n d e tite l is a c h te rh a a ld (zie h ie r n a b ij ‘Z o e k tite ls ’).

• rela ties (in d ien v a n to ep assin g ) H ier w o r d e n d e e v e n tu e le v o o rlo p e rs , o p v o lg e rs en

V e r m e ld in g v a n d e d a t e r in g e n d e n u m m e r i n g

a fs p lits in g e n v a n de b e tre ffe n d e p e rio d ie k v e rm e ld .

In d ie n de d a te rin g n ie t m e t v o lle d ig e z e k e rh e id k a n

In d ie n d e g e s ig n a le e rd e titels n ie t in h e t b e tre ffe n d e

w o r d e n v a s tg e s te ld , is g e b ru ik g e m a a k t v a n tw e e v e r ­

BK N P-deel z ijn o p g en o m en , w o r d t d it in een b ijb e h o ­

s c h ille n d e so o rten h ak e n . De d a te rin g tu s s e n v ie r k a n te h a k e n -[ ]- d u id t ero p

ren d e n o o t v e ra n tw o o r d .

d a t d e ze v e r m o e d e lijk is en g e b a s e e rd is o p in fo rm a tie • litera tu u r (in d ien v a n to ep assin g )

in s e cu n d a ire b ro n n e n . De v e r m e ld in g v a n d e ze b ro n

H ier w o r d t v e r w e z e n n a a r p u b licaties, w a a r in a a n v u l­

g e b e u r t m e e s ta l in b ijb e h o re n d e noten . De d a te rin g v e r m e ld tu s s e n acco la d es -{ }- is zeker

len d e in fo rm a tie w o r d t v e r s tr e k t o v e r de b e tre ffe n d e p erio d iek. In a n d ere ru b rie k e n v a n de b e s c h r ijv in g

v a n a f, c.q. to t en m e t h e t v e r m e ld e ja a r , m a a r s tre k t

w o r d t in v e rk o rte v o r m v e r w e z e n n a a r d e o n d e r ‘lite ra ­

z ic h v e rm o e d e lijk o o k u it o v e r v ro e g e re , c.q. la tere

tu u r ’ o p g e n o m e n v o lle d ig e titel.

ja re n ; de in fo rm a tie is o n v o lle d ig w e g e n s h e t o n tb re ­ k e n v a n ja a r g a n g e n , a fle v e rin g e n , o m s la g e n o f o m d a t

• a utopsie

d e b e tre ffe n d e tite l n ie t in z ijn g e h e e l in d e BKNP is

H ier w o r d t v e ra n tw o o r d w e lk e ja a r g a n g e n en a flev e­

b e s c h re v e n .

rin g e n ko n d e n w o r d e n in g e z ie n , op b a s is w a a r v a n de b e s c h r ijv in g w e r d gem a a k t. A a n s lu ite n d is v e r m e ld in

In d e o p g a v e v a n d e n u m m e r in g w o r d e n in p rin cip e

w e lk e b ib lio th e e k o f a r c h ie fb e w a a rp la a ts d e a u to p s ie

a c h te re e n v o lg e n s g eg ev en : ja a r g a n g n u m m e r in g , j a a r ­

h e e ft p la a ts g e v o n d e n . W a n n e e r v e r s c h ille n d e in s te l­

tal, a fle v e r in g s n u m m e rin g , d a te rin g . Bijv.: 12(1923), n r.

lin g e n ten b e h o e v e v a n de b e tre ffe n d e b e s c h r ijv in g

11(nov.). H ierbij z ijn d e v o lg e n d e a fs p ra k e n g e h a n ­

w e r d e n b e zo c h t, is v e r m e ld w e lk e ja a r g a n g e n en /o f

teerd:

a fle v e r in g e n a lw a a r z ijn b e s c h re v e n .

-

B e la n g r ijk is ste ed s v o o r o g e n te h o u d e n d a t de BKNP een b ib lio g ra fie is en gee n ca ta lo g u s . O p gave w o r d t g ed a a n v a n d e in s te llin g w a a r d e b e tre ffe n d e

in d ie n e r g e e n ja a r g a n g n u m m e r in g a a n w e z ig is, w o r d t h e t ja a r t a l g e g e v e n z o n d e r ro n d e h a k e n . Bijv.: 1960, n r. 3(m aart).

-

d u b b e ln u m m e rs w o r d e n a a n g e g e v e n m e t b e h u lp v a n een s c h u in e streep . B ijvoorbeeld : nr.

p e rio d ie k is b e s c h r e v e n . V o o r ee n o v e r z ic h t v a n e v e n ­ tu ele a n d e re b e w a a rp la a ts e n m o e t v e r w e z e n w o rd e n

6/7(ju ni/juli). D a a re n te g e n d u id t d e a a n d u id in g :

n a a r ca ta lo gi, z o a ls de C en tra le cata log us van periodie­

n rs . 6-7 op tw e e a fz o n d e r lijk v e rs c h e n e n n u m m e rs , 6 e n 7.

ken en seriew erken in N ederla ndse b ib lio th ek en (CCP). D erd e u itg a v e . ’s-G rav e n h age , 1983, 14 d ln . en d e C en ­

-

trale C a ta log us van dag-, nieuw s- en w eekbladen van

d e a a n d u id in g deel w o r d t n ie t v e rm e ld , in d ie n h e t w o r d t g e b ru ik t in de z in v a n ja a r g a n g . H et w o r d t

algem ene in h ou d in N ederland verschen en (CCD). ’s-Gra-

ech te r w e l v e r m e ld b ij h a l ja a r li j k s e d elen . B ijvo o r­

v e n h a g e 1989, 2 d ln . V o o r d e m e e s t recen te in fo rm a tie

beeld: 1840, d l. 1, n r. 1(jan.) - 1842, dl. 6, n r. 6(dec.).

k a n h e t d ata b e sta n d v a n d e N e d e rla n d se C en trale C ata­ lo g u s (NCC) w o r d e n ge ra ad p leegd . E en o v e r z ic h t v a n d e b e zo c h te b ib lio th e k e n en

-

d e d a te rin g b ij h e t a a n g e v e n v a n w ijz ig in g e n in de v e rs c h ille n d e ru b r ie k e n v a n d e b e s c h r ijv in g b e s ta a t u its lu ite n d u it ja a r g a n g n u m m e r in g en ja a rta l,

a r c h ie fb e w a a rp la a ts e n (en de g e b ru ik te a k o r tin g e n ) is

in d ie n d e w ijz ig in g e n z ic h v o o rd o e n b ij h e t e in d e en

in h e t v o o r w e r k v a n de b ib lio g ra fie o p g en o m en .

b e g in v a n e e n ja a r g a n g . In d ie g e v a lle n w o r d t d u s de n u m m e r in g (b ijvo orb eeld n r. 1(jan.) en n r. 12(dec.)) w e g g e la te n .

Guide to the bibliography

41 -

-

th e in d e p e n d e n t a d d itio n a l p ap ers, a d d itio n a l p u b li­

* noten = n o te s (w h e re ap p rop riate)

ca tio n s a n d e d itio n s, w h e r e ap p rop riate.

T h e n o te s re fe r, in a n a b rid g e d fo rm , to th e ‘lite ra tu re ’

th e p u b lic a tio n o f S u n d a y a n d w e e k e n d su p p le ­

en try, w h e r e th e f u ll title is listed .

m e n ts , o r o f su p p le m e n ts fo r w o m e n , ch ild ren , or sp o rts e n th u s ia s ts .

* bron = so u rce (only in th e ca se o f se a rc h titles) M e n tio n o f th e so u rce w h e r e th is title h a s b e e n fo u n d

* r e la tie s = re la tio n s (w h e re ap p rop riate)

(see b e lo w fo r ‘S ea rch title s ’)

W h e r e ap p ro p ria te , th is e n try g iv e s th e p red ecesso r(s), su ccesso r(s) a n d s ep a ra te p u b lic a tio n s o f th e p erio d ica l

R e fe r e n c e t o d a t e s a n d n u m b e r in g

in q u e s tio n . I f th e title s fo u n d are n o t lis te d in th e

W h e n it w a s n o t p o s s ib le to d e te rm in e th e d ate w ith

BKNP v o lu m e co n cern ed , th is is a cco u n ted fo r in a n

a b s o lu te ce rtain ty, tw o d iffe re n t typ es o f b ra ck e ts w e r e

a c co m p a n y in g note.

u se d .

* liter a tu u r = refe re n c e s to lite ra tu re

th is d ate is p rob ab ly co rre ct a n d is b a s e d o n in fo rm a ­

(w h e re ap p rop riate)

tio n fr o m s e co n d ary so u rce s. T h e re fe re n c e to th is

T h is en try re fe rs to p u b lic a tio n s w h ic h p ro v id e ad d i­

so u rce is g e n e ra lly m a d e in a n a c co m p a n y in g note.

A d ate b e tw e e n s q u a r e b ra ck e ts -[ ]- in d icate s th a t

tio n a l in fo rm a tio n o n th e p e rio d ica l in q u e s tio n . O th er

A d ate b e tw e e n b ra ce s -{}- is accurate, a s fro m , c a su

e n trie s o f th e d e scrip tio n re fe r, in an ab rid g e d fo rm , to

q u o u p to a n d in c lu d in g th e y e a r m e n tio n e d , b u t p ro b a­

th e f u ll title lis te d h e re u n d e r ‘lite ra tu re ’.

b ly a ls o ex te n d s o v e r e arlie r, ca s u q u o la te r y e a rs; th e

* a u to p s ie = au to p sy

u m e s , is s u e s , or co v e rs, o r b e c a u s e th e title in q u e stio n

T h is en try m e n tio n s w h ic h v o lu m e s a n d is s u e s it w a s

is n o t d e scrib e d in its e n tire ty in th e BKNP.

in fo rm a tio n is n o t co m p le te b e c a u s e o f m is s in g v o l­

p o s s ib le to e x a m in e , o n th e b a s is o fw h ic h e x a m in a tio n th e d escrip tio n w a s m ad e. In a d d itio n th e lib ra ry o r th e

In g e n e ra l th e re fe re n c e to th e n u m b e r in g in c lu d e s th e

a r c h iv e w h e r e th e a u to p s y to o k p lace is listed . W h e n

fo llo w in g :

v a r io u s in s titu tio n s w e r e v is ite d in v ie w o f th e d e s crip ­

v o lu m e n u m b e rin g , y e a r o f p u b licatio n , is s u e n u m b e r­

tio n s in q u estio n , th e re is a re fe re n c e to th e p lace w h e r e

in g , date. F or in sta n ce: 12(1923), n r n (N o vem b er). T h e

th e specific v o lu m e s an d /or is s u e s w e r e d escribed .

fo llo w in g p ro c e d u re w a s e sta b lish e d :

It is im p o rta n t to b e a r in m in d th a t th e BKNP is a

-

b ib lio g ra p h y a n d n o t a ca ta lo gu e. R eferen ce is m a d e to th e in s titu tio n w h e r e th e p erio d ica l in q u e s tio n w a s

-

d escrib ed . For a s u rv e y o f o th e r rep o sito ries, th e rea d er

d o u b le is s u e s a re in d icate d b y m e a n s o f a s la s h . For in sta n ce: n r 6/7(June/July). T h e re fe re n c e ‘n rs 6-7’

is re fe rre d to ca ta lo g u e s , s u c h as th e C entra le catalogus van periodieken en seriew erken in N ederla ndse b ib lio ­

i f th e re is n o v o lu m e n u m b e rin g , th e d ate is g iv e n w ith o u t b ra ck e ts. F or in sta n ce: 1960, n r 3(M arch).

in d icate s tw o se p a ra te ly is s u e d n u m b e rs , 6 a n d 7. -

th e re fe re n c e ‘p a rt’ is n o t m e n tio n e d i f it is u s e d in

theken (CCP) (C en tral c a ta lo g u e o f p erio d ica ls an d

th e s e n s e o f v o lu m e . I t is h o w e v e r m e n tio n e d fo r

s e ria l p u b lic a tio n s in D u tch lib raries). T h ir d ed ition .

b ia n n u a l p u b lic a tio n s. F or in sta n ce: 1840, p t 1, n r

T h e H agu e, 1983, 14 v o ls , a n d de C en tra le Ca ta log us van dag-nieuws-en w eekbladen van algem ene inh oud in

1(Jan.) - 1842, p t 6, n r 6(Dec.). - w h e n re fe re n c e is m a d e to c h a n g e s in th e v a rio u s

N ederland v erschen en (CCD) (the C en tra l C a ta lo g u e o f

e n trie s o f th e d e scrip tio n , th e d ate co n s is ts o n ly o f

d a ily p a p e rs, n e w s p a p e rs a n d w e e k ly m a g a z in e s o f a

v o lu m e n u m b e r a n d y e a r o f p u b licatio n , i f th e ch a n ­

g e n e ra l n a tu re p u b lis h e d in T h e N eth erlan d s) T h e

ge s o ccu r a t th e e n d a n d a t th e b e g in n in g o f a y e a r o f

H ag u e, 1989, 2 v o ls . T h e d a ta b a se o f th e N ed erla n d se

p u b licatio n . In th o s e ca se s th e n u m b e r (for in s ta n ce

C e n trale C a ta lo g u s (D utch C en tra l C a talog u e) can b e

n u m b e r 1(January) a n d n u m b e r 12(Decem ber)) is

c o n s u lte d fo r th e m o s t rec e n t in fo rm a tio n . A s u rv e y o f th e lib ra rie s a n d a r c h iv e s (an d th e ab b re­ v ia tio n s u sed ) is in c lu d e d in th e p re lim in a r y m a tte r o f th e b ib lio g ra p h y .

o m itted . I f an e n try o f th e d e scrip tio n (the s u b title o r th e fo rm a t, fo r in stan ce) re m a in s u n c h a n g e d d u r in g th e w h o le p erio d o f p u b lic a tio n (or so fa r a s th e p e rio d ica l co u ld b e ex am in ed ), n o d ate is g iv e n in th a t sp ecific en try.

* typ erin g = c h a ra c te risa tio n A s h o r t c h a ra c te risa tio n o f th e p e rio d ica l in q u e s tio n is

S e a r c h t itle s

g iv e n in th is en try. T h is ch a ra c te ris a tio n d o es n o t

P eriod icals o f w h ic h n o co p ies co u ld b e fo u n d , a n d fo r

im p ly a h is to ry o f th e p erio d ica l, b u t is e sp ec ia lly aim e d

w h ic h th e re fo re n o au to p s y co u ld ta k e p lace, h a v e y e t

a t re flectin g th e o b jectiv es o f th e p e rio d ica l fo rm u la te d

b ee n in corp o rated . D e scrip tio n s o f th e s e title s in c lu d e

b y th e e d ito ria l bo ard.

th e so u rce s w h ic h m e n tio n th e title s in q u e s tio n , an d p ro v id e th e a v a ila b le in fo rm a tio n o n th e p u b licatio n .

A anw ijzingen voor h et gebruik A ls er z ic h tijd e n s d e g e h e le v e r s c h ijn in g s p e r io d e (o f

42 Z o e k t ite ls

tijd e n s d e p erio d e w a a r v a n a fle v e r in g e n k o n d en w o r ­

P erio d ie k e n w a a r v a n g e e n e n k e l e x e m p la a r ac h te r­

d en in g e zien ) ge en w i jz ig in g v o o rd o e t in een ru b r ie k

h a a ld k o n w o rd e n , e n d ie d e rh a lv e n ie t in au to p s ie k o n ­

v a n de b e s c h r ijv in g (b ijvo orb eeld in de o n d e rtitel o f in

d en w o r d e n g e n o m e n , z ijn w e l o p g e n o m e n . De

h e t fo rm aa t), d an w o r d t e r g e e n n a d ere d a te rin g g e g e ­

b e s c h r ijv in g e n v a n d e ze tite ls b e v a tte n d e b ro n w a a r de

v e n in d ie b e tre ffe n d e ru b riek.

b e tre ffe n d e titel is v e r m e ld e n v o o rts d e g e g e v e n s d ie o v e r de u itg a v e b e k e n d z ijn .

43

Lijst van bezochte bibliotheken, archieven en andere instellingen voor de beschrijvingen in deel 1 L is t o f lib r a r i e s , a r c h iv e s a n d o t h e r in s t it u t i o n s v is i t e d in v i e w o f t h e d e s c r ip t io n s in v o lu m e 1

A ken

In te rn a tio n a le s Z e it u n g s m u s e u m

A lk m a a r

R eg io n a a l a r c h ie f

Leiden

A m e r s fo o r t

G em e en telijk e a r c h ie fd ie n s t

A m s te r d a m

G e m e e n te a rch ie f

S o ciaal H is to ris c h C e n tru m v o o r

I n te rn a tio n a a l I n s titu u t v o o r

L im b u rg

So ciale G esch ie d e n is

S ta d sb ib lio th e e k

M a a s tr ic h t

N ed erla n d s P ers I n s titu u t

R ijk s a r c h ie f in L im b u rg

U n iv e rsite itsb ib lio th e e k

N ed erla n d s P ers M u s e u m

M id d e lb u rg

Z e e u w s e B ib lio th e e k

R ijk s in s titu u t v o o r O orlogs-

N a a ld w ijk

G e m e e n te a rch ie f

d o cu m en ta tie

N ijm e g e n

U n iv e r site itsb ib lio th e e k A rn h em

G e m e e n te a rch ie f U n iv e rsite itsb ib lio th e e k

B ib lio th e e k A r n h e m G e m e e n te a rch ie f

B erg en op Z o o m

G em e en telijk e a r c h ie fd ie n s t

B e v e rw ijk

G e m e e n te a rch ie f

G e m e e n te a rch ie f K a th o lie k D o cu m e n ta tie C e n tru m U n iv e rsite itsb ib lio th e e k

Oss

Jan C u n e n ce n tru m S tre e k a rch iv a ria a t M a a s la n d

O u d en bo sch

K e n n e m e r K a a rte n u itg e v e rij

S tre e k a rch iv a ria a t d e M a rk k a n t, d ep o t O u d en bo sch

B o v e n k e rk

P a sto rie St. U rb a n u sk e rk

P u rm e re n d

S tre e k a rc h ie fW a te rla n d

B red a

G e m e e n te a rch ie f

R o erm on d

G e m e e n te lijk e a r c h ie fd ie n s t

D e lft

G em e en telijk e a r c h ie fd ie n s t

R o o sen d a al

G e m e e n te a rch ie f

D o rd rech t

G e m e e n te a rch ie f

R o tterd am

G e m e e n te b ib lio th e e k

D ru ten

D ru k k erij d e M a a s en W a le r

E in d h o ven

S tre e k a rc h ie f Z u id -O o st B rab a n t

S ch ie d am

C o llectie P.J.M. M e ije r

G e m e e n te lijk e a r c h ie fd ie n s t

E tten-Leur

D ru k k e rijm u s e u m

G ouda

S tre e k a rch ie fd ie n s t H o lla n d s

S ittard

G e m e e n te lijk e a r c h ie fd ie n s t

M id d en

S n eek

F ries S c h e e p v a a rtm u s e u m

G rave

S tre e k a rc h ie f L an d v a n C u y k

S teen b ergen

D ru k k e rij V e rm e u le n

’s-G rav e n h age

B ib lio th e e k v a n d e T w e e d e K a m e r T iel

S tre e k a rch iv a ria a t T iel-B u ren -

G e m e e n te a rch ie f

G e m e e n te a rch ie f

G e m e e n te a rch ie f

K o n in k lijk e B ib lio th eek G roen lo

G e m e e n te a rch ie f (th an s Streek-

C u le m b o rg T ilb u rg

a r c h iv a ria a t R egio A ch te rh o e k )

G e m e e n te a rch ie f P ro v in cia a l G e n o o tsch ap Noord-

G ro n in g en

G e m e e n te a rch ie f

B rab a n t (in: U n iv e r site itsb ib lio ­

H a a rle m

G e m e e n te a rch ie f

th e e k Brabant)

R ijk s a r c h ie f in N oord-H ollan d

U lft

D ru k k e rij d e IJselstroo m

H eerlen

S ta d s a r c h ie f

U trech t

A a r ts b is s c h o p p e lijk A r c h ie f

H e lm o n d

G e m e e n te a rch ie f

H en gelo

T w e n ts c h e c o u ra n t

C o llectie m e v r. K n o th -A n g e n e n t G e m e e n te lijk e a r c h ie fd ie n s t

’s-H erto gen b o sch S ta d s a r c h ie f H ilv e rs u m H oorn

H u ls t

K w a d ijk

S tre e k a rc h ie f v o o r h e t Gooi en de

V a lk e n b u rg

D ru k k e rij C ro lla

V e c h ts tre e k

V e n lo

D ag b lad v o o r N o ord -L im b u rg

A r c h ie fd ie n s t W e s tfr ie s e

G e m e e n te a rch ie f

G em een ten

W a a lw ijk

G e m e e n te a rch ie f

D ru k k erij N o o rd h o lla n d

W a g e n in g e n

B ib lio th e e k L a n d b o u w u n iv e rs ite it

G e m e e n te a rch ie f

W e e rt

G e m e e n te a rch ie f

O u d h e id k u n d ig M u s e u m

Z w o lle

O u d h e id k u n d ig G en o otsch ap O ud-Q uadyck

L e e u w a rd e n

U n iv e rsite itsb ib lio th e e k

P ro v in cia le B ib lio th eek v a n F rie sla n d

G e m e e n te a rch ie f U itg e v e rij W a a n d e rs

Gebruikte afkortingen / Abbreviations

GA

G e m e e n te a rch ie f o f G em e en telijk e A r c h ie fd ie n s t

IISG

In te rn a tio n a a l I n s titu u t v o o r So ciale G e sch ied en is

KB

K o n in k lijk e B ib lio th eek , D en H aa g

KD C

K a th o lie k D o cu m en ta tie C en tru m , N ijm e g e n

N PM

N e d e rla n d s P ers M u s e u m , A m s te r d a m

PGNB

P ro v in cia a l G en o otsch ap N oord-B raban t, T ilb u rg

RA

R ijk s a rc h ie f

RIOD

R ijk s in s titu u t v o o r O o rlo g sd o cu m en ta tie, A m s te r d a m

SB M

S ta d sb ib lio th e ek M a a s tr ic h t

SH C

S o ciaal H is to ris c h C e n tr u m v o o r L im b u rg , M a a s tr ic h t

UBA

U n iv e r site itsb ib lio th e e k A m s te r d a m

U BL

U n iv e r site itsb ib lio th e e k Leiden

UBM

U n iv e r site itsb ib lio th e e k M a a s tr ic h t

U BN

U n iv e r site itsb ib lio th e e k N ijm e g e n

U BU

U n iv e r site itsb ib lio th e e k U trech t

Bibliografische beschrijvingen

Bibliographical descriptions

1 . de Aabode

47

1

2

d e A a b o d e 1944

h e t A a m b e e ld 1945

• ja r e n 1944, n r. 1(26 sept.) - 1(1944), n r. 10(7 okt.)

• ja r e n [1945, n r. 1(m aart)]1 - {nr. 5(14 ap ril)}2

• on dertitel D ag b lad v o o r H elm o n d e n O m strek en ,

-

w a a r in o p g e n o m e n N ie u w s - en ad v e rte n tie b la d v o o r

• on d ertitel K a th o lie k w e e k o r g a a n

1(1945), n r. 1(28 april) - n r. 10(30 ju n i) 3

H e lm o n d e n o m s tre k e n

• plaa ts L e e u w a rd e n

• uitg ever T h . R o ija kkers

•fr e q u e n tie w e k e lijk s (zaterd ag)

• plaa ts H elm o n d

•fo r m a a t B -form aat, m .u .v . C -fo rm aat v o o r n r. 10(30

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (niet o p zo n d ag)

ju n i)

•fo r m a a t C ~ 1944, n r. 1(26 sept.) - n r. 3(28 sept.); E ~

• om vang I

n r. 4(30 sept.) - n r. 6(3 okt.); D ~ n r. 7(4 okt.) - n r. 10(7

• redactie 1945 G eert G ro o th o ff, h o o fd red .

okt.)

• bijzon d erhed en G esten cild .

• om vang I

• a u topsie V a n de ille g a a l v e rs c h e n e n afle v e rin g e n

• redactie 1944 Ed. v a n G h ert (h oofd red ., la te r m e d e ­

a lle e n n r. 5(14 april); v a n de a fle v e rin g e n d ie n a d e

w e r k e r )1

b e v r ijd in g z ijn v e rs c h e n e n de co m p lete serie.

1944 P a u l K u y p ers

-

1944 K. v . Lierop

• typering O p in ieb lad v o o r k a th o lie k F riesla n d , d a t tij­

1944 T h . R o ija k k e rs, d ir.-uitg.

d e n s de o o r lo g ille g a a l v e r s c h e e n en n a d e b e v r ijd in g

1944 Jan de V r ie s (w a arn . h o o fd re d ., la te r h o o fd red .)1

n o g tw e e m a a n d e n b le e f v o o rtb e s ta a n . In h e t e e rste

RIOD

• bijzon derheden J a a rg a n g n u m m e rin g v a n a f 1(1944),

n u m m e r v a n 28 a p ril 1945 w o r d t o v e r h e t p ro g ra m m a

n r. 5(2 okt.).

v a n h e t b la d g e ze g d , d a t h e t A a m beeld v o o r d e red actie

-

In de titelk o p w o r d t v e rm e ld : “ D it b la d v e r s c h ijn t in

en d e s t a f v a n m e d e w e rk e rs ee n m id d e l is “ o m m e d e te

H elm o n d , A arle-R ixtel, B e ek e n D onk, L iesh o u t,

w e r k e n a a n d e h e rrijz e n is v a n o n s la n d ” . D aarbij ric h t

G em ert, H an d el, d e M ortel, B akel, D e R ips, M ilh e e ze ,

h e t b la d z ic h g e h e e l en a l to t h e t k a th o lie k e m ilie u .

D eu rn e, L iesse l, A ste n , So m eren , Lierop, M ierlo en

D a a rn a a s t w o r d t a ls v o o rn a a m d o el v a n d e p e rio d ie k

S tip h o u t” .

g ezien : “h e t m e e r b e k e n d h e id g e v e n , z o w e l in K a th o lie ­

• rela ties V o o r tz e ttin g v a n N ieuw s- en advertentieblad

k e a ls n iet-K ath o lieke k rin g e n , a a n de g ro te ric h tlijn e n

voor H elm o n d en o m strek en 2

v a n d e P a u s e lijk e E n cy cliek en tot re c o n s tru ctie v a n de

-

m a a ts c h a p p e lijk e o rd e” . De a fle v e r in g e n b e v a tte n

V o o r tg e z e t a ls H elm ondsch dagblad

• a u to p sie V o lle d ig

o n d e r m e e r de te k s t v a n d e b ro c h u r e Over de to e k o m st

-

van N ederland en de h ou d ing der ka th o liek en v a n D.A.

GA H elm o n d

• typering K a th o lie k d a g b la d v o o r H elm o n d en o m g e ­

v a n M e e g e re n OESA. In h e t la a ts te n u m m e r z e g t de

v in g , d a t o n m id d e llijk n a d e b e v r ijd in g b e g o n te v e r ­

red actie, d a t h e t A a m b eeld z ic h steed s to t ta a k h e e ft

s ch ijn e n , m a a r n a tw e e w e k e n reed s z ijn n a a m w i j z i g ­

gesteld : “h e t g e v e n v a n v o o r lic h tin g en m e e r in h e t b ij­

de. In h e t la a tste n u m m e r w e r d d a a ro v e r gezeg d : “H et

z o n d e r op s o cia al-e co n o m isch te r re in ” .

is o m v e r s c h ille n d e re d e n e n w e n s c h e lijk g e b lek en d en

• noten

n a a m v a n o n s d a g b la d te v e ra n d e re n . V a n a f M a a n d a g

(1) V g l. L.E. W in k e l, D e ondergrondse pers 194.0-194.5.

9 O ctober a.s. z a l o n z e c o u ra n t v o o rta a n v e rs c h ijn e n

D erd e h e rz . d r u k ([Utrecht] 1989), p. 71, n r. 1.

o n d e r d en ko p H e t H elm o n d sche D agblad” .

(2) V a n de a fle v e r in g e n d ie v e rs c h e n e n tijd e n s d e D u it­

• noten

se b e z e ttin g , k o n s le c h ts é é n a fle v e r in g w o r d e n in g e ­

(1) In n r. 4(30 sept.) w o r d t m eeged eeld , d a t de h e e r Ed.

zie n . In n u m m e r 1 v a n 28 a p ril w e r d g e ze g d , d a t h e t

P.C. v a n G hert, o u d d ire cte u r-h o o fd re d a cte u r v a n de

w e e k b la d in d e tijd v a n de b e z e ttin g w a s o p g e rich t,

N ieuw e Soerabaiasche couran t (Ned. O ost-Indië) aa n de

“te n e in d e de a a n d a c h t v a n allen , d ie z ic h op n a tu u r­

red a ctie v a n h e t b la d w o r d t v erb o n d e n . H ij z a l o v e r­

r e c h te lijk s ta n d p u n t p la a ts e n m .b.t. d e m a a ts c h a p p e lij­

zic h te n s c h rijv e n en b e rich te n u it de E n g e lse b la d e n

ke s tr u c tu u r - d e rh a lv e z o w e l K a th o lie k e n a ls v e le niet-

b e w e rk e n . In de n u m m e r s 5-7 w o r d t h ij als h o o fd re ­

K a th o lie k e n - te w i jz e n o p de g ro te k e n te rin g e n in h e t

d a c te u r g e n o em d , v a n a f n r. 8 a ls m e d e w e rk e r. Jan de

g ee ste lijk e , h e t c u ltu re le en h e t so cia al-e co n o m isch e

V r ie s v o lg d e h e m o p a ls h o o fd red a cteu r.

le v e n v a n th a n s ” .

(2) H et Nieuw s- en advertentieblad voor H elm o n d en

(3) In n u m m e r 10 v a n 30 j u n i d e e lt de red a ctie m ee, d at

o m strek en w a s een lo k a a l w e e k b la d , w a a r v a n g een

w e g e n s “d e ste e d s to e n e m e n d e te c h n is ch e m o e ilijk h e ­

b e s c h r ijv in g in d e BKNP is o p g e n o m e n . H et v e rs c h e e n

d e n ” d e u itg a v e v a n h e t A a m beeld g e s ta a k t m o e t w o r ­

a ls u itg a v e v a n T h .H . R o ija k k e rs v a n a f 1935 to t in 1941.

den.

3 . A lkm aarsch dagblad

48

•fo r m a a t C

3

* om vang V » 1864; V I » 1865

A lk m a a r s c h d a g b la d [1937^1941

* redactie 1864-1865 Jos. R u s s e l, u itg e v e r-re d a cte u r

•ja r e n [1937, v o o rja a r]1- 1941, ongen.(30 sept.)2

* rela ties V o o r tg e z e t a ls l'A m i du Lim bourg

• on dertitel V o o r A lk m a a r en o m lig g e n d e g em een ten

* a u to p sie V o lle d ig

• uitg ever N V O n ze C o u ra n t

-

• plaa ts B u reau : A lk m a a r

* typering K a th o lie k e c o u ra n t v o o r M a a s tr ic h t en

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (n iet o p zo n d ag)

o m g e v in g , o p g e r ic h t d o or Jos. R u s s e l m e t g e ld v a n de

SBM

•fo r m a a t E

M a a s tr ic h tse fa b r ik a n t P e tru s R ego u t, n a d a t R u s s e l

• om vang V I

z ijn re d a cte u rsch a p bij le Courrier de la M e u se n a o n ­

• redactie [1937]3 - 1941 H.N. S m its, h o ofd red .

e n ig h e id h a d n e e rg e le g d . In l'A m i k o n d e g ro e p e rin g

{1941} Jos. v . S ch av e re n , p la a ts v e rv . h o o fd red . (v erm eld

ro n d R e g o u t h a a r p o litie k e strijd m e t b u rg e m e e s te r

v a n a f 1 ju li 1941)

P ijls u itv e c h te n . D e k r a n t h ie ld z ic h o p g o d s d ie n stig

• bijzon derheden K o p b la d v a n h e t W estfriesch dagblad.

ge b ie d n e u tra a l. In h e t ‘s p é c im e n ’ v a n 16 a p ril 1864

• a uto p sie 1937, 1 ju li - 1941, 30 sept. m .u .v . 1940, a p ril­

w e r d d a a ro v e r g e sch re v e n : “o n n o u s d e m a n d e ra (...):

ju n i

“ ête s-v o u s c a th o liq u e o u lib é ral, p r o g r e s s is te o u co n ­

-

R e g io n a a l a r c h ie f A lk m a a r

s e rv a te u r, m in is té r ie l o u o p p o sitio n ?” - N o u s so m m e s

• typering K a th o lie k d a g b la d v o o r A lk m a a r en o m g e ­

to u t ce la e n s e m b le e t rie n d e to u t ce la e n s e m b le ” .

v in g . H et A lkm aa rsch dagblad w a s ee n ko p b la d v a n h e t

* noten

W estfriesch dagblad en de c o n c u rre n t v a n h e t Noord-

(1) In h e t n u m m e r v a n 9 a u g . 1864 w o r d t m e eged eeld ,

H ollan dsch dagblad v a n h e t S p aarn estad -co n cern .

d a t in M a a s tr ic h t ge e n e n k e le d ru k k e r te v in d e n w a s ,

• noten

d ie h e t b la d v o o rta a n w ild e d ru k k e n , z e lf s n ie t bij v o o r ­

(1) V o lg e n s h e tju b ile u m n u m m e r v a n h e t Noord-Hol-

u itb e ta lin g : “J u sq u ’ici n o u s a v io n s cru qu e, d a n s la

lands dagblad v a n ju n i 1955 h a d h e t W estfriesch dag­

b o n n e v ille d e M a e stric h t, ch a cu n é ta it lib re d ’e x p rim e r

blad in a p ril 1937 e e n n ie u w e p e rs in g e b r u ik ge n o m en ,

s a p en sée; m a is a u jo u r d ’h u i n o u s s o m m e s d é s a b u s é s ,

d ie a ls e erste p ro d u k te n d e k o p b la d en A lkm aa rsch dag­

e t n o u s a v o n s la p re u v e qu e, so u s le r è g n e d ’a u to cra te s

blad e n Schager dagblad h a d a fg e le v e rd . V o lg e n s een

b o u rg e o is , to u t d o it p lier, to u t d o it flé c h ir” . M e n m o e s t

b r ie fv a n d e d ire ctie d er S p a a rn e sta d v a n 7 m a a r t 1938

u itw ijk e n n a a r L u ik, w a a r een d ru k k e r w e r d g e v o n d e n .

a a n m g r. J.P. H u ib e rs, b is s c h o p v a n H aa rle m , v e r ­ sch e e n h e t e e rste n u m m e r v a n h e t A lkm a a rsch dagblad o p 16 m e i 1937 (vgl. A r c h ie f D e T ijd (KDC), n r. 291).

5

(2) V a n a f 1 okt. 1941 w a s d e u itg a v e v a n d e k o p b lad en

l ’A m i d u L im b o u r g 1866^1876]

v a n h e t W estfriesch D agblad n ie t la n g e r m o g e lijk , a a n ­

*ja r e n 1866, n r. 261(2 jan.)-[1876, e in d dec.]1

g e z ie n h ie rv o o r ge en p a p ie r m e e r ter b e s c h ik k in g w e r d

* on d ertitel F e u ille p o litiq u e , co m m e rcia le , a rtis tiq u e

g este ld . H et W estfriesch dagblad k o n n o g b lijv e n v e r ­

e t litté r a ire » 1866 - 1867, n r. 532(28 sept.)

s c h ijn e n to t en m e t 28 n o v. 1941.

-

(3) V g l. d e b e s c h r ijv in g v a n h e t W estfriesch dagblad.

ra ire » 1867, n r. 533(1 okt.) - {1874}

Jo u rn al p o litiq u e, co m m e rcia le , a r tis tiq u e e t litté ­

* uitg ever D ru k k e rij v a n Jos. R u s s e l * plaa ts M a a s tr ic h t

4

*

fr e q u e n tie d rie m a a l p e r w e e k (d in sd ag, d o n d e rd a g en

l ’A m i d e s in t é r ê t s L im b o u r g e o is 1864-1865

za te rd a g ) » 1866 - 1867, n r. 532(28 sept.)

•ja r e n 1864, sp écim en s(16 en 23 april)

z e s m a a l p e r w e e k (n iet o p z o n d a g ) 2 » 1867, n r. 533(1

-

okt.) - 1873, n r. 2433(1 okt.)

1864, nr. 1(30 april) - 1865, n r. 260(30 dec.)

• on dertitel F eu ille p o litiq u e, co m m ercia le, a rtis tiq u e

d rie m a a l p e r w e e k (w o e n sd a g , v r ijd a g , zo n d a g ) » 1873,

et litté ra ire

n r. 2434(3 okt.) - {1874}

• uitg ever U itgever-red a cteu r: Jos. R u s s e l

*fo r m a a t C » 1866-1869; D » 1870-^874}

-

* om vang V I

H et b la d w e r d g e d ru k t a c h te re e n v o lg e n s b ij E m ile

R oberts (tot en m e t 1864, n r. 39(30 ju li)), in d e d ru k k e rij

* redactie [1866-1876 Jos. R u sse l, uitg.-red.]

v a n L. d e T h ie r e n F. L o v in fo s s e te L u ik 1 (1864, n r. 40(9

* bijzon d erhed en V a n a f 28 sept. 1873 v e rs c h e e n de

aug.) to t e n m e t 1865, n r. 147(15 april)) en v a n a f 1865, n r.

k r a n t in h e t N e d e rla n d s. D e red a ctie s c h r e e f d ie d a g in

148(18 april) in R u s s e ls e ig e n d ru k k erij.

d e k r a n t d a t d e strijd te g e n h e t lib e ra lis m e bij d e la a tste

• plaa ts M a astrich t; v a n 9 a u g . 1864 to t en m e t 15 a p ril

v e r k ie z in g e n w a s g e w o n n e n en d a a rm e e h e t doel

1865 w e r d h e t b la d g e d ru k t te Luik.

b e re ik t w a a r v o o r l'A m i du Lim bourg h a d gevoch ten :

•fr e q u e n tie d rie m a a l p e r w e e k (d in sd ag, d o n d e rd a g en

“ In d e ze n to e sta n d v e rm e e n e n w ij d a t d e ta a k v a n den

z a terd a g)

A m i zo o v e r r e v o le in d is. T w e e in h e t fr a n s c h g e s c h re ­

6 . de Am stelbode

49 v e n en d a g e lijk s v e r s c h ijn e n d e b lad en , o p d e ze lfd e

la n d sc h geb ied , v o o r o n s en o n ze g e lo o fsg e n o o te n ,

b e g in s e le n ste u n en d e, en h e tz e lfd e d o el b e o o gen d e ,

m a a r h e t v o lk o m e n g e b r u ik v a n g e m e e n r e g t v e r la n ­

k u n n e n n ie t a n d e rs in o n ze p ro v in c ie n d a n z ic h w ed e r-

gen d e, d a t is, v a n g e m e e n e v r ijh e id ” .

k e e rig en o o k de go ed e z a a k n a d e e l b ero k k e n e n . W ij

♦noten

z u lle n d a a ro m ( . ) o n s d a g b la d v o o rta a n d rie m a a l p e r

(1) D e Lim burger courier v a n 6 ja n . 1877 be rich t: “ De

w e e k in d e N e d e rla n d sch e ta a l d o en v e rs c h ijn e n , te r­

co u ra n t l'A m i du Lim bou rg h e e ft s e d e rt 1 Janu arij jl.

w i j l d e s n ie tte m in v a n tijd to t tijd d a a rin fr a n s c h e b ij­

o p g e h o u d e n te v e r s c h ijn e n . D e u itg e v e r v e rk la a rt, d o or

d ra g e n , o f m o e ije lijk in d e N ed erla n d sch e ta a l te r u g te

g e b re k a a n d e e ln e m in g d e u itg a v e te m o e te n sta k e n ” .

g e v e n stu k k en , z u lle n w o rd e n o p g e n o m e n ” .

(2) H et v o o rta a n v e r s c h ijn e n a ls d a g b la d w e r d aan ge-

* rela ties V o o r tz e ttin g v a n l'A m i des in té r ê ts Lim bour-

k o n d ig d in een a rtik e l, w a a r in de v re u g d e w e r d u itg e ­

g eo is

sp ro k e n o v e r “la ré g é n é ra tio n so u s u n g o u v e r n e m e n t

-

ju s te , é q u ita b le e t lib é ra l” e t “la p e rsp e c tiv e de ju s tic e ,

V a n a f [9 m e i 1878] g a fJ o s R u s s e l o p n ie u w een b la d

u it o n d e r d e tite l l'A m i du Lim bourg3. H et b e t r o f een

d ’é q u ité et de lib e rté q u i se p ré s e n te p o u r l ’a v e n ir” . Een

F ra n s ta lig w e e k b la d m e t de o n d e rtitel ‘Jo urn al p o li­

a n d e rd a a g s e c o u ra n t is n ie t m e e r vo ld o en d e: “A v e c la

tiq u e , co m m e rcia l e t a g ric o le ’, w a a r v a n a ls lo k a al

ré g é n é ra tio n d e s p e u p le s , a v e c le u r a c cro isse m e n t,

w e e k b la d g e e n a fz o n d e rlijk e b e s c h r ijv in g in de BKNP

a v e c le p ro g rè s q u i c h a q u e jo u r se d év elo p p e, ses

is o p g e n o m e n . In h e t N PM is één a fle v e r in g a a n w e z ig

b e s o in s a u g m e n te n t, e t il e s t im p o s s ib le q u ’u n jo u r n a l

v a n 1880, n r. 118(12 aug.).

n e p a r a is s a n t q u e tro is fo is p a r s e m a in e s a tis fa s s e à

* litera tu u r A.J.Fr. M a en en , P etru s R eg ou t 1801-1878.

se s b e s o in s , le tie n n e a u c o u ra n t d e to u t ce q u ’il lu i f a u t

Een bijdrage to t d esocia a l-econ om ischeg esch ied en is

a p p re n d re ch a q u e jo u r , p u is s e to u jo u rs e t à to u te

van M a a str ich t (N ijm egen 1959. Bijdragen to t de socia le

h e u re d é fe n d re se s d ro its lé s é s e t a tta q u e r se s a d v e r­

en econ o m isch e g esch ied en is van h e t Zuiden van N eder­

s a ir e s ” . A a n v a n k e lijk , to t 2 a p ril 1868 w a s h e t d ag b la d

land, n r. 7), p. 106-109

gea n ted ateerd . E r v e rs c h e e n s in d s d ie n e e n g e c o m b i­

* a uto p sie 1866-1874, n r. 2628(30 dec.)

n e e rd m a a n d a g -d in s d a g n u m m e r.

-

SBM

(3) In de Lim burger courier v a n 11 m e i 1878 w e r d

* typering K a th o liek e co u ra n t v o o r M a a s tr ic h t en

b erich t, d a t o p 9 m e i h e t e e rste n u m m e r w a s v e r s c h e ­

o m g e v in g , d ie a a n v a n k e lijk als F ra n s ta lig d a g b la d v e r ­

n e n v a n l'A m i du Lim bourg, e e n u itg a v e v a n Jos. R u s­

sch e e n en v a n a f s e p te m b er 1873 a ls N e d e rla n d s ta lig

sel. D e Lim burger courier g a f d aarbij h e t v o lg e n d e co m ­

n ie u w s b la d . V o lg e n s A.J.Fr. M a e n e n w a s h e t b la d m e t

m e n ta ar: “In d e aa n b e v e lin g s-re d e z e g t h e t b lad , d at

e e n a a n ze k e rh e id g re n z e n d e w a a r s c h ijn lijk h e id

h e t is: n iet-K ath o liek, n iet-liberaal, n iet-co n serv a tief,

e ig e n d o m v a n fa b rik a n t e n k a m e r lid P etru s R ego u t. De

en z. W a t m a g ’t d a n w e l w e z e n ? ! En fin , de tijd z a l ’t o n s

u ltra m o n ta a n s e l'A m i du L im b o u rg w a s v a n m e e t a f

m o e te n le e re n ” .

a a n g e ric h t te g e n d e ev e n e e n s F ra n s ta lig e Courrier de la M eu se, de s p re e k b u is v a n d e k a th o liek -lib era le o p v a ttin g e n v a n W .H . P ijls, b u rg e m e e s te r v a n M a a s ­

6

trich t. In 1869, n r. 1000(16 april) w o r d t in h e t h o o fd a rti­

d e A m s te lb o d e 188041896}

k e l ‘N o tre p a s s é ’ g e ze g d , d a t l'A m i du Lim bourg h e e ft

♦ja r e n 1880, n r. 1(2 okt.) - {16(1895/96), n r. 23(8 m a a rt

g e s tre d e n te g en “u n p arti so i-d isa n t lib éral, q u i en ré a ­

1896)}1

lité n ’e s t q u ’u n e co terie e x c lu s iv e ” o p la n d e lijk terrein

♦on d ertitel B lad v o o r z o n d a g ~ 1880, n r. 1(2 okt.) - ?

e n te g e n “u n e p etite c liq u e ” ro n d o m P yls in d e M a a s ­

-

tr ic h tse p olitiek . Op 1 ja n u a r i 1870 s p re e k t h e t b la d z ic h

♦uitgever U itg . J.S. d e H a a s 2 ~ 188041882]3

d u id e lijk u it v o o r h e t ‘lib é ra lis m e m o d é ré ’, d a t een

-

[U itg. J.J.F. v a n Z e y l ~ 1883-1884]3

ie d er re sp e cte e rt “ d a n s ses co n v ictio n s, d a n s ces cro y­

-

D ru k k e rij L. K e rv e l e n Co ~ {3(1884), n r. 184(6 april)}-

Z o n d a g s b la d ~ {1880, n r. 10(4 dec.)}

a n ces, e t m ê m e d a n s ses in c ré d u lité s ” . D aar w o r d t a a n

[1889]3

to egev o egd : “ la d irectio n e t la réd a ctio n d e l'A m i du

-

L im bourg s o n t ca th o liq u e s p ers o n e lle m e n t, m a is le

{11(1890/91), n r. 1(5 okt.)} - n r. 46(16 aug.)

jo u r n a l e s t u n e fe u ille p o litiq u e, q u i n ’a p a s p o u r m is ­

-

sio n , co m m e ce rta in s a u tre s jo u r n a u x , d e s ’o ccu p er de

aug.) - {16(1895/96) , n r. 23(8 m aart)}

’D ru k e n u itg a v e v a n J.A.H .A. H e n k u s ’ ~ D ru k k e rij J.C.F. V e e n m a n ~ 11(1890/91), n r. 47(23

q u e s tio n s d e d o g m e , o u re lig ie u s e s . Cette p o s itio n n e

♦plaa ts A m s te r d a m ~ 1880/81 - {3(1884), n r. 184(6

n o u s em p è c h e p a s d e s a u te r p a rfo is s u r la b rè ch e, lo r s ­

april)}; N ie u w e r-A m s te l ~ {7(1886/87), n r. 10(5 dec.)} -

q u e la r e lig io n e s t a tta q u é e ” . Op h e t m o m e n t d a t d e

12(1891/92), n r. 5(1 nov.); A m s te r d a m ~ 12(1891/92), n r.

o v e r g a n g v a n een F ra n s ta lig n a a r e en N e d e rla n d s ta lig

6(8 nov.) - {16(1895/96), n r. 23(8 m aart)}

b la d w o r d t a a n g e k o n d ig d , o p 28 sept. 1873, is de k a th o ­

♦ frequentie w e k e lijk s (zaterd ag) ~ 1880 - [1884, ein d

lic ite it g ep ro n o n ceerd er: “w i j z ijn en b lijv e n een k a th o ­

m aa rt]4

lie k o rg a a n , g e e n p re v ile g ie [sic] e is c h e n d e o p b in n e n -

tw e e m a a l p e r w e e k (d o n d erd a g en zo n d a g )4 ~ 3(1884), n r. 184(6 april) - ?

6 . de Am stelbode

50

w e k e lijk s (zaterd ag) ~ {7(1886/87), n r. 10(5 dec.)} -

o n d e rs tre e p t m e t d e w o o rd e n v a n R.C. B a k h u iz e n v a n

{16(1895/96), n r. 23(8 m aart)}

d en B rin k: “K a th o lie k te z ijn k a n e e n e e re tite l w e z e n ,

•fo r m a a t E

o o k v o o r een N e d e rla n d e r” . Bij h e t b e g in v a n d e v e e r ­

• om vang I n g e z ie n e afln. to t en m e t 9(1888/89): 4 p.; III

tie n d e ja a r g a n g n o e m t h e t b la d z ic h w e lis w a a r geen

~ {11(1890 / 91)}-{16(1895 / 96 )}

n ie u w s b la d , “ (...) d en a b o n n é s h e tjo n g s te n ie u w s v a n

• redactie 1880-1893 p a s to o r J.W. B ro u w e rs

la n d e n sta d b re n g e n d e , m a a r w a t h e t v a n d e o p rich ­

[1881-1884 A . N u ije n s, h o o fd red .]5

tin g a f steed s g e w e e s t is, een v o o r d e K a th o lie k e n v a n

[?-? P.J. R a aym ak ers, red .]6

o n s d is tr ic t o n m is b a a r o rg a a n , to t v e r d e d ig in g h u n n e r

• bijzon derheden D e ja a r g a n g n u m m e r in g is g e b ru ik t

b e la n g e n ; to t h a n d h a v in g h u n n e r rech ten , n ie t a lle e n

v a n a f {3(1884), nr. 184(6 april)}. De ja a r g a n g e n lo p en

o p p o litie k m a a r o o k o p m a a ts c h a p p e lijk g e b ie d ” .

v a n a f {7(1886/87)} v a n okto ber to t en m e t sep tem b er.

• noten

-

A a n v a n k e lijk v e rs c h e e n als b ijb la d , la te r a ls z e lf ­

(1) H et is n ie t d u id e lijk to t w a n n e e r de A m ste lb o d e is

s ta n d ig e u itg a v e de W eten sch a p p elijk e N ederlander

b lijv e n v e r s c h ijn e n . H et la a ts t in g e z ie n e n u m m e r is

(zie h ie rv o o r d e a fz o n d e rlijk e b e s c h r ijv in g in een v a n

v a n m a a r t 1896. In B rin k m a n 's adresboek voor den

de v o lg e n d e d e le n v a n d e BKNP).

N ederlandschen boekha n d el is d e tite l v o o r h e t la a ts t

-

o p g e n o m e n in d e u itg a v e v a n 1889. E en n ie u w kath o-

V a n a f o kto ber 1893 w a s h e t v o o r d e le z e rs m o g e lijk

z ic h te a b o n n eren o p h e t G eïllustreerd zond ag sbla d -

lie k w e e k b la d v o o r A m s te lla n d , h e t K a th o liek e w eek­

N ederlandsche illu s tra tie (zie de a fz o n d e rlijk e b e s c h r ij­

blad voor H aarlem m erm eer, A m s te lla n d en om streken ,

v in g ). In 13(1892/93), n r. 52(24 sept.) w a s d o or d e u itg e ­

v e r s c h e e n v a n a f 1899.

v e r m e eg ed eeld , d a t h ij “te b e g in n e n m e t 1 O ctober a.s.

(2) T o t en m e t {1880, n r. 10(4 dec.)} g e d ru k t bij C.L. v a n

b e s lo te n h e e ft een G eïllu stree rd z o n d a g s b la d a a n de

L an gen h u ysen .

A m ste lb o d e te v e rb in d e n , d e g e lijk v a n in h o u d en a a n ­

(3) In fo r m a tie o n tle e n d aa n B rin k m a n 's adresboek voor

tr e k k e lijk v a n v o rm . D o or e en e o v e re e n k o m s t m e t de

den N ederlandschen boekhandel (vgl. J.M.H.J. H em els,

u itg e v e r s v a n d e g u n s tig a a n g e s c h re v e n N ederland­

D e N ed erla nd se pers voor en na de a fsch a ffin g van h et

sch e illu s tra tie is h ij m e t o p o ffe rin g v a n v e le k o ste n in

dagbladzegel in 1869 (A ss e n 1969), p. 406).

s ta a t g este ld , m e t d en a a n v a n g v a n d en n ie u w e n ja a r -

(4) In 3(1884), n r. 184(6 april) w o r d t m e e g e d e e ld , d a t de

g a n g a a n d e gea b o n n eerd en des A m stelb o d e, teg en

A m ste lb o d e v o o rta a n tw e e m a a l p e r w e e k z a l g a a n v e r ­

een e g e r in g e te g e m o e tk o m in g , d eze b e la n g r ijk e u itg a ­

s ch ijn e n : “ D e o v e rz ic h tsk re its v a n o n s b la d w o r d t d u s

v e a ls e en G e ïllu stre e rd z o n d a g s b la d a a n te b ie d e n ” . In

m e e r u itg e b re id . D it v o o ra l, op s ta a tk u n d ig g e b ie d en

h e t e x e m p la a r v a n de K o n in k lijk e B ib lio th eek v a n de

v o o r h e t p o litie k e n ie u w s . Im m e rs w a t v o o r ta l v a n

A m ste lb o d e z ijn e n k ele n u m m e rs u it 1893 v a n h e t g e ïl­

le z e rs so m s te v e e l b e h o o rd e to t h e t w e te n s c h a p p e lijk

lu s tre e rd z o n d a g s b la d m e e g e b o n d e n e n in h e t N ed er­

gebied , w o r d t b e h a n d e ld in D e W eten sch a p p elijk e

la n d s P ers M u s e u m is d e a fle v e r in g v a n 15 a p ril 1894

Nederlander: w a t m e e r th u is b e h o o r t to t u its lu ite n d

a a n w e z ig .

R o o m sc h K a th o lie k gebied , z a l b ij v o o r k e u r en la n g ­

• rela ties V a n a f 1899 v e rs c h e e n een n ie u w k a th o lie k

z a a m a a n m e e r en m e e r o p z ijn p la a ts k o m e n in h e t

n ie u w s b la d v o o r h e t A m s te lla n d : h e t K a th o liek e w eek­

n ie u w e o rg a a n , h e t v re d e lie v e n d P a a sla m m e tje , d a t

blad voor H aarlem m erm eer, A m ste lla n d en om streken .

v o o r 13 A p r il h e t e e r s t z ijn s te m z a l la te n h o o re n v o o r

-

V a d e r la n d en M o ed erk erk . D ie n te n g e v o lg e w o r d t de

In 1909 w e r d h e t v o lk s d a g b la d v a n de Tijd o m g e z e t

v a n o ch ten d - in av o n d b la d e n d e titel de M org en p ost

A m ste lb o d e m e e r en m e e r een N e d e rla n d sch p o litie k

m o e s t d ie n te n g e v o lg e w o r d e n v e ra n d e rd . V o lg e n s V a n

o rg a a n , n ie u w s - en ad v e rte n tie b lad . (...) D oor D e

D u in k e rk e n w e r d to en te r n a g e d a ch te n is v a n J.W.

A m ste lb o d e en d o o r h e t aa n st. Z o n d a g v e r s c h ijn e n d

B r o u w e rs a ls n ie u w e titel de A m ste lb o d e g e k o z e n .6

n ie u w e b lad , z a l d a n w o r d e n te g e m o e t g e k o m e n aan

• a uto p sie 1880, n r. 1(2 okt.) en n r. 10(4 dec.); 3(1884), nr.

h e t r e c h tm a tig v e r la n g e n v a n zo o v e le d u ize n d e n v a n

184(6 april); 7(1886/87), n r. 10(5 dec.) en ongen.(19 febr.);

K a th o lie k e n in A m s te rd a m , d ien h e t n ie t g e le g e n k o m t

8(1887/88), n r. 30(22 april); 9(1888/89), n r. 2(14 okt.) en

e lk e n d a g g ro o te b la d e n te le z e n , d ie tu s s c h e n d e 20 a 30

n r. 8(25 nov.); 11(1890/91) - 16(1895/96), n r. 23(8 m aart)

g u ld e n k o s te n ” .

-

(5) V g l. A . N u ije n s, Open b r ie f aan de aandeelhouders in

N P M ~ 1880, n rs . 1 en 10; 1884, n r. 184; 1886/87, n r. 10

en ongen.(19 febr.); 1888/89, n rs . 2 e n 8

de N .V . to t h e t oprichten van een nieuw e K a th o liek e cou ­

-

GA A m s te r d a m ~ 1887/88, n r. 30

rant voor A lk m a a r en om streken (Z.pl., z.j.), p. 22.

-

KB

1890 / 91-1895/96

(6) V g l. A [nton] v[an] D [u in kerk en ], ‘H et o u d ste o or­

• typering K a th o lie k n ie u w s b la d v o o r N ie u w e r-A m s te l

d e e l o v e r G u id o-G ezelle in N oord-N ed erlan d . Jan W il­

en o m g e v in g , o p g e r ic h t d o o r p a s to o r B r o u w e rs . H et

le m B r o u w e rs in h e t D ag b lad D e T ijd ’, in: de Tijd, 1930,

b la d d ie n d e o n d e rm e e r o m de actie te g e n a n n e x a tie v a n

4 m ei.

N ie u w e r-A m s te l d o or A m s te r d a m te o n d e rste u n e n . In h e t e e rste n u m m e r w o r d t de k a th o lic ite it v a n h e t b la d

51

7 . de Am stelbode g a a t o o k h o o g e r e n v e rd e ro p en w e l n a a r A lk m a a r,

7

G rootebroek, B o v e n k a rsp e l, H oorn , E n k h u ize n , D en

d e A m s te lb o d e 1909-1932

H eld er, H ille g o m , G ouda, D elft, D o rd re ch t en d an n a a r

•ja r e n 17(1909), n r. 5058(5 ju li) - 40(1931/32), n r. 12635(2

T iel, K a m p e n , O ld en zaa l, L e e u w a rd e n en M a a strich t” .

april)

H et n u m m e r v a n 1 okto ber 1929 b e v a t h e t v e r s la g v a n

• on dertitel D ag b lad v o o r h e t k a th o lie k e v o lk 1 ~

“ee n e e n v o u d ig e , m a a r tr e ffe n d e p le ch tig h e id ” in h e t

17(1908/09), n r. 5058(5 ju li) - 30(1921/22), n r. 90 18 (4juli)

s c h a ftlo k a a l v a n ’t K a ste e l v a n A e m s te l, w a a r b ij de

-

d ire c te u r v a n de A m ste lb o d e , de h e e r W ie rd e ls , o v e r h e t

P o p u la ir2 k a th o lie k d ag b la d , m e t och tend - en a v o n d ­

e d itie ~ 38(1929/30), n r. 11317(31 dec. 1929) - 40(1931/32)

n u t v a n d e k r a n t z e i, d a t h e t v o o r ta llo z e g e z in n e n in

• uitg ever N V D ag b lad en D ru k k erij d e T ijd

N ed erla n d “ de w e g , d ie tot d e H em el le id t”, h e e ft v e r g e ­

• plaa ts A m s te r d a m

m a k k e lijk t. T o e n de k r a n t tw e e m a a l p e r d a g g in g v e r ­

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (niet o p zo n d ag ); v a n a f

s ch ijn e n , w e r d ero p g e w e ze n , d a t d e le z e rs o o k m e t

38(1929/30), n r. 11301(14 dec. 1929) d a g e lijk s m e t e en o ch ­

b e tre k k in g to t h u n z in v o o r h u m o r a a n h u n tre k k e n

tend- e n a v o n d ed itie 3

z o u d e n k o m e n . N a a s t d e e r n s t m a g o o k de lu im n ie t

•

fo r m a a t E

on tb rek en , z o w e r d g esteld .

• om vang V I

• noten

• redactie [1909-1913 P.J.F. V e rm e u le n , d ir. (teven s d ir.

(1) W a a ra a n to e g e v o e g d to t en m e t 21(1912/13), nr.

v a n de Tijd)]

6085(20 nov.): “v /h de M o rg e n p o s t” .

[1909-1932 F.J.A.M . W ie rd e ls , d ir. (teven s d ir. v a n de

(2) V a n a f 40(1931/32), n r. 12539(2 ja n .) v e rv a lt: “ P o p u ­

Tijd)]

la ir ” .

• bijzon derheden D e n ie u w e ja a r g a n g b e g o n ro n d 1

(3) Op 27 n o v e m b e r 1929 w e r d a ls v o lg t b e k e n d

oktober.

g em aa k t, d a t d e k ra n t v o o rta a n m e t een o ch ten d - en

-

V a n a f 1924 z ijn e r fo to ’s in d e k ra n t o p g e n o m e n .

a v o n d e d itie g in g v e rs c h ijn e n : “ D oor e e n a n d e re indee-

-

K o p b la d v a n de Tijd.

lin g v a n de a r b e id s u re n w e r d h e t m o g e lijk - z ij h e t n ie t

-

D e ab o n n ee s o n tv in g e n h e t G eïllustreerd zo n d ag s­

v ó ó r d e d a g ta a k - d an to ch tijd e n s d e r u s tu r e n reed s

blad voor K a th o liek en (zie d e a fz o n d e rlijk e b e s c h r ij­

een d a g b la d te r h a n d te n e m e n . D e b e h o e fte aan

v in g ). T o en de u itg a v e v a n h e t G eïllustreerd zond ag s­

‘n ie u w s ’, v o o r a l o n ts ta a n in d e d a g e n v a n d en w e r e ld ­

blad voor K a th o liek en w e g e n s d e h o g e k o ste n m e t

o orlo g, d eed m e d e h e t v e r la n g e n g ro e ie n o m aa n z ijn

in g a n g v a n 1930 w e r d o p g eh ev e n , p ro te ste erd e n v e e l

o n tb ijt o f te n m in s te a a n z ijn tw e e d e n m a a ltijd een o ch ­

ab o n n ees v a n D e A m stelb od e. V o o r h e n b e tro k N V de

te n d b lad te k u n e n le z e n ” . D e o ch ten d - en a v o n d e d itie

T ijd h e t G eïllustreerd zond ag sbla d - N ederlandse illu ­

h eb b en e lk een a fz o n d e r lijk n u m m m e r. Op z o n d a g v e r ­

str a tie v a n N V N eerlan d ia, d a t e c h te r n a en k ele ja r e n

sch e e n e n k e l een ochtend-, o p m a a n d a g a lle e n een

p la a ts m o e s t m a k e n v o o r de W itte ra a f v a n N V De

av o n d e d itie . D it w a s n o d ig , z o a ls in h e t n u m m e r v a n

S p aa rn e sta d .4

9 d e ce m b e r w e r d u itg e le g d , o m d a t d e a r b e id s w e t n ie t

-

to e la a t m e e r d a n z e s m a a l p e r w e e k ’s n a c h ts te a rb e i­

D e A m s te r d a m s e ab o n n ees o n tv in g e n de O ffid eele

k e r k lijs tv a n h e t dekenaat A m sterda m .

den: “O ns is h e t m e e s t g e s c h ik t v o o rg e k o m e n , aa n d en

-

Z o n d a g v o o r k e u r te g e v e n b o v e n d e n M a a n d a g . De

A a n h e t a b o n n e m e n t op de A m ste lb o d e w a s een

o n g e v a lle n v e rz e k e rin g v erb o n d en .

m e e s te o ch te n d b lad e n v e r s c h ijn e n des Z o n d a g s ,

-

o m d a t d ien d a g d e le z e rs b e s c h ik k e n o v e r d en m e e ste n

V a n a f {okt. 1929} v e rs c h e e n een a fz o n d e rlijk e ed itie

v o o r d e sta d A m s te rd a m .

tijd , o m d a t in d e n Z o n d a g o ch te n d d e c o u ra n t e e n z e e r

• rela ties V o o r tz e ttin g v a n de M o rg en p ost5

g e w e n s c h te a f w is s e lin g b ie d t in h e t g e z in ” .

-

(4) V g l. N ic S ch ram a, D agblad D e Tijd. 1845-1974

V o o r tg e z e t a ls de N ieuw e dag

• a uto p sie V o lle d ig , m .u .v . 1915, ju li-s e p t. -

GA A m s te r d a m

(N ijm eg en 1996), p. 259. (5) In h e t n u m m e r v a n 29 sept. 1917 w e r d in d e te r u g ­

• typering ‘V o lk s b la d ’ v a n de Tijd, v o o ra l v o o r A m s te r ­

b lik b ij h e t v ijfe n tw in tig ja r ig b e s ta a n g e ze g d , d a t h e t

d a m b ed o eld , m a a r o o k d a a rb u ite n ge le z e n . E r w a r e n

v e rp la a ts e n v a n de v e r s c h ijn in g s tijd n a a r d e n a m id ­

65 a g e n ts c h a p p e n in d e v o o rn a a m s te p ro v in c ie p la a t­

d a g - d e a a n le id in g to t d e n a a m s v e ra n d e r in g - v o o r n a ­

sen . In h e t n u m m e r v a n 29 sept. 1917 w e r d b ij de te r u g ­

m e lijk ge b e u rd e o p v e r z o e k v a n d e g e a b o n n e e rd e n ,

b lik o p h e t v ijfe n tw in tig ja r ig b e s ta a n v a n de k ra n t

“d ie lie v e r een k e rs v e rs c h e co u ra n t o n tv in g e n , a ls zij

g e ze g d , d a t de A m ste lb o d e h e t ro o m s e b la d w a s “v o o r

’s a v o n d s h u is [sic] k w a m e n v a n h u n arb e id ” .

h en , d ie ge e n h o o g e n p rijs v o o r h u n d a g e lijk s c h e n lec­ tu u r b e ta le n k u n n e n en toch v lu g e n v o lle d ig w ille n w e te n , w a t er in de w e r e ld te ko o p is ” . O ver de v e r s p r e i­ d in g v a n de A m ste lb o d e w e r d m ee g e d e eld , d a t d e k ra n t h e t “d ik s te ” z i t in en v la k b ij A m s te r d a m , m a a r “h e t

8 . A rnhem s dagblad

52

8

9

A r n h e m s d a g b la d 1 1945-1971

d e A v o n d s t e r 1 1895-1950

• ja r e n 97(1945), n r. 1(1 m ei) - 123(1971), n r. 290(9 dec.)

*ja r e n 1895, n r. 1(13 okt.) - 46(1940), n r. 13628(17 dec.)2

• on dertitel D agb lad v o o r sta d en o m g e v in g ~

-

105(1953), n r. 219(18 sept.) - 120(1968) , n r. 272(16 nov.)

1950 )

-

D e G eld erlan d er ~ 120(1968), n r. 273(18 nov.) -

123(1971)

[1944, 27 okt.]3- 55(1949/50), n r. 14839(24 m a a rt

* on d ertitel D a g b la d v o o r N e d e rla n d

1895/96 -

30(1924/25), n r. 8867(31 m a a r t 1925) en 36(1930/31), n r.

• uitg ever N V U itg e v e rs m a a ts ch a p p ij D e G eld erlan d er

10725(13 m e i 1931) - 46(1940)

• plaa ts N ijm e g e n

-

-

“ 50(1944/45), ongen.(18 nov.) - 55(1949/50)

K an toor: A r n h e m 2

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (n iet o p zo n d ag) •fo r m a a t W is s e le n d D- en E -fo rm aa t

97 (1945 ) -

S treekb lad v o o r h e t m a r k ie z a a t v a n B e rg e n op Z o o m

* uitg ever N V S to o m b o e k d ru k k e rij v a n G ebroeders Juten4

98(1946), n r. 253(30 okt.); E ~ 98(1946), n r. 254(31 okt.) -

* plaa ts B e rg e n o p Z o o m

123(1971)

*fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (a a n v a n k e lijk g e co m b i­

• om vang V I

n e e rd n u m m e r v o o r z o n d a g en m a a n d a g , v a n a f dec.

• redactie Z ie v o o r d e h o o fd re d a ctie en de d irectie de

1914 n ie t o p zo n d ag)

b e s c h r ijv in g v a n de Gelderlander.

•fo r m a a t E ~ 1895/96 - 2(1896/97), n r. 483(22 m ei); D ~

1945-1947 H.F. W e h b e rg , ch ef-red . v a n A rn h em s dag­

2(1896/97), n r. 484(23 en 24 m ei) - 30(1924/25), n r.

blad

8867(31 m aart); E ~ 30(1924/25), n r. 8868(1 april) -

1948-1951 J. H e tzle r, ch ef-red . v a n A rn h em s dagblad

46(1940); B

1951-^961} M a rtin B ru y n s, ch ef-red . v a n A rn h em s dag­

1945, 11jan .; D

blad (v e rm e ld to t en m e t dec. 1961)

ju n i); E ~ 52(1946/47), n r. 14437(10 ju n i) - 55(1949/50)

1944, 30 okt.-17 nov.; C ~ 1944, 18 n o v. 1945, 12 ja n . - 52(1946/47), n r. 14436(9

{1970}3 L. K e rk h o ffs , ch ef-red . v a n A rn h em s dagblad

* om vang V I

• sp ecia le num m ers 122(1970), n r. 262(7 nov.): e x tra ­

* redactie 1895-1908 Jan A .G . Juten, d ir.-u itg.

n u m m e r b ij g e le g e n h e id v a n de 100.000ste ab on n ee

[1895-? W ille m J.F. Juten, red a cteu r]5

v a n de G elderlander/Arnhem s dagblad

[1900-1903 H e n ri H e rm a n s, m e d e w e rk e r]6

• bijzon derheden K o p b la d v a n de Gelderlander.

1908-^944} A d r ia a n G.G. Juten, d ir. (in 1944 d ir.-hoofd-

-

red.)

V a n a f 120(1968), n r. 273(18 nov.) b e s to n d d e k r a n t u it

tw e e k a tern en : h e t e erste v o o r h e t n a tio n a le en in te r n a ­

[1919^-1940 ir. A.J.L. Juten, h o o fd red .

tio n a le n ie u w s , h e t tw ee d e v o o r h e t re g io n a le e n h e t

1944 H. Jacobi, red.

s p o rtn ie u w s .

1944 C. S lo o tm a n s, red.

-

1944 K ees v a n de W a te rin g , c h e f red.

V a n a f 104(1952), n r. 231(4 okt.) v e rs c h e e n op za te rd a g

h e t b ijv o e g s e l ‘W e e k e n d ’.

1944-{1947} C. v a n d e Broek, red. (v e rm e ld t/m ju n i

• rela ties V o o r tz e ttin g v a n h e t D agblad van A rn hem

1947 )

-

1944-{1947} T h . D aan e, red. (v e rm e ld t/m j u n i 1947)

S a m e n g e g a a n m e t h e t V rije v olk , ed itie A r n h e m en

v o o r tg e z e t a ls de N ieuw e krant

1944-1950 A n t. Juten, j r , te c h n is c h e en red. le id in g

• a uto p sie 97(1945), n r. 1(1 m ei) - n r. 5(5 m ei), n r. 24(30

1945-1946 m e v r. M . N o u w e n s , red.

m ei) - n r. 202(31 dec.) (m et la cu n e s v o o r d e m a a n d e n

1945 -{1947 } m r. W .L .A . Juten, red. (v e rm e ld t/m ju n i

m ei-aug.); 98(1946)-123(1971), m .u .v . 1951, jan.-15 a p r il

1947 )

-

N P M ~ 1945, n rs . 1-5

1947 W .A .M . v a n E ek eren , red. le id in g

-

GA A r n h e m ~ a lle o v e rig e ja a r g a n g e n

* bijzon d erhed en D e ja a r g a n g n u m m e r in g w o r d t in g e ­

• typering K o p b la d v a n de Gelderlander v o o r A r n h e m

v o e rd m e t in g a n g v a n 2(1896/97). D e n ie u w e ja a r g a n g

en o m g e v in g .

b e g in t e lk ja a r o m s tre e k s 13 okt. N a d e b e v r ijd in g w e r d

• noten

v a n a f 23 dec. 1944 a ls ja a r g a n g n u m m e r in g v e rm e ld : 1e

(1) W a a ra a n to e g e v o e g d to t en m e t 105(1953), n r. 213(11

ja a r g a n g n a n a d e b e v rijd in g , 5 0 e ja a r g a n g (1944/45).

sept.): “w a a r in o p g e n o m e n h e t Dagblad van A rn hem ".

D e ze n u m m e r in g b le e f g e h a n d h a a fd to t en m e t 3e j a a r ­

(2) T o t e n m e t {28 j u l i 1945} w o r d t er o o k een k a n to o r in

g a n g n a d e b e v r ijd in g (1946/47), n r. 804(3 j u n i 1947),

A p e ld o o rn v e rm e ld . H et v e r s c h ijn in g s g e b ie d v a n h e t

w a a r o p v o lg d e : 52(1946/47), n r. 14432(4 ju n i). De n u m ­

A rn h em s dagblad w a s v o o rlo p ig n a a r d e V e lu w e v e r ­

m e r in g v e r s p r o n g v a n n r. 14564(24 dec. 1947) n a a r

le g d m e t als m id d e lp u n t A p e ld o o rn in v e rb a n d m e t de

n r. 14595(27 dec. 1947); v a n n r. 14601(31 dec. 1947) n a a r

v e le A r n h e m s e e v a c u ee s ald aa r. (vgl. ‘O ns k a n to o r in

n r. 14569(2 ja n . 1948); v a n n r. 14835(15 n o v. 1948) n a a r

A r n h e m b e s ta a t k w a r t e e u w ’, in: 100(1948), n r. 307(31

n r. 14386(16 n o v. 1948); v a n n r. 14390(20 nov.) n a a r

dec.), p. 2).

n r. 19341(22 nov.); v a n n r. 19518(5 m aart) n a a r nr.

(3) V g l. 122(1970), n r. 262(7 nov.), e x tra n u m m e r.

14518(7 m a a r t 1949).

53 -

9 . de Avondster M o g e lijk v e rs c h e e n v a n [1909] to t en m e t [1911] als

u it de e n cy c lie k Rerum novarum en steld e z ic h ac h te r de

k o p b la d d e N ieuw e O osterh ou tsch e couran t (zie ald aar).

N ed. R.K. V o lk s b o n d e n d e k a th o lie k e b o e re n o rg a n isa -

-

tie.

V a n a f 1895 to t [m ei 1916] en v a n a f 15 okt. 1921 to t en

m e t 1940 v e rs c h e e n bij d e z a te rd a g a fle v e rin g h e t Zo n ­

* noten

dagsblad van de A vondster. In d e ja r e n tw in tig lu id d e de

(1) D e n a a m de A v o n d ster is g e k o ze n , o m d at, z o a ls in

titel h ie rv a n e n ig e tijd Zondagsblad. R om an-bijvoegsel

n r. 6 v a n 19 okt. 1895 w o r d t g e ze g d : “ (...) w i j een n a a m

van h e t dagblad de A vo ndster. H et z o n d a g s b la d is m e e ­

w ild e n h eb b en , d ie a lg e m e e n w a s . O ns b la d z a l n ie t

g eb o n d en in de A vo n d ster o p h e t G e m e e n te a rch ie f te

lo caal z ijn , n o ch p ro v in c ia a l, n o ch Bergen-op-

B erg en op Z o o m to t en m e t 1898 en m e t v e e l la cu n e s in

Z o o m s c h , n o ch N o o rd b rab an tsch , m a a r N ed erla n d sch ,

de ja r e n tw in tig en d ertig.

en b o v e n alle s K ath o liek ! En w a a r th a n s a a n h e t h o o fd

-

v a n Gods K e rk a ls p la a tsb e k le e d e r v a n C h ris tu s op

In h e t n u m m e r v a n 13 okt. 1899 w o r d t in ‘W e d e r een

v e r b e te r in g ’ m ee g e d e eld , d a t d e n o d ig e m a a tre g e le n

aard e, p a u s Leo X III staat, o n d e r w ie n s w a p e n s c h ild

z ijn g e tro ffe n o m e rv o o r te z o rg e n , “ d a t d e le z e rs v o o r t­

m e t d e sta a rts te r d e r Pecci’s h e t d e v ie s s ta a t L u m e n in

a a n te le g ra p h is c h o p d e h o o g te z u lle n g e s te ld w o rd e n

caelo, L ich t a a n d e n h e m e l, d aa r d a c h t o n s de A vo n d ster

v a n h e t m e e s t b e la n g rijk e , w a t z ic h v o o rd o e t in de

een g e p a ste n a a m , ee n w e l g e k o ze n sy m b o o l v o o r o n s

w e r e ld ” . D aa raa n w o r d t to egev o egd : “V a n d e K a th o lie­

b la d .” Z o a ls d e a v o n d ste r in d e s c h e m e rin g a ls e e rste

k e b la d e n z ijn w i j h e t e e rs te en h e t e e n ig e d a t recht-

v a n d e ste rre n a a n h e t g e w e lf v e rs c h ijn t, z o w i l de

stre e k s c h e b u ite n la n d s c h e te le g ra m m e n o n tv a n g t” .

A vo n d ster lic h t b r e n g e n w a a r d u is te r n is h e e rst.

-

V a n a f {nov. 1923} w e r d b lijk e n s in fo rm a tie in de

(2) In h e t n u m m e r v a n 10 o kto ber 1945 w o r d tv e r h a a ld ,

titelk o p g ra tis de M aandagm orgen (zie de a fz o n d e rlijk e

d a t de A v o n d ster o p 17 d e ce m b e r 1940 d o o r d e S ich e r­

b e s c h r ijv in g ) a a n d e le z e rs v e rs tre k t. D e M aandagm or­

h e its d ie n s t v e rb o d e n w e r d . D e a a n le id in g w a s een

g en b le e fv e r s c h ijn e n to t [1940].

op en b r i e f v a n d e h o o fd re d a cte u r ir. A.J.L. Jutten in de

* rela ties H ierin o p g e n o m e n de Scheldekoerier8

k ra n t v a n 16 d e ce m b e r a a n d e b e z e ttin g sa u to rite ite n

-

a a n g a a n d e een o p to ch t v a n d e W e e r a fd e lin g v a n de

O p g e g a an in de S te m 9

* litera tu u r P.J. v .d . G aag, D e kran t in Bergen op Zoom .

N.S.B. in B e rg e n o p Z o o m . In d e o p en b r ie f v a n 16

O n gep u b lice erd w e r k s tu k , 1974, p. 49-61

d e cem b er w e e s Juten erop, d a t 150 le d e n v a n d e W e e r a f­

-

‘H e rin n e rin g e n b ij e e n jo u r n a lis tie k v e rs ch e id e n .

d e lin g B e rg e n o p Z o o m o p ste lte n h a d d e n g e z e t en

O u d ste d a g b la d v a n h e t z u id e n v e r d w ijn t’, in: de Stem ,

d a a ra a n v o e g d e h ij toe: “ a ltijd is e r n o g g een g e v o lg

6(1949/50), n r. 1647(25 m a a r t 1950)

g e g e v e n a a n m ijn v o o r s te l o m m ij c o m m a n d a n t te

* a uto p sie V o lle d ig , m .u .v . 1920, m ei-okt.; 1923, m ei-

m a k e n v a n d u iz e n d b o e re n jo n g e n s, g e w a p e n d m e t

okt.; 1939, ju li-s e p t.

d o rs v le g e ls en e s s e n sto k k k e n o m b ij z u lk e s tra a t­

-

N PM ~ 1940, n rs . 13627 en 13628

sch e n d e rije n een flin k e o rd e te h a n d h a v e n ” . D e A vo n d ­

-

GA B e rg en op Z o o m ~ a lle o v e rig e afle v e rin g e n

s te r w e r d v e rb o d e n en Juten k re e g een g e v a n g e n is s tr a f

* typering H et e erste k a th o lie k e v o lk s d a g b la d in N ed er­

v a n d rie m a a n d e n o p g e le g d . Op z ijn a rre s ta tie v o lg d e

la n d . In h e t e erste n u m m e r p r ijs t d e k ra n t z ic h z e lf aa n

een a lg e m e n e s c h o o ls ta k in g - Juten w a s le r a a r a a n de

a ls “h e t go ed k o o p ste K a th o lie k D agb lad v a n N ed er­

R ijk s H BS te B e rge n o p Z o o m - d ie d o o r een d eel der

la n d ” en “h e t e e n ig e k a th o lie k e co lp o rta g e b la d ” . H et

le e r lin g e n een a a n ta l d a g e n w e r d v o lg e h o u d e n . De

d o el v a n de A vo n d ster is, z o w o r d t g e ze g d , e e n k a th o ­

b e tro k k e n e n k re g e n v o o r e lk e s ta k in g s d a g 10 p a g in a ’s

lie k d a g b la d te m a k e n , “ d a t d o o r z ijn z e e r g e rin g e n

s tr a fw e r k (vgl. L. d e Jong, H e t K o n in k r ijk der N ederlan ­

p rijs o n d e r h e t b e r e ik v a n ied eree n v a lle n kan ; d a t z e lfs

den in de Tweede W ereldoorlog, d l. 4: M ei '40 - M a a rt

de a r m s te z ic h k a n a a n s c h a ffe n , en w a a r in h ij ee n a a n ­

'41 (’s -G rav e n h ag e 1972. W e te n s c h a p p e lijk e editie),

g e n a m e v e r p o o z in g v in d e n z a l n a z ijn v e rm o e ie n d e n

p. 640).

arbeid !” . H et b la d z a l “ flin k e artik e le n ” tra c h ten te le v e ­

(3) H et e e rs te n u m m e r u it 1944 d a t k o n w o r d e n in g e ­

re n o v e r de v o o rn a a m s te g e b e u r te n is s e n v a n d en d ag,

zie n , is v a n 30 okt. 1944, m a a r v o lg e n s d e k r a n t v a n 10

z ijn le z e rs o p d e h o o g te h o u d e n v a n w a t e r g e b e u rt in

okt. 1945, w a s o p 27 o k to b er re e d s z o n d e r e n ig e toe­

b in n e n - en b u ite n la n d en b o e ien d e v e r h a le n e n aa rd ig e

s te m m in g , z ic h b e ro e p e n d o p h e t P e rsb e slu it, m e t de

an ecd otes. De b e d o e lin g is in h e e l N ed erla n d te w o rd e n

u itg a v e v a n de A v o n d ster b e g o n n e n , “z ij h e t d an o o k in

gelezen : “ (...) la a t v a n V lis s in g e n to t D e lfz ijl en v a n

v e rb a n d m e t g e b re k a a n e le c trisc h e stro o m e n p ap ie r

M a a s tr ic h t to t d en H eld er s le c h ts é é n ro ep w o rd e n

op z e e r b e s c h e id e n v o e t” . D e a fle v e r in g v a n 18 n o v. 1944

geh o ord : K o o p t de A v o n d ster”. Bij een te r u g b lik in de

is a b u s ie v e lijk ged ate e rd o p 18 okt.

Stem v a n 25 m a a r t 1950 w e r d o v e r d e v e r s p r e id in g v a n

(4) Op 24 ja n . 1908 w e r d d e N V Sto o m b o ek d ru k k erij

de A vo n d ster g esch rev en : “ H ij d w a rre ld e n e e r o v e r h e el

v a n G ebroed ers Juten o p g e rich t, w e lk e z ic h ten d o el

B raban t. In T ilb u rg a lle e n w a r e n d rie b o d e s. H et k w a m

steld e “ h e t u ito e fe n e n v a n h e t b o e k d ru k k e rs - en u itg e ­

ie d ere d a g in N ijm e g e n , V e n lo , R o erm o n d e n M a a s ­

v e r s b e d r ijf in d en r u im s te n o m v a n g en a lle s w a t d a a r­

trich t” . De k r a n t s te u n d e d e so cia le h e rv o rm in g s id e e ë n

m e d e in v e rb a n d staat” (vgl. A k te n betreffen d e Naam -

10 . de Batavier

54

lo o ze V ennootschappen. B ijv o e g s e l v a n de N ederland­

k a th o lie k F ra n ço is B ern ard . In h e t e e rs te n u m m e r

sch e sta a tscouran t, 1908, n r. 47(25 febr.), N V -n r. 168).

w o r d t o p p a g in a 4 m eeged eeld : ‘W i j s te lle n o n s (...)

(5) V g l. M . v a n M eerd ervo o rt, H e t bolw erk van den b lin ­

v o o r o m d e z u lk e n o n z e r m e d e b u rg e re n , die, w e i n ig in

den pionier (H ilv e rs u m 1936), p. 81.

d e h is to r ie v a n h u n V a d e r la n d b e d re v e n , (...) o m die

(6) V g l. Els H in tz en , H en ri H erm ans, een v is ie op h et

m in b e d re v e n e n d en to o rts v a n re d e en o n d e rv in d in g

on tsta a n en de on tw ik kelin g van de stan dsorgan isatie-

toe te h o u d e n ; w ij z u lle n o n z e V a d e r la n d e rs to t de z ie l

idee (D o cto ra alscrip tie R U U trech t, 1982), p. 10.

en h e t w e z e n o n z e r h is to rie p o o g e n in te leiden ; w ij

(7) V g l. Gaag.

z u lle n p o o g e n h u n o n z e in g e w ik k e ld e C o n stitu tie te

(8) V a n a f 54(1948/49), n r. 14687(23 sept. 1949) is a a n de

d o en v e r s ta a n (...)” .

titel to egev o egd : “w a a r in o p g e n o m e n de S c h e ld e k o e r ie f. (9) In h e t la a ts te n u m m e r w o r d t o v e r d e o p h e ffin g v a n

11

de k r a n t h e t v o lg e n d e g e sch re v e n : “ D e fin a n c ië le en -

d e B a ta v ie r 1843-1845

m e d e d o o r d e v ie ze n n o o d g e s c h a p e n - te c h n is c h e m o e i­

*

lijk h e d e n to t v e r n ie u w in g v a n a lle rle i n o d ig m ateriaa l,

-

h e t g e b re k a a n te c h n is ch g e s ch o o ld p e rs o n e e l a ls

* on d ertitel Staat- en le tte rk u n d ig w e e k b la d

n a s le e p v a n d e s lu it in g v a n o n s b e d r ijf g e d u re n d e de

* uitg ever C. V e r w a y e n 3

o o rlo g, d e in s n e l tem p o s tijg e n d e lo n e n e n d e z w a r e

* plaa ts N ijm e g e n

so cia le la s te n la te n g e e n e n k ele k a n s o p een ren d ab ele

*

ex p lo itatie v a n ee n s treek d ag b lad . H et is d u s econ o ­

dag)

m is c h n u tte lo o s d e ex p lo itatie v o o r t te ze tte n ” . D e ab o n ­

*

n e m e n te n z o u d e n d o o r de Stem w o rd e n o ve rg e n o m en :

* om vang I » 1843; III » 1844; II » 1845

“ D it b la d h e e ft v o o rtd u r e n d in te n s ie v e in te r e s se

* redactie [1843-1845 m r. C h r. V e rw a y e n , o p rich te r en

geto o n d v o o r d e b e la n g e n v a n B e rg en o p Z o o m en

red acteu r]4

ja r e n 1843, p roefb lad (24 a u g .)1 1(1843/44), n r. 1(4 okt.) - 3(1845), n r. 52(28 ju n i) 2

fr e q u e n tie tw e e m a a l p e r w e e k (w o e n s d a g e n z a te r ­

fo r m a a t D

[1843-1845 d r. Jan B eren d s, m e d e w e rk e r]4

o m g e v in g ” .

* bijzon d erhed en D e tw e e d e ja a r g a n g b e g o n o p 2 okt. 1844 e n lie p d o o r tot e n m e t n r. 26 v a n 28 dec. D e d erd e

10

ja a r g a n g b e g o n m e t n r. 1 o p 1 ja n . 1845.

d e B a ta v ie r 1784-^787}

* rela ties M in o f m e e r v o o r tg e z e t a ls de Gelderlander

♦jaren 1(1784), n r. 1(26 ju li) - {4(1787), nr. 39(17 sept.)}

* litera tu u r A la r d Beck, D e Batavier, Staat- en letter­

♦uitg ever F ra n s de D oes

ku n d ig w eekblad 1843-1845. Een on derzoek. K andi-

♦plaa ts Leiden

d a a ts s crip tie K U N ijm e g e n , V a k g ro e p N ie u w e G esch ie­

♦ frequentie w e k e lijk s

d e n is n a 1870, 1978, 69 + III p.

♦formaat B

* a u to p sie V o lle d ig , m .u .v . een tw e e d e p ro e fn u m m e r

♦om vang III

1(1784); V ~ 2(1785)^(1786); IV ~ 4(1787)

d a t m o g e lijk in a u g . 1843 is v e r s c h e n e n en v a n 2(1844),

♦redactie 1784-^787} F ra n ço is B e rn ard

n r. 47(13 m aart), w a a r in h e t a r tik e l w a s o p g e n o m e n

♦bijzon derheden B e v a tja a r lijk s e in h o u d so p g a v e n

w a a r v o o r V e rw a y e n w e r d g e d a g v a a rd .

v o o r d e ja r e n 1784-1786.

-

-

* typering K a th o lie k n ie u w s b la d v a n m r. C h r. V e r w a ­

In h e t au to p sie -e x e m p la a r is in dl. 1(1784) m e e g e b o n ­

GA N ijm e g e n

den: V rije gedachten van een burger, onder den naam

y e n m e t p o litie k co m m e n ta a r en n ie u w s u it b in n e n - en

van den Batavier, 1ste deel, IId e stu k , d o or F. B ernard ,

b u ite n la n d . H et b la d stre e d te g e n d e a c h te rs te llin g d e r

Leiden, F. d e D oes, 1785, 148 p. Le F ra n cq v a n B erkh eij

k a th o lie k e n . In h e t ‘p ro e fb la d ’ w e r d g e ze g d , d a t de

v e rd e d ig d e z ic h in h e t p am flet: Vervolg op den Batavier,

B atavier g e le g e n h e id w i l b ie d e n o m d e s te m te g e n de

ter nadere op helderin gva n h e tg e e n e in d it w eekblad

o n d e rd ru k k in g te v e rh e ffe n , “ w a n n e e r d e re g te n der

w egens J.S. Le Francq van B erckhey gevonden word. M e t

m e d e b u rg e rs w o rd e n aa n g e ra n d , w a n n e e r d e ze o m

ech te bew ijzen betoogt. V o o r d en a u th e u r. E n in alle

h u n n e g o d s d ie n stig e g e z in d h e id v a n de v o o rd e e le n

p a trio tsch e b o e k w in k e ls te b e k o o m e n , 34 p. (vgl. R.P.L.

d e r m a a ts ch a p p ij w o r d e n v e rs to k e n g e h o u d e n en z ij te

A rp o ts , Vrank en vry. Johannes le Francq van Berckh eij

v e r g e e fs d e w e ld a d e n d e r w e tte n in ro e p e n ” . In h e t

(1729-1812) (N ijm eg en 1990), p. 232, n r. 219).

n u m m e r v a n 30 okt. 1844 w e r d in h e t h o o fd a rtik e l ‘De

♦litera tu u r P. P o lm a n OFM , K a th o liek N ederland in de

p o litie k v a n d en B a ta v ie r’ h e t d o el v a n h e t w e e k b la d a ls

a ch ttien de eeuw, d l. 2: D e H olla n d se zen din g, 1727-1795

v o lg t o m sc h re v e n : “ d en R o o m sch K a th o lijk e n h u n n e

(H ilv e rs u m 1968), p. 194-195

s ta a tk u n d ig e b e la n g e n v o o r o o g e n te h o u d e n , h u n

♦a uto p sie V o lle d ig to t en m e t 4(1787), nr. 39(17 sept.)

h u n n e g ro n d w e ttig e re g te n te v e rk la re n , m e t a a n w ij­

-

z in g te v e n s d e r m id d e le n , o m d e ze lv e te d o e n g eld en .

UBA

♦typering P atrio ts w e e k b la d , g e re d ig e e rd d o or de

(...) H et b e la n g d e r R o o m sch -K ath o lijk e n v o rd e rt, d a t

55

12. h e t B in n e n h o f

z ij h u n n e re g te n le ere n in z ie n , k e n n e n en b e g rijp e n , en

-

d it k a n n ie t ge sch ie d e n , z o n d e r te w i jz e n o p d e eed en

m e t a a n ta l re g io n a le b la d e n , a a n v a n k e lijk in U n ita s,

V a n a f o n g e v e e r 1948 re d a ctio n e le s a m e n w e r k in g

w e t s ch en d en d e o v e r h e e r s c h in g v a n h e t P ro te s ta n tis ­

v a n a f 1963 in P ers U n ie 3

m e”.

-

• noten

de W e s te r p e rs N V .4 O m stre e k s 1 ja n . 1971 w e r d d e W e s-

V a n a f 1965 s a m e n w e r k in g m e t de L eidse couran t in

(1) In h e t ‘p ro e fb la d ’ w e r d m eeged eeld : “N.B. D e d ag,

terp e rs N V o p g e k o c h t d o o r d e S ijth o f f P e rs,5 u itg e v e r

w a a r o p n a een v o ld o e n d e g e ta l in te e k e n in g e n , h e t

v a n d e H a agsche courant

w e e k b la d g e re g e ld z a l v e r s c h ijn e n , z a l n a d e r w o rd e n

• plaa ts ’s -G rav e n h ag e

b e k e n d ge m a a k t” . V o lg e n s B eck z o u m o g e lijk in

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (n iet op zo n d a g )

a u g u s t u s n o g een tw eed e p ro sp ectu s z ijn v e rs ch e n e n .

•fo r m a a t E, m .u .v . C -fo rm a a t v o o r d e p erio d e to t en

(2) D e tite lk o p v a n d e a fle v e r in g v a n 28 j u n i 1845 b e v a t­

m e t 13 sept. 1946

te h e t v o lg e n d e b erich t: “ De red a ctie m a a k t a a n H.H.

• om vang V I

A b o n n e e rd e n b e k e n d , d a t v a n a f h e t ein d e d es lo o p en ­

• redactie 1945-1946 F.I.M . S ch n e id e rs, h o o fd red .

d en q u a rta a ls d e u itg a v e v a n den Batavier w o r d t

1945-1969 C .M . D rabbe (1945 w a a r n . dir.; v a n a f 1946 dir.

g e s c h o rs t” . D e B a ta vier is n ie t o p n ie u w v e rs ch e n e n .

en v a n 1951-1953 te v e n s w a a r n . hoofd red .)

Z ie h ie ro v e r o o k d e b e s c h r ijv in g v a n de Gelderlander,

[1945-^980} W im H u g e n s , c h e f o p m a a k en ein d red .

n o o t 2.

v a n za te rd a g - e n sp e cia le b ijla g e n ]6

(3) N a a s t z ijn a d v o ca te n p ra k tijk b e g o n V e r w a y e n v o o r

1946-1947 J. W e s te r w o u d t, w a a r n . h o o fd red .

de u itg a v e v a n z ijn k r a n t m e t e en e ig e n d ru k k e rij,

1947-1951 d rs. A .H .M . W ijffe ls , h o o fd red .

a lw a a r P. v a n d e V a lc k d ru k k e r en lette rz e tte r w a s .

[1947-1965 Jos P a n h u y s e n , c h e f ku n stre d .]7

T o en V e r w a y e n g e d a g v a a rd w e r d v o o r ee n a r tik e l in de

1952-1976 F ra n s P lu g (1952 w a a r n . h o ofd red .; v a n a f 1953

a fle v e r in g v a n 13 m a a r t 1844, ste ld e h ij d a t V a n de

h o o fd re d . en v a n a f 1973 te v e n s dir.)

V a lc k h e t b e w u s te a r tik e l h a d g esch rev en : een fe l co m ­

1953-1976 d rs. G. v a n L ie sh o u t, s ta a tk u n d ig red.

m e n ta a r n a a r a a n le id in g v a n h e t fe it d a t d e m e e rd e r­

[1955-ca.1960 A d L an geb en t, red .]8

h e id d e r T w e e d e K a m e r v o o r d e a a n n e m in g v a n de

[? - ca. 1960 A .J.M .H . de M u g , c h e f sta d e n c h e f red .]9

le n in g s w e t v a n H all h a d ge ste m d . V a n d e V a lc k w e r d

1968-1970 J.F.J.M. K o en s, dir.

v r ij g e sp ro k e n , o m d a t m e n n ie t b e w e z e n a ch tte d a t h ij

1969-1973 d rs. J.H.M. B rad er, dir.

o n d a n k s z ijn e ig e n b e k e n te n is de w a r e s c h rijv e r v a n

1974-^980} J.J. H a lle w a s (1974-1976 ad j. hoofd red .;

h e t b e w u s te a rtik e l w a s . Z ie h ie ro v e r u itg e b re id Beck,

v a n a f 1976 h o ofdred.-dir.)

p. 17-22.

• sp ecia le num m ers 6(1950/51), n r. 1522(11 m ei): fe e s t­

(4) V g l. Beck. S.P. L a n g en d a m , d e la tere u itg e v e r v a n de

n u m m e r t.g.v . h e t 5 -ja rig b e s ta a n v a n d e k ra n t

Gelderlander z o u v o lg e n s B eck n o g n ie t bij d e u itg a v e

-

v a n de Batavier b e tro k k en z ijn g e w e e st, o n d a n k s h e t­

o p e n in g v a n h e t n ie u w e g e b o u w v a n h e t B in n en h ofa a n

10(1954/55), n r. 2893(30 okt.): fe e s tn u m m e r t.g.v. de

g e e n h ie ro v e r in d e g e s c h ie d s c h r ijv in g v a n de Gelder­

d e P rin s e g r a c h t

lander w o r d t v e rm e ld .

-

15(1959/60), n r. 4369(5 sept. 1959): fe e s tn u m m e r

t.g.v. h e t in g e b r u ik n e m e n v a n n ie u w e 4 8 -zijd ig e ro ta ­ tiep ers

12

-

h e t B i n n e n h o f 1945-^980}

h e t 25-jarig b e s ta a n v a n d e k ra n t

•ja r e n 1(1945/46), n r. 1(11 m ei)1 - {36(1980/81), n r.

-

10881(31 dec. 1980)}

t.g.v. h e t 4 0 -ja rig b e s ta a n v a n d e k ra n t

• on dertitel K a th o lie k d a g b la d v o o r ’s G ra v e n h a g e en

• bijzon d erhed en D e n ie u w e ja a r g a n g b e g in t steed s

o m s tre k e n ~ 1(1945/46), n r. 1(11 m ei) - n r. 92(28 aug.) -

K a th o lie k d a g b la d v o o r Z u id -H o lla n d

2(1946 /47 ),

25(1969/70), n r. 7595(2 m e i 1970): fe e s tn u m m e r t.g .v.

40(1984/85), n r. 12222(10 m e i 1985): fe e s tn u m m e r

m ed io m ei. -

V a n a f 1965 w a s de L eid se couran t k o p b la d v a n h et

n r. 554(10 m a a r t 1947) - 15(1959/60), n r. 4369(5 sept.)

B in n en h o f.

-

-

D ag b lad v o o r Z u id -H o lla n d

25(1969/70), n r. 7595(2

In h e t n a ja a r v a n 1952 w e r d b e g o n n e n m e t e e n D elft-

m e i 1970) - {36(1980/81)}

se e d itie o n d e r red a ctie v a n Jacques G rijp in k m e t h u lp

• uitg ever N V D ag b lad h e t B in n e n h o f2

v a n Jos V e r h u ls t, o u d -h o o fd re d acte u r v a n d e N ieuw e

-

G ed ru k t w e r d d e k ra n t g e d u re n d e d e e erste w e k e n

v a n h a a r b e s ta a n to t en m e t 26 m e i 1945 - bij D ru k k erij

D elftsch e courant.7 In 1970 v e rs c h e n e n e r v ie r edities: v o o r D en H aag, de V lie ts tr e e k (de g e m e e n te n ro n d D en

T e n H age n . V e r v o lg e n s k re e g m e n ru im te to e g e w e z e n

H aag), D e lft en W e s tla n d . In 1971 v e r d w e e n d e ed itie

in D ru k k erij O n d er d en St. Jacob, een n ie u w e n a a m

v o o r d e V lie ts tr e e k en in 1972 d ie v o o r D e lft en W e s t­

v o o r d e d ru k k e rij v a n h e t o p g e h e v e n b la d de R esiden ­

la n d (vgl. ‘H et B in n e n h o f h e ft e ig e n e d ities o p ’, in: de

tiebode. In d e ja r e n v ijft ig k w a m h e t B in n en h o fin z ijn

Journalist, 23(1972), n r. 1/2(15 ja n .), p. 16).

n ie u w e b e h u iz in g m e t e ig e n d ru k k erij

-

V a n a f 22(1966/67), n r. 6667(4 m aart) to t en m e t

56

13. de Brabanter {1980} v e r s c h e e n o p z a te r d a g Fina le, tev en s d e w e e k ­

u itg e v e n en h e t d ru k k e n v a n a n d e re b la d e n , tijd s c h r if­

e n d b ijla g e v a n de L eidse courant.

ten , b o e k e n en v lu g s c h r ifte n , v o o r z o o v e r d e ze n ie t in

• litera tu u r Jan W ie n e m a , ‘H et B in n e n h o f m o c h t in

s trijd z ijn m e t de K a th o lie k e b e g in s e le n ” (vgl. A k te n

1945 als n ie u w e k r a n t v e r s c h ijn e n ’, in: de Journalist,

betreffen d e N a a m lo o ze V ennootschappen. B ijv o e g s e l

21(1970), n r. 10(15 ju n i), p. 20-21

v a n d e N ederlandsche sta a tscou ra n t, 1946, n r. 195(4

- H e t B in n e n h o f adieu. D en H a a g [1993], 48 p.

okt.), N V -nr. 468).

• a uto p sie V o lle d ig to t en m e t 36(1980/81), n r. 10881(31

(3) In 1964 w e r d h e t s a m e n w e r k in g s v e r b a n d d e Pers

dec.)

U n ie o p g e rich t. Bij d e a a n v a n g w a r e n a a n g e slo te n : h et

-

B in n en h of, h e t C entrum , de L eid sche courant, de N ieuw e

KB

• typering K a th o lie k d a g b la d v o o r D en H a a g en o m g e ­

Lim burger, h e t N oordhollan ds dagblad, de Stem e n de

v in g , d a t n a de T w e e d e W e re ld o o rlo g d e p la a ts g in g

Tw entsche courant. In 1971 tra d e n h e t D agblad voor

in n e m e n v a n de R esidentiebode. L a a tstg e n o e m d b la d

N oord-Lim burg en de M aas- en Roerbode toe. Zie: ‘25 ja a r

m o c h t z ic h v a n d e N e d e rla n d sch e b is s c h o p p e n v a n a f

P ers U n ie ’, in: de Journalist, 40(1989), n r. 11(5 ju n i),

j u l i 1944 w e g e n s z ijn D u its e p ro p a g a n d a n ie t la n g e r

p. 28.

k a th o lie k n o e m e n e n m o c h t n a d e b e v r ijd in g n ie t

(4) Op 27 a u g u s t u s 1965 w e r d d e W e s te r p e rs N V o p g e ­

o p n ie u w v e rs c h ijn e n . In h e t la a ts te o o r lo g s ja a r w e r d

rich t, w e lk e z ic h ten d o el stelde: “h e t u itg e v e n v a n tw e e

de u itg a v e v a n h e t B in n en h o fv o o rb ereid v a n u it h e t

o f m e e r k a th o lie k e d agb la d e n , h e t u itg e v e n v a n a n d e re

C o m ité K a th o lie k ’s-G rav en h age. In h e t e erste n u m m e r

b la d e n , p e rio d ie k e n en b ro c h u r e s, h e t e x p lo ite re n o f

s te lt h e t B in n e n h o fz ic h als v o lg t vo o r: “ E en b la d d a t

d o en e x p lo ite re n v a n a n d e re p u b lic ite its m e d ia en h e t

le z e n s w a a r d ig w i l z ijn v o o r a lle sta n d en , eerb ie d ig

v e r z o r g e n v a n d ru k w e r k ” (vgl. A k te n betreffende

je g e n s e e rlijk e o v e rtu ig in g e n , stre v e n d n a a r to en ad e­

N a a m lo o ze V ennootschappen. B ijv o e g s e l v a n d e N eder­

r in g tu s s e n u ite e n lo p e n d e v o lk s g ro e p e n , k a m p e n d

lan dse sta a tscou ran t, 1965, n r. 196(12 okt.), N V -nr.

v o o r een sterk e v o lk s é é n h e id , in a lle s tr o u w a a n h e t

4 0 0 7 ).

K e rk e lijk en W e r e ld lijk g e z a g , w i l o n s jo n g e b la d z ijn

(5) In de b ib lio th e e k v a n h e t G e m e e n te a rch ie f ’s-Gra-

b e s te k ra ch te n w ijd e n a a n d e o p b o u w e n e r in C h ris te ­

v e n h a g e b e v in d t z ic h een b ro c h u r e B erich t aan de hou ­

lijk e g e e s t v e r n ie u w d e m a a ts c h a p p ij” . D e n a a m h et

ders van aandelen in N .V . D agblad h e t B in n en h o fe n N V

B in n e n h o fis g e k o ze n w e g e n s d e h e r in n e r in g e n “ aan

D e L eid sche Courant, Dagblad voor Leiden en

o n s o u d ste v o o rg e s la c h t. D e R o o m s-K o n in g W ille m II

O m streken , 18 p., w a a r in v o o r d e a a n d e e lh o u d e rs de

en G ra a f F lo ris b o u w d e n de R id d erz a a l e n stic h tte n de

r e g e lin g w o r d t u ite e n g e z e t v a n d e o v e rn a m e d o o r Sijt-

K a p el ten H ove, g e w ijd a a n O n ze L ieve V r o u w ” . De

h o f f P ers v a n a lle a a n d e le n v a n h e t B in n e n h o fe n v a n de

red a ctie v o e lt z ic h th u is o p h e t B in n en h o f, “o m d a t w ij,

L eid se courant.

als e en o p d ra ch t v a n a lle o n ts la p e n K a th o lie k e g e s la c h ­

(6) V g l. de Journalist, 23 sept. 1985.

ten , in b lijh e id , d e h e ilig e p lic h t a a n v a a rd e n , o m v a n de

(7) V g l. Jan A n k o n é , T w entsche couran t 1945-1959. Een

g e rin g s te p la a ts to t in d e ze te l v a n h e t la n d sb e s tu u r,

dagblad tu ssen open en g eslo te n k a th o licism e (Scriptie

C h r is te n w ijs h e id e n C h ris te n lie fd e te w ijd e n aa n h e t

d o cto ra al b ijv a k ‘G e sch ie d e n is v a n d e p e rs, p ro p a g a n ­

h e rs te l v a n o n s v e r s c h e u r d e v a d e rla n d !” H et w o o r d

d a e n o p e n b a re m e n in g ’, U n iv e r site it v a n A m s te rd a m ,

“k a th o lie k ” v e r d w e e n w e lis w a a r reed s in 1959 u it de

1988), p. 27.

o n d e rtitel, m a a r bij d e o p ric h tin g v a n d e W e s te r p e rs in

(8) V g l. F e e s tn u m m e r t.g.v. h e t 25-jarig b e s ta a n v a n de

1965 w o r d e n h e t B in n e n h o fen de L eid se couran t g e p re ­

kra n t.

sen teerd a ls “ k a th o lie k e b la d e n ” .

(9) V g l. Eindhovens dagblad, 56(1968), n r. 307(31 dec.).

• noten (1) In h e t fe e s tn u m m e r v a n 2 m e i 1970 te r g e le g e n h e id v a n h e t 25-jarig b e s ta a n v a n de k r a n t v e r h a a lt dr. Jos.

13

P.Chr. d e B oer o v e r h e t w e r k c o m ité v a n K a th o lie k

d e B r a b a n te r 1 1944-1945

’s-G rav en h age, d a t d e o p ric h tin g v a n h e t B in n e n h o f

*

v o o rb e reid d e. V a n d it co m ité w a s D e B oer v o o rzitte r.

* on d ertitel V e r s c h e e n e e rs t o n d e rg ro n d s <*>

ja r e n [1944, 13 ja n .] 2 - [e in d ja n . 1945]3

D e o v e rig e led en w a r e n C.M . D rabbe, L.G. K o rten h o rst,

{1(1944/45), n r. 42(29 nov.)} - {2(1945), n r. 1(13 jan.)}

W . D re esm a n n , T h .M . D resm é, W .C . v a n B red a en b u r ­

* uitg ever N ie t v e r m e ld

g e m e e s te r E lsen v a n R ijs w ijk .

20(9 ju n i)}

{1944/45, n r. 4(11 febr.)} - {nr.

(2) Op 8 j u n i 1945 w e r d de N V D ag b lad H et B in n e n h o f

-

o p gerich t, w e lk e z ic h o n d e r m e e r ten d o el stelde: “a. h e t

nov.)}

u itg e v e n en h e t d ru k k e n v a n een K a th o lie k d agb la d , in

-

h e t b ijz o n d e r v o o r ’s-G ra v en h a g e en o m stre k e n , d at

42(29 nov.)} - {2( 1945), n r. 1(13 jan.)}

ten d o el h e e ft d e K a th o liek e b e g in s e le n op m a a ts c h a p ­

* plaa ts [’s-H erto g en b o sch

p elijk , cu ltu re e l e n p o litie k ge b ie d te v e rs p re id e n ; b. h e t

{nr. 20(9 ju n i)}]4

H. G ian otten

{1(1944/45), n r. 34[11 nov.]} - {nr. 39(25

N V Z u id -N e d e rla n d sch e D ru k k e rij

{1(1944/45), n r.

{1944/45, n r. 4(11 febr.}) -

57 -

14 . Brabants dagblad T ilb u rg ~ {1(1944/45), n r. 34 [u nov.]} - {nr. 39(25

-

Brabanter tijd e n s d e b e z e ttin g sle c h ts o n d e r m o e ilijk e o m s ta n d ig h e d e n en in b e p e rk te o p la a g in o n z e sta d en

nov.)} ’s-H erto gen b o sch

{1(1944/45), n r. 42(29 nov.)} -

ko m e n , h e t getij is gekeerd . In s a m e n w e r k in g m e t

{2(1945), n r. 1(13 jan.)} •fr e q u e n tie [w e k elijk s

w ijd e o m g e v in g v e rs c h ijn e n , d e v r ijh e id is n u te r u g g e ­

{1944/45, n r. 4(11 febr.)} - {nr.

Voor K on in g in en Vaderland, p e rio d ie k e u itg a v e d ie o n s

20(9 ju n i)}]4

h e t w e r e ld n ie u w s z o o v o lle d ig m o g e lijk b ra ch t, is D e

d rie m a a l p e r w e e k (d in sd ag, d o n d e rd a g en za terd a g ) ~

Brabanter ge d ru k t, in g ro o te r fo rm a a t e n in g ro o te r

{1(1944/45), n r. 34[11 nov.]} - [nr. 39(25 n ov.)]5

o p la a g v o o r d e n d a g g e k o m e n ” . I n ja n u a r i 1945 g in g de

z e s m a a l p er w e e k (n iet o p zo n d a g )

Brabanter o p in O ost-Brabant.

[1(1944/45), n r.

40(27 nov.)]5 - [nr. 50(11 dec.)]

• noten

w e k e lijk s

1(1944/45), n r. 51(16 dec.) - {2(1945), n r. 1(13

(1) T o t en m e t {nr. 6(3 m aart)} lu id d e de tite l Brabander!.

jan.)}

(2) H et n u m m e r v a n 13 ja n . 1945 v e rm e ld t: “V a n d a a g is

•fo r m a a t B ~ {1944/45, n r. 4(11 febr.)} - {onged. b e v rij-

h e t een j a a r g e le d e n d a t h e t e e rste n u m m e r v a n de Bra­

d in g s n u m m e r} ; E

ban ter v e rs c h e e n . S lech ts w e in ig e n z u lle n z ic h d a t e e r­

{1(1944/45), n r. 34[11 nov.)] -

ste n u m m e r n o g h e rin n e re n . D e o p la g e w a s to en n o g

{2(1945), n r. 1(13 jan.)} • om vang II

1(1944 /45 ); I

2(1945 )

• redactie [1944 P. G o o ssen s]4

k le in e n d e m o e ilijk h e d e n m e t d ru k k e n e n v e rs p re id e n z o o v e e l te g ro o te r” .

1944-1945 H .A . Bevort, d ir.-uitg.

(3) H et e e rs te n u m m e r v a n O ost-Brabant, ‘E d itie v o o r

1944-1945 L ie u w e H a n s m a , h o o fd red .

’s-H erto gen b o sch en o m g e v in g ’, w a a r in de Brabanter

1944-1945 d rs. J. P ecasse, m e d e w e rk e r

w e r d o p g e n o m e n , v e r s c h e e n o p 27 ja n . 1945. H ierin

• bijzon derheden A a n v a n k e lijk g esten c ild , v a n a f de

w e r d g e z e g d in ‘E en n ie u w e k o e rs. A a n de a b o n n é ’s

b e v r ijd in g ged ru k t.

v a n D e B ra b a n te r’: “ H et is n ie t o n z e b e d o e lin g o m o n ze

-

e ig e n ‘ B o ssch e K ra n t’ e e n z ijd ig o n d e rg e s c h ik t te

D e ja a r g a n g n u m m e r in g w e r d p a s g e b ru ik t n a de

b e v rijd in g .

m a k e n a a n een k ra n t u it e e n a n d e re sta d en streek . H et

• rela ties H ierin o p g e n o m e n Voor koningin en vader­

is d e b e d o e lin g , d a t w ij, m e t b e h o u d v a n o n z e e ig e n

land, voor v rijheid, w aarheid en rech t6

trekken , s a m e n w e r k e n m e t h e t o o g o p d e g ro o te

-

g e m e e n s ch a p p e lijk e g o ed eren , d ie e r o p h e t sp el

V o o r tg e z e t a ls Oost-Brabant, ‘ed itie v o o r ’s-H erto-

g e n b o s ch en o m g e v in g ’3

s ta a n ” .

• litera tu u r L.E. W in k e l, D e ondergrondse pers 1940 ­

(4) V g l. W in k e l.

194 5 (’s-G ra v en h a g e 1954), p. 93-94, n rs . 76-77

(5) In h e t n u m m e r v a n 29 n o v. 1944 w e r d g e ze g d , d at

-

h e t b la d sin d s 27 n o v. als d a g b la d v e rs c h e e n . Op 16 dec.

J.L.G. v a n O u d h e u sd en , J.A.M . V e rb o o m , H erste l-en

vernieuw ingsbew eging in h e t bevrijde Zuiden. E in dho­

m o e s t w o r d e n b e rich t, d a t d o o r s to rin g in de s tro o m ­

ven, 's-H ertogenbosch en W a a lw ijk 194 4 -194 5 (T ilb u rg

v o o r z ie n in g h e t b la d e n ig e d a g e n n ie t k o n v e rs c h ijn e n .

1977. Bijdragen to t de g esch ied en is van h e t Zuiden van

E en w e e k la te r w e r d m e eged eeld , d a t de Brabanter tij­

N ederland, n r. 38), p. 202-203

d e lijk a ls w e e k b la d m o e s t u itk o m e n , m a a r d e w e n s

• a uto p sie 1944, n r. 4(11 febr.), n r. 5(18 febr.), n r. 6(3

w e r d u itg e s p ro k e n , d a t h e t b la d w e e r z o s p o e d ig m o g e ­

m aart), n r. 12(14 ap ril), n r. 16(19 m ei), n r. 20(9 ju n i),

lijk d a g e lijk s z o u g a a n v e rs c h ijn e n .

o n ged . b e v rijd in g s n u m m e r ; 1(1944/45), n r. 34 [u nov.] -

(6) Voor koningin en vaderland, voor v rijheid , w aarheid

n r. 52(2jan.); 2(1945), n r. 1(13 ja n .)

en recht w a s e e n ille g a a l g e s te n c ild n ie u w s b u lle tin , u it­

-

RIOD ~ 1944/45, n rs . 4-6, 12, 16, 20, b e v rijd in g s n r.,

34-37 -

GA ’s-H erto gen b o sch

g e g e v e n te ’s-H erto gen b o sch . V g l. W in k e l, p. 320, n r.

951. 1944/45, n rs . 38-39, 42-49, 51­

52; 1945, n r. 1 • typering K a th o lie k n ie u w s b la d v o o r ’s-H ertogen -

14

b o s c h en o m g e v in g . T ijd e n s d e b e z e ttin g b e s to n d h e t

B r a b a n ts d a g b la d 1959-^980}

b la d u it d o o r H. B ev o rt e n P. G o o ssen s ro n d g e zo n d e n

• ja r e n 188(1959), n r. 2(3 ja n .) - {210(1980/81), n r. 155(31

circu la ire s w e lk e ten d o el h a d d e n d e ab o n n e es v a n de

dec.)}

g e n a z ific eerd e N ieuw e B ra ba n tsch e couran t de o g e n te

• on d ertitel P ro v in cia le N o ord -B rab an tse c o u ra n t -

o p en en . N a en k e le w e k e n g in g e n z ij o v e r to t d e u itg a v e

h e t H u is g e z in ~ 188(1959), n r. 2(3 ja n .) - n r. 244(16 okt.)

v a n e en b la d d a t b o n a a n w ijz in g e n en a n d ere m ed ed e­

-

lin g e n b e tre ffe n d e h e t d a g e lijk s e le v e n b ev atte, op d at

s ch ille n d e e d ities o n d e r d e titel Bra ba n ts dagblad de

n ie m a n d e en e x cu u s z o u h e b b en o m to ch d e le g a le co u ­

re g io a a n g e g e v e n v a n d e b e tre ffe n d e ed itie

V a n a f 188(1959), n r. 245(17 okt.) w o r d t v o o r d e v e r ­

r a n t te b lijv e n lezen : “ Geen k r a n t in h u is en tóch de

• uitgever N V B rab a n ts D ag b lad 1

b o n n en , d a a ro m is m e t d it b la d b e g o n n e n ” . In h e t n u m ­

-

D ru kk er: N V C.N. T e u lin g s K o n in k lijk e D ru k k e rije n

m e r v a n 11 n o v e m b e r 1944 s c h r e e f h e t blad : “ K o n de

-

E ig e n a a r v a n d e k r a n t w a s d e fa m ilie T e u lin g s . Op 22

l 4 . Brabants dagblad

58

okt. 196 o ric h tte z ij een n a a m lo z e v e n n o o ts c h a p op, de

1962); 5) ‘M id d en - en O ost-B raban t’ (v a n a f 30 sept. 1961:

N V G e m e e n sc h a p p e lijk b e z it v a n a a n d e le n C E B E M A .2

‘ M id d en -B rab a n t’); 6) ‘ B o m m e le rw a a r d ’; 7) ‘W a a lw ijk

In 1964 fu s e e rd e d e N V C E B E M A m e t N V d e S p aa rn e ­

- d e L a n g s tra a t’; 8) ‘L a n d v a n H e u sd e n e n A lte n a ’

sta d to t d e V e r e n ig d e N e d e rla n d se U itg e v e rs b e d rijv e n

( v a n a f 5 dec. 1968). D e ze la a ts te tw e e e d ities w e r d e n op

(VNU)

2 sept. 1975 s a m e n g e v o e g d to t ‘L a n g s tra a t / H eu sd en -

-

A lte n a ’; 9) ‘S ta d s g e w e s t ’s-H e rto g e n b o sch ’ (v a n a f 2 ja n .

V a n a f 6 a p ril 1964 w e r k te h e t Bra ba n ts D agblad

sa m e n m e t h e t Eindhovens Dagblad, h e t H elm o nds D ag­

1969 ).

blad e n v a n a f 1967 m e t h e t N ieuw sbla d van h e t Zuiden

-

in d e B ra b a n t P ers C o m b in aties

R o m e in se c ijfe rs g e n u m m e r d e b ijla g e , d ie in 1963 a ls

-

D e B ra b a n t P ers C o m b in atie w e r k te s a m e n m e t de

V a n a f 3 sept. 1960 v e r s c h e e n z a te r d a g s een m e t

e ig e n titel k r e e g W eek uit.

G eld erlan d er-P ers en tw e e b la d e n v a n de S tich tin g Lim -

-

b u rg ia -P e rs (Dagblad voor Noord-Lim burg en M aas- en

tie v a n de Tijd g e d ru k t (vgl. de Journalist, 19(1968), n r.

In {1968} w e r d b ij h e t B rabants dagblad de Zuid-edi-

Roerbode) in d e S tich tin g Zuid -O ost-Pers4

18(28 okt.).

• plaa ts ’s-H erto gen b o sch

* rela ties V o o r tz e ttin g v a n ProvincialeN oordbrabant-

•fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (n iet o p zo n d ag)

s ch e couran t - h e t H u isg ezin

•fo r m a a t E

-

• om vang V I

B raban ts dagblad s a m e n g e v o e g d m e t de Sirene, k o p ­

• redactie 1959-196S m r. J.P. M ie s s e n (1959 w a a r n . dir.;

b la d v a n O ost-Brabant. D e O sse ed itie v e rs c h e e n o.d.t.

l96o-l96s dir.)

B raban ts dagblad - de Sirene.

1959-1978 d rs. Joep N a n in ck, h o o fd red .

* a u to p sie V o lle d ig to t e n m e t 210(1980/81), n r. 155(31

P er 1 fe b r u a r i 1960 w e r d d e ed itie v o o r O ss v a n h e t

l959-l979 d rs. J. Oyen, h o o fd red .

dec.)

1964-1967 d rs. J.P.M. V e rm e u le n (1964-1965 w a a r n . dir.;

-

1965-1967 dir.)

* typering K a th o lie k d a g b la d v o o r ’s-H erto gen b o sch en

1967-1969 m r. P.G. S ijp k en s, w a a r n . dir.

o m g e v in g .

1969-1974 en l977-{l98o} d rs. J.A.M . v a n T ie n en , dir.

* noten

GA ’s-H erto gen bo sch

l9 74-l977 J.W. O lth eten , dir.

(1) D e N V B rab a n ts D a g b la d w e r d o p 30 sept. 1959 o p g e ­

l977-{l98o} J. Sch olten , dir.

ric h t e n ste ld e z ic h te n doel: “d e u ito e fe n in g v a n h e t

l979-l98o A . v a n d en B raak, w a a r n . h o o fd red .

d ru k k e rij- en u itg e v e rs b e d r ijf, in h e t b ijz o n d e r h e t

{198o} B en H .M . Sies, h o ofd red .

d ru k k e n en u itg e v e n v a n h e t B rab a n ts d agb la d , een en

( / ),

• sp ecia le num m ers 2o i i97 i 72 n r. 74(25 sept. 1971):

a n d e r m e t a l w a t d a a rm e d e in v e rb a n d sta a t in de

ju b ile u m n u m m e r t.g.v . h e t fe it d a t 2oo ja a r g e le d e n de

m e e s t u itg e b re id e z in g e n o m e n , z o m e d e h e t d e e ln e ­

’s-H ertogen bossche courant, de v r o e g s t e v o o rlo p e r v a n

m e n in a n d e re v e n n o o ts c h a p p e n m e t s o o rtg e lijk o f v e r ­

h e t Bra ba n ts dagblad v e rs ch e e n .

w a n t d o e l” (vgl. A k te n betreffen d e N a a m lo o ze V enn oot­

• bijzon derheden D e ja a r g a n g e n lie p e n a a n v a n k e lijk

schappen. B ijv o e g s e l v a n de N ederlandse

g e lijk m e t h e t k a le n d e rja a r. V a n a f 197 o tre ed t er e n ig e

sta a tscou ran t, 1959, n r. 251(28 dec.), N V -n r. 2924).

o n re g e lm a tig h e id op: 2oo(l97o/7l) lo o p t v a n n r. l(2 ja n .

(2) D e N V G e m e e n sc h a p p e lijk b e z it v a n aa n d e le n

1970) - n r. s l7 (l j u l i 1971); 2o i (i 97 i /72) v a n n r. 1(2 ju li

C E B E M A ste ld e z ic h te n d o el “ h e t k o p en , a ls m e d e op

1971) - n r. s lo (s j u l i 1972); 2o2(l972/7s) v a n n r. 2(4 ju li

a n d e re w ijz e v e r k r ijg e n v a n a a n d e le n in d e C en trale

1972) - n r. ss l(s o j u l i 197s); 2os(l97s/75) v a n n r. 26 (si j u li

B e le g g in g s m a a ts c h a p p ij N V , g e v e s tig d te ’s-H ertogen-

197s) - n r. ss6(6 a u g . 1974), n r. 2S7(7 a u g . 1974) - n r.

b o s ch , h e t a d m in is tre re n o f v e rk o p e n v a n d ie a a n d e le n

SS4(lo dec. 1974), n r. l4 o ( ll dec. 1974) - n r. s o 7 (l j u l i

en v o o rts h e t v e rric h te n v a n a l d ie h a n d e lin g e n , w e lk e

1975). D e 2 o 4 e ja a r g a n g is n ie t v e rs c h e n e n . V a n a f

k u n n e n d ie n e n to t h e t d o en b e h o u d e n v a n e e n d o e lm a ­

2o5(l975/76) lo p en d e ja a r g a n g e n v a n b e g in j u l i to t ein d

tig b e h e e r e n / o fb e s tu u r d ie r n a a m lo z e v e n n o o ts c h a p ”

ju n i.

(vgl. A k te n betreffen d e N a a m lo ze V enn ootscha pp en .

-

B ijv o e g s e l v a n d e N ederlandse sta a tscou ran t, 1960, n r.

H et B ra ba n ts dagblad v e r s c h e e n in v e rs c h ille n d e

ed ities, d ie in h e t e x e m p la a r v a n h e t G em e e n te a rch ie f

248(21 dec.) N V -n r. 3013).

v a n D en B o sch a a n w e z ig z ijn . In d e titelk o p w e r d e n bij

(3) D e s a m e n w e r k in g in d e B ra b a n t P ers C o m b in atie

w ijz e v a n o n d e rtitel de v o lg e n d e e d ities v e rm e ld : l)

b e s ta a t u it e e n g e m e e n s c h a p p e lijk e p a rle m e n ta ire en

‘’s-H erto gen b o sch , V u g h t en o m g e v in g ’ (in a u g . 1975

H a a g s e red actie, een A m s te r d a m s e red a ctie e n een

s a m e n g e v o e g d m e t ‘S ta d s g e w e s t ’s-H e rto g en b o sch ’ tot

re p o rta g e sta f. D e te c h n is c h e s a m e n w e r k in g b e p e rk t

‘’s-H erto gen b o sch en o m g e v in g ’); 2) ‘ D ag b lad v o o r O ss

z ic h tot h e t g e z a m e n lijk p ro d u c e re n v a n e e n d e e l d er

en o m s tre k e n ’ (op 1 fe b r. 196o s a m e n g e v o e g d m e t de

p a g in a ’s v a n d e z a te rd a g s e w e e k e n d -k a te rn s, in c id e n ­

ed itie v o o r O ss v a n O ost-Brabant. S in d sd ie n lu id t de

te e l o o k v a n a n d e re p a g in a ’s (vgl. de Journalist,

e d itie v e rm e ld in g ‘d e S iren e’); s) ‘O o st-B raban t’; 4)

19(1968), n r. 18(21 okt.), p. 415).

‘N oord-O ost B ra b a n t’ (d eze e d itie v e r d w e e n op 2 ja n .

(4) De S tich tin g Zu id -O ost-P ers is s in d s 1947 een

15 . Brabantsch nieuw sblad

59 s a m e n w e r k in g s v e r b a n d v o o r ee n g e m e e n s ch a p p e lijk e

1941-1953 F.J. v a n d e r P as, dir.

b u ite n la n d s e n ie u w s-e n in fo rm a tie d ie n s t. De b la d e n

1941-1973 W . A s s m a n n (1941-1945: w a a r n . h o ofd red .,

z ijn o n d e rlin g v e rb o n d e n d o or een e ig e n te le x n e t e n in

red. b u ite n la n d en v a n a f 1944 o o k red . b in n e n la n d ;

1968 w a r e n er b u ite n la n d s e co rresp o n d en ten in v a s te

1945-1973 h o ofdred.)

d ie n s t in B on n , B ru sse l, L on d en, M o sk o u , P a rijs, R om e

1944-1945 Ph. S to u th ard , red.

e n W a s h in g to n . In a n d ere p la a ts e n z ijn er v a s te N ed er­

1944-{1947}2 J. V e rd o n ck , red.

la n d se o f b u ite n la n d s e m e d e w e rk e rs . V o o r d e Z uid -

1945-{1947}2 J. V e rk a d e , red.

O ost-Pers, v g l. de Journalist, 19(1968), n r. 18(21 okt.),

1945-1984 C o r M e e rb ach (1945-1965 red.; 1965-1984

p. 414-415 en A .A .V . T u m m e rs en S.H .A .M . Z o e tm u ld er,

h o ofd red .)3

Een kw art eeuw Zuid-Oost-Pers. Toespraken bij de v ie ­

1946-1978 d rs. T h .A .M . H eu ts, dir.

ring van h et v ijfen tw in tig ja rig bestaan voor de

1977-{1980} P.C. H o o g v eld , dir.

bestuursleden , ereleden en correspondenten m et hun

1962-^980} M . v a n d e n H o o g e n h o ff, k u n stre d .

dam es in H o te l Q u e lle n h o f te A k en op 25 m ei 1971, z.p l.

V a n a f 12 j u l i 1945 to t en m e t 31 ja n . 1956 w o r d e n a ls led en v a n de ‘C o m m is s ie v a n B ijs ta n d ’ v e rm e ld :

[197 1].

1945-1946 dr. Jos. J. G ielen 1945-1956 m g r . dr. C h . v a n D am

I5

1945-1956 R.J.G.M. v a n H a s s e lt

B r a b a n ts c h n ie u w s b la d 1 194141980}

* bijzon d erhed en D e n ie u w e ja a r g a n g b e g o n in p rin ci­

*ja r e n 1(1941/42), n r. 1(16 okt.) - {118(1980), n r. 308(31

p e in h e t m id d e n v a n d e m a a n d oktober. D e v ie rd e ja a r-

dec.)}

g a n g b e g o n e ch te r p a s o p 6 n o v. 1944. M e t in g a n g v a n

* on dertitel D ag b lad v o o r W e s t-B ra b a n t

96 (1959 ), nr.

94(1957), n r. 1(2jan.) w e r d d e ja a r g a n g n u m m e r in g v a n

2o(24jan .) - {118(1980)}

d e v o o rlo p e r, de Grondwet, w e e r o p g e n o m e n . De n ie u ­

* uitg ever N V U itg e v e rs m a a ts c h a p p ij D e G ro n d w et

w e j a a r g a n g b e g o n v o o rta a n p e r 1 ja n u a r i. D e 98e j a a r ­

-

D ru kk erij: N V G ra fisch e K u n s tin ric h tin g J. v a n Poll

S u y k e rb u y k (v erm eld v a n a f 4(1944/45), n r. 26(6 dec.)) -

V o lg e n s de Journalist, 35(1984), n r. 18(22 okt.), p. 24

g a n g teld e s le c h ts 19 n u m m e rs ; n a 98(1961), n r. 19(23 ja n .) v o lg t 99(1961), n r. 20(24 ja n .). -

In h e t au to p sie -e x e m p la a r z ijn v o o r de m a a n d o kto ­

w e r d in 1979 de N ecom in , de h o u d s te rm a a ts ch a p p ij

b e r 1944 a a n w e z ig : 3(1943/44), n r. 292(2 okt.) en tw e e

v a n De G ro n d w e t B V o v e rg e n o m e n d o or E lsevier-N D U

n u m m e rs v a n z e e r g e rin g e o m van g(13 e n 20 oktober)

-

H et Brabantsch nieuw sblad w a s a a n g e s lo te n b ij de

a d v e rte n tiec o m b in a tie v a n d e P ro v in cia le Pers-Com bi-

o n d e r de tite l D istrib u tien ieu w s R oosendaal. D aa rn a v o lg t 4(1944/45), n r. 1(6 nov.).

n atie. D a a rn a a s t w a s de k r a n t v o o r red a ctio n ele

-

s a m e n w e r k in g a a n g e s lo te n bij d e R e g io n a le D agb lad

v e rs c h e n e n e r in d a t ja a r d rie ed ities, te w e te n : 1)

V o lg e n s h e t A d resb oek van de N ederlandse pers, 1950

P ers en n a d e o p h e ffin g v a n d eze g ro ep p er 1 m a a r t 1968

R oosen d aal; 2) B ergen -op -Z oom en 3) Breda. In 1968

b ij de V e r e n ig in g De Grote P ro v in cia le D agb lad en GPD

w a r e n e r n o g steed s d rie ed ities; d e e d itie ‘ B re d a’ w a s

(vgl. de Journalist, 19(1968), n r. 18(21 okt.), p. 415)

e ch te r v e r v a n g e n d o or de ed itie ‘W e st-B ra b a n t’ (vgl. de

* plaa ts R o o sen d a al

Journalist, 19(1968), n r. 18(21 okt.)).

-

-

B u re a u s te R o o sen d a al en B ergen -op-Zoom , in 1949

V a n a f 102(1964), n r. 228(3 okt.) v e r s c h ijn t a ls zater-

e n 1950 o o k te B reda, v a n a f 1950 te O u d en b o sch en

d a g b ijla g e W eekend.

v a n a f 1954 o o k te Etten

* rela ties S a m e n s m e ltin g v a n de Grondwet en de Z oom 4

*fr e q u e n tie z e s m a a l p e r w e e k (niet o p zo n d ag)

* a u topsie V o lle d ig to t en m e t 118(1980), n r. 308(31 dec.)

*fo r m a a t E

m .u .v . 1955, 15 okt.-31 dec.

1(1941/42) - 3(1943/44), n r. 221(10 ju li);

a fw is s e le n d C-, D- en E -fo rm aa t

3(1943/44), n r. 222(11

-

G A R o o sen d a al

ju li) - 5(1945/46), n r. 12(29 okt.); E ~ 5(1945/46), n r. 13(30

* typering K a th o lie k d a g b la d v o o r W e s t-B ra b a n t (Ber­

okt.) - {118(1980)}

g en op Z o o m en R oosen d aal). H et b la d o n ts to n d u it de

* om vang V I

s a m e n s m e ltin g v a n de Grondwet en de Zoom , d ie in de

* redactie 1941-1942 H.J. T a ze la a r, red. b in n e n la n d

h e r fs t v a n 1941 to t f u s ie b e slo te n , to e n d e D u its e bezet-

1941-1944 J.J.Th. B akker, h o ofd red .

tin g sa u to rite ite n d re ig d e n m e t sto p z e ttin g v a n papier-

1941-1944 C. d e M o o ij, sta d sred . R o o se n d a al en in 1944

to e w ijz in g . D e k r a n t b le e f tijd e n s d e o o rlo g v e r s c h ij­

te v e n s red . v o o r h e t g e w e s te lijk n ie u w s

n en . V o lg e n s h e t P e rs b e s lu it v a n 4 sept. 1944 m o e s t

1941-1944 G.J. S p ekm an , red. b in n e n la n d , g e w e s te lijk

a a n de k ra n te n d ie n a 1 ja n u a r i 1943 h u n u itg a v e h a d ­

n ie u w s en k u n s t

d en v o o rtg e ze t, een v e r s c h ijn in g s v e r b o d w o r d e n o p g e ­

1941-1945 J.G. S p ek m an , d ir.

legd . H et Brabantsch n ieuw sblad b le e f e c h te r n a de

1941-{1947}2 G. T im m e rm a n s (red. ‘lic h a a m s o e fe n in ­

b e v r ijd in g v a n R o o se n d a al op 30 o kto ber 1944 v e r s c h ij­

g e n en s p o rt’, sta d sre d . B ergen-op -Z oom en v a n a f 1944

n en . V a n a f 10 n o v e m b e r w e r d d e tite l v e ra n d e rd in

o o k red . v o o r h e t g e w e s te lijk n ie u w s)

M eded eelingen blad, g ed ru kt op la st van h e t M ilita ir

16 . B rabantsche koerier

60

G ezag door de uitgevers van h e t Brabantsch nieuw sblad.

rant, w e lk e d o o r d e ze lfd e u itg e v e r w e r d v e rz o rg d .

Op 19 ja n u a r i 1945 keerd e de o u d e titel w e e r te ru g . In

• a u to p sie 1904/05, n r. 1(23 dec.), n r. 38(10 m ei) en nr.

h e t h o o fd a rtik e l v a n d ie d ag , ’n V e r h e u g e n d b e rich t,

52(12juli)

w e r d g e z e g d d a t h e t o n d e rzo e k d o or d e C o m m is s ie

-

P e r s z u iv e r in g h a d p la a tsg e v o n d e n : “d e u it s la g d a a r­

• typering N ie u w s - en a d v e rte n tie b la d v o o r d e stre e k

N PM

v a n is d a t d e d o or h e t B rabantsch n ieuw sblad in de

z o a ls in d e o n d e rtite l a a n g e d u id . In h e t e e rste n u m m e r

b e z e ttin g s ja re n aa n g e n o m e n h o u d in g e en u itz o n d e ­

v a n 1904 w o r d t g e z e g d , d a t h e t b la d z a l b e v a tte n een

r in g o p h e t P e rs b e s lu it re c h tv a a r d ig t en d a t a a n h e t

“ H o o fd a rtik e l v a n K a th o lie k e S tre k k in g , la n d b o u w a rti-

v o o rtb e s ta a n v a n o n z e co u ra n t g een b e le ts e le n m oeten

k elen , b o e ie n d e fe u ille to n s e n p la a ts e lijk n ie u w s . V a n

w o r d e n in d en w e g g e le g d ” .

d e b in n e n - en b u ite n la n d s c h e b e rich te n z u lle n alle e n

* noten

d e v o o r o n s h e t m e e s t b e la n g r ijk s te g e n o m e n w o r d e n ” .

(1) V a n a f 6(1946/47), n r. 165(1 m ei) lu id t d e titel: Bra­

• noten

ba n ts nieuw sblad. A a n d e tite l is to egev o egd : “W a a rin

(1) D e tite l is v o o r h e t la a ts t v e r m e ld in d e u itg a v e v a n

o p g e n o m e n d a g b la d de Grondwet en d a g b la d de Z o om ”

1907 v a n S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

~ 1(1941/42) - 4(1944/45), n r. 3(9 nov.) en v e r v o lg e n s

bo ekha n d el.

“W a a rin o p g e n o m e n d a g b la d de Grondwet e n de Z o om ”

(2) In fo r m a tie o n tle e n d a a n S y t h o ffs adresboek voor

~ 4(1944/45), n r. 61(19 ja n .) - 96(1959), n r. 19(23 ja n .).

den N ederlandschen bo ekha n d el.

(2) D e red a ctie w o r d t n ie t m e e r v e r m e ld v a n a f 1 m e i

1947 . (3) V g l. de Journalist, 35(1984), n r. 13(6 au g.), p. 23).

17

(4) In h e t la a ts te n u m m e r v a n de Grondwet w e r d de

d e B r e d a n a a r [1881^1920

f u s ie a ls v o lg t a a n g ek o n d ig d : “T e v e rw o n d e re n is h e t

•ja r e n [1881]1- 39(1920), n r. 143(30 ju n i) 2

d an o o k n ie t dat, to en v o o r e e n ig e w e k e n d e m a re ro n d ­

• on d ertitel [A lg e m e e n ad v erten tie- en n ie u w s b la d

g in g d a t o n d e r d e 53 d a g b la d e n in N ed erla n d , d ie d o or

v o o r h e t a r ro n d is s e m e n t B red a en d e p ro v in c ie N oord-

de tijd so m s ta n d ig h e d e n g e d w o n g e n , p e r 1 O ctober z o u ­

B ra b a n t

d en m o ete n v e r d w ijn e n , z ic h o o k de Grondwet b ev o n d ,

-

1886]3

A d v e rte n tie - en n ie u w s b la d ~ {6(1887), n r. 58(24

d a t d it g ro o te o n r u s t en v e r s la g e n h e id in o n ze s ta d en

m ei)} - {7(1888), n r. 112(22 sept.)}

o m g e v in g te n g e v o lg e h ad . (...) E en fu s ie m e t h e t D a g ­

-

b la d de Zoom te Bergen -op -Zoom , d a t z ic h in e e n ze lfd e

m ei)} - 18(1899), n r. 102(4 sept.)

m o e ilijk e p o sitie b e v o n d a ls h e t D ag b lad de Grondwet te

-

R o o sen d aal, k w a m o n d e r g o e d k e u rin g v a n d e a u to ri­

sept.) - 39(1920), n r. 143(30 ju n i)

teiten to t sta n d , een fu s ie w a a r u it een stre ek b la d geb o ­

• uitg ever H. E n g e lb re g t

ren w e r d , a a n z ie n lijk g ro o ter v a n o p la g e m e t e en u itg e ­

• plaa ts B red a

N ie u w s- en ad v e rte n tie b la d

{11(1892), n r. 57(14

D ag b lad v o o r N o ord -B rab an t ~ 18(1899), n r. 103(5

s tre k t rayon , m e t v e e l g ro o tere b e s ta a n s m o g e lijk h e d e n

•fr e q u e n tie d rie m a a l p e r w e e k (d in sd ag, d o n d e rd a g en

d an de b e id e g e n o em d e d a g b la d e n a fz o n d e r lijk b e z a ­

za te rd a g ) ~ [1881]1- 18(1899), n r. 101(2 sept.)

ten ” .

z e s m a a l p e r w e e k (n iet o p zo n d a g ) ~ 18(1899), n r. 102(4

16

•fo r m a a t E

sept.) - 39(1920), n r. 143(30 ju n i) • om vang V I

B r a b a n ts c h e k o e r ie r 1904-^907] *

ja r e n 1904/05, n r. 1(23 dec.) - [1907]1

* on dertitel N ie u w s- en a d v e rte n tieb la d v o o r de p la a t­

• redactie N ie t in d e k ra n tv e rm e ld . [1897-1899 M a x v a n Poll, co rrecto r en red.]4 • a u to p sie 6(1887), n r. 58; 7(1888), n r. 112; 11(1892), n r. 57

se n g e le g e n tu s s c h e n : ’s-B osch , B okstel, E in d h o ven ,

en v o lle d ig in g e z ie n v a n a f 12(1893)

H elm o n d , B o xm eer, R a v e n ste in en Osch

-

N PM ~ 1887, n r. 58; 1888, n r. 112; 1892, n r. 57

* uitg ever [Gebr. d e G oede ~ 1904-1905]2

-

GA B re d a

-

• typering K a th o lie k n ie u w s b la d v o o r B red a en o m g e ­

[W .P.I. d e Goede-de G re e ff ~ 1906-1907]2

* plaa ts V e g h e l *

1893-1920

v in g d a t in 1899 w e r d o m g e z e t to t d agb la d .

fr e q u e n tie tw e e m a a l p er w e e k (a a n v a n k e lijk o p d • in noten s­

d a g e n v r ijd a g , v o lg e n s S y t h o ffs adresboek la te r op

(1) V g l. A n to n v a n O irsch ot, D e kranten in Brabant

w o e n s d a g en zaterd ag)

([’s-H ertogen bosch ] 1963), p. 24.

*

fo r m a a t E

* om vang I n g e z ie n e afln.: 4 p.

(2) H et b e ë in d ig e n v a n de u itg a v e v a n de Bredanaar w e r d in h e t n u m m e r v a n 2 4 ju n i 1920 a ls v o lg t b e k e n d

* redactie N iet in h e t b la d v e rm e ld .

ge m aa k t: “ D oor de h o o g e lo o n e n w e lk e co n tractu e e l in

* bijzon derheden D e B ra ba n tsch e koerier is v e rm o e d e ­

h e t d r u k k e rs b e d rijfb e ta a ld m o e te n w o rd e n , ge p aa rd

lijk a ls ko p b la d te b e s c h o u w e n v a n de V egh elsche cou­

ga a n d e m e t d e re u s a c h tig e v e r h o o g in g d e r p ap ie rp rij-

20. Catholijke N ederlandsche stem m en

6i zen en v an andere drukkersm aterialen zijn de exploita­ tiekosten van ons blad derm ate gestegen, dat w ij beslo­

19

ten hebben de u itgave van dit blad m et in gan g v an 30

B ijb lad v a n d en 1 Zu id -L im b u rger21898

ju n i a.s. te staken” .

• ja r e n 1898, ongen.(13 jan.[m oet zijn 15 jan.]) -

(3) V gl. B rin k m a n 's adresboek voor den N ederiandschen

{ongen.(25juni)}

boekhandel, 1886 (vgl. J.M.J.H. Hemels, D e N ederlandse

• uitgever [M aastrichtsche Dagblad-Drukkerij]3

pers voor en na de a fsch a ffin g van h e t dagbladzegel in

• plaa ts [Maastricht]3

1869 (Assen 1969), p. 416).

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)4

(4) V gl. S. Bruijsten, ‘ Max v an Poll’, in: de K a th o liek e

•fo r m a a t C ~ 1898, ongen.(13 jan.[m oet zijn 15 jan.]) -

pers, 1937, nr. 138(15 okt.).

ongen.(26 febr.); E ~ 1898, ongen.(5 maart) - ongen.(25 juni)

18 de B u rch t 1945-1946

• om vang I • redactie Niet in het blad verm eld. • bijzon d erhed en Het B ijb la d w e rd gratis geleverd aan

• ja r e n [1945, 19 ju n i]1 - 1946, nr. 263(3 mei)

de abonnees van de Zuid-Lim burger en de anderdaagse

• on dertitel Katholiek dagblad voor Leiden en om stre­

editie, o.d.t. de Zuid-Lim burger, N ieuw s- en advertentie­

ken

blad, m aar m en kon ook een afzond erlijk abonnem ent

• uitg ever Stichting de Burcht

alleen op h et B ijb la d nemen.

• plaa ts Leiden

• rela ties Voortgezet als h e t K a th o liek v olk sb la d

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

• a u topsie V olled ig tot en m et 1898, 25 ju n i

•fo r m a a t C

- SBM (ingebonden bij de Zuid-Limburger)

• om vang [V] » 1945; V » 1946

• typering Het blad beoogde zich op sociaal gebied te

• redactie 1945-1946 prof. dr. W . A sselbergs (Anton van

bew egen en zich vooral te w ijd en “aan de belangen der

Duinkerken)

katholieke w erklieden en h un n e vereen igingen ” (vgl.

1945-1946 G.G. v an Elburg, dir.

de Zuid-Lim burger, 4(1898), nr. u(14jan.)). Het blad

1945-1946 m r. dr. C.Ch.A. van Haren, hoofdred.

bevat n ieu w s over vakorganisaties en berichten over

1945-1946 Joop Siebelt

de sociale quaestie in h et algemeen.

1945-1946 rector H.L.J.M. Sondaal, hoofdred.

• noten

• rela ties D e B u rch t is m in o f m eer als voortzettin g te

(1) V a n a f 1898, ongen.(5 maart): “de” .

b eschouw en van de L eidsche couran t en ze w erd in 1946

(2) W aaraan toegevoegd: “Provinciaal en stedelijk dag­

ook w e e r voortgezet onder deze titel.

blad v a n M aastricht en A nderdaagsche courant”.

• a uto p sie 1945, nr. 6(25 juni), nr. 38(1 aug.) en nr. 86(1

(3) V gl. de besch rijvin g van de Zuid-Lim burger.

okt.) - 1946, nr. 263( 3 mei)

(4) A a n va n k elijk w as het de bedoeling om tw eem aal

-

RIOD » 1945, nr. 6

per w e e k te verschijnen, op w oen sd ag en zaterdag,

-

NPM » 1945, nr. 38

m aar in feite is er slechts één keer, op 19 jan ., een n u m ­

-

GA Leiden » 1945, nr. 86 - 1946, nr. 263

m er verschenen op w oen sdag.

• typering K atholiek dagblad voor Leiden en om geving.

Gedurende de gehele Tw eede W ereldoorlog w a s de L eidsche couran t - het laatste ja a r onder de titel Zuidholla n dsch dagblad - b lijven verschijnen. V olgen s het

20 C a th o lijk e N e d erlan d sch e ste m m e n o v er god s­

Persbesluit v an 4 sept. 1944 m oest aan de kranten die

d ie n st, staat-, gesch ied- e n le tte rk u n d e 1835-1852

n a 1ja n u a ri 1943 hun u itgave hadden voortgezet, een

• ja r e n 1(1835), nr. 1(3 jan.) - 18(1852), nr. 39(25 sept.)

versch ijnin gsverbod w orden opgelegd. Daarom kon de

• uitgever “Bureau v a n de Catholijke Nederlandsche

L eidsche couran t in m ei 1945 n iet opnieuw verschijnen.

Stem m en”

In het ju b ileum n u m m er v a n de Leidsche couran t van

- Gedrukt tot en m et ju n i 1840 bij de Firm a A rkesteyn

1 oktober 1959 w o rd t hierover gezegd: “In de onzekere

te ’s-Hertogenbosch en daarna in de drukkerij van

toestand, v la k n a de oorlog, is het op haar post blijven

Josué W itz1

v a n de Leidsche couran t niet gewaardeerd, m aar een

• plaa ts Grave ~ 1(1835) - 16(1850), nr. 13(29 maart);

gelukkige om standigheid w a s het, dat de B u rch t m et

A rn h em 2~ 16(1850), n r 14(6 april) - 18(1852)

als hoofdredacteur rector H.L.J.M. Sondaal, haar voor­

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)3

lichtende taak tijdelijk overnam ” .

•fo r m a a t B

• noten

• om vang IV ~ 1(1835); V ~ 2(1836)-17(1851); IV ~ 18(1852)

(1) De b egindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

• redactie [1835-1847 Le Sage ten Broek]4

m ering.

[1835-1852 Josué W itz]5 [1847-1852 pastoor Th. Brouwer]6

21. Centraal-Brabant • bijzon derheden M etjaarlijkse registers.

62 trouw zijne, im m er geestige opstellen b le e f leveren”

- Tot zeker in 1844 w erd en geregeld afleveringen en

(geciteerd naar N ieu w N ederlandsch B iographisch

h elejaargan gen herdrukt (vgl. Gorris, p. 102-103). De

W oordenboek, dl. 6 (Leiden 1924), kolom 218).

UBN b ezit een ‘Tweede druk’ v a n h et eerste num m er van 3jan . 1835. • rela ties Voortzetting v a n de Correspondent o fk e r k e ­ lijk register

21 Centraal-Brabant1908-[1920]

- V oortgezet als K a th o liek e N ederlandsche stem m en

•ja r e n 1908, proefnr.(25 dec.)

(1852-1856)

- 1(1909), nr. 1(1jan.)1- [1920]2

• litera tu u r G. Gorris SJ, J.G. L eS a g e ten B roek en de eer­

• on d ertitel N ieuw sblad voor Boxtel en om streken

s te f a z e van de em a n cipa tie der k a tho liek en , dl. 2

• uitg ever [Van M oorsel en V an den Boogaart ~ 1909 -

(Am sterdam 1949), p. 99-109

1913, ju n i]3

• a uto p sie V olledig

-

- UBN

ju n i -1920]3

• typering W eekblad, apologetisch v an toon, dat v o l­

• plaa ts Boxtel

gens h et openingsartikel, ‘A an onze protestantsche

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

landgenooten’, in het eerste nu m m er zijn stem w il

dag)

laten horen “ten voordeele eener leer, die noch teru g­

•

gan g noch voortgang noodig had, o f im m er hebben

• om vang V

kan, w ijl zij goddelijk, dat is, w aar, onveranderlijk en

• redactie [1909-? H.N. Ouwerling]4

eeuw ig is” . Het blad streefde ernaar de “protestantsche

• bijzon d erhed en Kopblad van deZu id -W illem sva a rt.

[NV Boek- en Handelsdrukkerij H elm ond ~ 1913,

fo r m a a t E

broederen de leer der Catholijke Kerk, zoo als zij w aa r­

• a u to p sie 1(1909)-8(1916)

lijk is, te doen kennen en hun n e vooroordeelen u it te

-

GA ’s-Hertogenbosch ~ Proefnum m er en 1909

roeijen”. De inhoud van de afleveringen bestaat u it

-

GA Helmond ~ 1910-1916

beschouw ende artikelen, com m entaren op gebeurte­

• typering Tw eem aal per w eekversch ijn en d katholiek

n issen in katholiek Europa en boekbesprekingen.

n ieuw sblad voor Boxtel en om streken m et n ieu w s u it

• noten

binnen- en buitenland. In het proefnum m er w ord t

(1) V gl. Gorris, dl. 2, p. 187, 193. Le Sage kocht de druk­

gezegd, dat het blad steeds z a l opkom en voor de eisen

pers tw eedehands, m aar nog ongebruikt - voor 2000

der boerenbew eging.

gulden, daartoe in staat gesteld door de collecte die voor

• noten

hem w a s georganiseerd. De aflevering van 11 ju li 1840

(1) Het eerste nu m m er draagt abusievelijk het jaartal

verm eldt voor het eerst ‘ Drukkerij v an Josué W itz ’,

1908.

m aar u it het gebruikte zetsel is duidelijk, dat reeds de

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

aflevering v a n 4 ju li 1840 in Grave is gedrukt.

1920 v a n S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

(2) In het nu m m er van 6 april 1850 w e rd bericht: “Op

bo ekha n d el .

den 6. dezer zal het Bureau der Redactie, benevens de

(3) V gl. de besch rijvin g v a n de Z uid-W illem svaart.

Drukkerij v an de G odsdienstvriend, de C a th o lijk e

(4) In 1(1909), nr. 63(11 aug.) sch rijft H.N. O uw erling in

N ederlandsche Stem m en , de U itspan n in gs-L ectuur enz.

‘Uit den droom ’, dat hij de hoofdredacteur is van Cen-

overgeplaatst w ord en v an Grave naar A rn h em ” .

traal-Brabant. O uw erling is tevens tot 1922 hoofdredac­

(3) Omstreeks 1845 schijnt er sprake van te zijn

teur v an de Z u id-W illem svaart.

gew eest om de C a th o lijk e N ederlandsche stem m en in een dagblad om te zetten. De v ag e gegevens hierover zijn te vinden bij J.H.J.M. W itlox, D e K a th o liek e S ta a ts­ p a rtij in haar oorsprong en on tw ik kelin g g esc h e tst, dl. 2:

22 h e t C e n tru m 1884-1941

D e N ederlandsche ka th o liek en in de p o litie k onder

•ja r e n 1884, proefnr.(2 april)

K o n in g W illem I I (’s-Hertogenbosch 1927), p. 85.

- 1884, nr. 1(2 mei) - 58(1941), nr. 20283(30 sept.)1

(4) V gl. Gorris.

• on d ertitel Dagblad voor stad en provincie Utrecht ~

(5) V gl. K a th o liek e encyclopedie, aanvullings- en re gis­

1884, nr. 1(2 mei) - nr. 137(12 okt.)

terdeel (Am sterdam 1939), kol. 160.

-

(6) V gl. K e rk elijk e courant, m aart 1873: “Toen in 1847

okt.) - 1889, nr. 1713(31 dec.)

w ijlen de verdienstvolle le Sage ten Broek onverw acht

-

u it het leven w e rd w eggeru kt, w a s M gr. Brouwer, toen

lijke editie) / Dagblad voor het katholieke v o lk (in de

pastoor te Pannerden, de m an, die zijn e geliefde C a th o­

landelijke editie)

lijk e N ederlandsche S tem m en (...) geruim en tijd alleen

5 8 (1941)

en m et den grootsten b ijval voortzette en daarin later

• uitg ever [C.J. Langendam ~ 1884, m ei - okt.]2

Dagblad voor Utrecht en Nederland ~ 1884, nr. 138(13 Dagblad m et ochtend- en avondeditie (in de plaatse­ 49(1932/33), nr. 14558(8 mei) -

22. het Centrum

6S -

M aatschappij tot Exploitatie v an het Dagblad het

{1941} H.C.J.A. baron van Lam sweerde, hoofdred.

Centrum s ~ [1884, okt.] - [1898, okt.]

{1941} F.J.M. Oremus, gew estelijk red.

- Th.A. Koelm an en Th.G.J. v a n Rossum 4 ~ [1898, okt.]

{1941} W . Putman, red. binnenland

- [l9o7, dec.]

{1941} F. Seuter, gew estelijk red.

-

Dagblad en Drukkerij Het Centrum ~ [l9o7, dec.]2-

{1941} W . Severin, plaatsverv. hoofdred.

[l9 4 l]

In de speciale num m ers w ord en als redacteuren en

-

m edew erkers vermeld:

Op 1jan . 1917 kw am deze NV in handen van de NV

Drukkerij en en U itgevers-Vennootschap Futura6

dr. A lp hon s A riën s, m r. J.J.W. van den Biesen, m evr.

- V a n a f m ei 19S2 w a s het Centrum als NV Exploitatie

Bongartz-Smeets; E. Bornew asser, Gerard Brom, Jan

M aatschappij Quod Bonum onderdeel v a n het Spaarne-

Claessen, Paulus J.Th. Dieges, Jan Engelm an, W illem

stad-concern en van de V ereenigde Katholieke Pers7

Galesloot, G.A.J.M. Knuvelder (red. editie Arnhem ), mr.

-

U itgever w a s v a n a f 1 april 1885 de firm a W ed. J.R.

G.J.C.D. Kropman, Louis K uitenbrouw er (Albert Kuyle),

v a n R ossum (vgl. 1885, nr. 27s(so maart))

dr. Charles Lucas, Pieter van der M eer de W alcheren

-

(correspondent in Parijs), A lbert v a n Rooijen, Leo Tepe

Drukkers w aren achtereenvolgens: C.J. Langendam

(1884, m ei - 12 okt.) Gebroeders Binger (1884, is okt.) -

(red. v a n a f 1885), pater H. van Schijndel SJ, dr. H.J. V er­

{18 nov.}), Stoomdrukkerij P.W. v a n de W eijer ({1885, so

hagen, Bernard Verhoeven, S. V isser, J.F. V lekke (1899­

maart} - {27 juni}) en Stoomdrukkerij Holdert en Co

1903), pater W .P.A. W eijers OP en J. Zw etsloot.

({1886, 27 nov.} - {1888, 1 okt.}). V a n a f 1889 beschikte de

* sp ecia le num m ers 1909: ‘Het Centrum bij zijn v ijf en

krant over haar eigen drukkerij

tw in tigjarig bestaan, 1884-1909’, 14 p.

• plaa ts Utrecht ~ 1884 - 1886, nr. 7l9(2o sept.);

- 41(1924/25), nr. 12103(1 mei): ‘Feestnum m er ter gele­

A m sterd am ~ 1886, nr. 72o(2l sept.) - [1897, ja n ]8;

genheid v an het 40-jarig bestaan v an h e t C entrum en

Utrecht ~ [1897, jan .]8- 58(1941)

het 40 -jarigjubileum van den hoofdredacteur P.H.J.

- V olgen s de titelkop van de krant w aren er bureaus

Steenhoff’, 24 p.

gevestigd in Den Bosch (1886-1891), Am sterdam (1897-

- Bijlage bij 44(1927/28), nr. 13243(21 jan.): ‘Herden­

19S4), A rn h em (i 9oi-1925), Enschede (19S4-19S5), H ilver­

kin gsn um m er M gr. Dr. H.J.A.M. Schaepm an, 1903 -

su m (19S4-19S5), A m ersfoort (19S4-1941) en Gouda

21jan u a ri - 1928’, 16 p.

(van af 26 m ei 1941)

- 46(1929), nr. 13735(31 aug.), extra blad: ‘Terug in het

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 1884

v ad erh u is’, 4 p.

- 4 9 (19S2/SS), nr. 14557(7 mei)

- 1934, ‘Feestnum m m er bij de voltooiing v an h et tien­

dagelijks ~ 4 9 (19S2/SS), nr. 14558(8 mei) - 58(1941)

de lustrum , 1884-1934’, 28 p.

•fo r m a a t E

* bijzon d erhed en Jaargangnum m ering v a n a f

• om vang V ~ 1884; V I ~ 1886-1941

10(1893/94), nr. 2746(6 juni). D ejaargan gen lopen van

• redactie [1884-1885 F.M. Lurasco, dir. en hoofdred.]

m ei tot en m et april. In de periode dat de krant v e r­

[1884-1887 mr. H.L. Lindendaal Jacobs, dir. en hoofd­

scheen m et een ochtend- en avondeditie w aren de beide

red.]8

edities afzond erlijk genum m erd.

[1884-19S2 P.H.J. Steenhoff (l884-l9o2 red.; l9o2-l929

- V a n a f 49(1932/33), nr. 14558(8 mei) verscheen h et

hoofdred.; 1929-19S2 m edewerker)]8

Centrum m et een ochtend- en avondeditie voor de stad

[l887-l89o m r. Eug. Gompertz, hoofdred.]8

Utrecht en om geving. De landelijke editie, zoals die is

[l887-l9os H.J.A.M. Schaepman, m edewerker]

bew aard in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag,

[1889-^929} m r. P.J.M. A alberse (1889-1925 m edew er­

bestond u it één aflevering per dag. De n u m m erin g is

ker, a anvankelijk onder het pseud. A lp hon se de Leythe;

echter die van de plaatselijke editie, d.w.z. tw ee n u m ­

1925-1929 hoofdred.; n a 1929 m edewerker)]9

m ers per dag.

[l89o-l9l6 Th.A. Koelman, dir.-hoofdred.]8

- In de titelkop w ord t verm eld v a n a f dec. 1925, dat

[1896-1897 pastoor A.H.W. Kaag, m ede hoofdred.]8

voor de abonnees een collectieve ongevallenverzeke­

[1897-1898 G. Bruggem an, dir.]8

rin g is afgesloten.

[l898-l9o2 dr. Gisbert Brom, m ede hoofdred.]8

- V a n a f 1885, nr. 459(9 nov.) verscheen het Z ondags­

[l898-l9o8 Th.G.J. v a n Rossum , dir.]8

blad van h e t C entrum . In h e t C entrum van 26 sept. 1904

[l9oo-{l925} G. Bruna, red.]“

w erd bericht, dat de krant v ijfja a r geleden zijn eigen

[l9o8-l9l6 J.F.Th. van Rossum , dir.]8

drukkerij had kunnen inrichten, de inhoud der bladen

[1917-1925 Arnold Smits, dir.]8

uitbreiden en aan h et zondagsblad m eer tijd en moeite

[{1924} G. Gunther, adj. dir.]11

besteden. De aankoop van nieu w e persen m aakte, zo

[1929-19S8 G.H.J.L. Hol, lid van de hoofdredactie]12

w erd daaraan toegevoegd, h et voortaan m ogelijk de

{l9So}-l9S2 A.G. van W erkhoven, dir. v an NV het Cen-

lezers een G eïllu streerd zond ag sbla d aan te bieden, “dat

tru m 1S

de feiten en personen van den dag op aanschouw elijke,

l9S2-{l9S7} Th.F.M. Schaepman, politiek hoofdred.

artistieke w ijz e w eergeeft” . Op 3 oktober verscheen de

22. het Centrum

64

eerste aflevering van het G eïllustreerd zond ag sbla d van

centrum des lands m et a a n zie n lijk e v erliezen én verlie­

h e t C en trum ,14 m aar bij h et tweede n u m m er van 10

zers, Baarn 1993, 200 p.

oktober w a s h et w oord ‘ geïllustreerd’ reeds u it de titel

• a u to p sie V olledig

verdw enen. A ls h et Zondagsblad van h e t Centrum b leef

-

het b ijvoegsel versch ijnen tot en m et 14 septem ber

- KB ~ 1895-1940 (landelijke editie)

1918.15 V a n a f 21 septem ber 1918 luidde de titel G eïllu­

• typering V a n a f 1 m ei 1884 verscheen h e t C entrum als

GA Utrecht ~ 1884-1894, 1910/11-1941 (stadseditie)

streerd w eekblad voor N ederland (zie de afzonderlijke

het tweede landelijke katholieke dagblad. Voor de titel

beschrijving).

v an de krant liet drukker Langendam zich inspireren

- V a n a f december 1914 verscheen w ekelijks in h et

door de naam v an de Duitse Zentrum spartei, w elk e als

Centrum en v a n a f 1916 in h et Zondagsblad van h e t C en ­

m iddenpartij de christen-dem ocratische beginselen

trum de kinderrubriek ‘Voor o n zeje u g d ’. Deze rubriek

huldigde. In h et proefnum m er sch reef Langendam:

m et raadsels, verhalen, p rijsvragen en gedichten had

“ De naam, dien w ij kozen, m oge m in hollandsch klin ­

een eigen n u m m erin g v a n a f 1917, nr. 1(17 febr.) tot en

ken, toch heeft hij zich in onze harten een burgerrecht

m et 1920, nr. 164(29 mei).

veroverd, is hij het sym bool gew orden van eendracht

- A ls kopbladen v an h e t Centrum verschenen de

en m acht voor ieder w ien s oog de w ereldgebeurtenis­

V olksco u ra n t (1885-1897), Dagblad van A rn h em en D ag­

sen der laatste jaren h eeft gevolgd. A l g a f z e lfs de

blad van Twente.

geographische lig g in g onzer provincie ons geene aan­

- Er verschenen verschillende streekedities. Reeds in

leiding de naam v a n C entrum te kiezen, zooals h et

1886 zouden er drie edities zijn geweest: een A m ster­

N oorden, h e t O osten en h e t Zu id en reeds de nam en zijn

dam se, een A rn h em se en een Tw entse. Op 2jan. 1920

v an bladen van verschillende richtingen, dan zou toch

berichtte de krant dat er “in m eerdere plaatsen een

de faam v an h et Duitsche Centrum alleen reeds onze

gew estelijke editie bij h et hoofdblad” zou w orden

keuze hebben gew ettigd als v an een banier van eensge­

gevoegd.

zindheid en volh ard in g”. In 1883 verliet H.J.A.M. Scha­

- V a n a f novem ber 1916 beschikte de krant over een

epm an als redacteur de Tijd. Kort daarna begon hij in

redacteur-tekenaar, “zodat w ij in de toekom st het voor­

h e t C entrum te schrijven, in w elk e krant hij gelegen­

naam ste n ieu w s terstond geïllustreerd aan onze lezers

heid kreeg zijn vooruitstrevende politieke opvattingen

kunnen bieden”.

te uiten. Tot 1900 verschenen zeer regelm atig de poli­

• rela ties Voortgezet als U trechtsch k a th o liek dagblad

tieke besch ouw in gen van Schaepm an in h e t C entrum .

• litera tu u r M. v an Meerdervoort, H e t bolw erk van den

De krant w a s in d ezejaren de spreekbuis v a n de dem o­

blinden p ionier (H ilversum 1936), p. 45, 50-51, 57-58, 61,

cratische richting onder de katholieken. Na h et vertrek

63

van Schaepm an en Gisbert Brom kw am de krant in

- W . v.d. Pas, ‘W aarom het Centrum w e rd gesticht’,

1902 onder hoofdredactie v a n P. Steenhoff in behouden­

in: U trechts k a th o liek dagblad, 10(1954/55), nr. 3034(22

der vaarw ater terecht en verloor zij haar landelijke

april 1955); ‘Het Sociale Program v a n het Centrum ’, in:

betekenis. Bij de overnam e door de Spaarnestad form u ­

nr. 3035(23 april); ‘Het blad van Schaepm an’, in: nr.

leerde de krant op 7 m ei 1932 haar nieu w e program als

3037(26 april); ‘Het Centrum , klankbeeld van de Klaren-

volgt: “H e t C entrum m oet en zal w ord en het beste blad

beekse club’, in: nr. 3039(28 april)

v an het A artsbisdom Utrecht en bij ons streven daar­

- ’H e t Centrum 1884-1959. Een krant m et tw ee geboor­

naar zal m et de eischen van dezen tijd ten volle reke­

tedata’, in: h e t C entrum , 75(1958/59), nr. 22438(28

n in g w orden gehouden. (...) Het dagbladw ezen heeft

maart), nr. 22439(1 april); 76(1959/60), nr. 22440(2 april)

n aast film en radio een v erjon g in gsk u u r doorgem aakt.

en nr. 22445(8 april); ‘ Geschiedenis van h e t C en tru m ’,

De snelheid der berichtgevin g is tot het uiterste opge­

in: de Gelderlander, 123(1971), nr. 230(30 sept.), p. 3

voerd. (...) Ook u iterlijk en inhoud v an de courant w ij­

- Peter Laken, ‘H e t Centrum - na 87 ja a r ’, in: de Journa­

ken diam etraal van het voor-oorlogsche dagblad af. A ls

list, 22(1971), nr. 19(1 okt.), p. 12-14

op een trilbeeld moeten de dagelijksche gebeurtenissen

- Joan Hemels, D e em a n cipa tie van een dagblad.

m et groote en kleine opschriften, m et sprekende letters

G eschieden is van de V olkskra n t (Baarn 1981), passim

en pakkende foto’s, aan het oog v an den lezer voorbij­

- P.J.A. van M eegeren, K a th o liek U trecht in de tweede

gaan. Hij w e n sch t geen zw are artikelen m eer in vele

h e lft van de 19e eeuw (= U trech tse h isto risch e cahiers,

vervolgen; geen saaie opsom m ingen en dorre docu-

8(1987), nr. 3/4), p. 97-111

m entaties: w ie w a t te zeggen h eeft doe het op korte,

- Piet Hoens, ‘Heilloos tw istgesch rijf. De dem ocrati­

aangenam e w ijze en in pakkenden vorm , anders praat

sche richting van H e t C entrum , 1884-1900’, in: Jaarboek

hij voor doovenm ansdeur. (...) H e t C entrum zal, haar

van h e t K a th o liek D ocu m en ta tie C entrum , 18(1988), p.

traditie getrouw , voorlichting b lijven geven over gods-

187-195

dienstig-zedelijke, staatkundige, econom ische en

- R. van Breukelen, H e t C entrum tu ssen k r o m sta f en

sociale vraagstukken, en zoo aan breede kringen van

p u b liek schandaal 1884-1932. Een p erskw estie in h et

onze b evolking de goede richting w ijz e n en leiding

22. het Centrum

65 geven. Het zal in het licht der Katholieke beginselen de

(4) V gl. A rch ie fv a n de F irm a W ed. J.R. van R ossum

kw esties behandelen, die ons katholieken interesse­

(Gemeentearchief Utrecht), nr. 298: Stukken betreffen­

ren” .

de de overnam e v a n de NV M aatschappij tot Exploitatie

• noten

van het Dagblad Het Centrum en De V olkscourant door

(1) In de k ran tvan 30 sept. 1941 w e rd m eegedeeld dat de

Th.A. Koelm an te B u ssu m en Th.G.J. v an R ossum te

u itgave per 1 okt. m oest w orden gestaakt “op grond van

Utrecht, 1898.

de heerschende papierschaarste” . De lezers w erden

(5) Op 19 dec. 1907 w e rd de NV Dagblad en Drukkerij

aangespoord om de n og overblijvende katholieke kran­

Het Centrum opgericht door hoofdredacteur Th.A.

ten m et nog grotere trouw te benutten: “W anneer onze

Koelm an en de boekverkopers Th.G.J. v a n R ossum en

abonné’s naar een ander Katholiek blad overgaan, z u l­

J.F.Th. v an Rossum . De NV stelde zich ten doel: “de

len zij de bestaansm ogelijkheid v an dat blad verster­

exploitatie v an het dagblad h e t C entrum , het geïllu­

ken en tevens de beschikbaarstelling van papier voor

streerd Zondagsblad, zoom ede van andere bestaande

dat blad bevorderen. Im m ers elkblad z a l papier toege­

o f op te richten dag- en w eekbladen en al o f niet perio­

w e ze n krijgen overeenkom stig het aantal v an zijn

diek verschijnende uitgaven, benevens v a n eene cou­

abonné’s. Hoe m eer abonné’s een blad dus heeft, hoe

rant-, boek-, m uziek- en handelsdrukkerij en hetgeen

m éér papier h et zal ontvangen” .

daarm ede in verband staat, alles in den ruim sten zin

(2) In de krant v a n 1884, nr. 138(13 okt.) w erd gezegd:

genom en” . (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V enn oot­

“W ij achten het w en sch elijk onzen geachten abonné’s

schappen. Bijvoegsel tot de N ederlandsche s ta a tsc o u ­

m ede te deelen, dat de exploitatie v an ’t Dagblad H e t

rant, 1908, nr. 17(21jan.), NV-nr. 54). J.F.Th. van Ros­

C entrum in andere handen overgegaan en de redactie

su m kocht in 1908 de aandelen van Th. A. Koelm an

v a n dezen dag af, zeer aanm erkelijk gew ijzigd is, o.a.

(vgl. A rch ie fv a n de Firm a W ed. J.R. van R ossum

doordat degene, die laatstelijk geheel de hoofdredactie

(Gemeentearchief Utrecht), nr. 303-304).

vertegenw oordigde, de heer Langendam , daaruit getre­

(6) H e t C entrum v an 30 dec. 1916 bevat een v ersla g van

den is” .

de propagandavergadering georganiseerd door het

(3) Op 1 oktober 1884 w erd de NV M aatschappij tot

Perscomité St. Paulus op 29 dec. Op deze vergaderin g

exploitatie van het dagblad Het Centrum opgericht

w erd door Aalberse m eegedeeld, dat Futura de eenigste

door mr.H.L.L. Jacobs, advocaat en procureur, F.M.

aandeelhoudster v a n NV Dagblad en Drukkerij Het

Lurasco, letterkundige, en A. van Rooijen, letterkundi­

Centrum w a s geworden. De krant w erd overgenom en,

ge. Het doel van de NV w erd als v o lg t om schreven: “de

zo verklaarde Aalberse, om dat Futura meende, dat er in

u itgave en exploitatie v a n een dagblad, voorloopig

Nederland n og plaats w a s “voor een algem een en in

onder den naam v an Het Centrum en strekkende tot

alle Room sche kringen gelezen katholiek dagblad,

verded igin g en verbreiding der Katholieke beginselen

w aa rin voor ieder w a t w ils m oest w orden gegeven. Het

en tot bevordering der Katholieke belangen op sociaal

m oest een blad w orden, dat kon concurreren tegen n eu­

en politiek gebied. Tot de u itgave eener mail-editie zal

trale bladen als D e Courant, ook tegen H e t V olk e.a.” . Zie

door de algem eene vergad erin g van aandeelhouders,

over de overnam e door Futura, ook Hemels, p. 98. Toen

op voordracht v an directeuren en com m issarissen,

het in 1924 financieel slecht gin g m et NV Futura, zijn er

kunnen w orden besloten” (vgl. N ederlandsche s ta a ts ­

plannen gew eest om sam en te gaan m et de A m ste lb o d e

courant, 1885, nr. 81(6 april), NV-nr. 38). Deze maat-

(vgl. A r c h ie f D e T ijd (KDC), nr. 4240).

schapppij w e rd op 12 febr. 1887 geliquideerd. Op 25

(7) Begin m ei 1932 kw am h e t C entru m in handen v an de

februari 1887 w erd een nieu w e M aatschappij opgericht

Vereenigde Katholieke Pers in A m sterdam , onderdeel

onder dezelfde naam. De redding van h e t C entrum w a s

van het Spaarnestad-concern. De exploitatie van h et

te danken aan mr. J.J.W. v an den Biesen (vgl. V an M ee­

C entrum , het D agblad van A rn hem en later ook van het

geren, p. 109-110). De doelstelling v an de NV luidde het­

D agblad voor Tw ente berustte bij de NV Exploitatie

zelfde, behoudens de toevoeging dat thans ook de u it­

M aatschappij Quod Bonum. De NV Exploitatie M aat­

gave en exploitatie v an “een Volkseditie, voorloopig

schappij Quod Bonum (Alle Goeds) w a s als dochteron­

onder den naam v an D e V olkscoura n t” tot h et doel van

dernem ing van de NV de Spaarnestad op 29 jan u ari

de NV behoorde. Daarmee kw am de opm erking over

1932 opgericht te Utrecht door de u itgevers A.J.J.M. van

een mail-editie te vervallen. De oprichters w aren

der M arck (Amsterdam) en T.J.A.M. v an der M arck

A.C.M . Koedijk en P.P. W iegm an, com m issionnairs in

(Roermond). Het doel van de NV w a s “de exploitatie van

effecten, mr. E.M. Gompertz, advocaat en procureur,

een uitgeversbedrijf, h et optreden als vertegenwooor-

jh r. W .M.G. W ittert v a n Hoogland, r .k priester, en mr.

diger v an u itgevers en auteurs, benevens alles w a t

H.L. Lindaal Jacobs, advocaat en procureur (vgl. N eder­

daartoe dienstig kan zijn . Zij is bevoegd tot beheeren,

lan dsche sta a tscouran t, 1887, nr. 116(18 mei), NV-nr. 55).

financieren, oprichten van en deelnem en in onderne­

Deze m aatschappij w erd op 27 oktober 1898 failliet v e r­

m ingen m et overeenkom stig doel” (vgl. A k ten

klaard (vgl. ibidem, 1898, nr. 254(30 en 31 okt.)).

betreffen d e N a a m lo oze V ennootschappen. Bijvoegsel

66

23. het Centrum van de N ederlandsche sta a tscouran t, 1932, nr. 24

(Associatie van Uitgevers van D agbladen en Tijd sch rif­

(4 febr.), NV-nr. 343). Eerste directeur v a n Quod Bonum

ten), een sam enw erkingsverband tu ssen de NV Uitge­

w a s A.J.J.M. van der Marck, spoedig opgevolgd door

versm aatschappij De Gelderlander en NV U itgevers­

J.V.L.M. Verbiest.

M aatschappij Neerlandia3

(8) V gl. ‘ Beknopt overzicht geschiedenis h et Centrum ’,

- V a n a f 1964 deelnam e in het sam en w erkingsver­

in: A r c h ie f D e T ijd (KDC), nr. 228 en Hemels, p. 28.

band de Pers Unie4

(9) V gl. J.P. Gribling, ‘Pieter A alberse’, in: h e t Centrum ,

• plaa ts Kantoren te Utrecht en te A m ersfoort

76(1959/60), nr. 22440(2 april).

•fr e q u e n tie zesm aal per w eek

(10) V gl. herdenkingsoorkonde in m ap ‘het Centrum ’

•fo r m a a t E

in NPM.

• om vang VI

(11) V gl. Feestnum m er van 1 m ei 1924.

• redactie 1955-1958 Paul de W aart, hoofdred.

(12) V gl. I. A gasi, ‘Bij het heengaan v a n G.H.J.L. Hol’, in:

1955-1963 J.P. van Vonderen, dir. (van af 1958 tevens

de Journalist, 12(1961), nr. 22(18 nov.), p. 284.

w aarn . hoofdred.)

(13) V gl. A r c h ie f D e Tijd (KDC), nr. 26.

1964-1968 A.J. Roetenberg, dir.

(14) In het eerste n u m m er van 3 okt. 1904 w ord t

1964-1969 m r. S.P.M. Keesen, hoofdred.

gezegd, dat het zondagsblad niet slechts uitspannings-

1968-1971 Louis Frequin, hoofdred. (tevens hoofdred.

lectuur w e n st te geven, m aar ook de actualiteit w il

van de Gelderlander)

betrachten en “op aanschouw elijke w ijz e onze lezers in

1969 Frans H ulskorte, adj. hoofdred.

kennis brengen m et de gebeurtenissen, die dag aan dag

1970-1971 H ans Sars, adj. hoofdred.

in binnen- en buitenland de aandacht van het publiek

• bijzon d erhed en H etjaargangverloop is onregelm atig.

gespannen houden”. De afbeeldingen “zijn niet, gelijk

De 71e ja a rg a n g loopt tot en m et 31 dec. 1955; de 72e en

w eleer, phantasieplaatjes. (...) Het zijn schetsen en

73e jaa rg a n g beslaan respectievelijk 1956 en 1957. De

opnam en ‘n aar h et leven’, heet van de naald, die

74e loopt van 1jan . tot en m et 23ju n i 1958; de 75e van

n atuurgetrouw de w erkelijkh eid w eergeven ”. Het zon ­

24 ju n i 1958 tot en m et 31 m aart 1959. V a n a f de 76e tot en

dagsblad beoogt in w oord en beeld getuigenis a f te leg­

m et de 85e beslaan de jaargan gen steeds de periode

gen van “zijn R oom schen geest en te spreken tot het

april tot en m et m aart (m.u.v. de 77e, w elk e pas op 3 m ei

katholiek gem oed” .

1960 begint). De 85e loopt slechts van april tot en m et

(15) Het Zondagsblad is geregeld, m aar niet altijd m ee­

ein d ju n i 1968. De 8 6ejaargan g b egin t op 29 ju n i 1968

gebonden in h et exem plaar v a n h e t Centrum van de

en de 87e op 1 m ei 1969. Bij nr. 25586(2 aug. 1969) v er­

UBU, collectie Thom aasse. Bovendien zijn de afleverin­

sprin gt de jaa rga n gn u m m erin g onverhoeds v a n ‘87’

gen van 10 m ei 1910 tot en m et 6ju li 1918, afzonderlijk

naar ‘78’, bij nr. 25660(28 okt. 1969) naar ‘86’ en v a n a f

gebonden, a an w ezig in de Gem eentebibliotheekvan

nr. 26789(1 april 1970) w eer naar ‘87’.

Rotterdam. Het Zondagsblad verscheen tot en m et sept.

- A ls zaterdagbijvoegsels verschenen: Z o n d a g ~

1904 in folioform aat; v an okt. 1904 tot en m et m aart 1911 in quartoform aat; van april 1911 tot en m et 10 febr. 1917

71(1955) - 73 (1957 ), nr. 21834(30 maart); B ij ~ 81(1964/65), nr. 24154(5 dec.) - 86(1968/ 69), nr. 25255(6

in octavoformaat. In de krant v a n 22ju li 1916 m oest

juli); W eek en d ~ 86(1968/69), nr. 25261(13 ju li) - nr.

w orden bericht, dat door de enorm e stijgin g van de

25450(22 febr.).

prijs van het zondagsbladpapier, “die de laatste m aand

- In 80(1963/64), nr 23871(2jan.) w ord t in een artikel

tot 300 pct boven het norm ale is gestegen” h et geïllu­

v an de hand v an m r. S.P.M. Keesen, de nieu w e hoofdre­

streerd zondagsblad vervan gen w erd door een zo n ­

dacteur, gezegd, dat op dat ogenblik h e t Centrum redac­

dagsblad op gew oon papier zon der foto’s. V a n a f 17

tioneel sam en w erkt m et de Stem , de N ieu w e Lim burger

febr. 1917 kon het Zondagsblad w eer in quartoform aat

en de H elm o n d se courant, de andere u itgaven v a n NV

versch ijnen m et illustraties. Het Z ondagsblad h eeft de

Neerlandia.

jaargan g- en afleveringsn um m ering v a n h e t Centrum .

- Nadat in 1967 h e t Centrum w a s opgenom en in het Audet-concern, kw am er in 1968 een redactionele en technische sam en w erking m et de G elderlander tot

23

stand. Deze sam en w erking w erd in 85(1968), nr.

h e t Centrum 1955-1971 •

25228(6 jun i) als v o lg t aangekondigd: “Voor w a t betreft

ja r e n 71(1955), nr. 21252(4 mei) - 87(1969/71), nr. nationaal en internationaal n ieu w s b eschikt u w krant

27248(30 sept.)1

straks ook nog over de rijke bronnen v a n inform atie

• uitg ever Stichting Utrechtsche Katholieke Pers ~

v an de Gelderlander. M et deze regionale krant, die ech­

71(1955/56) - 77(1960/61), nr. 22789(3 juni)

ter door insiders op nationaal niveau w ord t gew aar­

- NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia2 <*>

deerd, gaan w ij zeer n au w sam enw erken”.

77(1960/61), nr. 22790(4 jun i) - 87(1969/71)

- V a n a f 86(1968/69), nr. 25452(25 febr.) bestond de

- Op 6 december 1967 w erd de NV A u d et opgericht

krant u it tw ee katernen: één voor h et landelijk nieuw s,

67

24. Christofoor

de ander voor h et lokale en regionale nieuw s. De pagi­

71), nr. 27223(1 sept. 1971). In h et hoofdartikel ‘H e t C en ­

n a’s voor het eerste katern w erden geleverd door de

trum voor de laatste keer’, in h et laatste num m er, nr.

Gelderlander Pers in krim pm atrijzen in verband m et

27248(30 sept.), w ord t gezegd, dat “de diepste grond”

h et kleinere form aat van h e t C entrum . Het tweede

voor h et tekort aan abonnees gezocht m oet w orden “in

katern h eeft de ondertitel ‘G ew estelijk dagblad’, w a a r­

het feit, dat het emancipatieproces onder de katholie­

bij in een kadertje de verm eld in g ‘Utrecht’ is afgedrukt.

ken de behoefte aan een krant v an specifiek katholieke

- H e t Centrum verscheen in verschillende edities. In

sign atuu r tanend h eeft gem aakt” . V gl. ook ‘Verkoop

de UBU, collectie Thom aasse zijn zow el de stad- als de

overrom pelt redactie H e t C en tru m ’, in de Journalist,

gew estelijke editie aanw ezig. In de Journ alist, 19(1968),

22(1971), nr. 18(15 sept.), p. 9-10.

nr. 18(28 okt.), p. 387 w ord en de volgen de edities

(2) De NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia w a s op 1

genoemd: 1) Provincie-Zuid (Kromme Rijnstreek, Cu-

jan . 1908 opgericht ter voortzettin g van de zaken der

lem borg, Houten, Jutphaas en IJsselstein e.o.); 2) Pro-

firm a’s P.W. van de W eijer, Gebrs. Oukoop, firm a F.B.

vincie-Noord (lijn Schoonhoven, Oudewater, W oerden,

van Ditm ar en firm a W eijerhorst, gevestigd te Utrecht,

M ijdrecht, Vinkeveen, Abcoude, Vechtstreek, Vleuten,

Breda en M aastricht (vgl. de besch rijvin g van de

De M eern en Montfoort); 3) A m ersfoort e.o.; 4) Zeist

U trechtsch ecou ran t). Bij de oprichting w a s bepaald in

e.o.; 5) Stad Utrecht e.o.

de akte v a n oprichting, art. 45, dat “uitgaven door de

• rela ties Sam ensm elting v an A m e rsfo o rts k a th o liek

vennootschap te exploiteeren o f te ondernem en, als

dagblad en U trechtsch k a th o liek dagblad

boeken, couranten, tijdschriften als anderszins, (...)

-

Opgegaan in U trechts n ieuw sblad 5 en voor de

A m ersfoortse editie in de A m e rsfo o rtse courant

n im m er strijdig [zullen] m ogen zijn m et de geloofs- o f zedenleer der Room sch-Katholieke kerk” (vgl. A k ten

• litera tu u r Pim van Bakel, D e N ederlandse kerkprovin­

betreffen d e N a a m lo oze V ennootschappen. Bijvoegsel

cie in H e t C entrum , 1954-1971. Doctoraalscriptie RU

van de N ederlandsche Sta atscou ra n t, 1908, nr. 26(31

Utrecht, V akgroep Contem poraine Geschiedenis, 1985,

jan.), NV-nr. 81. In 1960 w e rd de volgende w ijz ig in g

103 p.

aangebracht in art. 15: “Er z a l zijn een Raad van Com­

• a u to p sie V olledig

m issarissen , bestaande u it tenm inste drie leden. Com­

-

m issarissen m oeten zijn Rooms-Katholiek” (vgl. ib i­

GA Utrecht

• typering K atholiek dagblad voor de provincie Utrecht.

dem, 1960, nr. 218(9 nov.), NV-nr. 2611, p. 2). Op 1 sept.

Bij het 75-jarig bestaan van h e t Centrum w e rd op 2 april

1972 w erd de Drukkerij v an NV Uitgeversm aatschappij

1959 over hetjou rn alistiekbeleid van de krant geschre­

Neerlandia - Het Centrum te Utrecht opgeheven. De

ven: “W at w ij nastreven is een dagblad m et een m oder­

handelsdrukkerij m et de orderportefeuille w erd over­

ne m ethode en een m odern gezicht. Niet in een snobis­

gedragen aan Drukkerij De Boer-Cuperus NV in

tisch streven naar m oderniteit, m aar in de stellige

Utrecht. De NV w e rd om gevorm d tot een besloten v en ­

overtuiging, dat aldus de krant een doeltreffende b ij­

nootschap (vgl. de Journ alist, 23(1972), nr. 17(1 sept.),

drage is tot de emancipatie van onze katholieke

p. 14 ). (3) Voor de NV Audet, zie de besch rijvin g van de G elder­

gem eenschap, m aar bovendien - zak elijk en nuchter bekeken - op die m anier de cliënt een product levert,

lander .

dat hij nodig h eeft en hebben w il. (...) Onze voorgangers

(4) V oor de Pers Unie, zie de b esch rijvin g v an h e t B in ­

m aakten een dagblad, w aa rin het opiniërende karakter

nenhof, noot 3.

sterk overheerste. Het w a s de krant w aarom h un tijd

(5) In het laatste nu m m er w erd m eegedeeld, dat m et

vroeg. W ij daarentegen, levend in een geheel andere en

het U trechts n ieuw sblad is overeengekom en “dat het

uiterm ate verw arren de w ereld, proberen een dagblad

U.N. 1) voldoende inform atie over katholieke zaken zal

te m aken m et een snelle, duidelijke berichtgeving,

geven; 2) een staffunctie bij de redactie v a n h et U.N.

w a a r nodig vergezeld v an een kort en helder com m en­

voor een bekw aam redacteur van h e t C entrum beschik­

taar. Dat is, zo m enen w ij in volle overtuiging, de krant,

baar heeft gesteld; 3) een aantal redacteuren van h et

w aarom onze tijd v raagt”.

Centrum in de gelegenheid h eeft gesteld tot de redactie

• noten

van het U.N. toe te treden” en 4) dat er een katholieke

(1) Het einde v a n h e t C entrum w erd als v o lg t in de krant

colum nist w ekelijks een rubriek over Catholica en over

aangekondigd: “H oewel h e t C entrum sinds de totstand­

onderwerpen v an u it de katholieke m aatschappijvisie

kom in g van de NV Audet in 1967 een verheugende

in h et U.N. z a l schrijven.

groei vertoonde aan abonnees, hebben conjuncturele en structurele ontw ikkelingen - en m et nam e het teruglopen v a n het advertentievolum e zoals dit zich

24

over de hele linie bij de Nederlandse Dagbladpers

C h risto fo o r 1942-1946

m anifesteert - niet tot het begeerde doel kunnen lei­

•

den: de continuering van h e t C en trum ” (vgl. 87(1969/

• on d ertitel V oor God en Vaderland

ja r e n [1942, zom er]1- 5(1946), nr. 18(14 sept.)

4(1945/46), nr. 7(8 juli)

2 (1943 /4 4 ) -

24. Christofoor

68

- V oor God enVaderland.W eekblad voor Katholieken2

w e rd in verschillende plaatsen sam engew erkt m et Je

» 4(1945/46), nr. 8(15 ju li) - 5(1946), nr. 15(24 aug.)

M a intien d rai en V rij N ederland voor de u itgave van b u l­

- Nederlandsch w eekblad voor God en V aderland »

letins.

5(1946), nr. 15(24 aug.) - nr. 18(14 sept.)

- In Deventer verscheen v a n a f 5 m ei tot en m et {29

• uitg ever Stichting Christofoor

sept.} 1945: C h ristofoor, ‘W ekelijkse editie voor Deven­

• plaa ts [IJsselstein, N ijm egen, A m sterd am » 19 4 2 -

ter en o m gevin g’ (aanw ezig in RIOD). Het blad stelde zich ten doel: “V ern ieu w in g en opbouw van ons dier­

4(1945/46), nr. 1(24 mei)] 3 - A m sterd am

4 (1945 /4 6 ), nr. 2(3juni) - 5(1946),

baar Nederland in trouw aan God, K erk en V aderland” .

nr. 15(24 aug.)

-

- ’s-Hertogenbosch » 5(1946), nr. 16(31 aug.) - nr. 18

sitie van het blad tegen de w ederoprichting v an de R.K.

(14 sept.)

Staatspartij w erd belicht: Ph.J. Zuydew indt, K a th o lie ­

C h ristofoo r g a f tw ee brochures uit, w aa rin de oppo­

•fr e q u e n tie [1 a 2 m aal per tw ee m aanden » 19 4 2 -

ken en partijvorm ing. Bijdrage to t een beg in selstu d ie en

3 (1945 )]1

Chr.J. V rijw aert, Een ko ek oeksei. T o ta le w in kel in een

w ekelijks

g la zen h u is ? Beide nam en w aren pseudoniem en van

4 (1945 /4 6 ) - 5(1946) 2 (1943 /45 ) -

•fo r m a a t C »1942, nr. 4(dec.); B

m r. L.G.A. Schlichting. De brochures w aren gericht

4(1945/46), nr. 1(24 mei); C » 4(1945/46), nr. 2(3 jun i) -

tegen Junior (pseudoniem v a n m r. F.J.F.M. Duynstee),

5 (1946 )

H e t g la zen h u is.

• om vang I » 19 4 2 - 3(1945); V

4(1945/46); III

- V an 28 okt. 1945 tot en m et 30 m aart 1946 w a s in elk

5 (1946 )

nu m m er van C h ristofoo r als bijblad opgenom en de

• redactie W in kel noem t als redacteuren en m edew er­

P a trio t .5 A an vankelijk w a s de P a trio t opgenom en bin ­

kers in de oorlogsjaren: L.F.W. Jansen, kapelaan Th. ten

nen de pagin erin g van C h ristofoor. Op 5 jan . 1946 deel­

Hagen, J. Burger, Th. Oostendorp, G. V erheul, mr. C. ten

de de redactie mee: “A an gezien v an overheidsw ege

Hagen, drs. W . van Kempen, dr. V.A.M . Beerm ann en

w ord t verlan gd dat de om vang der w eekbladen w ord t

drs. W.J. Schuijt.

teruggebracht tot 8 pagin a’s za l C h ristofoo r niet m eer

In het blad w orden in 1945 en 1946 als redacteuren

gecom bineerd m et de P a trio t kunnen uitkom en”. D e

genoemd: m r. C. Ten H agen (1945 dir.), drs. W.J. Schuijt

P a trio t kreeg n u een eigen n u m m erin g en paginering.

(1945-1946 dir.), E.K.M.L. Baum garten, T. Elias, C. de

De aflevering van 5 jan . w ord t aangeduid als 2ejaar-

Groot, H. K em na en W . V ulink.

gang, nr. 3; de daaropvolgende aflevering v an 12jan. als

Dierick noem t als b elangrijkste m edewerkers: G. en J.

3ejaargang, nr. 4. Nadien w e rd geen n u m m erin g m eer

Ruygers, prof. C. Pauw els OP, prof. W . Pompe, prof. A.

verm eld. W el b le e f de eigen pagin erin g in Rom einse

Oldendorff, prof. F. Tellegen, prof. F. van der Ven,

cijfers gehandhaafd. De redactie van de P a trio t w erd

A nton van D uinkerken, Gabriël Smit, Bernard V erhoe­

gevorm d door J.H. Breuer, Loe M aas en dr. J. Tans. In

ven, A.J. v a n Dom burg, L. Hanekroot, E. Brongersm a,

1946 w orden als m edew erkers in het blad genoemd:

W . van Gent, D. v an M eegeren OESA, A. Gerats MSC en

Edm. Bellefroid, F. Erens, drs. A. v an Galen, m r.dr. Th.

R. Karm elk.

Keulem ans, H. Levigne, drs. J. v an M eegeren, dr. Jac.

• bijzon derheden Jaargangnum m ering v a n a f

M elsen, m ag. P. Schuit OCarm. en dr. A. v a n der W ey

2(1943/44), nr. 1(okt.). De d erdejaargan g w ord t

OCarm. In C h ristofoo r v an 6 april 1946 w erd m eege­

gevorm d door nr. 1(maart 1945); de nrs. 2 en 3 (ook

deeld, dat voortaan de P a trio t niet m eer w a s opgeno­

genum m erd 67 en 68), gedateerd respectievelijk 20 en

men: “ De oorzaak hiervan is, dat onze Lim burgse

28 april 1945 en het ongenum m erde bevrijdingsnum -

vrienden, m et w ie w ij steeds op de hartelijkste w ijze

mer. De vierd e ja arg an g start op 24 m ei 1945; de vijfd e

hebben sam engew erkt, de w e n s te kennen hebben heb­

op 11 m ei 1946.

ben gegeven de P a trio t te m aken tot een specifiek Lim ­

- V an m eet a f aan bestond er n au w e sam enw erking

b u rgse uitgave, die zich in haar publicaties vooral zal

tussen de redactie v a n C h risto fo o r en van het illegale

richten tot Midden-Nederland”. Het is niet bekend o f er

blad Je M a intien drai. V an oktober tot K erstm is 1944

daadw erkelijk in Lim burg een n ieu w blad al dan niet

gaven de tw ee bladen gezam enlijk uit: Berichten blad

onder de titel de P a trio t is verschenen.

van Je M a intien drai en C h ristofoo r, ookverschenen

• rela ties Na de opheffing v a n h et blad beoogde de

onder de titel B erichten b lad van C h risto fo o r en Je M ain-

Stichting Christofoor vergeefs een m aandblad u it te

tiendrai.4 V o lg e n s W in kel w erd en de verschenen n u m ­

geven.3

m ers door Christofoor-aanhangers n og eens hersten-

• litera tu u r Gerard Dierick, ‘De Christofoorgroep en

cild onder de titel C h ristofoor. B erichten b lad (vgl. W in ­

het tijd schrift Te Elfder Ure in d ejaren 1945-1953’, in:

kel, p. 91, nr. 107 en p. 127, nr. 274).

Jaarboek van h e t K a th o liek D ocu m en ta tie Centrum ,

- V an Kerstm is 1944 tot en m et m ei 1945 verscheen een afzonderlijke editie voor A m sterdam , H aarlem en

13(1983), p. 35-90 - L.E. W inkel, D e ondergrondse pers 1940-1945. Derde

om gevin g (vgl. W inkel, nr. 108). Rond de b evrijdin g

herziene druk. ([Utrecht] 1989), p. 91-92, nr. 109

69

24. Cristofoor

• a uto p sie 1942, nr. 4(dec.); 2(1943/45) - 5(1946)

het tijdelijk m aandblad m et de taak zo spoedig moge-

-

RIOD »1942, nr. 4

lijk w e e r tot w eekblad over te gaan, is de Stichting i.o.

-

KDC » 2(1943/45) - 5(1946)

‘Luctor et em ergo’, die de gehele zakelijke veran tw oor­

• typering Katholiekverzetsblad, dat tijdens de oorlog

delijkheid draagt voor het nieu w e m aand- en w e e k ­

uitgroeide tot een opinieblad v a n vooruitstrevende

blad. Om de ideologie v an het blad veilig te stellen heeft

katholiekejongeren. Het blad w ild e het isolem ent van

deze Stichting de benoem ing van de redactie in handen

de katholieken doorbreken. In h et eerste nu m m er van

gelegd van de Stichting Christofoor (...). Het spreekt

de tw eed ejaargan g (oktober 1943) sch reef de redactie:

v a n z e lf dat w ij zu llen trachten het m aandblad in

“ Dat w ij ons een plaats hebben w ille n blijven verzeke­

dezelfde frisse sfeer te houden als het w eekblad. Het

ren als Katholiek ondergrondsch blad n aast zoovele

zw aarw ich tige en drukkende v an vele m aandbladen

andere illegale bladen, is niet geschied u it sectarische

zullen w ij verm ijden, typografisch alsm ede w a t de

overw egingen - de inhoud getuigt hiervan duidelijk -

om vang van het blad betreft z a l er alle m ogelijke zorg

doch alleen en speciaal om dat w ij ons w illen richten tot

aan besteed w ord en ”. V gl. prospectus bew aard in

de Katholieke bevolkingsgroep van Nederland om dit

A r c h ie f D e T ijd (KDC), nr. 810. De Stichting Christofoor

volksdeel zich op zijn N ederlandsche taak in heden en

b le e f bestaan als W erkgem eenschap Christofoor en u it

toekom st voor te bereiden en te doen b ezinnen” . Na de

haar m idden kw am in 1950 een n ieu w tijdschrift tot

bevrijdin g w erd C h ristofoo r voortgezet als politiek opi­

stand: Te elfder ure.

niërend blad, dat beoogde de scheidsm uren tussen de

(4) In h et num m er v an 24 m ei 1945 v a n C h ristofoo r

verschillende levensbeschouw elijke groeperingen te

w erd in een terugblik op de geschiedenis van het blad

slechten. In de akte v a n oprichting van de Stichting

gezegd, dat in augu stu s 1944 door verraad een aantal

Christofoor w e rd haar doel als v o lg t om schreven: “de

m edew erkers w a s opgepakt. “Op het horen van deze

versterking v an h et Nederlandsche R ijksbew ustzijn en

slag dreigde ons de m oed te ontzinken. Niettem in w erd

de bevordering v an de Nederlandsche V olksgem een ­

spoedig w eer m et alle kracht gew erkt om het apparaat

schap, speciaal door de Katholieke bevolkingsgroep

w eer op gan g te brengen. V a n afb eg in septem ber w erd

voor te bereiden tot en leiding te geven bij zijn taak, om

eerst in sam en w erking m et Je M a intien d rai te A m ster­

- m et prijsgevin g van zijn vóóroorlogsche m aatschap­

dam een berichtenblad uitgegeven, in October v er­

pelijk en politiek isolem ent op alle gebieden w aarop dit

scheen het m aandblad onder gew ijzigd e redactie. V an

m ogelijk is en niet strijdig m et de belevin g van het

Kerstm is a fversch een C h ristofoo r w ederom zelfstan ­

katholieke geloof, - tezam en m et andere b evolkin gs­

dig, nu als w eekblad en w erd in ten sief verspreid in

groepen m ee te w erken aan een duurzam e h errijzenis

Am sterdam , Haarlem, Leiden, de Zaanstreek en het

v a n h et Nederlandsche v o lk door het scheppen van een

Gooi” . V an het B erichten b lad versch en en 26 n um m ers,

b e w u st Christelijke personalistisch-sociale orde” (geci­

bew aard in het RIOD.

teerd naar Dierick, p. 39). Na de opheffing w erd de doel­

(5) In de aflevering van 28 okt. w erd over de sam enw er­

stellin g van het blad nog eens bondig verw oord in de

k in g m et de P a trio t geschreven, dat dit gebeurde “m et

prospectus ter aankondiging van het nieu w e m aand­

dien verstande dat elk blad een afzonderlijke redactie

blad, dat echter niet zou verschijnen: “(...) de taak die op

heeft, w elke voor haar eigen deel de verantw oordelijk­

de na oorlogsche generatie rust, niets m eer en niets

heid draagt. Bindmiddel is de ééne leidende gedachte.

m inder is dan te arbeiden aan een w e rk elijk nieuw e

De redactie van C h ristofoo r verw ach t v a n dezen vorm

w ereld, w aa rin de m ens w e ze n lijk v rij z a l zijn . Vrij

van taakverdeeling een krachtige bijdrage tot een zoo

v a n de banden, w aarm ee een verouderde econom ische

spoedig en volled ig m ogelijk rechtsherstel v an de Pro­

structuur, in de excessen v an het kapitalism e beli­

vincies. V oorn am elijk door om standigheden v an toe-

chaamd, de m ens om kneld hielden, vrij ook van m aat­

valligen en technischen aard is de redactie in het W e s­

schappelijke dictatuur, w aaron d er de m ens zucht

ten des lands w erkzaam . Zoolang norm aal verkeer nog

onder m oderne collectivistische strom ingen, die zich

niet m ogelijk is, is dit practisch geboden. Het verh eu gt

m et zoveel m achtsvertoon en geslepenheid aan de

de redactie van C h ristofoo r daarom ten zeerste, dat

W est-Europese m ens opdringen. A ls Christenen heb­

deze eenzijdigheid door het sam enw erken m et de

ben w ij niet alleen een individuele m aar ook een m aat­

P a trio t alvast gedeeltelijk w ord t ondervangen. Het is

schappelijke roeping te vervu llen ”. V gl. prospectus, 28

w ederom toevallig - m aar een gelukkig toeval - dat dit

okt. 1946, bew aard in A r c h ie f D e T ijd (KDC), nr. 810.

provinciale contact h et eerste w erd gelegd in Limburg.

• noten

Im m ers, Lim burg is door zijn geheel eigen cultuur­

(1) V g l. W inkel.

sfeer onzes inziens geroepen in de toekom st een

(2) In 4(1945/46), nr. 8(15 juli): “Nederlandsch w eekblad

belangrijke rol te gaan spelen in het scheppende cul­

voor katholieken”.

tuurleven”.

(3) In een prospectus v a n de redactie Christofoor van 28 oktober 1946 w ord t hierover gezegd: “U itgever van

70

25. de Christophore • redactie Niet in het tijdschrift verm eld.

25

[1833-1834 Josué W itz]4 In een bericht bij de aan van g van de tw eed ejaargan g

de C h ristop h o re 1933-1934 ja r e n 1(1933/34), nr. 1(5 juli) - nr. 27(28 febr.)

•

w ord t gezegd: ‘ ’H oogst aangenaam z a l het ons en velen

• uitg ever Uitgeverij ‘de Christophore’

onzer lezers zijn , als de naam des opstellers, onder

• plaa ts Red.: Am sterdam

zoodanige vertoogen kon w orden geplaatst, zoo als in

- Adm.: M alden

de m eeste Fransche dagbladen tegenw oordig plaats

•fr e q u e n tie w ekelijk s1

heeft”.

•fo r m a a t C

• rela ties V oortgezet als C a th o lijk eN ed erla n d sch e

• om vang II

stem m en over g od sd ien st, sta a t-, geschied- en letterku n ­

• redactie 1933-1934 Henri Bruning

de

1933-1934 Ernest M ichel 1933-1934 Ernst Voorhoeve

• litera tu u r G. Gorris SJ, J.G. L e Sage ten B roek en de eer­ s t e f a z e van de em a n cipa tie der ka th o liek en , dl. 2

• sp ecia le num m ers 1(1933/34), nr. 19(8 nov.): “ speciale

(Am sterdam 1949), p. 97-99

editie nopens vele Studenten in Am sterdam en

• a u to p sie V olledig

Utrecht”, reactie op rede v an pater V an H eugten SJ.

- UBN

• bijzon derheden Bij 1(1933/34), nr. 9(30 aug.) zijn tw ee

• typering Het blad beoogde “de b elangrijkste buiten-

pamfletten gevoegd, ‘V erklarin g’ en ‘Zonder w ed er­

landsche gebeurtenissen en berigten, de Godsdienst

hoor’, n.a.v. Ernest M ichels excom m unicatie door m gr.

betreffende over [te] nemen, m et verm eld in g v a n het

Diepen.

buitenlandsche Blad, w aa rin dezelve w orden aange­

• litera tu u r L.M.H. Joosten, K a th o liek en en fa s c is m e in

troffen; alsm ede zoodanige berigten, w elk e in particu­

N ederland, 1920-1940 (H ilversum / A n tw erpen 1964), p.

liere brieven m edegedeeld wordende, v an algem een

83-88, 118-122

belan g z ijn ”. V oorts zu llen brieven en berichten van

• a uto p sie V olledig

katholieke m ission arissen w orden geplaatst en

- KDC

belangrijke buitenlandse boeken w ord en aangekon-

• typering M ilitant weekblad, dat de strijd aanbond

digd. M et in gan g van de tw eed ejaargan g w erd het

tegen de ‘kleinburgerlijkheid’ van het katholieke leven

w erkterrein van het blad uitgebreid. In een ‘Berigt’ op

in religieus, politiek en cultureel opzicht.

de pagin a’s 17-19 v a n de tw eed ejaargan g w ord t gezegd,

• noten

dat oorspronkelijk het eenigste doel van het tijdschrift

(1) Een b ijvoegsel bij 1, nr. 26(27 dec. 1933) vermeldt:

w as: “het m ededeelen v an berigten betrekkelijk de M is­

“Daar w egen s de groote onkosten de w eekblad-vorm

siën onder de H eidensche volken en in de m eer en m eer

niet kan w orden gehandhaafd, w ord t deze jaa rg a n g

bloeijende A m erikaansche staten, als ook van inrigtin-

v a n a f heden om gezet in een a-periodiek” . H ierna v er­

gen, plegtigheden en gebeurtenissen, w elk e geschikt

scheen enkel n og 1(1933/34), nr. 27(28 febr.) m et als aan­

zijn om den ijver des geloofs te ontvonken” . Het blad is

kondiging op de titelpagina ‘laatste nu m m er’. De

reeds begonnen m et v a n tijd tot tijd een overzicht van

opheffing w erd daarin als v o lg t gem otiveerd: “De lei­

de dagbladen te geven en “kundige m annen” hebben

der v a n het Verbond v a n Dietsche Nationaal Solidaris-

het plan ontw orpen “om in eenige der voornaam ste

ten verzoch t ons, om redenen van innerlijke tucht en

steden kleine gezelschappen op te rigten, die ons alle

orde, de uitgave v a n ons w eekblad definitief te staken.

dagbladen, w aa rin berispelijke artikelen tegen de

Zonder m eer voldoen w ij aan dit verzo ek van onzen lei­

gezonde leer des Christendom s, zoo w e l in het politieke

der: Joris van Severen, om dat hij ons in leer, leven en

als in het godsdienstige voorkom en, m et derzelver

w e ze n zijn G ezag b ew ees” .

aanm erkingen geregeld aan de Redactie beloven te zen ­ den” . D aarnaast zullen n u en dan gew ichtige politieke gebeurtenissen en berichten w ord en m eegedeeld en

26

vertogen geleverd w orden, vooral geschikt “om de Oud-

de C o rresp o n d en t o f k e r k e lijk re g is te r11833-1834

N ederlandsche Catholijken te w aarsch u w en tegen de

•ja r e n 1(1833), nr. 1[6 juli] - 2(1834), nr. 51 [eind dec.]

listige pogingen van een valsch liberalism us, ’t w e lk

• on dertitel Godsdienstig w eekblad

zich, onder het m om van onpartijdigheid, aanhangers

• uitg ever “Bureau v a n den Correspondent”

onder de Catholijken tracht te verkrijgen ”. Plannen

-

zijn er ook tot het opnem en v a n aankondigingen van

[Gedrukt bij de Firm a A rkesteyn te ’s-Hertogen-

bosch]2

goede boekw erken en andere advertentien, de prijs der

• plaa ts Grave

effecten, m arktprijzen etc.

•fr e q u e n tie w ekelijk s3

• noten

•fo r m a a t B • om vang V »1(1833); V I

(1) In de M o rg en star der to eko m st, 1832, dl. 1 bevindt 2(1834)

zich na p. 310 een v ier pagin a’s tellende prospectus

28. le Courrier de la Meuse

71 betreffende een per 1jan . 1833 u it te geven w eekblad

w ord t toegevoegd: “(...) tout en arborant le drapeau

onder de titel K e rk elijk register. In de jaa rg a n g 1833 (dl.

catholique, nous som m es bien résolus à nous abstenir

2, nr. 1, p. 60) v an hetzelfde tijdschrift w ord t echter

de toute polém ique, laissan t à u n chacun la responsabi­

m eegedeeld dat “u it hoofde eener pijnlijke ziekte des

lité de ses opinions et de ses écrits”. Het blad w il geen

Redacteurs” de u itgave v a n het weekblad, het K e rk elijk

concurrent zijn voor andere katholieke kranten: “nous

reg ister is uitgesteld. Het eerste nu m m er zo u pas begin

ne som m es q u ’u n sim ple com pagnon d’arm es” . V an

ju li verschijnen. In het ‘V oorberigt’ v a n dit eerste n u m ­

den Eerenbeem t begon m et de uitgave v a n de Courrier

m er w ord t verm eld: “A ch tin gsw aard ige Personen zijn

du Lim bourg, toen hij als ‘gérant’ de C ourrier de la

v a n oordeel geweest, dat de titel van de Correspondent

M e u se had verlaten.

vo egzam er voor ons blad w a re dan dien van Kerkelijk

♦noten

register. W ij hebben het, om die reden, bij deszelfs

(1) V gl. A.J. Flament, ‘M aastrichter en andere Limburg-

geboorte, den naam w ille n geven v an de C orrespondent

sche kranten in de Stadsbibliotheek en op h et Rijksar­

o f k e rk elijk register, zullen de het in het v ervo lg dien

c h ief te M aastricht’, in: de M aasgouw , 9(1887), nr. 44(3

van: de Correspondent voeren” . Niettem in b le e f ook in

sept.), p. 173. V olgen s Flam ent zou h e t D agblad van L im ­

1834 op de titelbladen de uitgebreide titel de C orrespon­

burg als u itgave van H.F. van Eerenbeem t verschenen

d ent o f k e rk elijk reg ister verm eld.

zijn v a n 1 tot en m et 5 okt. 1886. Hiervan kon geen enke­

(2) V gl. Gorris, dl. 2, p. 187.

le aflevering in autopsie w orden genomen.

(3) In het ‘V oorberigt’ v an de eerste ja a rg a n g deelt de redactie mee, dat het aanvankelijk in de bedoeling had gelegen om het blad m aandelijks en ongezegeld te

28

laten verschijnen, m aar hiervan m oest w orden afge­

le C o u rrie r de la M eu se 1851-1892

zien “u it hoofde der u itleggin g, die aan de w etten op

♦ja r e n 1851, prospectussen(27, 29 en 30 sept.)

h et zegel zou kunnen gegeven w orden, w aardoor zij

- 1851, nr. 1(2 okt.) - 53(1892), nr. 305(31 dec.)

[= de redactie] z ich in onaangenaam heden zo u kunnen

♦on d ertitel Journal quotidien ~ 1851, nr. 1(2 okt.) -

gew ikkeld zien ” . Het blad z a l derhalve gezegeld en

nr. 50(29 nov.)

w ekelijks verschijnen. Bij toenem ende b elan gstellin g

- Journal quotidien religieux, politique et littéraire ~

zou, zo w erd in het voorbericht gezegd, het blad m oge­

1851, nr. 51(30 nov.)

lijk ze lfs m eer dan eenm aal per w e e k h et licht zien,

- Journal quotidien religieux, politique, com m ercial et

m aar daarvan is h et niet gekomen.

littéraire ~ 1851, nr. 52(1 et 2 dec.) - 1854, nr. 138(14juni)

(4) V gl. Gorris, dl. 2, p. 97.

- Journal du Lim bourg

1854, nr. 139(15 juni) -

53 (1892 )

27 C o u rrie r d u L im b ou rg 1886

♦uitgever A.J. van Osch-Am erica et Co.1 ~ 1851, nr. 1

(2 okt.) - 1862, nr. 231(3 okt.). - Chr. Hollman-Rutten ~ 1862, nr. 232(4 okt.) - 1872,

•ja r e n 1(1886), nr. 1(1 maart) - [eind sept.]1

nr. 151(29 juni). Tot en m et 1864, nr. 102(1 en 2 mei)

• on dertitel Journal des Pays-Bas

w ord t Adr. v an der Hoeven als uitgever verm eld

• uitg ever 1886 H.F. van den Eerenbeemt, dir.-gérant

- Henri Bogaerts ~ 1872, nr. 152(30 ju n i en 1juli) -

-

In de titelkop w orden genoem d als “agents pour la

Province” : “Ruremonde: Henri van der Marck; Venloo:

1883, nr. 245(20 okt.) - ’’Im prim erie du Courrier de la M euse”, later:

H ubert Gambon; Sittard: Gerard Tholen”

“Stoomdrukkerij v an de Courrier de la M euse-Mar-

• plaa ts M aastricht

baise” ~ 1883, nr. 246(4 okt.) - 53(1892), nr. 279(30 nov.)

•fr e q u e n tie “d agelijks”

- M aastrichtsche Stoom drukkerij2 ~ 53(1892), nr.

•fo r m a a t E

280(1 dec.) - nr. 305(31 dec.)

• om vang Ingeziene afl.: 4 p.

♦plaa ts M aastricht

• redactie Niet in het blad verm eld.

♦ frequentie zesm aal per w e e k (tot en m et 1860 v e r­

• rela ties V oortgezet als [het D agblad van Lim burg]1

scheen een gecom bineerd nu m m er voor m aandag en

• a uto p sie 1(1886), nr. 1(1 maart)

dinsdag; v a n a f 1861 voor zon dag en m aandag3)

-

♦formaat C ~ 1851, nr. 1(2 okt.) - nr. 50(29 nov.); D ~

NPM

• typering K atholiek dagblad voor Lim burg m et

1851, nr. 51(30 nov.) - 1882, nr. 163(14juli); E ~ 1882,

berichtgeving in h et Frans en het Nederlands. In het

nr. 164(15 juli) - 53(1892)

eerste num m er w ord t de bedoeling v a n h et blad als

♦om vang IV ~ 1851; V I ~ 1852-53(1892)

v o lg t om schreven: “Créer u n jo u rn al indépendant,

♦redactie [1862-1864 Jos Russel, red.]4

libre de tout esprit de parti, n ’en visageant que le bien-

1883-1886 H.F. van den Eerenbeemt, ‘géran t’

être général, en défendant les grands principes de la

1886-1889 A. Nuyens, ‘ gérant’

religion et de l ’ordre m oral, v o ilà notre bu t”. Daaraan

♦bijzon d erhed en D ejaargan gaan d uidin g w ord t pas

29. Dagblad van Arnhem

72

gebruikt m et in gan g v a n 50(1889/90), nr. 127(1 en 2

(2) In de krant van 26/27 nov. 1892 w erd bericht: “Les

juni). De n ie u w e ja arg an g begon vervolgens b egin ju li,

propriétaires du C ourrier de la M e u se ont cédé lejour-

m aar de afleveringsn um m ering b le e f lopen van ja n u a ­

nal ainsi que la propriété de l ’im prim erie à la Société

ri tot en m et december.

anonym e M aastrichtsche Stoomdrukkerij à partir du

- L e Courrier de la M e u se g a f een N ederlandstalig

1er décem bre prochain. La direction actuelle sera donc

w eekblad uit, dat achtereenvolgens verscheen onder de

désorm ais com plètem ent étrangère à tout ce qui paraî­

titel W eek bla d voor Lim burg {1859}, de Lim burger

tra dans les colonnes du jo u rn al” . De NV M aastricht­

([1867H1874]), de N ieuw e Lim burger ([1874^1883). Deze

sche Stoomdrukkerij w a s op 29 nov. 1889 opgericht en

bladen zijn afzond erlijk beschreven. V a n a f april 1883

stelde zich ten doel “het exploiteeren eener boek- en

verscheen op zaterdag h et tweede blad v a n le Courrier

steendrukkerij, boekbinderij en daaraan verw an te

in het Nederlands onder de titel B ijb la d van de Courrier

bedrijven” (vgl. B ijvoegsel v a n de N ederlandsche

de la M eu se. Dit bijblad is vrijw e l volled ig m eegebon­

sta a tscou ran t, 1890, nr. 39(15 febr.), NV-nr. 41). Op de

den in het exem plaar v a n le Courrier de la M e u se in de

vergad erin g v an 8 dec. 1892 van de NV w erd besloten

Stadsbibliotheek M aastricht. Het num m er v an 7 ju li

tot het u itgeven van dag- en w eekbladen, tijdschriften

1883 verm eldt, dat “voor de gew one abonnés op de

en boekw erken (vgl. ibidem , 1894, nr. 17(21/22 jan.), NV-

D agelijksche courrier” het bijblad gratis is. Het is ook

nr. 7).

m ogelijk zich alleen op het Zaterdagnum m er van de

(3) In 1861, nr. 1(1jan.) w ord t gezegd: “D orénavant le

krant, inclusiefbijblad, te abonneren. Dit B ijb la d v er­

jo u rn al ne sera plus antidaté”.

andert in ju li 1889 zijn titel in S u p p lém en t au Courrier

(4) V gl. Jos. Habets, ‘Joseph R ussel’, in: P u b lica tio n s de

de la M e u se en de inhoud ervan is deels in h et Neder­

la S o ciété h isto riq u e e t archéologique dans le duché de

lands, deels in het Frans gesteld. V a n a f ju n i 1890 geeft

Lim bourg, 25(1888), p. 439-441.

le C ourrier ook w eer een afzo nd erlijk N ederlandstalig

w eekblad uit, het Lim burgsch volksb la d. Zie hiervoor de eigen besch rijvin g v a n dit blad.

29

- N aast het N ederlandstalige bijblad versch ijn t er

D agb lad v a n A m h e m 1925^1941]

v a n a f 1886, nr. 55(6 maart) een Franstalig S up plém en t

• ja r e n 1(1925), nr. 1(29 sept.) - [1941, 30 sept.]1

littéra ire e t s cien tifiq u e du Courrier de la M eu se. Dit

• on d ertitel N ieuw sblad voor de provincie Gelderland

S u p p lém en t w e rd v a n a f ju li 1889 vervan gen door het

~ 1(1925) - {3(1928), nr. 693(2jan.)}

hierboven genoem de Su p p lém en t au Courrier de la

- N ieuw sbladvoor A rn h em en om gevin g

M euse.

nr. 1269(19 nov.) en nr. 1270(20 nov.)}

{4 (1929 ),

- In de collectie Pijls in het Gem eentearchief M aas­

• uitg ever NV Drukkers- en U itgeverszaak voorheen

tricht bevindt zich archiefm ateriaal betreffende de u it­

V an M astrigt en V erhoeven2 ~ 1(1925) - [4(1929^

gave van de krant.

-

[NV D agblad en D rukkerij het Centrum ~ 1929-1932]3

♦rela ties Hierin opgenom en Journal du Lim bourg

-

[Vereenigde Katholieke Pers / NV Exploitatie-Maat-

(van af 15 ju n i 1854)

schappij Quod Bonum, Utrecht ~ 1932-1941]3

- V oortgezet als O ns zuiden

• plaa ts A rn h em

♦litera tu u r D.J.J.M. W iddershoven, “ Qui n ’e s t pas avec

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)4

nous e s t contre nous". M a a str ic h tse pers rond 1848.

•fo r m a a t E

Doctoraalscriptie KU N ijm egen, V akgroep N ieuwe

• om vang [VI]

Geschiedenis, 1982, IV + 144 p.

• redactie 1925-^928} Bernard Verhoeven, hoofdred.

♦a uto p sie V olledig

(later voorzitter v a n de redactiecom missie)

- SBM

1925-^928} mr. P.J.M. Aalberse, vaste m edew.

♦typering Katholiek Franstalig dagblad voor M aas­

[?-1935 m r. W .A.M . v a n der Kallen, ch e f red.]5

tricht en om streken. Het blad steunde de katholiek-libe-

[1935-1937 Th. Bruna, red.]5

rale groepering rondom burgem eester Pijls. Toen in

[{1935}-1938 N. V erhaar, red.]5

1872 Henri Bogaerts de nieu w e eigenaar v a n de krant

[1938-? M. van Eyk, red.]5

w erd, veranderde echter de politieke koers v a n h et blad

[1938-? F.J.M. Oremus, ch e f red.]5

en Pijls w erd n iet langer gesteund. De nieu w e redactie

[1938-1939 G.H.J.L. Hol, hoofdred.]5,6

presenteerde zich in het nu m m er van 30 ju n i / 1ju li

[?-1941 J. V erm eulen, ch e f red.]5

1872 als volgt: “La nouvelle rédaction arbore franche­

[{1940}-1941 H. Kerkhoffs, red.]5

m ent l’étendard catholique” .

• bijzon d erhed en V a n a f [1929]3verscheen het Dagblad

♦noten

van A rn hem als kopblad van h e t C entrum .

(1) De com pagnon w a s H ollm an. V oor de vennoot­

- A ls kopblad van het D agblad van A rn hem verscheen

schap onder firm a V an Osch A m erica en Co, zie: W id ­

het Geldersch dagblad (zie de afzonderlijke b esch rij­

dershoven, p. 35-38.

ving).

30. Dagblad van Maastricht

73 -

Na 10 m ei 1940 is de krant gedurende acht dagen niet

verschenen (vgl. A r c h ie f D e Tijd (KDC), nr. 398).

30

* rela ties V oortzetting van de A rn h em se editie van h et

D agb lad v a n M a a strich t 1894-1897

C en trum .7 Deze A rn h em se editie w a s aan zien lijk u it­

*ja r e n 1894, proefnr.(i dec.)

gebreid n a de opheffing v an de G eldersche koerier in

-

1915. - Tijdens de Tw eede W ereldoorlog kocht de Gelderlan­

* on d ertitel Provinciale Lim burgsche Courant

der de publicatierechten van het D agblad van A rn hem

* plaa ts M aastricht

v a n de Vereenigde Katholieke Pers en begon in 1945

*fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

[1895, begin jan .]1- 3(1897), nr. 264[= 263](i2 nov.)

* uitgever Gebr. Crolla2

m et de u itgave van het A rn h e m s dagblad.8

♦formaat E

* a uto p sie 1(1925), nr. 1(29 sept.); 3(1928), nr. 693(2jan.);

* om vang VI

4(1929), nr. 1269(19 nov.) en nr. 1270(20 nov.); 1933, feest­

* redactie [1897 E. Indem ans, red.]3

n u m m er 700-jarig bestaan van A rn h em als stad;

[1897 M. de Ras, red. en eigenaar]3

13(1937/38), nr. 5232(sic)(5 okt.), nr. 2429(31jan.) en

* bijzon d erhed en A ls bijblad verscheen het Lim burgsch

nr. 2730(29 juli)

nieuw sblad. De advertenties geplaatst in het D agblad

-

van M a a str ich t w erd en gratis overgenom en in het L im ­

NPM

* typering K atholiek dagblad voor A rn h em en om ge­

burgsch n ieuw sblad (vgl. D agblad van M a a stricht,

vin g, dat verm oedelijk v a n a f 1929 kopblad van h e t C en ­

2(1896), nr. 145(18 juni)).

trum w as. In het eerste num m er presenteert de krant

- In 1895 w erd de lezers bericht dat zij voor 30 cent per

zich als “een principieel Katholiek Dagblad” m et een

kw artaal een belangrijke prem ie konden ontvangen:

stedelijk en provinciaal karakter. Het w il een plaats

“een groot Boekdeel, bevattende 416 p agin a’s G eïllu ­

innem en n aast de P o st, w e lk blad van begin a f aan een

streerd Zondagsblad, m et tal v a n belangw ekkende gra­

“ specifiek provinciaal karakter” had, w aa rin aan A rn ­

v u res” en in 3(1897), nr. 101(19 mei) w erd gezegd, dat de

h em slechts beperkte aandacht w erd besteed “niet

abonnees tegen gereduceerde prijs als b ijvoegsel kon­

m eer dan als gelijkberechtigde m et andere deelen der

den ontvangen de w ekelijk se rom anuitgave de G e zelli­

provincie”.

g e huisvriend, ‘Lectuur voor iedereen’ (zie de afzonder­

* noten

lijke beschrijving).

(1) V gl. René Vos, N ie t voor pub lica tie. D e leg ale N eder­

* rela ties Het D agblad van M a a str ic h t is m in o f m eer

lan dse pers tijd en s de D u its e b e ze ttin g (Am sterdam

als voortzetting te b eschouw en v a n O ns Zuiden

1988), p. 309.

- V oortgezet als de Z u id Lim burger4

(2) De NV Drukkers- en U itgeverszaak voorheen V an

* a u topsie V olledig, m .u.v. 1895, jan . en febr.

M astrigt en Verhoeven w a s in 1908 opgericht. V gl. de

- NPM ~ proefnum m er

besch rijvin g v a n de Post.

- SBM ~ 1895-1897

(3) Het Dagblad van A rn h em verloor in 1929 zijn z e lf­

* typering K atholiek dagblad voor M aastricht en om ge­

standigheid en w erd een kopblad van h e t Centrum (vgl.

vin g. De n ieu w aangetreden redactie sch reef in het

M. v an Meerdervoort, H e t bolw erk van den blin den pio­

n um m er v an 16 sept. 1897 de katholieke belangen in het

n ier (H ilversum 1936), p. 61).

algem een en de belangen v a n M aastricht in h et b ijzon ­

(4) V a n a f 5 ju n i 1932 verscheen de krant m et een och­

der te w ille n verdedigen. Daar w erd aan toegevoegd:

tend- en avondeditie (vgl. A r c h ie f D e Tijd (KDC), nr.

“Dit echter zal van nu a f in m eer strijdbaren vorm

228).

geschieden. Dit geldt de zaa k - niet de persoon” .

(5) V gl. A r c h ie f D e Tijd (KDC), nrs. 302, 398, 3028, 4180,

* noten

435 9 .

(1) De begindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

(6) V gl. J.J.M. Douwes. ‘Collega Hol ju b ileert’, in: de

m ering.

Journ alist, 3(1952), nr. 3(maart), p. 17.

(2) Tot en m et 3(1897), nr. 223(30 sept.) w ord t in de krant

(7) In het eerste num m er v a n 29 sept. 1925 w o rd t h ier­

A. Crolla als uitgever genoemd.

over gezegd dat er aanvankelijk een te A rn h em sam en­

(3) V gl. de Tijd, 1 nov. 1897.

gestelde afdeling in h e t Centrum w a s opgenom en en

(4) In 3(1897), nr. 210(16 sept.) w ord t de naam sverande­

dat er later, in 1918, een speciaal bijvoegsel voor A rn ­

rin g al aangekondigd: “Het D agblad van M a a str ich t zal

h em en naaste om gevin g in de Gelderse hoofdstad

herdoopt w orden in D e Zuid-Lim burger. Het kw am ons

w e rd geredigeerd en bij de drukkerij van v/h V an M as­

voor dat de titel te beperkt en vooral te lokaal w a s ”.

trigt en V erhoeven w erd gedrukt. Dit bijvoegsel w erd aan de van Utrecht kom ende exem plaren van h e t Cen ­ trum toegevoegd.

(8) V gl. J. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-Pers (Nijmegen 1948), p. 116.

31. Dagblad van Noord-Brabant

74 * rela ties V oortzetting van N ieu w e Bredasche courant

31

-

D agb lad v a n N oord-Brabant11899-1937

van N oord-Brabant en Zeeland, gin g sam en m et de

•ja r e n 40(1899), nr. 4535(17 sept.) - 77(1937), nr. 15755

N ieu w e Z eeu w sch e couran t en w erd voortgezet o.d.t.

(23jan.)

D agblad van Zeeland.

De Zeeuw sche editie, w elk e verscheen o.d.t. D agblad

• on dertitel Voorheen N ieuw e Bredasche courant ~

- V oortgezet als D agblad van N oordbrabant en

40(1899) - 58(1917), nr. 9928(13 okt.)

Z eela n d 8

• uitg ever Firm a Gebr. Oukoop2 ~ 40(1899), nr. 4535

* litera tu u r W im Kock, ‘120 ja a r groeien tegen de v e r­

(17 sept.) - 48(1908), nr. 6999(2jan.)

drukking. V an Oosterhout naar ’t Spinveld’, in: de

- NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia, voorheen

Stem , N ieuw bouw num m er, februari 1981, p. 7

o.a. Gebr. Oukoop te Breda3 ~ 48(1908), nr. 7000(3 jan.)

- Loek Leijendekker, ‘De Stem 1860-1985. De geschie­

- 7 7 (1937)

d en is’, in: de Stem , 1985, 21 september, ju b ileu m n u m ­

• plaa ts Breda

m er t.g.v. het 125-jarig bestaan, p. 3,5 en 9

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

* a u to p sie V olledig

•fo r m a a t E

-

• om vang VI

* typering Katholiek dagblad voor Breda en om geving.

GA Breda

• redactie [1899-1919 A lbert van der Kallen, hoofdred.]4

In h et openingsartikel in het eerste num m er, ‘Het Dag­

[191941925} A.J.M. Kaller, hoofdred.]5

blad ’, w ord t gezegd, dat het doel, “een blad van den

[?-1929 m r. J. Dorbeck, hoofdred.]4

dag” te w orden, bereikt is: een blad, “dat onm iddellijk

[1929-1937 dr. Albert v an de Poel, hoofdred.]4,6

m et zijn lezers kan praten over de feiten van het heden,

[1899-? Felix Herold, dir.]4

en door zijn veelvu ld ig verschijnen in de gezinnen een

[Gualzatta, dir.]4

kennis v a n den dag w ordt. (...) Z e lf w illen , z e lf oordee-

[Van Zutphen, dir.]4

len, z e lf streven, ziedaar het dagblad. Z e lf het n ieuw s

[Raven, dir.]4

brengen u it Oost en W est, en zijn oordeel w erpen onder

[Zoetmulder, dir.]4

de lezers, vóór zij zelven n og tijd hebben gehad tot

[1933-1937 L.M.J.A. van der Grinten, dir.]4

hooren o f denken”. Het D agblad van N oord-Brabant

• sp ecia le num m ers 66(1926), 20 okt.: ‘Buitengewoon

w a s nadrukkelijker katholiek dan zijn voorganger. In

n u m m er’ bij gelegenheid v an de ingebruiknam e van

het eerste n u m m er w a s daarover geschreven: “(...) het

een nieu w e rotatiepers

dagblad [mag] geen kaperschip zijn , dat op elken

• bijzon derheden V a n a f 1914 zijn er foto’s in de krant

bodem aan den horizon zijn kanonnen richt; geen

opgenom en.

k eh o n d , die aanslaat als een voorbijganger, w a t al te

- V a n a f 23 sept. 1899 tot in 1914 verscheen als bijlage

h ard langs zijn h uis gaat. M aar evenm in een zouteloos

bij het zaterdagnum m er h et Z ondagsblad van h e t D ag­

orgaan, geen v isch noch vleesch zijnde, niet durvend

blad van Noord-Brabant.

een oordeel u it te spreken in zaken v an het hoogste

- De lezers konden zich abonneren op het G eïllu ­

belan g”.

streerd zond ag sbla d - N ederlandsche illu s tra tie (zie de

* noten

afzonderlijke beschrijving).

(1) V a n a f 58(1917), nr. 9929(15 okt.): D agblad van Noord-

- A ls gratis bijlage verscheen v a n a f [sept. 1925] w eke­

brabant .

lijks de Kandelaar. De inhoud hiervan bestond zoals in

(2) De Firm a Gebr. Oukoop w a s sinds 1882 onderdeel

de titelkop w e rd gezegd u it de voornaam ste rubrieken

van het vennootschap onder de Firm a’s P.W. van de

van het onder de zelfde titel verschijnende zelfstandige

W eijer, Gebr. Oukoop te Breda, Firm a F.B. van D itm ar te

blad de Kandelaar.7 Redacteur van het blad w a s G. Huys

Utrecht (sinds 1893) en Firm a W eyerhorst (sinds 1899).

pr. De b ijlage bevatte het evangelie v an de w eek, gods­

(3) De NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia w e rd op

dienstige en stichtende artikelen, een rubriek voor zie ­

1jan . 1908 opgericht (vgl. hiervoor de besch rijvin g van

ken en gezinslectuur.

de U trechtsch e courant, noot 1). De verm eld in g ‘voor­

- V a n a f 1926 breidde zich het verspreidingsgebied

heen o.a. Gebr. Oukoop te Breda’ vervalt m.i.v. 70(1930),

van het D agblad van N oord-Brabant geleidelijk uit. Er

nr. 13835(3 okt.).

kw am en een aantal bijkantoren en afzonderlijke edi­

(4) V gl. de Stem , 100(1960), 5 nov., p. 5.

ties voor achtereenvolgens: Roosendaal in 1926 (red.:

(5) V gl. R.K. W ie is dat? B iografisch lexicon van bekende

H.A. van Rijthoven), H ulst in 1927 (red.: P. Alberts), Ber­

N ederlandsche room sch-kath olieke tijd g enooten (Lei­

gen op Zoom in 1929 (red.: A.C. Veraart) en W aa lw ijk in

den z j.), p. 70.

1931 (red.: Jan Goderie)4.

(6) V gl. J.J. Brouwers, V raagtekens b ij een geval van col­

- In 1934 w e rd de N ieuw e Z eeuw sch e couran t overge­

laboratie. A lb e r t van de Poel, h oofdredakteur van h et

nom en en v an u it Goes w e rd de redactie gevoerd voor de

D agblad van N oord-Brabant en Z eelan d in 1940. Docto­

Z eeuw sche editie, w elk e als kopblad gin g verschijnen

raalscriptie KU N ijm egen, V akgroep N ieuw e Geschie­

onder de titel D agblad van Zeeland.

denis n a 1870, 1986.

32. Dagblad voor Noord-Limburg

75 (7) In het G em eentearchief Tilburg is aanw ezig: de

[1945]6-1971P.J. Stroeken, dir. (verm eld vanaf 1juni1967)

K andelaar, ‘Katholiek w eekblad voor Noord en Zu id ’,

1968-{1980} M. Plukker, hoofdred.

3(1927/28), nr. 20(12 febr.) tot en m et 5(1929/30), nr. 50(14

1970-1977 m r. E.F.M. Goossens, dir.

sept.). De n ie u w e ja arg an g begon aan het eind v an de

1978-^980} drs. J.A.M. Gerits, dir.

m aand september. De om vang v an de afleveringen is

A ls redacteuren zijn verm eld in 1945 en 1946: mej.

acht pagin a’s. Het form aat is 42 centim eter hoog.

H. Schoenm akers en W . Reiné.

(8) V óór 1937 zijn één o f m eer edities reeds onder de

• sp ecia le num m ers 97(1959), nr. 234(2 okt.): bijlage

titel D agblad van N oordbrabant en Z eelan d verschenen.

b.g.v. ingebruiknam e v an nieuw e rotatiepers

V gl. D agblad van N oordbrabant en Zeeland, 77(1937), nr.

- 101(1963), 15 april: ‘100 ja a r krant in Noord-Limburg’

15756(25 jan.): “ (...) onze courant, a anvankelijk een dag­

- 110(1972), nr. 258(14 nov.): ‘ Dagblad voor Noord-Lim-

blad voor de Baronie v a n Breda, [zag] in den loop der

b u rg 40.000 abonnees’

jare n zijn lezerspubliek (...) uitgroeien tot over geheel

- Bijlage bij 117(1979), nr. 276(20 nov.): ‘50.000 abon­

W estelijk Noordbrabant, Zeeuw sch-Vlaanderen en, na

nees zetten de kroon op hun dagblad’

de overnam e van de N ieuw e Z eeuw sch e courant te Goes,

• bijzon d erhed en De n ie u w e ja arg an g begon tot en m et

ook over de Zeeuw sche eilanden Zuid Beveland en W al­

1953 steeds rond 20 april. In februari 1954 verspron g de

cheren. Toen ons blad behalve in Brabant n og in

n u m m erin g v an 9(1953/54), nr. 256(17 febr.) naar

Zeeuw sch-Vlaanderen verspreid w erd - dus binnen de

92(1954), nr. 41(18 febr.), w aarbij de start in 1863 v a n het

grenzen van het Bredasche bisdom - gaven w ij aan ons

V enloosch w eekblad, oudste voorloper v an het Dagblad,

blad, voor zoover het in Brabant verspreid w e rd den

als vertrekpunt is genomen. Voortaan liepen de ja a r ­

n aam Dagblad van N oordbrabant en aan h et gedeelte

gangen gelijk m et het kalenderjaar.

der oplage, dat buiten Brabant w e rd verstrekt, eerst

- V a n a f 1971 verscheen de krant in verschillende edi­

den n aam Dagblad van N oordbrabant en Zeeland, later

ties.

afgekort tot Dagblad van Z eelan d” .

- V a n a f 93(1955), nr. 247(22 okt.) tot en m et 104(1966), nr. 244(15 okt.) verscheen op zaterdag de weekend-editie C arillon. Daarna bevatte de zaterdagse krant een

32

aantal pagin a’s ‘W eekeinde’ o f ‘W eekend’. V a n a f

D a gb la d v o o r N oord-L im burg 1945-^980}

115(1977), nr. 194(20 aug.) tot en m et {118(1980)} bevatte

*ja r e n 1(1945/46), nr. 1(18 april) - {118(1980), nr. 306(31

de krant op zaterdag het b ijvoegsel Plus.

dec.)}

• rela ties Voortzetting v an N ieu w e V en losch e cou ra n t7

* uitg ever NV N ieuw e V enlosche Courant; v a n a f dec.

• litera tu u r ‘ Rechts binnen Audet. Links in de regio.

1949: NV Dagblad voor Noord-Limburg1

Krant op zicht. 21. Serie-reportage dagbladen’, in: de

-

D agbladpers, 32(1979), nr. 3, p. 8-13

Het D agblad voor Noord-Lim burg w erkte v an m eet a f

aan m et het Lim burgsch dagblad en de M aas- en Roer­

- Ragdy van der Hoek, A d ri Gorissen, D agblad voor

bode sam en in de Lim burgia-Pers.2

Noord-Lim burg: van nieuw s to t krant. 125ja a r de papie­

-

In m aart 1972 w e rd het D agblad voor Noord-Lim burg

-

ren stem van de regio, V enlo 1987, 48 p.

- Ragdy van der Hoek, A d ri Gorissen, D e V en lose

opgenom en in het Audet-concern.3 Het D agblad voor Noord-Lim burg nam deel in de

k ra n t.12 5ja a r in N oord-Lim burg (Venlo 1988),p. 142-167.

Zuid-Oost Pers4 en v a n a f 1971 in de Pers Unie.5

• a u topsie V olled ig tot en m et 118(1980), nr. 306(31 dec.)

- V a n a f 16 aug. 1977 w erd de krant te N ijm egen

- GA V enlo

gedrukt op de persen van de Gelderlander.

• typering K atholiek dagblad voor V enlo en om geving.

* plaa ts Venlo

In het eerste num m er v an 18 april 1945 sch reef de

-

Bijkantoor v a n a f okt. 1945 te Tegelen en Venray;

redactie dat het als taak v a n de pers z a g om de katholie­

v a n a f nov. 1951 tot en m et febr. 1967 te Blerick en v a n a f

ke cultuur te herstellen en te bevorderen, m aar ook de

ju li 1954 tot en m et 1955 ook te Horst. Na 1ju n i 1967 zijn

b ehartigin g van de politieke, econom ische en sociale

er geen bijkantoren m eer verm eld.

belangen v a n h et volk. Een gew estelijkblad vond, zo

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

oordeelde de redactie, zijn voornaam ste bestaansreden

*fo r m a a t C ~ 1(1945/46), nr. 1(18 april) - nr. 208(22

in h et staan voor de geestelijke en stoffelijke belangen

dec.); afw isselen d C- en E-formaat

1(1945/46), nr.

209(24 dec.) - 2(1946/47), nr. 81(26 juli); E

2 (1946 /4 7 ),

der eigen streek, en dat w a s hetgeen op de eerste plaats van de krant verw ach t kon w orden. Daar w erd n og aan

nr. 82(27 ju li) - {118(1980)}

toegevoegd: “W at w ij onder geestelijk herstel en stoffe­

* om vang VI

lijke w ederopbouw verstaan is niet een pleistering van

* redactie 1945-^946} C.M. Dosker, w aarn . dir. (ver­

scheuren en een oplappen v an w a t reeds lan g ondeug­

m eld tot en m et 26 ju li 1946)

delijk bleek, m aar w a a r dit nodig is een volledige h er­

[1945]-1968 G.J. Bertels, hoofdred. (verm eld v a n a f 1ju n i

v orm in g m et behoud van het goede v a n voorheen” . In

1967 )

de jaren zeven tig verloor de krant langzam erhand haar

76

33. Dagblad van Noordbrabant en Zeeland katholieke identiteit. De hoofdredacteur M. Plukker liet

(7) In het eerste num m er v a n 18 april 1945 schrijven

zich in 1979 over het D agblad voor Noord-Lim burg u it

P.A. Schrijnen, J. Scheepers en Eug. Goossens het v o l­

als “een neutrale krant (...) m et heel eigen en ook kriti­

gende: “Spoedig n a de bevrijdin g w erd ons door Sectie

sche standpunten over kerkelijke zak en ” (vgl. de D ag­

XI van den C h ef Staf M ilitair Gezag, de opdracht gege­

bladpers, 1979, maart).

v en in V enlo een nieuw dagblad te doen verschijnen,

• noten

dat tevens zijn versch ijnin gsgeb ied zou vind en in

(1) Op 1 december 1949 w erd de NV N ieuw e Venlosche

N.-Limburg. D e N ieu w e V en losch e C ou ra nt w e rd verbo­

Courant officieel om gezet in de NV Dagblad voor

den, de bezittingen der NV w erd en gevorderd en dit

Noord-Limburg, w aarvan de doelstelling als v o lg t

apparaat w erd ons ter b eschikkin g gesteld om m et

w erd geform uleerd: “het drukken, uitgeven, verkopen

behulp daarvan ten spoedigste een publicatie-orgaan

en verspreiden v a n couranten, tijdschriften, boeken en

het lich t te doen zien ” .

andere drukw erken en voorts al hetgeen m et het voor­ m elde doel in verband staat, tot de bereiking er van w ord t geëist o f daaraan bevorderlijk kan zijn , h et deel­

33

nem en in aanverw ante bedrijven daaronder begrepen.

D agb lad v a n N oord b rab an t en Z e e la n d 11937-1944

De door haar u it te geven couranten zullen geredigeerd

•

w orden naar de z in der Rooms-Katholieke beginselen,

18120(27 okt.)

terw ijl haar verdere u itgaven daarm ee niet in strijd

• uitg ever NV U itgeversm aatschappij N eerlandia

ja r e n 77(1937), nr. 15756(25 jan.) - 84(1944), nr.

m ogen zijn ” (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze Ven­

• plaa ts Breda

nootschappen. Bijvoegsel van de N ederlandse s ta a ts ­

-

courant, nr. 55(17 maart), NV-nr. 306.

w ijk , Goes en H ulst

Bijkantoren: Roosendaal, Bergen op Zoom , W aa l­

(2) In het eerste nu m m er v an 18 april 1945 w erd de v e r­

•fr e q u e n tie zesm aal per w eek

k laring afgedrukt, die reeds eerder w a s versch en en in

•fo r m a a t E ~ 77(1937) - 82(1942), nr. 17557(12 dec.); D ~

het Lim burgsch dagblad en de M aas- en Roerbode, aan­

82(1942), nr. 17558(14 dec.) - 84(1944), nr. 18093(16

gaande de Limburgia-Pers, w elk e daarin w ord t

sept.); C ~ 84(1944), nr. 18094(18 sept.) - nr. 18120(27

om schreven als een m aatschappij tot exploitatie van

okt.)

r.k. dagbladen in Lim burg “m et als doelstelling aan

• om vang VI

Lim burg te geven een krachtige katholieke dagblad­

• redactie [1937-1941 dr. A lbert van de Poel, hoofdred.]2

pers, in verscheidenheid afgestem d op de versch illen ­

[1937-1944 E.H.B. Brader, w aarn . ch e f de bureau, later

de regionale belangen, doch vereend optrekkende w aar

ch e f de bureau]3

het gaat om zaken van algem een provinciaal en lande-

1941 J.J.H.A. Bruna, w aarn . hoofdred.

lijkbelan g. (...) Uiteraard staat voor andere Limburg-

1941-1944 J.A.H.M. v a n Schijndel, w aarn . hoofdred.

sche Roomsch-Katholieke dagbladen, die bovenge­

V a n a f 1941 w ord en ook de redacteuren in de krant

noem de doelstelling kunnen onderschrijven, de w e g

genoemd:

tot toetreding open. Dit ligt geheel in het karakter van

1941 J.D.A. Schils, plv.hoofdred.

deze combinatie, die van w ege haar diepe en w ijd ver­

1941 J.F.A.M. Frencken

takte veran kerin g in het Lim burgsche gem eenschaps­

1941 G. Knepflé

leven, hiervan een zuivere afspiegelin g en een w aard i­

1941 G. v a n Beek

ge vertegenw oordigster beoogt te zijn ” . In 1968 trad het

1941-1942 H. Jonkers

Lim burgs dagblad u it de Limburgia-Pers. Na de fu sie in

1941-1944 P. Alberts, plv.hoofdred.

1971 tussen de M aas- en Roerbode en de N ieuw e Lim bur­

1941-1944 W . v a n Beek

g er tot de Lim burger w erd het laatstgenoem de blad de

1941-1944 E.J.L.M. Schul

partner v an het Dagblad voor N oord-Lim burg in de Lim-

1941-1944 W . v.d. Velden

burgia-Pers. Bij het 35-jarig bestaan van de Limburgia-

1944 J. v a n Groenendael

Pers verscheen Lim burgia Krant, “een feestelijke b ezin ­

1944 H. v a n den Broeck, hoofdred. Neerlandiapers

n in g op h et in stitu ut Limburgia-pers en daarin voorge­

• bijzon d erhed en A ls gratis b ijlage verscheen tot en

vallen ju b ilea en belangrijke m om enten in de persoon­

m et 29 sept. 1939 w ekelijks op v rijd ag de Kandelaar. Zie

lijke sfeer” (aanw ezig in fotokopie in KDC).

bij de bijzonderheden in de besch rijvin g v a n het D ag­

(3) Voor de NV Audet, zie de besch rijvin g van de Gelder­

blad van N oordbrabant. V a n a f 7 okt. 1939 bevatte de

lander en vgl. de Journalist, 23(1972), nr. 8(15 april), p. 18.

krant op v rijd ag de rubriek ‘Uit de Kandelaar’, w aarbij

(4) V oor de Zuid-Oost-Pers, zie de besch rijvin g v a n het

w e rd meegedeeld, dat de tekst hiervan ontleend w erd

Braban ts dagblad, noot 4.

aan “het U bekende apologetische w eekblad v an de

(5) Voor de Pers Unie, zie de b esch rijvin g v an h e t B in ­

zeereerw . Heer Rector G. Huys. D e K andelaar bevat een

nenhof, noot 3.

keur van belangw ekkende besch ouw in gen over gods­

(6) V gl. 109(1971), nr. 183(13 sept.).

dienstige v ragen v a n den dag.”

34 . Dagblad voor Oss en omstreken

77 -

In een herderlijke b rie fv a n 7 ju li 1944 nam en de b is­

m een n ieu w s en het geheele karakter van de courant, is

schoppen openlijk stellin g tegen een viertal oorspron­

besloten m et in gan g v a n heden den algem eenen naam

k elijk katholieke dagbladen die geheel in nationaal-

voor ons blad in te voeren v a n D agblad van N oordbra­

socialistisch vaarw ater w aren geraakt: h et b etrof de

ba n t en Zeeland. Door dien éénen naam hopen w ij te

volgen de v ier kranten: D agblad van N oordbrabant en

bereiken dat h et eenheidskarakter onzer edities, ook in

Zeeland, de Lim burger koerier, U trechtsch e couran t (uit­

den naam van het blad, voor im m er zo stellig m ogelijk

gaven van NV Neerlandia Uitgeversm aatschappij) en

tot u itin g zal zijn gebracht” .

de R esiden tiebode (vgl. S. Stokman OFM, H e t v e r ze t van d eN ed erla n d sch eb issch op p en tegen nationaal-socialism e en D u its e tiran n ie (Utrecht 1945), p. 290-292).

34

* rela ties V oortzetting van D agblad van N oordbrabant4

D agb lad v o o r Oss e n o m stre k e n 11946-1959

- Voortgezet als de Stem

*ja r e n 1946, 30 dec. - 1959, nr. i(2jan.)

* litera tu u r W im Kock, ‘120 ja a r groeien tegen de v e r­

* uitgever NV Noord-Brabants dagblad

drukking. V an Oosterhout naar ’t Spinveld’, in: de

* plaa ts Oss

S tem , N ieuw bouw num m er februari 1981, p. 7

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

-

Loek Leijendekker, ‘De Stem 1860-1985. De geschie­

d en is’, in: de Stem , 1985, 21 september, ju b ileu m n u m ­

•fo r m a a t E * om vang VI

m er t.g.v. het 125-jarig bestaan, p. 3,5 en 9

* redactie V oor directie en hoofdredactie, zie de

-

b esch rijvin g van Provinciale N oord-B rabantsche cou­

Jan B rouw ers, ‘ D ejournalistieke charges van Albert

v a n de Poel. Hoofdredacteur v an het D agblad van

rant - h e t H u isg ezin

N oordbrabant en Zeeland, 1929 -1941’, in: Jaarboek van

1946-1948 Ad v a n Grunsven, plaatselijk dir. en hoofd-

h e t K a th o liek D ocu m en ta tie C entrum , 18(1988), p. 129­

red.

142

1946-1959 G.J. v an Balveren, plaatselijk leider

* a uto p sie V olledig

* bijzon d erhed en Kopblad v a n de Provinciale Noord-

-

Bra ba n tsch e couran t - h e t H u isg ezin .

GA Breda

* typering Katholieke krant voor W estelijk Brabant en

- V a n a f 28 febr. 1953 verscheen w ekelijks op zaterdag

Zeeland. In de oorlogsjaren verschenen - al o f niet

de b ijlage de W eek u it.

onder dw an g - nogal w a t “deutschfreundliche” com­

* rela ties Voortzetting v an de editie voor Oss van de

m entatoren in h et dagblad. In ju li 1944 nam en de b is­

Provinciale N oord-B rabantsche couran t - h e t H u isg ezin

schoppen openlijk stellin g tegen nationaal-socialisti-

- V oortgezet als de editie voor Oss v a n h et B rabants

sche denkbeelden die door de krant w erd en geuit. Na de

dagblad

bevrijdin g m oest de uitgave van het dagblad w orden

* a u topsie V olledig

gestaakt.

- GA ’s-Hertogenbosch

* noten

* typering K atholiek dagblad voor Oss en om streken,

(1) Tot en m et 82(1942), nr. 17546(30 nov.) luidde de titel

kopblad van de Provin ciale N oord-B rabantsche courant

D agblad van N oordbrabant en Zeeland. Daarna v e r­

- h e t H u isg ezin . In het num m er v an 30 dec. 1946 schre­

m eldt de titelkop D agblad van Noordbrabant. Tot en

ven G.J. van Balveren en A d v an Grunsven in ‘A an onze

m et 83(1943), nr. 17733(16 juli) is in de titelkop toege­

lezers’, dat het streven steeds w a s gew eest voor Oss en

voegd: “Brabantsche editie”. Verm oedelijk verscheen

om gevin g een eigen dagblad u it te geven, “w aarin

er in deze periode een Brabantse en een Z eeuw se editie;

vooral het plaatselijke en streekeigen volled ig tot zijn

in de krant z e lf w ord t hierom trent geen inform atie v er­

recht zou kom en”. Het w a s nodig sam en w erking te

strekt.

zoeken in een groter verband “daar een volled ig z e lf­

(2) V gl. Brouwers.

standig streekblad voor Oss en om gevin g voorlopig

(3) V gl. de Stem , 103(1963), nr. 24316(18 juni).

zeker niet de com m ercieele m ogelijkheid biedt om op

(4) Het D agblad van N oordbrabant verscheen ook onder

redactioneel gebied al die krachten aan te trekken, die

de titel D agblad van N oordbrabant en Z eelan d en D ag­

voor een goede redactie nu eenm aal onontbeerlijk

blad van Zeeland. In 77(1937), nr. 15756(25 jan.) w ord t

zijn ” . Daarom w erd aan slu itin g gezocht bij Oost-Bra-

hierover gezegd: “ (...) O nw illekeurig vatte door die v er­

bant, m aar aangezien dit blad m in o f m eer is teru gge­

schillende nam en de ongegronde m eening post, dat

kom en op zijn v ersch ijn in gsvorm in edities en ander­

ons blad u it verschillende u itgaven bestond en dat er

zijds de Provinciale N oord-B rabantsche C ou ra nt - h et

gesproken kon w orden v an ‘andere couranten’ buiten

H u isg ezin w eer verschijnt, is het algem een belang, zo

h et D agblad van N oordbrabant te Breda uitgegeven. Om

w ord t door V an Balveren en V an Grunsven geschre­

n u de ongefundeerde opvatting u it den w e g te ruim en,

ven, het beste gediend door voortaan als aparte editie

als zouden de verschillende edities niet eenzelfde u it­

van laatstgenoem de krant te gaan verschijnen. De

gave zijn w a t betreft de algem eene leiding, h et alge­

directie van O ost-B rabant ontkende dat ze de editie voor

78

35. Dagblad voor Twente Oss zo u hebben w illen opheffen. In O ost-B rabant van

p u b lica tie. D e legale pers tijd en s de D u its e b e ze ttin g

30 dec. 1946 w e rd in een verklarin g gesteld, dat op 15

(Am sterdam 1988), p. 503, nt. 102). V a n a f sept. 1940 is

december w a s besloten dat de editie voor Oss zou b lij­

het blad in elk geval w e e r verschenen.

ven voortbestaan, m aar dat inm iddels V an Balveren en

- Op zaterdag ontvingen de abonnees het zondagsblad

V an G runsven in contact w aren getreden m et de Pro­

v an het Spaarnestad-concern, dat verschen en is onder

v in cia le N oord-B rabantsche couran t - h e t H u isg ezin .

de titels O ns zo nd ag sbla d / de Spaarnestad, de W itte

Omdat zij daarm ee O ost-B rabant en m et nam e de editie

r a a f en h e t K a th o liek e w eekblad voor Nederland. De

voor Oss en om gevin g aantastten, w erd en zij door de

krant van 30 dec. 1939 bevat de m ededeling aan de

Stichting Oost-Brabant v an de u itoefening van hun

lezers, dat h e t K a th o liek e w eekblad n iet langer gratis

functie ontheven.

w ord t verstrekt, m aar dat daarvoor tw ee en h alve cent

* noten

per w e e k m oet w orden berekend.

(1) Tot en m et 18 jan . 1947 verschenen o.d.t. de Sirene -

- Op zaterdag verscheen in de krant het ‘Kerkbericht

D agblad voor O ss en om geving. O ost-Brabant protes­

voor Tw ente’. V a n a f 21 dec. 1935 luidde de titel: ‘Officiee-

teerde tegen het gebruik v a n de naam Sirene. In Oost-

le kerklijst’.

B rabant van 18 ja n u a ri 1947 berichtte h et blad dat de

-

president v a n de Rechtbank te ’s-Hertogenbosch had

lo ontvingen v a n a f 1 sept. 1934 tot en m et 1 sept. 1938

besloten dat de Noord-Brabantsche Courant NV en de

gratis het w eekblad de T w entsche post. H e t C entrum

De abonnees v a n h et D agblad voor Tw ente in H enge­

redacteuren V an Balveren en V an G runsven zich voor­

sloot daartoe een collectief abonnem ent a f m et het

taan m oesten onthouden “v a n de uitgifte, de exploita­

weekblad. D e T w entsche p o s t verdedigde z ich z e lf in het

tie, de verzorgin g, de expeditie, de verspreidin g en het

nu m m er van 29 sept. 1934 door te zeggen , dat het blad

drukken van , kortom v an h et verleenen v an eenige

daarm ee in geen enkel opzicht gebonden is aan h et

m edew erking, hoe ook genaam d, aan eenig dagblad,

Centrum : “W ij staan v rij tegenover ieder ander blad.

voerende den naam o f het m erk D e Sirene, alleen dan

W il een ander blad zijn lezers collectief abonneeren

w e l verbonden aan eenigen anderen naam ” .

best! W il het zu lk s niet, ookbest. M aar m en z a l ons toch niet k w a lijk nemen, dat w ij een collectief abonne­ m ent v an alle Centrum lezers hebben aangenom en?” .

35

De leverin g v a n de T w entsche p o st w a s vooral bedoeld om de lezers de officieele kerklijsten voor Hengelo te

D agb lad v o o r T w e n te [1933^1941 *

kunnen geven. Toen het w eekblad niet m eer w erd gele­ ja r e n [50(1933/34), nr. 15149(22 m ei 1933)]1- 58(1941),

nr. [20282](30 sept.)2

verd, sch reef h et D agblad voor Tw ente, dat een regeling

* on dertitel het Centrum 3

w a s getroffen om voortaan de kerklijsten in het dag­

* uitg ever NV Exploitatie M aatschapppij Quod Bonum

blad te kunnen publiceren (vgl. A r c h ie f D e Tijd (KDC),

(Alle Goeds), dochterondernem ing van NV de Spaarne­

nrs. 133 en 323).

stad

• litera tu u r Carel Enkelaar, Van o n ze sp ecia le v erslag ­

* plaa ts Utrecht

gever. Een autobiografische reportage, Utrecht 1981

- Kantoor te Enschede en v a n a f 1935 bijkantoor te

• a u to p sie Volledig, m .u.v. 1936, jan.; 1940, jan . en

Hengelo

maart-aug.

*

fr e q u e n tie dagelijks ~ 50(1933/34) - 55(1938/39), -

nr. 18464(22 okt.) zesm aal per w e e k (niet op zondag)4

55 (1938 /39 ),

nr. 18466(24 okt.) - 58(1941) *

GB Rotterdam

• typering Katholiek dagblad voor Twente, kopblad van

fo r m a a t E

* om vang VI

h e t C entrum . • noten

(1) V erm oedelijkbegon het D agblad voor Tw ente op 22 m ei 1933 te verschijnen. Zow el in de collectie v a n de

* redactie Voor directie en redactie, zie de b esch rijvin g

Koninklijke Bibliotheek, als in die v an de Gemeentebi­

van h e t Centrum

b liotheek Rotterdam is in het exem plaar van h e t C en ­

[1933-1934 Bosman, chef]5

trum v a n a f 22 m ei 1933 h et D agblad voor Tw ente m eege­

[1934]5-1941 J.W.L. v an M astrigt, gew estelijkverantw .

bonden. Dat h et D agblad voor Tw ente in het voorjaar

red.

v an 1933 begon te verschijnen, kan ookw orden afgeleid

[1938-1940 Carel Enkelaar, m edew erker]6

u it de polem iek tussen het O verijselsch dagblad en het

* bijzon derheden D ejaargan gn u m m erin g is overgeno­

D agblad voor Tw ente in m ei en ju n i 1934 (vgl. A r c h ie f D e

m en van h e t C entrum . De jaargan gen lopen v a n m ei tot

T ijd (KDC), nr. 107).

en m et april.

(2) Het laatste n u m m er van 30 sept. 1941 heeft geen

- Kopblad v an h e t Centrum .

afleveringsnum m ering. A an de abonnees w ord t

- V olgen s V os w erd h et D agblad voor Tw ente in ju n i

bericht, dat de krant m oet verdw ijn en op grond v a n de

1940 “ (tijdelijk?) stopgezet” (vgl. René Vos, N ie t voor

heersende papierschaarste. De lezers w ord en opgeroe-

37 . Dagblad van het Zuiden

79 pen zich te abonneren op een ander katholiek blad en

w erd op 2 okt. 1934 geschreven dat geheel katholiek

aldus de bestaansm ogelijkheid en de beschikbaarstel­

Zeeland n u over een eigen dagblad beschikt: “De naam

lin g van papier voor dat blad te bevorderen, “im m ers

Dagblad van Zeeland w ijs t reeds dadelijk erop, dat het

elkblad z a l papier toegew ezen krijgen overeenkom stig

blad v a n en voor geheel Zeeland is, dat het speciaal op

h et aantal van zijn abonné’s” . Op de achterpagina van

Zeeland ingesteld is en dus een algem een gew estelijk

h et laatste num m er w ord en de lezers opgeroepen zich

karakter draagt, dat het blad het orgaan is v an geheel

te abonneren op de Tijd. Enkelaar sch rijft (p. 59) abusie­

katholiek Zeeland en dus de behartigin g v a n de katho­

velijk, dat het D agblad voor Tw ente reeds in ju n i 1940

lieke belangen van Zeeland en zijn bew oners als een

zou zijn opgeheven.

speciale taakbesch ou w t”.

(3) Gelet op de typografische presentatie zo u m en tot en

♦noten

m et 19 m ei 1934 feitelijk ‘het Centrum ’ als titel en ‘ Dag­

(1) W aaraan toegevoegd: “voorheen N ieu w e Zeeu w sche

blad voor Tw ente’ als ondertitel moeten lezen.

courant” ~ {30(1934), nr. 123(1 okt.)}.

(4) Op 18 oktober 1938 w erden de lezers aldus op de

(2) M et in gan g v a n 25 jan . 1937 w e rd voor de v ersch il­

hoogte gebracht v a n het verdw ijn en v a n de zon dagse­

lende edities van het D agblad van N oord-Brabant één

ditie: “ De Zondagochtendeditie van het Dagblad v.

titel gebruikt: het D agblad van N oordbrabant en Zee­

Tw ente heeft v a n den aan van g v an haar bestaan a f m et

land.

m oeilijkheden te kam pen gehad. De Collectieve Arbeids-Overeenkom st in de Grafische Bedrijven v e r­ hinderde, dat nieuw sberichten in deze editie w erden

37

opgenom en. V an verschillende zijden w erd en b e zw a ­

D agb lad v a n h e t Z u id e n 1941-1944

ren gem aakt tegen de b ezo rgin g op Zondagm orgen,

♦ja r e n 1941, ongen.(4 nov.) - 3(1944), nr. 258(15 sept.)1

w a t Zondagsarbeid m et zich bracht. M itsdien hebben

♦on d ertitel V oor Eindhoven, M eierij, Peel en Kem pen­

w ij besloten de in deze edities gebrachte lectuur hoofd­

land ~ 1941 - 84(1942), nr. 12(15 jan.)

zak elijk in den norm alen inhoud v a n onze V rijdag- en

♦uitgever NV Drukkerij De M eierij2

Zaterdagavondbladen op te nemen, w aardoor deze

♦plaa ts Eindhoven

eenige uitbreiding zu llen ondergaan.” Op zon dag v er­

♦ frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

scheen voortaan dus geen aflevering m eer, hoew el de

♦formaat E, m .u.v. C-formaat gedurende de laatste

n u m m erin g dat w e l doet verm oeden.

dagen van v ersch ijn in g v an sept. 1944

(5) V gl. b rie f J.W.L. van M astrigt aan J. Verbiest, 1-3­

♦om vang VI

1934 (A r c h ie f D e Tijd (KDC), nr. 133).

♦redactie 1941-1942 Th. v. Dartel, red.

(6) V g l. Enkelaar.

1941-1942 A.F.M. Raymakers, hoofdred. 1941-1942 H. v. Reuth, red. 1941-{1942} H. V ervoort, dir. (verm eld tot en m et 23 m ei

36

1942 )

D a gb la d v a n Z e e la n d 1 1934-[1937] ja r e n 30(1934), nr. 123 (1 okt.) - [1937, 23jan .]2

•

1941-1944 F. v . Griensven, red. 1941-1944 H.M. W ijnhoven, plaatsverv. hoofdred.

• uitg ever NV Uitgevers-M ij Neerlandia

1942-1943 J.J.P. Creyghton, hoofdred. en later adv.

• plaa ts Breda

hoofdred.

-

1942-1944 J.D.A. Schils, hoofdred.

Kantoren te Goes en H ulst

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

1944 C. Beesem s, red.

•fo r m a a t E

1944 G. Venem a, H aagsch red.

• om vang Ingeziene afl.: 8 p.

♦bijzon d erhed en M et in gan g v a n 84(1941), nr. 280(2

• redactie Niet in de krant verm eld; zie bij de beschrij­

dec.) w e rd d ejaargan gn u m m erin g v a n de Eindhoven-

v in g v an het Dagblad van Noord-Brabant.

sch e en M e ier ijsch e couran t voortgezet. Ook 1942 en

• bijzon derheden Kopblad v a n D agblad van Noord-Bra-

1943 w erden als de 8 4stejaargan g genum m erd. In

b a n t.

1944 h eeft nr. 1(3 jan.) h etjaargan gn u m m er 84, terw ijl

• rela ties Sam ensm elting v an de N ieu w eZ eeu w sche

nr. 2(4jan.) tot en m et nr. 6(8 jan.) h etja argan gn u m ­

couran t en de Zeeuw sche editie van het D agblad van

m er 2 dragen. Daarop v o lg t 3(1944), nr. 58(10 jan.).

N oord-Brabant, w elk e w a s verschenen o.d.t. D agblad

♦rela ties Voortzetting v an E in d hoven sche en M e ier ij­

van N oord-Brabant en Zeeland.

sch e C ourant

-

♦litera tu u r S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Dagbladconcentra-

Opgegaan in D agblad van N oord-Brabant en Z eelan d

• a uto p sie 30(1934), nr. 123 (1 okt.)

tie-kamp anno 1941 in Brabant’, in: Brabantia, 30(1981),

-

p. 213-221 en ‘W e lk doel heiligde w elk e middelen? V eer­

NPM

• typering De Zeeuw sche editie v an het D agblad van

tig ja a r geleden in de Brabantse persw ereld’, ibidem ,

N oord-Brabant. In het D agblad van N oord-Brabant

31(1982), p. 49-58

38. Dagelijks bulletin

80

- In het StreekarchiefZuid-Oost Brabant te Eindhoven

• litera tu u r J.H. Hetzler, H e t ka th o liek e persbureau-

is in m anuscript aanw ezig: S.H.A.M. Zoetm ulder, Sp ie­

w ezen en de p laa ts van h e t K.N .P. Tekst van een lezing

g el ener sam enleving. D e dagbladen van Eindhoven t ij­

gehouden op 25 oktober 1954 voor de Katholieke K ring

dens de D u its e b e ze ttin g , 1940 -1944, 575 p.

te Eindhoven, in: A r ch ie fK a th o lie k N ederlands Persbu ­

• a uto p sie V olledig

reau, (KDC), nr. 641

- Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven

- Frans Oudejans, ‘Het einde van het KNP. V ersch ra­

• typering Dagblad voor Eindhoven en om gevin g dat

lin g in katholieke inform atie’, in: Streven, 27(1972/73),

tijdens de gehele oorlogsperiode bleefverschijnen . Het

nr. 7(april 1973), p. 661-670. D uitstalige v ersie o.d.t.

bestuu r v a n de NV Drukkerij De M eierij stopte v a n a f

‘ Geschichte un d Ende des “Katholiek Nederlands Pers­

1 april 1942 de exploitatie van de krant en de redactie

b ureau” (KNP)’, in: C o m m u n ica tio so cia lis, 6(1973),

staakte haar w erkzaam heden. H. V ervoort zette de

p. 144-151; ook in: K a th o lis c h e P u b liz is tik in den N ied er­

krant voort, w elk e volled ig in de greep kw am van de

landen. Uitg. door J. H emels en M. Schmolke. (Pader­

Duitse persinstanties en opriep tot loyale m edew er­

born 1977), p. 82-89 [C om m unicatio so cia lis. B e ih eft, 6]

kin g aan het Derde Rijk.

• a u to p sie Volledig, m .u.v. 1947, ju li - 1948, maart;

• noten

1949, 14 ju n i - dec.; 1963, sept.-dec. (onvolledig) en 1966,

(1) In het laatste num m er v an 15 sept. w o rd t de abon­

jan.-juni

nees m eegedeeld, dat de aanvoer van rotatiepapier

- KDC

“door den huidigen toestand” on m ogelijk is en dat der­

• typering Berichtendienst v an het Katholiek Neder­

h alve de u itgave van de krant m oet w orden gestaakt.

lands Persbureau, opgericht door de V erenigin g de

(2) Na overleg m et m gr. F.N.J. Hendrikx, vicaris-gene-

Katholieke Nederlandse Dagbladpers en de Katholieke

raal van het bisdom , w erd per 1 april 1942 het exploita­

Actie in Nederland. In een inform atiefolder u it 1949

tierecht van de krant overgedragen aan H. Vervoort.

sch reef h et KNP over het doel v an h et persbureau: “het

W el b le e f de krant gedrukt in de Drukkerij De Meierij

geven v an berichten, correspondenties, inlichtingen en

(vgl. J.M.P. van Oorschot, Eindhoven. Een sam enlevin g

de verspreid in g v an kath oliekw ereldn ieu w s om trent

in verandering (Eindhoven 1982), p. 1001)). In h et eerste

katholieke gebeurtenissen en zaken, (...) de interpreta­

num m er n a de bevrijdin g v an O ost-B rabant van 22

tie, aan vu llin g en verbetering van het algem een

sept. 1944 w erd daarover geschreven: “ Daar inbeslag­

n ieu w s in christelijke geest; (...) aandacht te besteden

n em in g der persen anders onherroepelijk zou gevolgd

aan niet-katholieke strom ingen, gebeurtenissen,

zijn , is, om erger te voorkom en, speciaal dus tot

ideeën en opvattingen, ook al hebben zij n iet recht­

behoud der persen bij w ijz e v a n industriële opdracht

streeks op de Kerk en de katholieken betrekking. Toch

de drukorder v a n de door H. V ervoort Jr. voor eigen

dienen deze v a a k tot h et onvergankelijk ch ristelijk erf­

rekening en verantw oordelijkheid u itgegeven courant

deel gerekend te w orden om w ille van hun betrekking

aanvaard” .

tot de m enselijke persoonlijkheid en w aardigheid; tot recht en liefde; tot de zedelijke en godsdienstige begin ­ selen v an ons v olk ” (KDC, collectie druksels, m ap

38

‘Katholiek Nederlands Persbureau’).

D a ge lijk s b u lle tin 1 / K a th o lie k N e d erlan d s Pers-

• noten

bureau1947-1973

(1) In de titelkop v a n de bulletins is altijd verm eld

•

ja r e n 1947, ongen.(6 febr.) - 1973, ongen.(31 jan .)2K atholiek Nederlands Persbureau. De generieke term

• uitg ever Katholiek Nederlands Persbureau, KNP3

D a g elijk s b u lletin versch ijn t pas v a n a f 1955, ongen.(29

• plaa ts ’s-Gravenhage

april). Vóór dat tijdstip w orden als aanduidingen

•fr e q u e n tie dagelijks

gebruikt: N ieuw s-, inform atie- en d ocu m en tatied ien st <*>

•fo r m a a t C

6 febr. 1947 - {30 ju n i 1947}; N ieuw s- en inform a tie­

• om vang VI ~ 1947-1972; II ~ 1973

d ien st ~ {1 april 1948}) - 6 febr. 1951; P ersd ien st ~ 5 sept.

• redactie 1947-1954 H.B.A.M. Kemna, hoofdred.

1952 - 3 sept. 1954.

{1948}-1949 Paul de W aart, adviseur

(2) Op 15 dec. 1972 w erd door de aandeelhouders v an de

[1948-1973 N. Adem a, red.]4

NV Katholiek Nederlands Persbureau besloten tot

1954-1973 J.H. Hetzler, hoofdred.

opheffing. J.A. Baggerm an en J. Hemels schrijven h ier­

• bijzon derheden Gestencild.

over: “Het KNP kam pte in de laatste jaren van zijn

- V an 1952 tot en m et 1967 verscheen er tevens een

bestaan m et allerlei problemen. De belangen v a n grote

w eekeditie o.d.t. N ieuw sbladservice / K a th o lie k N eder­

en kleine KNP-dagbladen liepen steeds m eer uiteen en

lands Persbureau (zie de afzonderlijke beschrijving).

daarm ee n am de bereidheid a f de kosten v a n het pers­

• rela ties A ls voorloper kan w orden besch ouw d de

bureau te dragen o f ze lfs te verhogen ter h an dhavin g

K a th o lie k e w ereldpers 5

van de kw aliteit van de dienst, bijvoorbeeld door benoe­

- V oortgezet als A N P - s p e c ia le d ien st g e e s te lijk leven 6

m in g v a n een eigen correspondent in Rome” . (vgl. J.A.

81 Baggerm an en J.M.H.J. Hemels, Verzorgd door h e t A N P .

40. Diaria catholica

V ijftig ja a r n ieuw svoorzien in g (Utrecht/Antwerpen

39

1985), p. 99). Op 31 ja n u a ri 1973 verscheen het laatste

D elfts k a th o lie k d agb la d 11955-1960

bulletin, w aa rin hoofdredacteur H etzler zijn onbegrip

• ja r e n 10(1955), nr. 2942(3 jan.) - 15(1959/60), nr.

uitte over de opheffing: “In 25 ja a r hebben de redacteu­

4542(31 maart)

ren nooit het recht gehad hun com m entaar op het

• uitgever NV de M aasbode

n ieu w s te geven, zij hebben zich - om w ille v a n de

• plaa ts Delft

a n g stvallig bew aakte objectiviteit - ervan moeten ont­

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

houden. V an d aag behoeft dat niet, niem and kan ons

•fo r m a a t E

iets m eer doen, om dat w e er niet m eer zijn. Daarom

• om vang VI

m ag gezegd w orden dat geen der huidige, m aar ook

• redactie V oor de redactie, zie de b esch rijvin g v an h et

geen der vroegere redakteuren (...) het b eslu it tot liq u i­

N ieu w e dagblad

datie v an h et KNP heeft begrepen” . Over de opheffing

• bijzon d erhed en De jaa rga n gen lopen van ju li tot en

v a n h et KNP, zie ook: Frans Oudejans, ‘V ragen bij

m et ju n i.

opheffing KNP; b elan gstellin g voor Special b eslissen d ’,

- Kopblad v a n h e t N ieu w e dagblad.

in: de Journalist, 24(1973), nr. 1/2(15 jan.), p. 8-9.

• rela ties Voortzetting v an T o ek om st

(3) Op 21 m aart 1951 w e rd de Stichting Katholiek Neder­

- Opgegaan in h e t N ieuw e dagblad

lands Persbureau om gezet in de NV Katholiek Neder­

• a u to p sie V olled ig

lands Persbureau. De NV w e rd door 18 katholieke dag­

- UBN

bladbedrijven opgericht en stelde zich ten doel: “de

• typering Katholiek dagblad voor Delft en om streken,

exploitatie van een Room sch-Katholiek bureau voor

kopblad van h e t N ieu w e dagblad en daarin opgegaan.

n ieu w svoorzien in g en persvoorlichting” (vgl. A k te n

• noten

betreffen de N a a m lo o ze V ennootschappen. Bijvoegsel

(1) W aaraan toegevoegd: “Voortzetting v a n h et dag­

v a n de N ederlandse sta a tscouran t, 1951, nr. 219(9 nov.),

blad T o e k o m st’ .

NV-nr. 1509). (4) V gl. 1973, ongen.(31 jan.). (5) Het persbureau ‘ De Katholieke W ereld-Pers’ w a s in

40

1927 opgericht door dr. Hein Hoeben, die spoedig w erd

D ia ria ca th o lica 1927-^931]

bijgestaan door kapelaan A rn old van Lierop (zie voor

• ja r e n 1(1927/28), nr. 1(nov.) - [1931]1

Hoeben en V an Lierop, J.J.H. Bruna, ‘Tw ee nam en om

• on d ertitel M ededeelingen v a n de R.K. V ereen iging

nooit te vergeten ’, in: Onderweg, 9(1965), nr. 17(1 mei)).

van Directeuren van R.K. dagbladen

A an vankelijk verscheen een w eekd ien st m et “novel­

• uitgever R.K. V ereen iging van Directeuren van R.K.

len, w etensw aardigheden, m engelw erk, kerkelijk

Dagbladen2

n ieu w s”. In 1929 volgden: “ Geïllustreerde w eekpagina

• plaa ts Red.: ’s-Gravenhage ~ {1(1927/28), nr. 1(nov.)};

(Uit de w ereld v a n historie en techniek), vrouw en- en

Rotterdam ~ {1930, n r . 11(sept.)}

kinderbijlagen, feuilletons, short-story’s”. In 1930 v er­

•fr e q u e n tie onregelm atig3

scheen de artikelendienst vier m aal per w e e k en v a n a f

•fo r m a a t C

1931 dagelijks. De KWP bracht veel n ieu w s over kerk­

• om vang Ingeziene afln.: 4 en 6 p.

vervolgin gen in D uitsland en Rusland en w aa rsch u ­

• redactie ‘’Onder redactie van het Bestuur”.

w in g e n tegen het opkom end nationaal-socialism e. V an

{1927} S. Bruijsten

1927 tot en m et 1937 w erden 70.000 berichten v er­

{1930} mr. A lf. Pott

stuurd. V oor de KWP, zie: D e K a th o liek e W ereldpers.

• bijzon d erhed en 1930, nr. 11(sept.) bevat een ‘Overzicht

H aar doel, haar inrichtin g, haar w erkw ijze, Breda [1937]

van de Nederlandsche katholieke dagbladpers’, t.g.v.

en Frank van Vree, ‘V an kruistocht tot kruisgang. De

het Katholiek Perscongres te Brussel.

b ew ogen geschiedenis van een katholiek persbureau’,

• rela ties Voortgezet als M eded eelingen van de K a th o ­

in: Jaarboek van h e t K a th o liek D ocu m en ta tie Centrum ,

lie k e N ed erla nd sche D agbladpers

18(1988), p. 100-112.

• a u topsie 1(1927/28), nr. 1(nov.) en 1930, nr. 11(sept.)

(6) Op 19 februari 1973 verscheen het eerste bulletin

- NPM ~ 1927/28, nr. 1

Sp ecia le d ien st g e e s te lijk leven v a n het ANP. Hiertoe

- KDC ~ 1930, nr. 11 (fotokopie; origineel in b ezit van

trad KNP-redacteur N. A dem a in dienst v a n h et ANP.

J. Hemels, Malden)

Ter verbreding van d ejournalistieke b asis van de

• typering M ededelingenblad voor de leden van de R.K.

dienst w e rd n au w er dan voorheen sam en gew erkt m et

V ereen iging v a n Directeuren v a n R.K. Dagbladen,

h et persbureau van de Nederlandse H ervormde Kerk.

w aa rin veren igings- en vakn ieu w s. In het eerste n u m ­ m er w ord t in het artikel ‘Onze vereen igin g en haar strijdm iddelen’ gezegd: “Geen w a a r leven zonder

41. het Distict Zevenbergen

82

orgaan, dat de leden m et het b estuu r n au w er bindt, dat

• typering N ieuw sblad m et n ieu w s u it binnen- en b u i­

noodzakelijke m ededelingen doet, dat op zijn tijd

tenland. Het blad w e rd opgericht door het kam erlid

belangrijke kw esties kan bespreken en dat meteen kan

J.P.Th. van Nunen, politiek tegenstander van Schaep-

stuw en tot gezond vereen igingsleven ” .

m an. In het eerste num m er w e rd ‘A an onze Lezers’ u it­

♦noten

eengezet, dat er geen katholieke courant, speciaal voor

(1) In 1931 w erd de naam van de veren ig in g veranderd

het kiesdistrict Zevenbergen bestond. “W ij gelooven

in Katholieke Nederlandsche Dagbladpers, V ereeni­

derhalve, dat de u itgave van h e t D istr ict Zevenbergen,

gin g van Directeuren v an R.K. Dagbladen (KNDP). V er­

N ieuw s- en advertentieblad in een bepaalde behoefte

m oedelijk w erd op dat ogenblik de naam van het blad

voorziet en w ij hopen dat het ons gegeven zal zijn om

gew ijzigd in M ededeelingen van de K a th o liek e N eder­

(...) n u ttig w erk za am te zijn in het b elan g der Katholie­

lan dsche D agbladpers (zie de afzonderlijke b esch rij­

ke partij n iet alleen, m aar ook in het b elan g der in geze­

ving).

tenen van het District Zevenbergen. M et het oog op

(2) In 1919 w e rd h et in itiatief genom en tot oprichting

laatstgenoem de om standigheid zu llen w ij bij voorkeur

van de R.K. V ereen iging v a n Directeuren v a n R.K. Dag­

onze aandacht w ijd en aan de belangen van den land­

bladen. De feitelijke oprichting duurde jaren. Pas in

bou w en hetgeen daarm ede in verband staat. Im m ers

1929 w erden de statuten kon inklijk goedgekeurd (vgl.

schier alle inw oners van ons District leven, hetzij

B ijv oegsel van de N ederla ndsche sta a tscou ra n t, 1929, nr.

direct, hetzij indirect, van de opbrengst v a n het land­

71(12 en 13 april), veren igingsn r. 300). A rtikel 5 v a n de

bouw bedrijf” .

oprichtingsakte bepaalde: “Leden kunnen zijn de eige­

• noten

naren en de directeuren v a n R.K. dagbladen en R.K.

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

anderdaagsche couranten” .

1936 van S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

(3) In titelkop kondigt dit blad zich aan als v ersch ij­

bo ekha n d el .

nend “op ongeregelde tijden, enkele m alen per ja a r” .

(2) Inform atie ontleend aan S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen bo ekha n d el .

41

(3) V gl. M. van M eerdervoort, H e t bolw erk van den b lin ­ den pionier (H ilversum 1936), p. 81. V an N unen w a s van

h e t D istrict Z e v en b e rg e n 188941936]

1888 tot en m et 1892 lid van de Tw eede Kam er voor het

♦ja r e n 1(1889), nr. 1(2 jan.) - [1936]1

district Zevenbergen.

♦on dertitel N ieuws- en advertentieblad ♦uitg ever P.A. Verm eulen ♦plaa ts Red.: Zevenbergen

42

- Adm.: Zevenbergen en Oudenbosch

de D om m el- e n A ab ode [1889^1920

- Drukkerij: Steenbergen

•ja r e n [1889]1 - 32(1920), nr. 104(31 dec.)

♦ frequentie w ekelijks (woensdag) » 1(1889) - 17(1905),

• on d ertitel N ieuws- en advertentieblad voor St. Oeden-

nr. 858(7 juni)

rode, Vechel, Schijndel en om streken ~ [1889]1- {1892,

tw eem aal per w e e k (dinsdag en zaterdag, aanvankelijk

nr. 210(8 mei)}

gedateerd op w o en sd ag en zondag) » 17(1905), nr.

- Nieuws- en advertentieblad ~ {1893, nr. 245(8jan.)}

859(11 juni) - [1934]2

- N ieuw s- en advertentieblad voor Boxtel, St. Oeden-

[driemaal per w e e k (maandag, w oen sd ag en zaterdag)

rode, V echel2, Oisterwijk, Schijndel enz. ~ {1894, nr.

» 1935-1936]2

342(18 nov.)} - 32(1920)

♦formaat D » 1(1889^6(1894); E » 7 (1895 )-{[18](19o 6)}

• uitg ever W ilh elm van Eupen

♦om vang III » 1(1889)-16(1904); IV » 17 (1905 ); V »

• plaa ts St. Oedenrode ~ [1889]1 - {1892, nr. 210(8 mei)};

{[18](1906)}

Boxtel ~ {1893, nr. 245(8 jan.)} - 32(1920)

♦redactie Het blad w e rd in 1889 opgericht door J.P.Th.

•fr e q u e n tie w ekelijks ~ {1892, nr. 209(1 mei)} - {1904,

van Nunen3

nr. 833(23 april)}

1889-^906} L. Bartels, red.

tw eem aal per w e e k

♦bijzon derheden De 17ejaargan g beslaat abusievelijk

32(1920)

{24(1912), nr. 67(29 aug.)} -

tw ee kalenderjaren: 1905 en 1906.

•fo r m a a t D ~ {1892, nr. 209(1 mei)} - {1894, nr. 342(18

- Kopblad v an d eS teen berg sche courant.

nov.)}; E ~ {1898, nr. 553(11 dec.)} - 32(1920)

- V a n a f jan u a ri 1892 w a s h et m ogelijk zich te abonne­

• om vang Ingeziene nrs.: 4 p.; 32(1920), nr. 104 echter

ren op het G eïllustreerd zondagsblad, dat elke zaterdag

6 p.

verscheen. V gl. de b esch rijvin g v an de Steen bergsche

• redactie Niet in het n ieuw sblad verm eld.

couran t .

• bijzon d erhed en Jaargangnum m ering verm eld v a n a f

♦a uto p sie 1(1889)-[18](1906)

{24(1912), nr. 67(29 aug.)}.

- Drukkerij V erm eulen, Steenbergen

• rela ties Opgegaan in M e ije rijsch e courant

83

44. de Echo van het land van Cuyk

• a uto p sie 1892, nr. 209(1 mei) en nr. 210(8 mei); 1893,

(2) In S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

nr. 245(8 jan.); 1894, nr. 342(18 nov.); 1898, nr. 553(11

boekhandel w ord t in 1910 n iet m eer Slot Loevenstein

dec.); 1904, nr. 833(23 april); 24(1912), nr. 67(29 aug.);

verm eld, m aar alleen ‘Hoofdbureaux: H.F. van Noort’.

32(1920), nr. 104(31 dec.)

In de u itgave van 1906 van het adresboek w aren als

-

‘hoofdbureaux’ v an h et blad genoemd: H.F. van Noort

NPM

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Boxtel en om ge­

te Dongen, C. Roestenberg te K aatsheuvel en J. V er­

ving.

m eulen te W aspik. A lleen de n aam van V an Noort figu ­

• noten

reert als uitgevende instantie in de titelkop van de inge-

(1) V oor het eerst verm eld in B rin k m a n ’s adresboek

ziene aflevering.

voor den N ederlandschen boekhandel van 1889 (vgl.

J.M.H.J. Hemels, D e N ederlandse pers voor en na de a fsch a ffm g va n h e t dagbladzegel in 1869 (Assen 1969),

44

p. 428).

de Echo v a n h e t la n d v a n C u y k 11881-1944

(2) V a n a f {1898, nr. 553(11 dec.)}: “V eg h el” .

• ja r e n 1(1881/82), nr. 1(4 dec.) - 63(1944), nr. 70(1 sept.) • on d ertitel A lgem een nieuws- en advertentieblad ~

1(1881/82) - 41(1922), nr. 19(15 maart)

43

- N ieuw s- en advertentieblad ~ 41(1922), nr. 20(18

D o n gen sch e co u ra n t 1905-^910]

maart) - 60(1941), nr. 95(16 dec.)

•ja r e n 1(1905), nr. 1(2 april) - [1910]1

- Gew estelijk blad voor oostelijk Noord-Brabant en

• on dertitel Nieuws-, markt- en advertentieblad voor

Noord-Limburg ~ 60(1941), nr. 96(19 dec.) - {nr. 98(31

Dongen en zijn industriëele om streken

dec.)}

• uitg ever [Stoomdrukkerij ’t Slot Loevenstein, Zeven­

• uitgever Jos J. v an Lindert, v a n a f 1921 NV Jos J. van

bergen ~ 1905-1909]2 -

[H.F. v a n Noort, Dongen

Lindert’s Electrische D rukkerij2 1910]2

• plaa ts Dongen

• plaa ts Cuyk

- Bijkantoren: Gennep (van af 1928), Uden (vanaf 1929),

- Zevenbergen

N ijm egen en Oss (van af 19 dec. 1941)

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag) ~ 1(1881/82) -

dag)

14(1895), nr. 26(29 juni) fo r m a a t D

•

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag, v a n a f 1938

• om vang 8 p.

d insdag en vrijdag)

• redactie Niet in de krant verm eld.

•fo r m a a t De besch rijvin g is gem aakt door raadple­

14(1895), nr. 27(3 ju li) - 63(1944)

• rela ties In 1910 verscheen opnieuw een n ieuw sblad

gin g van de krant op microfiches, w aardoor het fo r­

onder de titel D on g en sch e courant. Het b etro f toen een

m aat n iet kon w orden vastgesteld

kopblad van de O osterh ou tsch e couran t (vgl. de

• om vang III ~ 1(1881/82)-14(1895); IV ~ 15(1896)-

besch rijvin g v a n h et N ieuw sbla d voor h e t kanton Oos-

40(1921); V ~ {41(1922)}; V I ~ {43(1924)}-{60(1941)}; II ~

terho ut, noot 8).

{63 (1944 )}

• a uto p sie 1(1905), nr. 1(2 april)

• redactie {1937}-1944 B.Th. Roosenboom, dir.-hoofd-

-

red.

NPM

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Dongen en

{1944} E. Felling, red. gew est en sport

om geving. Het blad w a s een u itgave v an de Stoomdruk­

{1944} H.M. Stegeman, H aags m edew erker

kerij ’t Slot Loevenstein, dat ook andere nieuw sbladen

• sp ecia le num m ers 1932, 1jan.: ‘Feestnum m er ter gele­

u itgaf. In het eerste num m er v a n 2 april 1905 w ord t

genheid v an het Gouden Jubileum v a n de drukkerij en

gezegd, dat “w ij er [te Dongen] m et tw ee zusterbladen

het w eekblad De Echo v a n het land van Cuyk’, 4 p.

[verschijnen], zoodat m en niet zonder reden zegt, dat

• bijzon d erhed en De eerste jaa rg a n g loopt tot en m et

Dongen n u van het goede te veel krijgt” . Verm oedelijk

december 1882. Daarna lopen dejaargan gen gelijk m et

w ord t gedoeld op de D ongenaar en het Dagblad van

het kalenderjaar.

N oord-Brabant. Over het doel van het blad w o rd t in het

- V a n a f 1928 bevat de krant foto’s.

eerste num m er geschreven, dat “door de daad zullen

- A ls kopbladen verschenen de Noord-Lim burger,

w ij toonen, dat w ij h et Katholieke begin sel verdedigen,

N ieu w sbla d voor O ost-B rabant (zie de afzonderlijke

volled ig en v lu g nieuw sberichten geven, w erken en

beschrijvingen), de N ieuw e U densche couran t 3en de

schrijven voor de grootsche industrie dezer streken”.

Reclam e-bode.4

• noten

- V a n a f 1892 w a s h et m ogelijkvoor de lezers v a n de

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

Echo zich te abonneren op het G eïllu streerd zond ag s­

1910 v a n S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

blad - N ederlandsche illu s tra tie (zie de afzonderlijke

bo ekha n d el .

beschrijving). In 11(1892), nr. 2(9 jan.) w ord t over het

84

44. de Echo van het land van Cuyk zondagsblad gezegd: “Onder de eischen des tijds, onder

verm eld, dat het blad ook het plaatselijk n ieu w s zal

de behoeften van den ontw ikkelden en beschaafden

bevatten. Toen in ju n i 1895 h et blad tw eem aal per w eek

m ensch, neem t de ILLUSTRATIE in den laatsten tijd

g in g verschijnen, sch reef de redactie in het num m er

eene voornam e plaats in. (...) N aast de zakelijke verm el­

van 29juni: “Onverm oeid zullen w ij blijven ijveren om

ding, w e n sch t m en de aanschouw elijke voorstellin g

ons blad een w elkom e gast en een nuttige vrien d te

van hetgeen in de w ereld voorvalt” . De Echo biedt haar

doen zijn in elk ch ristelijk gezin. In de rij der geestver­

lezers een geïllustreerd zondagsblad aan “fraai van

w anten, strijdend voor Geloof, de goede zeden en de

vorm , net v a n druk, d egelijkvan inhoud, en door zijn

Katholieke zaa k hopen w ij ons blad zijn e plaats m et

fabelachtigen prijs, door zijn godsdienst noch zeden

eere te b lijven zien innem en” .

kw etsenden inhoud bestem d om een vrien d des huizes

• noten

te w orden in ieder gezin, dat prijs stelt op ontw ikkeling

(1) V a n a f 60(1941), nr. 96(19 dec.) luidde de titel de Echo,

en besch aving” .

omdat, zoals de krant schreef, de “uitgroei” van het

- Tegen een gereduceerd tarief konden de lezers zich

blad buiten de grenzen v a n h et eigenlijke Land van

abonneren op de M aandagm orgen (zie de afzonderlijke

Cuyk “o.m. naar den beneden M aaskant, Oss en om ge­

beschrijving).

vin g, in het Peelgebied en in Noordelijk Lim burg” de

- V a n a f {april 1943} verscheen er een aparte editie voor

naam van het blad het uitgebreide verspreidingsgebied

Boxmeer en om streken. In het Streekarchief te Cuyk is

niet m eer dekte. In {1944} luidde de titel de Echo van

hiervan incom pleet aanw ezig: 62(1943), nr. 14B(9 april)

O ost-Brabant, Noord-Lim burg en Zuid-Gelderland.

- 63(1944), nr. 70B(1 sept.). De titel hiervan luidde tot en

(2) Tot en m et 4(1885): J. v a n Lindert. Op 22 dec. 1921

m et {63(1944), nr. 15B(14 april)}: de Echo van h e t kanton

w e rd de NV Jos J. v a n Lindert’s Electrische Drukkerij

B o xm eer en om streken en v a n a f {nr. 23B(9 ju n i 1944)}:

opgericht, w elk e zich ten doel stelde “de uitoefening

de Echo m et als ondertitel ‘W eekblad voor het kanton

van het drukkers- en u itgeversbed rijf en den boek- en

Boxmeer en om streken’.

papierhandel in den m eest uitgebreiden zin des

• rela ties Hierin opgenom en deNoord-Lim burger,

w oord s” (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V enn oot­

N ieuw sbla d voor O ost-Brabant, N ieuw e U densche cou­

schappen. Bijvoegsel van de N ederlandsche s ta a tsco u ­

rant en de Reclam e-bode 5

rant , 1922, nr. 75(18 april), NV-nr. 791.

- V a n a f ju li 1947 verscheen m et een n ieu w ejaargan g-

(3) V a n a f 1938 verscheen de N ieuw e U densche courant,

n u m m erin g de Echo, ‘ Gew estelijk blad voor Oost-Bra-

m et als ondertitel ‘N ieuw s- en advertentieblad voor

bant, Noord-Limburg en Zuid-Gelderland’.6Het blad

Uden, Volkel, Odiliapeel en om streken’. Het b etrof een

w a s een u itgave van de M aaskantse Pers en w erd

lokaal w eekblad, w aarvan geen b esch rijvin g in de

gedrukt bij NV V an Lindert’s Drukkerij en Boekhandel.

BKNP is opgenom en. In h et NPM is h et eerste num m er

Het b etro f een lokaal w eekblad, w aarvan geen b esch rij­

v an 3 septem ber 1938 aanw ezig, w aa rin n aar aanlei­

v in g in de BKNP is opgenom en.

din g v a n de U densche courant w ord t gezegd: “laten w e

• a uto p sie 1(1881/82) - 63(1944), m.u.v. 1897; 1914; 1917;

eerlijk zijn en erkennen, dat deze niet en zeker niet

1923; 1935-1936; 1940-1941, sept.; 1942-1943, april. De

m eer de Udensche belangen b ehartigt en de publiciteit

m aanden okt.-dec. 1941 zijn ingebonden in de Noord-

verschaft, w aarop w e als sterk groeiende gem eente

Lim burger, 1941.

recht hebben. De N ieu w e U densche couran t w il dat w è l

- Streekarchief Land v an Cuyk, Grave

doen en kan dat ook. Zij is speciaal gew ijd aan de belan­

• typering Katholiek n ieuw sblad voor Cuyk en om ge­

gen v an de gem eente Uden, te w eten de parochies

vin g. In het eerste num m er v a n 4 dec. 1881 w o rd t over

Uden, V olkel en Odiliapeel”.

het program m a v an het blad gezegd, dat ervoor zal

(4) D e Reclam e-bode w a s een lokaal w eekblad voor Oss,

w orden gezorgd: “de nieu w stijd in gen en andere

w aa rv an geen besch rijvin g in de BKNP is opgenom en.

berichten, zoow el buiten- als binnenlandsche, steeds

(5) De titelkop verm eldt v a n a f 60(1941), nr. 74(3 okt.):

u it de allerlaatste en beste bronnen te putten, zoodoen­

“w aa rin opgenom en D e Noord-Lim burger, N ieu w sbla d

de den lezer in staat stellende, hem een n auw keurigen

voor O ost-B rabant en D e N ieu w e U densche couran t”;

b lik in het Europeesch Concert (...) te doen slaan, en dat

v a n a f nr. 84(7 nov.) is daaraan toegevoegd: “tevens

w ij de w aarh eid en rechtvaardigheid steeds zu llen zoe­

om vattend het gebied van de voorm alige G raafsche

ken, en, w a a r het nodig is, m et kalm te en w aard igh eid

couran t”; v a n a f nr. 89(25 nov.) is deze toevoeging v er­

voorstaan en verdedigen”. Daarnaast z a l in elk n u m ­

van gen door “tevens om vattend het gebied v a n den

m er “een o f ander onderhoudend en leerzaam verhaal”

beneden-M aaskant” ; v a n a f nr. 96(19 dec.) is verm eld

w orden geplaatst en zo m ogelijk “eenige w eten sw aar­

dat ook de Reclam e-bode u it Oss is opgenom en.

digheden (...) die van b elan g kunnen zijn voor onze

(6) Na de Tweede W ereldoorlog kreeg de Echo van h et

Landbouwers, en tevens a an w ijzin g doen, v a n m aand

land van C u yk w egen s h et blijven versch ijnen geduren­

tot m aand, van de w erkzaam hed en in den bloem hof,

de de gehele oorlogsperiode door de C om m issie voor de

boom gaard en m oestuin. Pas in de laatste plaats w ord t

Perszu iverin g een naam sverbod opgelegd voor een

47 . l’Echo universel

85 periode v an tien jaa r (vgl. René Vos, N ie t voor publica ­

‘Helden van ’t sleutelgat. Honderd ja a r dagbladpers in

tie. D e legale N ederla ndse pers tijd en s de D u its e b e z e t­

O ss’. In: B rabants dagblad, 1984, 28 jan.).

tin g (Am sterdam 1988), p. 435).

(3) In het A lg em een adresboek voor den N ederlandschen boekhandel, 1879-1882 is aan deze ondertitel nog toege­

voegd: “ gew ijd aan Landbouw, Handel en N ijverheid”,

45

(vgl. J.M.J.H. Hemels, D e N ederla nd se pers voor en na de

de Echo v a n L im b u rg [i 882]-[i 883]

afscha ffin g van h e t dagbladzegel in 1869 (Assen 1969), p.

♦bron Gom arius Mes, D e k a th o liek e pers van N eder­

430).

land, 1853-1887 (M aastricht 1887-1888), p. 299 en B rin k­

(4) In B rin k m a n 's adresboek voor den N ederlandschen

m an 's adresboek voor den N ederlandschen boekhandel,

boekhandel, 1883-1885 is aan deze ondertitel nog toege­

1882-1883 (vgl. J.M.H.J. Hemels, D e N ederla ndse pers

voegd: “Orgaan voor den handel in Boter, Butterine,

voor en na de a fsch a ffin g va n h e t dagbladzegel in 1869

M argarine en aanverw ante artikelen” (vgl. ibidem).

(Assen 1969), p. 430) Door M es verm eld als: “Katholiek Nieuws- en A d ver­ tentieblad. V ersch ijn t W oensdags en Zaterdags. Sit-

47

tard, A. Kusters, Uitgever. 18..-1887” . In B rinkm a n 's

l ’Echo u n iv e rse l 185141860]

adresboek alleen verm eld in de u itgaven van 1882 en

♦ja r e n 1(1851), nr. 70(28 jun i) - [10(1860), dec.]1

1883

♦on d ertitel Journal des Pays-Bas

♦a uto p sie Niet in autopsie kunnen nemen.

♦uitgever J.W. ten Hagen ~ 1(1851)

- T.C.B. ten H agen ~ 2(1852)410(1860)] ♦plaa ts ’s-Gravenhage

46

♦ frequentie zesm aal per w e e k

de Echo v a n de M aas [1878^1884]

♦formaat D

♦ ja r e n [1878, jan .]1- [1884]2

♦om vang IV ~ 1(1851); VI

♦on dertitel W eekblad voor Oss en om streken3~

♦redactie [G.H. van Soest, hoofdred.]2

2(1852)49(1859)}

{3(1880), nr. 30(25 juli)} - {4(1881), nr. 1(1 en 2jan.)}

[baron K.F. Sirtem a van Grovestins, m edew erker]2

- A lgem een nieuw s- en advertentieblad4

V a n a f 9(1859), nr. 2556(30 ju li) w ord t F.-G. W ery als

{5(1882),

nr. 27(2 april)}

‘gérant’ verm eld.

♦uitg ever G.L. v a n V u g t

♦bijzon d erhed en In het laatste nu m m er van de voorlo­

♦plaa ts Oss

per, l'Echo un iversel de la p resse ca tho liqiu e, w erd m ee­

♦ frequentie w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag)

gedeeld: “Les abonnés actuels recevront gratis, en

~ {3(1880), nr. 30(25 juli)} - {4(1881), nr. 1(1 en 2jan.)}

feu illes in octavo, les articles religieux com m e ils ont

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

{5(1882),

paru dans l ’édition sem i-quotidienne de l'Echo. Ces

nr. 27(2 april)}

feu illes paraîtront d’aprés l’im portance des articles, et

♦formaat D ~ {3(1880), nr. 30(25 juli)}; E ~ {4(1881), nr.

form eront, suivies d ’une table de m atières, à la fin de

1(1 en 2jan.)} - {5( 1882), nr. 27(2 april)}

chaque année, deux volu m es in octavo, sous le titre de

♦om vang Ingeziene afin.: 4 p. per afl.

R evue de la p resse ca tholiqu e. Les nouveaux abonnés

♦redactie Niet in het blad verm eld.

pourront obtenir cette R evue à raison de 20 cents la

♦rela ties V oortgezet als de Sta d O ss2

feu ille de 16 pag.” Het is n iet bekend o f h et plan tot u it­

♦a uto p sie 3(1880), nr. 30(25 juli); 4(1881), nr. 1(1 en 2

gave v a n deze b ijlage feitelijk is uitgevoerd; geen enke­

jan.) en 5(1882), nr. 27(2 april)

le aflevering van de R evue de la p resse ca th o liq u e kon in

-

NPM

♦typering N ieuw sblad voor Oss en om streken, dat bin ­

autopsie w orden genomen. - In elke aflevering gedurende de m aand december

nen- en buitenlands n ieu w s bevat. In het nu m m er van

1851 (staatsgreep v a n Napoleon III) w ord t in een ‘A v is ’

2 april 1882 w o rd t gezegd dat het blad tevens als orgaan

m eegedeeld: “Tous les jo u rs nous publierons le m atin à

v a n de kunstboterhandel w il gaan optreden. V an een

9 heures u n bulletin extraordinaire. Nous avons pris

katholieke sign atuu r is in de ingeziene num m ers w e i­

des m esures pour être au courant de tout ce qui se

n ig te bespeuren. A ls opvolger v an de Echo van de M aas

passe à Paris, avant que les jou rn au x belges en appor­

verscheen de Stad Oss.

tent ici la nouvelle”. Er kon geen enkele v a n deze b u lle­

♦noten

tins in autopsie w orden genomen.

(1) “Toen w ij n u drie ja a r geleden het eerste num m er

- V a n a f 13 novem ber 1855 tot en m et 10 ju li 1856 w ord t

v a n ons blad in het lich t gaven (...)” (vgl. 4(1881), nr. 1(1

om te protesteren tegen de heffin g v a n zegelrech t op

en 2jan.).

advertenties elk num m er geopend m et de volgende

(2) Jan A cket n am in 1884 de Echo van de M a a s over en

tekst: “L’adm inistration de l’en registrem ent perçoit, de

zette h et blad om in de Stad O ss (vgl. John van Zuijlen,

l’assentim ent de M. le m inistre des finances, des droits

48. l ’Echo u n iversel

86

de tim bre d’avis insérés dans les colonnes de l'Echo

jo n g er en 1847-1852 (H ilversum /Antwerpen 1964),

universel, tandis q u ’elle perm et à la plupart sinon à

p. 143-144

tous les autres jo u rn au x la publication des m êm es avis

* a u to p sie V olledig

ou d’avis analogues sans les astreindre au paiem ent

- NPM ~ ‘prospectus et spécim en’ en circulaire, 28

des m êm es droits. Cette étrange anom alie a été expli­

nov. 1850

quée au lon g dans nos num éros des vendredri 9, sam e­

-

di 10 et dim anche 11 novem bre dernier” .

1851, nrs. 1-69

GA ’s-Gravenhage ~ ‘prospectus et spécim en’ en

- In het Gem eentearchief ’s-Gravenhage bevindt zich

* typering Franstalig blad dat beoogde een selectie te

in het a rch ief van de Drukkerij en Uitgeverij Ten

brengen v a n b elan grijke artikelen u it de katholieke

Hagen, nr. 17: Grootboek v an de drukkerij en uitgeverij

buitenlandse en Nederlandse pers.

over 1858, w aa rin gegevens zijn opgenom en over de

* noten

exploitatie v a n l'E cho un iverselle. U it de ‘zegelreken in g’

(1) In de ‘prospectus et spécim en’ w e rd aangekondigd:

(f. 6) kan w orden opgem aakt, dat in 1858 de oplage van

“Si le nom bre des abonnés est su ffisan t pour couvrir

l'Echo schom m elde rond de 360 exem plaren.

les frais, le jo u rn al paraîtra dès le 1 octobre 1850” . In

♦rela ties Voortzetting v a n l'Echo un iversel de la presse

feite zou het eerste num m er pas op 14 ja n u a ri 1851 v er­

ca tholique

schijnen.

- V oortgezet als [le Journal des Pays Bas]1

(2) V gl. Beekelaar, p. 144.

♦litera tu u r G.A.M. Beekelaar, R ond g rondw etsh erzie­

(3) De ‘prospectus et spécim en’ b egin t aldus: “Lejou r­

n in g en h erstel der hiërarchie. D e H olla n d se ka th o liek e

nal le P u b liciste ayant cessé de paraître, on a saisi

jo n g er en 1847-1852 (H ilversum /Antwerpen 1964),

l’à-propos qui se présentait et l ’on a form é le projet de

p. 143-144

publier u n jo u rn al qui serait égalem ent rédigé en

♦a uto p sie V olledig, m.u.v. 1859, 1jan.-21 febr. en 1860

français, m ais qui répondrait à u n besoin plus que

- GA ’s-Gravenhage ~ 1851-1854, 1856-1857

jam ais senti dans notre pays”.

- KB ~ 1855, 1859, nr. 2423(22 febr.) - nr. 2687(31 dec.) - UBM, oude collectie ~ 1858 ♦typering Katholiek liberaal dagblad. In h et ‘A v is ’ in

49

het eerste num m er w o rd t uiteengezet, dat h et blad

de Echo d er w a a rh e id s v rie n d 188141884]

beoogt te geven: “les nouvelles intérieures, politiques

*ja r e n 1(1881), {ongen.(5 nov.)} - [1884]1

et com m erciales de notre pays et de ses colonies, ainsi

* uitg ever J.H. van A e lst2

que de l’étranger” .

* plaa ts M aastricht

♦noten

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag) ~ {1(1881), ongen.

(1) V olgen s M es verscheen v a n a f jan . 1861 le Journal

(5 nov.)}

des Pays Bas als voortzetting v a n l'Echo universel. V gl.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ {3(1883),

Gom arius M es, D e k a th o liek e pers van N ederland, 1853­

nr. 35(2 mei)} - {nr. 102(22 dec.)}

188 7 (M aastricht 1887-1888), p. 302.

*

(2) V gl. Beekelaar, p. 144.

* om vang Ingeziene afin.: 4 p.

fo r m a a t E

* a u to p sie 1(1881), ongen.(5 nov.); 3(1883), nr. 35(2 mei),

nr. 36(5 mei) en nr. 102(22 dec.)

48

- SBM

l ’Echo u n iv e rse l d e la p resse ca th o liq u e 1850-1851

* typering Katholiek n ieuw sblad voor M aastricht en

♦jaren ‘Prospectus et spécim en’, [sept. 1850]1; circu­

om geving, dat het liberalism e h eftig bestreed.

laire m et begeleidend schrijven, d.d. 28 nov. 1850

* noten

- 1(1851), nr. 1(14jan.) - nr. 69(26 juni)

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

♦uitg ever J.W. ten Hagen

1884 van B rin k m a n 's adresboek voor den N ederland­

♦plaa ts ’s-Gravenhage

sch en boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, D e N ederlandse

♦ frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

pers v oor en na de a fsch a ffin g va n h e t dagbladzegel in

zaterdag)

1869 (Assen 1969), p. 430).

♦formaat C

(2) In {1(1881), ongen.(5 nov.)} w ord t als uitgever v e r­

♦om vang III

meld: “D ruk J.H. van Aelst, firm a E. Roberts” .

♦redactie [1851 G.H. v a n Soest, hoofdred.]2

[1851 baron K.F. Sirtem a v a n Grovestins, m edew erker]2 ♦rela ties Voortzetting v a n le P u b liciste 3

50

- V oortgezet als l'Echo universel

de Echo v a n h e t Z u id e n 1878-1970

♦litera tu u r G.A.M. Beekelaar, R ond g rondw etsh erzie­

*

n in g en h erstel der hiërarchie. D e H olla n d se ka th o liek e

-

ja r e n 1(1878), nr. 1(1jan.) - 64(1941), nr. 79(30 sept.)1

67(1944), nr. 1(4 nov.) - 93(1970), nr. 103(30 dec.)

87

50. de Echo van het Zuiden

• on dertitel N ieuws- en advertentieblad voor Tilburg,

• a u topsie V olledig, m .u.v. 2(1879); onvolledig inge­

W aalw ijk, K aatsheuvel en om streken, toegew ijd aan

zien: 6(1883) en 7(1884)

handel, industrie en gem eentebelangen

- GA W aa lw ijk

1(1878) -

11(1888), nr. 61(2 aug.)

- NPM ~ ju b ile u m n u m m e r t.g.v. het 50-jarig bestaan

- W aalw ijksche en Langstraatsche courant, toegew ijd

• typering N ieuw sblad voor W aa lw ijk en om geving.

aan handel, industrie en gem eentebelangen2,3 <*>

A an vankelijk niet uitgesproken katholiek, hoew el in

11(1888), nr. 62(5 aug.) - 64(1941)

het eerste n u m m er w a s gezegd: “W ij w illen hopen,

- W aalw ijksche en Langstraatsche courant4 ~

w erken en onder ’s Hemels zegen en bijstan d onze

67 (1944 /45 ) - 93 (1970 )

plannen ten u itvoer trachten te b rengen” (geciteerd

• uitg ever Antoon Tielen (m.i.v. 34(1911): W aalw ijksche

naar het ju b ileu m n u m m er u it 1928). Over de koers van

Stoomdrukkerij Antoon Tielen)

het blad w erd in het n ieu w jaarsn um m er van 1882

-

De eerste tw ee num m ers u it 1878 w erden gedrukt

bij Lutkie en Cranenburg te ’s-Hertogenbosch

gezegd: “Bij elke besch rijvin g echter z a l ‘onpartijdig­ heid’ onze leu ze blijven, en w an n eer eventueel - par

• plaa ts W aa lw ijk

trop de zèle peut-être - w ij in h et beoordeelen van

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

zaken w a t streng zijn , vergeve m en h et ons, gedachtig

dag, gedateerd op donderdag en zondag), m .u.v. w eke­

er aan, dat de b ereiking van ons doel: ‘n u ttig te zijn

lijks in 67(1944/45)

voor de algem eene w elvaart’ bij alles op den voorgrond

•fo r m a a t C ~ 1(1878); D ~ {3(1880)} - 28(1905); E ~

staat” . In d ejaren rond 1900 kreeg het blad een duidelij­

29(1906) - 64(1941); D

ker katholiek cachet.

67(1944) - 68(1945), nr. 44(16

juli); C ~ 68(1945), nr. 45(20 ju li) - 71(1948), nr. 103(23 • om vang V ~ 1(1878) - 19(1896); V I

• noten

(1) In het nu m m er van 27 sept. 1941 w e rd de lezers

dec.); E ~ 72(1948/49) - 93(1970) 20(1897) -

64(1941); I ~ 67(1944); IV ~ 68(1945); VI ~ 69(1946) -

bericht, dat de Echo v a n a f 1 oktober niet m eer zou kun ­ nen versch ijnen ten gevolge v a n de m aatregelen door

93 (1970 )

de Duitse bezetter inzake de papierbeperking. In het

• redactie 18785 L.G. van der Donck, red.

laatste num m er v an 30 septem ber w erd de aandacht

187841899]6Antoon Tielen, hoofdred.

gevestigd op h et N ieu w sbla d voor K a a tsh eu vel, Loon op

[1899^-1970 Jan Tielen, hoofdred.

Zan d en om streken , w e lk blad n og niet door het v er­

1944-{1947} J.A.A. v an den Dungen

schijningsverbod w a s getroffen.

1948-^949} W . v.d. Mee jr., red.-verslaggever

(2) W aaraan toegevoegd: “w aa rin opgenom en de

[?-1970 Peter Gons, red.]6

N oordbraban tsche p o s t” ~ 29(1906), nr. 15(18 febr.) -

[1970 Nico de Gouw, red.-verslaggever]6

nr. 103(30 dec.).

In het ju b ileum n u m m er t.g.v. het 50-jarig bestaan van

(3) In de ondertitel zijn de w oorden “toegew ijd aan

de krant w orden ook nog genoem d “de vroegere v e r­

handel, industrie en gem eentebelangen” n iet opgeno­

slaggever, de heer J. v a n Eijkelenburg” en de “m ede­

m en v a n a f 40(1917), nr. 77(27 sept.) - 45(1922), nr. 30(12

w e rk in g v a n den heer Jos. M. Schellekens (...) en van

april).

den heer A.C. van der Heijden” .

(4) V a n a f 72(1948/49): ‘W aalw ijk se en Langstraatse

• sp ecia le num m ers Jan. 1928: ‘ De Echo van het Zuiden

courant’.

jubileert, 1ja n u a ri 1878-1928’, 20 p. Op 4 ja n . 1928 v e r­

(5) In het ju b ileu m n u m m er u it 1928 w ord t gezegd, dat

scheen nog een aanvullend ju b ileum n u m m er v a n 6 p.

V an der Donck redacteur zou zijn gew eest tot en m et

• bijzon derheden D ejaargan gn u m m erin g loopt gelijk

1880, m aar in de titelkop v a n het blad is zijn naam als

m et het kalenderjaar. De 72e jaa rg a n g begon echter al

redacteur verm eld tot en m et 23ju n i 1878.

in de laatste w e e k v a n december 1948. In 1964 hebben

(6) V gl. h et laatste num m er u it 1970.

de nrs. 1-25 abusievelijk h etjaargan gn u m m er ‘86’ i.p.v.

(7) Op 14 ju li 1895 w e rd de lezers m eegedeeld: “W ij zijn

‘ 8 5 ’.

- dank zij een door ons gesloten overeenkom st m et de

- Vanaf1925 bevat de krant foto’s.

firm a F.B. van D itm ar te Utrecht, in staat, - aan onze

- V a n a fju li 1895 w a s h et voor de lezers m ogelijk zich

ondernem ing de u itg a a f te verbinden v an een geïllu­

te abonneren op het G eïllustreerd zond ag sbla d - Neder-

streerd Zondagsblad”. Dit w eekblad, zo w e rd gezegd,

lan dsche illu stra tie .7 In {1903} w erd en tevens h e t N ieu ­

w il voor elk gezin een vriendelijke, onderhoudende

w e m odeblad en de M u z ik a le bloem lezin g , eveneens u it­

gast zijn , die, door jo n g en oud w elk om geheten, elke

gaven van de Firm aV an Ditmar, aan de lezers geleverd.

w e e k m et steeds klim m end genoegen z a l w orden ont­

• rela ties Hierin opgenom en de N o ord b ra ba n tsch ep o st

vangen.

(1902-[1906])8

(8) Op 11 febr. 1906 w e rd meegedeeld, dat h et recht van

-

uitgave v an de N oordbraban tsche p o s t w a s overgeno­

Opgegaan in het B raban ts dagblad, dat v an a fja n u a ri

1971 m et een aparte editie voor W aa lw ijk en de

m en.

Langstraat gin g versch ijnen .9

(9) In het nu m m er van 23 dec. 1970 w ord t over de

88

51. de Eembode opheffing van het blad het volgende geschreven: “De

- {nr. 104(27 maart)}

laatstejaren is er in de persw ereld heel w a t veranderd,

- Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor het Deke­

vooral in Brabant. Daar hebben tw ee grote com binaties

n aat A m ersfoort, alsm ede voor Baarn e.o. ~

hun acties verdeeld over de provincie en zo kw am en de

{51(1937/38), nr. 10(4 mei)} - 55(1941)

dagbladen v a n het Oosten en Midden-Brabant in Den

• uitg ever [P.S. de Groot ~ 1888]4

Bosch, Tilburg, Eindhoven en H elmond onder een con­

- V ereen iging de Eembode5 ~ [1887, begin april] -

cern, dat ook nog de nieuw sbladen in Heusden, Zalt-

45(1931/32), nr. 86(2 febr.)

bom m el, Tiel, enz. aan zich trok. D e Echo van h e t Zuiden

- Katholieke Stichting de Eembode6

echter bleefbestaan en kon geregelde vooru itgan g con­

nr. 87(5 febr.) - 49(1935/36), nr. 102(20 maart)

4 5 (1931/32),

4 9 (1935/36 ), nr. 103(24

stateren. Tot het bedoelde concern, in casu haar doch­

- Stichting de Eembode

term aatschappij Het Brabants Dagblad, besloot in de

maart) - [1936]7

Langstraat en om gevin g een gratis advertentieblad u it

- NV U itgeversm aatschappij Neerlandia

te geven, dat huis-aan-huis zou w orden bezorgd”.

55 (1941)

Daardoor kreeg de E cho veel m inder advertenties aan­

- D e Eem bode is in h et begin gedurende korte tijd

[1936 ]7-

geboden en z a g zich gedw ongen in te gaan op het aan­

gedrukt te M aastricht8, vervolgens v a n a f {april 1890}

bod tot overnam e door het B raban ts dagblad: “Na rijp

bij A.J. M ichielsen te A m ersfoort en v a n a f eind oktober

beraad hebben w ij tot het laatste moeten besluiten,

1906 in de eigen Stoomdrukkerij de Eembode

gezien ook de steeds stijgende lonen, belastingen, v e r­

• plaa ts A m ersfoort

zekerin gen en onkosten, n iet gepaard gaande m et pas­

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag) ~ [1888]4 -

sende prijsstijgin gen ” .

26(1912/13), nr. 26(28 sept.) tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag) ~ 26(1912/13),

51 de E em bode1 [1887^1941]

nr. 27(2 okt.) - 51(1937/38) w e k e lijk s9 (tot en m et 5 nov. 1938 op zaterdag, daarna

•ja r e n [1887, begin april]2- 55(1941), nr. 25(26 sept.)3

op vrijdag) ~ 52(1938/39)^5(1941) •fo r m a a t E

• on dertitel Katholiek nieuws- en advertentieblad voor

• om vang III ~ {4(1890/91)}-13(1899/1900); IV ~

A m ersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum,

14(1900/01)-25(1911/12); V ~ 26(1912/13)-27(1913/14); V I ~

Bussum ,D riebergen, Eemnes, H arderwijk, H ilversum ,

28 (1914/15)-51(1937/38 ); V ~ 52 (1938 /39 )-53 (1939 /4 0 ); VI

Hoogland, Laren, Leusden, Naarden, N ijkerk Soest,

“ 5 4 (1940 /41 ); II ~ 55 (1941 ) • redactie Niet in het n ieuw sblad verm eld.

Stoutenburg, V eenendaal en Zeist ~ [1888]4 26(1912/13), nr. 26(28 sept.)

[1910-1936 J.J. Thien, dir. en hoofdred.]10

- N ieuws- en advertentieblad voor A m ersfoort en

{1941} J.J.H.A. Bruna, hoofdred. (verm eld v a n a f 9 m ei

om streken ~ 26(1912/13), nr. 27(2 okt.) - 28(1914/15),

1941)

nr. 39(18 aug.)

{1941} J.A.H.M. van Schijndel, plaatsvervanger

- Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor A m ers­

(verm eld v a n a f 9 m ei 1941)

foort en om streken ~ 28(1914/15), nr. 40(21 aug.) -

• sp ecia le num m ers 26(1912/13), nr. 1(6 april 1912): ‘Ons

33(1919/20), nr. 62(31 okt.)

zilveren ju b ile u m ’, 4 p.

- Katholiek n ieuw sblad voor A m ersfoort en om stre­

• bijzon d erhed en De n ieu w eja arg an g b egin t steeds op

ken ~ 33(1919/20), nr. 63(4 nov.)-{35(1921/22), nr. 80(30

1 april.

dec.)}

- V a n a f 52(1938/39), nr. 1(2 april) verscheen op zater­

- R.K. n ieuw sblad voor A m ersfoort en om streken ~

dag de b ijlage de K erk klo kken van St. Joris. K erkberich t

{36(1922/23), nr. 78(2 jan.)} - 40(1926/27), nr. 42(24 aug.)

b ijla g e van de Eem bode, w aa rin kerkberichten van het

- R.K. nieuw s- en advertentieblad voor A m ersfoort en

dekenaat A m ersfoort en v a n de parochie Baarn, “apolo­

om streken ~ 40(1926/27), nr. 43(27 aug.) - 42(1928/29),

getische artikelen, w eten sw aardig allerlei op gods­

nr. 17(29 mei)

d ienstig gebied, on tspanningslectuur”.

- Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor A m ers­

• rela ties Hierin opgenom en v a n a f [1937] h e t W eekbla d

foort en om streken ~ 42(1928/29), nr. 18(1 jun i) -

voor Baarn1

{42(1928/29), nr. 102(22 maart)}

• a u to p sie 4(1890/91) - 55(1941), m .u.v. 1910, april - 1912,

- Katholiek orgaan voor A m ersfoort en om streken ~

maart; 1922; 1926, okt.-dec.; 1929, eind maart; 1936, april

{43(1929/30), nr. 1(2 april)} - 49(1935/36), nr. 102(20

- 1937, april

maart)

-

- Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor A m ers­

• typering Katholiek blad voor A m ersfoort en om ge­

GA A m ersfoort

foort, H oogland en H ooglanderveen, Achterveld,

vin g. Bevat binnenlands, som s ook buitenlands, vooral

Ham ersveld, Leusden en Stoutenburg, Soest, Soester-

echter regionaal nieuw s. Ook godsdienstige beschou­

berg, Baarn en N ijkerk ~ 49(1935/36), nr. 103(24 maart)

w in gen , lijsten v an kerkdiensten, feuilleton e.d.

89

52. Eindhovensch dagblad

• noten

van krachten is n iet gewenst: “W aar echter de U trecht­

(1) A a n de titel is toegevoegd v a n a f {51(1937/38), nr. 10(4

sch e courant, o o k w at A m ersfoortsch en Baarnsch

mei)}: “W aarin opgenom en h e tW e e k b ia d voor Baarn” .

n ieu w s betreft, kan w edijveren m et andere ook plaatse­

(2) V gl. 26(1912/13), nr. 1(6 april 1912): “ ’t Is n u v ij f en

lijke - dagbladen en deze zeer zeker verre overtreft w a t

tw in tig ja a r geleden, dat door eenige Katholieken hier

plaatselijke katholieke berichtgeving aangaat, zou het

ter stede het tevoren w è l overw ogen plan tot stichting

n iet redelijk zijn daarnaast nòg een katholiek dagblad

v a n een K atholiek N ieuw s- en Advertentieblad voor

op te richten, dat uiteraard denzelfden inhoud zou heb­

A m ersfoort en om streken in een daad w erd om gezet.

ben. Een en ander heeft ons ertoe gebracht om de Eem ­

(...) Onder leiding v an de toenm alige Zeereerw . heeren

bode voortaan ’t karakter v a n ‘algem een’ n ieuw sblad te

pastoors der beide parochieën constitueerde zich de

ontnem en, doch er u itsluitend een locaal blad van te

V ereen iging De Eembode, die, nu een kwart-eeuw gele­

m aken, bestem d om als zoodan ig gelezen te w orden,

den het eerste nu m m er van het orgaan der Katholieken

n iet in de plaats doch n aast het bestaande dagblad” .

v a n A m ersfoort en om streken De Eembode rond zon d”.

(lo) V gl. de Eem bode, 5o(l9s6/s7), nr. 12(is mei), ‘In

(3) In het nu m m er van 26 sept. 1941 w ord t gezegd, dat

m em oriam J.J. Th ien ’ (origineel in b ezit van m evr. A.

er v a n a f 1 okt. geen papier m eer zal w orden geleverd

Thien, Am ersfoort; fotokopie in KDC).

voor het drukken van de Eem bode en de u itgave z a l der­ h alve w orden gestaakt. Daaraan w ord t toegevoegd “dat de band tusschen lezers en redactie bew aard kan b lij­

52

ven. Im m ers de katholieke U trechtsch e couran t heeft

E in dh ovensch d agb la d 119124198o}

sedert b ijn a v ijfja r e n in ons gebouw zijn Am ers-

• ja r e n 1(1912), [nr. l(beginjan.)]2- 27(1941), nr. 229^1

foortsch bureau gevestigd en genoem d blad zal, zoo

okt.)S

goed in zijn verm ogen is, de taak v an de Eem bode over­

-

nem en. M en zal er de rubrieken in aantreffen, w elke

{68(l98o), nr. so8(sl dec.)}

h et karakter van de Eem bode bepaalden”.

• on d ertitel A lgem een nieuws- en advertentieblad ~

[28(1944/45), 19 sept.]4, 28(1944/45), nr. 1(21 sept.) -

(4) V gl. B rin k m a n 's adresboek voor den N ederlandschen

6(1917), nr. 245(2S okt.) - 8(1919), nr. 75^1 maart)

boekhandel, 1888 (vgl. J.M.J.H. Hemels, D e N ederlandse

- Dagblad Oost-Brabant ~ 52(1964), nr. 82(6 april) -

pers voor en na de a fsch a ffin g van h e t dagbladzegel in

55(1967), nr. 122(26 mei)

1869 (Assen 1969), p. 431).

- Dagblad voor Oost-Brabant

(5) In het ‘In M em oriam [Mattheus Henricus Pel]’ in

mei) - {68(l98o), nr. so8(sl dec.)}

26(1912/13), nr. 6(11 mei) w ord t gezegd, dat in hoofdzaak

• uitgever NV Eindhovensch D agblad (verm eld t/m

55(1967), nr. l2s(27

aan zijn in itiatief de V ereen iging De Eembode haar

{4(1915), nr. s(5 jan.)})

ontstaan dankt.

- NV Drukkerij H erm es5 ~ 1915 - 52(1964), nr. 81(4

(6) V an 45(1931/32), nr. 87(5 febr.) - nr. 91(19 febr.): R.K.

april)

Stichting de Eembode.

- Eindhovense Dagbladen Combinatie N V 6

(7) D e Eem bode zou in de jaren tw in tig in b ezit zijn

nr. 82(6 april) - {68(l98o)}

gew eest v a n NV Futura. Na de dood v an J.J. Thien in

- Het Eindhovensch dagblad nam v a n a f 6 april 1964

52 (l964 ),

m ei 1936 w e rd de krant verkocht aan NV Neerlandia. Bij

deel in de Brabant Pers en in de Zuid-Oost-Pers7

de verkoop w erd bepaald dat Neerlandia gedurende

• plaa ts Eindhoven

d riejaa r recht had op de A m ersfoortse kerkberichten.

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

Toen Neerlandia er echter toe overgin g om de drukkerij

•fo r m a a t E, m .u.v. D-formaat ~ 1944, sept. - 1948,

de Eembode te verkopen aan een niet-katholiek, w erden

m edio sept.

de kerkberichten voortaan niet m eer afgestaan (mede­

• om vang VI

deling van m evr. A. Thien, vraaggesp rek 5 ju n i 1986).

• redactie [1912 - ca. 1914 W . Schippers, red.]8

(8) V gl. 26(1912/13), nr. 6(11 mei), ‘In M em oriam [Mat­

[l9l2-{l9S7} F.A. van den Heuvel, red.]9

theus H enricus Pel]’: “M et zijn helderen b lik z a g hij

l9l5-[ca. 1916]9W . Küppers, dir.-hoofdred.

spoedig in, dat ’t noodzakelijk w a s De Eembode, tot dan

[? - ca. 1916 A. Rete, hoofdred.]9

te M aastricht gedrukt, in A m ersfoort ter perse te leg­

[ca. 19i 6]8-1919 Frans H oefnagels, dir.-hoofdred.“

gen” .

1919-192S L. M okveld, hoofdred. (na het v ertrekvan

(9) In 51(1937/38), nr. 104(29 maart), ‘A a n onze lezers’

H oefnagels zou M okveld ook de functie v an directeur

w ord t gezegd dat de Eem bode “ slechts tw eem aal per

hebben w aargen om en 9)

w eekversch ijn en d , hoezeer als locaal blad populair,

192S-195S A. Jurriaan Zoetm ulder, dir.-hoofdred.

als algem een n ieuw sblad niet m eer kan voldoen. V an ­

[l925]-l968 Steph. Zoetm ulder ([1925^ .1927, l9so-l94l

daar ook, dat u it den lezerskrin g n og al eens stem m en

red.; l945-l95S chef-red.; l95S-l968 hoofdred.)

opgingen om de Eem bode dagblad te doen w orden. W e

[?-l94l Ernest M ichel, red.]11

hebben dat rijpelijk overw ogen”. M aar een versp illin g

[?-l94l Jan de V ries]11

90

52. Eindhovensch dagblad ?-{1945} Jos. L.M. Lodewijks, lid van de redactie

1945 en tot en m et 1959 b lijft dit de datum w aarop de

(verm eld tot en m et 27 nov. 1945)11

n ie u w e ja arg an g begint. D ejaargan gn u m m erin g v e r­

1944-1945 kolonel Highly, m ilitair m edew erker

sprin gt v an 34(1951/52), nr. 309(20 sept.) naar

{1944}-1945 Th. van Dartel, lid der redactie (vermeld

38(1952/53), nr. 1(22 sept.) en v an 38(1952/53), nr. 306(19

v a n a f 3 nov. 1944)

sept.) naar 43(1953/54), nr. 1(21 sept.). De 49stejaargan g

1945 T. Swart, lid der redactie

(1959/60) loopt door tot en m et nr. 107(23 jan.), w aarop

{1945} W . V lijm incx, lid der redactie (verm eld tot en

v o lg t 48(1960), nr. 20(25 jan.). V oortaan is d eja argan g­

m et 27 nov. 1945)

n u m m erin g gelijk aan het kalenderjaar. Tot en m et

[1947H1980} Ton Brouw ers (vanaf 1947 red. regio-ed.,

52(1964), nr. 81(4 april) b lijft in de titelkop ook verm eld

red. buitenland, parlem entair red., v a n a f 1953 hoofd-

staan de jaargan gn u m m erin g “n a de opheffing 1941” .

red.)

- V an af1924bevat de kran tfoto’s.12

1953-1964 A.P. Moll, dir.

- A ls kopbladen verschenen H elm ond sch dagblad,

1964-1968 dr. Richard Mooren, hoofdred.

1919-^929], de P eelbode 13 en H elm o n d s dagblad, 1964-

1964-1969 N.J.J. v an H ussen, dir.

{1980} (vgl. E indhovens dagblad, 87(1963), nr. 203(30

[1966]-1971 A. de M ug (vanaf 1966 chef-red., v a n a f 1969

aug.)).

adj. hoofdred.) (vgl. 56(1968), nr. 307(31 dec.))

- V a n a f {aug. 1945} verscheen er een stad- en een

{1967}; 1970-1972 m r. P.G. Sijpkens (in 1967 verm eld als

streekeditie . In 1968 verscheen de krant m et drie edi­

adj. dir.; 1970-1972 dir.)

ties, te weten: 1) Stad Eindhoven; 2) Geldrop-Valkens-

1967-1969; 1972-1974;1977-{1980} drs. J.A.M. van Tienen

w aard; 3) Veldhoven-Kem pen (vgl. de Journalist,

(1967-1969 adj. dir.; 1972-1974 en 1977-^980} dir.)

19(1968), nr. 18(21 okt.), p. 407).

1974-1977 J.W. Oltheten, dir.

- In de m aand a ugu stu s 1917 w e rd door het M ilitair

1977-^980} J. Scholten, dir.

Gezag aan het Eindhovensch dagblad een v ersch ijn in gs­

• sp ecia le num m ers 18(1928), nr. 256(2 nov.): speciaal

verbod van acht dagen opgelegd n aar aanleiding van

num m er t.g.v. het ingebruiknem en v an een nieuw e

het hoofdartikel ‘Hoe lan g nog?’ in de krant v an 30 ju li,

zestienzijd ige rotatiepers, 36 p., w aa rin een bijdrage

w aa rin duidelijk stelling w a s genom en tegen de Duit­

van Ravo [=F.A. v an den Heuvel], ‘U it de kinderjaren

sers. Het artikel begon m et de zin: “ De b eul h eeft zijn

van ons blad ’

w e rk verrich t” . Het M ilitair Gezag achtte h et ontoelaat­

- 24(1934), nr. 35(10 febr.): ‘Extra b ijvoegsel van het

baar “m et het oog op de strikte neutraliteit die Neder­

Eindhovensch dagblad ter gelegenheid van het gereed­

land gedurende den gansche oorlog h eeft in acht geno­

kom en v a n het nieu w e E.D.gebouw’ [aan de K eizers­

m en (...) een der strijdende partijen te betitelen m et de

gracht]

nam en als door U in u w dagblad van 30 ju li w erd

- Bijlage bij 47(1957/58), nr. 296(13 sept.): ‘Openings­

gedaan”. Na v ier dagen w erd de sch orsin g echter al

n u m m er’, t.g.v. de opening v a n het nieu w e gebouw op

w e e r opgeheven. V gl. 6(1917), nr. 188(18 aug.): ‘Extra

de Kleine Berg, 32 p.

nu m m er bij gelegenheid van de opheffing der schor­

- Bijlage bij 55(1967), nr. 123(27 mei): ‘E in dho ven sdag ­

sin g van ons blad ’.

blad. N ieuw bouw Pers 27 m ei 1967’, t.g.v. opening van

- V a n a f 29 m ei 1941 kreeg het Eindhovensch dagblad

n ieu w gebouw van de krant en ingebruiknem ing van

gedurende v ier w eken een verschijnin gsverbod opge­

96-zijdige rotatiepers, 48 p.

legd van de Duitse bezetters. Dit gebeurde als straf­

- Op 13 okt. 1978 verscheen een extra editie t.g.v. het 25-

m aatregel op een sarcastisch artikel van redacteur

ja r ig hoofdredacteurschap van Ton Brouw ers. In het

S.H.A.M. Zoetm ulder in de krant van 1 m ei (vgl. René

Gem eentearchief H elmond w o rd t een exem plaar

V os, N ie t voor publica tie. D e legale pers tijd en s de D u it­

bewaard, w aarop in potlood is genoteerd: “Deze krant

s e b e ze ttin g (Am sterdam 1988), p. 141-142). In het NPM

is niet verspreid onder de abonnés en lezers”. De extra

is a an w ezig een pam flet gedateerd 29 m ei 1941: “A an

editie kw am tot stand buiten m edew eten en buiten v e r­

onze abonné’s! W ij deelen U Ed. hierdoor mede, dat ons

antw oordelijkheid v a n de jubilerende hoofdredacteur

blad gedurende een m aand niet m ag versch ijn en ”. Na

- Bijlage bij 67(1979), nr. 274(20 nov): ‘Eindhovens dag­

27(1941), nr. 124(28 mei) v o lg t nr. 125(30 juni).

blad 100.000’, i.v.m. 100.000e abonnee, 40 p.

- V a n a f 19(1929), nr. 289(13 dec.) tot en m et ju li 1931 v er­

• bijzon derheden D ejaargan gn u m m erin g versprin gt

scheen op v rijd ag de b ijlage Vrijdagavond, w aa rin de

van 14(1925) naar 16(1926). Z ow el 1937 als 1938 hebben

rubrieken ‘Letterkundige kroniek’, ‘Tooneel en film ’,

h etjaargan gn u m m er ‘ 27’. De 28ejaargang beslaat

‘ M uziek’ en ‘ Geschiedenis en folklore’. Bij het eerste

1939, de 29ejaargang loopt v a n ja n . tot aan het eind van

nu m m er van dit letterkundig bijblad w e rd gezegd, “dat

de m aand septem ber 1940. Dan sprin gt d eja argan g­

bij de groote toenam e van ons aantal abonné’s en voor­

n u m m erin g terug van 29 naar 27. De 27ejaargang

al m et het oog op het gehalte en de on tw ikkelin g onzer

loopt dan door tot en m et 31 okt. 1941. De 28e jaa rga n g

lezers” de rubriek letteren en k u n st “ju is t in ons aan

b egin t m et het b evrijdingsnum m er, de 29e op 22 sept.

k u n st zoo arm e stad, een behoorlijke v erzorgin g m eer

52. Eindhovensch dagblad

91 dan verdiende” . V a n a f ju li 1931 w erden de kunstbijdra-

Eindhovensch dagblad, 27(1937), nr. 61(13 maart)

gen niet m eer afzond erlijk in een bijlage, m aar in het

- S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Dagbladconcentratie-kamp

hoofdgedeelte van de krant afgedrukt.

anno 1941 in Brabant. W aarom het Eindhovensch dag­

-

blad veertig jaren geleden verdw een ’, in: Brabantia,

De krant had op zaterdag achtereenvolgens de v o l­

gende bijlagen: Zondagsblad. B ijv oegsel Eindhovensch

30(1981), p. 213-221 en ‘W elk doel heiligde w elk e m idde­

dagblad ~ 8(1919), nr. 85(12 april) - 13(1924), nr. 268(15

len? V ee rtigjaa r geleden in de Brabantse persw ereld’,

nov.); Zondagsblad. Bijvoegsel van: Eindhovensch dag­

ibidem , 31(1982), p. 49-58

blad, H elm ondsch dagblad en P eelbode ~ 16(1926), nr.

- J.M.P. van Oorschot, Eindhoven, een sam enlev in g in

31(6 febr.) - 21(1931), nr. 2(3jan.) [vanaf 18(1928), nr.

verandering (Eindhoven 1982), p. 994-1001

23(28 jan.) vervallen de w oorden “Helm ondsch dagblad

- J.L.G. van Oudheusden, J.A.M. Verboom , H erstel- en

en Peelbode” u it de titel]; E.D. bijvoegsel voor za terdag ~

vernieuw ingsbew eging in h e t bevrijde Zuiden. Eind­

21(1931), nr. 8(10 jan.) - 27( 1937), nr. 55(6 maart); Voor

hoven, 's-H ertogenbosch en W a a lw ijk 194 4 -194 5 (Til­

vandaag en m orgen. G ratis zaterdagavond bijvoegsel

b u rg 1977. Bijdragen to t de g esch ied en is van h e t Zuiden

van h e t Eindhovensch dagblad

27(1937), nr. 61(13

van N ederland, nr. 38), p. 60-65

maart) - 27(1940/41), nr. 116(17 m ei 1941). Dit zaterdag-

- Xavier de Baar, ‘ De katholieke pers in Eindhoven,

bijvoegsel bood aan van kelijk vooral ontspanningslec­

1900-1920’, in: Jaarboek van h e t K a th o liek D ocu m en ­

tuur, m aar v a n a f jan . 1931 bevatte h et ook m eer popu­

ta tie C entrum , 18(1988), p. 251-258

lair-w etenschappelijke en praktische onderwerpen,

- In h et StreekarchiefZuid-Oost Brabant te Eindhoven

w an t, zo w erd betoogd, “de krant [is] niet m eer u itslu i­

is in m anuscript aanw ezig: S.H.A.M. Zoetm ulder, Spie­

tend o f in h oofdzaak een n ieuw sbron m et een bepaalde

g el ener sam enlevin g . D e dagbladen van Eindhoven t ij­

godsdienstige en politieke strekking, m aar de krant

dens de D u its e b e ze ttin g , 1940 -1944, 575 p.

h eeft zich ook geleidelijk ontw ikkeld tot een orgaan ter

* a u topsie 1(1912), nr. 93(16 april), nr. 126(25 mei), nr.

algem eene populaire voorlich tin g” (vgl. 21(1931), nr.

276(21 nov.); 2(1913), nr. 109(13 mei) en nr. 115(20 mei);

8(10 jan.)). V a n a f 45(1955/56), nr. 94(7 jan.) verscheen

3(1914), nr. 189(17 aug.) - 1980 (jan. 1915 m et lacunes en

opnieuw als w ekelijks zaterdagbijvoegsel Voor van ­

1948, sept. ontbreekt; 1915-1923, 1934-1936 , 1940-1945 en

daag en m orgen. Blijkbaar w a s reeds enkelejaren onder

1959-1961 op microfiches)

deze titel om de tw ee w eken het bijvoegsel verschenen,

- NPM ~ 1912, nr. 126 en 1915, nr. 6

m aar zo w erd in h et num m er v a n 7 jan . 1956 gezegd:

- Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven ~ alle

“ De groeiende om vang v a n de Zaterdagse Krant gedu­

overige afleveringen

rende de afgelopen jaren is er keer op keer oorzaak van

* typering K atholiek dagblad voor Eindhoven en om ge­

gew eest, dat het kleine bijvoegsel, om technische rede­

vin g, dat een vooruitstrevender standpunt innam dan

nen op onze persen in de grote krant m oest m eedraai­

de E in dhoven sche couran t en de M e ier ijsch e courant.

en. Het verloor daardoor zijn karakter van bijvoegsel

Toen in 1919 de nieu w e hoofdredacteur L. M okveld zich

en leverde bovendien voor de lezer de narigheid op, dat

tot de lezers richtte, sch reef hij dat het Eindhovensch

hij z e lf het blaadje m oest open snijden”. Het bijvoegsel

dagblad “op de eerste plaats principieel katholiek” zou

u it d ejaren vóór 1956 kon niet in autopsie w ord en geno­

trachten te zijn . Hoewel de krant uitgesproken katho­

men. Voor vandaag en m orgen verscheen tot en m et

liek w as, w en ste h et geen censor in dienst te hebben.

52(1964), nr. 81(4 april). V a n a f 6 april 1964 tot en m et 27

Daardoor w erd de krant door de kerkelijke overheid

aug. 1966 luidde de titel van het b ijvoegsel W eek uit.

en igszin s w an trou w en d in de gaten gehouden. In 1941

-

h ie f de krant z ich z e lf op, toen het w erd gedw ongen om

N aast dit eigen zaterdagbijvoegsel verscheen er

v a n a f [1927] tot en m et [1937] ook een geïllustreerd zon-

m et de E in d hoven sche en M e ier ijsch e couran t sam en te

dagbijvoegsel, dat verm oedelijk door een andere u itge­

w erken in een de D uitsers w elgezin de richting (vgl.

v e r w erd geleverd. In de titelkop van het Eindhovensch

noot 3). Bij gelegenheid v a n de opening v an h et nieuw e

dagblad is er v a n a f 19 febr. 1927 sprake v a n O ns bijblad,

gebouw op 13 sept. 1958 om schreef de hoofdredacteur

later O ns g eïllu streerd bijblad. Voor het laatst is dit b ij­

Brouw ers het redactioneel beleid als volgt: “Het gew e­

blad verm eld in jan . 1937. In h et Streekarchief Zuid­

tensvol verklaren van [het] n ieu w s en w a a r nodig het

Oost Brabant, Eindhoven is h et zondagbijvoegsel niet

toetsen ervan aan de norm en van w aarh eid en recht,

m eegebonden. W el is er in het NPM één aflevering: O ns

zoals deze op godsdienstig terrein verankerd zijn in

bijblad. G eïllustreerd b ijv oegsel van h e t Eindhovensch

het Christendom , en voor ons m eer speciaal in de

dagblad, 17 dec. 1932.

geloofs- en zedenleer van de Katholieke Kerk, aan w ie r

• rela ties V oortzetting van de Peel- en Kem penbode

apostolaatstaak w ij ons deelachtig w eten, en op

-

w ereld lijk terrein in de dem ocratische levensbeschou­

H ierin opgenom en N ieu w eE in d hov en se krant

(van af 1964)

w in g ”. Zes ja a r later toen de krant gin g sam enw erken

• litera tu u r Ravo [pseudoniem v a n F.A. v an den Heu­

in de Brabant-Pers w e rd gesteld, dat er geen verande­

vel], ‘W andelingen door het heden en verleden ’, in:

rin g zou kom en in “de roep v a n on ah an k elijk h eid in

92

53 . Eindhovensche courant de berichtgeving en de b esch o uw in g”, w elk e het blad

(6) In septem ber 1963 verkocht m evr. M ignot u it W as­

bij traditie heeft. Deze houding w ord t im m ers gega­

senaar, eigenaresse van D rukkerij H erm es, alle aande­

randeerd, zo verklaart de krant door “een door christe­

len aan de NV CEBEMA, opgericht door de fam ilie Teu-

lijke dem ocratische beginselen gedragenjournalistie-

lin gs (vgl. de besch rijvin g v a n h et Bra ba n ts dagblad).

ke verantw oordelijkheid” .

De N ieu w e E indhovense K ra n t w a s reeds in b ezit van de

♦noten

fam ilie Teulings en op 7 septem ber 1963 w erd in het

(1) V a n a f 30(1947/48), nr. 291(4 sept. 1948): Eindhovens

Eindhovens dagblad meegedeeld, dat onderhandelin­

dagblad. V a n a f 13 m aart tot en m et dec. 1937 w a s aan de

gen tu ssen de tw ee Eindhovense kranten hadden

titel toegevoegd: “w aa rin is opgenom en de Peel- en

geleid “tot het b eslu it in de toekom st n auw te gaan

K em penbode” .

sam enw erken”. Deze sam en w erking leidde tot een

(2) B egindatum afgeleid van de afleveringsnum m e-

fu sie tu ssen de beide dagbladen, w elk e in gin g op 6

ring.

april 1964 en in de krant van 28 m aart w erd aangekon-

(3) In de krant v an 30 sept. 1941 w erd de lezers bericht,

digd. De naam v an de NV N ieuw e Eindhovense Krant

dat ten gevolge v a n de reorganisatie v a n de Nederland­

w e rd op 2 april 1964 gew ijzigd in Eindhovense Dagbla­

se dagbladpers het Eindhovensch dagblad dreigt te w o r­

den Combinatie NV (vgl. A k te n betreffen de N a a m lo oze

den opgeheven. Er w ord t n og u itstel verkregen van

V ennootschappen. Bijvoegsel van de N ederlandse

tw ee w eken, vervolgens verlen gd tot 1 novem ber. In

sta a tscou ra n t, 1964, nr. 88(8 mei), NV-nr. 1937).

oktober w ord en m et de Ein dhoven sche en M eierijsch e

(7) V oor de Brabant Pers en de Zuid-Oost-Pers, zie de

couran t fusiebesprekingen gevoerd, die voor het Eind­

besch rijvin g v an het B rabants dagblad.

hovensch dagblad n egatief verlopen. In de krant van 30

(8) V gl. S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Een opm erkelijkjourna-

okt. w o rd t gem eld, dat de “ons opgelegde fusieplannen

listenleven: W .A.A. Schippers, een Kem pische dorps­

m et de NV Drukkerij de M eierij, uitgeefster v a n de

jo n g e n ’. In: Brabantia, 28(1979), p. 84-86.

E in dhoven sche en M e ier ijsch e courant, ten gevolge van

(9) V gl. Ravo.

ter elfder u re opgetreden com plicaties geen voortgang

(10) H oefnagels w ord t in de titelkop als directeur v er­

hebben” . Op 31 oktober sch rijft Zoetm ulder zijn

m eld van 1 april tot en m et 24 nov. 1919. In de krant van

afscheidsartikel, w aa rin hij spreekt over niet te aan­

1 april 1919 sch rijft M okveld in zijn w elkom stw oord,

vaarden consequenties, w aardoor de fu sie niet is door­

dat H oefnagels de laatstejaren n aast zijn redacteur­

gegaan. In h et eerste nu m m er na de b evrijdin g kw am

schap ook de leiding der redactie heeft gevoerd.

hij op de opheffing terug en schreef: “W an t w ij voorza­

(11) V gl. S.H.A.M. Zoetm ulder in Brabantia.

gen, dat elk daadw erkelijk contact m et het D agblad van

(12) In 13(1924), nr. 274(22 nov.) w ord t de abonnees m ee­

h e t Zuiden slechts kon beteekenen h et verleenen van

gedeeld, dat voortaan op zaterd ag een geïllustreerde

hand- en spandienst aan den D uitschen overw eldiger

w eekk ron iek w ordt opgenom en m et actuele foto’s van

en de landverradende N.S.B. om dat de eisch gesteld

de b elangrijkste gebeurtenissen der afgelopen w eek.

w as, dat deze nieu w e krant geredigeerd zou moeten

Het zondagsblad z a l om technische redenen vervallen,

w orden positiefvolgen s ‘de nieu w e orde’”. V olgens

m aar de gew one rubrieken daarvan kom en terug in het

V an Oorschot h eeft Zoetm ulder pas v a n a f het m om ent

blad, w aa rin de fotopagina is opgenom en.

dat hij z a g zijn krant niet m eer te kunnen redden, de

(13) V an de P eelbode kon geen enkele aflevering in

door de Duitsers gestelde eis tot positieve gezindheid

autopsie w ord en genom en. In h et Eindhovens dagblad

tegenover de bezetter als de reden gebruikt, w aarom

van 30 aug. 1963 is verm eld, dat de P eelbode v a n a f 1912

hij u itgave v a n zijn krant eigener b ew eg in g zou heb­

gedurende en kelejaren als ‘ speciale editie’ v a n het

ben gestaakt (vgl. V an Oorschot, p. 1001).

Eindhovensch dagblad zou zijn verschenen. In M. van

(4) In ‘B evrijdin gsnum m er’ 1954, [18 sept.], p. 6 een

Meerdervoort, H e t bolw erk van den blin den pionier (Hil­

zeer onduidelijke facsim ilé van het eerste num m er na

v ersu m 1936), p. 84 w ord t de P eelbode een kopblad van

de bevrijding, 19 sept. 1944. In h et num m er v an 21 sept.

het Eindhovensch dagblad genoemd.

1944 w o rd t verteld dat dit feestelijke b evrijdin gsn u m ­ m er niet w e rd verspreid w egen s h et onverwachte o ffen siefva n de Duitsers.

53

(5) De NV Drukkerij H erm es w a s op 11 dec. 1914 opge­

E in dh oven sch e co u ra n t 1900-^915]

richt door de sigarenfabrikant R.P.P.A.M. M ignot en

•ja r e n 1900, proefnrs. (23 en 30 sept.)

advocaat m r. H.J. Passtoors. De NV stelde zich ten doel:

- 1900, nr. 1(7 okt.) - [1915, eind ju n i]1

“h et m aken v a n drukw erken, u itgaven van eene cou­

* on d ertitel N ieuws- en advertentieblad voor: Eindho­

rant en al w a t daarm ede verder in verband staat” (vgl.

ven, Gestel, Stratum , Strijp, Tongelre, W oensel, enz.

A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V ennootschappen. Bij­

enz. enz. ~ 1900 - {1905, nr. 323(18 maart)}

voegsel v an de N ederlandsche sta a tscou ra n t, 1914,

- Volksblad voor Eindhoven en om streken ~ {1908,

nr. 306(31 dec.), NV-nr. 1253).

nr. 3(8 jan.)}

93 -

5 4 . Eindhovensche en M eierijsche courant R.K. Volksblad voor Eindhoven en om streken ~

♦noten

{1910, nr. 40(5 april)} - {1913, nr. 129(4 nov.)}

(1) Het eerste num m er v a n de M e ier ijsch e courant,

* uitg ever V an N unen en Co ~ 1900-^905]2

w aa rin de E in dhoven sche couran t w a s opgenom en, is

- V an Nunen en V ervoort ~ [1906P41908]2

van 1ju li 1915.

- A.J.M. V ervoort

[1909 ]2-[1915]

* plaa ts Eindhoven

(2) Gegeven ontleend aan S y t h o ffs adresboek voor den N ederiandschen boekhandel.

*fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag)

(3) V gl. M. v an Meerdervoort, H e t bolw erk van den b lin ­

~ 1900 - 1901, nr. 29(14 april)

den p ionier (H ilversum 1936), p. 83.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag, w aarvan h et zaterdagnum m er gedateerd op zondag) ~ 1901, nr. 30(17 april) - nr. 66(1 sept.)

54

w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag) ~ 1901, nr.

E in dh ovensche en M eie rijsch e co u ra n t 1930-1941

67(8 sept) - 1903, nr. 175(26 sept.)

♦ja r e n 74(1930), nr. 1(2jan.) - 84(1941), nr. 255(31 okt.)

tw eem aal per w e e k (dinsdag en zaterdag) ~ 1903, nr.

♦on d ertitel Dagblad voor Eindhoven en Noordbrabant

175(sic)(3 okt.) - {1905, nr. 323(18 maart)}

" 74(1930), nr. 1(2jan.) - nr. 74(28 maart)

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

♦uitgever NV Drukkerij De Meierij

[1907 -1915]2

♦plaa ts Eindhoven

•fo r m a a t E

♦ frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

* om vang II ~ 1900; V ~ 1901; IV ~ 1902-^903}

♦formaat E

* redactie 1903-^905} W illem Schippers, hoofdred.

♦om vang VI

(verm eld v a n a f 3 okt. 1903)

♦redactie [1930^-1940 A.J.M. Vervoort, dir. en hoofd-

[ca. 1906-1915 A.J.M. Vervoort, hoofdred.]3

red.

* bijzon derheden In de titelkop w ord t tot en m et 1901,

1940-1941 Huub A.A.M . Vervoort, dir.

nr. 71(28 sept.) verm eld dat advertenties gratis w orden

1940-1941 Adriaan J.Th.J.M. V ervoort jr., w aarn . hoofd-

opgenom en in de D e D om m el- en A abode, ‘N ieuws- en

red.

Advertentieblad voor: Boxtel, St. Oedenrode, Veghel,

[{1940}-1941 A.F.M. Raymakers, c h e f red.]2

Schijndel, Oisterwijk, enz. enz. enz.’.

♦sp ecia le num m ers 74(1930), nr. 75(29 maart): feest­

- V a n a f oktober 1902 w a s het voor de lezers m ogelijk

n um m er bij gelegenheid v an de ingebruiknam e van

zich te abonneren op het G eïllustreerd w eekblad, dat

een nieu w e rotatiepers en nieu w e h uisvestin g

uitgegeven w erd door de V ennootschap Geïllustreerd

- 76(1932), nr. 96(23 april): ‘Feestnum m er bij gelegen­

W eekblad Roetemeijer, W itstijn & Co te Am sterdam

heid v an het 75-jarig bestaan van ons blad ’, 64 p.

(zie de afzonderlijke beschrijving).

♦bijzon d erhed en V a n a f 74(1930), nr. 75(29 maart) tot en

* rela ties Opgegaan in de M e ier ijsch e courant

m et 75(1931), nr. 101(30 april) verscheen op zaterdag,

* a uto p sie 1900-1903; 1905, nr. 323(18 maart); 1908,

later op donderdag, h et b ijvoegsel P a ts m et hum or,

nr. 3(8 jan.); 1910, nr. 40(5 april); 1913, nr. 56(15 mei) en

korte verhalen, raadsels.

nr. 129(4 nov.)

- De krant kreeg tijdens de eerste dagen van de bezet­

-

NPM ~ 1905, nr. 323

tin g in m ei 1940 een publikatieverbod opgelegd. Na

-

Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven ~ alle

83(1940), nr. 111(11 mei) v o lg t nr. 112(17 mei). Ook in

overige ingeziene afleveringen (op microfiche)

novem ber van hetzelfde ja a r m ocht de krant geduren­

* typering K atholiek n ieuw sblad voor Eindhoven en

de enkele w eken niet verschijnen naar aanleiding van

om geving. Het nu m m er v an 3 okt. 1903, w aa rin W illem

een kritisch artikel over de onjuiste voorlichting door

Schippers voor het eerst als hoofdredacteur is verm eld,

de Duitsers. Na nr. 259(5 nov.), in w elk e aflevering het

bevat een hoofdartikel ‘W at w ij w ille n ’, w aa rin w ord t

gew raakte artikel w a s geplaatst, verscheen de krant

gezegd, dat de krant w il zijn: “Een volksblad, in een-

pas opnieuw m et nr. 260(2 dec.). De krant opent op 2

voud igen en gem akkelijken trant geschreven, dat zal

dec. m et een ‘Ten afscheid’ v an A.J.M. Vervoort, die

trachten zich tot een vrien d te m aken in het ch ristelijk

aftreedt als directeur en hoofdredacteur. Hij roept in

gezin, zoo w el bij den w erkm an als bij den boer en den

zijn afscheidsw oord op tot een “onder alle om standig­

burger. (...) Hand aan hand m et de R.K. Volksbonden en

heden w erkelijke b elevin g van het Katholicism e, diep

andere Katholieke V ereen igingen w en schen w ij

ervan overtuigd, dat h et Katholicism e de eenige red­

zooveel m ogelijk w erk za am te zijn aan de stoffelijke en

d in gsplan k is voor onze, op een storm zee van dw aalbe­

zedelijke verheffin g v an den w erkm ansstan d, zonder

grippen, ten ondergang bedreigde w ereld!” .

te vergeten, dat de m aatschappij ook andere klassen

♦rela ties Voortzetting v an de M e ier ijsch e courant

kent, w ie r belangen evenzeer behooren te w orden

- V oortgezet als D agblad van h e t Zu id en 3

behartigd”. De Katholieke K erk w o rd t erkend “als de

♦litera tu u r S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Dagbladconcentra-

zie l en de grondveste der w aarh eid ” .

tie-kamp anno 1941 in Brabant. W aarom het Eindho-

94

55. de Elf provinciën ven sch dagblad vee rtig jaa r geleden verdw een ’, in: Bra-

voor het Katholieke V o lk v a n Nederland” . De grote

bantia, 30(1981), p. 213-221 en ‘W elk doel heiligde w elke

katholieke bladen zijn im m ers voor m enigeen te duur,

m iddelen? V eertigjaa r geleden in de Brabantse pers­

“en z e m et tw eeën o f drieën lezen h eeft zijn b ezw aren ”.

w ereld ’, ibidem , 31(1982), p. 49-58

De kleine katholieke bladen “vullen zich over het alge­

- J.M.P. v a n Oorschot, Eindhoven, een sa m en lev in g in

m een te veel m et onbeduidende nieuw tjes, dan dat zij

verandering (Eindhoven 1982), p. 994-1001

een ernstige strekking m et kracht op den voorgrond

- In het StreekarchiefZuid-Oost Brabant te Eindhoven

kunnen stellen”. Bovendien h eeft niet ieder tijd dage­

is in m anuscript aanw ezig: S.H.A.M. Zoetm ulder, Sp ie­

lijks een blad te lezen: “Een tijdlang houdt m en het vol,

g el ener sam enleving. D e dagbladen van Eindhoven t ij­

m aar het gaat op den duur niet, en het einde is, dat m en

dens de D u its e b e ze ttin g , 1940 -1944, 575 p.

niet m eer leest, o f al zoekende zijn keus v estig t op

• a uto p sie V olledig

gevaarlijke lectuur”. Het b lijft nodig en de E lfprovin-

- Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven

ciën w il daaraan bijdragen “om in alle lagen der m aat­

• typering Katholiek streekdagblad voor Eindhoven en

schappij m ede te w erken tot de v ervu llin g van den

de M eierij. Onder leiding v a n A.J.M. V ervoort - door

w en sch des H. Vaders: A lles h ernieuw en in C hristus” .

Rogier één der laatste integralisten genoem d - voer de

• noten

krant een principieel katholieke koers en keerde zich

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

fel tegen de N.S.B. In december 1940 w erd V ervoort

1906 van S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

opgevolgd door zijn zoon Huub, overtuigd aanhanger

boekhandel. In de P ius-alm an ak b lijft de titel opgeno­

van de N ieuw e Orde. De krant kw am sindsdien steeds

m en tot en m et de u itgave v a n 1919.

m eer in Duits vaarw ater terecht. • noten

(1) V gl. 76(1932), nr. 96(23 april), ‘Feestnum m er’.

56

(2) V gl. 83(1940), nr. 261(3 dec.) en 84(1941), nr. 255(31

G astelsch e co u ra n t {1919}-{1924}

okt.).

•ja r e n {13(1918/19), nr. 1249(30 m aart 1919)} -

(3) In h et laatste num m er v a n 31 okt. 1941 w ord t de titel­

{19(1924/25), nr. 1921(22 nov.)}

w ijz ig in g aan de abonnees meegedeeld. A an het

• uitg ever Firm a M. Hopstaken

betreffende bericht is toegevoegd: “Overigens z a l er

• plaa ts Oudenbosch

niets aan - en in ons blad veranderen”.

- Tevens een bureau van redactie en adm inistratie te Oud-Gastel •fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

55

dag, gedateerd op zondag)

de E lf p ro vin cië n 1904-^906] •

ja r e n 1(1904/05), nr. 1(23 sept.) - [1906]1

•

fo r m a a t E

• om vang [VI]

• on dertitel W eekblad voor het katholieke Nederland

• redactie Niet in het blad verm eld.

• uitg ever Uitg. V an Dam & V an der M arck

• bijzon d erhed en D ejaargang- en afleveringsnum m e-

• plaa ts Culem borg

rin g zijn gelijk aan die van de O uden bossche courant.

•fr e q u e n tie w ekelijks (vrijdag)

- Kopblad van de O uden bossche courant.

•fo r m a a t D

• a u to p sie 13(1918/19), nr. 1249(30 maart) en nr. 1259(4

• om vang 4 p.

m ei 1919), incidentele num m ers van 15(1920/21) en

• redactie Niet in het tijd schrift verm eld.

16(1921/22), en 19(1924/25), nr. 1921(22 nov.). De afleverin­

• rela ties V olgen s B rin k m a n 's adresboek voor den

gen zijn m eegebonden in de O uden bossche courant.

N ederlandschen boekhandel, 1888-1889 verscheen reeds

- Streekarchivariaat de M arkkant, depot Oudenbosch

in deze ja re n te Culem borg een blad onder de titel de E l f

• typering Kopblad v a n de O uden bossche couran t voor

provinciën m et als ondertitel ‘Volksblad voor alle stan­

Gastel en om liggende dorpen.

den. Goedkoopst w eekblad van Nederland’ (vgl. J.M.H.J. Hemels, D e N ederla ndse pers voor en na de afscha ffin g van h e t dagbladzegel in 1869 (Assen 1969),

57

p. 432 ).

G a ze t v a n L im b u rg 1945-1955

• a uto p sie 1(1904/05), nr. 1(23 sept.), nr. 2(1 okt.); 2(1905),

•ja r e n 1(1945), nr. 152(15 maart) - 110(1955), nr. 227(30

nr. 40(7 okt.)

sept.)

- NPM

• on d ertitel Provinciaal dagblad ~ 5(1948), nr. 1267(2

• typering W eekblad m et n ieu w s u it binnen- en buiten­

aug.) - 110(1955), nr. 227(30 sept.)

land. In het openingsartikel ‘A an de Katholieken van

• uitg ever Stichting V eritas

Nederland’ w ord t gezegd, dat er n og altijd grote

- NV Uitgevers-M ij Neerlandia ~ [1949, 1 dec.]1-

behoefte bestaat “aan degelijke, goedkoope lectuur

110(1955 )

58. Geïllustreerd weekblad

95 • plaa ts M aastricht

nam . In de N ieu w e Lim burger v a n 20 jan . 1970 verhaalt

- V a n a f 3ju li 1950 z ijn bijkantoren verm eld te Heer­

M athieu Berden: “Op ’n vroege m orgen in jan u a ri 1950

len, Kerkrade, Sittard, Roerm ond en Venlo

stapte hij [= A. Laudy] de redactie in de M aastrichtse

• fr e q u e n tie zes m aal per w e e k (niet op zondag)

W olfstraat binnen en g in g aan het w erk. Ik hoor hem

• fo r m a a t D ~ 1(1945) - 4(1947), nr. 711(18 jan.); E <*>

nog zeggen: ‘Och, ik heb m e laten overhalen om hier

4(1947), nr. 712(20 jan.) - 110(1955)

zes m aanden een beetje leiding te kom en geven, m aar

• om vang VI

dan m oet het ook gedaan zijn , w a n t ik ben een oud

• redactie 1945 M. D uyzings

m an ’ ”.

1945 Loe M aas

(3) In de krant van 1 septem ber 1955 w e rd de n aam sw ij­

1945 R. Renckens

z ig in g reeds aangekondigd: “Het w oord Gazet (...)

1945 J. v an Term

appelleert niet voldoende aan het taalbesef v a n het

1945 L. V eugen

gehele Lim burgse volk. In een bepaald gedeelte v a n ons

1945 J. W intraecken

gew est begroet m en het als een in het dagelijks spraak­

1945-1946 W . Goldschm itz, w aarn . hoofdred.

gebruik opgenom en w oord, elders is het evenw el niet

1945-1946 Stef Kleijn, dir.

vergroeid m et het taaleigen, vertolkt h et niet zu iver het

1945-1946 Fons Tuinstra, hoofdred.

begrip dagblad” .

1947-1950 Chr. G. M atser, politiek hoofdred. (vermeld tot en m et 1ju li 1950) [1950-1955 A. Laudy, hoofdred.]2

58

• bijzon derheden Jaargang 1 loopt tot en m et 1(1945), nr.

G e ïllu stre erd w e e k b la d 1902-^903}

348(6 nov); ja a rg a n g 2 v an 2(1945), nr. 349(7 nov.) tot en

• ja r e n Prospectus (onged.)

m et 2(1945), nr. 393(31 dec.). Daarna loopt de jaargang-

- 1(1902/03), nr. 1[4 okt.] - {nr. 52(26 sept.)}

n u m m erin g gelijk m et het kalenderjaar. Na 9(1952), nr.

• uitgever V ennootschap Geïllustreerd w eekblad

2353(26 maart) v o lg t 107(1952), nr. 74(27 maart), w a a r­

Roetemeijer, W itstijn & Co

m ee d ejaargan gn u m m erin g w e rd voortgezet v an de

• plaa ts Am sterdam

voorloper v a n vóór WO II, de Lim burger koerier.

•fr e q u e n tie w ekelijks

• rela ties V oortzetting van Verita s (1944-1945)

•fo r m a a t C

- Voortgezet als de N ieuw e Lim burger (1955-1971)3

• om vang VI

• litera tu u r J. Brauer, J. Driever, ‘Krantenstrijd in

• redactie Niet in het blad verm eld.

M aastricht, 1944-1949. Is er nog plaats voor Neerlan-

• bijzon d erhed en Het eerste nu m m er is ongedateerd;

dia?’, in: S tu d ies over de so cia a l-econ o m ischeg eschiede­

het tweede num m er h eeft als datum: 11 okt. 1902. De

n is van Lim burg, 28(1983), p. 64-91

p aginering loopt per hal ja a r . In nu m m er 27 van 4 april

• a uto p sie V olledig

1903 b egin t de pagin erin g opnieuw bij pagina 1.

-

- Het w eekblad w e rd aan verschillende kranten gele­

SHC

• typering K atholiek dagblad voor (voornam elijk Zuid-)

verd. In de prospectus w e rd hierover gezegd: “Wij

Lim burg. In het eerste n u m m er van 15 m aart 1945

m eenen dat ons blad ook bij u itstek geschikt is om als

sch reef de redactie dat de G a zet w ild e zijn “een krant

Zondagsblad aan couranten te w orden verbonden. (...)

v a n Lim burg, een afspiegelin g v an w a t er leeft in ons

De kosten door u te m aken, om u w en abonnées dit blad

gew est, en verdedigster v an haar b elangen”. Fel w erd

gratis aan te bieden, kunnen ruim schoots bestreden

u itgevallen naar de Lim burger koerier: voor de G a zet

w orden u it de opbrengst der advertentiën die gij plaat­

staat w in s t niet op de eerste plaats. Reserves zullen

sen kun t op een om slag, door u om h et blad te maken,

w ord en gebruikt voor de m odernisering v a n het

w aarop dan tevens gedrukt kan w orden Geïllustreerd

b e d rijf en “voor de kw alitatieve verheffin g v a n de Lim-

W eekblad. Gratis b ijvoegsel o f Zondagsblad v an ...” .

b u rgsch e pers, die voor, en tijdens den oorlog door een

Het blad w erd in elk geval geleverd aan de Eindhoven-

w an sta ltig product, dat u itsluitend bestond om het

sch e couran t en de N ieu w e koerier.

alleenzaligm akend dividend, een zoo bedenkelijke

• a u topsie prospectus en 1(1902/03)

reputatie had”.

- NPM ~ prospectus en 1902, nr. 8 in m ap ‘ Geïllu­

• noten

streerd w eekblad’; 1902, nr. 2 in m ap ‘de N ieuw e koe­

(1) Op 1 dec. 1949 droeg de Stichting V eritas h et recht

rier’; 1902, 8 nov. in m ap ‘Eindhovensche courant’

v a n u itgave v an de krant over aan Neerlandia. Zie voor

- Bibliotheek A rn h em ~ 1902/03

de overnam e van de krant door N eerlandia en het v e r­

• typering Geïllustreerd w eekblad, dat w e lisw a ar niet

geefse v erzet v a n Veritas: Brauer, Driever, p. 78-87.

van katholieke h uize is, m aar w e l aan verschillende

(2) V gl. Biografisch w oordenboek van N ederland, dl. 2

katholieke kranten w e rd geleverd. In de prospectus

(Am sterdam 1985), p. 342-344, s.v. A. Laudy. Laudy w a s

w ord t het w eekblad als v o lg t aangeprezen: “N iettegen­

reeds 75 jaar, toen hij het hoofdredacteurschap op zich

staande de ongeloofelijk lage prijs, z a l de u itvoering

59. Geïllustreerd weekblad voor Nederland voor geen der bestaande bladen in dit genre onderdoen,

96 concern u itgegeven Zondagsblad aan de lezers v ers­

integendeel, deze overtreffen, voorn am elijk doordat

trekt. Zie de b esch rijvin gen v a n O ns zon d a g sbla d / de

voor ieder nu m m er steeds nieu w e cliché’s, speciaal

Spaarnestad en de opvolgers.

voor dit blad zullen vervaard igd w orden. (...) M et de

• a u to p sie 1(1918/19), nr. 1(21 sept.), nr. 2(28 sept.), nr.

m eeste zo rg zullen w ij w aken voor Godsdienstige o f

5(18 okt.), 2(1919/20), nrs. 1, 3-7, 10-13, 15-16, 24-25, 29, 36,

Politieke onderwerpen, die aanstoot kunnen geven; de

39-41, 48; 3(1920/21), nrs. 2, 4, 9, 11-14, 17-19, 21-24, 26, 27,

inhoud z a l steeds zóó zijn , dat een ieder, er een

31, 33, 5(1922/23), nrs. 1-4, 10, 12, 15, 17, 18, 22-25, 27, 28;

onschuldige, aangenam e verpoozin g in z a l vind en ” . In

4 0 (1923/24 )-4 8 (1931/32)

de N ieuw e koerier v an 25 sept. 1902 w erd over h et w eek ­

- UBU, collectie Thom aasse ~ 1918/19, nrs. 1 en 2;

blad geschreven: “H oewel dit blad fraa i geïllustreerd

1922/23-1931/32 (meegebonden bij h e t C entrum , w a a r­

w ordt, z a l h et toch in h oofdzaak tekst bieden, w a t ons

v an 1922/23 slechts incidenteel)

bij de steeds toenem ende behoefte aan lectuur het voor­

- NPM ~ 1918/19, nr. 5

naam ste toeschijnt”. In vergelijk in g m et andere geïllu ­

- KDC ~ 1919/20-1920/21 en 1922/23 (met lacunes)

streerde zondagsbladen bevat het G eïllustreerd w eek­

- KB ~ 1923/24-1931/32 (meegebonden bij h e t Centrum )

blad inderdaad m eer tekst en m inder illustraties.

-

GB Rotterdam ~ 1923/24-1931/32 (afzonderlijk gebon­

den) • typering Geïllustreerde u itgave van h e t C entrum ,

59

w aarop de lezers van deze krant en v an andere bladen

G e ïllu stre erd w e e k b la d v o o r N ed erlan d 1918-1932

van NV Futura zich konden abonneren. In het inlei­

•ja r e n 1(1918/19), nr. 1(21 sept.) - 48(1931/32), nr. 14556(7

dend artikel in het eerste nu m m er w ord t gezegd, dat de

mei)

keuze der illustraties m et uiterste zo rg z a l geschieden.

• uitg ever NV D agblad en Drukkerij het Centrum 1

Daaraan w ord t toegevoegd: “En w ij zu llen onze lezers

• plaa ts Utrecht

niet bij voorkeur vergasten op kiekjes van het gru w e­

•fr e q u e n tie w ekelijks

lijk oorlogsbedrijf, v a n brandende steden o f in puin

•fo r m a a t D ~ 1(1918/19) - 45(1928/29), nr. 13402(28juli);

geschoten gebouwen, v a n al-vernielende tanks o f van

B ~ 45(1928/29), nr. 13408(4 aug.) - 48(1931/32)

in den loopgravenstrijd afgem artelde soldaten. Het

• om vang VI

overgrootste deel van ons v o lk is het b eschouw en van

• redactie Niet in het blad verm eld.

dergelijker lugubere voorstellin gen oprecht beu

• sp ecia le num m ers 5(1923/24), nr. 40: ‘ De Katholieke

geworden. (...); m en w il w e e r eens andere koppen zien

Universiteit. Korte levensbeschrijving der n ieu w ­

dan steeds w e e r vechtgeneraals; m en zoekt in dezen

benoem de hoogleeraren en lectoren’

gejaagden tijd m eer zijn gem oedsrust te hervinden in

• bijzon derheden Tot en m et {5(1922/23)} kende het

de besch ouw in gen van het ru stig schoone in natuur en

w eekblad een eigen jaargan gn um m ering, w elk e liep

kunst” . In de eerste jaa rg a n g zu llen afbeeldingen

van septem ber tot en m et september. De ingeziene afle­

geplaatst w orden v a n alle kerkgebouw en in Nederland.

verin gen u it de jare n n a 1923 hebben h et jaargangver-

In h et zondagsblad zullen w orden opgenom en boeien­

loop en de -num m ering van h e t C entrum , m aar h et is

de verhalen, “echte Room sche volksverh alen van

m ogelijk dat het zondagsblad m et zijn eigen jaargang-

opbouw ende strekking”, een rubriekw etensw aardig-

n u m m erin g aan de lezers van andere kranten w erd

heden m et w enken op allerlei gebied en een puntdicht.

geleverd. De doorlopende p agin an u m m erin g per ja a r­

• noten

gan g begon tot en m et december 1929 steeds in septem ­

(1) Tot en m et december 1926 w a s ook NV Futura v er­

ber; v a n a f ja n u a ri 1930 echter m et h et eerste num m er

m eld als uitgevende instantie.

van het nieu w e kalenderjaar. - Het G eïllustreerd w eekblad w e rd ook aan andere b la­ den geleverd. In het eerste nu m m er u it 1918 w erd

60

gezegd, dat het zondagsblad ook aan andere door Futu­

G e ïllu stre erd z o n d a g sb la d v o o r K a th o lie k e n 11898-

ra u itgegeven bladen, zoals de Voorhoede, de V olksba-

1929

nier en h et A lg em een land- en tuinbouw blad zo u w o r­

•

den verstrekt. V oor de lezers van de Grondwet w as

• uitg ever NV Dagblad de Tijd

v a n a f 1 oktober 1919, toen deze krant in b ezit kw am van

• plaa ts Am sterdam

Futura, tot [juni 1921} een gereduceerd abonnem ent

•fr e q u e n tie w ekelijks (zondag)

m ogelijk op h et weekblad.

•fo r m a a t C

• rela ties Voortzetting v a n h et Zondagsblad van h et

• om vang V

Centrum (zie de b esch rijvin g van h e t Centrum )

• redactie Niet in het blad verm eld.

ja r e n 1(1898/99), nr. 1(3 ju li) - 1929, nr. 52(31 dec.)2

- Toen het Centrum in m ei 1932 w a s overgegaan in

[1898-^909} F.A. v an den Heuvel, hoofdred.]3

handen van de Spaarnestad, w e rd voortaan het door dit

• bijzon d erhed en Na 4(1901/02) ontbreekt dejaargang-

97

61. Geïllustreerd zondagsblad - Nederlandsche illustratie

n um m ering. De jaa rga n gen lopen van ju li tot en m et

aan te w akkeren en levendig te houden” . Het blad w il

ju n i. D ejaargan g 1924/25 loopt echter v an nr. 1(29 ju n i

een katholiek w eekblad zijn, “gew ijd aan letterkunde,

1924) tot en m et nr. 28(4 jan . 1925), w aarop nu m m er 1(11

w etenschap, politiek en gezonden hum or” . M et in gang

jan.) v a n de n ieu w eja arg an g volgt. V oortaan b egin t de

van jan u a ri 1925 onderging het blad een ‘gedaantever­

n ie u w e ja arg an g steeds m et het kalenderjaar.

andering’. Het accent kw am duidelijker op ontspan­

-

n in g te liggen. De directie presenteerde h et blad als

Dit zondagsblad van de Tijd w erd ook aan andere

kranten en tijdschriften geleverd, bijv. in d ejaren 1900

“een w ekelijksch ontspanningsblad v a n den eersten

en 1901 aan het jon geren tijdschrift U tile dulci,4 aan de

rang: (...) Leuke, onderhoudende novellen, v aa k geïllu ­

N ieuw e H a arlem sch e couran t (1906-1907), aan de N ieu ­

streerd door geestige krabbels, boeiende grootere v e r­

w e Leidsche couran t en verm oedelijk ook aan haar

halen, bevattelijke artikelen over de nieu w ste ontdek­

opvolger de L eidsche courant.

kingen o f andere w etenschappelijke onderwerpen, k ri­

-

Het zondagsblad verscheen v a n a f 1902 tevens onder

de titel G eïllustreerd w eekblad voor K a th o liek en en

tische o f h um oristische besch ouw in gen over de feiten van den dag; m erkw aardigheden over tooneel en goede

w erd onder deze titel aan een aantal kranten buiten

films, gezellige rubrieken voor dam es en h u isvrou ­

Am sterd am geleverd. In het NPM bevinden zich van

w en, de kinderrubriek ‘Onze b laad jes’ (...)” .

dit G eïllustreerd w eekblad voor K a th o liek en tw ee proef­

• noten

num m ers van 22 en 29 dec. 1901 en de afleveringen:

(1) M et in gan g van 1925 vervalt “voor Katholieken”.

1902, nr. 1(5 jan.), 1903/04, nr. 7(16 aug.) en 1918, nr. 6(10

(2) In het num m er v a n 31 dec. 1929 w ord t zow el in de

febr.). De inhoud v a n deze afleveringen is identiek aan

vrouw en- als kinderrubriek ‘Onze b laad jes’ gezegd dat

die van het G eïllustreerd zond ag sbla d voor K a th o liek en .

dit het laatste n u m m er v an het zondagsblad is. De

In het NPM bevindt zich tevens een m et de hand

redactrice van de vrouw en pagin a, C.M., w e rp t een

geschreven notitie, w aa rin w ord t m eegedeeld dat het

tevreden terugblik. Zij h eeft 15 a 16 ja a r aan het zo n ­

G eïllustreerd w eekblad voor K a th o liek en te Am sterdam

d agsblad gew erkt en in die tijd is “ook in katholieken

w ord t gedrukt aan de Drukkerij v an het Dagblad De

krin g (...) de overtuigin g m eer en m eer zich gaan v esti­

Tijd en dat h et blad dient als zondagsblad van v ersch il­

gen, dat het onverantw oordelijk is onze m eisjes op te

lende katholieke bladen, die buiten A m sterdam w o r­

voeden u itsluitend voor een huishoudelijke taak, die

den uitgegeven.

haar w ellich t in het leven niet eens op de schouders

-

w ord t gelegd. De kinderen op te voeden, “op zien ko­

De titelkop voor het blad w erd in 1898 ontworpen

door R.A. van de Pavert (vgl. ‘Onze titel-versiering’, in:

m en”, w achtend, gaat niet aan. Ook onze m eisjes m oe­

1(1898/99), nr. 1(3 juli)). M et in gan g v a n 1925, nr. 1(11

ten een nuttige plaats in de m aatschappij innemen.

jan.) w e rd een nieu w e strakke titelkop ingevoerd.

H aar eerste plaats is de plaats als v ro u w in het gezin,

• a uto p sie V olledig

liefst als moeder. M aar hoevelen kom en niet daartoe.

-

UBN ~ allejaargangen, m.u.v. 1916/17

Hoeveler roeping is ’t ook niet. Die moeten óók door de

-

UBU, collectie Thom aasse

w ereld. Onze v ro u w kunnen w e in ons katholiek soci­

1916/17

• typering Geïllustreerd zondagsblad van de Tijd en de

aal m aatschappelijk streven niet m eer m issen ”.

M o rg en p ost dat ook aan andere bladen w e rd geleverd

(3) V gl. G eïllu streerd zond ag sbla d voor K a th o liek en ,

onder de titel G eïllustreerd w eekblad voor K a th o liek en .

1908/09, nr. 38(21 maart), p. 300.

In de M o rg en p ost v a n 21 m ei 1898 w erd h et blad aange-

(4) V gl. N.H. Bischoff, Persbiografie 80 ja a r Kerkrade,

kondigd als een zondagsblad dat z a l bevatten: “platen,

1894-1974 (Sittard 1978), p. 87-88.

portretten, kaarten en beknopte verhandelingen, betrekking hebbende op de gebeurtenissen van den dag in het buiten- en binnenland, w ekelijks een politiek-

61

satirieke plaat, geïllustreerde novellen, tal v a n andere

G e ïllu stre erd z o n d a g sb la d - N e d erlan d sch e illu ­

afbeeldingen m et bijschrift, geïllustreerde en niet-geïl-

stra tie [1891]-[1942]

lustreerde anecdoten, prijsraadsels, schaakrubriek

•

enz. enz.”. In het eerste num m er v an 3ju li 1898 w ord t

• on d ertitel W eekblad voor katholieke h u isgezin n en 3

over de ‘roeping’ van het blad gezegd, dat het ernaar

• uitgever Firm a F.B. v a n Ditm ar

w il streven “bij onze talrijke lezers, - terw ijl w ij m et

dec.]4

ja r e n [1(1891/92), nr. 1(eind dec. 1891)]1- [1942, ju n i]2

hen de belangrijke politieke en m aatschappelijke

-

gebeurtenissen v a n den dag bespreken en hun aan­

jan.]4 - [1942, juni]

[1(1891/92)] - [1907,

NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia ~ [1908,

dacht vestigen op hetgeen w eten sch ap en kun st groots

• plaa ts Utrecht

en schoon opleveren, - tezelfder tijd den eerbied voor

•fr e q u e n tie w ekelijks

h et heilige, den eerbied voor het w ettige gezag, en daar­

•fo r m a a t C

door als v a n z e lf de genegenheid voor onzen Heiligen

• om vang VI

V ader te Rome en voor ons V orsten hu is en Vaderland

• redactie Niet in het blad verm eld.

98

61. Geïllustreerd zondagsblad - N ederlandsche illustratie • bijzon derheden De n ie u w e ja arg an g begon aanvanke­

de Steen berg sch e courant, het V enloosch w eekblad

lijk in het m idden o f aan het eind v a n de m aand decem ­

(van af 1892) en zijn opvolger het V enloosch nieuw sblad,

ber. V a n a f [1908] verspron g de jaargan gn u m m erin g,

aan Zela n d ia (vanaf 1901), de Z oom (van af 1898) en aan

w aarm ee de n u m m erin g gelijk gin g lopen m et die van

de Z u id -W illem sva a rt (van af 1895). Het G eïllu streerd

de N ederlandsche illu stra tie . V a n a f [31(1920)] liep de

zond ag sbla d w e rd ook aan niet-katholieke kranten

jaa rg a n g gelijk m et h et kalenderjaar.

geleverd, onder m eer aan: de A a n w ijzer, het A d verten ­

- Het G eïllustreerd zondagsblad is een nevenuitgave

tieblad v oorH u n sin g o en om streken , het A d verten tie­

van de N ederlandsche illu stra tie , ‘ Geïllustreerd n ieuw s

blad voor de provincie Friesland, de A m sterd a m sch e cou­

van den dag’. De N ederlandsche illu s tra tie begon te v er­

rant, het D a g elijksch nieuw s- en advertentieblad, ‘Och­

schijnen op 16 nov. 1889 en beoogde vo lgen s het eerste

tendblad voor de Noordelijke provinciën’, de F a m ilieb o­

num m er: “(...) elke w e e k een v ra a g stu k v a n h et oogen-

de, de N ieu w e G orinchem sche courant, de Provinciale

b lik te behandelen, de b elangrijkste en nieuw ste

G eldersche en N ijm eeg sch e couran t en de V eendam m er

gebeurtenissen eenigszin s u itvoerig te bespreken o f

cou ra n t .

kortelijk m ede te deelen, onze m annen v a n beteekenis

-

op het gebied van staatkunde, w etenschap, letteren en

onder de titel G eïllu streerd fa m ilieb la d en w e rd als

kunsten aan onze lezers voor te stellen. W ij w illen aan

zodan ig als zondagsblad aan de lezers verstrekt v a n de

De N ederlandsche illu s tra tie is ookverschenen

alles, w aa rin de m an en v rou w v an besch aving belang

U trechtsch e couran t en v an de H ilversu m sch e courant

kan en - naar den eisch van onzen tijd, die v eelzijd ig­

en haar kopbladen.6 In het proefnum m er van 7 jan.

heid verlan gt - m oet stellen, eene plaats inruim en, zij

1892 w ord t gezegd, dat het blad zich zal beijveren,

het ook eene bescheidene, w a n t w ij m ogen niet eenzij­

“ steeds een w elkom e gast te zijn , die, zich niet inlaten­

dig w e ze n en ons blad tot geen bepaald vakblad op een

de m et ernstige vraagpunten, de voornaam ste gebeur­

o f ander gebied m aken”. Toen de N ieuw e koerier begon

tenissen van den dag in beeld en sch rift z a l brengen en

m et het leveren v a n het G eïllustreerd zond ag sbla d w erd

zijn en lezers een uitgezochte keur van lectuur en gra­

nadrukkelijkverklaard, om alle m isverstand te v erm ij­

vu ren z a l aanbieden, belangw ekkend voor ieder die

den, daar gew aarsch u w d w erd tegen de N ederlandsche

belan g stelt in hetgeen om h em heen geschiedt” .

Illustra tie: “Deze Illustratie h eeft niets gem eens m et

-

de nieu w e ondernem ing van ons Zondagsblad” . Het

nen onder de titel de I llu s tr a tie en w erd onder deze titel

De N ederlandsche illu s tra tie is bovendien versch e­

Zondagsblad z a l een goede en nuttige lectuur v ersch af­

geleverd aan onder m eer de Lim burger koerier (vanaf

fen voor “onze katholieke Lim burgsche h u isgezin ­

okt. 1899) en de U trechtsch e couran t (aanvankelijk v er­

nen” . De inhoud w a s echter w e l degelijk identiek aan

scheen het zondagsblad voor de U trechtsch e courant

die v a n de N ederlandsche illu stra tie . Op het Nederlands

o.d.t. G eïllu streerd fa m ilieb la d - zie hierboven) V an de

Persm useum te A m sterd am is m et u itzonderin g van

Illu s tr a tie konden w orden in gezien een aantal afleve­

de m eeste num m ers van de eerste jaa rg a n g de N eder­

rin gen u it 1899/1900 en u it 1905/06.7 De afleveringen

lan dsche I llu s tr a tie volled ig aanw ezig: 1(1889/90), nr.

bestem d voor de Lim burger koerier hebben als onderti­

1(16 nov.) tot en m et 53(1942), nr. 26(28 juni). In h et laat­

tel ‘W eekblad voor katholieke h u isgezin n en ’. De afleve­

ste num m er is de m ededeling geplakt: “Op order der

rin g voor de U trechtsch e couran t h eeft op de om slag de

Duitsche b ezettin g is in h et oorlogsjaar 1942 de uitgave

ondertitel ‘Geïllustreerd n ieu w s van den dag’.

van De Ned. I llu s tr a tie gestaakt moeten w orden. In

- Er verscheen ook een beknoptere uitgave, w aarin

1942 zijn 26 n um m ers verschen en (is 1e h a lja a r)”.

een deel van de tekst en de afbeeldingen w e rd overge­

- Het blad w erd onder m eer aan de volgende kranten

nom en. Deze w e rd onder m eer als G eïllu streerd bijblad

en hun eventuele kopbladen geleverd: de A m ste lb o d e

aan h e t N ieu w sbla d van h e t Zu id en geleverd en in 1908

(van af 1893), de E cho van h e t land van C u yk (van af 1892),

tegen de afspraak in ook aan de N ieu w e Z eeu w sch e cou­

de Echo van h e t Zuiden (van af ju li 1895), de G raafsche

rant (zie aldaar).

couran t (van af 1892), verm oedelijk aan de Grondwet

-

(van af 1898), aan h e t Kan ton W eert (vanaf 1892), de

ook geregeld uitgenodigd zich te abonneren op twee

L eid sch eco u ra n t (vanaf 1892 tot en m et 1902), de L im ­

andere u itgaven v a n de Firm a V an Ditm ar en v an Neer-

burger koerier (in 1892)5, de L im burgsche aankondiger

landia: M u z ik a le b loem lezin g ,8en h etN ie u w e mode-

De lezers v a n h et G eïllu streerd zond agsblad w erden

(van af 1892), de M e ier ijsch e couran t (van af 1892), de

blad .9

N ieuw eB reda sche couran t (van af 1892) en zijn opvolger

• litera tu u r V oor de N ederla nd se illu stra tie , zie: J. He­

het Dagblad van N oord-Brabant, aan de N ieuw e D elft-

m els, R.Vegt, H e t g eïllu streerd e tijd sch rift in N ed er­

sch e couran t (vanaf 1893), de N ieuw e koerier (vanaf

land. Bron van ken n is en verm aak, lu s t voor h e t oog.

1892), verm oedelijk aan de N ieuw e Z eeuw sch e courant

B ibliografie. Deel 1: 1840 -1945 (Am sterdam 1993), p. 313­

(van 1905-1908 en [1920-1923]), aan de Provin ciale Noord-

316.

b ra ba n tsch een 's-H ertog enb ossch ecouran t (van af 1912),

• a u to p sie 1892, nr. 1 (V enloosch w eekblad ); 3(1893/94),

de Scheldebode (van af {1893}), de Stad O ss (van af {1898}),

15 april (de A m stelb od e) en 16 dec. (de N ieu w e koerier);

6i. Geïllustreerd zondagsblad - Nederlandse illustratie

99 7(1897/98) (Venloosch w eekblad ); 8(1898/99) (de Stad

echter ook als te neutraal bekritiseerd. Zo sch reef de

Oss); 9(1899/1900) (Venloosch nieuw sblad ); 15(1905/06)

M a a sb od e op 13 dec. 1903: “Het is zoow at eisch des tijds,

en 20(1908/09) (de Zuid-W illem svaart); 28(1916/17)

om de feiten v a n den dag ook in beeld te moeten aan­

(Steenbergsche courant); 29(1917/18), nr. 7(10 febr.) -

schouw en. Daaraan w ord t ook door kath. bladen v o l­

30(1918/19), nr. 1(29 dec.) en 36(1925), nr. 1(4 jan.) -

daan, m aar n u w ord t in Utrecht een geïllustreerd Zon­

nr. 41(11 okt.) (Provinciale G eldersche en N ijm eeg sch e

d agsblad gedrukt, dat m et veran d erin g van hoofd,

courant); 41(1930^44(1933) en 47(1936) (Nieuw e D elft-

dient als uitspann in gslectuu r voor bladen van de

sch e courant)

m eest uiteenloopende richting. V andaar om allem ans

-

Dagblad voor Noord-Limburg, V en lo ~ 1892, nr. 1

vrien d te blijven, dat er m et Christelijke feesten een

-

NPM ~ 1893/94, 15 april (map ‘de Am stelbode’) en

stukje gefantaseerd w ord t m et een heel dun laagje

16 dec. (map de ‘N ieuw e koerier’)

Christelijk vernis en Christelijke zedenleer; dat er dik­

-

w ijls plaatjes en aardigheden in voorkom en, die in een

UBN ~ 1897/98; 1899/1900; 1905/06; 1908/09; 1917/18,

nr. 7 - 1918/19, nr. 1; 1925, nrs. 1-41; 1930-1933; 1936

1898/99

-

Jan Cunencentrum , Oss

-

Drukkerij V erm eulen, Steenbergen

fatsoen lijk K atholiek gezin er niet door kunnen”. ♦noten

1916/17

(1) Verm oedelijk w erd de N ed erla nd sche illu stra tie

• typering Geïllustreerd w eekblad, dat w e lisw a ar niet

v a n a f eind dec. 1891 aan verschillende kranten gele­

v a n katholieke h uize is, m aar w e l aan verschillende

verd, die het illustratieblad onder de titel G eïllu streerd

katholieke kranten w erd geleverd. De abonnees van de

zond agsblad voor ... [titel van de kran t] aan h u n lezers

N ieuw e Bredasche couran t w erd op 1jan . 1892 het nu t en

verstrekten. Deze datum is afgeleid u it de jaargang-

de noodzaak v an h et geïllustreerd zondagsblad als

n u m m erin g en u it de om standigheid dat zo w el de

v o lg t uiteengezet: “Onder de eischen des tijds, onder de

Graafsche courant, de N ieuw e koerier als de E cho van h et

behoeften van den ontw ikkelden en beschaafden

land van C u yk v a n a f dat ogenblik de m ogelijkheid

m ensch, neem t de illustratie in den laatsten tijd eene

boden zich op het zondagsblad te abonneren.

voornam e plaats in. Niet genoeg dat telegraaf en tele­

(2) De nevenuitgave N ederlandsche illu s tra tie b leef in

foon in een oogw en k van het eene eind der w ereld naar

elk geval verschijnen tot en m et 28 ju n i 1942. Het is niet

h et andere tijding brengen v a n de m eest belangrijke

geheel zeker o f dit ook gold voor de u itgave onder de

gebeurtenissen, die een oogenblik daarna door m iddel

titel G eïllu streerd zond agsblad.

v a n de drukpers den volke w orden bekend gemaakt;

(3) Deze ondertitel kw am verm oedelijk slechts voor op

niet genoeg dat een heirleger v an jou rn alisten dag aan

een deel v a n de oplage. Hij w erd aangetroffen in het

dag, niet zelden des nachts, b ezig is om de nieu w sbe­

zondagsblad voor de Z u id -W illem sva a rt (1905/06).

richten spoedig en in den m eest aantrekkelijken vorm

(4) Op 1ja n u a ri 1908 w erd de NV Uitgevers-M aatschap-

voor de pers gereed te m aken, neen in deze eeuw van

pij Neerlandia opgericht (vgl. de besch rijvin g van de

stoom en electriciteit w e n sch t m en nog iets anders.

U trechtsch e courant, noot 1).

N aast de zakelijke verm elding, w en sch t m en de aan­

(5) Op 15 dec. 1892 sch reef de Lim burger koerier: “Een

schouw elijke voorstellin g van hetgeen in de w ereld

ja a r geleden stelden w ij het G eïllu streerd zond agsblad

voorvalt. De geïllustreerde w eek- en m aandschriften

voor onze lezers verkrijgbaar. M en kende het blad niet.

voorzien in deze behoefte” . De lezers van de Graafsche

Een paar proefnum m ers w aren niettem in voldoende

couran t w erd op 2jan. 1892 het zondagsblad aanbevo­

om ons circa 3500 abonné’s op het blad te bezorgen. Nu

len als een blad “h etw elk even d egelijk van inhoud als

heeft h et G eïllu streerd zond agsblad naar veler m ening

aantrekkelijk van vorm , alles in zich vereenigt, w a a r­

n iet beantw oord aan de verw achtingen, die m en er aan­

door het aan de strengste eischen v a n een ontw ikkel­

van k elijk v an m ocht koesteren. M en vond h et saai en

den sm aak z a l beantwoorden. (...) De hr. P.W. van de

onbeduidend. Het aantal abonné’s slonk dan ook ont­

W eijer te Utrecht, een onzer voornaam ste catholieke

z a g lijk en is thans m aar gerin g m eer (...). Het Zon dags­

drukkers, (...) is deelgenoot van de Firma, die ons in de

blad is een Hollandsche, een neutrale ondernem ing” .

gelegenheid stelde, dit Zondagsblad aan onze Courant

V a n a f okt. 1899 betrok de Lim burger koerier echter

te verbinden, en deze verzekerde ons ten stelligste, dat

opnieuw h et zondagsblad, m aar nu onder de titel de

h et zondagsblad zo u voldoen aan de door ons hoogge-

Illu s tra tie (zie hieronder, noot 7).

stelde eischen”. In de N ieuw e koerier w erd gezegd: “ De

(6) V an het G eïllu streerd fa m ilieb la d konden in het

inhoud [van het zondagsblad] z a l op onderhoudenden

NPM w orden ingezien: 1892, proefnr. (7 jan.); 2(1893),

toon de m eest m erkw aardige zaken en v ragen van den

nr. 36(3 sept.) (map ‘Utrechtsche courant’) en 1907, nr.

dag behandelen, terw ijl de platen deze aan sch ouw elijk

43(6 okt.) (map ‘H ilversum sche courant’). V olgen s de

zu llen voorstellen en bovendien de lezers de groote

catalogus van de Z eeuw se Bibliotheek te M iddelburg

figuren op staat, letterkundig en kunstgebied zullen

zo u aldaar a an w ezig zijn de derde jaa rg a n g v a n 1894,

toonen” (vgl. de N ieuw e koerier, 5(1892), nr. 1(2jan.)).

m aar in ju li 1987 w a s de b etreffen dejaargan g zoek.

Onder katholieken w e rd dit geïllustreerd zondagsblad

(7) In h et SHC zijn aanw ezig: 1899, nrs. 40 en 41; 1900,

62. Geïllustreerd zondagsblad / de Spaarnestad nrs. 1-2, 14-45. De inhoud van deze afleveringen is aan­

100 afw ijken d (vgl. aflevering van 9/10 okt. 1910 in NPM).

van k elijk afgestem d op een katholiek publiek, m aar al

• rela ties V oortgezet als O ns zon d a g sbla d / deSpaarne-

spoedig is de inhoud identiek aan de N ederlandsche

sta d

illu stra tie . In de SBM zijn aanw ezig: 15(1905/06) en in

• a u to p sie 1907, nr. [3] [19 okt.] - nr. 13(29 dec.); 1910-1932

het NPM (map ‘Utrechtsche courant’): 15(1905/06), nr.

-

43(7 okt.). De titelkop v a n de Illu s tr a tie voor de Lim bur­

N ieu w e H a arlem sch e courant)

g er koerier en voor de U trechtsch e couran t z ijn v ersch il­

- UBN ~ 1910-1931

lend, m aar de inhoud is identiek.

- KB ~ 1932 (meegebonden in de N ieu w e H aarlem sch e

GA H aarlem ~ 1907, nrs. [3]-13 (meegebonden in de

(8) V an de M u z ik a le b lo e m le zin g zijn in h et NPM aan­

courant )

w ezig: 1(1902/03), nrs. 1(1 okt.), nr. 2(15 okt.) en nr. 21(1

• typering Zondagsblad van NV Drukkerij de Spaarne­

aug.). Het blad stond onder redactie v an P.J.J. Vranken.

stad, a anvankelijk u itsluitend bestem d voor de lezers

(9) H e t N ieuw e m odeblad is volled ig aan w ezig in het

van de N ieu w e H a arlem sch e courant. W eldra w erd het

Nederlands Pers Instituut: 1900, okt. - 43(1943), nr. 6.

echter ook aan andere katholieke kranten geleverd. In

Bij elk num m er w e rd volgen s h et titelblad een u itvoe­

het G edenkboek N V D ru k kerij de Spaarnestad [1906­

rig patronenblad gevoegd en een rom anbijlage. Na de

1931] (Haarlem 1931), p. 11 w ord t over h et begin v a n het

Tw eede W ereldoorlog w erd de titel veranderd in Bella.

blad gezegd: “A an vankelijk had D e Tijd ons v a n een Zondagsblad voorzien, doch hoofdredacteur Schip­

62

h orst adviseerde z e lf een Zondagsblad sam en te stel­ len, dat niet alleen voor de N ieu w e H a arlem sch e C ou­

G e ïllu stre erd z o n d a g sb la d / de S p aarn estad [1907]-

rant bestem d behoefde te zijn , doch door verandering

1932

van kop ook aan andere bladen kon w orden geleverd.

•ja r e n [1907, 5 okt.]1- 1932, ongen.(20 aug.)

Het advies w e rd dankbaar aanvaard en voortaan kw am

• uitg ever NV Drukkerij de Spaarnestad

er een Zondagsblad van de eigen pers. Het Zondags­

• plaa ts H aarlem

blad w erd binnen enkelejaren ook w e rk elijk aan een

•fr e q u e n tie w ekelijks

aantal bladen uitgezonden” .

•fo r m a a t C

• noten

• om vang V ~ {1910}-1913; IV ~ 1914;V ~ 1915-1932

(1) In de N ieu w e H a a rlem sch e couran t van 5 okt. 1907

• redactie Niet in het blad verm eld.

w ord t gezegd: “M et dit nu m m er ontvangen onze abon­

• bijzon derheden Het zondagsblad w erd aan versch il­

nees ook het eerste num m er v a n ons eigen G eïllu ­

lende kranten geleverd. V an de ingeziene exem plaren

streerd Zondagsblad” .

w aren de num m ers u it 1907 en jaa rg a n g 1932 bestem d

(2) Bij de presentatie van het nieu w e zondagsblad

voor de N ieuw e H a arlem sch e courant, ja a rg a n g 1910

w e rd in de N ieuw e K oerier - M aas- en Roerbode geschre­

voor de Leidsche courant; jaa rga n gen 1911-1925 voor de

v en dat het Lim burgsch zond ag sbla d geregeld iedere

M a a sb ode en de jaargan gen 1926-1931 voor de N ieuw e

w e e k één o f tw ee foto’s u it Roerm ond o f om gevin g zou

koerier - M aas- en Roerbode. Ook w erd het blad in elk

bevatten: “Zoo z a l ook ons G eïllu streerd Zondagsblad

geval geleverd aan de N ieu w eD o rd tsch eco u ra n t (vanaf

ten deele een eigen M idden-Lim burgsch cachet krijgen.

sept. 1917), de N ieuw e Tilb urg sche couran t ({1918^1931),

Daardoor z a l het bew aren en laten inbinden der Illu ­

O ns N oorden, de R esiden tiebode, de S tich tsch e p o st en

stratie des te grooter genot schenken ze lfs aan kinde­

aan de Tilb urg sche courant (van af 1912). Verm oedelijk

ren en kleinkinderen, nog over 25 en 50 ja a r”.

ook aan d eK en n em er (vanaf 1923), O ns blad u it A lk ­ m aar, O nze couran t u it Hoorn, voorgezet als W estfr ie s c h dagblad, en aan S tad en land.

63

- Het zondagsblad dat w erd geleverd aan de N ieuw e

de G e ld e rla n d e r1 [1847]-{1980}

koerier - M aas- en Roerbode verscheen v a n a f 1926, 11

•ja r e n [1847, prospectus (april)]2

sept. tot en m et 1927, 31 dec. onder de titel Lim burgsch

-

[1848, mei]3- 94(1942), nr. 62(14 maart)

zond agsblad.2

-

96(1944), nr. 1(22 sept.)4 - {131(1980), nr. 309(31 dec.)}

- Tot en m et 1913 kent het blad een doorlopende pagi­

• on d ertitel N ieuw e N ijm eegsche courant. Staatkun­

n erin g per jaa rga n g. De pagin erin g van jaa rg a n g 1915

dig-, nieuw s- en advertentieblad

zet die van 1914 voort en vervolgens is er een doorlopen­

juli)} - {23(1875), nr. 85(23 okt.)}

de pagin erin g v a n a f 1916, jan . tot en m et 1918, 18 mei.

- N ijm eegsch dagblad ~ {32(1880), nr. 165(22 juli)} -

{11(1859), nr. 55(10

Daarna is er slechts een pagin erin g per aflevering.

{4 9 (1897 )}

- De titelkop verandert m et in gan g van 1915, 24 dec.

- N ijm eegsch en provinciaal dagblad

V oor O ns N oorden w erd reeds m et in gan g van okt. 1913

nr. 122(28 en 29 mei)} - 69(1917), nr. 48(27 febr.)

de nieu w e titelkop gebruikt. De titelkop v a n het G eïllu­

- Hoofdorgaan der provincie ~ 72(1920), nr. 28(4 febr.)

streerd zond ag sbla d van de R esidentiebode, 1910 is

- 83(1931), nr. 169(22 juli) en 86(1934), nr. 88(14 april) -

{63(1911),

101

63. de Gelderlander

{94(1942), nr. 62(14 maart)} -

Na de Tw eede W ereldoorlog verscheen de krant in

1947-1950 prof. m r. F.J.F.M. Duynstee, staatkundig hoofdred.15

verschillende edities m et elk h u n eigen ondertitel. Zie

1953-1969 drs. A .A.V. Tum m ers (1953: adj. dir., v a n a f

hieronder in de rubriek ‘ B ijzonderheden’

1954 dir., v a n a f 1967 dir. v an de NV Audet)

• uitg ever [S.P. Langendam 5 ~ 1848 - 1889, 14 mei]3

1958-^969] C.A. v a n Hoeven, adj. dir. (van af 1966 mede-

-

[A.J.J.M. Langendam 6~ 1889-1900]3

dir., v a n a f 1967 dir. v an NV de Gelderlander)

-

NV M aatschappij De Gelderlander7 ~ [1900, sept.] -

1962-? F.L. Lautenschlager, adj. dir. (sinds 1969 mede-

{131(1980)}

dir.)

-

1970-^980} drs. Jan V gts (van af 1970 adj. dir.; v a n a f

Op 6 december 1967 w e rd de NV A u d et opgericht

(Associatie van Uitgevers v a n dagbladen en Tijd sch rif­

1975 dir.)

ten), een sam enw erkingsverband tussen de NV Uitge­

?-1979 H.C.J. Erkens, adj. hoofdred.

versm aatschappij De Gelderlander en NV U itgevers­

1977-{1980} Frans H ulsekorte, hoofdred.

M aatschappij Neerlandia8

1978-^980} A d ri Laan, adj. hoofdred.

- D e Gelderlander n am deel in de Zuid-Oost-Pers9

1978-^980} Frans v a n Mierlo, adj. hoofdred.

• plaa ts N ijm egen

1978-^980} Theo W eening, adj. hoofdred.

•fr e q u e n tie [wekelijks ~ 1848-1852]10

A ls m edew erkers aan de culturele rubrieken w aren

tw eem aal per w e e k (donderdag en zondag)

[1852 -

onder m eer w erkzaam : A. v a n Dom burg, A. den Doo­

1874, sept.]10

laard, A nton v a n Duinkerken, Jos. Panhuijsen, Johan

zesm aal per w eek 11 ~ [1874, 1 okt.]10 - {132(1980)}

W in kler en Johan v a n der W oude

•fo r m a a t D ~ {11(1859), nr. 55(10 juli)} - {32(1880), nr.

• sp ecia le num m ers 84(1932), nr. 147(25 juni): feest­

165(22juli)}; E

{63(1911)}-{132(1980)}, m .u.v. w issellen d

n um m er t.g.v. het ingebruiknem en van een nieu w e 48-

D- en E-formaat in de eerste periode n a de b evrijdin g

zijdige rotatiepers

• om vang III ~ {1859H1860}; V ~ {1870^1880}; VI ~

- 100(1948), nr. 307(31 dec): ‘Een eeuw de Gelderlander-

{1916}-{132(1980)}

pers’, 32 p.

• redactie [1848-1889 S.P. Langendam , dir.]3

- 105(1953), nr. 214(12 sept.): feestn u m m er t.g.v. het

[1848-1913 dr. Jan Berends, red.]3

ingebruiknem en v a n een nieu w e rotatiepers

[1850 J.V.H.Th. van den Gheyn, red.]12

- 122(1970), nr. 262(7 nov.): feestn u m m er bij gelegen­

[1874-1898 J.W. Prins (van af 1892 hoofdred.)]3

heid v an de 100.000ste abonnee van de

[1880-1883 m r. B.G.F. Oldenkott, m edewerker]13

G elderlander/Arnhem s dagblad, 28 p. Hierin: H.W.J.

[1889-1901 A.J.J.M. Langendam , dir.; v a n a f 1900

Derksen, ‘V an 1848 tot 1970’

technisch dir.]3

- 125(1973), nr. 306(29 dec.): ‘125 de Gelderlander-strip-

[1898-1919 J.R. v an der Lans, hoofdred., en v a n a f 1900

krant’, 20 p. Ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan

tevens dir.]3

verscheen tevens: A. den Doolaard, Pers en persvrijheid,

[1902-ca.1905 J.B. Krekel, red.]3

[Nijmegen 1973], 232 p. en D e proef, [Nijmegen 1973], 60

[1905-1907 Jac. P. v an Term , red.]3

p.

[1908-1911 M ax van Poll, politiek red., v a n a f 1908 mede-

• bijzon d erhed en D ejaargan gn u m m erin g voor de

hoofdred.] 3

periode 1848-1859 is niet geheel duidelijk. M ogelijk zijn

[1911-? L.J. Stolwijk, mede-hoofdred.]3

d ejaren 1848 en 1849 als é é n ja argan g berekend.

[1919-1933 Alb. van der Kallen, dir. en hoofdred.]3

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

[1928-{1948} J. Zwetsloot, red. binnenland]13

- V a n a f 1898 tot en m et [1909] verscheen als kopblad:

[1933-1938 J.F. v an den Broek, dir.]3

de Over-Betuwe,16 ‘N ieuw s- en advertentieblad voor

[1933-1941 H.J. V loosw ijk, hoofdred.]3

Andelst, Angeren, A rnhem , Bemmel, Doornenburg,

[1933F-1966 H.J. Schrievers (vanaf ? adj.-dir.)

Driel, Elden, Elst, Gent, Heelsum , Herveld, Heteren,

[1938^-1954 G.H.J.B. Bodewes, dir.

H uissen, Indoornik, Lent, Oosterbeek, Oosterhout, Pan-

[1941]13-{1948} F.J. de Fraiture (waarn. hoofdred., v a n a f

nerden, Randwijk, Renkum , Ressen, Slijk-Ewijk, V a l­

1945 chef-red.)

burg, W agen in gen en Zetten’. V an de Over-Betuwe is

In 1944 en 1945 w orden in de Gelderlander en het A rn-

als lokaal w eekblad geen afzonderlijke besch rijvin g in

hem sch dagblad de volgende redacteuren genoemd: H.

de BKNP opgenom en.

Bartels, R.Th. van Berkel, P. Biesthorst, A.A.B. Leusink,

- A ls neven-uitgave verscheen in {1903} een tw eem aal

H. M anders, J.M. Onstenk, J. Poelman, H.F. W ehberg,

per w eekversch ijn en d G ratis advertentieblad. Deze u it­

G.P. W ijers en J. Zegers

gave is bekend u it een advertentie in de Over-Betuwe

1944-1945 Uri Nooteboom, hoofdred.14

van 7 m aart 1903 m et de volgende tekst: “A lom gelezen

1945 drs. A.H.M . W ijffels, hoofdred.

w ord t in N ijm egen en om streken de G elderlander (...).

1945-1977 Louis Frequin, hoofdred. (ook onder pseud.

A an de G elderlander is verbonden een tw eem aal per

W illem de Wael)

w e e k verschijnen d G ratis A d verten tieblad , dat in Nij­

63. de Gelderlander

102

m egen, Lent, Beek, Ubbergen, Berg-en-Dal, Hees en

Tw eede W ereldoorlog kw am er v a n a f 104(1952), nr.

Neerbosch overal gratis b ezorgd w ordt, w a a r de Gelder­

231(4 okt.) opnieuw een zaterdagbijvoegsel m et als titel

lander m isschien niet komt. A lle advertentiën u it de

W eekend. In het eerste num m er w e rd gezegd, dat hier­

Gelderlander w orden zonder kosten overgedrukt in het

m ee “in feite de vooroorlogse traditie van D e H u isk a ­

G ratis A dverten tieb lad ” .

m er w ord t voortgezet. De lezer z a l er w ekelijks een

- V a n a f 1 dec. 1897 verscheen de Gelderlander, als eer­

keur van artikelen in aan treffen op allerlei gebied.

ste katholieke krant van Nederland, in een ochtend- en

N aast een verantw oorde m oderubriek, deskundige

avondeditie. H ierover w e rd in de krant v a n 1 dec. 1897

voorlichting over film, toneel, litteratuur en n og vele

gezegd, dat “door sam en w erking van uitgevers, redac­

andere onderwerpen v in d t m en er iedere w e e k een

tie en breeden lezerskrin g dit dagblad voortaan in twee

boeiend v erh aal en correspondenties v a n onze redac­

editiën uitkom t, eene m orgen- en een avond-editie, die

teuren in binnen- en buitenland, tezam en m et prachti­

een halven dag vroeger dan gew oon lijk de gebeurtenis­

ge foto’s en tekeningen” . V a n a f 125(1973), nr. 260(3 nov.)

sen v an den dag, h etjo n gste n ieu w s mededeelt, en een

w e rd de titel van het zaterdagbijvoegsel veranderd in

uitgebreider avond-uitgave, die h et eerste blad van

Extra.

dien dag vervolledigt en m enige versch e rubriek, w elke

- V an 4 ju li 1897 tot en m et 27 m aart 1898 verscheen

tot het geacheveerde zal bijdragen, behelst” .17 Tot 6

w ekelijks een h um oristisch bijvoegsel, het H u m o ris­

m aart 1905 verscheen de krant alle w erkdagen tw ee­

tisch w eekblad .3

maal; op zon dag verviel de avondeditie. Op 26 febr. 1905

- In de krant van 1 dec. 1897 w erd als v o lg t het v e r­

sch reef de krant dat de ochtendeditie zo u vervallen:

schijnen v a n de rubriek ‘Voor de d am es’ aangekon-

“om de redactie gelegenheid te geven de dagelijks u it­

digd: “De intellectueele emancipatie der v rou w is een

gebreider w ordende sto fv a n plaatselijke, gewestelijke,

versch ijn sel onzer dagen, w aarm ede w ij rekening w il­

binnenlandsch en buitenlandsch n ieu w s beter naar

len houden. En zoo zu llen de lezeressen - en haar aan­

eisch te verw erken, z a l het tot dusver u itgegeven och-

tal stijgt, v erh ou d in gsgew ijze bij vroeger, enorm -

tendblaadje, dat in evenredigheid v a n zijn belang

vooral datgene w a t de w ereld der h uisvrouw en en toe­

teveel m oeite en kosten vereischte, voortaan kom en te

kom stige h uisvrouw en bijzonder interesseeren kan in

vervallen, opdat alle aandacht kunne gew ijd w orden

een afzonderlijke rubriek vinden, w aa rin m eer de gra­

aan het vergroote avondblad” (geciteerd naar 100(1948),

tie en de finesse aan het w oord z ijn ”.

nr. 307(31 dec.), jubileum num m er).

- In de titelkop is v a n a f {63(1911), nr. 148(1 juli)} tot en

- V óór de Tw eede W ereldoorlog verzorgd e de Gelder­

m et 72(1920), nr. 26(2 febr.) sprake v an een ‘volksu itga­

lander reeds verschillende plaatselijke edities: v a n a f

v e ’ van de krant. De form u lerin g luidt in 1912 als volgt:

1924 een A rn h em se editie, v a n a f 1935 een editie voor

“A bonnem entsprijs per kw artaal f 2,-. V olksu itgave 10

Apeldoorn en om geving, v a n a f 1939 tevens een editie

ct. per w e e k o f f 1,60 per kw artaal bij vooruitbetaling”.

voor de Achterhoek. Na de bevrijdin g verscheen v rij­

- In de titelkop w ord t v a n a f {63(1911), nr. 148(1 juli)} tot

w e l onm iddellijk een editie voor de stad N ijm egen (met

en m et 71(1919), nr. 176(17 ju li) verm eld: “Er versch ijnt

de ondertitel ‘Dagblad voor N ijm egen’) en één voor het

ook een editie tw eem aal per w eek, n.l. Zaterdag en Zon­

gew est (met de ondertitel ‘Provinciaal dagblad’ en

dag”. Verm oedelijk w erd hierm ee de m ogelijkheid aan­

v a n a f {4jan. 1946} ‘ Gew estelijk dagblad’). D aarnaast

gegeven zich te abonneren op u itsluitend de zaterd ag­

kw am en er v ier kopbladen: A rn h em s dagblad, de Oost-

en zondaguitgave.

Gelderlander, Veluwe- en IJsselb ode en de N oord-O oster

-

(zie de afzonderlijke beschrijvingen). Op 14 sept. 1953

krant’ en later ‘Jeugdkrant’, verscheen v a n a f 108(1956),

De kinderrubriek, aanvankelijk getiteld ‘Kinder­

w erd het editiesysteem gew ijzigd: voortaan verscheen

nr. 78(31 maart) als b ijvoegsel G.P.-W eekend-je.

de Gelderlander in acht verschillende edities en daar­

- V a n a f 1959 tot en m et 1979 versch een jaarlijk s een

n aast het A rn h e m s dagblad als kopblad (vgl. 105(1953),

selectie v a n artikelen en reportages u it de Gelderlander

nr. 215(14 sept.), p. 8). In 1968 w aren dit zeven edities

van het afgelopen ja a r in boekvorm onder de titel Uit-

gew orden (vgl. de Journ alist, 19(1968), nr. 18(21 okt.), p.

ge-le-zen u it D e Gelderlander-pers.

387). In 1971 fuseerde het kopblad A rn h e m s dagblad m et

• rela ties M in o f m eer te b eschouw en als voortzetting

de plaatselijke editie v a n h e t V rije v o lk en w e rd als kop­

van de Batavier

blad van de Gelderlander voortgezet onder de titel de

• litera tu u r G.H.J.B. Bodewes, D e G elderlander in oor­

N ieuw e krant.

lo gstijd , [Nijmegen 1944]

- V a n a f 3jan u a ri 1897 verscheen op zon dag als w eke­

- J. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-Pers, Nijm e­

lijks b ijvoegsel Voor de huiskam er, w aa rin ontspan­

gen 1948

ningslectuur, stichtende artikelen, gedichten en raad­

-

sels w aren opgenom en. V a n a f febr. 1920 w erd Voor de

geestelijk isolem ent’, in: de Journalist, 21(1970), nr.

Max v an Gijn, ‘D e Gelderlander haalde lezers u it

h u iska m er opgenom en als rubriekbinnen de krant en

20(15 dec.), p. 26-29

in {1940} veranderde de titel in Voor den zondag. Na de

- Louis Frequin, ‘D e Gelderlander n a 1945. V an ortho-

63. de Gelderlander

103 doxie naar pluriform iteit’, in: Jaarboek van h e t K a th o ­

is verm oedelijk deze prospectus w elk e Le Sage ten

lie k D ocu m en ta tie C entrum , 18(1988), p. 283-302

Broek in de laatste v a n h em bew aard gebleven b rie f

- A. Triebels, ‘Een geruchtm akend proces in 1852 en

deed schrijven naar aanleiding v a n een n ieu w op te

1853: Landdeken Joannes M elchior Triebels tegen de

richten krant, door h em als de B atavier geciteerd: “De

Gelderlander’, in: N um aga, 37(1990), p. 58-66

scherpe lijn, w elk e D e B atavier tussch en Kerk en Staat

• a uto p sie 11(1859), nr. 55(10 juli); 12(1860), nr. 1(1jan.)

w il getrokken hebben, beviel m ij. Die w e g m oet het

en nr. 63(5 aug.); 22(1870), nr. 83(20 okt.); 25(1873), nr.

vroeger o f later uit, w il het ooit goed w ord en ” (vgl. G.

85(23 okt.); 32(1880), nr. 165(22juli); 63(1911), nr. 122(28

Gorris SJ, Le Sage ten B roek en de eerste fa z e v a n de

en 29 mei) - 132(1980)

em a n cipa tie der ka th o liek en , dl. 2 (Am sterdam 1949), p.

-

219).

GA N ijm egen ~ 1857-1911 (met lacunes, m et nam e in

de periode tot en m et 1880; in 1990 w egen s slechte staat

(3) V gl. Brinkhoff.

niet beschikbaar voor raadpleging); 1940-1942, 1944­

(4) V olgen s het tweede num m er v an 23 sept. verscheen

1980

het eerste n u m m er n a de bevrijdin g in een oplage van

-

10.000: “Tienduizend gretige handen konden w ij v a n a f

NPM ~ 1859, nr. 55; 1860, nrs. 1 en 63; 1870, nr. 83;

1873, nr. 85 en 1880, nr. 165

het kantoor v a n onzen ch e f der drukkerij m et h et kost­

-

KB ~ 1911, nr. 122 - 1916

bare n ieu w s v u llen ” .

-

UBN ~ 1917-1939

(5) In 1846 had S.P. Langendam de drukkerij overgeno­

• typering K atholiek dagblad voor N ijm egen en om ­

m en v an zijn zw a g e r Chr. V erw ayen, uitgever van de

streken. Toen het blad v a n a f 1 oktober 1874 als dagblad

B a ta vier .

gin g verschijnen, form uleerde de krant als v o lg t haar

(6) In oktober 1890 m aakten A.J.J.M. Langendam en

program m a: “In het licht van de Kerk, de poolstar, die

A loys B. Jansen bekend dat zij optraden als eigenaars

h et onbedrieglijk licht verschaft, dat altijd in de zekere

van de Firm a Langendam & Co. Zij zetten de zaa kvoor

haven vaart, z a l zij pal staan voor recht en billijkheid

eigen rekening voort “in haar gehele om vang, zow el

voor allen”. In d ejaren tw in tig begon de krant haar v e r­

w a t betreft de h ydraulische Snelpersdrukkerij als de

spreidingsgebied u it te breiden. Na de Tw eede W ereld­

uitgave v an het dagblad de Gelderlander, en de verdere

oorlog w erden lokale kopbladen en edities uitgegeven

u itgaven der Firm a” (vgl. circulaire, okt. 1890, in:

voor de lezers in Gelderland, Oost-Brabant en Noord-

BVBBB, m ap prospectussen Langendam).

Lim burg. V a n a f 1945 tot en m et 1977 voerde Louis Fre-

(7) Op 1 sept. 1900 w erd de NV M aatschappij De Gelder­

quin de hoofdredactie. Hij verw oordde in 1970 als v olgt

lander opgericht w elk e zich ten doel stelde: “het u itge­

de veranderingen die zich onder zijn b ew ind hadden

ven van het N ijm eegsch dagblad D e Gelderlander en

voltrokken: “W e zijn (...) v a n een katholieke krant naar

van het w eekblad D e Over-Betuwe en eventueel van

een krant voor katholieken en niet-katholieken geëvo­

andere periodieke bladen en boekw erken, benevens

lueerd”.

daarm ede het exploiteeren v a n eene boekdrukkerij en

• noten

hetgeen daarm ede in verband staat” (vgl. Bijvoegsel

(1) De eerstejaargan gen zijn verm oedelijk verschenen

van de N ederlandsche sta a tscou ran t, 1900, nr. 213(12

onder de titel N ieuw e N ijm eeg sch e courant. Onder deze

sept.), NV-nr. 383).

titel is de krant opgenom en in de u itgaven 1850 tot en

(8) Het doel v a n de NV A u d et w e rd als v o lg t geform u ­

m et 1855 v a n h et A lg em een adresboek voor den Neder-

leerd: “het deelnem en in en h et beheer van vennoot­

landschen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, D e N eder­

schappen w elk er activiteiten gelegen o f m ede gelegen

lan dse pers voor en na de a fschaffin g van h e t dagbladze­

zijn op het terrein van het u itgeven van en de handel in

g el in 1869 (Assen 1969), p. 495). Triebels verm eldt een

dagbladen, periodieken en boeken, van het drukkersbe-

aflevering u it 1850 m et de titel N ieuw e N ijm eeg sch e cou­

drijf, v a n productie v an o f handel in goederen die in het

rant (bewaard in A r c h ie f M in is te r ie van J u stitie (Alge­

uitgevers- o f d ru kk ersb ed rijf w orden aangew end, van

m een Rijksarchief, ’s-Gravenhage), nr. 1359). V a n a f de

het reclam ebedrijf, alsm ede het z e lf uitoefenen v an de

uitgave voor 1851 is de krant in het A lg em een adresboek

bovengenoem de activiteiten, en alhetgeen daarm ede in

verm eld m et als ondertitel: ‘Staatkundig nieuws- en

verband staat in de ru im ste z in ” (vgl. A k te n betreffende

advertentieblad’.

N a a m lo oze V ennootschappen. B ijvoegsel van de N ed er­

(2) D e Tijd van 22 april 1847 berichtte: “Er is een pro­

landse sta a tscou ran t, 1968, nr. 27(7 febr.), NV-nr. 91).

spectus verschenen v a n een te N ijm egen nieuw op te

(9) V oor de Zuid-Oost Pers, zie de b esch rijvin g v an het

rigten blad onder den titel van : D e g rondw etsgezin de

B rabants dagblad.

Batavier: Geldersch W eekblad, over Staat-, Geschied- en

(10) V gl. 122 (1970), nr. 262(7 nov.), feestnum m er.

Letterkunde. H etzelve z a l den 15 M ei versch ijnen bij de

(11) V an {63(1911), nr. 149(2 en 3juli)} tot en m et 69(1917),

drukkers en u itgevers Langendam en Comp. te Nijm e­

nr. 53(4 en 5 maart) verscheen er een gecom bineerd

gen, en blijkens zijn titel, alle grondw ettige vrijheid, en

zondag- en m aandagnum m er. Het eerste afzonderlijke

daarenboven grondw ets-herziening verdedigen”. Het

m aandagnum m er verscheen w e e r m et 69(1917), nr. 54 (5 maart).

104

64. Geldersch dagblad (12) V gl. Triebels, p. 65 en p. 66, noot 57.

gepostdateerd: in nu m m er 273, gedateerd op dinsdag

(13) V gl. 100(1948), nr. 307(31 dec.), ju b ileum n um m er.

30 nov. 1897 - m aar verschen en op m aandag 29 novem ­

De ‘A an stippin gen ’ die Oldenkott v a n a f 26 m aart 1880

ber - stond h et volgende bericht: “Het num m er van

in de Gelderlander publiceerde, w erd en in 1882-1884 in

heden is het laatste dat ’s avonds naar buiten de stad

14 afleveringen gebundeld u itgegeven bij W . van

w ord t verzonden. V oortaan geschiedt de b ezorgin g per

Gulick te Den Bosch onder de titel A an stip p in g en . B ij­

post om streeks 12 u u r des m iddags. De courant, die

drage to t de g esch ied en is van g ister.

m orgen - (Dinsdag-) avond v a n de pers komt, w ord t

(14) Artikelen v a n Nooteboom u it de Gelderlander w e r­

dus W oensdag-m orgen 12 u u r m et het 2e blad ter post

den gebundeld in: T ussch en vrijh eid en vrede, N ijm egen

gedaan”. De krant v a n zon dag verscheen in slechts één

[1945], X V +263 p. en in J o u rn a listieke op stellen ,

editie, die op zaterdagavond w erd verspreid.

A m sterdam 1946, 184 p. (hierin p. 5-12: ‘In m em oriam Uri Nooteboom’ v a n F. v a n der Meer). (15) In de krant v a n 1 dec. 1945 w a s reeds meegedeeld,

64

dat er voortaan tw ee hoofdredacteuren zouden zijn,

G eld ersch d agb la d 1925-^929]

“v an w ie de een de algem eene leiding van onze dagbla­

•

den op zich neem t en de ander de verantw oordelijkheid

• on d ertitel Provinciale editie Dagblad v a n A rn h em

ja r e n [1925, 29 sept.]1- [1929]2

voor de voorlichting op sociaal-econom isch en staat­

• uitg ever NV Drukkers- en U itgeverszaak voorheen

kun dig gebied z a l dragen” . In de eerstgenoem de fu n c­

V an M astrigt en V erhoeven3

tie w e rd L. Frequin benoem d en v a n a f 1947 w a s F.J.F.M.

• plaa ts A rn h em

Duynstee gedurende en kelejaren staatkundig hoofdre­

•fr e q u e n tie [zesm aal per w e e k (niet op zondag)]

dacteur. Op 30 dec. 1950 berichtte de krant dat deze zijn

•fo r m a a t E

functie neerlegde: “Enerzijds nopen hiertoe zijn druk­

• om vang Ingeziene afl.: 8 p.

ke bezigheden als Rector M agnificus van de R.K. U ni­

• redactie Zie de besch rijvin g van het D agblad van A rn ­

versiteit, anderzijds de bezw aren, die in dejournalis-

hem

tieke w ereld gerezen zijn tegen de figuu r v an staatkun­

• bijzon d erhed en Kopblad van het D agblad van A rn hem

dige hoofdredacteur buiten de norm ale redactionele

• a u to p sie 2(1927), nr. 535(28 juni)

leiding”.

- NPM

(16) V an de Over-Betuwe zijn in het NPM v ier afleverin­

• typering Kopblad v a n het D agblad van A rn hem voor

gen bewaard, w aaronder het eerste n u m m er van 5

de provincie Gelderland.

m aart 1898. W .P. Tielen w a s de directeur-adm inistra­

• noten

teur. In het eerste nu m m er w ord t gezegd, dat de Over­

(1) Gelet op de n u m m erin g v an de enig ingeziene afle­

B etuw e een blad w il zijn “voor iedereen, voor den

verin g begon h et Geldersch dagblad verm oedelijk te

gegoede zoo w el als voor den m inder gegoede; - een

versch ijnen tegelijk m et het D agblad van A rn hem .

goedkoop katholiekw eekblad v a n zu ive r plaatselijken

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

aard; een blad dat het voornaam ste plaatselijk en

1929 v a n S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

gew estelijk n ieu w s b ehelst en dat voldoende rekening

boekhandel. De u itgave v an het Geldersch dagblad w erd

houdt m et de toestanden, behoeften en belangen van

verm oedelijk gestaakt, toen het D agblad van A rn hem

deze streek”. M et nam e w il het blad ook inform eren

kopblad v a n h e t C entrum w erd.

over de ontw ikkelingen op staatkundig en m aatschap­

(3) De NV Drukkers- en U itgeverszaak voorheen V an

pelijk gebied in de streek: “vooral tegenwoordig, n u de

M astrigt en Verhoeven w a s in 1908 opgericht. Zie voor

deur van het stem bureau zooveel verder openstaat, nu

inform atie over de NV, de besch rijvin g v a n de Post,

ook de m inder w elgestelde, n u ook de w erkm an een

noot 2.

w oordje m ag m eespreken in de behartigin g v a n ’s lands zaken ”. M ogelijk doelde V an M eerdervoort op de Over-Betuwe toen hij in 1936 sch reef over “een inm id­

65

dels opgeheven B etu w sche couran t” w aa rin kapelaan

G eld ersch v o lk sb la d [1914^1936]

H.B. Bodifée partij zo u hebben gekozen voor Schaep-

•ja r e n [1914, b e gin ju li]1 - [1936, 31 dec.]2

m an (vgl. M. van Meerdervoort, H e t bolw erk van den

• on d ertitel M eest gelezen nieuw s- en advertentieblad

blinden p ionier (H ilversum 1936), p. 44).

voor Gelderland3

(17) De lezers in N ijm egen kregen de krant ’s ochtends

{14(1927/28), nr. 26(23 dec.)}

en ’s avonds bezorgd. Voor de postabonnees w erden

- Nieuws-en advertentieblad voor Gelderland ~

{11(1924/25), nr. 14(3 okt.)} -

ochtend- en avondblad gelijktijdig “en w e l ’s m iddags

{16(1929/30), nr. 9(30 juli)}

om streeks 12 u u r verzonden”. V oor toezending per

• uitg ever [Gebroeders Smeenk, eigenaren v a n stoom ­

post in tw ee zendin gen m oest een extra toeslag van 40

drukkerij Phönicia

cent per drie m aanden w orden betaald. De krant w a s

-

1914]4

Drukkerij Beekm an

[1914]4- 1936

105

66. de Geldersche bode

• plaa ts Gendringen •fr e q u e n tie w ekelijks (vrijdag)

van Nederlandsche Drukkerspatroons op. Voor de {11(1924/25), nr. 14(3

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)

geestelijkheid w a s er nu reden genoeg om contact te zoeken m et L.A.M. Bruggem an u it Oldenzaal ten einde

okt.)} - {14(1927/28), nr. 26(23 dec.)} {16(1929/30),

nr. 9(30 juli)} - [1936]

een nieuw room sch-katholiek streekblad u it te geven. Bruggem an opende daartoe een drukkerij in Ulft.

•fo r m a a t E

Begin 1934 riep L.A.M. B ruggem an zijn zoon terug u it

• om vang Ingeziene afin.: 8 p., m .u.v. 4 p. voor

Ulft, w a a r deze zaakw aarn em er w a s geweest. De druk­

16(1929/30), nr. 9(30 juli)

kerij in U lft gin g over in handen van A.J. Janssen en

• redactie Niet in het n ieuw sblad verm eld.

K.J. H unting onder de naam De IJselstroom. Toen

[1914-1932 pastoor Th. Chr. van V ilsteren, red.]4

v a n a fju li 1934 de G eldersche couran t w a s gaan v e r­

[L. Hendriks, m edew erker en v a n a f 1932 red.]4

schijnen (zie aldaar), b rak er een hevige concurrentie­

[W illem v a n Velthunten, pseudoniem v a n kapelaan

strijd u it tu ssen h et Geldersch v olk sb la d en de Gelder­

A.W .M . v a n W elsem , m edewerker]4

sch e courant, w elk e in het voordeel van de laatste ein­

• bijzon derheden De n ieu w eja arg an g begon verm oede­

digde. De NV U itgeversm aatschappij Perscomité A ch ­

lijk steeds rond 1ju li.

terhoek, u itgever van de G eldersche courant, onderhan­

• rela ties In 1912 zou L.A.M. B ruggem an u it Oldenzaal

delde m et Beekman over de overnam e v an het door

reeds hebben geprobeerd een katholiek streekblad voor

hem u itgegeven Geldersch volksbla d . Onder w elk e

de A chterhoek te beginnen. Bruggem an g a f zijn plan

voorw aarden deze overnam e gebeurde is n iet duidelijk

op onder aandrang v an de geestelijkheid in de Achter­

en zo u een n og jaren lan g slepende kw estie blijven,

hoek, die liever z e lf een blad w ild e oprichten.4

w aarbij h et in 1947 ze lfs nog kw am tot u itgave door

-

Opgegaan in de G eldersche courant 5

Beekman van het N ieu w G elders v olk sb la d , een w eek ­

• litera tu u r José Eijt, ‘Geldersch volksblad - Geldersche

blad dat van 25 ju li tot {11 okt.} is verschenen. Hoe de

courant. Strijd om het beheer v a n een katholiek streek­

afspraak ook m oge zijn gew eest in elk geval deelde

blad ’, in: Jaarboek van h e t K a th o liek D ocu m en ta tie C en ­

Beekman in h et laatste num m er v a n het Geldersch

trum , 18(1988), p. 271-282, b ew erkin g v a n scriptie Inter­

v olk sb la d van 31 dec. 1936 mee, dat zijn blad m et in gang

studie Nijm egen, studierichting geschiedenis, 1985,

van 1jan . 1937 ophield te versch ijnen en hij verzoch t

53 p.

zijn lezers een abonnem ent op de G eldersche couran t te

• a uto p sie 11(1924/25), nr. 14(3 okt.) en nr. 29(16 jan.);

nem en (zie hierover de scriptie van J.M.A. Eijt).

12(1925/26), nr. 5(31 juli); 14(1927/28), nr. 26(23 dec.); 16(1929/30), nr. 9(30 ju li) en een ongedateerde prospec­ tus

66

-

de G eld ersch e b o d e11889-1930

NPM

• typering K atholiek streekblad voor de Achterhoek.

• ja r e n 1(1889/90), nr. 1(1 nov.) - 41(1929/30), nr. 3393(7

• noten

febr.)

(1) De b egindatum is afgeleid van d ejaargan g- en afle-

• on d ertitel Nieuws-en advertentieblad voor het ooste­

verin gsn u m m erin g.

lijk deel van Gelderland

(2) V olgen s Eijt (scriptie) is deze laatste aflevering

• uitgever Drukkerij Ferd. Banning, later: Ferd. Ban­

bew aard in h et a rchief van de St. Antoniusparochie

n in g en zonen

te Ulft.

• plaa ts Groenlo

(3) In een ongedateerde prospectus v a n vóór 1929

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag) ~ 1(1889/90) -

w ord t als ondertitel verm eld: ‘M eest gelezen weke-

16(1903/04), nr. 12(31 dec.)

lijksch nieuw s- en advertentieblad voor den Gelder­

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)

schen Achterhoek, Lijm ers en Graafschap (Oostelijk

nr. 13(4jan.) - 41(1929/30)

Gelderland)’. In deze prospectus is sprake v an m ini­

•fo r m a a t D ~ 1(1889/90) - 4(1892/93), nr. 21(18 maart);

m aal acht pagina’s per aflevering.

E ~ 4(1892/93), nr. 22(25 maart) - 41(1929/30)

16(1903/04),

(4) V gl. Eijt.

• om vang III ~ 1(1889/90)-15(1902/03); IV

(5) V erschillende redenen brachten de geestelijkheid

V I ~ 17(1904 /05 )-41 (1929 /30 )

16(1903/04);

ertoe om h u n steun aan het Geldersch v olk sb la d op te

• redactie [1889-1925 Ferd. Banning, dir. en hoofred.]2

zeggen . A llereerst w aren in de loop der jaren alle aan­

[1925-1929 C.G. Banning, dir. en hoofdred.]2

delen van het blad, oorspronkelijk in b ezit v a n de gees­

[1925-1930 F.J.H. Banning, dir. en hoofdred.]2

telijkheid, in handen gekom en v an Beekman. En toen

• bijzon d erhed en De n ie u w e ja arg an g begon steeds in

in 1932 pastoor V an V ilsteren zich als redacteur teru g­

de aanvang v a n de m aand novem ber w aarbij aanvan­

trok had geen enkele geestelijke m eer enige zeggen ­

kelijk ook de n u m m erin g der afleveringen opnieuw

schap over h et blad. Bovendien zegde Beekman in het­

startte. Begin m ei 1925, kort nadat de zonen Banning

zelfde ja a r zijn lidm aatschap v an de R.K. V ereeniging

het b e d rijf v a n h un vader hebben overgenom en, w ord t

67. de Geldersche bode en Geldersche Achterhoeker

106

de afleveringsn um m ering ingevoerd uitgaande van

• uitg ever Drukkerij Ferd. Banning en zonen

het eerste num m er u it 1889: n a 36(1924/25), nr. 53

- In 1947 w a s het blad een u itgave v a n de Stichting de

(8 mei) v o lg t nr. 2901(12 mei).

Achterhoeker-Pers

- A ls kopblad verscheen v a n a f [1898]: deG rensb ode

• plaa ts Groenlo

(zie de afzonderlijke beschrijving).

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag) ~

• rela ties Hierin opgenom en de Grensbode (vanaf

41(1930) - 43(1931/32), nr. 3589(31 dec.) driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en vrijdag) ~

37(1925/26), nr. 3049(15 okt. 1926)) - Sam engegaan m et de G eldersche A ch terh o ek er 3 en

43(1931/32), nr. 3590(5 jan.) - 48(1936/37), nr. 4401(30

voortgezet als de G eldersche bode en G eldersche A chter-

juni)

4 8 (1936 /37 ),

h oeker

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)

• a uto p sie V olledig

nr. 4402(3 ju li) - 58(1947), nr. 4963(20 juni)

- GA Groenlo

•fo r m a a t E-formaat, m .u.v. C-formaat in 1945

• typering Katholiek regionaal nieuw sblad. In het eer­

• om vang VI, m .u.v. I in 1945

ste num m er w e rd gezegd, dat het blad “h et katholieke

• redactie [1930]5-{1947} F.J.H. B anningh, v a n a fju n i

vaandel, en dat alleen ontplooit. De katholieke begin se­

1942: F.J.H. W eyn Banningh, dir.-hoofdred. (vermeld

len zu llen het richtsnoer zijn van al onze handelingen;

v a n a f 24 dec. 1941)

zij zijn ons h eilig en onaantastbaar. Daarom dan ook

{1947} H.J.A. Lohuis, dir.

verw ach te m en van ons geen schipperen, geen verstop­

• bijzon d erhed en De n ieu w eja arg an g startte steeds

pertje spelen; v rij en fier z a l steeds de katholieke banier

begin novem ber. De n u m m erin g der afleveringen loopt

w orden ontrold. (...) W ij kiezen dus partij, en w e l m et

door tot en m et 53(1941/42), nr. 4847(7 nov.). Daarna

hart en ziel, voor de Katholieke beginselen. Die begin ­

volgen de num m ers 3 tot en m et 93 v a n de 53ste ja a r­

selen zu llen w ij verdedigen, zoo de gelegenheid zich

gan g en de num m ers 1 en 2 in 1945. In 1947 w ord t door­

voordoet; (...) de beginselen, die w ij verderfelijk achten

geteld v a n a f nr. 4941.

voor h et w elzijn v a n Kerk en Staat, zu llen w ij bestrij­

• rela ties Sam ensm elting v a n de G eldersche bode en de

den. Evenwel, beginselen moeten gescheiden blijven

G eldersche A ch te rh o e k e r6

van personen. En daarom aanvaarde m en de eerlijke

• a u to p sie V olledig tot en m et ju n i 1947

verzekering, dat het nooit o f n im m er in onze bedoeling

-

za l liggen, om de personen onzer tegenstanders, w ie ze

• typering Katholiek regionaal nieuw sblad voor de

ook zijn , te treffen o f te kw etsen ”.

Achterhoek.

• noten

• noten

GA Groenlo

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 37(1925/26), nr. 3049(15

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 43(1931/32), nr. 3675(29

okt. 1926): “W aarin opgenom en de Grensbode” .

juli): “W aarin opgenom en de Grensbode (G rolsche C o u ­

(2) V gl. J.A.W. Banning, G enealogie van h e t g esla ch t

rant )”.

B a n n in g (Groenlo 1934-1935), p. 25 en 157. Op 1 m ei 1925

(2) In het nu m m er van 29 sept. 1942 w ord t de lezers

w ord t in de krant bericht, dat Ferd. B anning het b edrijf

bericht, dat in opdracht v a n de Rijkscom m issaris het

h eeft overgedragen aan zijn zonen F.J.H. B anning en

blad m et in gan g v an 1 okt. dient te w orden opgeheven.

C.G. Banning. De zonen b rengen in het zelfd e n um m er

Na de oorlog w ord t in het nu m m er v a n 4 april 1947

dank aan hun vad er “voor alle m oeiten en beslom m e­

gezegd, dat het blad op 1 okt. 1942 w e rd opgeheven “niet

ringen, w elk e u it den aard der za a k in den loop der

w egen s het sch ijn m otiefvan papierschaarste, doch als

jare n het bedrijf, m et nam e h et voeren der redactie van

gevolg van het feit, dat onze Hoofdredacteur w eigerde

de G eldersche bode m et zich brachten”.

m ede te w erken aan een verplich t gestelde fu sie van

(3) V an de G eldersche A ch terh o ek er kon geen enkele

kranten”.

aflevering in autopsie w orden genomen.

(3) In het nu m m er van 4 april 1947 w ord t gezegd dat w egen s de trage uitvoering v a n h et Persbesluit het blad n u pas w e e r kon verschijnen.

67

(4) In het n u m m er van 20 ju n i 1947 w ord t gezegd, dat

de G eld ersch e b od e en G eld ersch e A ch te rh o ek e r1

het blad voortaan als w ekelijks huis-aan-huisblad voor

1930 -{1947 }

de stad Groenlo en de om liggende buurtschappen

•ja r e n 41(1930), nr. 3394(11 febr.) - 53(1941/42), nr. 93(29

Avest, Beltrum, Voor-Beltrum, Eefsele, Lievelde, Lind­

sept.)2

veld en Zw olle z a l verschijnen. A ls lokaal w eekblad is

- 56(1945), nr. 1(10 april) en nr. 2(13 juli)

het blad alhier niet verder beschreven. De leggers van

- 58(1947), nr. 4941(4 april)3- {nr. 4963(20 juni)}4

het w eekblad zijn a an w ezig voor d ejaren tot en m et

• on dertitel N ieuws- en advertentieblad voor het ooste­

1973 op het Gem eentearchief Groenlo en voor d ejaren

lijk deel v a n Gelderland

41 (1930 )-5 6 (1945 )

- Streekblad voor den Gelderschen Achterhoek ~

5 8 (1947 )

n a 1973 bij Drukkerij W in kelaar te W intersw ijk. (5) V gl. J.A.W. Banning, G enealogie van h e t g esla ch t

lo7

69. Geldersche koerier

B a n n in g (Groenlo 19S4-19S5), p. 157.

w eekbladen in den ruim sten zin des w oords, alsm ede

(6) V an de Geldersche A ch te rh o e k e r kon geen enkele

het deelnem en in en het geven van steun aan andere

aflevering in autopsie w orden genomen.

ondernem ingen m et een soortgelijk o f aanverw ant doel” (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V enn ootscha p­

G8

pen. B ijvoegsel van de N ederlandsche sta a tscou ran t,

19S7, nr. 22(s febr.), NV-nr. 147).

G eld ersch e co u ra n t119S4-19S7

(s) Tot en m et 27 ju n i 19S6 verscheen de krant op

•ja r e n 19S4, proefnrs.(l, 8, 15, 22 en so juni)

w oen sd ag en zaterdag, vervolgens op dinsdag en v rij­

-

dag.

19S4, nr. l(s ju li) - 19S7, nr. los(sl dec.)

• on dertitel N ieuw s en advertentieblad voor Oost-Gel-

(4) V gl. Eijt, p. 276.

derland ~ 19S4, nr. l(s ju li) - nr. 48(19 dec.)

(5) In de G elderse kran t - H u isp o st, 51(1984), nr. 12(21

-

maart) w ord t hierover gezegd in ‘V ijftig ja a r drukkerij

Parochieblad voor h et Dekenaat Terborgh ~ 19S4, nr.

49(22 dec.) - 19S5, nr. 2(9 jan.)

de IJselstroom ’: “ De G eldersche K ra n t verscheen tw ee­

• uitg ever U itgeversm aatschappij Perscomité Achter­

m aal in de w eek, nl. op dinsdag en vrijd ag. Kopij, aan­

h oek N V 2

geleverd door correspondenten en geestelijken w erd

-

opgestuurd naar Oldenzaal, a lw aar [in de drukkerij

Drukker: Drukkerij De IJselstroom

• plaa ts U lft

van Bruggem an] de binnenbladen van de krant

•fr e q u e n tie tw eem aal per w eek s

gem aakt w erden. In O ldenzaal zorgde m en ookvoor

•fo r m a a t E

het buitenblad van de krant, daarop w erd algem een

• om vang VI

n ieu w s gepubliceerd. Later schafte de IJselstroom z e lf

• redactie Niet in de krant verm eld.

een loodzetm achine aan en vervaardigde m en de bin-

[19S4-? E.W. M eulem an, hoofdred.]4

nenpagina’s in Ulft” .

[19S4-? kapelaan P.J.C. Krijnen, m edewerker]4

(6) Toen de katholieke geestelijkheid zich distantieerde

• bijzon derheden Kopblad van de T w entsche co u ra n t .5

van het Geldersch v olk sb la d (vgl. noot 5 in de b esch rij­

- V a n a f 24 febr. 19S5 verscheen als b ijlage Z ondags­

v in g van het Geldersch v olksblad), zou zij in sam enw er­

blad van de G eldersche courant, w aa rin ontspannende

k in g m et de drukkerij v a n B ruggem an in Oldenzaal

en stichtelijke lectuur w a s opgenom en. De paginering

begonnen zijn m et een n ieu w room s-katholiek streek­

v a n de afleveringen v a n het zondagsblad loopt door en

blad voor Oost-Gelderland: de IJselstroom , w e lk blad

b egin tjaa rlijk s opnieuw in het begin v a n de m aand

w ekelijks op v rijd ag in 19SS en 19S4 zou zijn versch e­

novem ber.

nen. V an h et blad de IJselstroom kon geen enkele afle­

• rela ties M ogelijkvoortzettin g v an een niet teru gge­

v erin g w orden teruggevonden en de titel is niet v er­

vonden blad m et als titel de IJselstro om o f Oost-Gelder-

m eld in S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

land 6

boekhandel. M ogelijk luidde de titel v a n deze voorloper

-

O ost-G elderland (vgl. Eijt, p. 274).

H ierin opgenom en het Geldersch v olk sb la d 7

- Voortgezet als G eldersche krant.

(7) V gl. noot 5 in de besch rijvin g v a n het Geldersch

• litera tu u r José Eijt, ‘Geldersch volksblad - Geldersche

volksbla d . In 19S7 verscheen de krant onder de naam

courant. Strijd om het beheer v a n een katholiek streek­

G eldersche courant en Geldersch v olk sb la d . In 19S8 w erd

blad ’, in: Jaarboek van h e t K a th o liek D ocu m en ta tie C en ­

de titel gew ijzigd in G eldersche krant, w aarbij dejaar-

trum , 18(1988), p. 271-282

gan gn um m ering die w erd ingevoerd, verw ees naar

• a u to p sie V olledig

het ontstaan van het Geldersch volksbla d .

- Tw entsche courant, Hengelo ~ 19S4 -

Drukkerij De IJselstroom, U lft ~ 19S5-19S7

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Oost-Gelderland,

G9

dat door de geestelijkheid w e rd gesteund in de poging

G eld ersch e k o e rie r [1911^1915

om het Geldersch v olk sb la d te beconcurreren.

•ja r e n [1911]1- 5(1915), nr. 987(16 sept.)

• noten

• uitgever NV Courant- en Handelsdrukkerij De Gelder­

(1) W aaraan toegevoegd in 19S7: “en Geldersch V o lk s­

sche Koerier2

blad ” .

• plaa ts N ijm egen

(2) In 19S4 w erd en de aandelen geplaatst voor de Gel­

•fr e q u e n tie driem aal per w e e k (maandag, w oen sdag

dersche Courant NV in oprichting (vgl. Eijt, p. 275). Op

en zaterdag) ~ {2(1912), nr. 145(2 dec.)} - nr. l44(so nov.)

22 dec. 19s 6 w erd de NV definitief opgericht onder de

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 2(1912), nr. 145(2

n aam van U itgeversm aatschappij Perscomité Achter­

dec.) - 5(l9l5)

hoek NV door d ejo u rn a list E.W.M. M eulem an en de

•fo r m a a t E

drukkers K.J. H unting en A.J. Janssen. A ls doel v an het

• om vang [VI]

vennootschap w erd gesteld: “h et u itgeven v an dag- en

• redactie [1911-1915 M ax van Poll, dir.-hoofdred.]s

70. Geldersche krant

108

* bijzon derheden A ls kopblad begon in [dec. 1911]1 te

schijnen, bestem d voor N ijm egen en om streken”. Over

verschijnen: de Koerier. Verm oedelijk w a s deze neven-

dit N ijm eegse b ijvoegsel sch reef Max v an Poll op 18

editie bedoeld voor de landelijke verspreiding.4

sept. 1915 aan J.F.Th. v an Rossum , directeur van h et

- De NV De Geldersche Koerier g a f eveneens het Gra­

Centrum : “ De NV Geld. Koerier h eeft het recht op hare

tis advertentieblad voor N ijm eg en en om streken uit,

kosten een N ym eegsch byvoegsel in de couranten voor

w aa rin de advertenties u it de G eldersche koerier gratis

N ym egen en om streken te leggen, w aarvan de adver-

w erd en overgenom en (vgl. S y t h o ffs adresboek voor den

tentie-opbrengst te haren bate kom t doch w aa rin zo n ­

N ederlandschen boekhandel, 1914-1915).

der voorafgaande in zage door de hoofdredactie v a n h et

* rela ties Opgegaan in h e t C en trum 5

C entrum , alleen nieuw sberichten, raadsverslagen,

* a uto p sie 2(1912), nr. 88(27 ju li) - nr. 168(31 dec.) m et

m uziekverslagen, voetbalverslagen, e.d. m ogen opge­

lacunes en de m eeste num m ers incompleet; 5(1915), nr.

nom en w orden. A lle stukken, berichten, verslagen enz.

987(16 sept.)

v an eenige politieke o f andere plaatselyke beteekenis

- IISG ~ 1912, 20-tal num m ers, veelal incom pleet

m oeten eerst ter in zage gestuurd w orden aan den

- NPM ~ 1912, nr. 130 en 1915, nr. 987

hoofdredacteur van h e t C en tru m ” . A an het eind van

* typering Katholiek dagblad. Bevat regionaal-, binnen-

zijn b rie f sch reef V an Poll: “ De k om st van h e t C entrum

en buitenlands nieuw s. Het blad w erd opgericht door

w ord t in ons praatgraag stadje reeds d ru k besproken,

M ax v a n Poll, toen deze w egen s de door hem geuite kri­

dat is een goede reclam e” (vgl. A rch ie fv a n defirm a

tiek op het gebrek aan gem eentelijke zo rg voor de arbei­

W ed. J.R. van R ossu m (GA Utrecht), nr. 299).

ders zijn baan bij de Gelderlander had verloren. * noten

(1) In de K o erier v an 2 dec. 1912 w ord t gezegd: “Het is nu

70

1 1/2ja a r geleden, dat het eerste num m er v a n de Gelder­

G eld ersch e k r a n t1193841951}

sch e koerier het lich t zag. (...) In dien korten tijd v an 1 1/2

*ja r e n 26(1938), nr. 1(4jan.) - 29(1941), nr. 53(30 dec.)2

ja a r w erd zoo w el voor de G eldersche koerier als voor de

- 30(1945), nr. 1(11 mei) - {36(1951), nr. 98(21 dec.)}3

K oerier w e lk laatste blad 1/2ja a r later w erd opgericht,

* on d ertitel Tw eem aal per w eekversch ijn en d nieuws-

een verspreid in g bereikt, die gezien m ag w orden” .

en advertentieblad voor Oost-Gelderland4

(2) Op 11ju li 1911 w e rd de NV Courant-en H andelsdruk­

nr. 1(4 jan.) - nr. 84(21 okt.)

kerij De Geldersche Koerier opgericht, door F.B. Ban­

- Nieuws- en advertentieblad voor Oost-Gelderland5 ~

ning, M.J.M. v an Poll en ing. B.J.W. Reuser. De NV stel­

3 0 (1945 )-{36 (1951)}

26(1938),

de zich ten doel: “h et uitgeven v a n couranten en tijd­

* uitg ever Uitg.: Uitgeversm aatschappij Perscomité

schriften en het exploiteeren eener drukkerij, m et alles

Achterhoek N V 6

w a t daarm ede in verband staat” (vgl. A k te n betreffende

-

N a a m lo o ze V ennootschappen. Bijvoegsel van deN eder-

- Omdat Drukkerij De IJselstroom door oorlogshande­

lan dsche sta a tscou ra n t, 1911, nr. 173(26 juli), NV-nr.

lin gen w a s vernield, w erd de krant v an 11 m ei 1945 tot

908).

en m et 12 april 1946 gedrukt bij Drukkerij Beekm an in

Druk: Drukkerij De IJselstroom

(3) V gl. Biografisch w oordenboek van N ederland, dl. 1

Gendringen

(’s-Gravenhage 1979), p. 462-465, hier p. 462.

* plaa ts U lft

(4) V an de K o erier konden w orden ingezien: NPM <*>

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag) ~

2(1912), nr. 145(2 dec.) - nr. 147(4 dec.); RA Noord-Hol-

26(1938) - 28(1940), nr. 37(7 mei)

land, H aarlem ( A r c h ie f R.K. bisdom H aarlem na 1853,

w ekelijks (vrijdag) ~ 28(1940), nr. 38(24 mei) - 31(1946),

nr. 1383-23) ~ 3(1913), nr. 195(3 febr.) en IISG ~ 3(1913), nr.

nr. 9(14juni)

284(22 mei) - nr. 461(18 dec.) m et lacunes en de m eeste

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)

num m ers incompleet.

10(18 jun i) - 36(1951)

(5) In h et laatste num m er v an 16 sept. 1915 w o rd t aan-

•fo r m a a t E-formaat, m .u.v. C-formaat in 30(1945/46),

gekondigd, dat de K oerier en de G eldersche koerier z u l­

nrs. 1-9 en 31(1946), nr. 51 - 32(1947), nr. 23

len opgaan in het dagblad h e t Centrum : “ h e t Centrum is

* om vang V I ~ 29(1938^29(1941); III

een blad voor h et geheele land en bevat al h et algemee-

31(1946), nr.

3 0 (1945 /4 6 )-

ne n ieuw s u it binnenland en buitenland. Maar,

31(1946); V ~ 32(1947)436(1951)} * redactie 1945-^947} J.W.H.M. M eijer, dir.-red. (ver­

w egen s zijn zeer groote verspreid in g in de stad A rn ­

m eld tot en m et 25 m aart 1947)

hem, geeft h e t Centrum een afzonderlijke A rn h em sche

1945-{1947} G. Scholten, mede-red. (verm eld tot en m et

editie uit, w aa rin al het plaatselijke A rnhem sche

25 m aart 1947)

n ieu w s voorkom t. Deze plaatselijke A rn h em sche edi­

* bijzon d erhed en D ejaargan gn u m m erin g w erd over­

tie z a l n u w ord en uitgebreid. Het w ord t een plaatselijke

genom en van het Geldersch v olk sb la d , w e lk blad w as

A rn h em sche en N ijm eegsche editie. M aar behalve dit

opgenom en in de voorloper, de G eldersche courant. De

z a l er nog een plaatselijk N ijm eegsch b ijvoegsel v e r­

30ejaargang loopt tot en m et nr. 56(14 m ei 1946); de 31e

109

73. Gooische courant

v a n nr. 1(17 mei) tot en m et nr. 62(31 dec. 1946). Daarna

• plaa ts V alken bu rg

lopen de jaa rga n gen g elijk m et het kalenderjaar.

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)

- Tot en m et 1941 w a s de krant een kopblad van de

•fo r m a a t B ~ {1898, ongenr.[15 okt.]}; C ~ {zondags­

T w entsch e coura n t .

blad, 15 okt. 1898}

- Tot en m et 14 aug. 1941 verscheen als bijvoegsel Z o n ­

• om vang De ingeziene rom anbijlage telt 16 pagin a’s,

dagsblad van de G eldersche krant.

het zondagsblad 4 pagin a’s.

• rela ties V oortzetting van G eldersche courant

• rela ties Voortgezet als de G eluksbode

• a uto p sie V olledig tot en m et 36(1951), nr. 98(21 dec.)

• a u topsie 1898, ongenr.[15 okt.] m et bijbehorend zon ­

-

dagsblad, dat als n u m m erin g draagt: 1(1898), nr. 1(15

Drukkerij De IJselstroom, U lft

• typering Katholiek regionaal nieuwsblad. In 30(1945),

okt.)

nr. 1(11 mei) w erd de katholiciteit nog eens nadrukkelijk

- NPM

uitgesproken: “W ij houden niet v a n cam ouflage en

• typering A an vankelijk w a s de G ezellig e huisvriend

w ille n het derhalve n iet onder stoelen o f banken ste­

een rom anbijlage bij h et D agblad van M a a stricht.

ken, dat w ij in de eerste plaats een Katholiek streekblad

V a n a f oktober 1898 w erd er een zondagsblad aan toege­

w ille n zijn , hetgeen dus beduidt, dat w ij, dit zij dus

voegd, dat zou gaan bevatten: “een schoon Feuilleton,

voorop gesteld, geroepen zijn de Katholieke beginselen

vele kleine novellen, pittige anecdootjes en n u en dan

openlijk te belijden en w a a r dit noodig is te verdedi­

grappige illu straties” . A ls zondagsblad w erd het blad

gen” .

geleverd aan de lezers v a n h et D agblad van M a a stricht,

• noten

van het V alken burgs nieuws-en advertentieblad, en v e r­

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 31(1946), nr. 44(18 okt.)

m oedelijk ook van het Lim burgsch nieuw sblad, m aar

tot en m et 32(1947), nr. 23(25 maart): “w aa rin opgeno­

het w a s ongetw ijfeld ook m ogelijk een afzonderlijk

m en Geldersch v olk sb la d ” .

abonnem ent op de G ezellig e h u isvrien d te nemen.

(2) H oewel in nu m m er 53 van 30 dec. 1941 w ord t

• noten

gezegd, dat h et volgende nu m m er op 9ja n u a ri a.s. zou

(1) Verm oedelijk is het blad in m ei 1897 begonnen te

verschijnen, is h et w e in ig w aa rsch ijn lijk dat dit inder­

verschijnen. In het nu m m er v a n 14 m ei 1897 w ord t de

daad is gebeurd. In het autopsie-exem plaar zijn er geen

abonnees v a n h et D agblad van M a a str ich t nam elijk

num m ers u it 1942 a an w ezig en bovendien loopt de

bericht, dat zij tegen gereduceerde prijs als b ijvoegsel

jaa rga n gn u m m erin g door v a n 29(1941) naar 30(1945).

kunnen ontvangen een “n ieu w w e rk ”, een w ekelijkse

(3) Na nr. 98 v an 1951 verscheen de krant voortaan

rom anuitgave de G ezellige huisvriend, ‘Lectuur voor

w ekelijks. A ls lokaal w eekblad is h et blad alhier niet

iedereen’. In het ‘Zondagsblad v an de Gezellige h u is­

verderbeschreven.

vrien d ’ v an 15 okt. 1898 w ord t gezegd, dat de G ezellige

(4) V a n a f 26(1938), nr. 80(7 okt.) zijn de w oorden “voor

hu isvrien d “in enkele jaren in den volle z in des w oords

Oost-Gelderland” in de ondertitel vervallen.

de H uisvriend gew orden is, de w elkom e gast aan de

(5) In 31(1946), nrs. 8-49: ‘W ekelijksch nieuw s- en

leestafel, de graaggeziene verteller aan den huiselijken

advertentieblad voor Oost-Gelderland’.

haard” . Deze uitlatin g zou er op kunnen w ijzen , dat het

(6) V gl. noot 2 in de besch rijvin g v a n de G eldersche cou­

blad reeds eerder dan m ei 1897 verscheen.

ra n t .

(2) V a n a f {25 m aart 1905} w a s er in de titelkop v an het Valkenburgs nieuw s- en advertentieblad niet langer

sprake van de G ezellig e huisvriend, m aar van het zon ­

71

d agsblad de G eluksbode. In de u itgave van 1904 van

de G elu k sb ode [1905^1908]

S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen boekha n ­

• bron S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

del is de de G ezellig e hu isvrien d nog verm eld, in die van

boekhandel, 1905-1908

1905 de G eluksbode.

A ldaar verm eld als u itgave v a n Jos. Crolla te V alken ­ burg. D e G eluksbode w erd als zondagsblad geleverd aan de lezers van het V alken burgs nieuws- en adverten­

73

tieblad. Het w a s tevens m ogelijk een afzonderlijk abon­

G ooische co u ra n t [1939H1952]

nem ent op het w eekblad te nemen.

• ja r e n [1939, jan .]1- [1941, 30 sept.]2

• a uto p sie Niet in autopsie kunnen nemen.

-

[1946, 19jan.]1- [1952]3

• uitgever NV Drukkerij de Tijd • plaa ts Am sterdam

72

-

de G e z e llig e h u isv r ie n d [1897^1904]

en Am sterdam ]4

•ja r e n [1897, m ei]1- [1904]2

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

• uitg ever Drukker-uitgever: Jos. Crolla-Falise

•fo r m a a t E

[Adm.adres: H ilversum . Kantoren: B ussum , Laren

74. de Gooische post

110

* om vang VI

Tijd8. V a n a f [1919]4 kw am de krant in de eigen drukke­

* redactie Voor de directie en de redactie, zie de beschij-

rij van de pers

v in g van de N ieuw e dag en de Tijd

• plaa ts H ilversum

* bijzon derheden Kopblad v an de N ieuw e dag.

•fr e q u e n tie [wekelijks (vrijdag) ~ 1906-1908]4

* rela ties Er w a s v a n a f 1932 een Gooise editie versch e­

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

nen v an de N ieuw e dag (zie de b esch rijvin g van de N ieu ­

22(1927), nr. 22(19 maart)

w e dag).

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en zaterdag)9

[1909 ]4 -

* a uto p sie 1941, 29 sept. (onvolledig) en prospectus

~ 22(1927), nr. 23(21 maart) - 24(1929/30), nr. 135(13 nov.)

(febr. 1946)

vierm aal per w e e k (maandag, w oen sdag, vrijd ag en

- NPM

zaterdag)

* typering Katholiek dagblad voor h et Gooi. Kopblad

•fo r m a a t E

van de N ieuw e dag. In een prospectus v a n februari 1946

• om vang [II ~ 1906-1908]; V ~ [1909^21(1926); V I ~

24(1929/30), [nr. 136(15 nov.)] - 32(1937)

w ord t gezegd: “Sinds korten tijd versch ijn t de Gooische

22 (1927 )-32 (1937)

couran t w e e r onder den eigen naam en daarm ede is een

• redactie [1919-1932 Antoon Coolen, red.]10

vertrouw de vrien d in vele gezinnen teruggekeerd.

[{1929} Bernard H ulsm an, red.]11

Sinds jare n w a s de G ooische couran t - totdat in 1941 de

[1928-ca. 1933 B.J.M. Bekman, red.]12

u itgave door den bezetter w erd verboden - het v e r­

• bijzon d erhed en D ejaargan gn u m m erin g verliep aan­

trouw de dagblad der Gooische katholieken”.

van k elijk per kalenderjaar. De 24ste jaa rg a n g loopt

* noten

echter door tot en m et nr. 211(31 m aart 1930) en voortaan

(1) Gegeven ontleend aan de Pius-alm anak, 1946.

begin t de n ieu w eja arg an g op 1 april.

(2) De k ran tv an 29 sept. 1941 bevatte de volgende m ede­

- V a n a f 1927 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

deling: “Krachtens b eslu it van het Departem ent van

- A ls nevenuitgaven verschenen de S tich tsch e post,

Handel, N ijverheid en Schepenvaart SGV 197 (114) zal de

h e t N ieu w sbla d voor B u ssu m , N aarden, W eesp en M ui-

G ooische C oura nt n a 30 septem ber niet m eer m ogen

den en h e t W eek bla d voor Z e is t, Rijsenburg, Driebergen

verschijnen. Abonneert U thans op de T ijd '.

en Soesterberg .13

(3) De titel is voor h et laatst opgenom en in de uitgave

-

van 1951/52 v a n S y t h o ffs adresboek voor de N ederlandse

treerd zond agsblad van de Spaarnestad (zie aldaar).

De lezers konden zich abonneren op het G eïllu s­

boekhandel. In de Pius-alm anak b lijft de titel opgeno­

- V a n a f {dec. 1917} verscheen op zaterdag als b ijvoeg­

m en tot in de u itgave v an 1965/66. V erm oedelijk is de

sel D e O fficieele R.K. K e rk lijst. V a n a f 22(1927), nr.

G ooische courant in d ezejaren veeleer te beschouw en

140(24 dec.) w erd hieraan toegevoegd: Zondagslectuur,

als een editie v a n de N ieuw e dag en figureerde de aan­

w aa rin bijdragen v a n godsdienstige aard w aren opge­

duiding ‘Gooische courant’ in de titelkop als een onder­

nom en, zoals ‘Apolegetisch praatje’, ‘Levensw ijsheid’

titel.

en de ‘V rag en b u s’ m et vragen op apologetisch terrein.

(4) Gegeven ontleend aan S y t h o ffs adresboek voor den

- V a n a f 19 m aart 1927 verscheen het blad ook op

N ederlandschen bo ekha n d el .

m aandag. H ierin zou veel aandacht aan sport w orden besteed, w an t, zo w e rd gezegd: “W ij w illen kinderen zijn van onzen tijd en dus de sport, de gezonde en

74

goede sportbeoefening, h et deel in de b elan gstellin g

de G ooische p ost1 [1906]-{1937}

onzer lezers geven, w a t z e verdient en w aard is. Niet

*ja r e n [1906, 30 m aart]2- {32(1937), nr. 125(30 okt.)}3

het m in st de katholieke sport. Die m oet vooruit, die

* on dertitel N ieuws- en advertentieblad voor H ilver­

m oet n og m éér om hoog in ’t Gooi. Dat z a l ons Maan-

sum , A m ersfoort, Ankeveen, Baarn, Blaricum , Bus-

d agnum m er in de hand w erk en ” .

sum , Eemnes, ’s-Graveland, Kortenhoef, Laren, Mui-

- V a n a f 22(1927), nr. 129(28 nov.) verscheen op m aan­

den, Naarden, N ederhorst den Berg, Soest, W eesp ~

dag een R om an-bijvoegsel. Het verhaal z a l niet zoals bij

{4(1909), nr. 35(1 mei)} * uitg ever [Maatschappij tot exploitatie van een R.K.

een feuilleton “op onm ogelijke ogenblikken” w orden afgebroken, “m aar b ren gt telkens een b elan grijk brok­

courant voor het Gooi en h et Sticht ~ 1906-1912]4

stu k v an de lectuur, w elk e de lezer boeit” . In het n u m ­

- R.K. Persvereeniging De Gooische en Stichtsche

m er v an 4 februari 1929 w ord t gezegd, dat het roman-

post5

[1913-1918]4

b ijvoegsel aanvankelijkbedoeld w a s voor de w in ter­

- NV tot Courant- en Drukkerij Exploitatie Gooi en Sticht (van afju n i 1933 NV Gooi en Sticht)6

[1919]4-

m aanden, m aar w egen s het succes z a l het een blijvend onderdeel van de krant w orden. V a n a f oktober 1930

{1937 }

verscheen dit b ijvoegsel voortaan op w oen sdag. Blij­

- Het blad is in de b eginjaren gedrukt in de drukkerij

kens de titelkop w erd het rom anbijvoegsel ook aan de

van het anti-revolutionaire blad de H ilver- en

overige bladen van Gooi en Sticht geleverd: de S tic h t­

V echtbode7 en v a n a f m ei 1917 in de drukkerij van NV de

s ch e po st, h e t N ieu w sbla d voor B u ssu m , N aarden,

111

74 . de Gooische post

W eesp en M uiden en h e t W eek bla d v oor Z e is t, Rijsen-

berichten. In het n u m m er van 30 oktober w e rd h ier­

burg, Driebergen en Soesterberg.

over geschreven, dat de G ooische p o st en de nevenuit­

* rela ties Hierin opgenom en in 1921 h e t W eek bla d voor

gave h e t N ieu w sbla d v oor B u ssu m , N aarden, W eesp en

Laren en B laricum 14

M u id en voortaan niet lan ger de taak van n ieuw sblad

- D e G ooische p o st en h e t N ieuw sbla d voor B ussum ,

zouden vervullen , m aar parochieel en kerkelijk n ieuw s

N aarden, W eesp en M uiden w erden voortgezet in drie

gaan brengen en bovendien een apologetische bijdrage

weekbladen: de G ooische po st, ‘A lgem een katholiek

leveren. De tw ee nieuw sbladen w erden gereorgani­

w eekblad’, h e t W eek bla d v oor Laren, Blaricum en Eem-

seerd tot een drietal weekbladen: de G ooische post,

nes en h e t W eek bla d voor B u ssu m , Naarden en A nke-

‘Algem een katholiek w eekblad’ voor de parochies H il­

v een .3

versu m en Kortenhoef, h e t W eek bla d voor Laren, Blari­

* a uto p sie 4(1909), nr. 35(1 mei); 12(1917), nr. 40(23 mei)

cum en Eem nes en h e t W eek bla d voor B u ssu m , Naarden

en nr. 102(29 dec.); 13(1918) - 32(1937), nr. 125(30 okt.),

en A nkeveen . V an deze drie lokale w eekbladen zijn

m .u.v. 1929, nr. 136

geen beschrijvin gen in de BKNP opgenom en. In het

-

NPM ~ 1909. nr. 35; 1917, nrs. 40 en 102

eerste nu m m er van de G ooische post, dat als dekenaats­

-

Streekarchiefvoor het Gooi en de Vechtstreek, H il­

blad verscheen (nr. 126 van 6 nov.) w erd over de om zet­

v ersu m ~ 1918-1937

tin g tot w eekblad gezegd dat een dagblad nodig w a s

* typering K atholiek n ieuw sblad voor H ilversum en

gew orden om in de lectuurbehoefte te voorzien: “Wij

om geving. A an vankelijkverscheen h et blad w ekelijks,

zijn in een ander stadium aangeland. Velerlei oorza­

v a n a f 1909 tw eem aal, v a n a f 1927 driem aal en v a n a f

ken w erken hiertoe m ee (...). De eerste is de on tzaggelij­

1929 vierm aal per w eek. Toen in 1928 de S tich tsch e post,

ke beteekenis van het nationaal en internationaal

nevenuitgave v a n de G ooische post, tegen de w e n s van

gebeuren, dat verre u itgaat boven de topspanningen

de kerkelijke overheid dagblad w a s gew orden (zie h ier­

van den grooten w ereldoorlog; de tweede is de sterke

over de b esch rijvin g van de S tich tsch e post), w erden

bevolkingstoenam e door v estigin g v a n forensen, die

ook aan de G ooische p o st de kerkberichten en de status

u it zich z e lf reeds m atig geïnteresseerd stonden tegen­

v a n katholiekblad onthouden. In novem ber 1930 w is t

over het plaatselijk leven, terw ijl dit bovendien in zijn

pastoor Beum er bij de aartsbisschop opnieuw kerkelij­

beteekenis verbleekte en naar den achtergrond w erd

ke erkenning voor het blad te verkrijgen.

gedrongen door de felle sensaties en de schokkende

* noten

ram pen op het w ereldtooneel” .

(1) A a n de titel is toegevoegd v a n a f 25(1930), nr. 90(8

(4) V gl. C.M.J. A leven, Een ige m ededeelingen over voor­

sept.): “w aa rin opgenom en H e t W eekbla d voor Laren,

vallen rond h e t ka th o liek e dagblad de S tich tsch e post,

Blaricum en E em n es” .

(Hilversum 1929), p. 3-4, in: A r c h ie f K a th o liek e Neder-

(2) V gl. ‘De Gooische Post. Bij het v ij f en tw in tigjarig

landsche Jo u rn alisten kring (gedeponeerd in: KDC, Nij­

bestaan ’, in: 25(1930/31), nr. 204(30 maart).

megen), nr. 113. Tot de oprichters v an de m aatschappij

(3) V a n a f 1 novem ber 1937 veranderde de G ooische p o st

hoorden onder m eer de kapelaans H.F. v a n der Horst

v a n karakter. In 1932 w a s de N ieuw e dag, kopblad v an de

en B. M eeuw issen en de boekverkoper H.J. Campman.

Tijd, begonnen m et de uitgave v a n een Gooise editie.

(5) Het doel van de Persvereeniging w e rd als v olgt

Hierop kw am kritiek van de bedreigde locale pers, m et

om schreven: “door m iddel der pers, de Roomsch-

nam e van de G ooische post, gesteund door de plaatselij­

Katholieke beginselen beter te doen kennen en haren

ke geestelijkheid. Enkelejaren w is t de G ooische po st

invloed op het leven te versterken. Zij tracht dit doel te

stand te houden tegenover de dagelijks verschijnende

bereiken door u itgave v a n eens o f m eerm alen per w e e k

N ieuw e dag, w aa rin voortaan ook de Gooise kerklijsten

verschijnende bladen” (vgl. Bijvoegsel van de Neder-

w aren opgenom en. Op 6 febr. 1937 w erd in de krant een

landsche sta a tscou ran t, 1913, nr. 106(8 mei)).

dringend pleidooi gehouden voor ordening v an exploi-

(6) Pas op 24 febr. 1921 vond de officiële oprichting

tatiegebied tu ssen de verschillende katholieke kranten,

plaats van de NV tot Courant- en Drukkerij Exploitatie

w aarbij de Gooise editie van de N ieuw e dag - zonder

Gooi en Sticht door onder m eer C.M.J.A.L.V. Aleve,

deze bij naam te noem en - w erd vergeleken m et “een

“zich noemende en schrijvende Aleven, jou rn alist” , en

pénétration pacifique, een op vreedzam e w ijz e binnen­

F.J.A.M. W ierdels, directeur v an NV de Tijd. Het doel

dringen v a n den w o lf in schaapskleren”. In het najaar

van de NV is “de u itgave v a n de G ooische po st, de S tich t­

v a n 1937 kw am het echter tot een overeenstem m ing

sch e post, h e t N ieu w sbla d voor Bussum -N aarden,

tu ssen de geestelijkheid, de V erenigde Katholieke Pers

W eesp en M uid en, en andere een o f m eerm alen per

(uitgever v an de N ieuw e Dag) en de G ooische P o st, w a a r­

w e e k verschijnende nieuw sbladen en al dan niet perio­

bij w e rd afgesproken, dat de G ooische p o st als w eke­

diek verschijnende drukw erken, en de exploitatie van

lijks verschijnen d dekenaatsblad zou gaan versch ij­

een courant-, boek- en handelsdrukkerij en alles, w a t

nen, dat dan - om zijn bestaansrecht te verzekeren -

hierm ede in verband staat. De nieuw sbladen zullen

h et alleenrecht zo u krijgen voor de publikatie van kerk-

geschreven w orden in Katholieken geest, ter verdedi­

112

75 . Graafsche courant gin g en verspreid in g van Katholieke beginselen” . In

in leid in g to t z ijn w erk (’s-Gravenhage 1949. Schrijvers

artikel 23 w erd over de rol van de geestelijk adviseur

van heden, nr. 1), p. 44.

gezegd: “ De geestelijk adviseur houdt toezicht op den

(12) V gl. Bernard Bekman, ‘ De jo u rn alist Coolen’ (zie

inhoud v a n de door de vennootschap u it te geven

noot 10).

nieuw sbladen en periodieken en h eeft het recht de

(13) V oor de S tich tsch e p o st en h e t N ieu w sbla d voor B u s­

plaatsing te verbieden v a n alles w a t hij in strijd acht

su m , N aarden, W eesp en M u id en, zie de afzonderlijke

m et de Room sch-Katholieke geloofs- en zedenleer o f

b eschrijvingen. H e t W eek bla d voor Z e is t, R ijsenburg,

schadelijk oordeelt voor de Roomsch-Katholieke zaak ”

D riebergen en Soesterberg kw am tot stand op initiatief

(vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V ennootschappen.

v an de katholieke voorm annen u it deze plaatsen. V ia

B ijvoegsel v a n de N ederla ndsche sta a tscou ra n t, 1921,

onderhandelingen m et de NV Gooi en Sticht kw am het

nr. 100(26 mei), NV-nr. 1396). Op 27 ju n i 1933 w e rd de

tot u itgave van dit lokale w eekblad, w aa rv an op 31

naam v an de NV gew ijzigd in NV Gooi en Sticht. A an de

m aart 1922 het eerste nu m m er verscheen (vgl. C.M.J.

doelstelling van de NV w erd toegevoegd: “de uitoefe­

A leven, E en ige m ededeelingen (zie noot 4), p. 5). Het

n in g v a n het u itgegeversbed rijf’ (vgl. A k te n b etreffen ­

laatste n u m m er van het w eekblad verscheen op 26

de N a a m lo o ze V ennootschappen. B ijvoegsel v a n de

sept. 1930 (9ejaargang, nr. 24). A leven stuurde dit

N ederlandsche sta a tscouran t, 1933, nr. 142(24juli), NV-

nu m m er aan m gr. J.H.G. Jansen. In de laatste afleve­

nr. 1281).

rin g w e rd gezegd: “Thans houdt ons w eekblad op te

(7) V gl. 22(1927), nr. 24(28 maart).

bestaan, om dat na de opheffing van het dagblad D e

(8) In het nu m m er v a n 23 m ei 1917 w o rd t bericht, dat

S tich tsch e p o st op 1 Juli l.l. (...) de exploitatie v a n het

het zetten en drukken v a n de krant ongeveer v ier en

Zeister blad niet m eer m ogelijk is” (vgl. A rch . a a rtsb is­

h a lfja a r door “dezelfde firm a” is gebeurd en dat “nu

dom U trecht, pers I-I-dossier 2).

m et een andere inrichting [=NV de Tijd] een overeen­

(14) V gl. C.M.J. Aleven, Verdere m ededeelingen over

kom st is gesloten voor het afw erken der krant” .

voorvallen rond h e t dagblad de S tich tsch e p o st (Hilver­

(9) Toen de G ooische p o st driem aal per w e e k gin g v er­

sum), p. 8, in: A r c h ie f R.K. bisdom H aarlem na 1853 (RA

schijnen, sch reef de krant: “Het leven in ons gew est

Noord-Holland, Haarlem), nr. 1378-138: “In A pril 1921

w ord t n u eenm aal intensiever en sneller beleefd dan

w e rd op dringend verzoek van de geestelijkheid van

op de zandgronden van Brabant o f in den achterhoek

Laren in exploitatie overgenom en het neutrale w eek ­

van Gelderland. Het Gooi is een cultureel m iddelpunt.

blaadje: H e t W eek bla d voor Laren en Blaricum , dat niet

De Gooische b evolking in haar eigenaardige dooreen-

zelfstan d ig kon bestaan. (...) Het W eek bla d voor Laren

m en gelin g v an ingezetenen en vreem delingen onder­

en Blaricum b leek geen levensvatbaarheid te hebben en

gaat den invloed van de v estigin g der nieu w e elem en­

m oest als zelfstan d ig orgaan w orden opgeheven, om

ten, v a n w ie r levensopvattingen en levensbeschouw in­

in een Katholiek blad om gezet, als specifiek Larensch

gen de oude bevolkingsgroepen iets overnem en. Er is

bijblad van D e G ooische P o st te b lijven voortbestaan” .

hier geestelijk leven; er bestaan n aast m aterieele ook

In h et NPM is het eerste nu m m er van 14 dec. 1918 van

geestelijke behoeften, die toenem en en veranderen

dit w eekblad aan w ezig, w aa rin w ord t gezegd, dat het

onder den invloed en de v estigin g v a n personen, die

blad w il voldoen “aan het rechtm atig en b illijk verlan ­

hun leven slijten in de grootstad o f h u n levensgew oon­

gen v an velen naar een flink en algem een verspreid

ten u it w ereldcentra getrouw blijven óók al zoeken zij

advertentieblad. Sedert lan g w e rd door de zakenm en-

hier een in w aard e genoten rust. Die w ederzijdsch e

schen van Laren en B laricum de behoefte aan z u lk een

aan passin g in ons gew est tusschen de geboren en

blad gevoeld.” Het W eek bla d w il allereerst advertentie­

gew onnen Gooiers en de opgezetenen doet zijn terug­

blad zijn , m aar daarnaast ook een kleine plaatsruim te

slag op elk gebied gelden. En de pers ontkom t daar niet

bestem m en “voor berichten om trent plaatselijke

aan. ’t Is die ontw ikkelingsgroep v a n het Gooische

gebeurtenissen en locale aangelegenheden”.

leven, w elk e ten slotte de behoefte schiep tot verm eer­ dering v a n het aantal verschijndagen onzer bladen. Omdat h et tijdsverloop tusschen het Zaterdagblad en

75

het W oen sdagn um m er te la n g w a s ”.

G raa fsch e co u ra n t1187741941]

(10) V gl. Piet Oomes, A n to o n C oolen (Z.pl. 1959. O nt­

*

m oetingen, nr. 16), p. 8 en 11. Zie ook: Bernard Bekman,

* on d ertitel W eek- en advertentieblad ~ 29(1880), nr.

ja r e n 26(1877), nr. 20(19 mei) - [1941, okt.]2

‘D ejou rn alist Coolen’, in: Roeping, 32(1956/57), p. 634­

44(30 okt.) - nr. 45(6 nov.)

636. D e Jo urn alist v an 9 dec. 1961 citeerde in een ‘In

- Nieuws- en advertentieblad ~ 29(1880), nr. 46(13

m em oriam . Antoon Coolen als jo u rn alist’ W im.S.B.

nov.) - {83(1934)}

Klooster, volgen s w ie Coolen ru im 13ja a r redacteur

- Nieuws- en advertentieblad voor Peel en M aasland

van de G ooische p o st w a s geweest.

~ {85(1936)} - {88(1939)}

(11) V gl. A nton v a n Duinkerken, A n to o n Coolen. Een

* uitg ever Firm a A.F.G. van Dieren ~ 26(1877) - 60(1911),

nr. 83(4 nov.)

113 -

75. Graafsche courant

Firm a Gebrs. Verhaak, voorh. A.F.G. van Dieren3 ~

• rela ties Voortzetting v an W eek bla d voor de sta d en

60(1911), nr. 84(8 nov.) - {83(1934)}

h e t kanton Grave6

-

- In oktober 1944 begon het blad opnieuw te v ersch ij­

Graafsche Drukkerij W ed. A. V erh aak NV4 ~

{8 5 (1936 )} - {8 8 (1939 )}

nen. Het w a s n u een lokaal w eekblad geworden, w a a r­

• plaa ts Grave

van geen b esch rijvin g in de BKNP is opgenom en.

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)

26(1877) - 44(1895),

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

• a u topsie 26(1877^88(1939), m.u.v.: 1886, 1890, 1898­

1899, 1901-1902, 1926, 1928 en 1935

nr. 26(29 juni)

4 4 (1895 ),

- NPM ~ 1886, nrs. 46 en 52

nr. 27(3 ju li) - {88(1939)}

- GA H elmond

•fo r m a a t De besch rijvin g is gem aakt door raadple­

- Streekarchief Land v a n Cuyk, Grave ~ alle overige

1926, nr. 1

gin g v an de krant op m icrofiches, w aardoor het fo r­

afleveringen

m aat niet kon w orden vastgesteld.

• typering Katholiek n ieuw sblad voor Grave en om ge­

• om vang III ~ 26(1877^43(1894); IV ~ 44(1895); V ~

vin g. In h et eerste nu m m er van het G ratis bijb la d van

45(1896)^9(1910); V I ~ 60(1911)-{88(1939)}

15 sept. 1894 w erd de rich tin g van de G raafsche courant

• redactie [1877-1893 A.F.G. v an Dieren, red.-uitg.]5

als v o lg t om schreven: “Het z a l w e l geen betoog behoe­

[1893-1910 Joseph v an Dieren, red.-uitg.]5

ven, dat w ij, zooals steeds, een streng Katholieke kleur

[1910-1933 Theodoor Verhaak, red.-uitg.]

in ons vaandel voeren, en tegelijkertijd h et w oord van

[1910-1934 Antoon V erhaak, red.-uitg.]

onzen eersten dichter Dr. Schaepman, behartigende,

[1934-1938 Chr. Verhaak-Van Haaren, w ed u w e Antoon

ons blad m ede te doen kam pen in den strijd voor het

V erhaak, red.-uitg.]

goede, w a n t ‘elke plaats aan het kw ade ontrukt, is eene

[1938-1941 Kees Verhaak, red.-uitg.]

a an w in st voor h et goede’”. Daaraan w e rd toegevoegd

• sp ecia le num m ers 75(1926), nr. 1(1 jan.): feestn um m er

dat de G raafsche couran t een orgaan w il zijn “dat bij

ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de krant

een gezelligen nieu w sbren ger tegelijk een degelijken

• bijzon derheden V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant

raadgever z a l zijn voor den landm an en veehouder, en

opgenom en.

een krachtig w ap en in den strijd tegen on geloof en

- A ls kopbladen verschenen de O sscheco u ra n t, de

dw aalleer”. Toen het blad tw eem aal per w e e k gin g v e r­

U densche couran t en de W ijch en sch e courant.

schijnen stelde de redactie dat de pers “de eerste, de

- V an afjan u ari 1892 w a s h et voor de lezers van de

voorste, de voornaam ste kam pvechter m oet z ijn ” om

Graafsche couran t m ogelijk zich te abonneren op het

“te w ak en en te strijden voor de heilige rechten, de

G eïllustreerd zond ag sbla d N ederlandsche illu stra tie

groote w aarheden van het Room sch-Katholiek G eloof’ .

(zie de afzonderlijke beschrijving).

• noten

- V a n a f 15 sept. 1894 tot en m et 22juni 1895 verscheen

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 44(1895), nr. 27(3 juli) tot

als bijlage h et G ratis b ijblad van de Graafsche courant

en m et 62(1913), nr. 2(4jan.): “V oorm alig w eekblad voor

g ew ijd aan den landbouw, v ee te e lt en populaire w eten s­

Grave en om streken” .

waardigheden. Dit bijblad presenteerde zich aldus:

(2) M ogelijkversch en en tot en m et eind okt. 1941. In de

“Elke w e e k zal (...) een bijblad gegeven w orden, dat bij

titelkop v a n de E cho van h e t land van Cu yk is v a n a f

een aangenam e lectuur voor iedereen, geregeld de

7 nov. 1941 toegevoegd: “tevens om vattend het gebied

w erkzaam heden v an het seizoen in veld, tuin en boom ­

van de voorm alige G raafsche co u ra n t ’.

gaard behandelen zal, en een leerzam e school belooft te

(3) De Gebroeders Antoon en Theodoor V erhaak, druk­

w orden voor den veehouder, terw ijl de lie h ebbers van

kers in Uden, nam en in ju li 1910 de Graafsche courant

Flora’s kinderen er van tijd tot tijd hun gading in z u l­

over. A an vankelijk b leef de firm anaam V an Dieren nog

len vind en ” .

gehandhaafd.

- Toen de Graafsche couran t in 1895 tw eem aal per

(4) In 1933 verliet Theodoor V erh aak het bedrijf; in 1934

w e e k gin g versch ijnen b le e f het m ogelijk tot en m et

stierf Antoon Verhaak. De w ed u w e zette het b edrijf

1912 om slechts eenm aal per w e e k de krant te ontvan­

voort en richtte daartoe op 2 april 1935 op de Graafsche

gen.

Drukkerij W ed. A. V erhaak NV, w elk e zich ten doel

-

De anonim iteit v a n de ingezonden stukken w erd

stelde: “ (...) de fabricage van en handel in alle soorten

door de uitgever gew aarborgd. V gl. ‘ Gratis bijvoegsel

d ru kw erk en aanverw ante artikelen, het drukken en de

v a n de Graafsche courant’, 15 sept. 1894: “V oor de toe­

u itgifte van couranten, dit alles in den ruim sten zin

zen d in g van ingezonden stukken, voor zoover zij ons

genom en” (vgl. A k te n betreffen d e N a a m lo o ze V enn oot­

blijken vrij te zijn van lage bedoelingen, houden w ij

schappen. Bijvoegsel v an de N ederlandsche sta a tsc o u ­

ons aanbevolen. De desbetreffende stukken zullen

rant, 1935, nr. 147(31 juli), NV-nr. 1675).

door den u itgever zelven steeds w ord en gecopieerd,

(5) In het G ratis b ijblad van de G raafsche couran t v an 15

zoodat nóch de m edew erkers der redactie, nóch de zet­

sept. 1894 sch rijft Joseph v an Dieren dat hij n a de dood

ters, aan het sch rift o f anderzins den schrijver kunnen

van zijn vader, die 42 jaar de G raafsche couran t en de

kennen” .

76. de Grensbode voorloper daarvan, h e t W eek bla d v oor de sta d en h et

114 courant genaamd: D e Grensbode, w elk e voorloopig

kan ton Grave had geredigeerd, a anvankelijk voorlopig

m instens tw eem aal per w e e k z a l b lijven versch ijnen ”.

de redactie had overgenom en, m aar thans in staat is

Tot directeur-redacteur w e rd benoem d “de heer A ndré

gesteld h em definitief op te volgen. V gl. ook J.J.M. Hee­

Nuijens, vroeger uitgever der Grensbode te M aas­

ren, ‘Fam ilie V an Dieren’, in: de Bra ba n tse leeuw,

tricht”. (Vgl. B ijvoegsel tot de N ederlandsche s ta a tsco u ­

13(1964), p. 33-38, 49-53, 65-68, 81-85 en 97-106.

rant, 1891, nr. 202(29 aug.), NV-nr. 209).

(6) V an het W eek bla d voor de sta d en h e t kan ton Grave

(5) N uijens sch reef over de sam envoeging v a n de b la­

is als lokaal w eekblad geen b esch rijvin g in de BKNP

den, dat de Grensbode zeer de aandacht trok en dat het

opgenom en. Het feestn u m m er bij gelegenheid van het

plan geopperd w e rd het tot dagblad u it te breiden: “ De

75-jarig bestaan v an de krant, 1jan. 1926, bevat een

Courrier de la M e u s e w erd aangekocht en opgeheven,

overdruk v a n h et eerste nu m m er van het W eekblad:

zijn e drukkerij gevoegd bij de reeds bestaande NV

1(1852), nr. 1(3 jan.). Het W eek bla d is vrijw e l volledig

M aastrichtsche Stoomdrukkerij, w aarvan het kapitaal

a an w ezig in de A rchiefd ien st van het Land van Cuyk te

w e rd uitgebreid en besloten w erd een H ollandsch dag­

Grave.

blad op te richten, dat dan ook verscheen onder de titel O ns Z uiden, nadat m en de Grensbode van mij had over­

genom en” (vgl. A. N uijens, Open b r ie f aan de aandeel­

76

h ouders in de N .V . to t h e t oprichten van een nieuw e

de G ren sbod e 1890-1892

K a th o liek e C ou ra nt voor A lk m a a r en om strek en (Z.pl.,

•ja r e n 1890, nr. [1(28 juni)]1- 1892, [dec.]2

p. 24 ).

• on dertitel N ieuw sblad3 gew ijd aan de belangen van

M aastricht, van den nationalen arbeid en aan de sociale quaestie • uitg ever NV de Grensbode (verm eld v a n a f {1892, nr.

77 de G ren sbod e [1895^1925]

269(1 okt.)}4

* bron B rin k m a n 's adresboek voor den N ederlandschen

- Gedrukt bij de M aastrichtsche Stoomdrukkerij <*>

boekhandel, 1895-1896 en S y t h o ffs adresboek voor den

{1890, nr. 11(6 sept.)} - {1891, nr. 68(4 april)}; bij M.

N ederlandschen boekha n d el , 1897-1925

Schols ~ v a n a f {1892, nr. 269(1 okt.)}

In de adresboeken van 1895-1897 verm eld als nieuws-

• plaa ts M aastricht

en advertentieblad voor Oostelijk Gelderland, u itgege­

•fr e q u e n tie w ekelijks ~ {1890, nr. 11(6 sept.)}

v en door J.Th. Sm eenk te Gendringen; v a n a f 1898 door

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ {1891, nr.

Ferd. Banning te Groenlo. A an van k elijk w ek elijk s v e r­

68(4 april)} - {1892, nr. 281(15 nov.)}

schijnend op zaterdag; v a n a f 1906 tw eem aal per w e e k

•fo r m a a t C ~ {1890, nr. 11(6 sept.)}; E ~ {1891, nr. 68(4

op dinsdag en vrijd ag. In 1926 is de Grensbode opge­

april)} - {1892, nr. 281(15 nov.)}

gaan in de G eldersche bode. V a n a f [1898] verscheen de

• om vang Ingeziene afln.: 4 p. (m.u.v. 1890, nr. 11: 8 p.)

Grensbode al m in o f m eer als kopblad v a n de Geldersche

• redactie 1890-1892 A. N uijens, dir.-red. (tot en m et

bode .

{1891, nr. 68(4 april)} verm eld als “verantw oordelijke

* a u to p sie Niet in autopsie kunnen nemen.

redacteur”) • rela ties Sam engegaan m et le Courrier de la M e u se en

voortgezet als O ns Z u id en 5

78

• a uto p sie 1890, nr. 11(6 sept.); 1891, nr. 68(4 april); 1892,

de G ren sbod e [1896]-[1907]

nr. 269(1 okt.) - nr. 272(12 okt.) en nr. 281(15 nov.)

*

- NPM ~ 1890, nr. 11; 1891, nr. 68; 1892, nrs. 272 en 281

* on d ertitel N ieuws- en advertentieblad voor Roosen­

- SBM ~ 1892, nrs. 269-271

daal en om streken ~ {4(1899), nr. 18(2 maart)} -

ja r e n [1896, jan .]1- [1907]2

• typering Katholiek n ieuw sblad voor M aastricht en

{10(1905), nr. 25(25 maart)}

om geving.

- Nieuws- m arkt en advertentieblad voor Roosendaal

• noten

en om streken ~ [1906-1907]2

(1) De datering van het eerste num m er is afgeleid van

* uitg ever E.H.B. van Helvert-W eijerm ans

de datering van de eerst ingeziene aflevering.

nr. 18(2 maart)} - {10(1905), nr. 25(25 maart)}

{4 (1899 ),

(2) Het eerste n u m m er v an de opvolger, O ns Zuiden,

-

verscheen op 3jan . 1893.

{11(1906), nr. 67(26 aug.)} - [1907]2

Red. en adm.: Stoomdrukkerij ’t Slot Loevenstein ~

(3) In {1890, nr. 11(6 sept.)}: “W eekblad” .

- Hoofdbureau: Mar. Jos. v an Loon te Roosendaal ~

(4) Op 21 april 1891 w e rd de NV de Grensbode opgericht

{11(1906), nr. 67(26 aug.)}; [S.J. Prins te Roosendaal ~

door onder m eer Eugène Regout. Het doel van de NV

1906-1907]2

w erd aldus geform uleerd: “ (...) het overnem en en

* plaa ts Roosendaal ~ {4(1899), nr. 18(2 maart)} -

exploiteeren van de thans te M aastricht verschijnende

{10(1905), nr. 25(25 maart)}

115

79. de Grondwet

- Zevenbergen ~ {11(1906), nr. 67(26 aug.)} - [1907]2

• om vang III

*fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

37(1899) - 79(1941) • redactie [1869-1901 Jacq v a n Poll Suykerbuyk, dir. van

dag) fo r m a a t D ~ {4(1899), nr. 18(2 maart)}; E

*

7(1869); V

8(1870) - 36(1898); V I ^

{8(1903), de uitgeverij]7

nr. 48(14 juni)} - {n( 1906), nr. 67(26 aug.)}

[1873-1876, 1887-1888 dr. H.J.A.M. Schaepman, mede-

* om vang [VI]

w erker]7

* redactie Niet in het blad verm eld.

[1901-^938} A u g. v an Poll Suykerbuyk, dir. van de uitge-

[1903-1906 A.J. Prins, red.]3

verij]7

* a uto p sie 4(1899), nr. 18(2 maart); 8(1903), nr. 48(14

[{1938} Jacq. v an Poll Suykerbuyk, dir. van de

jun i) en nr. 82(11 okt.); 10(1905), nr. 25(25 maart);

uitgeverij]7

11(1906), nr. 67(26 aug.)

[1919-1924 A rn. Smits, dir. van de NV Dagblad de Grond-

-

wet]7

NPM

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Roosendaal en

[1919-1941 J.G. Spekman (van af 1919 hoofdred. en plaats-

om streken.

verv. dir.; v a n a f 1925 dir. v a n de NV Dagblad de Grond­

* noten

w e t en hoofdred.)7

(1) Datum v a n de eerste aflevering is afgeleid v an de

In h etju b ileu m n u m m er t.g.v. het 75-jarig bestaan en

jaargan gn u m m erin g.

in de afleveringen v a n 1941 w orden als redacteuren

(2) Gegevens ontleend aan S y t h o ffs adresboek voor den

genoemd:

N ederlandschen boekhandel. De titel is aldaar voor het

{1938} G. van Meer, ch e f buitendienst

laatst verm eld in de u itgave v an 1907.

{1938} G.J. Spekman, red. provincie en stad

(3) V gl. W.J. Pouwelse, F.J.M. v a n Puijenbroek, ‘Kran­

{1938}-1941 W . A ssm ann , red. buitenland

ten in T ilb urg’, in: de Lindeboom , 3/4(1979/80), p. 153.

{1938}-1941 C. de Mooij, red. binnenland {1938}-1941 H. Tazelaar, sportred. In h etju b ileu m n u m m er t.g.v. het 75-jarig bestaan w o r­

79

den als m edew erkers genoemd: Ludwig, kapelaan Ker­

de G ro n d w et11869-1941

sten, A lph. Laudy, pater H endricx [= Hendrichs] SJ,

*ja r e n 7(1869)^9 ju n i]2- 79(1941), nr. 242(15 okt.)

pater Erm ann SJ, prof. P. A alberse en in het speciaal-

* on dertitel Rosendaalsche3- en N ieuw e Zevenberg-

n um m er u it 1929 ook nog Herm an des A m orie v an der

sch ecou ran t

Hoeven

{7(1869), nr. 44(15 juni)} - 43(1905), nr.

• sp ecia le num m ers 67(1929), nr. 227(28 sept.): feest­

89(9 nov.) -

Roosendaal’s nieuw s- en advertentieblad

43 (1905 ),

nr. 90(12 nov.) - 57(1919), nr. 115(30 sept.) -

Dagblad voor Roosendaal en om streken

dagblad

57 (1919),

- 1938: ‘75 jaa r Grondwet, 1863-1938. Jubileum num ­

58(1920),

• bijzon d erhed en V a n a f 1913 zijn er foto’s in de krant

nr. 116(1 okt.) - 58(1920), nr. 65(18 maart) -

Dagblad voor W estelijk Noord-Brabant

n um m er bij gelegenheid v an het 10-jarig bestaan als

m er bij gelegenheid v an haar 75-jarig bestaan’, 112 p.

nr. 66(20 maart) - 70(1932), nr. 306(31 dec.)

opgenom en.

* uitg ever Tot 30 septem ber 1919 w erd de Grondwet u it­

- In h et num m er v an 29 december 1897 w erd aange-

gegeven, geredigeerd en gedrukt door uitgeverij J. van

kondigd, dat v a n a f jan u a ri 1898 aan de abonnees een

Poll S uykerbuyk Op 1 oktober 1919 w erd de krant een

geïllustreerd zondagsblad zou w ord en geleverd8. Ver-

u itgave v an NV D agblad de Grondwet4, een dochter­

m oed elijkw as dit het G eïllu streerd zond ag sbla d -

m aatschappij v a n NV Futura5. Het blad b le e f gedrukt

N ederlandsche illu s tra tie (zie de afzonderlijke b esch rij­

bij uitgeverij J. van Poll Suykerbuyk, w aa rv an in 1932

ving). V a n a f oktober 1919, toen de Grondwet in bezit

de naam veranderd w erd in Grafische K unstinrichting

kw am van NV Futura, tot en m et {juni 1921} w a s het

J. v a n Poll Suykerbuyk.6

voor de lezers m ogelijk tegen gereduceerde prijs een

* plaa ts Roosendaal

abonnem ent te nem en op h et G eïllu streerd w eekblad

*

fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ voor Nederland.

dag, gedateerd op donderdag en zondag)

{7(1869), nr.

44(15 juni)} - 44(1906)

- V a n a f 18 m aart 1921 g a f de krant een eigen zon dags­ blad u it o.d.t. Zondagsblad. G ratis bijvoegsel van de

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag;

Grondwet. R.K. D agblad voor w estelijk N oord-Brabant.

tot en m etjan . 1912 gedateerd op w oen sdag, v rijd ag en

A lleja argan gen tot en m et 30 aug. 1941, m .u.v. 1930,

zondag) ~ 45(1907) - 57(1919), nr. 115(30 sept.) zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 57(1919), nr. 116(1

zijn hiervan a an w ezig in h et Gem eentearchief Roosen­

okt.) - 79(1941) , nr. 242(15 okt.)

- In 1900 w erd als b ijlage een geïllustreerd landbouw-

*

fo r m a a t C ~ 7(1869); D ~ 8(1870) - 57(1919), nr. 115(30 b ijvoegsel aan de abonnees verstrekt: de Landbouw gids,

sept.); E ~ 57(1919), n r . 116(1 okt.) - 79(1941), nr. 242(15 okt.)

daal.

‘W eekblad gew ijd aan landbouw, veeteelt, zuivelberei-

116

79. de Grondwet ding, tuinbouw , boom- en bloem encultuur, vogelfokke-

b u yk zijn blad de titel de Grondwet “u it respect voor

rij, bijenteelt, jacht, vissch erij en kennis der natu u r’.9

Thorbecke’s nieu w e grondwet” . M .i.v. 71(1933), nr. 1(2

In de Grondwet v a n 23 dec. 1900 w erd medegedeeld: “ De

jan.) luidde de volledige titel: D agblad de grondw et.

geringe deelnam e die dit bijblad gedurende zijn eerste

(2) V gl. de Grondwet, 67(1929), nr. 227(28 sept.).

levensjaar v a n de zijde der landbouw ende abonné’s op

(3) Tot en m et 6 m ei 1883: “ Rosendaalsche”, van 10 m ei

de Grondwet heeft m ogen ondervinden, h eeft den u itge­

1883 tot en m et 7 m ei 1893: “Rozendaalsche”; v a n a f 11

v er v a n de Grondwet doen besluiten n a 1jan u a ri 1901 dit

m ei 1893 tot en m et 9 nov. 1905: “Roosendaalsche”.

blad niet m eer als bijblad te laten verschijnen. De

(4) Op 17 febr. 1920 w e rd door A.L. Smits, m r. A.L. Her­

geabonneerden, die zu lk s w enschen, zullen ’t w e l

m ans, m r. M.P.J. van Gastel en J.J.A. Houben opgericht

rechtstreeks van den uitgever, den heer M isset te Doe-

de NV D agblad de Grondwet, w elk e zich ten doel stelde:

tinchem , kunnen bekom en” .

“het exploiteeren van het dagblad de Grondwet, over­

- V a n a f 7 december 1913 verscheen als bijlage op zater­

eenkom stig de Katholieke b egin selen ” (vgl. A k te n

dag de R.K. K erkbode voor R oosendaal en N isp en . Bij de

betreffen d e N a a m lo o ze V ennootschappen. B ijvoegsel

presentatie van het eerste num m er w e rd gezegd, dat de

tot den N ederlandschen sta a tscou ran t, 1920, nr. 78(22

kerkbode elke zaterdag “onze lezers z a l kom en opklop­

april), NV-nr. 499).

pen voor de heilige diensten en het in n erlijk leven m et

(5) In de krant van 30 sept. 1919 is een ‘A fsch eid ’ opge­

God. A ls bode van de kerk z a l het blad niet enkel in de

nom en, w aa rin w ord t m eegedeeld, dat de exploitatie en

huizen der Katholieken de officieele opgaven bezorgen

redactie w ord t overgedragen “aan de w akkere NV Futu­

van de H.H. M issen, L of en andere godsdienstoefenin­

ra die langs het fron t der actueele lectuur en m et nam e

gen (...), m aar ook alles bevatten w a t op room sch gebied

der dagbladpers zoo vaardig is toegerust voor het voe­

voor onze b evolking van belang is” . Daar w erd aan toe­

ren v an den principieelen Katholieken strijd”. De direc­

gevoegd: “Zonder aan den R.K. Kerkbode dadelijk een

teur v an NV Futura w a s tevens directeur van NV Dag­

uitbreiding en inhoud te geven, als w aarm ede de

blad de Grondwet. V an 1 oktober 1919 tot en m et 1ja n u ­

bekende Fransche, Katholieke w eekbladen onder den

ari 1920, de eerste m aanden als dagblad, w erd een

titel Sem a in e R eligieuse, de geloovigen tot het parochia­

gedeelte van de Grondwet te Utrecht gereed gem aakt als

le leven aanm oedigen, achten w ij een redactie in dien

kopblad v a n h e t C entrum , terw ijl een h alfblad , het

geest toch zooveel m ogelijk gew enscht, om een w e rk ­

Roosendaalse en W est-Brabantse n ieuw s bevattende,

zam er invloed op het godsdienstig b ew u stzijn van het

op de persen v an de firm a V an Poll Suykerbuykw erd

katholieke Roosendaal en Nispen u it te oefenen” . Deze

gedrukt (vgl. ‘75 ja a r de Grondwet, 1863-1938’, p. 8).

kerkbode verscheen tot en m et ju li 1914 en vervolgens

(6) Op 13 oktober 1932 w erd de NV Grafische kunstin-

van februari 1916 tot en m et {december 1917}.

richting J. v a n Poll Suykerbuyk opgericht door A.M .A.

- V a n a f septem ber 1923 w erd de abonnees als gratis

van Poll Suykerbuyk en diens v ro u w S.M. Eich, en door

bijblad geleverd: Sancta M aria, ‘Kerkelijk w eekblad

J.P.A.M. v a n Poll Suykerbuyk. Het doel van de NV w as

voor het bisdom van Breda’.10

“het uitoefenen van het drukkers- en uitgeversbedrijf,

• rela ties Sam ensm elting v an R osen da alsche courant

den handel in daarvoor benoodigde artikelen en in kan­

en N ieuw e Z even bergsche courant11

toor- en aanverw ante artikelen; een en ander in den

- Sam engegaan m et de Z oom en voortgezet als Bra-

m eest uitgebreiden z in en m eer in het bijzonder de

bantsch nieuw sblad

voortzetting van de tot dusver door den com parant sub

• litera tu u r R. van Osta, ‘De v isie van het dagblad de

1 [= A.M .A. van Poll Suykerbuyk] voor eigen rekening

Grondwet op de Nederlandse U nie’, in: Jaarboek/ Oud­

gedreven ondernem ing van dien aard” (vgl. A k te n

h eidkun dige K rin g de G hulden Roos, Roosendaal,

betreffen d e N a a m lo o ze V ennootschappen. B ijvoegsel

44(1984), p. 111-131 • a uto p sie V olledig, m.u.v. 7(1869), nrs. 42 en 43

tot den N ederlandschen sta a tscou ran t, 1932, nr. 212(1 nov.), NV-nr. 2032).

- GA Roosendaal

(7) V gl. feestn u m m er t.g.v. het 10-jarig bestaan als dag­

• typering Katholiek nieuw s- en later dagblad voor

blad, w aa rin een bijdrage is opgenom en over H.J.A.M.

Roosendaal en om geving. In het ‘ Berigt’ in de R o sen ­

Schaepm an en de Grondwet en h etju bileu m n u m m er

daalsche couran t v an 2 m ei 1869, w aa rin het v ersch ij­

t.g.v. het 75-jarig bestaan, p. 17-18 m et een lijst van zijn

nen v an de Grondwet w ord t aangekondigd, w ord t

artikelen.

gezegd, dat de redactie “in echt Katholieken geest” op

(8) In de Grondwet v a n 29 dec. 1897 w erd over h et G eïl­

het in geslagen spoor z a l voortgaan. D e Grondwet

lustreerd zond agsblad geschreven: “W ij zijn - zij het

steunde v an m eet a f aan de opvattingen van dr. Schaep-

ook niet zonder krachtsinspanning en finantieele

man.

offers - in staat aan onze ondernem ing de u itg a a f te

• noten

verbinden van Een Geïllustreerd Zondagsblad, h etw elk

(1) V olgen s Anton van Oirschot, D e kranten in Brabant

even d egelijkvan inhoud als aantrekkelijk van vorm ,

([’s-Hertogenbosch] 1963), p. 45 g a f V an Poll Suyker­

alles in zich vereenigt. (...) Zal de inhoud zijn gewijd,

117

82. de Heerlensche courant

deels aan de fraaie kunsten en schoone letteren, in niet

v an w ege h et Bisdom w ord en uitgegeven. V oor ons

m indere m ate zu llen de m erkw aardigheden en gebeur­

bestond thans de gelegenheid om onze vroegere u itga ­

tenissen van den dag, ’t zij op m aatschappelijk, ’t zij op

v e K a th o liek leven te hervatten” . V an K a th o liek leven

w eten schappelijk o f industrieel gebied de aandacht

(1944-1947) zal als blad van het dekenaat Heerlen geen

v rag en ”.

b esch rijvin g in de BKNP w orden opgenom en. De

(9) In het Gem eentearchief Roosendaal is v an de Land-

beschrijvin gen v a n Lim bu rg (1947-1948) en van Credo

bouw gids aanw ezig: 1(1900).

(1949-1967) zu llen w orden opgenom en in een v a n de

(10) Een b esch rijvin g v an Sancta M aria z a l in een der

volgende BKNP-delen.

volgen de BKNP-delen w ord en opgenom en. (11) V an de N ieuw e Z even bergsche couran t kon geen enkele aflevering w orden ingezien. V olgen s h et A lg e ­

81

m een adresboek voor den N ederlandschen boekhandel,

de H aagsch e m o rg e n p o st [1892^1896]

1868-1869 w a s het blad een w ekelijk se u itgave (op don­

*

derdag) v a n de Uitgeverij J. van Poll Suykerbuyk,

* on d ertitel Katholiek dagblad voor Zuid-Holland

alw aar ook de R osen da alsche courant en de Grondwet

* uitgever [Commanditair vennootschap Het Dagblad

ja r e n [1892, okt.]1- [5(1896), nr. 1235(31 okt.)]1

v a n de pers k w am en (vgl. J.M.H.J. Hemels, D e N eder­

De Tijd, firm a V erm eulen & Co, gedrukt bij Holdert en

lan dse pers voor en na de a fschaffin g van h e t dagbladze­

Co te Am sterdam ]2

g el in 1869 (Assen 1969), p. 500).

* plaa ts ’s-Gravenhage *fr e q u e n tie [zesm aal per w e e k (niet op zondag)]2 *

80 G root-Lim burg 1949 *

fo r m a a t E

* om vang Ingeziene afl.: 4 p. ja r e n 3(1949), nr. 1(1 jan.) - {nr. 13(26 maart)}

* on dertitel W eekblad

* redactie Zie de besch rijvin g v a n de M org en p ost * bijzon d erhed en Kopblad v a n de M orgenpost.

- In h et NPM bevindt zich een aflevering v a n de W eke-

* uitg ever Uitg. W inants

lijk sch e k e r k lijs tv o o r 's-Gravenhage (1(1894), nr. 41(8-14

* plaa ts Heerlen

okt.)), w aarop in de titelkop is afgedrukt: “Gratis voor

*

fr e q u e n tie w ekelijks

de A bonné’s v an de H aagsche M orgenpost” .

*

fo r m a a t E

* a u topsie 5(1896), nr. 1235(31 okt.)

* om vang 4 p. per afl.

- NPM

* redactie 1949 Jean H.P. Jacobs

* typering K atholiek dagblad voor Den Haag, kopblad

1949 Ch. Crolla, red.secr.

van de M org en p ost, uitgave v a n de Tijd.

A ls vaste m edew erkers w orden genoemd:

* noten

Fons Erens

(1) V an de M o rg en p ost verscheen het eerste n um m er

mr. E. Franquinet

op 1 oktober 1892. V olgen s Blok zou ook de H a agsche

Gabriël Gorris

m orgenpost in 1892 zijn begonnen. V gl. B. Blok, ‘De

Paul Haimon

H aagsche dagbladpers in de 19e eeu w ’, in: die H aghe,

drs. J. N otermans

1904, p. 233. Op het nu m m er van 31 oktober 1896 in het

Hub. Schuh

NPM is m et potlood genoteerd: “Laatste nu m m er”. Ook

* rela ties V oortzetting van K a th o liek leven1

volgen s Blok is dit het laatst verschenen num m er.

* a uto p sie 3(1949), nrs. 1-13

(2) V gl. de b esch rijvin g v an de M org en p ost.

- SBM * typerin g Groot-Lim burg w il een w eekblad zijn voor

heel Lim burg. De voorlichtin g over het godsdienstig

82

leven w ord t overgelaten aan Credo. Groot-Lim burg w il

de H eerlen sch e cou ran t 1919-?

aandacht schenken aan de “eigen belangen, zorgen,

*

vreugden en prestaties v a n ons gew est” . Het blad is

* on d ertitel Provinciaal nieuws- en advertentieblad

w e lisw a a r niet expliciet katholiek, m aar d raagt een

* uitgever H eerlensche Drukkerij J. A nten en Zonen1

duidelijke katholieke signatuur.

* plaa ts Heerlen

* noten

*

fr e q u e n tie onbekend

(1) In het eerste nu m m er w ord t gezegd: “Zoals m en in

*

fo r m a a t E

de dagbladen heeft kunnen lezen, is het algem ene ker­

* om vang Ingeziene afl.: 4 p.

kelijke blad voor Lim burg, dat de naam v a n onze pro­

* redactie Niet in het blad verm eld.

ja r e n 1(1919), nr. 1(16 aug.) - ?

vincie droeg, m et in gan g van 1 Januari opgeheven

* a u topsie 1(1919), nr. 1(16 aug.)

[=Lim burg (1947-1948)]. Een algem een blad m et gods­

- NPM

dienstige inhoud voor het diocees z a l Credo heten en

* typering N ieuw sblad voor Heerlen en om geving.

83. de Heldersche post

118

A an gezien slechts h et eerste nu m m er van het blad kon

van het tw aalfenhal ja r ig bestaan v a n het blad zijn

w orden ingezien, is de sign atuu r v a n het blad onduide­

opgenom en

lijk en de frequentie van versch ijnen onbekend.

• bijzon d erhed en Na 1(1923), 2(1924) en de ongenum -

* noten

m erd ejaargan g 1925, v o lg t 7(1926), w aarm ee 1920, het

(1) In het najaar van 1919 w e rd door Jan Hubert Anten

ja a r w aa rin de H eld ersche p o st als kopblad v a n S in t

en Joseph Emonds de Firm a Anten & Co opgericht,

C h ristop h o ru s w a s gaan verschijnen, als startpunt

w elk e zich ten doel stelde: “het behalen van w in s t door

voor de jaargan gn u m m erin g w e rd genomen. De afle-

het drijven v an handel in h et algem een en m eer speci­

verin gsn u m m erin g verspron g van nr. 80(11 april 1924)

aal door h et exploiteeren eener boek- en handelsdruk­

naar nr. 238(18 april) en van nr. 340(21 april 1925) naar

kerij en het uitoefenen v a n het drukkers- en u itgevers­

nr. 442(28 april). Na nr. 513(24 dec. 1925) begon elkejaar-

bedrijf, m et al w a t daarm ee in verband staat in den uit-

gan g m et afleveringsn um m ering ‘1’.

gebreidsten z in ” (vgl. N ederlandsche sta a tscouran t,

- V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

1919, nr. 268(22 dec.)).

- Nadat in d ejaren 1920-1922 de H eld ersche p o st kop­ blad w a s gew eest van S in t C h ristop h o ru s 1, w e rd v a n a f 1923 S in t C h ristop ho ru s m in o f m eer kopblad van de

83

H eld ersch e p o s t .4

de H eld ersch e post1923-[1936]

- V a n a f [1929] verschenen als kopbladen van de H e l­

ja r e n 1(1923), nr. 1(5 jan .)1- {17(1936), nr. 1[3jan.]}2 dersche post: N oord-H ollandsch N oorderkw artier, de

*

* on dertitel W eekblad voor Helder en om streken3 ~

Schager po st, de T exelsch e p o s t en de W ierin ger post.

1(1923), nr. 1(5 jan.) - nr. 27(6 juli)

V an deze bladen kon geen enkele aflevering in autopsie

- W eekblad voor Helder, Koegras, Anna-Paulowna,

w orden genom en. De titels zijn verm eld als tw eem aal

’t Zand, W ierin gen en Texel ~ 1(1923), nr. 28(13 ju li) - nr.

per w e e k verschijnende nieuw sbladen in de uitgave

52(28 dec.)

van 1929 v a n S y t h o ffs adresboek voor den N ederland-

- N ieuws- en advertentieblad voor Helder, Koegras,

s ch e n bo ekha n d el .

Anna-Paulow na, ’t Zand, W ieringen, Schagen en Texel

- V a n a f 13(1932), nr. 76(1 ju li) tot en m et [juni 1935] v e r­

2(1924)-10(1929)

scheen op v rijd ag h e t N ieu w e diepertje. P opu la ir b ij­

- N ieuws- en advertentieblad voor Den Helder en om ­

voegsel van de H eld ersche po st. Dit b ijvoegsel bedoelt

streken

“niets anders te geven dan w a t ontspanningslectuur,

11(1930) - {17(1936), nr. 1[3 jan.]}

* uitg ever Drukkerij en Uitgeverij de Heldersche Post

’n verhaaltje, een m op m et een plaatje” .

* plaa ts Den Helder

- Op 23 febr. 1935 verscheen het eerste nu m m er van

*fr e q u e n tie w ekelijks (vrijdag)

1(1923)

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)

O ns parochieblad, ‘W eekblad voor de parochie’s H.H.

2(1924)-

Petrus en Paulus, Kerkgracht. OL V r. Onb. Ontvangen,

10(1929)

N ieuw straat, Den Helder’. Het parochieblad verscheen

driem aal per w e e k (maandag, w o en sd ag en vrijdag) ~

de eerste w eken afzonderlijk, m aar v a n a f 22 m aart als

11(1930) - {17(1936), nr. 1[3 jan.]}

onderdeel van de vrijd agkrant v an de H eld ersche post.

*

fo r m a a t D

1(1923); E ~ 2(1924) - {17(1936), nr. 1[3- V a n a f 1930 tot en m et {1934} w a s er voor de betalende abonnees van de H eld ersche p o st en de kopbladen een

jan.]} * om vang III

1(1923); V

2(1924)-10(1929); VI

gratis ongevallenverzekering afgesloten.

11(1930)-16(1935)

• rela ties V a n a f 1920 tot en m et dec. 1922 verscheen

* redactie 1923-{1936} A.W .P. Angenent, hoofdred.-uit-

reeds de H eld ersche p o st als kopblad van S in t C h risto p ­

gever

h oru s.1

In de aflevering van 24 dec. 1925 w orden als m edew er­

• a u to p sie V olledig tot en m et 17(1936), nr. 1[3 jan.]

kers genoemd:

- Collectie van m evr. Knoth-Angenent, U trecht

P.J.J. H aazevoet

• typering Katholiek n ieuw sblad voor Den Helder en

mr. J. Bom ans

om geving, dat voortkw am u it h et m arineblad S in t

Ch.L. v.d. Bilt

C h ristop ho ru s. Toen de uitgever A n gen en t de u itgave

H. Burger

van het blad bekend m aakte sch reef hij, dat de H eld er­

mr. Kropm an

s ch e p o st niet een o f ander room s-katholieke krant

Jan v.d. V aart

w ild e vervan gen ofverdringen: “N aast U w Roomsch

mr. Zurich

dagblad dat ge on getw ijfeld lezen z u lt voor de algemee-

Jean Consten

ne Room sche n ieu w s en leiding gevende artikelen

H.J.M. A lin k

staat D e H eld ersche P o s t ' voor de speciaal Helderse

F. Fleerakkers SJ

aangelegenheden (vgl. prospectus, m eegebonden ach­

* sp ecia le num m ers 13(1932), nr. 79(8 juni): ‘Een Feest­

terin S in t C h ristop ho ru s, 1922). In h et eerste num m er

n u m m er’, w aa rin een aantal artikelen naar aanleiding

v an 5 jan . 1923 w ord t geschreven dat de u itgave van het

84. Helmonds dagblad

119 blad een poging is “ookvoor H eldersche Katholieken te geraken tot de zoo noodige innerlijke ontw ikkeling, tot

84

de niet m inder noodige arbeid tot sterk m akin g v an de

H elm onds d ag b la d 196441980}

Katholieke zaa k in Helder”. Bij de uitbreiding tot

*ja r e n 19(1964), nr. 310(6 april) - {36(1980), nr. 308(31

n ieuw sblad w erd op 8 jan . 1924 gezegd, dat het blad de

dec.)}

huisvrien d w il zijn v an alle katholieken v a n Den Hel­

* on d ertitel Dagblad Oost-Brabant - Helm ondse cou­

der, “om sam en op te bouw en den tem pel Christi in ons

rant ~ 19(1964), nr. 310(6 april) - 23(1967), nr. 46(26 mei)

m aatschappelijk leven ”.

- Dagblad voor Oost-Brabant ~ 23(1967), nr. 47(27 mei)

* noten

- {36(1980)}

(1) V a n a f 1920 tot en m et dec. 1922 is de H eld ersche po st

* uitgever Eindhovense Dagbladen Combinatie N V1

reeds als kopblad v a n S in t C h ristop ho ru s verschenen.

- Sam enw erking in Brabant-Pers en in de Stichting de

In het feestn u m m er v a n 8 ju n i 1932 van de H eldersche

Zuid-Oost-Pers2

p o st w erd hierover geschreven, dat S in t C h ristop horus,

* plaa ts H elmond

orgaan van de Nederlandse R.K. V ereen iging van Mari-

*fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

ne-Personeel, v a n a f h et begin in ja n u a ri 1920 ook Hel­

•fo r m a a t E

ders n ieu w s bracht: “Reeds dadelijk bleek, dat w ild e

* om vang VI

m en aan de verlan gen s v a n de abonnees te Den Helder

* redactie 1964-1970 dr. H. v an der Grinten, dir.

voldoen, het noodig w a s h et H eldersche n ieu w s zoo

1964-1970 Jan Linders, chef-red.

u itvoerig m ogelijk op te nemen. Daardoor ontstond al

1964-^980} Ton Brouwers, hoofdred.

spoedig een speciaal Heldersche editie, d.w .z. nadat de

{1967^1968 dr. R. M ooren, hoofdred.

oplaag voor het R.K. M arinew eekblad [= S in t C h risto p ­

{1967^1968 S.H.A.M. Zoetm ulder, hoofdred.

horus] w a s afgedrukt, w erd het zetsel gew ijzigd en m et

1969-1971 A. de M ug, adj. hoofdred.

u itvoerig Heldersch n ieu w s aangevuld, v an een andere

1970-1972 m r. P.G. Sijpkens, dir.

kop voorzien en onder de titel D e H eldersche P o st aan de

1970-1973 F. Bijsterveld, chef-red.

katholieken te Den Helder thuisbezorgd” .

1971-1974, 197741980} drs. J.A.M. van Tienen, dir.

(2) In een a fsch rift v an een b rie f v a n Fr. Otten, red. van

1974-1977 J.W. Oltheten, dir.

de N oorderpost, aan deken G. Kuys, w o rd t gezegd dat de

1977-U980} J. Scholten, dir.

H eld ersche p o st in jan u a ri 1936 ophield te bestaan (vgl.

* bijzon d erhed en D ejaargang- en afleveringsnum m e-

A r c h ie f de Tijd (KDC), nr. 291, b rie f van 4 aug. 1938). V an

rin g van de H elm o n d sche couran t w e rd doorgezet. Na

A n gen en t m oest de u itgave van zijn blad staken door

19(1964), nr. 310(6 april) en nr. 311(7 april) volgde

de tegen w erkin g van de nieu w e vlootaalm oezenier H.J.

20(1964/65), nr. 3(8 april); op 6 april had m en blijkbaar

Bangert, door w ien s toedoen de parochiem ededelingen

m et een n ieu w eja arg an g w ille n beginnen. De 21e, 22e

niet m eer aan de H eldersche p o st w erd en geleverd

en 23ejaa rga n gen begonnen respectievelijk 1 april

(m ededeling van m evr. Knoth-Angenent aan O. Lank­

1965, 1966 en 1967. De 24ejaargang begon op 1jan . 1968

h o rst (vraaggesprek, 26 april 1988)).

en sindsdien loopt d eja argan g gelijk aan het kalender­

(3) W aaraan toegevoegd tot en m et nr. 8(23 febr.):

jaar.

“ (waarin opgenom en St. C h ristop ho ru s 3e Jaargang)”

- Kopblad v a n het Eindhovens dagblad.

(4) In het feestn u m m er van 8ju n i 1932 w e rd hierover

- De zaterdagbijlage is van 20(1964/65), nr. 6(11 april)

gezegd: “V oor de R.K. Ver. van M arinepersoneel zou

tot en m et 22(1966/67), nr. 124(27 aug.) getiteld W eek uit.

h et niet m ogelijk gew eest zijn een w eekblad in stand te

* rela ties Sam ensm elting van H elm o n d sche couran t en

houden. En w a a r er ook in Den Helder behoefte bestond

van N ieu w H elm o nd s dagblad

aan een katholiek plaatselijkblad m oest het ideële aan

* litera tu u r Leo v an Lieshout, ‘Het roerige w ereldje van

h et practische gepaard gaan en m oest w orden getracht

de H elm ondse pers’, in: H elm o n d s dagblad, ‘Nieuw-

door m iddel van het plaatselijk n ieu w s zooveel abon­

b ou w n u m m er’, 1981, 6 m ei, p. 9, 11

nees te verkrijgen en daardoor adverteerders, dat het

* a u topsie V olled ig tot en m et 36(1980)

R.K. M arinew eekblad feitelijk zonder kosten kon v er­

- GA Helmond

schijnen” . U it het zetsel van de H eld ersche p o st werd,

* typering K atholiek dagblad voor H elm ond en om stre­

aangevuld m et speciaal vereen igin gsn ieu w s, S in t

ken. Kopblad v a n het Eindhovens dagblad.

C h ristop h o ru s opgebouwd.

* noten

(1) V oor de Eindhovensche Dagbladen Combinatie NV, zie: de besch rijvin g van het Eindhovensch dagblad, noot 6. (2) V oor de Brabant-Pers en de Zuid-Oost-Pers, zie: de b esch rijvin g van het B raban ts dagblad, noten 3 en 4.

120

85. Helmondsch dagblad • a u to p sie V olledig

85

- GA Helmond

H elm ond sch d ag b la d 191941929]

• typering Katholiek regionaal dagblad.

•ja r e n 1(1919/20), nr. 1(15 dec.) - [1929]1

• noten

• uitg ever [NV D rukkerij Herm es]2

(1) W aaraan toegevoegd tot en m et nr. 155(5 april):

• plaa ts [Eindhoven]2

“W aarin opgenom en h et N ieuw s-en advertentieblad

- “ Bureaux v an Redactie en A dm inistratie” : Helmond

voor H elm o n d en o m strek en en de A ab od e” .

•fr e q u e n tie [zesm aal per w e e k (niet op zondag)]2

(2) Er verscheen v a n a f 2 nov 1945 een afzonderlijke edi­

•fo r m a a t E

tie van O ost-B rabant voor Helmond en om gevin g m et

• om vang Ingeziene afl.: 4 p.

als ondertitel: ‘Editie voor H elmond en om geving: Hel­

• redactie Zie de b esch rijvin g v an het Eindhovensch

m onds dagblad’. Toen v a n a f 3 april 1945 de H elm o n d ­

dagblad

s ch e couran t w a s begonnen te verschijnen, had Roijak­

• bijzon derheden Kopblad v an het Eindhovensch dag­

kers w ille n stoppen m et de uitgave v an h et H e l­

blad .

m ondsch dagblad, m aar protesten v a n lezers hadden

• a uto p sie 1(1919/20), nr. 1(15 dec.)

hem v an dit b eslu it doen afzien. Vgl.: O ost-Brabant,

- GA Helmond

editie Helmond, 2(1945/46), nr. 1(2 nov.): “(...) toen redac­

• typering Katholiek dagblad, dat zich in ‘Ons program ’

tie en directie bij h et optreden van een technisch veel

in het eerste num m er als v o lg t aan het publiek voor­

beter toegerust collega besloten, de deur m aar te slu i­

stelde: “W e w ille n zijn: vóór alles Katholiek. De tijd is

ten en het rijk v a n het Dagblad als een niet heelem aal

reeds lan g voorbij, dat m en een blad op z.g. neutrale

onverdienstelijk in terregnum te beschouw en, w erden

grondslag dulden kon. De m aatschappelijke ontw ikke­

zij door tal van , ze lfs w oedende protesten, eenvoudig

lin g h eeft er steeds m éér toe geleid, dat de verhou d in ­

gedw ongen, op h u n b eslu it terug te kom en”.

gen zich scherper afteekenden, dat duidelijker naar voren kw am , w ie n aast elkander behooren te staan, w ie m en tegenover zich vinden zal. Het liberalism e h eeft afgedaan, m aar het socialism e h eeft zich sterker

87 H elm o n d sch n ie u w s b la d 1909-1910 ja r e n 1909, proefnrs.(4, 7, 11, 14, 16, 18, 21, 24 en 28 dec.)

ontw ikkeld en tusschen de aanhangers van die leer en

*

het christendom m oet de groote strijd gestreden w o r­

- 1(1910), nr. 1(1 jan.) - nr. 141(31 dec.)

den”.

* on d ertitel N ieuws- en advertentieblad voor Helmond

• noten

en om streken

(1) De titel is voor h et laatst verm eld in de u itgave van

* uitg ever W . V erhallen en Zn.

1929 van S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

* plaa ts Helmond fr e q u e n tie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

bo ekha n d el .

*

(2) V gl. de besch rijvin g v a n h et Eindhovensch dagblad.

zaterdag) fo r m a a t E

*

* om vang VI

86

* redactie 1910 Jan Zeegelaar

H elm ond sch dagblad1944-1945

* rela ties V oortgezet als N ieu w sbla d van H elm ond

•ja r e n 1(1944/45), nr. 11(9 okt.) - 2(1945), nr. 327(31 okt.)

* a u to p sie V olledig

• on dertitel Dagblad voor H elmond en om streken1

-

• uitg ever Th. Roijakkers

* typering Katholiek regionaal nieuwsblad. In het

GA Helmond

• plaa ts Helmond

proefnum m er v a n 4 dec. 1909 w ord t door de redacteur

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

uitgesproken, dat het H elm ond sch n ieuw sblad een blad

•fo r m a a t A fw isselen d D en E

z a l zijn “in absoluut Katholieke richting” .

• om vang VI ~ 1(1944/45); I

2 (1945 )

• redactie 1944 Paul Kuijpers

1944 K. van Lierop

88

1944-1945 Ed. van Ghert, m edew.

H elm ond sch e co u ra n t11945-1964

1944-1945 Th. Nolens

*

1944-1945 Th. Roijakkers, dir.-uitg.

april)

ja r e n 1(1945/46), nr. 1(3 april) - 19(1963/64), nr. 308(4

1944-1945 Jan de V ries, hoofdred.

* on d ertitel Dagblad voor Helmond, Oost- en Zuid-Oost-

• bijzon derheden De tw eed ejaargan g begin t m et nr.

Brabant

297(26 sept. 1945).

* uitg ever NV Boek- en Handelsdrukkerij Helm ond2

• rela ties Voortzetting v a n de A abode

- In de titelkop v a n de krant is er tot en m et 29 okt. 1951

- Opgegaan in O ost-B rabant2

sprake v an de Stichting H elm ondsche Courant

121 -

89. het Huisgezin

In ja n u a ri 1964 w erd het u itgaverecht v a n de Hel­

en redactie, terw ijl op h et gebied van de rubrieken b u i­

mondse courant door de NV Boek-en H andelsdrukkerij

tenland, binnenland, parlem ent en grote sport een

Helm ond verkocht aan de NV CEBEMA3

n auw e sam enw erking z a l ontw orpen w orden m et de

* plaats Helmond

dagbladen van Eindhoven en ’s-Hertogenbosch”. In nr.

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

260(7 febr.) w erd de verkoop v a n het u itgaverecht v e r­

*

antw form aat E, m .u.v. D voor enkele num m ers in april en oord m et de m ededeling, dat ‘in de m in o f m eer

m ei 1945

nabije toekom st het volkom en zelfstan d ig bestaan van

* omvang VI

een dagblad v an m inder dan tw in tigduizen d abonnés

* redactie 1945-1964 dr. H. v a n der Grinten, dir.

tot de onm ogelijkheden behoort” . In nr. 303(28 maart)

1945-1964 Paul Kuypers, hoofdred.

w erd de lezers m eegedeeld, dat de keuze is gem aakt

1945-{1946} A. Sm its (verm eld tot en m et 4 jan . 1946)

“voor het opgaan in groter verband boven een voortge­

1945-{1946} J. W asser (verm eld tot en m et 4 jan . 1946)

zette on ah ankelijkheid , w elk e op den duur zo w el ten

[1945-1962 Thieu V issers, red.]4

opzichte v a n de lezer als ten opzichte v a n het eigen

Tot en m et 4 jan . 1946 zijn als bestuursleden van de

b e d rijf onverantw oord zou blijken te zijn ” .

‘ Raad van advies voor redactie’ verm eld: dr. W . Beuken,

(4) V gl. Helmondse courant, 18(1962/63), nr. 226(29 dec.).

H. van Ekert, W . Kalb en W . Keulen.

(5) Paul Kuypers verzette zich in ja n u a ri 1964 tegen de

Bestuursleden van de Stichting H elm ondsche courant

verkoop v a n de krant aan NV Cebema. Hij kon niet

w aren blijkens nr. 1(3 april 1945): pater Henricus,

instem m en m et het opgeven v an de zelfstandigh eid

H.A.C. van Keulen, P. de Kim pe en dr. H.H. Knippen­

van de krant, hetgeen zijn on tslag tot gevolg had.

berg.

V a n a f 29 ja n u a ri is zijn naam niet m eer als hoofdredac­

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g b egin t steeds

teur verm eld. Op 6 februari verscheen het eerste n u m ­

rond 1 april.

m er van Helmondse koerier, ‘ Blad voor Helmond, M eie­

- V a n a f 8(1952/53), nr. 133(6 sept.) tot en m et

rij en Peelland’, een w eekblad w aarvan Paul Kuypers

19(1963/64), nr. 6(6 april) verscheen op zaterdag h et b ij­

hoofdredacteur en directeur w as. Op 30 dec. 1964 v e r­

voeg sel Week-end.

scheen het laatste num m er; de uitgave w a s niet renda­

* relaties Tot v la k v o o r de bevrijdin g van H elmond had

bel gebleken.

de Boek- en Handelsdrukkerij H elmond de Zuid-Willemsvaart uitgegeven. Deze krant m ocht er w e lisw a ar niet opnieuw v an de persen kom en, m aar w e l h et nieu­

89

w e dagblad, de Helmondsche courant

h e t H u isg e z in 11869-1910

- Ten dele voortgezet als Helmondsche koerier5

*

-

* ondertitel Bijblad van de Katholieke illustratie - het

Sam engegaan m et Nieuw Helmonds dagblad en

voortgezet als Helmonds dagblad

jaren 1869/70, nr. 1(18 ju li) - 42(1910), 6278(30 sept.)

goedkoopste nieuw sblad v a n Nederland ~ 1869/70 -

* autopsie V olledig

2(1870/71)

-

- Het goedkoopste nieuw sblad v an Nederland ~

GA Helmond

* typering Dagblad voor H elmond en om geving, dat

3(1871/72) - {12(1880/81), nr. 91(20 febr.)}

zich in het eerste nu m m er duidelijk als katholiek blad

- De goedkoopste volkscouran t in Nederland ~

presenteert: “Helmond en Peelland zijn katholiek, ons

18(1886/87), nr. 82(1 jan.) - 25(1893/94), nr. 75(21 sept.)

blad is d us een krant voor katholieken. V oor w a t het

- Dagblad voor het Nederlandse katholieke v o lk 2~

m aterieele en geestelijke heropbouw w erkbetreft, zal

36(1904/05), nr. 4557(1 jan.) - 39(1907/08), nr. 5263(12

ons, kort gezegd, het Pauselijke w oord, neergelegd in

mei)

Quadragesimo Anno, tot u itgan gsp u n t en ideaal strek­

* uitgever Henri Bogaerts ~ 1869/70 - [1876, mei]3

ken. Dit beteekent in de practijk de verw ezen lijk in g van

-

een zoo ru im m ogelijke sam en w erking teneinde snel

okt.]3

en succesvol den m aterieelen en geestelijken nood van

-

Nederland afdoende te lenigen” .

okt. - 1910]4

* noten

- Gedrukt in de drukkerij v a n Henri Bogaerts tot in

[NV de Katholieke Illustratie ~ 1876,juni - 1908, [NV M aatschappij Dagblad het H uisgezin ~ 1908,

(1) V a n a f 3(1947/48), nr. 26(1 mei): Helmondse courant.

1883. V a n a f d atjaar bij de Firm a Lutkie en Cranenburg5

(2) De NV Boek- en Handelsdrukkerij H elm ond w a s in

* plaats ’s-Hertogenbosch/Am sterdam ~ 1869/70 -

1913 opgericht. V gl. de besch rijvin g v a n de Zuid-Wil-

15(1883/84), nr. 81(3 jan.); ’s-Hertogenbosch ~

lemsvaart, noot 6.

15(1883/84), nr. 82(6 jan.) - 42(1910)

(3) V gl. Helmondse courant, 19(1963/64), nr. 251(27 jan.),

*

alw aar w erd gezegd, dat het de bedoeling w a s, dat de

nr. 3(17 juli)

Helmondsche courant zou b lijven bestaan als dagblad

tw eem aal per w e e k (zondag en donderdag)6~

voor H elmond en om streken “m et de huidige directie

2(1870/71), nr. 4(21 ju li) - nr. 18(8 sept.)

frequentie w ekelijks(zondags) ~ 1869/70 - 2(1870/71),

89. het Huisgezin

122

wekelijks (zondag) ~ 2(1870/71), nr. 19(11 sept.) - nr.

- UBM, oude collectie ~ 1869/70-1879/80

52(7 mei)

-

tw eem aal per w e e k (zondag en donderdag)7 ~

nrs. 82-89 en 1900/01

3(1871/72) - 18(1886/87), nr. 81(30 dec.)

- KB ~ 1910, nr. 6278(30 sept.)

GA ’s-Hertogenbosch ~ 1880/81-1910, m .u.v. 1880/81,

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag)8

• typering H et Huisgezin begon te verschijnen als b ij­

~ 18(1886/87), nr. 82(1 jan.) - 36(1904/05), nr. 4556(30

blad van de Katholieke illustratie en om schreef in het

dec.)

eerste num m er de te volgen politieke koers aldus: “Wij

zesm aal per w e e k 9 (niet op m aandag; v a n a f 20 aug.

zijn noch liberaal, noch con servatief’ . In het n um m er

1910 niet op zondag)

van 12ju n i 1870 w erd over het doel van het blad gezegd:

36(1904/05), nr. 4557(1 jan.) -

“Ons blad z a l dus bestem d zijn om in den boezem van

42(1910)

het h u isgezin de slechte pers te bestrijden, die zoow el

•form aat E • omvang III ~ 1869/70 - 2(1870/71); V

3(1871/72) -

op godsdienstig als zedelijk en politiek gebied niets

18(1886/87); VI ~ 19(1887/88) - 42(1910)

ontziet om de harten te vervorm en n aar de m oderne

• redactie [1869-? H.A. Banning, red.]10

begrippen, w elk e lijnrecht in strijd z ijn m et de christe­

[1876-1881 J.A. V esters, red.]10

lijke begrippen van geloofs- en zedeleer”. De krant ont­

[1879-1898 J.R. van der Lans, v a n a f ? hoofdred.]10

w ikkelde zich tot een dagblad, w aarvan het versprei­

[1889-1910 J.B. V esters, v a n a f 1898 hoofdred.]10

dingsgebied zich n iet beperkte tot Brabant.

[1908-1910 Eugène Lutkie, dir.]4

• noten

• bijzonderheden De eerstejaargan g had nog geenjaar-

(1) V a n a f 39(1907/08), nr. 5264(14 mei): R.K. dagblad het

gangnum m ering. De tweede jaa rg a n g begon op 26ju n i

H uisgezin.

1870; v a n a f de d erdejaargan g begon de n ieu w ejaar-

(2) Door Hollenberg, p. 205, nt. 86 a busievelijkverm eld

gan g m edio mei; v a n a f de tiende m edio april en na

als ‘ Dagblad voor katholiek Nederland’.

enkele jaren begin april. In de periode dat de krant

(3) Op 1ju n i 1876 w erd de NV de Katholieke Illustratie

tw eem aal per w e e k verscheen, w a s er per ja a r een

opgericht, w aa rin Henri Bogaerts onder m eer het recht

n u m m erin g v a n 1-104 en daarnaast een afzonderlijke

van eigendom en u itgave v a n het Huisgezin inbracht.

n u m m erin g van de zondagseditie. In 19(1887/88) w a s

V gl. Nederlandsche staatscourant, 1876, nr. 189(12 aug.).

er een afzonderlijke n u m m erin g voor de u itgave in

(4) In 1908 k w am het Huisgezin in eigendom v an de

tw ee afleveringen per w e e k (vgl. noot 7). M et in gang

Firm a Lutkie en Cranenburg, bij w ie al gedurende 25

van de 31ejaargang w erd een doorlopende n um m ering

ja a r de krant w e rd gedrukt (vgl. Louis v a n Bunge Sr.,

gebruikt; er w e rd begonnen m et nr. 3658(5 april 1899).

‘Krantenconcentraties in Noord-Brabant’, in:

- V a n a f het eerste nu m m er tot en m et 8(1876/77), nr.

Brabantia, 13(1964), p. 186). Door Lutkie w e rd op 30 okt.

104(3 mei) presenteerde het Huisgezin zich in de titel­

1908 voor de uitgave van de krant een naam loze v en ­

kop als bijblad v an de Katholieke illustratie; h et blad

nootschap opgericht, de NV M aatschappij Dagblad Het

w a s “uitsluitend verkrijgbaar voor de inteekenaren op

H uisgezin, w elk e zich ten doel stelde: “De u itgave en

de Katholieke illustratie” . Toen het Huisgezin als z e lf­

exploitatie van het blad het H uisgezin” (vgl. Akten

standig blad gin g verschijnen, konden de abonnees

betreffende Naamlooze Vennootschappen. B ijvoegsel

van de Katholieke illustratie er zich tegen een geredu­

tot de Nederlandsche staatscourant, 1908, nr. 294(15

ceerd tarief op abonneren.

dec.), NV-nr. 922).

• relaties Sam engegaan m et deNoordbrabanter-

(5) C.C. Lutkie, A.J.M. Lutkie, B.W.M. Lutkie en G.J. V er­

Noordbrabantsch dagblad en voortgezet als Noordbra-

m eulen hadden op 14 dec. 1877 een vennootschap onder

bantsch dagblad - het Huisgezin

de Firm a Lutkie & Cranenburg opgericht “tot het

• literatuur P. Hollenberg, ‘’s-Hertogenbosch als pers­

gem eenschappelijk handel drijven in alle soorten van

centrum ’, in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 197­

Papier, Druk- en Bindwerk, Kantoor- en Schrijfbehoef­

205

ten, Boekwerken en in daarm ede verw an te vakken, a ls­

- Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad. De

m ede om de tot hunnen handel behoorende V oorw er­

geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 118-119

pen te fabriceren, Druk- en Boekbinderij daarin begre­

- R.H.M. v a n Breukelen, ‘H et huisgezin en de m aat­

pen” (vgl. Nederlandsche staatscourant, 1877, nr. 296(18

schappij De Katholieke Illustratie, 1869-1910’, in: Jaar­

dec.)).

boek van het Katholiek Documentatie Centrum,

(6) Gedurende deze periode verscheen h et blad tw ee­

26(1996), p. 24-48

m aal per w e e k in verband m et de Frans-Duitse oorlog.

• autopsie V olledig, m.u.v. 32(1900/01). V an 12(1880/81)

In nr. 3(17 juli) w erd bericht: “Indien binnen w ein ige

ontbreken de num m ers 82-89. Het betreft de afleverin­

dagen gew ichtige gebeurtenissen van het oorlog-

gen volgen d op het overlijden v an de redacteur J.A.

stooneel te verm elden m ochten zijn, z a l het Huisgezin

V esters, die op 18 jan . 1881 om kw am tijdens een hevige

even als in de aanvang v a n h et V aticaansch Concilie,

sneeuw storm (vgl. Katholieke illustratie, 14(1880/81),

tw eem aal per w e e k versch ijnen ” .

nrs. 19, 20 en 23)

123

90. het Hulsterblad

(7) Toen het Huisgezin tw eem aal per w e e k gin g v e r­

Drukkerij De Z eeuw sche Koerier te Sas van Gent (1949,

schijnen, b le e f het m ogelijk “zich echter ook alleen [te]

21jan.-30 dec.)

verbinden voor h et nom m er dat des Zondags v e r­

* plaats H ulst

schijnt” (vgl. 2(1870/71), nr. 52(7 mei)). V a n a f h et ogen­

*

b lik dat het blad driem aal per w e e k gin g verschijnen,

tw eem aal per w e e k (dinsdag en zaterdag)4 ~ 1928 -

w e rd het m ogelijk om zich te abonneren voor één,

72(1936/37), [nr. 68(29 dec.)]

twee- oftew el drie num m ers per week.

w ekelijks (zaterdag)

(8) Het b eslu it om driem aal per w e e k te gaan v ersch ij­

{76(1940/41), nr. 41(1 febr.)}

frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1865-1927

72(1936/37), nr. 69(1 jan.) -

7 7 (1945 ) -

nen, w e rd de lezers als v o lg t meegedeeld: “ (...) tot onze

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag)5

v erbazin g vernam en w ij dezer dagen, dat in de Katho­

{81 (1949 )}

lieke pers nog altijd dezelfde leem te zo u bestaan, w elke

*

m en w il trachten aan te vullen, door een blad dat

aangezien het exem plaar v a n de Z eeuw se Bibliotheek

form aat Het form aat kon n iet w orden vastgesteld,

driem aal per w e e k denkt te verschijnen. W ij w isten

op m icrofiches is vastgelegd.

w a a rlijk niet, dat het noodig w a s elke w e e k ju ist drie­

* omvang III ~ 1865/66 - 1927/28; V ~ 1928/29 - 1936/37;

m aal op te treden om eene katholieke volkscouran t te m ogen heeten. (...) te beginnen m et h et aanstaande

III ~ {1937/38}; V ~ 1945-1949 * redactie [?-1884 J.J. Claassen, red.]6

N ieuw e Jaar, [zal] het Huisgezin driem aal per w e e k het

[1884-^900} H.M.F. V erw ilgh en ]6

lich t zien en w e l op Dinsdag, Donderdag en Zaterdag.

[1904-1912 pastoor F.A. Kerstens, hoofdred.]7

W ij hopen dat daardoor de ‘hooggeachte m an n en ’, die

[{1936} Honoré V erw ilgh en, red.]8

m et zooveel nad ru k gew ezen hebben, op de behoefte,

{1945 }-{1947 } M.C. Geerts, red. (verm eld tot en m etjan. 1947 )

w elk e in dit opzicht in de katholieke pers bestaat, ten volle bevredigd zu llen zijn ” (vgl. 18(1886/87), nr. 81(30

{1945 }-{1949 } L.J. V erw ilgh en, dir. uitg. en als red. v e r­

dec.)).

m eld tot en m etjan . 1947

(9) Het versch ijnen als dagblad w erd als v o lg t aange-

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w e rd in ge­

kondigd: “W ij leven snel in onze dagen. Gewichtige

voerd v a n a f 64(1928/29), nr. 1(1 mei). De n ie u w e ja ar­

gebeurtenissen vo lgen elkaar op en verdringen elkan­

gan g begon sindsdien rond 1 mei. V a n a f 1945 liep de

der m et n au w bij te houden spoed. De toegenom en en

jaargan gn u m m erin g gelijk m et het kalenderjaar.

n og steeds toenem ende b elan gstellin g voor de openba­

* relaties P.L. V erw ilgh en had in 1836 reeds geprobeerd

re za a k in haar veelvuldige uitingen, h et zich zoo

een w eekblad te beginnen: het H ulster weekblad w a a r­

m achtig ontw ikkelend veereenigingsleven, de zoo

van slechts één aflevering verscheen. Dit nu m m er van

krachtige actie op versch illen d gebied, deze en andere

31 dec. 1836 is bew aard in de Oudheidkamer te Hulst.

factoren hebben in ruim en krin g de behoefte gescha­

* literatuur H.P. A braham s, De pers in Zeeland 1758­

pen aan een dagblad, w a a r m en vroeger m et een een­

1900. Beschrijvingvan in Zeeland uitgegeven dag- en

m aal o f enkele keren per w e e k versch ijnen d blad zich

weekbladen en periodieke geschriften van 1758 tot u lti­

tevreden stelde”. Daarnaast, zo w o rd t gezegd, is het

mo december 1900 (’s-Gravenhage 1912), nr. 70, p. 301

nodig om in de steeds h eviger en vin n ig er strijd op

* autopsie 1865-1877; 1878, nr. 713(28 dec.); 1882 -

godsdienstig, staatkundig en m aatschappelijk terrein

73(1937/38), nr. 33(11 dec.); 75(1939/40), nr. 36(1jan.);

over gelijke w apenen als de vijan d te beschikken;

76(1940/41), nr. 2(10 mei), nr. 3(18 mei), nr. 37(4jan.),

“daartoe m oet m en óók het dagblad als w ap en reke­

nr. 41(1 febr.); 77(1945^81(1949)

nen” (vgl. 36(1904/1905), nr. 4553(6 nov.)).

- Z eeuw se Bibliotheek, M iddelburg ~ 1865-1877; 1878,

(10) V gl. Hollenberg.

nr. 713; 1882 1937/38, nr. 33; 1945-1949 - O udheidkundig M useum , H ulst ~ 1939/40, nr. 36; 1940/41, nrs. 2, 3, 37 en 41

90

* typering Katholiek n ieuw sblad voor H ulst en om ge­

h e t H u lsterb la d 1865-^949}

vin g. In h et ‘Inleidend w oord tot den Lezer’ w ord t

•jaren 1865, nr. 1(6 mei) - [1941]1

gezegd, dat het blad het algem ene n ieu w s w il brengen

-

77(1945), nr. 1(7 febr.)2- {81(1949), nr. 102(30 dec.)}3

- w ellich t voor velen al bekend u it bladen die dagelijks

• uitgever P.L. V erw ilgh en ~ 1865 - 1873, nr. 431(2 aug.)

uitkom en -, m aar “het hoopt ook inzonderheid tot een

-

krin g door te dringen, w ien die gelegenheid doorgaans

Firm a Gebrs. V erw ilgh en (van af april 1918 Drukkerij

V erw ilgh en)

1873, nr. 432(9 aug.) - {76(1940/41), nr.

41(1 febr.)}

ontbreekt, zich op de hoogte van den tijd te houden”. Voor allen w e n st h et b elan grijk te zijn , “door h et mede-

77 (1945 )-{81 (1949 )}

-

L.J. V erw ilgh e n

-

Na de oorlog w erd h etblad gedruktbij Drukkerij

deelen v a n al hetgeen er opm erkens- en w eten sw aar­ dig plaats grijpt in de naaste om gevin g”. H et Hulster­

A. Pleunis-Buijsse (1945, febr.-juni), bij Drukkerij G. de

blad w il beantw oorden aan zijn zinnebeeldige bena­

M ul te Sas v an Gent (1945, ju li - 1949, 18 jan.) en bij

m ing: “n am elijk dat het voortdurend m et onverwelk-

124

91. In den storm ten glans zijn e frischh eid v a n kleur behoude. De eeni-

“zoodra de papierpositie het toelaat zal, het driem aal

ge afw ijkin g, die w ij ons opleggen, is: d at die stekeltjes

w orden (Dit z a l n og w e l even duren)” .

en dorentjes moeten achterblijven, w a n t - ons H ulster­

(6) V gl. Abraham s.

blad m ag niem and k w etsen ”. In de beginperiode is het

(7) Gegeven ontleend aan Pius-almanak.

blad niet uitgesproken katholiek, m aar om streeks 1900

(8) V gl. M. van Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

treedt hierin verandering. Zo b egin t h et nieuw jaars-

den pionier (H ilversum 1936), p. 66.

num m er v a n 1903 m et de woorden: “Zalig Nieuwjaar! U Katholieken van Nederland”. Na de Tw eede W ereld­ oorlog is de “hoofdbedoeling”, zo w o rd t gezegd op 4

91

jan . 1946, “een blad te vorm en, dat staat n aast u w dag­

In d en storm 1944-1945

blad. Echter moeten w ij rekening houden m et een klein

•jaren 1944, nr. 1(16 okt.) - 1945, nr. 160(5 mei)

gedeelte abonné’s, die geen groote krant lezen, en hen,

• ondertitel Naar de overw inn in g ~ 1945, nr. 141(16

zij het dan in groote trekken, m et het w ereld n ieu w s op

april) - nr. 160(5 mei)

de hoogte houden” .

• plaats Haarlem

• noten

•frequentie dagelijks

(1) In het eerste nu m m er na de b evrijdin g w ord t

•form aat A fw isselen d B- en C-formaat

gezegd dat het Hulsterblad in 1941 verboden w erd. Het

• omvang I ~ 1944; II

laatste nu m m er u it 1941, dat kon w orden ingezien is

• redactie [1944-1945 L.C. Theunis]1

van 1 februari.

• bijzonderheden Om veiligheidsredenen kon h et blad

1945

(2) Na de bevrijdin g had het Hulsterblad onm iddellijk

enkele m aanden n iet onder de eigen naam verschijnen.

w ille n verschijnen, m aar w e rd daarin tegengew erkt

V a n a f om streeks 1 febr. 1945 verscheen het onder de

door de perscom m issie die z e lf overgin g tot u itgave

titel Naar de overwinning. M et in gan g van 16 april 1945

van een blad: de Vrije Zeeuw (vgl. 77(1945), nr. 1(7 febr.)).

keerde m en terug n aar de oude n aam In den storm.

(3) In h et num m er v an 30 dec. 1949 w ord t gezegd, dat

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

het blad m et in gan g v a n 1ja n . 1950 een algehele reorga­

1945. Derde herz. d ruk ([Utrecht] 1989), p. 121-122, nr. 251

nisatie z a l ondergaan. De u itgave van het blad z a l ter

en p. 158, nr. 440

hand w orden genom en door de Firm a H eirm an en Co.

• autopsie 1944, nr. 1(16 okt.) - nr. 55(30 dec.); 1945,

Daaraan w ord t toegevoegd: “Door sam enw erking

ongen.(1 febr.) - ongen.(13 o f 14 april) en nr. 141(16 april)

hopen w ij in het volgen d ja a r dit blad om hoog te bren­

- nr. 160(5 mei)

gen en aan H ulst en om gevin g een eigen blad te geven,

-

dat de streek w aardig is”. Het is niet bekend o f het H ul­

• typering Katholiek illegaal dagblad voor Haarlem,

RIOD

sterblad in 1950 en volgen dejaren is verschenen. V er­

u itgegeven door L.C. Theunis, leraar aan het Triniteits-

m oedelijk niet: de titel is voor het laatst verm eld in de

lyceum te Haarlem . Het blad w erd door de leerlingen

uitgave van 1949/50 van S y tho ffs adresboek voor de

v an het lyceum verspreid. In het nu m m er van 16 april

Nederlandse pers.

1945 w e rd de taak v a n het blad als v o lg t om schreven:

(4) In 1927, nr. 3282(10 dec.) w ord t gezegd dat om v e r­

“het u itgeven v a n een blaadje, dat h et n ieu w s van u it

schillende redenen besloten is tw eem aal per w e e k te

katholiek standpunt zou belichten, en, voorzover het in

gaan verschijnen: “W ij hebben door de uitbreiding van

het kader lag, door korte artikeltjes, b eschouw ingen

het Katholiek V ereen igingsleven en door de stichting

e.d. w ild e bijdragen tot h et aankw eeken v a n een geest

van onderw ijsinrichtingen enz. in de laatste jaren

v an sam en w erking op de Christelijke basis, w aarop de

m eerm alen veel plaatsruim te moeten afstaan aan v e r­

m eerderheid van ons v o lk staat, m et volled ig behoud

slagen o f aankondigingen, w aardoor dan veelal mooie

v an eigen - Katholieke - beginselen en w ereldbeschou­

nieuw sberichten m oesten achterw ege blijven (...). W ij

w in g ” .

zijn overtuigd dat w ij, door tw ee m aal per w e e k u it te

• noten

komen, voortaan in staat zu llen zijn om m eer artikelen

(1) V gl. W inkel.

op te nem en, die voor onze lezers v a n b elan g zijn . Een andere reden is, dat door het steeds uitbreiden der ove­ rige Katholieke bladen, deze voor vele m enschen, die

92

toch m eer dan eenm aal in de w e e k h u n courant w illen

Journ al d u L im b o u rg 1839-1854

ontvangen, te d uu r gaan w orden, terw ijl de inhoud

•jaren 1839, nr. 1(5 ju li) - 1854, nr. 137(13 juni)

daaraan in het algem een niet evenredig is” . Voor “oude

• ondertitel Feuille politique, com merciale, littéraire et

getrouw en” b le e f het m ogelijk zich te abonneren op u it­

adm inistrative ~ 1839, nr. 1(5 juli) - {1840, nr. 151(28

sluitend de zaterdagcourant. (5) Op 7 febr. 1945 w ord t aangekondigd, dat het blad

ju n i)i - Feuille politique, com m erciale et littéraire ~ {1840,

vooreerst tw eem aal per w e e k z a l verschijnen, m aar

nr. 153(1 juli)} - 1851

125 -

94 . het Kanton Weert

Feuille politique, com m erciale et littéraire de Maes-

tricht ~ 1852 - 1854, nr. 137(13 juni)

opgenom en. Het Aankondigingsblad verscheen van 7 oktober 1834 tot en m etju n i 1839, aan van kelijk als u it­

* uitgever Bury-Lefèbvre ~ 1839, nr. 1(5 ju li) - 1851, nr.

gave v a n L.Th. Nypels, v a n a f april 1836 van F. Bury

200(29 aug.)

Lefèbvre (vgl. Th. W in gen s, ‘Een en ander over en u it

-

het Aankondigingsblad der Provincie Limburg, 1834­

H. Bury ~ 1851, nr. 201(30 aug.) - 1854, nr. 137(13 juni)

* plaats M aastricht

1837’, in: de Maasgouw, 82(1963), kolom 149-152, 177-190

enmG. frequentie zesm aal per w e e k (gecombineerd num erNypels, ‘Nog iets over het Aankondigingsblad, de

*

voor m aandag en dinsdag)1 ~ 1839-1851

Eclaireurs en de drukkers N ypels’, in: ibidem, 83(1964),

zesm aal per w e e k (gecombineerd num m er voor zater­

kolom 21-26. In 1840 verscheen v an 2ju li tot en m et 13

dag en zondag) ~ 1852-1854

septem ber opnieuw een aankondigingsblad, n u onder

•form aat C2 ~ 1839-1851; D ~ 1852-1854

de titel Aankondigingsblad voor Limburg, uitgegeven

* omvang VI

door de Gebrs. Ploem te M aastricht.

* redactie Niet in het blad verm eld. * bijzonderheden In het autopsie-exem plaar zijn een aantal Bulletins du Journal du Limbourg meegebonden,

93

verschenen in de m aand december 1851. Het gaat hier

Journ al des Pays-Bas [1861^1862]

om bulletins v a n klein form aat ter verspreid in g van

•jaren [1861, jan .]1- [1862, 30 ju n i]1

h et laatste n ieu w s m et nam e over de staatsgreep van

• uitgever Theodore-C.-B. ten Hagen

Napoleon III.

• plaats ’s-Gravenhage

* relaties V oortzetting van Aankondigingsblad der pro­

•frequentie zesm aal per w e e k

vincie Limburg3

•form aat D

-

• omvang Ingeziene afln.: 4 p.

Opgegaan in le Courrier de la M euse

* literatuur Th. W in gen s, ‘Het Journal du Limbourgin

• redactie Niet in het dagblad verm eld.

h et eerste ja a r n a de traktaten v an Londen van 19 april

• relaties Voortzetting v an [l’Echo universel]1

1839’, in: de Maasgouw, 83(1964), kolom 182-192

• autopsie 1861, nr. 69(22 maart), nr. 209(5 sept.),

-

J.P. Janssen, M aastrichtse pers 1839-1848. Een bij­

nr. 221(19 sept.), nr. 288(6 dec.)

drage tot de persgeschiedenis van Nederland in de 19e

- NPM ~ 1861, nrs. 69 en 209

eeuw (Doctoraalscriptie KU Nijm egen, V akgroep Nieu­

- GA ’s-Gravenhage ~ 1861, nrs. 221 en 288

w e geschiedenis, 1977), passim

• typering K atholiek liberaal dagblad.

* autopsie V rijw e l volledig; enkele num m ers ontbre­

• noten

ken, w aaron d er 1840, nr. 152

(1) V gl. Gom arius Mes, De katholieke pers van Neder­

-

land, 1853-1887 (M aastricht 1887-1888), p. 302.

SBM

* typering Franstalig dagblad voor M aastricht en om gevin g m et n ieu w s u it binnen- en buitenland en m et gem atigd liberale opvattingen.

94

* noten

h e t K a n to n W e e rt11869-^925}

(1) In 1851, nr. 303(29 dec.) w o rd t meegedeeld: “Le Jour­

•jaren 1869, proefnrs.(21 aug., 19 en 25 dec.)

nal du Limbourg n ’est plus anti-daté” .

- 1(1870), nr. 1(1 jan.) - {57(1925), nr. 23(5 ju n i)}2

(2) In 1840, nr. 131(4juni) w e rd aangekondigd dat het

• ondertitel N ieuw s- en advertentieblad3

form aat zo u w orden vergroot v a n a f 1ju li tot het fo r­

nr. 10(6 maart) - {57(1925)}

1(1870),

m aat v a n het Handelsblad. De abonnem entsprijs zou

- Bovendien als tweede ondertitel: ‘Orgaan v a n den

dientengevolge w ord en verhoogd. In nr. 145(21juni)

Zuid-Nederlandschen Zuivelbond’ ~ 28(1896), nr. 18(2

w e rd echter bericht dat de m eerderheid van de abon­

mei) - 38(1906)

nees zich had uitgesproken tegen de vergrotin g van

• uitgever Stoom-, Boek- en Steendrukkerij E m m anuel

h et blad en dat de krant voorlopig in hetzelfde form aat

Smeets

zo u b lijven verschijnen.

• plaats W eert

(3) In het eerste nu m m er v an het Journal du Limbourg

•frequentie w ekelijks (gedateerd op zondag, v a n a f

w ord t gezegd: “L’Aankondigingsblad a cessé de paraî­

1885 op zaterdag) ~ 1(1870) - 28(1896), nr. 17(25 april)

tre. Nous envoyons le prem ier num éro du Journal du

tw eem aal per w e e k (dinsdag4 en zaterdag, v a n a f 18 ju li

Limbourg à tous les Abonnés à la feu ille d’annonces.

1919 vrijd ag5) ~ 28(1896), nr. 18(2 mei) - 57(1925), nr.

Seront consideré com m e abonnés au nouveau Journal

23(5 juni) •form aat C ~ 1(1870), nr. 1(1 jan.) - nr. 8(20 febr.); D ~

tous ceux qui n ’auront pas renvoyé ce prem ier num éro dans les 24 h eures”. Het Aankondigingsblad der provin­

1(1870), nr. 9(27 febr.) - 12(1881); E

cie Limburg w a s een niet specifiek katholiek blad, w a a r­

• omvang III ~ 1(1870^28(1896); [IV] ~ 29(1897)-

13(1882) - {57(1925)}

v a n geen afzonderlijke besch rijvin g in de BKNP is

{57 (1925 )}

126

94 . het Kanton Weert * redactie Niet in het blad verm eld.

gen v an landbouw , handel en nijverheid; al w a t kan

[1896-1906 J.J.L. Am ent, red. voor de Zuid-Nederland-

strekken tot opbeuring o f ontw ikkeling dier bronnen

sche Zuivelbond]6

van volksw elvaart, z a l steeds door ons w orden behar­

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g verspron g

tigd. W egen s den m inderen om vang van ons blad, z u l­

van 19(1888), nr. 33(18 aug.) n aar 20(1888), nr. 33(25

len w ij aan de algem eene politiek geene groote plaats

aug.). De 21ejaargang begon in jan u a ri 1889.

kunnen inruim en; op het gebied der binnenlandsche

- V a n a f 1885 w a s het feuilleton niet lan ger in de krant

staatkunde, zullen w ij echter die vraagstu kken w ijd-

opgenom en, m aar w erd eens in de tw ee w eken als b ij­

loopiger behandelen, w elk e onm iddellijk in het v o lk s­

voegsel aan de lezers verstrekt.7

leven ingrijpen”. De rich tin g van het blad zal, zo w ord t

- V a n a f 1892 w a s h et voor de lezers m ogelijk zich te

gezegd, ‘constitutioneel’ zijn . In het proefnum m er van

abonneren op h et Geïllustreerd zondagsblad - Neder­

19 dec. w e rd herhaald, dat het w eekblad “van lokalen

landsche illustratie (zie de afzonderlijke beschrijving).

aard” z a l zijn . De grote vraagstu kken op staatkundig

In het NPM is a an w ezig nr. 1 van 1jan. 1892 v an dit Geïl­

en godsdienstig gebied zu llen in m indere m ate behan ­

lustreerd zondagsblad voor het Kanton Weert.

deld w orden “om dat eene oppervlakkige b esch ouw in g

- V a n a f 2 m ei 1896 fungeerde het Kanton W eert als

ons niet b evalt en het groot nadeel heeft, dat zij door de

orgaan v a n de Zuid-Nederlandsche Zuivelbond. In de

zw ak h eid der verded igin g de w ederstrevers in hunne

aflevering v a n 25 april 1896 had h et bestuu r v a n de

overtuigin g bevestigt, terw ijl de m eer grondige behan­

bond m eegedeeld, dat het daarm ee beoogde: “1e De

deling eener enkele belangrijke kw estie sto f genoeg

leden op de hoogte te houden van het belangrijkste

zou opleveren om gedurende m aanden onze kolom ­

n ieu w s op het gebied v a n Zuivelbereiding en aanver­

m en te vullen, w a t w eder aan velen onzer lezers zou

w an te vakken; 2e Gedachtenw isselingen in ’t leven te

m ish agen ”.

roepen tusschen de leden onderling; 3e M ededeelingen

• noten

te doen van te houden - en verslagen op te nem en over

(1) De proefnum m ers en de eerste negen num m ers v er­

gehouden vergaderin gen van den Z.N. Zuivelbond; 4e

schenen o.d.t. Nieuws- en advertentieblad voor het kan­

Een overzicht te geven van boterpijzen op de voor­

ton Weert.

naam ste M arkten van binnen- en buitenland”. V oor de

(2) Op 5 ju n i 1925 is voor het laatst in de titelkop v e r­

punten 1, 2 en 3 w erd een afzonderlijke rubriek in het

m eld, dat het blad tw eem aal per w e e k verscheen.

zaterdagnum m er geopend, voor het vierde punt v e r­

Sindsdien verscheen het Kanton W eert tot {1987} als

scheen voortaan op d in sdag een extra-num m er.4 Op

lokaal w eekblad, w aarvan geen b esch rijvin g in de

22 dec. 1906 w erd m eegedeeld, dat de Zuid-Nederland-

BKNP is opgenom en.

sche Zuivelbond en de Lim burgsche Landbouwbond

(3) W aaraan toegevoegd v a n a f 51(1919), nr. 31(1 aug.):

v a n a f 1jan. 1907 een eigen w eekblad zouden gaan u it­

“w aa rin opgenom en het w eekblad het Land van Thorn”.

geven [Land en vee], zodat m et die datum het Kanton

(4) V an de dinsdagafleveringen kon geen enkel n u m ­

W eert zou ophouden het officieel orgaan van de Zuid-

m er w ord en ingezien. V olgen s de aflevering van 25

Nederlandsche Zuivelbond te zijn.

april 1896, w aa rin w erd aangekondigd dat het Kanton

* relaties Hierin opgenom en het Land van Thorn (vanaf

W eert voortaan h et orgaan zou zijn v a n de Zuid-Neder-

1 aug. 1919)8

landsche Zuivelbond (zie hierboven bij bijzonderhe­

* autopsie Tot en m et 57(1925), nr. 23(5 juni). m.u.v.

den), zou op dinsdagm iddag voortaan eeen extra-num ­

1871, 1873, 1910-1914. Geen enkele aflevering v a n de dins-

m er versch ijnen m et een overzicht van de boterprijzen

dagnum m ers kon w orden ingezien.

op de voornaam ste m arkten v a n binnen- en buiten­

- GA W eert

land. Tevens zouden in spoedeisende gevallen berich­

* typering Katholiek n ieuw sblad voor W eert en om ge­

ten en m ededelingen v a n andere aard w orden opgeno­

vin g. In het proefnum m er v a n 21 aug. 1869 w erd in het

m en. Het din sdagn um m er zou w orden toegezonden

hoofdartikel ‘ Program m a’ geschreven: “Sedert lang

aan ieder lid van coöperatieve boterfabrieken, aange­

w erd in onze stad de behoefte gevoeld aan een Nieuws-

sloten bij de Zuid-Nederlandsche Zuivelbond. A an

en Advertentieblad; door de afsch affin g der zegelbelas-

abonnees in W eert zou h et din sdagn um m er gratis

tin g op de dagbladen, kan thans die behoefte w orden

bezorgd w orden; abonnees van buiten W eert m oesten

bevredigd. V a n a f heden zu llen w ij dan ook m et goed

de portokosten betalen. De redactie voegde daaraan toe:

vertrouw en op w elslagen , een blad doen verschijnen,

“V oor velen onzer abonnées echter, zoo binnen als b u i­

onder den n aam van Nieuws- en Advertentieblad voor

ten de stad, is dit n u m m er van geen belang, daarom

het Kanton Weert. In de eerste plaats zullen w ij als

zu llen w ij h et hen slechts dan toezenden, als zij ons

Katholiek, onafgebroken onze beste pogingen aan w en ­

h u n verlan gen daartoe te kennen geven” .

den, om op Godsdienstig Gebied het w e lzijn helpen te

(5) De aflevering van 18 ju li 1919 bevat het volgende

bevorderen. Het Nieuws- en Advertentiebladvoor het

bericht: “A an gezien v a n a f heden op Zondag de w eek­

Kanton W eert z a l bijzonder gew ijd zijn aan de belan­

bladen niet m eer door de post besteld w orden, z a l het

127

96. Katholiek Indisch weekblad

Kanton W eert voortaan V rijd agsavond versch ijn en ”.

w elk e zich ten doel stelde “de voortzetting v a n de tot

(6) V gl. 38(1906), nr. 98(22 dec.).

heden door den vennoot Petrus Johannes M arinus van

(7) In de aflevering van 28 dec. 1884 w e rd bericht:

Tetering, te Zevenbergen, gedreven boek-, courant- en

“W egen s de groote toenem ing der advertentiën zagen

handelsdrukkerij m et alle daaraan verbonden h an dels­

w ij ons genoodzaakt d ikw ijls het n ieu w s te doen v er­

zaken in den ru im sten z in ” . Tot directeur van de NV

vallen; om dit in ’t vervolg te voorkom en zullen w ij de

w erd P.J.M. van Tetering benoem d. V an Tetering

feuilleton bij w ijz e v a n boekdeel m et een toepasselijk

bracht in de NV in “h et eigendom in de navolgende cou­

plaatje uitgeven, h etw elk iedere 14 dagen den lezers

ranten: Kanton Zevenbergen, de Steenbergenaar, de

v a n het Kanton W eert z a l aangeboden w ord en ” .

Grensbode, Oosterhoutsche courant, Dongensche cou­

(8) In het num m er v a n 1 aug. 1919 w ord t m eegedeeld

rant, Geïllustreerd weekblad voor Katholieken m et de

dat van de firm a A ntoine Tonnaer-Adam s te Thorn het

daaraan verbonden zaa k v a n stoom drukkerij, binderij,

recht v a n u itg a a f is aangekocht van het w eekblad het

boek- en papierhandel en w a t daarbij hoort o f gew oon­

Land van Thorn, dat op dat m om ent in zijn 12e jaa rg a n g

lijk daarbij w ord t uitgeoefend” (vgl. A kten betreffende

w as. V an het Land van Thorn is als lokaal w eekblad

Naamlooze Vennootschappen. B ijvoegsel van de Neder­

geen besch rijvin g in de BKNP opgenom en.

landsche staatscourant, 1906, nr. 89(18 april), NV-nr. 192). In 1910 w a s de NV opgeheven (vgl. Mrs. van Nierop & Baak’s Naamlooze Vennootschappen, 29(1910),

95 K a n to n Z e v en b e rg e n [1903^1910]

p. 1899). (5) In 2(1904), nrs. 90 en 98 w ord t verm eld: “ Dit blad

*jaren [1903P41910]2

versch ijn t elken zaterdag als N ieuws- en des W oen s­

* ondertitel Nieuws-, markt- en advertentieblad voor

dags als M arktblad” .

Zevenbergen en de W esthelft v an N.-Brabant ~

(6) In 1924 verscheen de 12ejaargang v a n het Nieuws­

{2(1904), nr. 90(16 okt.)} - {2(1905), nr. 13(12 febr.)}

blad voor Zevenbergen als w ekelijk se u itgave van de

-

Firm a Arn . M. Greven, de eerste uitgever van het Kan­

Nieuws-, markt- en advertentieblad voor de W est­

h elft v a n N.-Brabant, oostelijk tot Breda

{2(1905),

nr. 33(23 april)}-[1910]3 * uitgever Arn . M. Greven -

ton Zevenbergen (vgl. ‘Lijst van katholieke n ieuw sbla­ den, tijdschriften en veren igingsorgan en in Nederland

[1903 ]-[1905 ]3

NV Boek-, courant- en handelsstoom drukkerij ’t Slot

Loevenstein4 ~ [1906P41910]3

en koloniën’, in: Voor studie en praktijk, 3(1924), nr. 44, p. 8, nr. 34). Zie ook de besch rijvin g van de Zevenbergsche courant, noot 5.

* plaats Zevenbergen -

Bijkantoor: Steenbergen ~ {2(1905), nr. 33(23 april)}

*

96

frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

dag)5 *

K a th o lie k In d isch w e e k b la d 1927 form aat D

•jaren 1(1927), nr. 1(18 maart) - {nr. 11(10 juni)}1

* omvang Ingeziene afin.: afw isselen d 4 en 6 p.

• ondertitel Het Kath. Indisch w eekblad beoogt de

* redactie Niet in het blad verm eld.

b ehartigin g der katholieke algem . belangen

* bijzonderheden A ls kopblad verscheen deSteenberge-

• uitgever Katholiek Indisch Persagentschap

naar.

• plaats ’s-Gravenhage

* relaties V oortgezet als [Nieuwsbladvoor

•frequentie veertiendaags ~ 1(1927), nr. 1(18 maart) -

Zevenbergen]6

nr. 3(14 april)

* autopsie 2(1904), nr. 90(16 okt.) en nr. 98(13 nov.);

w ekelijks ~ 1(1927), nr. 4(20 april) - {nr. 11(10 juni)}

2[sic](1905), nr. 13(12 febr.) en nr. 33(23 april)

•form aat C

-

• omvang Ingeziene afln.: 8 p.

NPM

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Zevenbergen en

• redactie In de nrs. 1-3 w orden geen redacteuren

om geving.

genoemd. In nr. 4(20 april) presenteren Frans M eeuw-

* noten

sen en Joh. Schnabel zich als de nieu w e redacteuren

(1) Het begin jaar is afgeleid v an de jaargan gn um m e-

• bijzonderheden In 1(1927), nr. 9(27 mei) w ord t m eege­

ring.

deeld: “A an gezien het Katholiek Indisch w eekblad

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

eerst versch ijnen kan, geruim en tijd, na aankom st der

1910 v a n S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

Indische Mail, hebben w ij besloten een zoodanige rege­

boekhandel.

lin g te treffen m et de U itgeefster der Mailberichten van

(3) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

het Katholiek Indisch Persagentschap, dat onze lezers

Nederlandschen boekhandel.

deze kort na aankom st zu llen ontvangen. Onze lezers

(4) Op 7 februari 1906 w erd de NV Boek-, courant- en

betalen daarvoor niets extra”.

handelsstoom drukkerij ’t Slot Loevenstein opgericht,

• autopsie 1(1927), nr. 1(18 maart) - nr. 11(10 juni) - UBL

97. Katholiek kompas

128

• typering In het eerste num m er w o rd t gezegd, dat het

een ‘V eran tw oordin g’ in het nu m m er v a n april 1944

w eekblad het katholieke v o lk goed w il inform eren op

w ord t gezegd: “Naar w ij vernem en heeft h et katholieke

Indisch gebied: “Kortom, w ij w illen brengen, datgene

illegale blad de Maasbode om technische redenen haar

w a t ons Katholieke v o lk noodig heeft om m ede te w e r­

u itgave moeten stopzetten”.

ken aan de ju iste opheffing der inlanders, n.l. in ch ris­ telijke richting” . • noten

98

(1) Het nu m m er v an 10 ju n i is het laatste nu m m er dat

’t K a th o lie k v o lk sb la d 1 [1889^1898]

kon w orden ingezien. Verm oedelijk is h et blad daarna

•jaren [1889P41898]3

niet verder verschenen, hoew el in de Mailberichten van

• ondertitel Goedkoopst nieuw s- en advertentieblad

het Katholiek Indisch Persagentschap, 1(1927), nr. 1(24

voor Nederland ~ {4(1892/93), nr. 3(18 april)} -

mei) w a s bericht, dat de uitgeefster “(N.V. in oprich­

{6(1896/97), nr. 89(13 febr.)}

ting)” van het Katholiek Indisch W eekblad te ’s-Graven-

-

hage een “intense w ijz ig in g ” zou brengen in de u itgifte

nr. 21}

Goedkoopst nieuw s- en advertentieblad

{8(1896),

van het w eekblad. Deze w ijz ig in g zou bestaan u it een

• uitgever Uitgeverij Th. Boonekamp ~ [1889-1897]4

groter form aat, de toevoeging v a n de Mailberichten, en

-

van lijsten m et vacante betrekkingen en kom ende vaca­

• plaats B everw ijk ~ [1889-1897]4

[A. Kusters ~ 1898]4

tures in Indië. Bovendien zo u het w eekblad w orden

-

verrijk t m et artikelen van ervaren Indië-kenners, ter­

•frequentie tw eem aal per w eek 5 (w oensdag en zater­

w ijl de oplage m et enkele duizenden exem plaren zou

dag - het zaterd agnu m m er is gedateerd op zondag)

w orden uitgebreid.

•form aat D

[Alkmaar ~ 1898]4

• omvang Ingeziene afin.: resp. 8, 4 en 4 p. • redactie Niet in het blad verm eld.

97

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon verm oede­

K a th o lie k k o m p a s 1944

lijk steeds rond 1 april.

•

- A ls kopblad verscheen tot en m et {1892} de Westfries,

jaren 1944, ongen.(april) - ongen.(mei)1

• plaats [Arnhem/Nijmegen]2

‘Katholiekw eekblad voor het district E nkhuizen en

•frequentie m aandelijks

om streken’.6

•form aat B

• autopsie 4(1892/93), nr. 3(18 april); 6(1894/95), nr.

• omvang I

89(13 febr.); 8(1896/97), nr. 21(10 juni)

• redactie [1944 Louis Frequin]2

- NPM

• relaties Voortzetting v a n de Maasbode3

• typering Lokaal n ieuw sblad voor Beverw ijk en om ge­

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

v in g m et n ieuw s u it binnen- en buitenland, feuilleton,

1945. Derde herz. d ru k ([Utrecht] 1989), p. 129, nr. 286

besch ouw in gen en boekaankondigingen.

en p. 150, nr. 400

• noten

• autopsie V olled ig

(1) In {8(1896/97), nr. 21(10 juni)}: Katholiek volksblad.

- RIOD

(2) Het begin jaar is afgeleid van d ejaargangnum m e-

• typering Illegaal katholiek opinieblad. In het eerste

ring. De titel is voor het eerst verm eld in de u itgave van

num m er w o rd t gezegd, dat Katholiek kompas “een z u i­

1890 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

v er katholieke k lan k in ons illegale persw ezen ” w il

boekhandel.

laten horen. Daaraan w ord t toegevoegd: “ De titel van

(3) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

dit nieu w e blad spreekt voor zichzelf, w ij w ille n rich ­

1898 v an S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

tin g aangeven in deze uiterm ate m oeilijke tijd, een

boekhandel.

richting die gebaseerd is op trouw: trouw aan onze

(4) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

katholieke beginselen; trouw aan onze Bisschoppen;

Nederlandschen boekhandel.

trouw aan V orsten hu is en V aderland”.

(5) Het w a s ook m ogelijk een abonnem ent te nemen,

• noten

w aarbij m en slechts eenm aal per w e e k het blad ont­

(1) Door de arrestatie van de redacteur Louis Frequin

ving.

w erd de u itgave v an h et blad gestaakt. V olgen s W inkel

(6) V an de W estfries zijn in het NPM tw ee afleveringen

zo u Katholiek kompas na de bevrijdin g opnieuw zijn

aanw ezig: 1(1889/90), nr. 30(23 jan.) en 4(1892/93), nr.

verschenen, verzo rgd door o.a. m ej. C. Bolder en m r. H.

5(28 juli). Op 3ju li 1889 sch reef de u itgever Th. Boone­

Payens.

kam p aan de bisschop v a n Haarlem , dat hij in de loop

(2) V g l. W inkel.

van de w e e k h et eerste nu m m er van de W estfries zou

(3) Het b etreft hier niet de Rotterdamse Maasbode,

uitgeven: “Genoemd W eekblad z a l w a t inhoud betreft,

m aar de illegaal te N ijm egen verschenen Maasbode. In

volkom en gelijkluidend zijn aan het bij m ij verschij-

129

100. de Katholieke Groninger

nend Katholiek volksblad. (vgl. b rie fv a n Th. Boone-

• omvang IV ~ {1897/98}; V <» {3(1899/1900)}-6(1902/03);

kam p aan m gr. C.J.M. Bottemanne (3ju li 1868), in:

IV ~ 7(1903/04)^(1905/06)

A rch ief R.K. bisdom Haarlem na 1853 (RA Noord-Hol-

• redactie 1897-1899 A.B.A. Derksen pr.

land, Haarlem), nr. 1382-83).

1897-1899 J.G. van Schaik pr. In 3(1899/1900), nr. 27(31 dec.) w ord t gezegd, dat redac-

99

tiestukken voortaan niet m eer naar J.G. van Schaik

h e t K a th o lie k v o lk sb la d 1898-1900

soonlijk, m aar bestaat ‘ ’in ’t vervolg u it eenige Heeren

m oeten w orden gezonden. De redactie is n iet m eer per­

•jaren [1(1898), nr. 1(5 maart)]1- 3(1900), nr. 10(10

Geestelijken”

maart)

• bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g startte in het

• ondertitel Zondagsblad v a n de Zuid-Lim burger, pro­

begin v an de m aand ju li. De jaargan gn u m m erin g

vinciaal en stedelijk dagblad v an M aastricht en van de

w ord t gebruikt v a n a f {3(1899/1900)}.

anderdaagsche courant

- A ls b ijlage verscheen Kerkelijke diensten voor

• uitgever M aastrichtsche Dagblad-Drukkerij

roomsch-katholieken in de gemeente Groningen.

• plaats M aastricht

• relaties Voortzetting v an Aanw ijzing der kerkelijke

•frequentie w ekelijks (zondag)

diensten voor roomsch-katholijken te Groningen1

•form aat E

- V oortgezet als Stemmen van het Noorden2

• omvang I ~ 1(1898); III

2(1899); I

3(1899 )

• autopsie V olledig, m .u.v. 2(1898/99)

• redactie Niet in het blad verm eld.

- GA Groningen

• relaties V oortzetting van Bijblad van de Zuid-Limburger1

n ingen m et katholiek n ieu w s u it het Noorden, gods­

- Voortgezet als hetLimburgsch volksblad (1900-

dienstige beschouw ingen, h istorische verhalen, kro-

• typering Blad voor de katholieken in de provincie Gro­

{1902 })2

n iek v an h et w ereld nieu w s en in een bijlage de kerk­

• autopsie v a n a f 1(1898), nr. 18(2juli); voor de nrs. 1-17

diensten. In ‘Een w oord vooraf” in het eerste num m er

zie: Bijblad van de Zuid-Limburger

w erd geschreven: “Het K erkbrieje, dat sinds 60 jaren

-

SBM (ingebonden bij de Zuid-Limburger)

getrouw aan de katholieken der stad Groningen de

• typering Bijblad van de Zuid-Limburger m et berichten

m edeedeling bracht der kerkelijke Diensten, versch ijn t

over de sociale kw estie in het algem een, vakorgan isa­

thans in een ander gewaad. Een gewaad, dat, naar w ij

ties, drankbestrijding. Het blad, w aarop m en zich ook

hopen, getuigenis z a l afleggen v an den vooru itgan g en

afzond erlijk kon abonneren, w a s vooral gericht op het

den bloei v an het volle, katholieke leven in stad en pro­

zuiden v a n Nederland. Het blad adverteerde zic h z e lf

vincie Groningen” . Toen de Katholieke Groninger in ju li

als “speciaal gew ijd aan de belangen der arbeiders en

1903 zijn form aat uitbreidde, w erd gesteld, dat het blad

Katholieke V akvereen igin gen ” (vgl. de Zuid-Limburger,

geen n ieuw sblad zou w orden. Er bestond volgen s de

4(1898), nr. 144(31 aug.)).

redactie geen reden tot bestaan van een plaatselijk

• noten

katholiek nieuwsblad. De Katholieke Groninger blijft

(1) M et in gan g v a n 5 m aart 1898 droeg het Bijblad van

“(...) onderhoudend en onderrichtend. M aar dit, zoover

de Zuid-Limburger voor degenen die een afzonderlijk

het ons n u ttig schijnt, op elk gebied, dat het katholieke

abonnem ent op het Bijblad hadden, als titel het Katho­

leven en de katholieke beginselen raakt” .

liek volksblad, zoals w e rd m eegedeeld in het num m er

• noten

v a n h et Bijblad v a n 5 m aart. De inhoud van het Bijblad

(1) V a n a f 1 oktober 1837 w aren w ekelijks bij de drukker

w a s identiek aan die v a n het Katholiek volksblad.

C. Kühn, m et m edew erking v an de aartspriester B.A.

(2) V an het Limburgsch volksblad, orgaan van de Lim ­

Meddens, de kerkberichten van de stad Groningen v e r­

b u rgse R.K. Volksbond, z a l een besch rijvin g w orden

schenen onder de titel Aanw ijzing der kerkelijke dien­

opgenom en in een der volgende delen van de BKNP.

sten voor roomsch-katholijken te Groningen. Zij bevat­ ten de bekendm akingen betreffende de tijden der dien­

100

sten, m isintenties, collectanten, feestdagen etc. In het Gem eentearchief Groningen zijn deze Aanwijzingen

de K a th o lie k e G ro n in g er 1897-1906

bew aard gebleven over d ejaren 1837-1854, 1856-1875

•jaren 1897/98, nr. 1(4juli) - 9(1905/06), nr. 52(24juni)

(vgl. Archiefvan de parochie van de H. M artinus, (GA

• ondertitel W eekblad voor stad en provincie

Groningen), nrs. 69-106).

• uitgever W .R. Casparie

(2) De titelw ijzigin g kw am , zoals h et laatste num m er

• plaats Groningen

van de n egen dejaargan g bericht, voort u it de intentie

•frequentie w ekelijks (gedateerd op zondag, m aar v er­

om de verdere groei van het blad te bevorderen door in

spreid op zaterdag)

geheel het Noorden v a n h et land propaganda te maken.

•form aat C ~ 1897/98-6(1902/03); D ~ 7(1903/04)-

9 (1905 /0 6 )

101. de Katholiekejournalist

130 besch rijvin g in de BKNP opgenom en. Per 1ja n u a ri 1968

101

w e rd de Federatie v a n Nederlandse Journalisten om ge­ z e t in de Nederlandse V erenigin g v a n Journalisten en

de K a th o lie k e jo u r n a lis t 1946-1949 •jaren 1(1946/47), nr. 1/2(okt.) - 4(1949), nr. 5(dec.)

de drie afzonderlijke organisaties w erd en opgeheven.

• ondertitel Orgaan van den katholieken Nederland­

A ls bezin n in gscen tru m voor katholieke jou rn alisten

schen Journalistenkring1

w e rd het Katholiek Journalisten Centrum opgericht,

• uitgever Katholieke Nederlandse Journalistenkring • plaats Utrecht ~ 1(1946/47); H ilversum

2 (1947 /4 8 )-

4 (1949 )

m aar dit leidde v a n m eet a f aan een kw ijnend bestaan. V oor de opheffing v a n de KNJK, zie de Journalist, 18(1967), nr. 11(26 juni).

•frequentie m aandelijks •form aat B • omvang I ~ 1(1946/47); II ~ 2(1947/48^3(1948/49); I ~

102

4 (1949 )

de K a th o lie k e m eerb od e 1920-[1924]

• redactie 1946-1947 A d Bevers

•jaren 1(1920/21), nr. 1(31 dec.) - [1924, ju li]1

1946-1949 A.L.G.M. van Oorschot

• ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor H aarlem ­

1946-1949 S.H.A.M. Zoetm ulder

m erm eer en om streken

1948-1949 J.W.L. v a n M astrigt

• uitgever NV Drukkerij De Spaarnestad

• speciale nummers 3(1948/49), nr.11(eind mei) v e r­

• plaats H aarlem 2

scheen als gezam enlijke u itgave m et de Journalist. Dit

•frequentie tw eem aal per w eek 3

num m er w a s “zo goed als geheel gew ijd aan het w e ts­

•form aat E

ontw erp inzake d ejo urnalistieke verantw oordelijk­

• omvang Ingeziene afl.: 4 p.

heid en w a t daarm ee sam enhangt, ter voorbereiding

• redactie Niet in het blad verm eld.

van het Federatiecongres op 28 m ei 1949”

• autopsie 1(1920/21), nr. 1(31 dec.)

• bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g begon in a u gu s­

- NPM

tus.

• typering Katholiek n ieuw sblad voor H aarlem m er­

• relaties Voortzetting v a n de Katholieke pers

m eer en om streken.

- Sam engegaan m et de Journalist, ‘Orgaan v a n de

• noten

Nederlandsche Journalistenkring’ en m et de Christen­

(1) V gl. Gedenkboek N V d e Spaarnestad [1906-1931],

journ a list en voortgezet als de Journalist, ‘Orgaan van

p. 29. A ld aar verm eld als de R.K. Meerbode. In Sythoff's

de Federatie van N ederlandsejournalisten’.2

adresboek voor den Nederlandschen boekhandel b lijft de

• autopsie V olledig

titel verm eld tot en m et de u itgave v a n 1926.

- KDC

(2) V olgen s Sy tho ffs adresboek voor den Nederland­

• typering Blad v an en voor de katholiekejournalisten

schen boekhandel w a s de redactie gevestigd te Hoofd­

m et berichten u it de eigen K ring en u it de Federatie van

dorp en de adm inistratie in H aarlem en Hoofddorp.

Nederlandsche Journalisten, m et vakn ieu w s en com ­

(3) V olgen s Sythoff's adresboek voor den Nederland­

m entaren u it h etjo u rn alistiek bedrijf. In het eerste

schen boekhandel, 1924-1926 verscheen het blad drie­

num m er w e rd gezegd, dat het blad van en voor v a k ­

m aal per w eek.

m ensen is bestemd: “voorw aarde daarbij is, dat het den geest ademt, die de katholieke jou rn alistiek dient te bezielen en het moet, w a a r noodig en m ogelijk, dien

103

geest stim uleeren”.

K a th o lie k e N e d erlan d sch e ste m m e n 11852-1856

• noten

•jaren N ieuw e volgreeks, 18(1852), nr. 40(2 okt.) -

(1) N ieuw e spellin g m.i.v. 1(1946/47), nr. 7/8(mei/juni).

nieu w e serie, 22(1856), nr. 52(27 dec.)

(2) In 1950 gin g de Federatie v a n Nederlandse Journa­

• ondertitel Godsdienst, staat-, geschied-, letterkunde

listen ertoe over om een gem eenschappelijk orgaan u it

en schoone kunsten1 ~ nieu w e volgreeks, 18(1852) -

te geven, de Journalist, w aa rin de drie aangesloten

nieu w e serie, 20(1854)

organisaties (Katholieke Nederlandse Journalisten

- Kerkelijke courant - godsdienst, staat-, geschied-,

Kring, N ederlandse Journalisten K ring en Protestants

letterkunde en schoone kunsten ~ nieu w e serie,

Christelijke Journalisten V ereniging) elk een eigen

21(1855) - nieu w e serie, 22(1856)

gedeelte behielden. Dit gedeelte stond onder de redactie

• uitgever Boekdrukkerij van Josué W itz

en de verantw oordelijkheid v an de betreffende veren i­

• plaats A rn h em

gin g en bevatte het eigen v eren igin gsn ieu w s en “al

•frequentie w ekelijks

hetgeen voortvloeit u it de specifieke taak w elk e de v er­

•form aat B

en igin g zich gesteld heeft” . (vgl. de Journalist, 1(1950),

• omvang II ~ 18(1852); V ~ 19(1853) - 22(1856)

nr. 1(jan.), p. 1). V an de Journalist is geen afzonderlijke

• redactie [pastoor Th. Brouw er]2

lSl

lo5. de Katholieke pers

• bijzonderheden B evatjaarlijkse inhoudsopgaven.

van com m entaren, u it binnen- en buitenland en inci­

• relaties V oortzetting van CatholijkeNederlandsche

denteel ook stichtende artikelen.

stemmen over godsdienst, staat-, geschied- en letterkun­

• noten

de

(1) In s8(l872), nr. 877(21 dec.), p. 1 w e rd de lezers

- Voortgezet als Kerkelijke courant (185741871})

bericht: “ Gaarne voldoen w ij aan den, ons van vele z ij­

• autopsie V olledig

den uitgedrukten w en sch, om de Katholieke Neder­

-

UBU, collectie Thom aasse

landsche stemmen (Kerkelijke courant)w eder, even als

• typering K erkelijk nieuw sblad m et nieuw s, voorzien

vroeger, in folio form aat, éénm aal per w e e k te doen

v a n com m entaren, u it binnen- en buitenland en inci­

verschijnen (...). Ingevolge dat uitgedrukt verlan gen

denteel ook stichtende artikelen.

zal de Kerkelijke courant m et 187s w ed er geregeld des

• noten

Zaterdags versch ijnen ” .

(1) Op de titelbandpagina’s lopen titel en ondertitel in elkaar over: Katholieke Nederlandsche stemmen over godsdienst, staat-, geschied-, letterkunde en schoone

lo 5

kunsten.

de K a th o lie k e p e rs 19214194o}

(2) V gl. noot 6 in de besch rijvin g van Catholijke Neder­

•jaren 1921, nr. 1(19 april) - {194o, nr. l66(mei)}1

landsche stemmen over godsdienst, staat- en letterkun­

• ondertitel Orgaan van de Nederlandsche Roomsch-

de.

Katholieke Journalistenvereeniging ~ 1921 - {19S1, nr. 62(2juni)}

104

- M aandorgaan v a n de Nederlandsche RoomschKatholieke Journalisten-Vereeniging

{19S1, nr. 64(15

K a th o lie k e N e d erlan d sch e ste m m e n o ver go d s­

aug.)} - {194o, nr. l66(mei)}

d ie n st, staat-, g esch ied- en le tte rk u n d e 1872

• uitgever Nederlandsche Room sch-Katholieke Journa-

•jaren 38(1872), nr. 786(3 febr.) - nr. 878(28 dec.)

listen-Vereeniging2

• ondertitel Kerkelijke courant

• plaats Rotterdams ~ 1921 - 1924, nr. 28(lo juni); Lei­

• uitgever Boekdrukkerij van Josué W itz

den ~ 1924, nr. 29(27 sept.) - l9so, nr. 6o(l5 nov.); niet

• plaats A rn h em

verm eld ~ 19S1, nr. 61(4 april) - {nr. 62(2 juni)}; ’s-Gra-

•frequentie tw eem aal per w e e k

ven h age

•form aat B

Groningen ~ {19SS, nr. 89(15 sept.)} - 19S5, nr. lo9(l5

• omvang V I

mei); ’s-Gravenhage ~ 19S5, nr. iio(i5 juni) 19S8, nr.

• redactie Niet in het tijdschrift verm eld.

142(15 febr.); Leiden ~ 19S8, nr. l4s(l5 maart) - {194o,

{19S1, nr. 64(15 aug.)} - {19SS, nr. 86(15 juni)};

• bijzonderheden In novem ber 1872 probeerde W itz het

nr. l66(mei)}

blad te laten overnem en door het Nederlands episco­

•frequentie m aandelijks4

paat. Hij sch reef hierover aan de aartsbisschop: “Bij de

•form aat B ~ 1921-1926; C ~ 19274194o}

tegenw oordige enorm e concurrentie, m aar vooral

• omvang I

w egen s de v erzw a k k in g m ijner oogen is h et mij niet

• redactie 1921 W . N ieuw enhuis

m ogelijk de Stemmen lan ger v o l te houden, te m eer

1921 S. B ruijsten

nog, om dat ik niet bij m agte ben geldelijke offers te

1921-1924 L.J. Stolw ijk

b rengen” . Hij stelde voor dat de aartsbisschop h et blad

l924-l9So Th. W ilm er

zou overnem en om er een pastoraal blad voor de Neder­

l9Sl-l9S5 J. H ulsm an

landse kerkprovincie v an te maken, “zooals die m et

l9S5-l9S8 G.P. Bon

groot succes in verschillende Diocesen v an Duitsch-

l9S8-{l94o} Frans Schneiders

land en Frankrijk w orden uitgegeven. V oor dien

• bijzonderheden Bevat in 19S2 een jaarregister.

afstand zoude ik v a n de Hooged. Heeren Bisschoppen

- A an van kelijkw erden de ledenlijsten v an de veren i­

v a n Nederland collectief tot aan m ijn dood, eene uitkee-

gin g in de Katholieke pers afgedrukt: v gl. 1922, nr. 11(28

rin g verzoeken v an p.m. f 1200 per ja a r” (afschrift van

febr.); 1924, nr. 29(27 sept.) en 1926, nr. S7(l febr.). Later

b rie f J. W itz aan m gr. A.I. Schaepman, 10 nov. 1872, in:

w erd de ledenlijst afzonderlijk u itgegeven en correc­

A rch ief R.K. bisdom Haarlem na 1853 (RA Noord-Hol-

ties w erd en in de Katholieke pers verm eld. In het KDC

land, Haarlem), nr. 1383-46).

is a an w ezig de Ledenlijst u it 19S9.

• relaties V oortzetting van Kerkelijke courant (1857-

• relaties Voortzetting v an Mededeelingen van de

{1871})

Nederlandsche Katholieke Journalisten-Vereeniging

- Voortgezet als Kerkelijke courant (1873-1874)1

- V oortgezet als deKatholiekejournalist

• autopsie V olledig

• autopsie V olledig, m .u.v. lacunes in d ejaren 1927-19SS

-

UBN

• typering K erkelijk nieuw sblad m et nieuw s, voorzien

(niet ingezien de nrs. 42-44, 51, 58, 6s, 6 8 7 o, 7s, 75, 81­ 82, 87-88 en 91)5

io6. het Katholieke weekblad voor Haarlemmermeer - KDC ~ 1921-1926, 1934-1940

132

- Nederlands Pers Instituut, A m sterd am ~ 1927 -

106

1933, m .u.v. de nrs. 42-44, 51, 58, 63, 68-70, 73, 75, 81-82,

h e t K a th o lie k e w e e k b la d v o o r H a a rlem m erm eer,

87-88 en 91

A m ste lla n d e n om stre k e n [1899H1931]

- A artsbisschoppelijk A rc h ie f Utrecht, pers III, dos­

♦ jaren [1899]1- [1931]2

sier 1 ~ 1932, nr. 73

♦ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor H aarlem ­

♦typering Orgaan der Katholieke Nederlandse Journa­

m erm eer, A m stelland en om streken3~ {2(1900), nr.

listenvereniging, w aa rin de verenigingsm ededelingen

62(16 juni)}

w aren opgenom en, de v erslagen v an vergaderin gen en

- Nieuws- en advertentieblad voor Haarlem m erm eer,

n ieu w s over de jubilerende en gestorven leden. Daar­

A m stelland, Vecht-en Rijnstreek, om vattende de

n aast bevatte h et blad ook inform atie over gebeurtenis­

gem eenten in de om streken van A m sterdam , Haarlem,

sen in de binnen- en buitenlandse - m et nam e katholie­

Utrecht, Leiden, Gouda en W oerden

ke - perswereld.

362(22 aug.)} - {8(1907), nr. 794(18 dec.)}

♦noten

- Nieuws- en advertentieblad voor Haarlem m erm eer,

(1) In oktober 1940 gin g de NRKJV op in het Verbond

A m stelland, Sloten, Vecht-en Rijnstreek4

van Nederlandsche Journalisten (VNJ). Zie René Vos,

nr. 1071(24 aug.)} - {29(1928), nr. 3363(3 jan.)}

N iet voor publicatie. De legale Nederlandse pers tijdens

♦uitgever Drukkerij P. Leguit Cz, Uithoorn

de Duitse bezetting (Am sterdam 1988), p. 92-105.

nr. 62(16 juni)} - {5(1903) , nr. 362(22 aug.)}

{5(1903), nr.

{11(1910), {2(1900),

(2) In 1932 w erden de statuten v a n de veren ig in g g ew ij­

- NV Het N ieuw s- en Advertentieblad Het Katholieke

zig d (zie voor de statuten, de besch rijvin g v a n de Mede-

W eekblad ~ [1906]5- ?

deelingen van de Nederlandsche Katholieke Journalis-

- V a n a f {11(1910), nr. 1071(24 aug.)}6w erd h et blad

ten-Vereeniging, noot 2). Nadat de bisschoppen in 1931

gedrukt in het Gebouw ’t Kasteel v a n A em stel te

hadden bepaald, dat de katholieke jou rn alisten de

A m sterdam , op de persen v an de NV Dagblad en Druk­

Nederlandsche Journalisten-Kring m oesten verlaten,

kerij de Tijd.

w erd aan de doelstelling van de veren ig in g toege­

♦plaats Red.: Bovenkerk ~ {2(1900), nr. 62(16 juni)} -

voegd: “het behartigen der belangen v a n de jo u rn alis­

{5(1903), nr. 362(22 aug.)}

tiek en van h etjou rn alisten vak in het algem een” (vgl.

- Adm.: A m stelveen ~ {2(1900), nr. 62(16 juni)} -

de Katholieke Pers, 1932, nr. 79(15 nov.)).

{5(1903), nr. 362(22 aug.)}

(3) Het redactie-adres w a s gevestigd: A m sterdam ~

-

1921, nr. 1(19 april) en ’s-Gravenhage ~ 1921, nr. 2(9 mei)

dec.)} - [1931]7

Red. en adm.: A m sterd am

{8(1907), nr. 794(18

- nr. 8(14 nov.).

♦frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ {2(1900), nr. 62(16

(4) Tot en m et 1926, nr. 40(30 sept.) verm eldde de titel-

juni)} - [1901]7

kop w e lisw a a r “m aandelijks”, m aar in feite versch e­

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ [1902-

nen er m inder afleveringen: 1921 - 9 afln.; 1922 - 10 afln.;

1921]7

1923 - 7 afln.; 1924 - 4 afln.; 1925 - 6 afln.; 1926 - 5 afln.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

V a n a f 1926, nr. 41(27 sept.) tot en m et 1929, nr. 54(27

[1922 -1931]7

sept.) is verm eld: “iedere zes w eken ”; in feite versch e­

♦formaat D ~ {2(1900), nr. 62(16 juni)} - {5(1903), nr.

nen er in 1927 5 afln., in 1928 en in 1929 4 afln. per jaar.

362(22 aug.)}; E ~ {8(1907), nr. 794(18 dec.)} - {1931, 3

V a n a f 1929, nr. 55 is de verm eld in g “m aandelijks”, m aar in 1930 en 1931 w a s de verschijnin gsfrequen tie

ja n .} ♦omvang Ingeziene afln. om vang variëren d van 4

minder: 1930 - 6 afln. en 1931 - 8 afln.

tot 8 p.

(5) V olgen s pater Bonaventura K ruitw agen OFM bezat

♦redactie {1900H1906}5 kapelaan A.H.J. Verberne, red.

hij als enige een volled ig exem plaar van de Mededeelin-

{1906}5 G. Röling

gen van de Nederlandsche Katholieke Journalisten-Ver-

♦bijzonderheden V a n a f [1910] kopblad van deAm stel-

eeniging en van de Katholieke pers. Deze gin g echter

bode.

verloren op 14 m ei 1940 bij het bom bardem ent op Rot­

- V a n a f {1910} w a s het voor de lezers m ogelijk zich te

terdam (vgl. ‘Lijst v a n boeken op 14 m ei 1940 in het

abonneren op een geïllustreerd zondagsblad. Het

b ezit gew eest van pater dr. F.J. Bonaventura Kruitw a­

b etro f ongetw ijfeld het Geïllustreerd zondagsblad voor

gen, OFM, destijds W este W agen straat 55 te Rotter­

katholieken (zie aldaar), een u itgave v an de Tijd.

dam ’, in: het Boek, 32(1955/57), p. 46).

♦autopsie 2(1900), nr. 62(16 juni); 5(1903), nr. 362(22 aug.); 8(1907), nr. 733(18 mei) en nr. 794(18 dec.); 11(1910), nr. 1071(24 aug.); 15(1914), nr. 1440(18 maart); 24(1923), nr. 2560(13 maart); 29(1928), nr. 3363(3 jan.) en ook nog 1931, 3jan . (onvolledig)

107. het Katholieke weekblad voor Nederland

133 -

NPM ~ 1900, nr. 62; 1903, nr. 362; 1907, nrs. 733 en

(6) Reeds in december 1907 is de redactie en adm ini­

794; 1928, nr. 3363

stratie te Am sterdam gevestigd; alw aar is n iet bekend.

-

In de u itgave van 1910 van Sythoff’s adresboek voor den

Pastorie St. Urbanuskerk, Bovenkerk ~ 1910, nr. 1071;

1914, nr. 1440; 1923, nr. 2560 en 1931, 3jan .

Nederlandschen boekhandel is voor het eerst het adres

• typering Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor

van de Tijd opgegeven.

H aarlem m erm eer, A m stelland en om geving. A an van ­

(7) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

k elijk w a s h et blad een zelfstand ige uitgave, m aar

Nederlandschen boekhandel.

v a n a f om streeks 1910 w e rd het een kopblad v a n de Amstelbode. • noten

107

(1) Het begin jaar is afgeleid v an de jaargan gn um m e-

h e t K a th o lie k e w e e k b la d v o o r N ed e rlan d 193541941]

ring.

•jaren 1(1935/36), nr. 1(6 ju li) - [7(1941), nr. 7(16 aug.)]1

(2) De titel is voor h et laatst verm eld in de u itgave van

• uitgever NV Dagblad en Drukkerij de Tijd

1931 van Sythoff's adresboek voor den Nederlandschen

• plaats Red. en adm.: A m sterdam

boekhandel.

•frequentie w ekelijks

(3) W aaraan toegevoegd: “om vattende o.a.: Hoofddorp,

•form aat D

N ieuw Vennep, Abbenes, Burgerveen, Leimuiden,

• omvang VI

A lkem ade, Lisse, H illegom, Bennebroek, Heemstede,

• redactie Niet in het blad verm eld.

H aarlem m erliede en Spaarnwoude, Sloten, Osdorp,

• bijzonderheden D ejaargan gen lopen van begin ju li

A alsm eer, Buitenveldert, A m stelveen, Noorddam,

tot en m et eind ju n i.

Bovenkerk, Ouderkerk, Nes en Zw aluw enbuurt, Uit­

• autopsie V olledig

hoorn, Kwakel, M ijdrecht, N ieuw erveen, Ter A a r’.

- KB (meegebonden in de NieuweHaarlemsche cou­

(4) W aaraan toegevoegd in {15(1914), nr. 1440(18

rant)

maart)}: “ Dit blad is veel verspreid in: A alsm eer, A a r­

• typering Zondagsblad u itgegeven door NV de Tijd

landerveen, Abbenes, Abcoude, A lfen a/d Rijn, A lkem ­

voor de lezers v a n zijn bladen. H et Katholieke weekblad

ade, A m stelveen, Am sterdam , Baam brugge, Benne­

voor Nederland m oest u it b ezuin igin gsm aatregelen het

broek, Bovenkerk, B ullew ijk, Diem erbrug, Duiven-

blad de W itte raafvervan gen dat door de Tijd van NV de

drecht, Gouda, Haarlem , H alfw eg, Heemstede, Hille-

Spaarnestad w e rd betrokken, m aar dat als te duur

gom, Hoofddorp, Houtrakpolder, Korteraar, Kudel-

w erd beschouw d. De Spaarnestad protesteerde tegen

staart, Kwakel, Langeraar, Leiden, Leim uiden, Lisse,

de u itgave van het Katholieke weekblad voor Nederland,

Lisserbroek, M ijdrecht, N ederhorst den Berg, Nes a/d

dat NV de Tijd ook aan niet-abonnees w ild e gaan verko­

A m stel, Nichtevegt, Nieuwkoop, N ieuw veen, Nieuw

pen. De Spaarnestad z a g h et nieuw e blad als concur­

Vennep, Noorddam, Noorden, N oordwijk, Noordwij-

rent van haar Katholieke illustratie. Blijkbaar is m en

kerhout, Oud Ade, Osdorp, Ouderkerk, Oude W etering,

tot een com prom is gekomen: NV de Tijd z a g a fv a n v er­

Rondehoep, Rijnsaterwoude, Rijpwetering, Roelof-

koop van het w eekblad aan niet-abonnees. (Vgl. Nic.

arendsveen, Sloten, Sloterdijk, Ter A ar, Uithoorn, Vin-

Schram a, Dagblad De Tijd. 1845-1974 (Nijmegen 1996).

keveen, V ij h u iz e n , V rouw enakker, W aterveen, W ees-

p. 259). NV de Tijd kondigde h et verschijnen v an het

perkarspel, W iln is, Zevenhoven, Z ilk en Zw arte Kat” .

n ieu w e w eekblad als v o lg t aan: “D e W itte raaf, w elke

(5) Op 13 sept. 1906 w erd de NV Het N ieuws- en A d ver­

het oude Geïllustreerde zondagsblad vervin g, h eeft ons

tentieblad Het Katholieke W eekblad te Am stelveen

heel w a t klachten van lezers en vooral van lezeressen

opgericht door kapelaan A.H.J. Verberne en G. Röling,

bezorgd. M en m iste de oude gezellige verhalen; m en

jou rn alist. Het doel van de NV w a s “de u itgifte en

had het gevoel van v erh u isd te zijn u it een w o n in g m et

exploitatie van het Nieuws-en Advertentieblad H et

allerlei vertrou w d e geluiden en dierbaar geworden

Katholieke Weekblad, m et alles w a t daartoe in den

voorw erpen naar een m odern gem eubileerde etage,

m eest uitgebreiden zin kan behooren. Het blad zal w o r­

w aa r m en niet w en n en kon. [...] W ij hebben besloten

den geredigeerd op Katholieken gro ndslag” . Röling

onzen lezers en lezeressen n u voortaan w eer een Zon­

w e rd tot directeur benoem d. Verberne bracht in de NV

d agsblad te geven zooals de m eesten dit blijkbaar w en-

h et hem toebehorend recht v an u itgifte v an het Katho­

schen, n.l. on tspanningslectuur voor het room sche

lieke weekblad m et alle boeken en bescheiden daartoe

gezin. W ij hebben het daarom genoem d Katholiek

behorend in (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Ven­

weekblad, de naam v a n een vroeger tw eem aal per w eek

nootschappen. B ijvoegsel v a n de Nederlandsche staats­

verschijnen d orgaan, dat v ier ja a r geleden onder den

courant, 1906, nr. 241(16 okt.), NV-nr. 632). In 1912

d ruk der tijden m oest bezw ijken. De m ooie naam kan

bestond de NV Het N ieuws- en Advertentieblad Het

nu op deze w ijz e blijven voortleven. Deze n aam is

Katholieke W eekblad niet m eer (vgl. M rs. Van Nierop &

tevens een program: h et zal onzen lezers w ekelijks

Baak'sNaam looze Vennootschappen, 31(1912), p. 2339).

eenige aangenam e uren bezorgen door boeiende v erh a ­

io8. Katinpers

134

len, historische w etensw aardigheden, stichtende lec­ tuur, hersengym nastiek, een vrouw en- en een kinder­

109

pagina en door veel, w a t onze dagbladen, nu zij door

h e t K e m p e n la n d 190341906]

den nood der tijden w orden ingekrom pen, moeten m is­

•jaren [1(1903), nr. 1(19 sept.)]1 - [1906]2

sen” (vgl. A rchief De Tijd (KDC), nr. 4290). Gedoeld

• ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor Valkens-

w erd op het Katholieke weekblad voor Haarlemmer­

w aard en om streken

meer, Am stelland en omstreken.

• uitgever Gebr. Berkers ~ 1903 - [1904]3

• noten

-

(1) Verm oedelijk niet verder verschenen w egen s

• plaats V alken sw aard

papierschaarste.

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

[Berkers V erbunt ~ 1905-1906]3

dag) •

108

form aat D

• omvang Ingeziene afl.: 4 p.

K a tin p e rs1 [1943]-1945

• redactie Niet in het n ieuw sblad verm eld.

•jaren [1943, ongen.(zom er)]2- 3(1945), nr. 192(23 nov.)

• bijzonderheden Kopblad van Nieuwsblad voor Peel­

• ondertitel Tijdelijk dagblad voor Heemstede ~

land en Meierij.

3(1945), nr. 154(18 mei) - {nr. 184(17 juni)}

• autopsie 1(1903), nr. 20(25 nov.) (ingebonden in

• uitgever Niet in h etblad verm eld.

Nieuwsblad voor Peelland en Meierij)

• plaats Heemstede •frequentie dagelijks (niet op zondag)

{1943 ,

GA Helmond

• typering Katholiek n ieuw sblad voor V alkensw aard

ongen.(7 okt.)} - {3(1945), nr. 184(17 juni)}

en om geving.

w ekelijks ~ {3(1945), nr. 192(23 nov.)}

• noten

•form aat C

(1) Begindatum afgeleid u it afleveringsnum m ering.

• omvang [IV]

(2) De titel is voor het laatst verm eld in Sythoff's adres­

• redactie [1943-1945 F. A rm an d Nieveen v a n Dijkum,

boek voor den Nederlandschen boekhandel v a n 1906.

hoofdred.]

(3) Gegevens ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

• bijzonderheden De afleveringen zijn ongenum m erd

Nederlandschen boekhandel.

tot en m et b egin jan u ari 1945. Daarna v o lgt 3ejaargang, nr. 10(9 jan.). • relaties In het laatste num m er v an 23 nov. 1945 w ord t

110

de lezers m eegedeeld: “de dragers van de voorm alige

de K e n n e m e r 191441952}

Katinpers zorgen in sam enw erking m et andere illegale

•jaren 1(1914/15), [nr. 1(28 febr.]1- {29(1942), nr. 3390(4

krachten en een aantal heeren van de besten u it de b u r­ gerij, dat op korten term ijn in Heemstede een eigen

juli)}2 - 32(1945/47), nr. 3391(8 mei) - {39(1952), nr. 4027(7

kran tversch ijnt” .

juni)}3

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

• ondertitel Gratis nieuws- en advertentieblad voor

1945. Derde herz. d ru k ([Utrecht] 1989), p. 129, nr. 287

B everw ijk en om liggende gem eenten

• autopsie 1943, ongen.(7 okt.) - 1945, ongen.(23 nov.),

1(28 febr.) - nr. 42(22 juli)

1(1914/15), nr.

m et enkele lacunes

- N ieuw s- en advertentieblad voor Beverw ijk en om s­

- RIOD

treken

• typering Katholiek illegaal blad, dat n a de bevrijdin g

april 1916)

legaal w e rd voortgezet. De bulletins bevatten aanvan-

-

kelijkvooral inform atie over de oorlogvoering, later

om streken ~ 3(1916/17), nr. 225(3 m ei 1916) - 28(1941/42),

1(1914/15), nr. 43(25 ju li) - 3(1916/17), nr. 224(29

R.K. N ieuw s- en advertentieblad voor Beverw ijk en

ook uitvoeriger artikelen. In ‘Een persoonlijk w o ord ’ in

nr. 3338(31 dec. 1941)

het laatste nu m m er sch rijft Nieveen v an Dijkum , dat

- N ieuw s- en advertentieblad voor Beverw ijk en om s­

evenals Katinpers ook het nieu w e blad niet neutraal,

treken

m aar ch ristelijk z a l zijn: “W ij bouw en aan ons blad

4027(7 juni)}

m et God en onder zijn oogen. Hij m oet onze geestelijke

• uitgever Drukkerij de Kennemer, v a n a f ju li 1916 NV

28(1941/42), nr. 3339(3 jan.) - {39(1952), nr.

Leidsm an zijn ” . N aast bijdragen v a n katholieken zo u ­

Drukkerij de Kennem er4

den ook artikelen v a n protestanten en jod en w elkom

• plaats Beverw ijk

zijn.

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

• noten

dag)

(1) V olgen s W in kel w a s Katin een a k o rtin g voor

•

Katholieke Inform atiedienst.

m ei 1945 - sept. 1946

(2) V g l. W inkel.

• omvang V I

form aat E-formaat, m .u.v. D-formaat voor de periode

135

110. de Kennemer

• redactie Niet in het blad verm eld.

poneerde als room s-katholiek orgaan. In het n um m er

[1919-1952 J.L.F. Post, dir.]5

van 29 april 1916 w e rd de lezers m eegedeeld, dat beslo­

[Jan Tromp, red.]6

ten is “m ede op aandringen van vele onzer abonné’s, de

[Herman Burger, red.]6

Kennemer te b eginnen m et het volgen d num m er, om te

• speciale nummers 1964, 13 febr.: ju b ileum n u m m er

zetten in een R.K. blad voor Beverw ijk en Omstreken.

t.g.v. het 50-jarig bestaan v a n het blad

W ij kunnen dit des te gem akkelijker doen, daar b ijn a al

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g b egin t w isselen d

onze lezers katholiek z ijn ” . In het nu m m er v a n 3 m ei

in februari o f in m aart.7

w erd daaraan toegevoegd: “De Kennemer h eeft beslist:

-

zij schaart zich rechts, zij slu it zich aan bij de strijden­

In de titelkop w ord t aanvankelijk verm eld, dat het

blad verspreid w ord t in Beverwijk, W ijkeroog, Velsen,

de Kerk, zij is pro-Christus, vóór God”. Tot in de Tweede

Velseroord, IJmuiden, W ijk aan Zee, Heemskerk,

W ereldoorlog b le e f de Kennemer een uitgesproken

H eem skerk aan Duin, Castricum enz. V a n a f 25 ju li

katholiek blad. Na de bevrijdin g verdw een de katholie­

1944 zijn daaraan toegevoegd de plaatsnam en: Assen-

ke signatuur.

delft, Uitgeest, Lim m en en Heilo.

• noten

- A ls kopbladen van de Kennemer verschen en het

(1) Het eerste num m er kon niet w ord en ingezien in

Nieuwsblad voor IJmuiden (zie de afzonderlijke

Beverwijk, m aar een facsim ilé van de voorpagin a van

beschrijving) en het Weekblad voor Castricum. V an dit

de eerste aflevering is afgedrukt in de jubileum -uitgave

w eekblad konden bij de Kennem er Kaartenuitgeverij te

ter gelegenheid v a n h et 50-jarig bestaan van Drukkerij

B everw ijkw ord en ingezien: 1(1919/20), nr. 38(3 jan.) -

en Uitgeverij de Kennemer.

4(1922/23), nr. 194(30 dec. 1922). In de titelkop v a n de

(2) In het eerste nu m m er n a de b evrijdin g w ord t v e r­

Kennemer w o rd t gedurende enige tijd v a n a f

haald, dat de Kennemer in ju li 1942 v a n het toneel m oest

10(1923/24), nr. 1048(5 april) verm eld: “In dit blad is

verdw ijnen. De redactie w a s reeds m eerdere m alen

opgenom en het Weekblad voor Castricum”.8

door de Duitse autoriteiten in Den H aag ter veran t­

- V a n a f 1(1914/15), nr. 16(22 april) w ord t een feuilleton

w oord in g geroepen w egen s het niet opnem en van toe­

in de krant geplaatst m et de opm erking: “W ij w eten

gezonden artikelen v a n nationaal-socialistische strek­

hoe in den regel een feuilleton den m enschen, en voor­

king. In ju n i 1942 w e rd een zinsnede gepubliceerd in

al de dam es, interesseert”.

verband m et de jod enkw estie en dit had tot gevolg, dat

- V a n a f 8(1921/22), nr. 819(21 jan.) versch ijn t er een

het blad niet lan ger m ocht verschijnen. De gew raakte

zon dagsbijlage Zondagslectuur. In het laatste num m er

passage sprak over dejoden in de Rom einse tijd en

v a n 1922 w o rd t gezegd, dat de abonnees een proefexem ­

luidde: “Ook in die tijd w a s de w ereld geladen v a n span­

plaar ontvangen v a n het Geïllustreerd zondagsblad en

ning. De Joden bleven allerm inst kalm toezien bij de

verm oedelijk w a s het dan ook v a n a f 1923 voor de abon­

bezetting van h u n land door de Romeinen, het gistte

nees m ogelijk zich te abonneren op het Geïllustreerd

overal, allerw ege w aren haarden van verzet, die v aa k

zondagsblad / de Spaarnestad (zie de afzonderlijke

op bloedige w ijz e w erd en opgeruim d”. In ‘Halve eeuw

beschrijving).

De Kennem er’ in het ju b ileu m n u m m er ter gelegenheid

- V a n a f 6ja n u a ri 1934 verscheen als zaterdagbijvoeg-

van het vijftig ja rig bestaan van het blad, 13 febr. 1964,

sel: Parochieblad voor de parochies van St. Agatha en

w ord t ten onrechte gesteld, dat de Kennemer een van de

O.L. Vrouw van Goeden Raad te Beverwijk. In ‘Een w oord

eerste bladen zou zijn gew eest in Nederland w elke

v o o r a f in het eerste num m er w ord t gezegd, dat m et de

door de D uitsers w erd verboden.

u itgave v an het parochieblad het verlan gen is bevre­

(3) In het nu m m er v a n 7 ju n i 1952 w ord t gezegd, dat

digd van veel veren igingen “om een blad te hebben, dat

het blad voortaan als w ekelijks huis-aan-huisblad zal

in alle katholieke gezinnen komt” . Er is een groot

gaan versch ijnen en gratis zal w orden verspreid in

parochiebelang gediend. Voortaan hoeven alle m ogelij­

Beverwijk, Heemskerk, W ijk aan Zee en V elsen. Na de

ke bekendm akingen niet m eer v a n a f de preekstoel te

bevrijdin g is h et blad niet m eer uitgesproken katholiek

w ord en meegedeeld: “U kun t alles in u w parochieblad

en als lokaal w eekblad is h et in de BKNP niet b eschre­

vind en en in de w e e k nog eens naslaan. Het gesproken

ven.

w oord w ord t zoo spoedig vergeten, doch het gedrukte

(4) Op 22ju li 1916 w erd de NV Drukkerij de Kennem er

b lijft”.

opgericht, w elk e zich ten doel stelde “de uitoefening

• autopsie tot en m et 39(1952), m .u.v. 1914, nrs. 1-10;

van het drukkersbedrijf, het u itgeven v a n boeken, tijd­

1923; 1940

schriften en couranten, alsm ede v a n den daartoe

-

GA B everw ijk ~ 1942

betrekkelijken handel en w a t verder tot dit vakb eh oort

-

Kennem er Kaartenuitgeverij, B everw ijk ~ alle ove­

in den m eest uitgebreiden z in ”. De NV w e rd opgericht

rige jaren

door onderm eer de drukker J.L.F. Post, de drukker en

• typering N ieuw sblad voor Beverw ijk en om streken

boekhandelaar J. V in k Pieterszoon en de geestelijken

dat begon als neutraal blad, m aar eind april 1916 zich

J.Th. Boonekamp, H.J.Ch. Haver en H.J.G. van Baaren.

111. Kennemer dagblad

136

De heren Post en V in k w erd en tot directeuren van de

godsdienst, staat-, geschied- en letterkunde

NV benoem d (vgl. Akten betreffendeNaamiooze Ven­

• uitgever Boekdrukkerij van Josué W itz

nootschappen. Bijvoegsel van de Nederiandsche staats­

• plaats A rn h em

courant, 1916, nr. 203(29 aug.), NV-nr. 1039).

•frequentie w ekelijks

(5) Gegevens ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

•form aat D

Nederiandschen boekhandel.

• omvang III

(6) Inform atie v an Jan Burger te B everw ijk (medede­

• redactie [1856-? pastoor Th. Brouw er]2

lin g v a n J. Burger aan O. Lankhorst, vraaggesp rek

[1866-1870 de eerw. heer J.G. Heeres, m edewerker]3

24 m aart 1987).

• speciale nummers Ingebonden tu ssen 27(1861), nr.

(7) De 11ejrg. begon pas op 10 jan . 1925 en liep door tot

224(13 april) en nr. 225(20 april): ‘ Dépèche van Z. Em.

16 sept. v a n dat jaar; de 12e jrg . liep van 19 sept. tot en

den Kardinaal Antonelli aan M gr. M eglia, zaakg elas­

m et febr. 1926. De 13ejrg. beslaat m eer dan tw eejaren:

tigde van den H. Stoel te Parijs’ (3 p.) en: ‘Lord John Rus­

van febr. 1926 tot en m etju n i 1928. De 32ejrg. loopt van

sel en M gr. Francesco Narde’ [2brieven] (3 p.)

m ei 1945 tot en m et februari 1947.

• bijzonderheden De afleveringen zijn niet gepagi­

(8) Blijkens een b rie fv a n de Kennemer van 19 m ei 1919

neerd.

aan de b issch op van H aarlem w a s het Weekblad voor

• relaties V oortzetting van Katholieke Nederlandsche

Castricum een voortzetting v an een niet nader te

stemmen

identificeren blad Lux (vgl. A rchief R.K. bisdom Haar­

- V oortgezet als Katholieke Nederlandsche stemmen

lem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem), nr. 1382-118).

over godsdienst, staat-, geschied- en letterkunde

111

- UBN

K e n n e m e r d agb la d {1954^1965

van com m entaar. V eel inform atie u it de kerk. Ook

• autopsie Volledig, m .u.v. 1872, ja n .1

•

• typering N ieuw s u it binnen- en buitenland, voorzien jaren {77(1954), nr. 25877(2jan)}1- 89(1965), nr. stichtende bijdragen. • noten

32236(23 dec.) • ondertitel N ieuw e H aarlem sche courant

{77 (1954 ),

(1) In 37(1871), nr. 781(30 dec.) w ord t op p. 1 aangekon-

nr. 25877(2jan.)} - 88(1964/65) , nr. 31925(17 dec.)

digd dat de Kerkelijke courant m et in gan g van 1 febr.

• uitgever NV Drukkerij De Tijd

1872 een veranderde en verbeterde vorm z a l krijgen.

• plaats Kantoren te B everw ijk en Haarlem; bijkantoor

Deze verandering gin g sam en m et de w ijz ig in g van de

te IJmuiden

titel in Katholieke Nederlandsche stemmen over gods­

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

dienst, staat-, geschied- en letterkunde. M ogelijk zijn de

•form aat E

nrs. 782 tot en m et 785 die in jan . 1872 hadden moeten

• omvang VI

versch ijnen nooit uitgekom en: ze konden tot op heden

• redactie Zie de b esch rijvin g van de Nieuwe Haarlem­

in elk geval niet in autopsie w orden genomen.

sche courant

(2) V gl. noot 6 in de besch rijvin g v a n Catholijke Neder­

• bijzonderheden Dejaargang-en afleveringsnum m e-

landsche stemmen over godsdienst, staat- en letterkun­

rin g w erd overgenom en v a n de Nieuwe Haarlemsche

de.

courant. De n ieu w eja arg an g begon steeds per 1 april.

(3) V gl. Gom arius M es, De katholieke pers van Neder­

- Kopblad v an de Nieuwe Haarlemsche courant.

land, 1853-1887 (M aastricht 1887-1888), p. 298.

• relaties Opgegaan in de Nieuwe dag. In de editie voor Beverw ijk en om streken van de Nieuwe dag b le e f ‘Ken­ nem er dagblad’ als ondertitel gehandhaafd.

113

• autopsie 77(1954) - 89(1965), m .u.v. febr.-m aart 1954

K e rk e lijk e co u ra n t 1873-1874

- GA H aarlem

•jaren 39(1873), nr. [879(4 jan.)] - 40(1874), nr. 943(28

• typering Katholiek dagblad voor h et Kennemerland.

maart)

Kopblad van de Nieuwe Haarlemsche courant.

• ondertitel Katholieke N ederlandsche stem m en, over

• noten

godsdienst, staat-, gesch ied- en letterkunde

(1) In de Pius-almanak voor h et eerst verm eld in de

• uitgever Boekdrukkerij van Josué W itz

alm an akvoor 1954.

• plaats A rn h em •frequentie w ekelijks

112

•form aat E

K e rk e lijk e cou ran t 1857-{1871}

• redactie Niet in het tijdschrift verm eld.

• omvang III

39 (1873 ); I

4 0 (1874 )

•jaren 23(1857), nr. 1(5 jan.) - [37(1871), nr. 781(30 dec.)]1

• relaties V oortzetting van Katholieke Nederlandsche

• ondertitel Katholieke N ederlandsche stem m en over

stemmen over godsdienst, staat-, geschied- en letter­ kunde

115. Kleine koerier

137 - Voortgezet als Nederlandsche katholieke stemmen (1879-1900)1

115

* autopsie V olledig, m .u.v. 1873, nr. 879

K le in e k o e rie r1 1909-{1912}

-

•jaren 1909, nr. 1(17 mei) - {1912, nr. 1288(5 juni)}

UBM, oude collectie

* typering N ieuw sblad m et berichten u it binnen- en

• ondertitel N ieuw sblad voor T ilburg en om streken2~

buitenland en kerkelijk nieuw s.

1909, nr. 2(19 mei) - {1910, nr. 46(26 febr.)}

* noten

- Tilburgsch n ieuw sblad ~ {1912, nr. 1287(1 juni)} -

(1) De opvolger, Nederlandsche katholieke stemmen,

{nr. 1288(5 juni)}

w a s vooral een kerkelijk weekblad. V gl. ‘Het program ’

• uitgever Drukker Jean Sm its ~ 1909, nr. 1(17 mei) - nr.

in het eerste nu m m er v an 4 jan u a ri 1879 v a n de Neder­

36(24 dec.)

landsche katholieke stemmen: “De Nederlandsche

- Drukker A. Scholberg-de Rheijdt ~ 1909, nr. 37(31

katholieke stemmen kom en de plaats w ed er innem en,

dec.) - {1912, nr. 1288(5 juni)}

w elk e v ijfja a r geleden openviel. V an zoovele zijden

• plaats Tilburg

kw am de w en sch tot de Thom as a Kem pis-vereeniging,

•frequentie “op ongeregelde tijden” (in feite v ij f afleve­

om w ed er een zu iver kerkelijk w eekblad in ’t leven te

ringen in één w e e k i.v.m. de verkiezingen) ~ 1909, nr.

roepen, dat zij aan dien d rang eindelijk m eende te m oe­

1(17 mei) - nr. 5(24 mei)

ten toegeven”. V an de Nederlandsche katholieke stem ­

w ekelijks (zaterdag) ~ 1909, nr.6(29 mei) - {nr. 46(26

men z a l in een van de volgende BKNP-delen een

febr.)}

besch rijvin g w orden opgenom en.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ {1912, nr. 1287(1 juni)} - {nr. 1288(5 juni)}

114

•form aat C ~ 1909 - {1910, nr. 46(26 febr. )}; E ~ {1912,

K le in d agb la d [1874]

• omvang II ~ 1909; [V] ~ 1910-^912}

* bron B riefvan A.B. v a n den H euvel aan m gr. G.P. W il-

• redactie [1909-? Davo V uysters, red.]3

nr. 1287(ljuni)} - {nr. 1288(5juni)}

m er (26 nov. 1874) m et tw ee circulaires (ArchiefR.K.

[1909-? Carl Strater (onder pseud. de Zw arte Ridder)]4

Bisdom Haarlem na 1853 (RA Noord-Holland, Haar­

• literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. v an Puijenbroek,

lem), nr. 1382-84)

‘Kranten in T ilb urg’, in: de Lindeboom, 3/4(1979/80),

De H aarlem se uitgever A.B. v an den H euvel w ild e in

p. 174-180

1874 b eginnen m et de u itgave van het Klein dagblad als

• autopsie 1909, nr. 1(17 mei) - 1910, nr. 46(26 febr.); 1912,

katholiek dagblad. In een circulaire sch reef hij, “dat de

nr. 1287(1 juni) - nr. 1288(5 juni)

Katholieke partij nog niet die uitbreiding verkregen

- GA Tilburg

heeft, w elk e voor den bloei onzer Partij alleszin s w en-

• typering D e Kleine koerier ontstond op in itiatiefvan

schelijk, j a noodzakelijk is” . Het lag in de bedoeling dat

een groepering Tilburgse katholieken die bij de Twee-

h et Klein dagblad “zich m eer u itsluitend op zu iver poli­

de-Kam erverkiezingen van 1909 de kandidatuur van

tiek gebied z a l b ew egen en niettem in onze beginselen

Jan Diepen steunden tegenover d ejo u rn alist A ntoine

tot grondslag zijn er besch ouw in gen heeft”. Daaraan

Arts. In ‘A an de lezer’ in het eerste num m er stelde het

w e rd toegevoegd: ‘W ij stellen ons (...) voor ons blad in

blad zich als v o lg t voor: “De Kleine koerier (...) v raagt

die kringen en op die plaatsen vooral te verspreiden,

toegang tot u w w oonkam er om des avonds indien ge

w a a r onze overige bladen, o f door het standpunt, dat zij

verm oeid v a n den arbeid u itru st en gaarne iets v er­

ingenom en hebben, geen toegang vinden, ofw el door

neem t van w a t er om gaat in stad en land, m et u te keu­

de organen onzer tegenpartij, w egen s h un n e goed­

velen over de n ieuw tjes in de stad, over de belangen

koopheid, schijnbare neutraliteit als anderszins, v e r­

van u w stand, over hetgeen gesproken in den gem een­

drongen blijven. De gew one Redactie zal opgedragen

teraad, w a t er geschiedt in ’s lands vergaderzaal, de

w ord en a an jeu gd ige en practisch geoefende personen,

groote gebeurtenissen in h et buitenland, hetgeen daar

terw ijl m annen v a n rijper leeftijd, die èn door hunne

in Rome het m iddelpunt der katholieke w ereld gespro­

kennis èn door hun n e m aatschappelijke positie volko­

ken en geleeraard w ordt”. In de redactionele verklarin g

m en vertrou w d zijn m et den politieken toestand, de

w erd gesteld: “alleen beginselen van recht, w aarh eid

hoofdleiding op zich zu llen nem en. Daarom voornam e­

en geloof [te] dienen en n aar die beginselen de belan­

lijk m eenen w ij ons te m ogen vleien, dat onze pogingen

gen te behartigen, n iet van een enkele groep, m aar van

door alle Katholieken v an invloed zu llen ondersteund

heel de gem eente” .

w ord en ” . In een tweede circulaire zette V an den Heuvel

• noten

uiteen dat er een kapitaal v a n 20.000 gulden nodig w as

(1) De titel van het eerste nu m m er luidt Kleine koerier

om het Klein dagblad te beginnen “in den vorm van het

voor Tilburg en omstreken.

Nieuws van de Dag'. V an een feitelijke u itgave v a n het

(2) V a n a f 1910, nr. 38(8 jan.) luidt de ondertitel v an het

Klein dagblad is het verm oedelijk niet gekomen.

tweede blad: ‘Advertentieblad voor de Brabantsche

* autopsie Niet in autopsie kunnen nemen.

in dustrie’.

ii6. ’t Knuppeltje in het hoenderhok

138

(3) V gl. het nu m m er van 28 aug. 1909 w aa rin een b rief

apostolaat in stand te houden” . Het is niet duidelijk o f

is afgedrukt v an de particulier secretaris v an de Konin­

hierm ee w ord t bedoeld dat ’t Knuppeltje op de een o f

gin aan de heer Davo V uysters, redacteur v a n de Kleine

andere w ijz e w erd voortgezet.

koerier te Tilburg om dank te zeggen voor een exem ­ plaar van de Kleine koerier, uitgegeven bij de verjaar­ dag v a n de Koningin.

117

(4) V gl. Pouwelse, V an Puijenbroek.

de L a n g stra at 190241906] •jaren 1(1902), nr. 1(2 febr.) - [1906]1 • ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor W aal­

116

w ijk , Baardwijk, Besoijen, Capelle, Drunen, Geertrui-

’t K n u p p e ltje in h e t h o e n d e rh o k v a n g o d sd ie n st en

denberg, Heusden, Kaatsheuvel, Loon op Zand, Nieuw-

politiek1950-[1958]

kuik, Raamsdonk, Raam sdonksveer, Sprang, V lijm en,

•jaren 41950/51], nr.1(onged.)1- [8^1957/58], nr.

Vrijhoeven-Cappel, W asp ik en om liggende gem eenten

152(onged.)2

• uitgever M arius Breuer2(van af 12ju n i 1903: Firm a

• ondertitel A h a n k e lijk w eekblad voor iedereen, behal­

Breuer)

v e voor dom m e o f slechte m ensen

• plaats W aa lw ijk

41950/51], nr. 1 -

nr. 2

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

- A h a n k e lijk w eekblad voor iedereen v an goede w il

dag)

41950/51], nr. 3 - nr. 9

•

form aat D

- Polem isch w eekblad voor iedereen v a n goede w il ~

• omvang IV

1[1950/51], nr. 10 - nr. 21

• redactie Niet in het blad verm eld.

- O n ah an k elijk polem isch w eekblad voor iedereen

• autopsie tot en m et 3(1904), nr. 299(28 dec.)

van goede w il ~ 41950/1951], nr. 22 - 2^951/52], nr. 76

-

- O n ah an k elijk discussieblad voor iedereen van

• typering N ieuw sblad voor de Langstraat. In het eer­

goede w il

2 [1951/52 ], nr. 77 - 8^957/58]

GA W aa lw ijk

ste n u m m er w erd geschreven: “Ondanks de vele

• uitgever Niet in h etblad verm eld.

bezw aren en m oeilijkheden aan de oprichting van een

• plaats Am sterdam

courant verbonden, hebben w ij toch gem eend gevolg te

•frequentie w ekelijks onregelm atig

41950/51] - 2 [1951/52 ], nr. 76

2 [1951/52 ], nr. 77 - 8^957/58]

m oeten geven, aan h et verlan gen v a n velen, die een goedkoop lokaal N ieuw s- en Advertentieblad w ensch-

Het aantal afleveringen bedroeg per jaargan g: 1e ja a r­

ten en in de richting v a n het m eerendeel der bevolking

gang: 52; 2ejrg.: 35; 3ejrg.: 12; 4 ejrg.: 10; 5ejrg.: 9; 6e

van de Langstraat” . Het blad is niet uitgesproken

jrg.: 9; 7ejrg.: 11 en 8ejrg.: 14.

katholiek.

•form aat C ~ 1^950/51] - 5^954/55], nr. 114; B ~

• noten

5 [1954 /55 ], nr. 115 - 8[1957/58]

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

• omvang II ~ 1[1950/51]-2[1951/52]; I ~ 3 [1952 /53 ]-

1906 van Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

8 [1957 /58 ]

boekhandel.

• redactie {1954-1958 J. Siebel

(2) M.C.C. Breuer had zich op 1 aug. 1899 in W aa lw ijk

• bijzonderheden Gestencild.

gevestigd als boek-, m uziek- en papierhandelaar (vgl.

• autopsie V olledig, m.u.v. de nrs. 147-151

BVBBB, m ap personalia Breuer: circu laireju li 1899).

- KDC • typering Gratis verspreid o n a h a n k e lijk polem isch blad, dat los staat van iedere organisatie. Het h eeft ten

118

doel de katholieke geloofsw aarheden op eenvoudige

de Leid sch e cou ran t 1906-1909

volkse w ijz e uiteen te zetten en actuele problem en te

•jaren 1906, nr. 292(3 maart) - [1909, sept.]1

bezien v an u it een katholieke levensbeschouw ing.

• ondertitel V oor stad en om streken

• noten

• uitgever [Uitgeverij G.F. Théonville]2

(1) Slechts drie afleveringen (de nrs. 105-107) zijn geda­

• plaats Leiden

teerd. De datering is afgeleid u it de inhoud.

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

(2) N um m er 152 bevat h et volgende ‘redactie-nieuw s’:

dag)

“M et d ro e h e id geven w e kennis v a n de lan gzam e dood

•

van het Knuppelvarken. Het arm e dier is aan ondervoe­

• omvang VI

ding gestorven. De w e in ige b elan gstellin g voor Postgi­

• redactie Niet in de courantverm eld.

ro 13500-S. 4817 J.Siebel A m sterd am h eeft zijn sterven

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

form aat D

verhaast. In zijn plaats hebben w e n u een Knuppelbig-

gebruikt v a n a f 5(1907), nr. 429(26 juni). De 6 ejaargan g

getje aangeschaft, die z a l proberen het w e rk v a n ons

begon in jan u a ri 1908.

139

119. de Leidsche courant

- V olgen s de titelkop verscheen de zaterdagse courant

- V a n a f 1964 deelnam e in het sam en w erkingsver­

m et een geïllustreerd zondagsblad, w aarvoor een v e r­

band de Pers Unie.6

hoogde abonnem entsprijs w erd gevraagd. Het b etrof

- V a n a f 1965 sam en w erking m et hetB innenhofin de

h ier het zondagsblad van de Tijd, dat ook door de voor­

W esterpers NV.7

loper, de Nieuwe Leidsche courant, aan de lezers w erd

• plaats Leiden

geleverd (zie de besch rijvin g van het Geïllustreerd zon­

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

dagsblad voor Katholieken) o f het zondagsblad van het

•form aat E

Spaarnestadbedrijf, dat door de opvolger, de Leidsche

• omvang VI

courant (190941980}), w e rd verspreid (zie de b esch rij­

• redactie [1909-1910 Ch. Claessen, hoofdred.]8

v in g v an het Geïllustreerd zondagsblad/ de Spaarne­

[1909-ca.1916 H. Klompé, dir. en 1910^.1915 w aarn .

stad).

hoofdred]4

• relaties V oortzetting van de Nieuwe Leidsche courant3

[ca. 1920-1950 Th.B.J. W ilm er, hoofdred.]9

- Voortgezet als de Leidsche courant (190941980})

[ca.1916-ca.1929 B. Lans, dir.]4

• autopsie 1906-1908

[ca.1929]5-1959 C.M. v a n H am ersveld, dir.

-

{1941}-{1943} Fr. Schneiders, red. letteren en kun st

GA Leiden

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Leiden en om ­

(verm eld v a n a f 1ju li 1941)

geving, voorganger van het gelijknam ige dagblad.

{1941H1946}10 mr. H. Geise, red. buitenland (verm eld

• noten

v a n a f 1ju li 1941)

(1) De opvolger, h et dagblad de Leidsche courant, v er­

{1941}-{1946}10 M. Zonderop, red. stad en sport (vermeld

scheen v a n a f 1 oktober 1909.

v a n a f 1ju li 1941)

(2) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

{1941}-1969 L.C.J. Roozen (van af 1ju li 1941 verm eld als

boekhandel.

red. om geving, v a n a f 1950 hoofdred.)

(3) Over de n aam sverandering w erd in het num m er

1959-1970 J.F.J.M. Koens, dir. (vanaf 1968 tevens dir. van

v a n 3 m aart 1906 gezegd: “ M eerm alen, j a herhaaldelijk

het Binnenhof)

kw am het voor dat stukken en bescheiden, ons

1968-1969 C.M. Drabbe, dir. (tevens dir. v a n het Binnen­

betreffende aankw am en niet onder den naam ‘N ieuwe

hof)

Leidsche Courant’, doch onder dien v a n ‘ De Leidsche

1969-1973 drs. J.H.M. Brader, dir. (tevens dir. van het

Courant’. Zelfs in gesprekken w erd ons die n aam gege­

Binnenhof)

ven. Deze volksuitin gen teekenden. Zij w ezen ons v a n ­

1969-1974 H.P.M. Heruer, chef-red.

z e lf den w e g aan w elken naam de N ieuw e Leidsche

1969-1976 F.J. Plug, hoofdred. (tevens hoofdred. en

courant, kortheidshalve, m oest dragen en w ij hebben

v a n a f 1973 ook dir. van het Binnenhof)

besloten v a n heden a f het w oordje ‘N ieuw e’ te doen v e r­

1974-1976 J.W.C. Leune, chef-red.

vallen en eenvoudig de titulatuur te dragen van

1974^1980} J.J. H allew as (1974-1976 adj. hoofdred.;

DeLeidsche courant’ .

v a n a f 1976 hoofdred.-dir., tevens v an het Binnenhof) 1976-^980} W im Buijteweg, chef-red. Redacteuren in de jaren n a 1945: Lex Bruinhof, W im

119

Korthout, Huub Schoondergang, Nico Schram a en

de L eid sch e1 co u ra n t 1909-^980}

Louis Sinner10

• speciale nummers 1921, ongen.: ‘Feestnum m er v a n de jaren 1(1909/10), nr. 1(1 okt.) - [35(1943/44), nr. 10774

•

(eind jan . 1944)]2

Leidsche courant ter gelegenheid v a n de in zegen in g

-

van het nieu w e gebouw Rapenburg 10’, 4 p.

36(1946), nr. 10775(6 mei) - {71(1980/81), nr. 21850(31

dec. 1980)}

- 25(1933/34), nr. 7927(29 sept. 1934): ‘Jubileum num ­

• ondertitel Dagblad voor Leiden en om streken ~

m er van de Leidsche courant, één October 1909-1934’,

20(1928/29), nr. 6143(2 april 1929) - {35(1943), nr. 10749

16 p.

(31 dec.)}

- 51(1959/60), nr. 14828(1 okt.): ju b ileum n u m m er t.g.v.

-

Katholiek dagblad voor Leiden en om streken ~

36(1946) - 60(1968/69), nr. 17859(23 sept.) -

Dagblad voor Leiden en om streken ~ 60(1968/69),

het 50-jarig bestaan v a n de krant - 61(1969/70), nr. 17892(1 nov.): Bijlage ‘ De Leidse cou­ rant 60 ja a r jo n g ’, t.g.v. het 60-jarig bestaan v a n de

nr. 17860(24 sept.) - 61(1969/70), nr. 18042(2 mei)

krant, 28 p.

-

- 69(1979), nr. 21304(22 maart), vierde katern: ‘Een

Dagblad voor Zuid-Holland ~ 61(1969/70), nr. 18043

(4 mei) - {71(1980/81)}

kranteleven in voor- en tegenspoed’, t.g.v. de opening

• uitgever NV de Leidsche courant3

van de nieu w e b eh u izin g van de krant

-

Gedrukt tot 1 okt. 1914 bij N V Futura, v a n a f die dag op

- 13 sept. 1983: ju b ileu m n u m m er t.g.v. het 75-jarig

de eigen drukkerij der NV de Leidsche courant4. Toen

bestaan v an de krant, 44 p.

de krant in 1965 kopblad w erd v an het Binnenhofw erd

• bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g b egin t per

h et blad in Den H aag gedrukt.5

1 oktober.

120. Lichtstralen

140

- V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

die op de exploitatie der zaa k betrekking hebben; b. het

- V a n a f 1965 kopblad van het Binnenhof.

oprichten, in stand houden en exploiteeren eener druk­

- V oor de lezers w a s het m ogelijk zich te abonneren

kerij m et al hetgeen daartoe behoort, in de eerste plaats

op het Geïllustreerd zondagsblad. De voorloper, de Nieu­

ten behoeve der exploitatie van het sub a genoemde

we Leidsche courant had h et zondagsblad van de Tijd

dagblad. De Leidsche courant, dagblad voor Leiden en

geleverd, m aar de Leidsche courant betrok haar zo n ­

om streken, z a l geredigeerd zijn overeenkom stig de

dagsblad van de Spaarnestad (zie de besch rijvin g van

Room sch-Katholieke beginselen. Voor de toepassing

Geïllustreerd zondagsblad - de Spaarnestad).

op bepaalde gevallen, evenals voor de te volgen rich ­

- V oor de lezers w a s een collectieve ongevallenverze­

tin g op politiek en sociaal gebied, heeft de hoofdredac­

kerin g afgesloten.

teur overleg te plegen m et de gedelegeerde com m issa­

- V a n a f 58(1966/67), nr. 17081(4 m aart 1967) tot en m et

rissen. In geval van m een in gsversch il w ord t het geval

{1980} verscheen op zaterdag ‘Finale’, tevens de w eek ­

ter b e slissin g voorgelegd aan den raad v an com m issa­

endbijlage van het Binnenhof.

rissen ” (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Vennoot­

- In 1968 verscheen de Leidse courant in drie versch il­

schappen, Bijvoegsel v an de Nederlandsche staatscou­

lende edities: 1. Bollenstreek; 2. Rijnstreek; 3.Stad (vgl.

rant, 1909, nr. 180(4 aug.), NV-nr. 526).

de Journalist, 19(1968), nr. 18(28 okt.), p. 401). V a n a f

(4) V gl. ju b ileu m n u m m er t.g.v. h et 25-jarig bestaan.

1jan u a ri 1971 verscheen er n og slechts de editie voor

(5) V gl. de Journalist, 19(1968), nr. 18(28 okt.), p. 401: in

Leiden (vgl. de Journalist, 23(1972), nr. 1/2(15 jan.), p. 16).

{1968} w erd en de gew estelijke pagin a’s in Leiden gezet

• relaties Voortzetting v a n de Leidsche courant (1906­

en als m atrijzen naar de drukkerij in Den Haag

1909 )

gestuurd.

- Op 1 febr. 1944 sam engegaan m et de Nieuwe Delft-

(6) V oor de Pers Unie, zie de besch rijvin g van het Bin­

sche courant en de Westerbode en voortgezet als Zuid-

nenhof, noot 3.

hollandsch dagblad. Na de bevrijdin g in 1945 opnieuw

(7) V oor de W esterpers NV, zie de besch rijvin g van het

verschenen onder de titel de Leidsche courant.

Binnenhof, noot 4.

- Hierin opgenom en de Burcht11

(8) V gl. M. van Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

• literatuur De Leidsche Courant in haar dagelijksche

den pionier (H ilversum 1936), p. 93-94.

wording, Leiden [1929], 24 p.

(9) V gl. In M em oriam Th.B.J. W ilm er, in: 41(1949/50),

• autopsie V olled ig tot en m et 71(1980/81), nr. 21850

nr. 11910(21 febr.).

(31 dec.), m .u.v. 1944, nrs. 10750-10774

(10) V gl. ju b ileu m n u m m er t.g.v. het 75-jarig bestaan.

- GA Leiden

(11) De Burcht w a s h et katholieke dagblad voor Leiden,

• typering Katholiek dagblad voor Leiden en om geving.

dat onm iddellijk na de b evrijdin g begon te verschijnen

In het eerste nu m m er v a n 1 okt. 1909 w o rd t gezegd, dat

(zie de afzonderlijke beschrijving). In de Leidsche cou­

de Leidsche courant niet achteraan w il kom en “m et

rant v a n 6 m ei 1946 w erd over het sam engaan van

nieuw stijdingen, m arktberichten en zoveel andere din­

beide kranten het volgende geschreven: “Nu w ij: De

gen meer. M aar de Leidsche courant w il bovendien

Burcht en Leidsche courant Zaterdagm iddag tot over­

stukken geven en bijdragen, w aa ru it voor den Katho­

eenstem m ing zijn gekom en en van d aag gezam enlijk

liek te leeren v a lt op m eer dan een gebied” .

en eensgezind optrekken, hopen w ij, dat dit feit een

• noten

krachtige steun kan zijn voor het openbare katholieke

(1) V a n a f 37(1946/47), nr. 11076(1 m ei 1947): de Leidse

leven”. In de titelkop v an de Leidsche courant b le e f tot

courant.

en m et 42(1950/51), nr. 12151(6 dec.) verm eld: “w aa rin

(2) Het laatst ingeziene num m er is: 35(1943/44), nr.

opgenom en De Burcht’ .

10749(31 dec.). Het Zuidhollandsch dagblad begon te v er­ schijnen op 1 febr. 1944 en in de m aand jan u a ri 1944 verschenen ongetw ijfeld de nrs. 10750 tot en m et 10774

120

van de Leidsche courant.

L ich tstra len 1945

(3) Op 13 ju li 1909 w e rd de NV de Leidsche courant, Dag­

•jaren 1945, nr. 1(2jan.) - nr. 132(5 juni)

blad voor Leiden en om streken opgericht door A.A. van

• uitgever Niet in het blad verm eld.

Gils, J. Bots en P.J. Perquin. De oprichting kw am tot

• plaats Hillegom

stand op in itiatief v a n de persvereeniging, voortgeko­

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag); na

m en u it het plaatselijk comité van de K.S.A. Het doel

5 m ei 1945 onregelm atiger

van de NV w erd als v o lg t om schreven: “a. het uitgeven

•form aat A fw isselen d

van een Katholiek dagblad genaam d de Leidsche cou­

• omvang IV

rant, dagblad voor Leiden en om streken, en daarmede

• redactie In nr. 114(7 mei) w orden de nam en van de

verband houdende uitgaven, het adverteeren in cou­

redacteur en de m edew erkers genoemd:

ranten, benevens h et handel drijven in alle artikelen

1945 A rie G. Scheepmaker, red.

122. de Limburger

141 1945 M onald Goemans OFM (= A.J. Goemans), m ede­

nr. 100(17 dec.); 21(1889^27(1895); 29(1897^42(1910);

w erker

44(1912), nrs. 1-90

1945 Kees de Groot, m edew erker

- GA Sittard ~ 1875, 1878-1879, 1881, 1889, 1891-1892,

1945 m ej. A n n ie Ruigrok, m edew erker

1894-1895, 1897-1909, 1912

1945 Eelco J.W. Schuuller, m edew erker

- NPM ~ 1887, nr. 100

• bijzonderheden Gestencild, n a 5 m ei 1945 gedrukt.

- SHC

• relaties V oortzetting van een n ieuw sbulletin zonder

• typering N ieuw sblad voor Sittard en om geving. Even­

titel, dat eveneens door A.G. Scheepmaker w a s samen-

als zijn voorloper, de Sittardsche courant, w a s het blad

1890, 1893, 1910

gesteld.1

liberaal-katholiek van karakter.

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

• noten

1945. Derde herz. d ru k ([Utrecht] 1989), p. 146, nr. 372

(1) De titel is voor het eerst genoem d in de uitgave van

• autopsie Bijna volledig

1874 van Brinkman's adresboek voor den Nederland-

- RIOD

schen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse

• typering K atholiek illegaal blad u it H illegom, dat na

pers voor en na de afschaffing van het dagbladzegel in

de bevrijdin g nog korte tijd w erd voortgezet. Het

1869 (Assen 1969), p. 470).

specifiek katholieke karakter v a lt a f te leiden u it een

(2) Het eerste nu m m er van de opvolger, de Nieuwe Sit­

aantal artikelen van M onald Goemans OFM, die een der

tardsche courant, verscheen op 4 jan . 1913. Het laatste

b elangrijkste m edew erkers w as. De in het RIOD aan­

n um m er v an Limburg dat in autopsie kon w orden

w e zig e exem plaren van het blad, dat n aast n ieuw sbe­

genomen, is 44(1912), nr. 90(9 nov.).

richten ook opbeurende, som s opiniërende artikelen en

(3) Gegeven ontleend aan Brinkman's adresboek voor

w aa rsch u w in gen bevatte, vorm en volgen s W in kel een

den Nederlandschen boekhandel.

b ijn a volledige set.

(4) Het b leefvolgen s de titelkop ook m ogelijk om een

• noten

abonnem ent te nem en op alleen het zaterdagnum m er

(1) V gl. W inkel.

van de krant.

121

122

L im b u rg [1874^1912

de L im b u rg e r 1845-^866]

•jaren [1874]1- 44(1912), [dec.]2

•jaren 1845, nr. 1[4 okt.] - [1866]1

• ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor de provin­

• ondertitel Dagblad v a n M aastricht en v a n h et Hertog­

cie

dom, voor staatkunde, w etenschappen, handel en n ij­

• uitgever Drukker-uitgever: J.L.M. Jansen

[1874 -

verheid ~ 3(1848), nr. 37(21 maart) - 10( 1854), nr. 144(28

1883]3

juni)

-

- Dagblad v a n M aastricht en v an h et Hertogdom.

Drukker-uitgever: J.H. Vroem en-Borm ans ~ [1884]3

Staatkunde, handel en nijverheid

10(1854), nr. 145(29

- 44(1912) • plaats Sittard

jun i) - 12(1856), nr. 229(26 sept.)

•frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ [1874-1883]3

- Staatkunde, handel en nijverheid ~ 12(1856), nr.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag; v a n a f 1909 donderdag en zaterdag)4

[1884 ]3-4 4 (1912)

230(27 sept.) - {20(1864)} • uitgever A.H. Roberts ~ 1845 - 10(1854), nr. 260(14

•form aat E

nov.)

• omvang [III ~ 1875-1883]; V I ~ 1884-1912

- W ed. A.H. Roberts ~ 10(1854), nr. 261(16 nov.) -

• redactie Niet in het blad verm eld.

{13(1857), nr. 150(2juli)} - Emile Roberts2~ {13(1857), nr. 152(4juli)} -

• relaties V oortzetting van Sittardsche courant -

Sam engegaan m et de Limburgsche aankondiger en

{20(1864)}

voortgezet als de Nieuwe Sittardsche courant

• plaats M aastricht

-

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

N aast deze Sittardse Limburg verscheen er te M aast­

richt bij Leiter-Nypels h et Advertentieblad voor Lim­

dag)

burg, dat n a de Tweede W ereldoorlog gin g verschijnen

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag.

1845, nr. 1[4 okt.] - 1846, nr. 42(27 mei)

onder de titel Limburg. V an dit blad is als w ekelijks v er­

Het zaterdagnum m er is gedateerd op zondag) ~ 1846,

schijnend lokaal n ieuw sblad geen besch rijvin g in de

nr. 43(31 mei) - 3(1848), [nr. 41(30 maart)]3

BKNP opgenom en.

zesm aal per w eek4 ~ 3(1848), [nr. 42(1 april)]3-

• literatuur Jos Goltstein, ‘ De plaatselijke pers in Sit­

14(1858), nr. 94(30 april)

tard’, in: Jaarboek van het Katholiek Documentatie Cen­

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag)5

trum, 18(1988), p. 240-250

~ 14(1858), nr. 95(4 mei) - 15(1859), [nr. 10(29 jan.)]

• autopsie 7(1875); 1o(1878)-11(1879); 13(1881); 19(1887),

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 15(1859), nr. 11

122. de Limburger

142

(1 febr.) - 16(1860) , nr. 100(30 april)

allen”, geene onderdrukking van den bekw am en, eer­

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

lijken en braven burger, ten genoege van schijnheili­

16(1860), nr. 101(1 mei) - nr. 177(3 nov.)

gen. (...) W ij zullen, zooveel onze beperkte ruim te zu lks

w ekelijks (zaterdag) ~ 16(1860), nr. 178(10 nov.) -

toelaat, onze lezers onderhouden over de voornaam ste

{20(1864)}

gebeurtenissen op het gebied der staatkunde. Voor

•form aat C ~ 1845 - 8(1852), nr. 2(3jan.); D ~ 8(1852),

alles w a t betrekking h eeft op handel en nijverheid,

nr. 3(4jan.) - 11(1855) , nr. 17(21 jan.); C

akkerbouw en scheepvaart, stellen w ij gaarne ons blad

11(1855), nr.

17[sic](22jan.) - {20(1864)}

ten dienste, en zullen trachten m et onze eeuw vooruit

• omvang VI ~ 1845-16(1860); III ~ 17(1861)-{20(1864)}

te gaan”. De Limburger stond aan de zijde v a n de gla s­

• redactie Niet in de krant verm eld.

en aardew erkfabricant P. Regout in diens conflict m et

[1848 m r. Edmond van W intershoven, red.]6

de conservatief-liberale b urgem eester van M aastricht,

• bijzonderheden Jaargangnum m ering v a n a f 3(1848),

W.H. Pijls.

nr. 35(16 maart). De 5e en 6 ejaargan g beslaan te zam en

• noten

1850. Na 5(1850), nr. 106(8 mei) v o lg t 6(1850), nr. 107

(1) In 1865 o f 1866 m oet de uitgave v a n de Limburger

(9 mei).

zijn gestaakt. Op 1 april 1865 zou in elk geval nog een

- V a n a f eind dec. 1857 o fb egin jan . 1858 verscheen in

aflevering zijn verschenen, w elk e bew aard w e rd in het

plaats van de Limburger op zaterdag het Weekblad voor

R ijksarchief te M aastricht, m aar in 1984 zoek w as

Limburg. V a n a f 22jan. 1859 ontvingen de abonnees van

geraakt. De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave

de Limburger echter n iet langer het w eekblad. De Lim­

v an 1866 van Brinkman's adresboek voor den Nederland-

burger deelde op die dag haar lezers mee: “Heeren

schen boekhandel. In [juli 1867]verscheen h et eerste

geabonneerden op het Weekblad voor Limburg, ontvan­

nu m m er van een n ieu w blad onder de titel de Limbur­

gen en heden en vervolgens, geregelt alle zaturdagen,

ger (zie de afzonderlijke beschrijving: de Limburger

de Limburger in hetzelfde form aat v a n eerstegenoem d

([1867]-[1874])).

blad, w aaraan w ij, om algem een bekende redenen,

(2) Tot en m et 15(1859), nr. 54(25 maart) b lijft in de krant

onzen handen-arbeid gew eigerd hebben, en dus n iet

verm eld: “ Gedrukt bij de W ed. A.H. Roberts”.

m eer versch ijnt” . Voor de m oeilijkheden rond het

(3) In 3(1848), nr. 37(21 maart) w ord t bericht, dat de Lim­

Weekblad voor Limburg, zie de afzonderlijke b esch rij­

burger m .i.v. 1 april dagelijks z a l gaan verschijnen.

ving.

(4) Tot en m et februari 1850 verscheen er een gecom bi­

• literatuur J.P. Janssen, M aastrichtse pers 1839-1848.

neerd nu m m er voor m aandag en dinsdag. V an m aart

Een bijdrage tot de persgeschiedenis van Nederland in de

1850 tot en m et ja n u a ri 1855 w a s er geen aflevering op

19eeeuw (Doctoraalscriptie KU Nijm egen, V akgroep

m aandag, daarna n iet op zondag.

N ieuw e geschiedenis, 1977), p. 107-110

(5) In 14(1858), nr. 94(30 april) w erd en de abonnees v e r­

• autopsie 1845, nr. 2(8 okt.), nr. 8(29 okt.), nr. 10(1 nov.);

w ittigd, dat onvoorziene om standigheden noodzaak­

1846-1858; 1859, nr. 1(4 jan.) - nr. 54(25 maart) en nr.

ten v a n a f 1 m ei de krant voorlopig slechts driem aal per

118(ujuni) - nr. 285(28 dec.); 1860-1862; 1863, nr. 30(1

w e e k u it te geven.

aug.); 1864

(6) V erm oedelijk trad V an W intershoven v a n a f 1 april

- SBM ~ 1845, nrs. 2, 8 en 10; 1846-1858; 1859, nrs. 1-54,

1848 op als redacteur (vgl. 3(1848), nr. 37(21 maart)). In

118-285; 1860-1861; 1863, nr. 30. V an som m igejaargan-

de krant v an 12 aug. 1848 w erd bericht, dat V an W in ­

gen ontbreken enkele num m ers, w aaron d er 1848, nr.

tershoven zich sinds enige tijd belast had m et de redac­

42, 1857, nr. 151; 1859, nrs. 8-10.

tionele leiding en dat hij door “allerlei ge sch rijf w erd

- SHC ~ 1862, 1864

aangevallen” : “ Deze is dienende om bekend te maken,

• typering Katholiek nieuw s- en later dagblad voor

dat de advokaat Edm. van W intershoven voor zijn e

M aastricht en om streken. Bij de om zetting tot dagblad

h ulp aan de redactie, door niem and beloond w ord t en

sch reef de uitgever op 21 m aart 1848, dat hij h et ogen­

hoegenaam d geene belooning gevraagd heeft o f zal

b lik daartoe zeer geschikt achtte: “Een nieuw e dage­

vragen; terw ijl voor het overige persoonlijke, lasterlij­

raad schijnt voor Nederland aan te breken. Het Rijk van

ke ofbeleedigende aanvallen niet zu llen w orden beant­

behoud en achteru itgang is gevallen, om plaats te

woord. Tegen dezen z a l een verachtend stilzw ijgen

m aken voor dat van verlichting, vooru itgan g en her­

bew aard blijven ”. Tw ee w eken later m oest echter w o r­

v orm in g”. Tw ee dagen later voegde hij daar aan toe:

den bericht, dat V an W intershoven ‘de directie’ der cou­

“DeLimburger is liberaal, m aar hij is ook katholiek” . Op

rant had neergelegd (vgl. nr. 165(26 aug.)).

22 jan . 1859 w erd in de krant over de doelstelling van het blad gezegd: “Ons streven z a l zijn , om paal en perk te stellen aan eenige intriganten, die, hun n e baatzuch­ tige bedoelingen verbergen, onder het m asker der Godsdienst! Onze leus z a l z ijn en blijven: “ Regt voor

143

124. de Limburger • bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g van de voor­

123

loper, het Valkenburgs nieuws- en advertentieblad w erd

de L im b u rge r [1867^1874]

voortgezet n aast een nieu w e jaargan gn u m m erin g. Zo

•

vinden w e in de titelkop: ‘1-17e Jaargang’ tot en m et

-

jaren [1867, specim en (11jun i)]1 [1867, 29 ju n i]2- [1874, maart]3

‘5-21e Jaargang, nr. 1(6 jan .)’. V ervolgens is er slechts

• ondertitel W eekblad

sprake van 21e, 22e en 23ejaargan g.

• uitgever Ch. Hollm an œ [1867^1872, ju n i]4

- V oor de lezers v a n de krant w a s het m ogelijk zich te

-

Henri Bogaerts

[1872, ju li]4-[1874]

• plaats M aastricht

abonneren op een geïllustreerd zondagsblad. Om w elk e van de geïllustreerde zondagsbladen het handel­

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

de, is niet bekend.

•form aat C

- In de Stadsbibliotheek M aastricht zijn een aantal

• omvang III

extra-num m ers van de Limburger aan w ezig, ‘Inhou­

• redactie Niet in het w eekblad verm eld.

dende de laatste telegram m en en w ereldgebeurtenis­

• bijzonderheden De Limburger w a s een Nederlandsta­

sen’ : 2(1914), nr. 60(22 okt.) - nr. 72-85[sic](22 dec.).

lig w eekblad van le Courrier de la Meuse.

• relaties Voortzetting v an Valkenburgs nieuws- en

• relaties V oortzetting van [Weekblad voor Limburg]

advertentieblad

- Voortgezet als de Nieuwe Limburger ([1874^1883)

• autopsie tot en m et 23(1919), m .u.v. 1916, nrs. 4-52

• autopsie 1868 en 1869

- Drukkerij Crolla, V alken bu rg ~ proefnrs. 1912; 1913 -

-

SBM œ 1868

1916, nr. 3 en 1918

-

SHC œ 1869

- SBM ~ 1914, extra-num m ers; 1917 en 1919 (op

• typering N ederlandstalig w eekblad van le Courrier de

microfiches; originelen in b ezit v a n D rukkerij Crolla,

la Meuse.

Valkenburg)

• noten

• typering Katholiek n ieuw sblad voor V alken bu rg en

(1) Flam ent m aakt m eldin g v a n dit ‘specim en’, u itgege­

om geving. Op het m om ent dat Joseph Crolla de drukke­

v en door Ch. Hollm an, dat echter niet in autopsie kon

rij v a n zijn vader overnam , w erd het Valkenburgs

w ord en genom en (vgl. A.J. Flament, ‘ M aastrichter en

nieuws- en advertentieblad voortgezet als de Limburger.

andere Lim burgsche kranten in de Stadsbibliotheek en

In het proefnum m er w e rd geschreven, dat tegelijker­

op het R ijksarchief te M aastricht’, in: de Maasgouw,

tijd een andere redactie zou gaan optreden, “die m et

9(1887), p. 168).

den uitgever er naar streven z a l De Limburger te m aken

(2) Blijkens een advertentie in le Courrier de la M euse

tot een R.K. Volksblad bij uitnem endheid” . Daaraan

v a n 22ju n i 1867 zou v a n a f 29ju n i h et w eekblad de Lim­

w erd toegevoegd: “De Limburger zal bevatten: voor

burger regelm atig gaan verschijnen.

ieder begrijpelijke hoofdartikels, overzichten v an b in ­

(3) Het eerste n u m m er v an de opvolger, de Nieuwe Lim­

nen- en buitenlandsch nieu w s, provinciaal nieuw s,

burger verscheen op 4 april 1874.

landbouwartikelen, boeiende feuilleton s en verhalen,

(4) M et in ga n g van ju li 1872 g in g de u itgave van le

nuttige w enken enz. Ze zal geheel op Katholieken

Courrier de la M euse en daarm ee ongetw ijfeld ook van

grondslag gevestigd zijn en zich krachtig toeleggen op

de Limburger over aan Henri Bogaerts.

de bevordering der Katholieke sociale actie in onze pro­ vincie” .

I24

• noten

de Limburger1912-[1920]

1920 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

•jaren 1912, proefnrs.(21 en 28 dec.)

boekhandel.

-

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

1(1912), nr. 1(31 dec.); 1(1913), nr. 1(4jan.) - [1920]1

• uitgever Electrische Drukkerij Joseph Crollajr.

(2) De v erh og in g v a n de frequentie tot driem aal per w e e k stond in verband m et de vele berichten aangaan­

• plaats V alken burg

de de oorlogssituatie. In het nu m m er van 26 m aart 1915

•frequentie w ekelijks (zaterdag) œ 1(1913) - 3(1915), nr.

w erd gezegd, dat w a t de oorlogstijdingen betreft, er

15(26 maart)

voor w a s gezorgd door de telegram m endienst steeds

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en vrijd ag)2œ

snel op de hoogte te blijven: “ Daar in dezen tijd aan de

3(1915), nr. 16(29 maart) - nr. 53(30 juni)

oorlogsru b riekw el de m eeste aandacht gew ijd wordt,

w ekelijks (zaterdag)

zal ons streven zijn , zoolang de oorlog duurt, onze

3(1915), nr. 54(3 ju li) - {23(1919)}

•form aat E œ 1(1913) - 22(1918), nr. 21(25 mei); D œ

kolom m en voorn am elijk hiervoor open te stellen.

22(1918), nr. 22(1 jun i) - {23(1919)}

Treedt de norm ale toestand w eer in, dan zullen de

• omvang III œ 1(1913)-2 (1914); IV œ 3(1915); III œ 4(1916)-

andere rubrieken uitgebreid w orden”.

{23 (1919)} • redactie Niet in het blad verm eld.

144

125. de Limburger - NPM ~ 1921/22, nr. 1

125

-

de L im b u rge r 1921-1941 •

GA Sittard ~ alle overige afleveringen

• typering Katholiek nieuws-, later dagblad voor Sit­

jaren 1(1921/22), nr. 1(17 sept.) - 72(1941), nr. 230 tard en om streken. In h et eerste nu m m er w erd het

(30 sept.)1

standpunt van de krant als v o lg t verw oord: “Ikb en een

• ondertitel Provinciaal n ieuw sblad2 ~ 1(1921/22)-

Katholiek Lim burger, die zijn Kerk eert en zijn Bis­

8(1928/29)

schop aanhangt en die het gew eldige aan passin gsver­

- Dagblad voor de provincie Lim burg2~ 9(1929/30) -

m ogen en de gezonde vooruitstrevendheid en het prac-

{72(1941), nr. 230(30 sept.)}

tische organisatie-talent der ééne Stichting van C hris­

• uitgever NV Courant de Lim burger3 ~ 1(1921/22) -

tus m et vreugde zie en m et dankbare b ew ondering v er­

[67(1936), 31 aug.]4

eer, èn toejuich, èn bevorder, w a a r m ijn zw akke krach­

-

[NV M aatschappij tot Exploitatie van het Lim-

b u rgsch D agblad

67(1936), 1 sept. - 72(1941)]4

- Gedrukt bij Drukkerij M ercurius ~ 1921-19235

ten daartoe kunnen geroepen w orden (...). Sociaal ben ik een vooruitstrever voor allen, voor boeren en m idden­ standers, arbeiders en w erkgevers; in het katholiek

• plaats Sittard

systeem - dat nooit éénzijdig de belangen v an ééne

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

klasse kan voorstaan - dient m en door de belangen van

dag) ~ 1(1921/22)-3(1923/24)

iederen stand te bevorderen, het algem een b elan g te

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

steunen en v ooru it te helpen. Politiek sta ik geheel vrij

4(1924/25)-8(1928/29)

buiten personenkw esties”. Toen het Zuiden in de Lim­

zesm aal per w e e k (niet op zondag)6

9 (1929/30 ) -

72 (1941)

burger w e rd opgenom en, stelde h et blad op 29 jan . 1927, dat het niet “als steektrom pet voor eene o f andere

•form aat E

groep” m ag w ord en beschouw d: “ieder vinde in zijn e

• omvang VI

kolom m en gelegenheid tot m eeningsuiting. Enkel m et

• redactie Niet in het blad verm eld.

dit voorbehoud dat m en eerbiedige de beginselen op

Goltstein noem t als redacteur Jos. Beusm ans en als

religieus en staatkundig gebied, die den stoot hebben

m edew erkers Jos. Colsen CM en Jac. Jacobs MSC.5

gegeven tot oprichting; derhalve geene plaats voor

V oor directie en redactie v a n de Limburger in de jaren

daarm ede strijdige bijdragen” . In h et volgende n u m ­

1936-1941, zie de b esch rijvin g van het Limburgsch dag­

m er w e rd daaraan toegevoegd: “Op staatkundig gebied

blad.

h uldigt De Limburger de beginselen der R.K. Staatspar­

• bijzonderheden De eerste tien jaa rga n gen beginnen

tij m et de noodzakelijk daaruit voortvloeiende konse-

steeds medio september. De n e ja a rg a n g beslaat de

k w en ties” . In 1936 w erd de Limburger kopblad v a n het

m aanden septem ber tot en m et december 1931. De 12e

Limburgsch dagblad.

jaa rg a n g b egin t in jan u a ri 1932 en voortaan lopen de

• noten

jaa rga n gen gelijk m et h et kalenderjaar. In april 1935

(1) De Limburger kon n a 30 sept. 1941 niet m eer versch ij­

verspron g de n u m m erin g van 15(1935), nr. 82(6 april)

nen ten gevolge v a n de door de Duitse bezetter aan de

naar 66(1935), nr. 83(8 april), w aarbij de start in 1869

u itgevers opgelegde beperkingen bij het verspreiden

van de Sittardsche courant, oudste voorloper v an de

van kranten en tijdschriften. De abonnees ontvingen

Limburger, als vertrekpunt w e rd genomen.

v a n a f1 okt. het Limburgsch dagblad.

- V a n a f 1928 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

(2) W aaraan toegevoegd: “w aa rin opgenom en H et Zui­

- V a n a f sept. 1936 kopblad v a n het Limburgsch dag­

den e.a. (59e [etc. tot en m et 66e] Jaargang)” ~

blad.

6(1926/27), nr. 56(1 febr.) - 15(1938), nr. 82(6 april).

- V a n a f sept. 1929 bevat het blad op zaterdag Kerkklok

(3) Op 22 dec. 1921 w erd opgericht de NV Courant De

m et het kerkn ieuw s v an Sittard. De ‘Kerkklok’ heeft

Lim burger, w elk e zich ten doel stelde “h et uitgeven,

een eigen n u m m erin g die loopt v a n a f 1(1929/30), nr. 1

drukken, doen drukken, verkoopen en verspreiden van

(7 sept.).

Katholieke couranten, boeken, tijdschriften en andere

• relaties [Voortzetting van de Nieuwe Limburgsche

drukw erken, het adverteeren in couranten en tijd­

aankondiger]7

schriften en voorts al, w a t m et h et voorm elde doel in

- Hierin opgenom en het Zuiden8

verband staat, tot de b ereiking daarvan w ord t geëist en

• literatuur Henk van Denzen, W illy H eijm ans, Cor

noodig geacht en daaraan b evorderlijkw ezen kan; een

Lomm ers, Een bijzonder bedrijf in Limburg. Wel en wee

en ander in den ruim sten zin genom en” (vgl. Akten

van het Limburgs dagblad (Heerlen 1986), p. 52-56

betreffende Naamlooze Vennootschappen, B ijvoegsel

- Jos Goltstein, ‘De plaatselijke pers in Sittard’, in:

van de Nederlandsche Staatscourant, 1922, nr. 19(26

Jaarboek van het Katholiek Documentatie Centrum,

jan.), NV-nr. 205). Eigenaar van de krant w a s G.J. Bec­

18(1988), p. 240-250

kers, directeur van de Nieuwe koerier. In 1936 w erd de

• autopsie tot en m et sept. 1941, m aar 1(1921/22)-

NV Courant de Lim burger overgenom en door de NV

4 (1924/25) m et veel lacunes

127. Limburger courier

145 M aatschappij tot Exploitatie van het Lim burgsch Dag­

- UBN ~ 1971-1979

blad, nadat al eerder door beide partijen een b elangen­

- GA Roermond ~ 1971-1980, editie Roermond

gem eenschap w a s gevormd.

• typering Dagblad dat ontstond u it het sam engaan

(4) V gl. V an Denzen, H eijm ans, Lom m ers, p. 55.

van de Nieuwe Limburger en Maas- en Roerbode. In

(5) V gl. Goltstein, p. 160.

‘V erenigd sterker’ in het eerste nu m m er v a n 1 okt. 1971

(6) In de Limburger van 24 aug. 1929 deelde de Raad van

w ord t gezegd: “V ern ieu w en w ij het uiterlijk, w a t het

C om m issarissen v a n de NV Courant de Lim burger

innerlijkbetreft, de geest w aa rin de krant zal w orden

mee, dat w eld ra “n aast de A nderdaagsche Courant een

geredigeerd, knopen w ij aan bij de beste tradities, die

Dagblad” zou w orden uitgegeven: “W aar nagenoeg alle

de Nieuwe Limburger en Maas- en Roerbode altijd heb­

b elan grijke centra van Lim burg hun eigen Dagblad

ben gehandhaafd. Dat w il zeggen , dat w ij eerlijk en

hebben, zooals M aastricht, Heerlen, V enlo en Roer­

open w illen berichten over alles w a t de m ensen in dit

m ond, daar m ag het land v an Sittard, dat een der

gew est interesseert; dat w ij open oog zu llen hebben

b elangrijkste industriëele streken gaat w orden, zeker

voor alles w a t in eigen om gevin g geschiedt; dat w ij vrij

niet achterblijven” . De m ogelijkheid bleefbestaan om

en onbevangen onze m en in g zu llen geven en anderen

de krant in een “anderdaagsche editie” te ontvangen.

in de gelegenheid zu llen stellen de hun n e te publice­

(7) Het laatst ingeziene nu m m er van de Nieuwe Lim-

ren”. Dezelfde koers w ord t behouden voor w a t de gees­

burgsche aankondiger is gedateerd op 10 sept. 1921. Gelet

telijke in stellin g v a n de krant betreft. “Die b lijft gericht

op de ondertitel, de uitgever en de redacteur Beusm ans

op eerlijke inform atie, rekening houdend m et de aard,

is het zeer w aa rsch ijn lijk dat de Nieuwe Limburgsche

het geloof, het denken en het doen van de m ensen in dit

aankondiger zijn n aam w ijzigd e in de Limburger.

deel v an Nederland” .

(8) De krant van 29 ja n . 1927 bevat de aankondiging, dat

• noten

h et de Raad van C om m issarissen van de NV Courant

(1) De editie Roermond h eeft als ondertitel ‘ Maas- en

de Lim burger is gelukt om het nieuw s- en advertentie­

Roerbode’.

blad het Zuiden over te nemen.

(2) Over het sam engaan v an beide kranten w ord t in het eerste nu m m er van 1 okt. 1971 gezegd, dat v an provin­

126 de Limburger1971-{1980}

ciale bladen veel m eer verlan gd w ord t dan vroeger: “Zij moeten zow el in algem ene als in regionale berichtge­ v in g aan hoge eisen v a n lezers in alle schakeringen

•jaren 1971, ongen.(1 okt.) - {1980}

kunnen voldoen en zij moeten fu n geren als forum ,

• ondertitel Provinciaal dagblad1

w aa rin m eningen op elkaar kunnen botsen (...). Zij

• uitgever Lim burgia Pers

m oeten in redactioneel en technisch opzicht tegen die

• plaats M aastricht

taak opgew assen zijn . Omdat dat in al te klein verband

-

Kantoren te Geleen, Heerlen, Kerkrade, Roermond,

niet m eer te verw ezen lijken is hebben onze kranten tot

Sittard, V alken bu rg en W eert (tot in 1975 tevens te Echt

het vorm en van een hecht gefundeerde eenheid beslo­

en Venlo)

ten, daarm ee een sterke grondslag leggend op [sic] een

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

solide, m oderne opbouw v a n het dagbladw ezen in Lim ­

•form aat E

burg. V a n a f van d aag gaan w ij die eenheid ook naar

• omvang VI

buiten dem onstreren door in geheel Lim burg onder

• redactie 1971-1977 F.J.G. H ulskorte, hoofdred.

dezelfde kop te gaan versch ijnen .”

1971-1977 mr. F.M.J. Pompen, dir. 1971-1977 A.I.M . Thom assen, dir. 1971-1978 G.A. Knepflé, hoofdred.

127

197141980} N. Bergkam p, hoofdred.

L im b u rg e r c o u rie r11847-1886

1977-^980} m r. E.F.M. Goossens, dir.

•jaren 1847, nr. 1(3 april) - 41(1886), nr. 38(30 maart)

197841980} F. W ijnands, hoofdred.

• ondertitel Politisches-, Unterhaltungs- un d Anzeige-

• bijzonderheden De krant verscheen in een aantal v er­

Blatt2~ 1847, nr. 1(3 april) - 12(1857)

schillende regionale edities.

- Heerler w ochenblatt ~ 13(1858)-15(1860)

- A ls zaterdagbijlage verscheen tot en m et 3 nov. 1973

- W eekblad voor politiek, n ieu w s en advertentiën ~

Weekend en vervolgens v a n a f 10 nov. 1973 In kijk. Inkijk

24(1869), nr. 23(4juni) - 25(1870), nr. 33(3 aug.)

w e rd gepresenteerd als “een eigentijdse zaterdagkrant

- Courant voor politiek, n ieu w s en advertentien ~

w aa rin de consum ent nog m eer dan voorheen h et m id­

25(1870), nr. 34(6 aug.) - 31(1876)

d elpunt vorm t”.

- N ieuw s- en advertentieblad voor het arrondisse­

• relaties Sam ensm elting v an de Nieuwe Limburger

m ent M aastricht ~ 34(1879), nr. 18(15 febr.) - 36(1881),

(1955-1971) en v a n Maas- en Roerbode2

nr. 49(30 april)

• autopsie V olledig tot en m et 1980, ongenr.(31 dec.)

- N ieuw s- en advertentieblad voor de provincie Lim-

128. Limburger koerier

146

b u rg ~ 36(1881), nr. 50(3 mei) - 38(1883), nr. 107(21 juli)

scheen. De krant w erd uitgebreid en kreeg m eer

* uitgever H erm ann W eyerhorst ~ 1847, nr. 1(3 april) -

bekendheid tijdens de Frans-Duitse oorlog van 1870­

{nr. 11(12 juni)}

1871, toen W eyerhorst evenals N ygh v an de Nieuwe

- M. [=Margaretha] W eyerhorst (van af 20 aug. 1853

Rotterdamsche courant voor de n ieu w svoorzien in g

‘W itw e W eyerhorst’)3

{1847, nr. 19(7 aug.)} - 13(1858),

nr. 13(27 maart)

gebruik m aakte van postduiven. * noten

- Karl W eyerhorst ~ 13(1858), nr. 14(3 april) - 41(1886)

(1) Tot en m et 12(1857): der Limburger courier; v a n a f

* plaats Heerlen

30(1875), nr. 101(11 dec.): de Limburger courier.

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

1847 - 25(1870),

nr. 28(16 juli)

(2) W aaraan toegevoegd v a n a f [1848, 20 mei] tot en m et {1849, nr. 51(22 dec.)}: “Freiheit, Vaterland, V olk” .

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)4 ~

(3) In nr. 34 van 20 aug. 1853 is h et overlijdensbericht

25(1870), nr. 29(20 ju li) - 33(1878), nr. 100(28 sept.)

opgenom en, dat Johann Bernhard H errm ann W eyer­

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag)5

h orst op 2ju li in Noord-Amerika w a s gestorven.

~ 33(1878), nr. 101(1 okt.) - 41(1886)

(4) In het n u m m er van 20 ju li 1870 w e rd gezegd:

•form aat De b esch rijvin g is gem aakt door raadple­

“W egens de belangstelling, w elk e thans de Buitenland-

gin g van de krant op microfiches, w aardoor het fo r­

sche bijdragen bezitten, hebben w ij besloten, zoolang

m aat niet kon w orden vastgesteld.

de oorlog z a l duren, de Limburger courier iederen

* omvang [II] ~ 1847-1860; III ~ 1861-1877; V I ~ 1879­

w oensdag- en zatu rd ag u it te geven, ten einde onze

1886

lezers van het gebeurde op de hoogte te houden” . Het

* redactie [ca. 1850-? Adolph Jorden, red.]6

blad zou echter ook n a het einde v a n de oorlog tw ee­

[1880-1883 Frans W eyerhorst, red.]6

m aal per w e ek b lijv en verschijnen.

[ca.1883-1886 pastoor Thissen, red]6

(5) Het nu m m er van 18 sept. 1878 bevat de mededeling:

* bijzonderheden Jaargangaanduiding v a n a f 12(1857).

“Ingevolge onze vroeger gedane belofte om, w an n eer

- A an vankelijk Duitstalige krant. V a n a f 23(1868), nr.

ons blad 3000 abonnenten [sic] telde, dit dan driem aal

42(16 okt.) verscheen h et blad in h et Nederlands; v a n a f

per w e e k u it te geven, zal De Limburger courier v a n a f 1e

3 sept. 1869 w erd als w ekelijks b ijvoegsel Heerler Zei­

October aanstaande w ekelijks driem aal versch ijn en ”.

tung toegevoegd, w elk e aldus w erd aangekondigd:

(6) V gl. Eussen.

“Den vielseitigen W u nsch, auch einiges Deutsche in

(7) V an het Weekblad van Heerlen is als w ekelijks v e r­

die Spalten des Lim burger Couriers aufzunehm en,

schijnend n ieuw sblad m et lokale reikw ijdte geen

erfüllen w ir damit, un d z w a r passender, dass w ir

besch rijvin g in de BKNP opgenom en. H erm ann W eyer­

säm m tlichen 1026 Abonnem enten des Lim burger Cou­

h orst w a s verm oedelijk in ja n u a ri 1846 m et de uitgave

riers w öchentlich eine deutsche Beilage, u n ter dem

van het Weekblad van Heerlen begonnen. In de Stadsbi­

Titel “Heerler Zeitu n g”, gratis, ohne E rhöhung des

bliotheek M aastricht zijn op m icrofiche aanw ezig:

A bonnem entspreises b eifü gen ”.

1846, nrs. 19, 22, 41-44, 47 en 53; 1847, nr. 4.

* relaties Voortzetting v a n Weekblad van Heerlen7 - V oortgezet als Limburger koerier * literatuur Gea V erm in, De Limburger courier in de

128

jaren 1845-1866. D octoraalscriptie Katholieke U niversi­

L im b u rge r k o e rie r 1886-1944

teit N ijm egen, V akgroep N ieuw ste Geschiedenis, 1964

*

(vgl. G.J.B. Verbeet, ‘De Limburger courier in d ejaren

sept.)}1

jaren 41(1886), nr. 39(1 april) - {99(1944), nr. 206(4

1845-1866. Scriptie v an form aat v a n drs. Gea V erm in ’,

* ondertitel De ondertitel luidde ‘ Provinciaal dagblad’

in: de Nieuwe Limburger, 1964, 1 aug.)

voor de dagbladeditie en ‘A nderdaagsche courant’ voor

- N. Eussen, ‘Stichting en stichter v an de Limburger

de anderdaagse editie

koerier te H eerlen’, in: het Land van Herle, 21(1971), p. 14­

* uitgever Rotatiedrukkerij Karel W eyerhorst ~

21 en 54-64

41(1886) - 54(1899), nr. 37(14 febr.)

* autopsie 1847, nrs. 1, 3, 5-6, 9, 11, 19, 23, 27, 31 en 33;

- Firm a W eyerhorst2~ 54(1899), nr. 38(15 febr.) -

1848, nrs. 5, 12, 21, 23, 27, 29, 32, 34, 36, 40, 47 en 53; 1849,

62(1907)

nrs. 15, 17-18, 21, 49 en 51; 1850, nrs. 2, 4, 12, 14, 16, 26, 30,

- NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia

33 en 36; 1851, nrs. 14, 19 en 39; 1852 - 41(1886)

9 9 (1944 )

- SBM (op microfiche; de originele exem plaren zijn

* plaats Heerlen ~ 41(1886) - 56(1901), nr. 88 v an de

deels bew aard in h et RA Lim burg te M aastricht, deels

‘anderdaagsche courant’ (aug.)

in het GA Heerlen en deels in de Stadsbibliotheekvan

-

Maastricht)

courant’ (10 aug.) - 99(1944)

63(1908)-

M aastricht ~ 56(1901), nr. 89 van de ‘anderdaagsche

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Heerlen en

*

om geving, dat aan van kelijk als D uitstalig blad v er­

zaterdag) ~ 41(1886) - 47(1892) , nr. 203(10 dec.)

frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

147 zesm aal per w e e k (niet op zondag)3~ 47(1892), nr. 204

128. Limburger koerier m om ent andere edities begonnen te verschijnen. De

(12 dec.) - 99(1944)

M ijnstreek had in elk geval v a n a fju n i 1917 een eigen

•form aat E

editie. In h et feestn u m m er van 29 okt. 1931 w ord t

• omvang VI

gezegd, dat er dan drie edities zijn: 1) Midden- en Noord

• redactie [1886-ca.1904 pastoor F.H.J. Thissen, hoofd-

Limburg, 2) M ijnstreek, 3) Zuid-Limburg.

red.]4

- V a n a f 5(1901), nr. 106(21 sept.) tot en m et 12 m ei 1916

[1905-1911 mr. L.H.J. Smits, red.]5

verscheen als zondagsbijlage: ‘Zondagsblad v a n de

[1907-1934 Jac.P. v an Term , hoofdred.]6

Lim burger koerier’10.

[?-1923 Jos V erhu lst, red.]7

- In 1892 konden de lezers zich abonneren op het Geïl­

[?-1923 F.H.H. Herold, dir.]6

lustreerd zondagsblad - Nederlandsche illustratie. Op 15

[1928-1929 A. van de Poel]8

dec. 1892 w erd echter gem eld dat het zondagsblad niet

• speciale nummers Bij 74(1919), nr. 255(6 nov.): ‘Buiten­

aan de verw ach tingen had voldaan: “ M en vond h et saai

gew oon reclam e-num m er’ ter gelegenheid van het

en onbeduidend. (...) Het Zondagsblad is een Holland-

ingebruiknem en van een 16-zijdige rotatiepers, 4 p.

sche, een neutrale ondernem ing” . V a n a f oktober 1899

-

konden de lezers zich echter abonneren op de Illustra­

80(1925), okt.: ‘Buitengew oon n u m m er’, ter gelegen­

heid van het ingebruiknem en van een 32-zijdige rota­

tie, ‘W eekblad voor katholieke h u isgezin n en ’. Dit w a s

tiepers’, 16 p.

eveneens een neven-uitgave van de Nederlandsche illu­

-

stratie. De Illustratie w e rd als v o lgt aan de lezers voor­

86(1931), nr. 254(29 okt.): ‘Extra feestnum m er. 50.000

A bonné’s op ons blad. De uitbreiding v a n onze m oder­

gesteld: De Illustratie z a l geven “tal van godsdienstige,

ne d rukkerij’, 24 p.

leerrijke, onderhoudende verhalen, en een schat van

• bijzonderheden De krant is v a n 10 tot en m et 15 m ei

boeiende vertellin gen en novellen, populaire beschou­

1940 n iet verschenen. In het n u m m er van 16 m ei 1940

w in gen en b esch rijvin gen over de m eest bekende o f

w ord t de abonnees bericht: “ Door het in slaan v an een

beroem de m annen en vrou w en v an onzen tijd, v erh a n ­

vliegtuigbom , gevolgd door brand, is een b elan grijk

delingen over kunst, letteren, handel en industrie, in

deel van onze drukkerij op den eersten Pinksterdag

één w oord eene lectuur die aan de m eest uiteenlopende

[12 mei] vernield. Ons blad v ersch ijn t hierdoor m et

eischen en aan den fijnsten sm aakvoldoet. (...) M et z u lk

zooveel vertragin g en voorlopig nog in een zeer

een gids die ons niet alleen voorlicht, w a a r onze kennis

bescheiden om vang”. Na nr. 109(9 mei) v o lg t nr. 110

tekort schiet, m aar die ons steunt in onze godsdiensti­

(16 mei).

ge overtuigin g en door zijn b e slist katholieken inhoud

- V a n a f 22 m ei tot en m et 3ju n i 1940 verscheen tevens

ons godsdienstig leven opwekt, gaan w ij veilig en b lij­

een avondeditie.9

de langs de w egen . (...) De Illustratie zal zijn voor de

-

ouden een prettig verteller, voor de kinderen een leer­

In een herderlijke b rie fv a n 7 ju li 1944 nam en de b is­

schoppen openlijk stellin g tegen een viertal oorspron­

m eester en opvoeder, voor allen een genoegen, een

k elijk katholieke dagbladen die geheel in nationaal-

door en door godsdienstig, katholieke vrien d ”.

socialistisch vaarw ater w aren geraakt: h et b etrof de

- V a n a f 19 novem ber 1904 ontvingen de lezers gedu­

volgen de v ier kranten: Dagblad van Noordbrabant en

rende enige tijd de Tijdspiegel, ‘Letterkundig bijvoeg­

Zeeland, de Limburger koerier, Utrechtsche courant (uit­

sel. Gratis-bijblad v a n den Lim burger koerier’.

gaven van NV Neerlandia Uitgeversm aatschappij) en

• relaties Voortzetting v an Limburger courier

de Residentiebode (vgl. S. Stokman OFM, H et verzet van

- V oortgezet als Veritas (1944-1945)

deNederlandschebisschoppen tegen nationaal-socialis-

• literatuur ‘Uit de geschiedenis van de Lim burger koe­

me en Duitse tirannie (Utrecht 1945), p. 290-292).

rier’, in: Limburger koerier, 86(1931), nr. 254(29 okt.),

- V a n a f 12 dec. 1892 verscheen de krant ook in een

feestn u m m er t.g.v. de 50.000ste abonnée, p. 15. V er­

anderdaagse editie. Blijkens het nu m m er van 30 sept.

m eerderde versie v a n ‘ De Lim burger koerier. Haar ont­

1899 kon m en zich abonneren op oftew el het dagblad

staan en geschiedenis - haar opbloei en u itgroeiin g’,

(”1e u itg a a f’) oftew el de “2e u itg a a f’ (levering van alle

in: Limburger koerier, 80(1925), okt., feestn u m m er t.g.v.

bladen van het dagblad, m aar toezending driem aal per

het ingebruiknem en van 32-zijdige rotatiepers. Dit arti­

week) oftew el de anderdaagse courant (”3e u itg a a f’).

kel zou voor het eerst zijn verschenen in: het Adverten­

Over deze anderdaagse editie w erd gezegd: “ De abon-

tiebureau, okt. 1925

n e’s ontvangen 3 m aal per w e e k een courant, w aarin

- J. Brauer, J. Driever, ‘K rantenstrijd in M aastricht,

h et voornaam ste n ieu w s voorkom t”.

1944-1949. Is er nog plaats voor Neerlandia?’, in: Stu­

- V a n a f 1889 verscheen de krant op zaterdag in twee

dies over desociaal-economischegeschiedenis van Lim­

bladen. Elk blad had zijn eigen num m er.

burg, 28(1983), p. 64-91

- Toen de krant naar M aastricht w a s verhuisd, v er­

• autopsie V olled ig

scheen er voortaan een afzo nd erlijk bijblad voor M aas­

- UBN (op m icrofiches; de originele exem plaren zijn

tricht en om geving. Het b lijft onduidelijk op w e lk

bew aard in de Stadsbibliotheek Maastricht)

129. Limburgsch dagblad

148

• typering Katholiek nieuw s- en later dagblad voor

(8) V gl. Katholieke pers, 1928, nr. 50(15 okt.) en Jan

Zuid-Limburg. Toen het blad v a n a f 12 dec. 1892 als dag­

Brouw ers, ‘ De jou rn alistieke charges v a n Albert v a n de

blad gin g verschijnen w erd in het hoofdartikel

Poel. Hoofdredacteur Dagblad van Noordbrabant en

‘Geloofsbelijdenis en doopbeloften’ op 13 dec. u itge­

Zeeland, 1929-1941’, in: Jaarboek van het Katholiek Docu-

sproken: “Ik [= de Limburger Koerier] geloof in de ééne,

mantatie Centrum, 18(1988), p. 129-142.

heilige, katholieke en apostolische Kerk” . In ‘Ons v e r­

(9) In de krant v a n 23 m ei 1940 w e rd bericht: “Om onze

der program ’ w erd gezegd, dat er naar verzoen in g en

lezers zoo spoedig m ogelijk op de hoogte te brengen

eendracht binnen de katholieke partij m oest w orden

van het b elangrijkste n ieu w s u it binnen- en buitenland

gestreefd: “In beide fractiën onzer katholieke partij v in ­

en u it de provincie Lim burg, zullen w ij voortaan op

den w ij iets, w a t ons als w a a r en gegrond voorkom t. In

elken w erk dag een avondblad uitgeven. Dit avondblad

beide m eenen w ij ook iets te ontdekken, w a t van over­

w ord t voorloopig alleen in enkele gem eenten, die ’s

d rijving en hartstochtelijkheid niet is vrij te pleiten” .

avonds nog bereikbaar zijn, verkrijgbaar gesteld, tegen

Nadat in 1900 het M aastrichtse blad de Zuid-Limburger

den prijs van drie cent. Onze abonné’s krijgen den v o l­

w a s opgeheven, verhu isd e de Limburger koerier een

genden dag een volled ig dagblad, w aa rin h et avond­

ja a r later v a n Heerlen naar M aastricht m et de ambitie

blad van den vorigen dag geheel is opgenom en” .

om provinciaal Lim burgs dagblad te w orden.

(10) Het zondagsblad w erd als v o lg t in de krant aange-

• noten

kondigd: “De lan ge w interavonden staan w e ê r voor de

(1) O ngetw ijfeld is er n a 4 septem ber 1944 geen afleve­

deur. Dan kom t de tijd van lezen, dan verlan gt m en na

rin g m eer verschenen. Z ow el in de SBM als in de KB is

volbrachte d agtaak naar aangenam e en onderhouden­

dit het laatst aan w ezige num m er.

de lectuur, dan ziet m en m et ongeduld u it n aar w a t de

(2) De Firm a W eyerhorst w erd in 1899 onderdeel van

bladen en tijdschriften te genieten geven. Een courant

het vennootschap onder de firm a’s P.W. van de W eijer,

alleen biedt geen a fw isse lin g genoeg voor die lange

Firm a F.B. v an Ditm ar te Utrecht, Gebrs. Oukoop te

avonden. W an t u it den aard der zaa k is de politiek geen

Breda. Dit vennootschap w e rd in 1908 om gezet in de

onderwerp, w aaraan oud en jo n g zich gezam enlijk

NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia (zie de

kunnen vergasten, als zij aan den gezelligen haard

besch rijvin g van de Utrechtsche courant). V olgen s het

gezeten zijn , en ook over het provinciale en stedelijke

Limburgsch dagblad v a n 26 sept. 1944 zouden “de

n ieu w s w il m en geen uren achtereen h et onderhoud

Utrechtsche heeren [=de gebroeders V an de W eijer] de

blijven voortzetten. W at m en verlangt, nevens politiek

Limburger koerier voor m eer dan een ton gouds v a n de

en verder couranten-nieuws, ’t is lectuur v o l tintelen­

firm a W eyerhorst hebben gekocht” .

den hum or, w elk e de lachspieren in b ew eg in g zet, ’t

(3) De Limburger koerier gin g als dagblad verschijnen,

zijn verhalen, die ons op de vleugelen der verbeelding

toen le Courrier de la M euse ophield te bestaan. In het

het bestaan v a n andren doen m edeleven, anecdoten,

n u m m er v a n 10 dec. 1892 stond ‘Een lijkrede’ afge­

raadsels, strikvragen enz.”

drukt, w aa rin de hoofdredacteur Th issen niet onder stoelen o f banken stak, dat hij het verdw ijn en van le Courrier niet betreurde. Hij sloot zijn artikel a f m et de

129

woorden: “A ls w ij voor den ontslapene een grafsch rift

L im b u rgsch 1 d agb la d 1918-^980}

m oesten stellen, dan zo u dat ongeveer aldus luiden:

•jaren 1(1918), nr. 1(5 okt.)

Hier ru st de Courrier de la Meuse. Hij w a s een Lim ­

- 1(1918), nr. 1(26 okt.) - {26(1943), nr. 6(9 jan.)}2

b u rgsch dagblad. On-Limburgsch door zijn W aalsche

-

taal; On-Limburgsch door zijn liberaal-katholieken

• uitgever NV N ieuw e Lim burger Koerier v.h. Penners

27(1944), nr. 1(20 sept.) - {62(1980), nr. 306(31 dec.)}

geest; On-Limburgsch door zijn laffe, w eifelen de h ou ­

en Co3

ding in de b elangrijkste quaestie. Hij ruste in vrede en,

- Financieel kon het slechts kom en tot de uitgave van

zijn geest spoke niet m eer in M aastricht en Lim burg

het dagblad m et steun v a n kapitaal v a n de Firm a Teu-

rond” . In het num m er v a n 12 dec. 1892 in ‘Een w iege-

lin gs u it Den Bosch. Daartoe w erd op 17 april 1918 de

praatje’ w erd gezegd, dat de plannen om v a n de Lim­

NV A lgem eene Exploitatie M aatschappij Zuid Lim burg

burger koerier een dagblad te m aken al bestonden voor­

opgericht,4 op 31 dec. 1926 o m gezet in de NV M aat­

dat er sprake van w a s dat de Courrier zijn “W aalsche

schappij tot Exploitatie v an h et Lim burgsch D agblad5

livrei van den heer Pyls” zou afleggen.

en in 1969 tot de U itgeversm aatschappij Lim burgsch

(4) V gl. Limburger koerier, 62(1907), nr. 204(2 sept.): ‘In

Dagblad N V.6

m em oriam pastoor T h issen ’.

- V a n a f m aart 1945 tot en m et m aart 1968 w erkte het

(5) V gl. Een bijzonder bedrijf, p. 75.

Limburgsch dagblad m et het Dagblad voor Noord-Lim-

(6) V gl. M. v an M eerdervoort, H et bolwerk van den blin­

burgen de Maas- en Roerbode sam en in de Limburgia-

den pionier (H ilversum 1936), p. 69.

Pers en v a n a f 1946 tot en m et m aart 1968 in de Zuid-

(7) V gl. Nieuwe Delftsche courant, 67(1942), 15 april.

Oost-Pers, sam enw erkingsverband van Limburgia-

l 49

129. Limburgsch dagblad

Pers, Brabant-Pers en de Gelderlander.7

het 40-jarig bestaan v an de krant en de ingebruikne­

- V a n a f 1969 n am het Limburgs dagblad deel in het

m in g van een nieu w e 64-zijdige rotatiepers: 1) afleve­

redactionele sam enw erkingsverband Gem eenschappe­

rin g van 56 p. m et een overzicht v a n 40 ja a r ontw ikke­

lijke Pers Dienst, GPD.8

lin g van de Z uidlim burgse m ijnstreek en over v ij f dag­

• plaats Heerlen

bladen in het buitenland; 2) ju b ileu m n u m m er van 8 p.

- Tot en m et 194o w orden er bijkantoren verm eld in

over de geschiedenis v an de krant (ingebonden in KB-

M aastricht, Kerkrade en Sittard. Bovendien in 1918 en

exemplaar)

1919 te Gennep, V enray en W eert; tot en m et 1921 ook te

- Jubileum num m er oktober 1968: ‘Deze krant in dit

Roerm ond en V enlo en v a n a f l9so tevens te B ru n ssu m

Lim burg’, 64 p.

en H oensbroek De nam en van B ru n ssu m en Hoens-

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g liep gelijk

b roekvervallen v a n a f 6 febr. 1942. V a n a f 1944 w orden

aan het kalenderjaar. De 49e jaa rg a n g liep echter door

er in de titelkop geen bijkantoren m eer verm eld.

v an a fja n u a ri 1966 tot en m et oktober 1967, de 50e

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

begon op 26 oktober 1967, de 51e op 26 oktober 1968 en de

•form aat E-formaat, m .u.v. C-formaat voor 27(1944),

52e op 1jan u a ri 1970.

nr. 19(11 okt.) - 29(1946), nr. 298(21 dec.)

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

• omvang VI

- A ls kopbladen verschenen de Nieuwe Limburger koe­

• redactie [1918 en 1927-19SS Th. C. Vianen, hoofdred.]9

rier (1918-1941) en de Limburger (1935, sept. - 1941, sept.).

[1918-1921 M.J.M. van Poll, hoofdred.]9

Zie de afzonderlijke beschrijvingen.

[1918-1922 W . Cox, dir.]9

- A ls m in o f m eer zelfstand ige nevenuitgaven v e r­

[1919-1947 P. Reuser (1919-1924 corr. te M aastricht; 1926-

schenen Limburg aan Christus (1918-1940) en Overal.

l927 w aarn. hoofdred,; l927-l94o chef-red.; l94o-l94S

V an beide bladen zu llen in het aan gezinslectuur

hoofdred.; 1944-1946 chef-red.; 1946-1947 red. te M aas­

gew ijde deel van de BKNP besch rijvin gen w orden

tricht)]9

opgenom en.

[1921-1926 W . Goldschm itz, w aarn . hoofdred.]9

- Het Limburgsch dagblad verscheen in verschillende

[1922-192S Frans W eyers, w aarn . dir.]9

edities. V olgen s Een bijzonder bedrijf, (p. 78) zouden

[i 92s]9-196s A. H oefsm it, dir.

deze streekedities v a n a f 1934 zijn verschenen, m aar in

[1929-1957 Henk Gruwel, red., v a n a f 195 o alg. sportred.]lo

van de krant u it 1920 a an w ezig m et in de titelkop de

[l9So-l9S4 J.W. de V ries, red.]11

verm eld in g ‘M aastrichtsche editie’. Na de Tweede

[19SS] 9-l94o en {1944} m r. L.H.J. Smits, hoofdred.

W ereldoorlog verschenen drie edities: Heerlen, Sittard

{l94l}-l942 J.P. van Vonderen, red. stad en streek (ver­

en M aastricht. In 1965 w erd en de edities tijdelijk opge­

m eld v a n a f 1 aug. 1941)

heven. V a n a f 21 april 1965 verscheen de krant in tw ee

{l94l}-{l946} J. Ferier, red. binnen- en buitenl. (vermeld

katernen: het eerste m et het n ieu w s “op nationaal en

de Stadsbibliotheek M aastricht zijn reeds exem plaren

v a n a f 1 aug. 1941 tot en m et 5 m aart 1946)

internationaal niveau”, het tweede m et n ieu w s u it pro­

l944-{l946} H. Hol, red. (verm eld tot en m et 5 m aart

vincie, u it eigen stad en streek en dorp. Daarmee kre­

l 946 )

gen “al onze lezers al het n ieu w s u it geheel ons ver-

1944-{l946} J. Kuypers, red. (verm eld tot en m et 5 m aart

schijningsgebied onder ogen”. Op 25 au gu stu s 1965

l 946 )

kw am en de drie edities w eer terug en v a n a f 2 novem ­

1945 -{l9 4 6 } W .H. Lebens, red. (verm eld tot en m et

ber 1971 verscheen er tevens een editie voor Roermond

5 m aart 1946)

en om streken.12

1946-1972 J. Groen (1946-1967 chef.-red.; 1967-1971 red.;

- V a n a f 5(1922), nr. 60(11 maart) verscheen in de zater­

l972 w aarn. hoofdred.)

dagkrant Zondagslectuur van het Limburgsch dagblad.

[1947 C.M. Dosker, dir. ad interim ]9

Deze b ijlage v a n enkele pagin a’s verdw een in 1929 en

1964-1972 drs. J.P.S. van Neerven, dir. (vanaf febr. 1966

w erd om gezet in een aantal afzonderlijke rubrieken.

dir.-hoofdred.; jan . en febr. 1972 alleen dir.)

- V a n a f [1926] verscheen op zaterdag als gratis bijlage

[1967-1968 Frans Hulskorte, chef-red.]9

voor de abonnees: Kerkklok voor de parochies van

[l97o-l97l Joop v a n den Berg, adj.-hoofdred.]9

Heerlen en om geving. De Kerkklok b le e f verschijnen

1972-1975 Pierre H uyskens, hoofdred.

tot en m et 13 septem ber 1941 en w erd als rubriek ‘Kerk-

[l972-{l98o} Jos Drehm anns, dir.]9

berichten’ voortgezet in de zaterdagkrant.

l975-{l98o} Ben Romijn, hoofdred.

- In de jaren dertig verscheen op v rijd ag gedurende

l979-{l98o} W in u s de Rouw, hoofdred.

het w edvluch tseizoen als bijlage: de Postduif. Duiven-

• speciale nummers 15(i9S2), nr. lo6(s mei): ‘Bij de ope­

blad van het Limburgsch dagblad. H iervan is in het SHC

n in g van ons n ieu w gebouw ’ (Feestnum m er b.g.v. v e r­

aan w ezig nr. 26(april 1940). Tijdens de Duitse bezet­

h u izin g van het bedrijf)

tin g w erd deze b ijlage verm oedelijk w eld ra gestopt. De

-

krant v a n 23 m ei 1940 berichtte in elk geval, dat het

42(1959), nr. 2S5(8 okt.): tw ee speciaalnum m ers t.g.v.

129. Limburgsch dagblad voortaan streng verboden w a s postduiven te laten u it­

150 m oest de andere drijfveer zijn: liefde tot Lim burg en

vliegen in de provincie Lim burg tot de linie Dieteren en

dag voor dag attent zijn op dat edelste in het Lim burgse

Heide.

volk: het in zijn n atuur verw even katholicism e” . Toen

- V a n a f 47(1964), nr. 210(5 sept.) verscheen als zater-

op 2 nov. 1971 de editie voor Roerm ond begon te v er­

dagbijlage Extra.

schijnen, h erhaalde de krant haar katholieke identiteit:

- In de krant v a n 8 m aart 1973 w erd aangekondigd, dat

“A ls katholieke krant is het prim air onze taak een

v a n a f 22 m aart als b ijlage zou gaan versch ijnen Vrouw

goede krant te z ijn en al h et n ieu w s zo volled ig m oge­

apart, “een goed, aantrekkelijk en overzichtelijk w eek ­

lijk te b rengen” . Het w ord t als een plicht besch ouw d “in

blad, gericht op de Lim burgse v ro u w ” . In de Journalist

onze krant ru im plaats te bieden aan al hetgeen er

van 1 april 1973 w erd over de b ijlage gezegd, dat deze

gebeurt in onze kerk, in Rome, elders ter w ereld, in

veel inform atie zou bevatten “over mode, schoonheids-

Nederland en in Lim burg” . In de Dagbladpers van ja n u ­

verzorgin g, gezondheid, opvoeding en koken en daar­

ari 1978 sprak directeur J. Drehm anns als v o lg t over het

n aast actueel nieuw s, korte berichten, reportages, een

versch il van het Limburgs dagblad en de Limburger:

discussierubriek, een horoscoop en culturele inform a­

“W e [= Limburgs dagblad] zijn geen preekkrant, m aar

tie” .

een n ieuw skrant. W e geven w e l opinie, m aar geen bele-

- De abonnees w aren v a n a f 1918 gratis verzekerd

ring. W e zijn niet p rogressief katholiek, zom in als w e

tegen ongevallen, ook de arbeider “in de gevaarlijkste

over de hele linie p rogressief zijn in onze krant. De

bedrijven, ze lfs (..) de m ijnw erker”.

Limburger reageert op het katholieke gebeuren anders

- De krant kon niet versch ijnen op v rijd ag 10 en zater­

dan w ij, je zou het progressiever kunnen noemen. (..)

dag 11 m ei 1940. Na nr. 109(9 mei) verscheen nr. 110(13

W ij zijn gem atigd en p ositief kritisch, zoals de redactie

mei), w aa rin de b urgem eester van Heerlen een drin­

het noemt, en alle n egativism en w orden zodoende

gend beroep deed om ru st en kalm te te bew aren en ein­

b e w u st n iet opgenom en”.

digde m et de leu ze “Leve de Koningin! Leve ons V ader­

• noten

land!”.

(1) V a n a f 42(1959), nr. 235(8 okt.): Limburgs dagblad.

• relaties Voortzetting v a n de Nieuwe Limburger koe­

(2) De Sittardse editie verscheen tot en m et 9jan . 1943,

rier

terw ijl van de Heerlense editie geen exem plaren van na

• literatuur Servé Overhof, ‘50 ja a r geleden eiste m en

31 dec. 1942 bekend zijn. In Een bijzonder bedrijf, p. 88 is

in de M ijnstreek een eigen krant’, in: Limburgs dagblad,

sprake v an een versch ijnin gsverbod dat aan de krant

oktober 1968, ‘50 ja a r Lim burgs dagblad’, p. 9-13

w e rd opgelegd: “W at van het Limburgs Dagblad over­

- Henk van Denzen, W illy H eijm ans, Cor Lommers,

bleef, w a s een z.g. raam krantje, de M ijnstreek geheten,

Een bijzonder bedrijf in Limburg. Wel en wee van het

een onregelm atig versch ijnen d blaadje, w aa rin geldig­

Limburgs dagblad, Heerlen 1986, XIX+219 p.

heid van bonnen en andere openbare bekendm akingen

• autopsie V olled ig tot en m et 62(1980), nr. 306(31 dec.)

verschenen”.

- SBM ~ 1918-1919, 1948-1966 (op microfiches)

(3) V oor de NV N ieuw e Lim burger Koerier, voorheen

- KB ~ 1920-1939, 1967-1980

Penners en Co, zie de b esch rijvin g van de Nieuwe Lim­

- SHC ~ 1940-1947

burger koerier. In ju li 1920 w erden de statuten v a n de

- GA Sittard ~ 1943, 2-9 jan .

NV g ew ijzigd. Er w e rd een com m issie v a n toezicht op

• typering Katholiek dagblad voor Heerlen en Zuidelijk

de redactie v a n de door de vennootschap u it te geven

Lim burg. Het blad w e rd m ede opgericht door H enricus

nieuw sbladen ingesteld. De b enoem ing van deze com ­

Poels, die op 30 ja n u a ri 1918 tijdens een Sint A ugusti-

m issie, die h et recht tot on tslag van de hoofdredacteur

nus-bijeenkom st v an Lim burgse priesters had gespro­

kreeg, zou geschieden door de gew one aandeelhouders

ken: “Er zal dit jaar, eer de boeren h et hooi binnen

v an de A lgem eene Exploitatie M aatschappij Zuid Lim­

halen, een dagblad kom en voor de M ijnstreek, w a a r w e

b u rg (vgl. A kten betreffendeNaamlooze Vennootschap­

naar verlan gen als een h ongerige n aar een boterham

pen. Bijvoegsel v a n de Nederlandsche staatscourant,

m et een stu k spek. Het zal heten en m oeten zijn ‘Ons

1920, nr. 171(3 en 4 sept.), NV-nr. 1485.

Dagblad’ (geciteerd in h etju b ileu m n u m m er u it 1959).

(4) Op 17 april 1918 w e rd opgericht de NV Algem eene

Bij het 40-jarig bestaan v an de krant w erd en als de

Exploitatie M aatschappij Zuid Lim burg, te Heerlen

tw ee drijfveren die het verleden v a n de krant hadden

door G. Corten, drukker en uitgever, en F.J. W eijers. Het

bepaald, genoem d “levende katholiciteit en liefde tot

doel v an de NV w as: “het deelnem en in andere vennoot­

Lim burg” : “A ls w ij zeggen levende katholiciteit, dan

schappen, w elk e de u itoefening v a n h et drukkers- en

bedoelen w e christendom , dat in het leven geïnte­

uitgeversbedrijf, m et al w a t daarm ede in verband

greerd is en dat tot ch ristelijk handelen drijft. Lim burg

staat, in den uitgebreidsten zin genom en, beoogen; het

herkent deze levende katholiciteit intuïtief, w a n t het

steunen dier vennootschappen in hare bedrijfsuitoefe­

w ezen lijk e v an het Lim burgse v o lk is ju ist, dat het

n in g en het z e lf uitoefenen van genoem de bedrijven,

katholicism e zijn leven doordrenkt heeft. Daarom

eveneens in den uitgebreidsten zin genom en” (vgl.

151

130. Limburgsch nieuwsblad

A kten betreffendeNaamlooze Vennootschappen. Bij­

(9) V gl. h etju b ileu m n u m m er u it 1959 en Een bijzonder

voeg sel van de Nederlandsche staatscourant, 1918, nr.

bedrijf.

191(16 aug.), NV-nr. 959). In oktober 1924 w erd de naam

(10) V gl. De Journalist, 21(1970), nr. 16(15 okt.), p. 35.

v a n de NV veranderd in NV Lim burgsch dagblad (vgl.

(11) V gl. Nieuwe Delftsche courant, 67(1942), 15 april.

ibidem, 1925, nr. 22(2 febr.), NV-nr. 233). Op 12 april 1918

(12) De Roerm ondse editie begon te verschijnen, toen

w e rd eveneens door G. Corten en F.J. W eijers de NV

de Maas- en Roerbode w a s sam engegaan m et de Nieuwe

Drukkerij Corten opgericht m et als doel “de uitoefe­

Limburger. In het eerste nu m m er van het Limburgs

n in g van het d rukkersbedrijf m et al w a t daarm ede in

dagblad voor Roermond en omstreken van 2 novem ber

verband staat in den uitgebreidsten z in genom en en

1971 w e rd gezegd, dat w a s besloten tot de u itgave van

h et deelnem en in andere vennootschappen m et gelijk

de nieu w e editie voor M idden-Limburg “om dat w ij van

o fv e rw a n t doel” (vgl. ibidem, 1918, nr. 191(16 aug.), NV-

m en in g zijn, dat persvrijheid pas dan zin vol is, w a n ­

nr. 958). Het is niet geheel duidelijk w a t de preciese rol

neer zij gepaard gaat m et een reële keuzevrijheid voor

is gew eest van deze NV.

de lezers tussen m eerdere dagbladen” .

(5) De om zetting op 31 dec. 1926 in de NV M aatschappij tot Exploitatie v a n h et Lim burgsch Dagblad betekende, dat de krant niet langer a h a n k e lijk w a s van kapitaal

130

v a n de NV C.N. T eu lin gs’ Koninklijke Drukkerijen,

L im b u rgsch n ie u w s b la d 1 [1876^1897]

m aar n u geheel in Lim burgse handen w a s. Het doel

•jaren [1876]1- [1897, eind dec.]2

v a n de NV w e rd als v o lg t om schreven: “het drukken en

• ondertitel De goedkoopste courant van Lim burg ~

uitgeven van het Limburgsch dagblad, en daarm ede al

{5(1880), nr. 60(28 juli)}

o f niet verband houdende couranten, tijdschriften,

- De goedkoopste en m eest verspreide courant van

periodieken, boeken, platen, kaarten en alle drukw er­

Lim burg ~ {10(1885), nr. 118(21 okt.)} - {11(1886), nr.

ken, het adverteeren in couranten, benevens h et han ­

[afgescheurd](30 okt.)}

deldrijven in alle artikelen, die op de exploitatie eener

• uitgever A. Crolla3 ~ [1876]4 - {5(1880), nr. 60(28 juli)}

drukkerij in het algem een betrekking hebben”. Bepaald

- Stoom druk en u itg a a fv a n J. en M. Crolla3~

w erd, dat het Limburgsch dagblad geredigeerd zo u w o r­

{10(1885), nr. 118(21 okt.)} - {11(1886), nr. [afge-

den volgen s de Room sch-Katholieke beginselen (vgl.

scheurd](30 okt.)}

ibidem, 1927, nr. 20(28 en 29 jan.), NV-nr. 250).

- Stoom druk en u itg a a fv a n M. Crolla3

(6) Op 5 sept. 1969 w e rd U itgeversm aatschappij Lim ­

nr. 33(24 maart)} - {16(1891), nr. 10(26 jan.)}

b u rgs Dagblad NV opgericht, w elk e zich ten doel stelde

- Gebr. Crolla3 ~ {17(1892), nr. 82(2 juli)} - [1897]2

{15(1890)},

“de exploitatie v a n een uitgeverij, drukkerij en clichéfa­

• plaats H outhem ~ [1876]4- {16(1891), nr. 10(26 jan.)};

briek, een en ander te verstaan in de m eest uitgebreide

W ijk-M aastricht ~ {17(1892), nr. 82(2 juli)} - [1897]2

zin , daaronder begrepen h et deelnem en in- en de

- In 1894 w orden ‘bureau’s ’ verm eld te Houthem,

sam en w erking m et ondernem ingen, w aarvan het doel

V alken bu rg en Heerlen

gelijksoortig is o f dienstbaar kan zijn aan dat van de

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

vennootschap. De u itgave Limburgs Dagblad z a l w o r­

dag)

den geredigeerd volgen s de Katholieke beginselen”

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en zaterdag)

(vgl. Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen.

~ {10(1885), nr. 118(21 okt.)} - [1897]4

Bijvoegsel van de Nederlandse staatscourant, 1969, nr.

•form aat E

[1876]4 - {5(1880), nr. 60(28 juli)}

205(22 okt.), NV-nr. 4887. In septem ber 1972 kw am de

• omvang Ingeziene afln.: {1880}-{1885} 2 p. per afl.;

U itgeversm aatschappij Lim burgs Dagblad NV in han ­

v a n a f {1886} 4 o f 6 p. en 8 p. op zaterdag

den v a n NV H olding De Telegraaf. V oor de verw ikk e­

• redactie Niet in het blad verm eld.

lin gen hierover, zie Een bijzonder bedrijf, p. 159-175 en

• bijzonderheden In het NPM is a an w ezig Limburgsch

de artikelenserie ‘Slag om Lim burgs dagblad’ van

advertentieblad, Bijblad van 't Limburgsch nieuwsblad,

Louis W eltens en Jos Stijfs, in: de Journalist, 23(1972),

1883, ongenr.(3 febr.), w aa rin zoals de titel al doet v e r­

nr. 5(1 maart) tot en m et 24(1973), nr. 5(1 maart).

moeden, u itsluitend advertenties zijn opgenom en.

(7) Voor de Limburgia-Pers, zie de besch rijvin g v a n het

- In 16(1891), nr. 10(26 jan.) w ord t m eegedeeld, dat

Dagblad voor Noord-Limburg en voor de Zuid-Oost-Pers

voortaan z a l w orden toegevoegd “een extra-num mer,

de b esch rijvin g v an het Brabants dagblad. Voor het u it­

getiteld Limburgia, ‘Zondagsblad van ’t Lim burgsch

treden van het Limburgs dagblad u it de Limburgia-Pers

n ieuw sblad’, gew ijd aan ernst en scherts. Reeds sedert

en de Zuid-Oost-Pers, zie: de Journalist, 19(1968), nr. 1(15

lan g w erd de behoefte gevoeld (zoowel hier als elders)

jan.), p. 7 en nr. 2(27 jan.), p. 41, 45.

van een Zondagsblad, dat aan een spotprijs geleverd,

(8) V oor de Gem eenschappelijke Pers Dienst, zie: Cor

toch degelijkheid zou voorstaan. W ijl n u de uitgever

Meerbach, ... Zoodat niet bij degroote dagbladen wordt

naar een redm iddel u itza g om den grooten toevloed

achtergeloopen. GPD1936-1986, S.l. [1986].

van advertentiën te kunnen opnem en zonder den

131. Limburgsch volksblad

152

inhoud te kort te doen, z a g m en naar geschikte perso­

hem naar W ijk-M aastricht verhuisd, alw aar v a n a f

nen uit, die gaarne m edewerkten, om het v o lk in dorp

1895 het Dagblad van M aastricht door de Gebroeders

en stad des Zondags eens eenige recht aangenam e u u r­

Crolla w erd uitgegeven (mededeling v a n C. Crolla aan

tjes te bezorgen. De inhoud z a l bestaan uit: een hoofd­

O. Lankhorst, 16 septem ber 1987).

artikel, feuilleton, nieuw sberichten der w eek, verhalen

(4) V gl. Algemeen adresboek voor den Nederlandschen

voor ’t volk, alsm ede zooveel m ogelijk eene gravure,

boekhandel.

allerlei, enz.” V an Limburgia kon geen enkele afleve­ rin g w orden ingezien. M ogelijk verscheen later als zondagsblad de Gezellige huisvriend (zie de afzonderlij­

131

ke beschrijving), het zondagsblad v an het Dagblad van

L im b u rgsch v o lk sb la d [1890^1892]

M aastricht.

•

- Het Limburgsch nieuwsblad is v a n a f 1895 als een kop­

• uitgever Stoomdrukkerij v an Le Courrier de la Meuse,

blad te b eschouw en v an het Dagblad van M aastricht

v a n a f 1 dec. 1892 onder de naam M aastrichtsche Stoom­

(1895-1897), voortgezet als de Zuid-Limburger (1897­

drukkerij

1900).

• plaats M aastricht

• relaties Voortgezet als de Zuid-Limburger, anderdaag­

•frequentie w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag)

se editie2

•form aat E

• autopsie 5(1880), nr. 60(28 juli); 10(1885), nr. 118(21

• omvang Ingeziene afln.: 4 p.

okt.); 11(1886), nr. [afgescheurd](30 okt.); 15(1890), nr.

• redactie Niet in het blad verm eld.

33(24 maart) en nr. 49(3 mei); 16(1891), nr. 10(26 jan.);

• bijzonderheden Het Limburgsch volksblad w a s een

jaren [1890, 21ju n i]1 - [1892, eind dec.]2

17(1892), nr. 82(2 juli) en 19(1894), nr. 178(17 dec.)

N ederlandstalig w eekblad van le Courrier de la Meuse.

- SBM ~ 1885, nr. 118(kopie; origineel in b ezit van

In de titelkop w ord t verm eld, dat alle advertenties u it

Drukkerij Crolla, Valkenburg)

het zaterd agnu m m er van le Courrier de la M euse gratis

- NPM ~ overige ingeziene num m ers

w orden geplaatst in het Limburgsch volksblad.

• typering Katholiek n ieuw sblad van de Gebroeders

• autopsie 1890, ongen.(3 aug.) en 1892, nr. 1(3 jan.)

Crolla. Het blad begon te verschijnen in Houthem,

- NPM

m aar w erd in 1891 o f 1892 overgebracht n aar M aast­

• typering N ederlandstalig w eekblad van le Courrier de

richt. Aldaar gin g het v a n a f 1895 versch ijnen als kop­

la Meuse. Het blad is n iet uitgesproken katholiek en

blad van het eveneens door de Gebroeders C rolla u itge­

bevat n aast veel advertenties een politiek overzicht der

geven Dagblad van Maastricht.

w eek, gebeurtenissen u it binnen- en buitenland en

• noten

anekdotes.

(1) Het blad is voor het eerst verm eld - onder de titel het

• noten

Nieuwsblad - in de u itgave 1876 v a n h et Algemeen

(1) In le Courrier de la M euse v an 19 ju n i 1890 is een

adresboek voor den Nederlandschen boekhandel (vgl.

paginagrote annonce opgenom en, w aa rin w ord t m ee­

J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse pers voor en na de

gedeeld, dat aanstaande zaterdag het proefnum m er

afschaffing van het dagbladzegel in 1869 (Assen 1969),

versch ijn t van het Limburgsch volksblad. Daaraan

p. 503). In {1880} w erd de titel veranderd in het Lim­

w ord t toegevoegd: “H et Limburgsch volksblad w ord t

burgsch nieuwsblad.

o.a. aan m eer dan 1000 [sic] koffiehuizen v a n M aast­

(2) In de Zuid-Limburger, 3(1897), nr. 345(29 dec.) w ord t

richt en om streken kosteloos verzon d en ”.

bericht dat m et in gan g v a n 1jan. 1898 het Limburgsch

(2) M et in ga n g van 1jan u ari 1893 w erd le Courrier de la

nieuwsblad z a l gaan verschijnen onder de titel: de Zuid-

M euse om gezet in een N ederlandstalig dagblad, Ons

Limburger, ‘Lim burgsch nieuw s- en advertentieblad.

Zuiden. O ngetw ijfeld betekende dit tevens de opheffing

Anderdaagsche courant’. Deze anderdaagsche editie

v an het Limburgsch volksblad als N ederlandstalig

za l driem aal per w e e k verschijnen (maandag, w o en s­

w eekblad v a n le Courrier.

dag en zaterdag) en in h oofdzaak de inhoud w eergeven van het dagblad de Zuid-Limburger. (3) Leonard Crolla (1824-1867) w a s schoolm eester te

132

H outhem en bezat een herberg, w in k e l en v a n a f 1861

de L im b u rgsch e a a n k o n d ig e r [1879^1912]

tevens een postagentschap. Na de dood van Leonard

•jaren [1879, jan .]1 - [1912, dec.]2

zette zijn w ed u w e m et de zoons h et b e d rijf voort.

• ondertitel N ieuws- en advertentieblad ~ {2(1880), nr.

Sam en begonnen zij een drukkerij. De oudste zoon w a s

30(24juli)}

Peter A lp hon s (= A. Crolla). Hij w e rd later opgevolgd

- Sittard’s nieuw s- en advertentieblad

door z ijn jo n g ere broers Joseph en M athias. In 1887

{33 (1911)}

vertrok Joseph naar V alken bu rg en begon daar een

• uitgever Drukker-uitgever: G. Tholen

eigen zaak. In 1891 o f 1892 w erd de drukkerij v an Hout-

• plaats Sittard

[1887 ]3-

134 de Linie

153 •frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ {2(1880), nr. 30

burgs chauvinisme in Sittard in de periode 1890-1930.

(24juli)} - {22(1900), nr. 27(30 juni)}

Doctoraalscriptie KU Nijm egen, In stituut voor Culture­

tw eem aal per w e e k (donderdag en zaterdag) <*>

le en Sociale Antropologie, 1983, p. 157.

{22(1900), nr. 45(31 okt.)} - {33(1911)} •form aat E • omvang III

[1879]-21(1899); V

22(1900)-29(1907);

133

V I ~ 30(1908)^33(1911)}

L im b u rgsch e illu str a tie [1926^1930]

• redactie Niet in het blad verm eld.

•jaren 1(1926/27), nr. 1[begin okt.]1 - [1930]

[1901-1911 Ernest Gadiot, red., onder h et pseudoniem

• ondertitel Zondagsblad voor den huiselijken haard

Mr. G]4

• uitgever [NV N ieuw e Venlosche Courant]

• bijzonderheden In een aantal jaren b egin t de nieuw e

• plaats [Venlo]

ja a rg a n g reeds in de laatste w e e k v a n december.

•frequentie w ekelijks

-

In 14(1892), nr. 1(1 jan.) w ord t aangekondigd, dat

•form aat C

voortaan een geïllustreerd zondagsblad zal gaan v e r­

• omvang [VI]

schijnen, dat per ja a r “een boekdeel van 416 p agin a’s”

• redactie Niet in het tijdschrift verm eld.

z a l vorm en, “dat m et zijn honderden m et sm aak uitge-

• relaties Voortgezet als Mooi Limburg

zochte, keu rig uitgevoerde illustraties en m et zijn tal­

• autopsie 1(1926/27), nr. 30(23 april), nr. 32(7 mei) en nr.

rijke m et zo rg gekozen artikelen en verhalen v an b lij­

38(17 juni); 2(1927/28), nr. 4(22 okt. 1927); 1928, nr. 277

vende w aarde, een schat voor elke huiskam er zal

(24 nov.)

w e ze n ”. Het b etro f hier on getw ijfeld het Geïllustreerd

- SHC

zondagsblad v an de Firm a V an Ditmar. Ook in 1911 is er

- KDC ~ 1926/27, nrs. 32 en 38

in de titelkop sprake van de m ogelijkheid om zich op

- SBM

h et Geïllustreerd zondagsblad te abonneren.

- Dagblad voor Noord-Limburg, V enlo ~ 1928, nr. 277

-

• typering Zondagsblad v an de Nieuwe Venlosche cou­

In de titelkop w ord t het blad geadverteerd als “het

m eest verspreide blad van Sittard” v a n a f 1900; als “het

1926/27, nr. 30 1927/28, nr. 4

rant, w aa rin verhalen, w eten sw aardigh eden u it de

m eest verspreide w eekblad van Z. Lim burg” v a n ju li

streek, nieuwsberichten, vrou w en ru b riek en kinder-

1907 tot en m et oktober 1908 en daarna als “het m eest

hoekje.

verspreide blad v an Sittard en om streken”.

• noten

• relaties Sam engegaan m et Limburg en voortgezet als

(1) De begindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

Nieuwe Sittardsche courant

m ering.

-

In 1913 begon de NieuweLimburgsche aankondiger,

w aa rv an Ernest Gadiot, de oud-redacteur v an de Lim­ burgsche aankondiger, a anvankelijk redacteur w as.

134

• autopsie 2(1880), nr. 30(24juli); 14(1892), nr. 1(1 jan.)

de L in ie 1946-1963

en nr. 18(30 april); 15(1893); 16(1894), nr. 50(15 dec.);

•jaren 1946, prospectus [maart]

18(1896) - 20(1898), nr. 24(11 juni); 22(1900), m et aantal

- 1(1946), nr. 1(29 maart) - 18(1963), nr. 891(27 april)

lacunes; 23(1901^30(1908); 32(1910), nr. 14(19 febr.) -

• ondertitel Katholiek w eekblad voor Nederland ~

33(1911), nr. 104(30 dec.)

7(1952), nr. 336(5 sept.) - 10(1955) , nr. 464(19 febr.)

-

NPM ~ 1880, nr. 30; 1892, nrs. 1 en 18; 1893, nr. 1

• uitgever Stichting De Linie

-

GA Sittard ~ alle overige afleveringen

- Gedrukt bij Drukkerij Holland te A m sterd am (1946­

• typering K atholiek lokaal nieuw sblad, dat krachtige

1951), Drukkerij Brouw er te Delft (1952-1958) en v a n a f

steun g a f aan de Katholieke Sociale Actie en de Sittard­

april 1958 bij NV De Gelderlander te N ijm egen

sche Katholieke Kiesvereniging.

• plaats Am sterdam

• noten

•frequentie w ekelijks

(1) De b egindatum is afgeleid van d ejaargan g- en afle-

•form aat E

v erin gsn u m m erin g en: Karl Drabbe, ‘Een eigentijdse

• omvang IV ~ 1(1946); V I

vo rm v a n katholieke cultuurpropaganda. De lijn van

18(1963)

2(1947)-17(1962); II

De V laam se Linie (1948-1953)’ in: Trajecta, 7(1998),

• redactie 1946 L.H. P aulussen SJ, w aarn . hoofdred.

pp. 70-87. (2) Het eerste nu m m er v an de opvolger, de Nieuwe Sit­

1946-1947 dr. P.C. Boeren

tardsche courant, verscheen op 4 ja n . 1913.

1946-1948 C. M inderop SJ, ass. v an de hoofdred.

(3) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

1946-1949 P.W. A ssm an n

boekhandel.

1946-1948, 1951 en 1957-1962 H enk M orel (tot en m et 1951

(4) V gl. Jos Goltstein, Limburg voor de Limburgers(?).

onder h et pseudoniem A. Campaert)

Een krantenonderzoek naar het ontstaan van het Lim­

1946-1954 prof. dr. J.H.C. Creyghton SJ (1946-1950 hoofd-

1946-1947 R. van Thiel SJ, ass. v an de hoofdred.

134. de Linie red.-dir.; 1950-1954 medewerker)

154 bevindt zich het a rch iefva n de Linie. Zie voor een eerste

1946-1952 en 1957-1962 mr. A.Th. M ertens (1946-1952

overzicht: Boersem a, p. 479-482.

red.secr.)

- V a n a f het eerste num m er w a s er in het blad de

1947-1948 M ax van Poll

rubriek ‘Vlaanderen’. H ieruit kw am na korte tijd een

1947-1948 dr. E.F. Schröder, w aarn . hoofdred.-dir.

eigen V laam se editie voort, w elk e v a n a f 1 oktober 1948

1950-1953 dr. K. V erhofstad SJ, hoofdred.-dir.

begon te versch ijnen o.d.t. de Vlaamse linie. De Vlaamse

1951 G.J. Adriaan sen SJ

linie w e rd in 1963 voortgezet als de Nieuwe, uitgave van

1951 dr. M.H. Jacobs

de NV de N ieuw e Pers1.

1952-1953 J.V.L.M. Verbiest, techn. hoofdred.

• relaties V oortgezet als de Nieuwe linie

1953-1963 dr. S. M aas SJ, hoofdred.-dir. (van af 1962

• literatuur B.R.C.A. Boersema, De Linie, 1946-1963.

alleen dir.)

Een weekblad in handen van Jezuïeten. Onderzoek naar

1957-1960 K. Fens

de pers als middel tot apostolaat, Am sterdam 1978, XV

1957-1962 dr. K.J. Hahn

+ 501 p. (Publicatiesvan het Katholiek Documentatie

1957-1962 N. v an Hees SJ

Centrum, 8)

1962-1963 drs. J. A rts SJ, hoofdred.

• autopsie V olledig

In d ejaren 1946-1948 w orden als ‘rubrieksredacteuren’

- KDC (collectie druksels) ~ prospectus (fotokopie)

genoemd:

- UBN

1946 dr. A. O ldendorff

• typering Katholiek opinieweekblad opgericht door de

1946 J. Smits v a n W aesberghe

Nederlandse jezuïetenprovincie. In de prospectus die

1946-1947 dom A. Beekm an OSB

de u itgave v a n h et blad aankondigde, w erd gezegd dat

1946-1973

1946-1947 dr. B. Knipping OFM

de Linie haar katholieke lezers w ild e doordringen van

1946-1947 F. van N im w egen CssR

liefde tot h u n geloof en haar niet-katholieke lezers de

1946-1947 P.M. Smedts

betekenis v a n ditzelfde geloof d uidelijk m aken: “Naar

1946-1948 ir. W . de Bruyn

dit doel zal w orden gestreefd, niet zoozeer door directe

1946-1948 dr. A u g. Cuypers

uiteenzetting v an den geloofsinhoud, als w e l door

1946-1948 mr. A. D iening

dem onstratie van het cultuurcritisch en cultuurschep­

1946-1948 mr. A. Hernould

pend verm ogen v a n het christendom ”. Daaraan w erd

1946-1948 prof. m r. J. Jurgens

toegevoegd: “ De Linie-redactie dient zich onverbloem d

1946-1948 dr. H.H. Kreutzer

aan als Katholiek, m aar zij z a l zich beijveren om

1946-1948 dr. J.L. Mey

gehoor te vind en bij alle Nederlanders, in en buiten ons

1946-1948 prof. dr. D. M ichels OP

Rijksgebied, die voor solide denkbeelden en voor

1946-1948 prof. dr. J. Nota SJ

idealism e ontvankelijk zijn, zoo goed als zij ook m ede­

1946-1948 prof. J. Sleijffers SJ

w e rk in g v a n niet-Katholieken geen szins u itsluit” . De

1946-1948 dr. B.W. Spiekman

eerste hoofdredacteur en directeur J.H.C. Creyghton

1946-1948 dr. A. W eijnen

z a g als hoofddoel v a n zijn w eekblad de strijd tegen de

1946-1948 dr. J. W itte SJ

verregaande paganisering van het openbare leven in

1947-1948 dr. P. de Bruin SJ

Nederland. Daarbij hield hij v a st aan een m orele boven

1947-1948 H.L. Prenen

een esthetische beoordeling v an de literatuur en de

1947-1948 F. Sijbesm a

beeldende kunst. Fel streed de Linie tegen het com m u­

1947-1948 W.Q. V erstegen

nism e, het h um an ism e en het kapitalism e. Ook n a het

1947-1948 Jules Cuypers

aftreden v a n Creyghton b le e f het blad zijn behoudend

* speciale nummers 3(1948), nr. 107(16 april): ‘ Rome o f

karakter behouden, hoew el er pogingen w erden

M oskou’, speciaal num m er gew ijd aan de aanstaande

gedaan de m aatschappelijke ontw ikkelingen in Neder­

verkiezin gen in Italie

land te volgen.

- Bij 4(1949), nr. 149(4 febr.) en nr. 150(11 febr.) bijlages

• noten

i.v.m. h et proces tegen kardinaal M indzenthy

(1) Over de Vlaamse linie, zie: M arc van de Voorde, H et

- In 5(1950), nr. 214(5 mei) ‘speciale u itgave’ t.g.v. het

politieke opinieweekblad “de [Vlaamse]Linie" (1948­

b ezoek van pater Riccardo Lombardi SJ aan Nederland

1964), Gent 1970. (licentiaatsverhandeling) en: Karl

- Bij 8(1953), nr. 371(9 mei): feest-editie, ‘Eeuw feest der

Drabbe, ‘Een eigentijdse vorm van katholieke cultuur-

Hiërarchie 1853-1953’, 16 p.

propaganda. De lijn v a n De V laam se Linie ( 1948-1953)’

- 13(1958), nr. 641(12juli): ‘Extra Lourdes N um m er’,

in: Trajecta, 7(1998), pp. 70-87.

n.a.v. het eeuw feest v an de versch ijn in g van M aria in Lourdes * bijzonderheden In het A rc h ie fv an de Nederlandse Provincie van de Sociëteit v a n Jezus te Nijm egen

136. Maandelijks bulletin

155

risico v an D.Y. Alta, die te A m sterd am een reclam ebu­

135

reau had en u itgever w as. Reeds een ja a r later w a s A lta zoveel ten achter m et betaling dat hij afstand m oest

de M aa n d a g m o rg e n 1923-^940] • -

jaren 1923, m odel-num m er (maart)

doen v an de exploitatie ten gunste v a n de NV Noordbra­ bantsch Dagblad (vgl. W illibrord v an der Kallen, Uit de

1(1923/24), nr. 1(14 mei) - [1940]1

• ondertitel Geïllustreerde m aandagochtend-uitgave

voorgeschiedenis van Verenigde Nederlandse Uitgevers­

v.h. Noordbrabantsch dagblad2~ 1(1923/24) -

bedrijven [interne publicatie], p.94).

{5(1927/28), nr. 34(2jan.)}

(4) V gl. Henri A. Ett, W ie was Herman de Man (Oudewa-

-

ter 1980. Publikatie van de Vereniging Herman de Man,

Geïllustreerd w eekblad ~ {9(1930/31), nr. 20(21 sept.)}

- {17(1939), nr. 20(11 sept.)} • uitgever [Advertentiebureau A.L.T.A. ~ 1923-1924]3 -

NV Noordbrabantsch D agblad

[1924 ]3-[1940 ]

nr. 2), p. 19 en H enk Povée, Herman de Man (Rotterdam 1986), p. 42. In 1938 w erd De M an ontslagen, verm oede­ lijk m ede in verband m et zijn anti-Duitse artikelen.

• plaats [Am sterdam ~ 1923-1924]3 -

’s-Hertogenbosch

[1924 ]3-[1940 ]

•frequentie w ekelijks

136

•form aat E ~ M odel-Num mer (maart 1923); 1(1923) -

M aa n d e lijk s b u lle tin / K a th o lie k e N ed erlan d se

{5(1927/28), nr. 34(2jan.)}; D ~ {9(1931/32), nr. 20(21

N ie u w sb la d Pers 1953

sept.)} - {17(1939), nr. 20(11 sept.)}

•jaren 1(1953), nr. 1(maart) - {nr. 10(dec.)}1

• omvang [VI]

• uitgever Katholieke Nederlandse N ieuw sblad Pers, KNNP2

• redactie [1932-1938 H erm an de Man, m edewerker]4 [R. de Grood, hoofdred.]4

• plaats Adm .: Kerkrade ~ 1(1953), nr. 1 - nr. 9(okt.)

• bijzonderheden De Maandagmorgen w a s v an m eet a f

- B ru n ssu m ~ 2[= 1^1953), nr. 10(dec.)

aan de m aandagochtend-uitgave van het Noordbra­

•frequentie m aandelijks

bantsch dagblad, m aar w erd al spoedig ook aan andere

•form aat C

kranten geleverd. Dit gebeurde in elk geval v a n a f

• omvang I

novem ber 1923 aan de Avondster.

• redactie 1953 J.J. Schaars

• literatuur P. Hollenberg, ‘ ’s-Hertogenbosch als pers­

• bijzonderheden Gestencild.

centrum ’, in: Varia historica brabantica, 4(1975), p. 208

- N um m er 10(dec.) d raagt abusievelijk reeds hetjaar-

• autopsie M odel-Num mer(m aart 1923); 1(1923/24), nr.

gan gn um m er ‘2’.

1(14 mei); 4(1926), nrs. 9, 21; 5(1928), nr. 34; 9(1931), nr. 20;

• relaties M in o f m eer voortgezet als Nieuwsblad voor

11(1934), nr. 45; 12(1934), nrs. 4, 27, 48; 13(1935), nrs. 2, 3,

de katholieke nieuwsbladuitgever

27, 32, 37 , 4 8 ; 14(1936), nrs. 1, 27; 15(1937), nr. 1; 17(1939),

• autopsie 1(1953), nrs. 1-10, m .u.v. nr. 4

nr. 20

- KDC

-

NPM

• typering Op roze papier gedrukte m aandagochtend-

• typering Orgaan v an de katholieke nieuwsbladuitgevers. In de Journalist v an m ei 1953 w e rd bericht dat op

krant m et n ieu w s u it binnen- en buitenland, am u se­

de Collegiale Dag v a n katholieke nieuw sbladuitgevers

m entslectuur en vooral sportnieuw s. In het num m er

besloten w a s tot uitgifte van een m aandelijks bulletin

v a n 12 m ei 1923 v an het Noordbrabantsch dagblad-het

als contactorgaan der katholieke nieuw sbladuitgevers.

Huisgezin w e rd de inhoud v a n de Maandagmorgen als

Dit bulletin zou voortaan de eerste dinsdag v a n iedere

v o lg t om schreven: “Een vlo t en aangenaam geschre­

m aand door het Katholiek Nederlands Persbureau

v en W eekkroniek, laatste Binnen- en Buitenlandse

w orden verzonden. In het eerste n u m m er van het

N ieuw sberichten, b elan grijke V erslagen, Maan-

Maandelijks bulletin w erd gezegd, dat het bulletin

dagfilm , Lied der w e e k en uitgebreide Sportrubriek.

beoogt een band te onderhouden tu ssen de uitgevers:

Voorts actueele Foto’s” . In h et eerste nu m m er w ord t

“Het staat open voor bijdragen v a n de uitgevers, m its

gezegd, dat de Maandagmorgen zich op katholiek

zij interessante, bijzondere o f grappige voorvallen tot

standpunt zal stellen. Iedere w e e k z a l een hoofdartikel

onderwerp hebben, die betrekking hebben op de

door een bekw aam katholiek publicist o f een katholiek

nieuwsbladen. N atuurlijk w orden ook artikelen opge­

staatsm an w orden geplaatst.

nomen, die ideeën opperen o f su ggesties geven voor

• noten

een bepaalde gezam enlijke activiteit. Tevens z a l in dit

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

orgaan een overzicht w orden gegeven v a n de activitei­

1940 v an S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

ten van de KNNP en van het w e rk der com m issies”.

boekhandel.

• noten

(2) V a n a f {4(1926/27), nr. 21(4 okt.)} vervalt “v.h. Noord­

(1) Op de Collegiale Dag v a n Katholieke N ieuw sbladuit­

brabantsch Dagblad”.

gevers op 9 nov. 1953 w e rd besloten dat de KNNP in

(3) De Maandagmorgen begon in 1923 voor rekening en

federatief verband sam en zou gaan m et de Nederland-

156

137. Maas- en Roerbode se N ieuw sblad Pers.(vgl. bericht v an h et Katholiek

• omvang III ~ 1856 - 28(1883); IV ~ 29(1884) - 32(1887);

Nederlands Persbureau v an 12 nov. 1953). In het decem ­

V I ~ 33(1888) - 49(1904)

bern um m er kondigde J.J. Schaars, de drijvende kracht

• redactie [1856-1881 H.A. Lom pr., hoofdred.]7

achter de KNNP, zijn vertrek aan. Verm oedelijk is er na

[1881-1887 W .A. N otermans pr., hoofdred.]7

december 1953 geen aflevering van het M aandelijks bul­

[1887-1894 J.L.H. Vrancken pr., hoofdred.]7

letin m eer verschenen. In NNP, het orgaan v a n de

[1895-1903 P.J.H. Geurts pr., hoofdred.]7

Nederlandse N ieuw sbladpers van okt/nov. 1954 w erd

[1903-1904 P.H. Brounts pr., hoofdred.]7

bericht, dat er plannen bestonden tot oprichting van

In de beginperiode w a s dr. M ichaël Sm iets verm oede­

een organisatie van katholieke nieuw sbladuitgevers,

lijk betrokken bij de redactie.8

“m ogelijk een in itiatief tot heroprichting (...), w a n t er

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

h eeft im m ers een organisatie van Katholieke uitgevers

gebruikt v a n a f 2(1857), nr. 1(3 jan.).

bestaan, de KNNP, die echter m aar w e in ig en de laatste

• relaties In 1843 had J.J. Romen gedurende zes m aan­

tijd in het geheel niets m eer v an zich deed horen”. In

den een w ekelijks versch ijnen d blad uitgegeven, het

het Jaarverslag van de NNP over de periode ju n i 1954 -

Nieuws- en advertentieblad voor de stad en het arrondis­

ju n i 1955 w erd gezegd dat de KNU (Katholieke N ieuw s­

sem ent Roermond. Het voornem en om h et blad tot een

blad Uitgevers) zich had aangediend als opvolgster van

m eer algem een politiekw eekblad te m aken, is niet u it­

de Katholieke Nederlandse N ieuw sbladpers, “die gedu­

gevoerd. W el verscheen als een voortzettin g in v er­

rende enige tijd geen blijken van activiteit m eer had

kleinde vorm h et Roermonds markt- en aankondigings-

gegeven”.

blad.7 V an deze tw ee bladen zijn als lokale weekbladen

(2) Tijdens de Collegiale Dag v an Katholieke N ieuw s­

geen afzonderlijke beschrijvin gen in de BKNP opgeno­

bladuitgevers op 9 nov. 1953 w e rd de Katholieke Neder­

m en

landse N ieuw sblad Pers (KNNP) officieel opgericht. In

- Sam engegaan m et de Nieuwe koerier en voortgezet

de ontwerp-statuten, gevoegd bij 1(1953), nr. 9(okt.),

als de Nieuwe koerier - Maas- en Roerbode9.

w erd het doel van de veren iging, “w erken d op katholie­

• literatuur M. Smeets, ‘De levensloop v a n onze krant’,

ke grond slag” als v o lg t om schreven: “de bevordering

in: Maas- en Roerbode, ja n u a ri 1956, ju b ileum n r. t.g.v.

van de belangen der R.K. N ieuw sblad-uitgevers in het

het 100-jarig bestaan van de krant

algem een en in het bijzonder het bevorderen der gees­

• autopsie V olledig

telijke en stoffelijke belangen der aangesloten leden,

-

een en ander in al o f niet federatieve sam enw erking

• typering Katholieke courant voor Roerm ond en

m et andere groepen en instellingen” .

om geving. In de prospectus u it 1855 w e rd gezegd, dat

GA Roermond

het blad “betrekkelijk godsdienst en staatkunde een beknopt overzigt [zal] leveren v a n de m erkw aardigste

I37

gebeurtenissen, die in den loop der w e e k zijn voorge­

M aas- e n R oerbode 1855-1904

vallen; de besluiten der Staten Generaal en der Provin­

*jaren [1855, prospectus(1o dec.)]1

ciale Staten van ons Hertogdom mededeelen, en de

- 1856, nr. 1(5 jan .)2- 49(1904), nr. 111(29 sept.)

lezers m et de uitvindingen, verordeningen enz., w elke

* ondertitel N ieuw sblad ~ 1856, nr. 12(22 maart) -

voor koophandel, nijverheid o f landbouw eenig belang

14(1869), nr. 26(26 juni)

opleveren, bekend m aken” . De u itgever hoopte dat hij

- N ieuws- en advertentieblad3

14(1869), nr. 27(3juli)

in de behoefte kon voorzien v a n hen “die niet in de gele­

- 44(1899), nr. 139(9 dec.)

genheid zijn, van [sic] een dagelijks versch ijnen d blad

* uitgever J.J. Romen; v a n a f 1866 Firm a J.J. Romen;

te lezen en toch m et reden w enschen, m et de m erk­

v a n a f 6 m ei 1876 Firm a J.J. Romen en Zonen4

w aard igste gebeurtenissen van den tijd n iet geheel

* plaats Roermond

onbekend te b lijven ” . (geciteerd naar Smeets in h et ju b i­

•frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1856-32(1887)

leu m n u m m er van de Maas- en Roerbode, ja n . 1956).

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

Toen de Maas- en Roerbode w erd om gezet in een dag­

33(1888) - 44(1899) , nr. 139(9 dec.)

blad, w erd over de strekking v an het blad geschreven:

zesm aal per w e e k (niet op zondag)5

44(1899), nr.

“W ij zu llen in ons Dagblad in h oofdzaak datgene

140(11 dec.) - 46( 1901), nr. 147(1 juli)

bespreken en vergaren, w a t kan geacht w orden den

driem aal per w e e k (maandag, w o en sd ag en zaterdag)6

Katholiek, den Lim burger, den Staats- en W ereldbur­

~ 46(1901), nr. 148(2juli) - 49(1904)

ger w e ze n lijk belang in te boezem en (...) Het Katholieke

•form aat C ~ 1856 - 14(1869), nr. 26(26juni); D ~

Lim burg en de Lim burgers zu llen in de eerste plaats in

14(1869), nr. 27(3 ju li) - 22(1877); E ~ 23(1878) - 28(1883);

ons D agblad h u n belangen behartigd en verdedigd v in ­

D ~ 29(1884) - 44(1899), nr. 139(9 dec.); C

44(1899), nr.

den, m et bezadigdheid en kracht” . Het nieu w e dagblad

140(11 dec.) - 46(1901), nr. 147(1 juli); D ~ 46(1901), nr.

w ild e “een specifiek Lim burgsche kleur, een Lim-

148(2juli) - 49(1904)

bu rgsch cachet hebben”.

157

138. Maas- en Roerbode

• noten

n iet het tegenovergestelde: “En w e l in h oofdzaak op

(1) De prospectus kon niet in autopsie w orden geno­

grond v a n de overw eging, dat de courantuitgave bij de

men, m aar er w ord t u it geciteerd door Smeets.

Roerm ondsche Stoomdrukkerij m eer dan bij de Firma

(2) De num m ers 1 tot en m et 11 verschenen onder de

J.J. Romen en Zonen hoofdtak v a n haar b e d rijf is” .

titel Nieuwsblad van de stad en het distrikt Roermond. N um m er 12 v a n 22 m aart w a s het eerste num m er onder de titel Maas- en Roerbode.

138

(3) De toevoeging in de ondertitel van “advertentie­

M aas- en R oerbode 1945-1971

blad” w a s een gevolg v an de afsch affin g van het zegel

•jaren 1(1945), nr. 1(15 jan.) - 1971, ongen.(30 sept.)

op de dagbladen en advertentiën. In het n u m m er van

• ondertitel Dagblad voor M idden-Limburg

26ju n i 1869 w o rd t gezegd, dat m et in gan g v a n h et v o l­

nr. 107(22 mei) - 1971, ongen.(19 aug.)

gende num m er het form aat v a n de krant “zeer aanm er­

• uitgever NV Courant de N ieuw e Koerier Maas- en

1(1945 ),

kelijk” z a l w orden uitgebreid en het van rijksw ege op

Roerbode1

elke advertentie geheven zegelrech t van 35 cent vervalt.

- V a n a f m aart 1945 w erkte de Maas- en Roerbode m et

A lleen de ‘insertiekosten’ voor de advertenties w orden

het Limburgsch dagblad en v a n a f april 1945 m et het

voortaan in rekening gebracht, w aardoor iedereen in staat is “ten gerieve v a n zijn handel, b e d rijf enz. aan­

Dagblad voor Noord-Limburg sam en in de Lim burgia Pers.2

kondigingen te doen”.

- In 1945 w e rd de krant aanvankelijk gedrukt te Hel­

(4) M et in ga n g van 1 ju li 1899 w e rd de drukkerij en de

m ond bij NV Boekdrukkerij Helmond, deels ookbij het

krant verkocht aan G.J. Beckers en H.J.W.F. Versterren.

Limburgsch dagblad te Heerlen en v a n a f 22 m ei w eer in

(5) Op 5 dec. 1899 w e rd door de uitgevers als “een St.

Roermond in de eigen drukkerij.3

N icolaas-verrassing” aan de lezers m eegedeeld dat het

- In de zom er v a n 1971 w erd de Maas- en Roerbode

blad v a n a f 11 december als dagblad zou gaan v ersch ij­

opgenom en in het Audet-concern.4

nen. Overigens zo u h et form aat v an het blad kleiner

- De Maas- en Roerbode w erkte m et andere bladen

w orden; “het nieu w e Dagblad z a l echter groot genoeg

sam en in de ZuidOost-Pers en in de Pers Unie.5

zijn , om v a n h et belangrijke dagelijksche n ieu w s een

• plaats W eert ~ 1(1945), nr. 1(15 jan.) - nr. 106(21 mei)

volled ig overzicht te geven. Im m ers, w an n eer de lezer

en Heerlen ~ 1(1945), nr. 46(8 maart) - nr. 106(21 m ei)3

onzer groote dagbladen eens w il nagaan, hoeveel er

- Roerm ond ~ 1(1945), nr. 107(22 mei) - 1971

v a n de hem daarin aangeboden lectuur overblijft als

- Bijkantoren te Echt en W eert

hij m et zo rg het k a f van het koren scheidt, dan z a l hij

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

toegeven dat de m eeste dagbladen geru st w a t kleiner

•form aat D ~ 1(1945), nr. 1(15 jan.) - nr. 176(10 aug.);

konden zijn , zonder dat de lezers erbij zouden verlie­

w isselen d D- en E-formaat

z e n ”. De krant b le e f ookverschijn en als anderdaagse

2(1946), nr. 184(9 aug.); E ~ 2(1946), nr. 185(10 aug.) -

courant.

1971

(6) In ‘Een zw an e n za n g’ in het n u m m er van 1ju li 1901

• omvang VI

1(1945), nr. 177(11 aug.) -

m oeten de u itgevers berichten dat de poging “om de

• redactie 1945 J. Oijen, m edew erker

dagelijksch verschijnende Katholieke courant te

1945 J. v.d. Velden

m aken tot een volksblad” is m islukt. “Op de dorpen

1945-{1946} A. Schreurs, red. (verm eld tot en m et 31 dec.

bleek de leeslu st zoo zw ak, dat m aar enkelen naar dit

1946 )

goedkoope m iddel grepen om dien lu st te bevredigen” .

1945-{1946} G. Sillen, red. (verm eld tot en m et 31 dec.

En ook de lezers te Roerm ond stelden teleur: de h elft

1946 )

der abonnees n am h et dagblad; de h elft b le e f het doen

1945-{1946} A. Tilken, red. (verm eld tot en m et 31 dec.

m et de anderdaagse editie.

1946 )

(7) V gl. Maas- en Roerbode, jan u a ri 1956, jubileum nr.

1945-1952 H. Bresser, hoofdred. (tot en m et 27 april 1945

t.g.v. het 100-jarig bestaan van de krant.

onder h et pseudoniem v an J. de Haas)

(8) V gl. P.A.M. Geurts, ‘Enkele m inder bekende Lim ­

1945-1964 C.M. Dosker, dir. (tot en m et 27 april 1945

b u rgse vrienden v a n Jozef Albert A lb erd in gk T h ijm ’,

onder h et pseudoniem v an C. v.d. Berg)

in: Publications de la SociétéH istorique dans leLim-

1945-1970 E.J. H oogenstraaten, chef-red. (van af 1952

bourg, 126(1990), p. 159, nt. 20

hoofdred.)

(9) In het laatste nu m m er van 29 sept. 1904 w ord t

{1946} J. de V alk, red. (verm eld tot en m et 31 dec. 1946)

gezegd, dat m et in gan g van 1 okt. de Maas- en Roerbode

1964-1971 A.I.M. Thom assen, dir.

in eigendom overgaat aan de Roerm ondsche Stoom­

1971 N. Bergkam p, hoofdred.

drukkerij en veren igd m et de Nieuwe koerier gaat v er­

• speciale nummers Januari 1956: ‘Maas- en Roerbode

schijnen. Het is gekom en tot verkoop v a n de Maas- en

100 ja a r’, 8 p.

Roerbode aan de Roerm ondsche Stoomdrukkerij en

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g verspron g

138. Maas- en Roerbode

158

van 12(1956), nr. 11(13 jan.) naar 101(1956), nr. 12(14jan.).

1945 m eldt in ‘Bij een m ijlpaal’ : “En nu zitten w e w eer

Daarmee w erd verw ezen naar het begin jaar 1856 van

in een vertrouw de om geving. W e luisteren naar het

de Maas- en Roerbode, voorloper v a n de Nieuwe koerier

regelm atig getik v an de zetm achines, een geluid dat w e

Maas- en Roerbode. Na 116(1971), nr. 26(1 febr.) w erd er

in jaren niet m eer hoorden”.

geen jaargan g- en afleveringsn um m ering m eer

(4) V gl. de Journalist, 22(1971), nr. 15/16(1 aug.), p. 12 en

gebruikt.

nr. 17(1 sept.), p. 16.

- V an af10 sept. 1955 verscheen w ekelijks op zaterdag

(5) V oor de Zuid-Oost-Pers, zie de besch rijvin g v a n het

de b ijlage Interm ezzo.6In 1969 verdw een deze bijlage,

Brabants dagblad, noot 4 en voor de Pers U nie de

nadat er eerst nog enkele pagin a’s opgenom en w aren

b esch rijvin g v an het Binnenhof, noot 3.

m et in de regelkop de aanduiding ‘Interm ezzo’. V a n a f

(6) Over Interm ezzo w e rd in de krant gezegd, dat het

21 aug. 1971 w e rd zaterdags als b ijlage Weekend aan de

“beurtelings ontspannende o f ontw ikkelende afleiding

krant toegevoegd, w aarin , zoals tw ee dagen eerder w a s

voor het w eekend” zo u b rengen als een “adem pauze (...)

geschreven, “u een aantal reportages en achtergrond­

tu ssen de in spanningen van tw ee w eken w erken en

artikels aantreft. Ook zijn in deze bijlage de langbeloof-

ook afleiding tussen tw ee w eken v aa k h ard n ieuw s van

de denksporten (dammen, bridge, schaken, puzzel)

onze dagelijkse krant” . De b ijlage zou b rengen een kort

opgenom en”.

verhaal, “en een zo groot m ogelijke hoeveelheid varia

• relaties Voortzetting v a n de Nieuwe koerier - M aas­

op elk gebied, zoals m uziek, literatuur, kunst, hum or

en Roerbode7

enz.” Bovendien zou aandacht besteed w ord en aan

- Sam engegaan m et de Nieuwe Limburger en voort­

technisch nieuw s, aan denksport (schaken, dam men,

gezet als de Limburger8

bridgen en kruisjassen) en ‘V rou w en k ran s’ en een kin ­

• autopsie V olledig, m.u.v. 1945, nrs. 9, 12-14, 16-23,

derrubriek bevatten.

25-39

(7) Omdat Roerm ond nog door de D uitsers b ezet w as,

- NPM ~ 1945, nr. 1

begon de krant v an u it W eert te verschijnen. In h et eer­

- SHC ~ 1945, nrs. 2-8, 10-11, 15 en 24

ste n u m m er van 15 jan . 1945 w e rd daarover geschre­

- GA Roermond ~ 1945, nr. 40 - 1971

ven: “Om direct n a de b evrijdin g van W eert in de directe

• typering Katholiek dagblad voor Roerm ond en om ge­

behoefte v an een publiciteitsm iddel te voorzien, nam

vin g. Toen in 1945 Roerm ond nog door de Duitsers

de heer J. v.d. Velden te W eert in overleg m et de over­

b ezet w as, begon de krant te verschijnen v an u it Weert.

heid het in itiatief tot het u itgeven v a n het blad Mede-

In het eerste nu m m er v a n 15 ja n u a ri 1945 w erd gezegd,

deelingen, typografisch verzorgd door de Fa. Douven-

dat krachten en arbeid gew ijd zu llen w orden “aan de

W eegels. Binnen het raam v an h et Persbesluit versch e­

belangen v a n ons katholiek Geloof, v an ons dierbaar

nen deze Mededeelingen als officieel orgaan der

Lim burg en daarm ede van heel ons geliefde vad er­

Gemeente W eert en bew ezen aan overheid en publiek

land” . Bij de terugkom st op 22 m ei 1945 in Roermond

gedurende den overgangstijd n aar m eer norm ale

w erd geschreven: “V erw ach t van ons (...) geen ‘pro­

om standigheden noodzakelijke en goede diensten” .

gram ’, m aar eisch w e l m et recht en rede, dat w ij open

(8) De sam en w erking gin g in op 20 aug. 1971. De M aas­

en onbevangen, principieel als katholiek en goed

en Roerbode van 19 aug. berichtte de lezers: “V a n a f m or­

Nederlander staan tegenover de enorm e v ragen en

gen gaat de Maas- en Roerbode sam en m et De Nieuwe

nooden van deze tijd”. In 1971 fuseerde de krant m et de

Limburger over op een nieu w e stijl, tot 1 oktober onder

Nieuwe Limburger u it M aastricht.

eigen naam, daarna onder één v la g ” . Het voortbestaan

• noten

als een zelfstan d ige Maas- en Roerbode w erd te k w ets­

(1) Voor de NV Courant de N ieuw e Koerier Maas- en

baar geoordeeld: “V oor de (...) kleine zelfstandigh eid

Roerbode, zie de besch rijvin g van Nieuwe koerier -

kom t nu een grote in de plaats. W an t binnen h et stevi­

Maas- en Roerbode, noot 1.

ge verband v a n A u d et en M idden-Limburg kunnen w ij

(2) V oor de Limburgia-Pers, zie de besch rijvin g van het

voortaan onze taak beter en onbezorgder vervu llen ” . De

Dagblad voor Noord-Limburg.

Limburger z a l een “m oderne krant” worden: “een krant

(3) In het ju b ileum n u m m er u it 1956 w ord t verhaald

voor het televisie-tijdperk. Geen ellenlange, saaie stuk­

dat v a n a f 15 jan . 1945 de Maas- en Roerbode te Helmond

ken, w a a r m oeilijk doorheen te kom en is, m aar op

w erd gedrukt en in m aart tevens te Heerlen: “Toen op 1

m aat gesneden, bondige teksten, die ‘z u in ig ’ geschre­

m aart 1945 ook het gebied ten Oosten v a n de M aas

v en zijn en de lezers op de kortste m anier proberen in

bevrijd w erd, m aakten verkeers- en andere m oeilijkhe­

te lichten”.

den het on m ogelijk om de in Helmond gedrukte uitga­ v e tijdig in deze streek te bezorgen. Daarom w e rd m et de w elw illen d e m edew erking v a n het Limburgsch dag­ blad te Heerlen voor dit deel v a n het verspreid in gsge­ bied een andere editie verzo rgd ”. De krant v an 22 m ei

159

139. de Maas en Waler nieuwsblad. In de volgen dejaren is het blad niet opge­

139

nomen; later w e l w eer, m aar zonder frequentie.

de M aas e n W a le r [1907^1939]

(4) Op 4 a ugu stu s 1902 w a s door o.a. kapelaan H.W.

•jaren [28(1907)^- [1939]2

Roes u it Deurne en J.H. V erm eulen, uitgever te Druten,

• ondertitel [Katholiek w eekblad voor Zuid-Gelderland

de NV Roomsch-Katholieke Maas- en W aalsche Cou-

en Noord-Brabant ~ 1913-1920]3

rant-en Boekdrukkerij opgericht. Het doel van de NV

• uitgever NV Stoomdrukkerij De M aas en W aler4,

w erd als v o lg t geform uleerd: “het u itgeven eener cou­

v a n a f okt. 1916 NV Electrische Drukkerij De M aas en

rant in Katholieken geest en h et exploiteeren eener

W aler

boekdrukkerij, m et alles w a t daarm ede in verband

• plaats Druten

staat” . In artikel 10 w e rd bepaald, dat de boekhouder-

•frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ {28(1907), nr. 29(20

directeur de inhoud van de courant bepaalt en regelt “binnen de grenzen door de Katholieke geloofs- en

juli)} tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

{36 (1915),

zedenleer aan gew ezen en m et onvoorw aardelijke onderw erping aan de uitspraken v a n het kerkelijk

nr. [1](1jan.)} - nr. 36(5 mei)

gezag”. A ls boekhouder-directeur w erd benoem d J.H.

w ekelijks ~ 36(1915), nr. 37(8 mei) - [1920]3 tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

[1921]3-

V erm eulen, die ongetw ijfeld h et recht van uitgifte van

{51(1931), nr. 79(21 okt.)}

de Maas- en Waalbode en de drukkerij te Druten m et de

[wekelijks ~ 1932-1939]3

inventaris en de voorraad van papier en drukw erken had ingebracht (vgl. Bijvoegsel v an de Nederlandsche

•form aat E • omvang V I ~ {36(1915)}; V

{37 (1916)}

staatscourant, 1902, nr. 197(23 aug.), NV-nr. 507). Enke­

• redactie [1911 M ax van Poll, hoofdred.]5

le jare n later w erd het recht v a n u itgifte van de M aas­

[{1917}-1927 H erm an Linnebank OSC, m edew erker]6

en Waalsche courant ook in de NV ingebracht (zie hier­

• bijzonderheden Tot en m et [1909] verscheen als kop­

onder, noot 9). N aast de officiële n aam van NV

blad de Neder-Betuwe7 en v a n a f [1910] tot en m et [1923]

Roomsch-Katholieke Maas- en W aalsche Courant- en

de Nieuwe Over-Betuwe (zie de afzonderlijke b esch rij­

Boekdrukkerij is in de titelkop v a n de krant ook de

ving). In de Pius-almanak van 1934 w orden als kopbla­

naam Drukkerij de M aas en W aler afgedrukt.

den verm eld: de Leeuwensche courant, het Appelternsch

(5) V gl. J.M.G.M. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-

nieuwsblad en het Dreumelsch nieuws- en advertentie­

pers (Nijmegen [1948]), p. 79).

blad.

(6) V gl. D. Snijders OSC, Herman Linnebank 1875-1927.

- V a n a f {1915} w a s h et voor de lezers van de Maas en

Zijn werk als criticus en Vlamingen-vriend, A ntw erpen

Waler m ogelijk zich te abonneren op een Geïllustreerd

1952. Verhandeling /Katholieke Vlaamsche Hogeschool­

zondagsblad. Het is niet bekend w elk e v a n de geïllu ­

uitbreiding, 4 6ejrg., nr. 6, verhan delin g 425.

streerde zondagsbladen het hier betreft.

(7) De Neder-Betuwe w a s een lokaal w eekblad, w aarvan

• relaties V oortzetting van de Maas- en Waalbode8 en

geen afzonderlijke besch rijvin g in de BKNP is opgeno­

ten dele van de Maas-en-Waalsche courant.9 De Maas-

m en. De titel is in S y tho ffs adresboek voor den Neder­

en-Waalsche courant w erd ookvoo rtgezet als de Nieu­

landschen boekhandel verm eld in de u itgaven 1904 tot

we Maas-en-Waalsche courant.10

en m et 1909. In het NPM is één aflevering aanw ezig:

• autopsie 28(1907), nr. 29(20 juli); 36(1915)-37(1916);

4(1907), nr. 207(6 april). De ondertitel lu id t aldaar:

40(1919), nr. 9(1 maart); 51(1931), nr. 79(21 okt.)

‘N ieuws- en advertentieblad voor Ackooij, Beesd,

-

NPM ~ 1907, nr. 29; 1919, nr. 9 en 1931, nr. 79

Buren, Enspijck, Gelderm alsen, Gellicum, Gorinchem,

-

Drukkerij de M aas en W aler, Druten ~ 1915-1916

Kuilenburg, Leerdam, M aurik, Rhenooy, Rumpt, Tiel,

• typering Katholiek n ieuw sblad voor het Land van

Varik, etc’.

M aas en W aal.

(8) De Maas- en Waalbode w a s een lokaal weekblad,

• noten

w aarvan geen afzonderlijke besch rijvin g in de BKNP is

(1) De titel is voor het eerst verm eld in de u itgave van

opgenom en. In het NPM zijn tw ee afleveringen

1907 v a n Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

bewaard: 1903, nr. 250(27 jun i) en 1904, nr. 325(3 dec.).

boekhandel.

Deze num m ers hebben de ondertitel ‘N ieuw s- en

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

advertentieblad voor M aas en W aal en aangrenzende

1939 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

streken’ en w erd en gedrukt te Druten in de Drukkerij

boekhandel.

Maas- en W aalbode. Blijkens de n u m m erin g m oet het

(3) Gegevens ontleend aan de betreffende afleveringen

blad m edio 1898 zijn begonnen te verschijnen. V olgens

v a n de Pius-almanak. In de Pius-almanak w o rd t v a n a f

M eerdervoort w erd het blad in 1899 gesticht door Jac.

1934 geen frequentie verm eld. In S y tho ffs adresboek

Verm eulen m et steun en m edew erking der geestelijk­

voor den Nederlandschen boekhandel is de titel alleen in

heid. (vgl. M. v a n M eerdervoort, H et bolwerk van den

1922 verm eld als tw eem aal per w e e k verschijnend

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 87).

140. de Maasbode (9) De Maas-en-Waalsche courant ([1887H1906]) en

160

haar voorlopers, Maas- en Waal's advertentieblad

140

([1880H1881]) en Maas- en Waal's nieuws- en adverten­

de M aasb ode 1868-1959

tieblad ([1882]-[1886]) w aren w ekelijks verschijnende

•jaren [1868, prospectus(sept.)]1

nieuwsbladen, w aarvan geen afzonderlijke b esch rij­

- 1868/69, nr. 1(1 okt.) - 73(1940/41), nr. 29666(4 febr.)2

v in gen in de BKNP zijn opgenom en. Deze nieu w sbla­ den w aren een u itgave van J.F. v a n Heereveld & Co te

- [7 7 (1945 ), nr. 29667(7 mei)]3- 91(1958/59), nr. 33319(31 maart)

Druten. (Vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse pers voor

• ondertitel Dagblad voor Nederland4

en na de afichaffingvan het dagbladzegel in 1869 (Assen

nr. 9718(15 dec.) - 72(1939/40) , nr. 29240(23 mei);

1969), p. 474 en NPM, m ap ‘de M aas-en-W aalsche cou­

73(1940/41), nr. 29565(3 dec.) - nr. 29666(4 febr.);

rant’). Op 7 okt. 1906 w erd in de aandeelhoudersverga­

78(1945/46), nr. 28828(20 nov.) - 91(1958/59)

dering v a n de NV Room sch-Katholieke Maas- en W aal­

• uitgever Eigenaren van de Maasbode w aren bij de

sche Courant- en Boekdrukkerij, w aa rvan G.W.M. Roes

oprichting v a n de krant: m gr. J. Bos, G.W. van Belle en

op dat ogenblik directeur w as, besloten tot een w ijz i­

J.W. Thom pson. In 1870 deed V an Belle zijn rechten als

41(1908/09),

gin g der statuten v a n de NV. De heren J.G. Sengers en

m ede-eigenaar over aan P.W. van de W eijer (vgl. Nieu-

P.A. v a n de Pol w erd en m ede-aandeelhouders en brach­

w en h u is, p. 140). Toen in volgende jaren Bos en V an de

ten in “het recht van u itgifte van het blad De Maas- en

W eijer u it het eigenaars-driem anschap traden, b leef

Waalsche Courant, u itgevers J.F. van Heereveld en Co

Thom pson als enige over.5 Op 26 februari 1887 w erd

(...) en de drukkerij m et gehele inventaris en voorraad

het b e d rijf om gezet in de NV De Courant de M aasbode,6

van papier- en drukw erken en de gestorte kasgelden” .

v a n a f 1955 NV de M aasbode.

De w ed u w e v a n Heereveld trouw de m et P.A. v an de Pol

- U itgever v a n de Maasbode w a s gedurende 29 ja a r

en daarm ee kw am ongetw ijfeld de zaa k v a n V an Hee­

G.W. v an Belle. A ls zodan ig w ord t zijn naam in de

reveld bij de NV (mededeling van R. Bosman, v raagge­

krant genoem d tot en m et 29(1896/97), nr. 6324(21

sprek 19 sept. 1986). Pas op 28 dec. 1907 w erd de konink­

sept.). Daarna fungeerde de Courant-en H andelsdruk­

lijke goedkeuring v a n de statu ten w ijzigin g verleend

kerij van de M aasbode als u itgever en als drukker.

en op 1 febr. 1908 w erd de akte geregistreerd (vgl. Akten

-

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

v an de W eijer te Utrecht, die in 1869 [bij N ieuw enhuis

van de Nederlandsche staatscourant, 1908, nr. 59(10

abusievelijk 1870] een nevenbedrijf te Rotterdam v e s­

maart), NV-nr. 219).

tigde, dat aanvankelijk V an de W eijer en V an Belle

(10) De Nieuwe Maas-en-Waalsche courant begon te v er­

heette. Na ru im tw ee m aanden verdw een per 5 sept.

schijnen op 2 m aart 1907. In het eerste nu m m er sch reef

1869 V an Belle u it de naam . Tot en m et 16(1883/84), nr.

de uitgever in ‘Een w oordje v o o ra f aan den goedgunsti-

2390(29 jun i) b le e f de krant gedrukt bij Stoomdrukkerij

Drukker v a n de Maasbode w a s v a n a f het begin P.W.

gen lezer’, dat h et nieuw e blad een voortzetting w il zijn

P.W. v a n de W eijer te Rotterdam, vervolgens bij de

van de Maas-en-Waalsche courant, w e lk blad “ru im ’n

Handelsdrukkerij v an de firm a V an Belle, V an Eyck en

kw art eeuw de Maas- en W alers op de banen der gew es­

Ernst. In 1890 w erd deze drukkerij door de NV De Cou­

telijke politiekzoo trouw den w e g w ees. (...) De overstel­

rant de M aasbode overgenom en en de statuten v a n de

pende chaos van n ieu w s w e rd steeds m et zo rg geschift

NV w erd en dientengevolge gew ijzigd .7 V a n a f

en het b elangrijkste en nuttigste m et oordeel er uit

23(1890/91), nr. 4301(1jan.) w ord t verm eld, dat de krant

gelezen, een eerste vereischte voor de degelijkheid van

is gedrukt bij de Courant- en Handelsdrukkerij van de

een weekblad; terw ijl zij door w ijz e bezadigdheid en

M aasbode.

hoofsche vorm en het v u u r van den strijd voor de nieu­

- Op 14 m ei 1940 w erd het M aasbode-gebouw door het

w ere sociaal politieke ideeën dat zoo d ikw ijls door te

bom bardem ent op Rotterdam vernield. Tot begin dec.

grooten ijver doet schrijnen en branden tot eene aange­

1940 w e rd de Maasbode bij de Nieuwe Rotterdamsche

nam e en w eldadige w arm te w is t te temperen. Het

courant gedrukt. Op 3 dec. 1940 kon de krant w e e r onder

gem is v a n z u lk eene Courant w erd dan ook reeds kort

“eigen dak” v a n de pers komen. Ook na de bevrijding

na haar verdw ijn en derm ate gevoeld, dat w ij v an v e r­

w e rd de krant tot novem ber 1952 bij de Nieuwe Rotter­

schillende zijden w erd en aangezocht, om haar door

damsche courant gedrukt (vgl. 85(1952/53), nr. 31362(5

een zooveel m ogelijk gelijkvorm ige te doen vervan ­

nov.), ‘N ieuw bouw -num m er’, p. 9).

gen”. De Nieuwe Maas-en-Waalsche courant, een uitga­

- In 1945 w ord t tot en m et 19 nov. in de titelkop v e r­

v e v a n J.F. van Heereveld & Co te Druten en Nijmegen,

meld: “U itgave v a n de M aasbode Stichting” . Hierover

h eeft verm oedelijk slechts korte tijd bestaan. In het

w e rd in nr. 29674 (16 mei) bericht: “ Door de vroegere

NPM zijn aanw ezig: 1(1907/08), nr. 1(2 maart) en nr.

leiding van de Maasbode is onm iddellijk na de b evrij­

3(16 maart).

din g v a n onze stad een stichting opgericht, w elk e de w ederoprichting v an de Maasbode ten doel heeft” . • plaats Rotterdam

l6l

14o. de Maasbode

•frequentie w ekelijks (donderdag) œ 1868/69, nr.

m entair red. v a n a f 1910) en Louis M. W eterings (red.

1(1 okt.) - nr. 4o(24juni)

Am sterdam )

driem aal per w e e k (zondag, dinsdag en donderdag) œ

A ls bestuursleden v an de M aasbode-Stichting w orden

1868/69, nr. 41(1 ju li) - l6(l88s/84), nr. 2S9o(29 juni)

v a n a f 15 m ei tot en m et 20 ju n i 1945 verm eld:

vierm aal per w e e k (zondag, dinsdag, donderdag en

m r. W.F.C. Baars, Henri Kuijpers en J.C.F. M argry

zaterdag) œ i 6(i 88s /84), nr. 2S9l(l ju li) - nr. 2442

• speciale nummers 26(1893/94), nr. 5129(1 okt.): ‘Het z il­

(so sept.)

veren Jubilé van de M aasbode’. A ls bijvoegsel bij dit

vijfm a al per w e e k (niet op w o en sd ag en niet op zondag)

n um m er w e rd een facsim ile-uitgave van het eerste

œ 17(1884/85), nr. 244s(2 okt.) - nr. 2567^1 maart)

num m er u it 1868 gevoegd, w aa rin tevens de prospec­

zesm aal per w e e k 8 œ 17(1884/85), nr. 2568(1 april) -

tus u it 1868 w e rd afgedrukt.

4l(l9o8/o9), nr. 97So(27 dec.)

- 51(1918/19), nr. 15908(1 okt.): ‘Jubileum-num m er

dagelijks

4l(l9o8/o9), nr. 97Sl(29 dec.) - 7 s(l 9 4 o/ 4 l)

zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 7 7 (l945 ) -

1868-1918’, 14 p. - 53(1920/21), nr. 17602(1 juli), deels gew ijd aan het 12

9 l(l 958 /59 )

1/2-jarig bestaan v a n het ochtendblad

•form aat D œ 1868/69 - 18(1885/86), nr. 2794^1 dec.);

- 60(1927/28), nr. 22088(30 sept.), deels gew ijd aan het

E œ 18(1885/86), nr. 2795(1 jan.) - 7s(l94o/4l); D œ

zestigjarig bestaan v an de krant

{77 (1945 ), nr. 2967s(l5 mei)} - 79(1946/ 47 ), nr. 292s8(l8

- Bij 61(1928/29), nr. 22557(6 juli): ‘Extra N um m er’ ter

maart); E œ 79(1946/47), nr. 292S9(l9 maart) -

gelegenheid van het in gebruik nem en van tw ee nieu­

9 l(l 958 /59 )

w e rotatiepersen

• omvang I œ 1868; V œ 1869; V I œ l87o-l959 (m.u.v. V

- 85(1952/53), nr. 31362(5 nov.): ‘N ieuw bouw -num m er

in l 945 )

van de M aasbode-pers’, t.g.v. de opening v an de nieuw e

• redactie [1868-1889 m gr. J. Bos, hoofdred.]9

drukkerij v a n de Maasbode, 16 p.

[1868-1897 J.W. Thom pson, red., later hoofdred.-dir.]“

- 91(1958/59), nr. 33168(1 okt.): ‘A dem pau ze’, t.g.v. het

[1878-1912 rector M.A. Thom pson, red., v a n a f 1897

90-jarig bestaan van de Maasbode, 24 p.

hoofdred.]ll

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

[l884-l9o5 Jac. P. van Term (begonnen als leerling-

gebruikt v a n a f h et begin v an de tw eedejaargang:

volontair, opgeklom m en tot eerste red. en l9oo-l9os

2(1869/70), nr. 81(3 okt.). De n ie u w e ja arg an g begon

techn. en adm. leiding)]12

steeds rond 1 oktober. In 1945 verliep de afleverings-

[l9os]11-l94o Henri Kuijpers, dir.

n u m m erin g en igszin s chaotisch. In m ei 1945 v e r­

[l9os]-l955 Leo J.M. H azelzet (1912-ls en 1924-29 w aarn .

sprong de n u m m erin g van nr. 29673 v ia nr. 26978 naar

hoofdred.; l95o-l955 hoofdred.)lS

29987. In ju n i w erd en de 300 num m ers, die abusieve-

[1914-1924 N. v a n Reijsen pr., hoofdred.]14

lijk w are n overgeslagen, w eer in de n u m m erin g opge­

[l9 l 9 ]-l959 Johan Kuijpers (l9so-l94o adj. dir.; l94o-l955

nomen; n a nr. 30005(22 jun i) v o lgt nr. 29706(23 juni).

dir.; l955-l959 hoofdred.-dir.)l5

Na nr. 29750(15 aug.) w e rd de n u m m erin g m et 1000

l929-l94o, 1945-1948 m gr. dr. J. W itlox, hoofdred.

verm inderd; de krant v a n 17 aug. h eeft het nr. 28751.

[l94o-l94l H. Peeperkorn, hoofdred.]16

- V olgen s W itlox (p. 239) kreeg de Maasbode n a het

1945 (verm eld tot en m et 2o juni) F. W essels, ch e f der

verschijnen v an de prospectus aanstonds 200 abon­

red.

nees. In de tweede w e e k v a n zijn bestaan zou h et aantal

l948-l95o prof. dr. S. T esser OP, hoofdred.

zijn gebracht op 800 en in de derde w e e k op 1500. Op 14

[1955-1959 L.B.M. W üst, adj.-hoofdred.]1S

jan u a ri 1869 berichtte de krant echter: “V an het tweede

In de speciale num m ers en de geciteerde literatuur

kwartaal, dat op 1000 exem plaren getrokken wordt,

w orden als redacteuren en m edew erkers vermeld:

zijn n og eenige exem plaren over”. Een w e e k later w erd

M.J. van de Biggelaar (red. Am sterdam ), S. Bruijsten,

dit bericht herhaald, “om dat in som m ige ex. van het

V in cen t Cleerdin, prof.dr. J.H.C. Creyghton SJ (19S6-

vorige nu m m er een fou t [verm elding van 100 i.p.v.

194o), F. Duynstee (politiek red. v a n a f 1945), C. de Groot

1000] geslopen w a s ”.

(1926-1941), pater H yacinth H erm ans OP (l9o6-l94o),

- In 1870 en 1871 verschenen in verband m et de Frans-

A lbert van der Kallen, A lbert Leo (parlem entair red.),

Duitse oorlog en het Eerste Vaticaanse Concilie b ulle­

C.A. Leyen (vanaf 1898 red.; v a n a f 1917 stadsred. Den

tins op de dagen dat de Maasbode niet uitkw am . Deze

Haag), m r. B. Oldenkott (m edewerker v a n a f 1868), M ax

bulletins zijn genum m erd: nr. 1(19 ju li 1870) tot en m et

v a n Poll (corrector, verslaggever-red., red. buitenland),

nr. 97(4 m aart 1871). In dit laatste bulletin w erd

J. Schuurs (tot 1924 red.), H.N. Sm its (l9l7-l92o), mr.

beloofd: “dat w ij telkens als de tijdsom standigheden

L.H.J. Sm its (tot en m et 19SS red. Limburg), H enri Thijs-

het vorderen, tot dergelijke u itgave zullen bereid zijn

sen (l89o-l89s), L.G. van der V elden-Vygh (medew.

en in elk geval geene opofferingen zu llen ontzien om

rubr. letterkunde), L.G.J. V erberne (1917 red. A m ster­

onze lezers volkom en op de hoogte te houden v a n even-

dam), Bernard Verhoeven, m r. T. V ersch u u r (parle-

tuëele belangrijke gebeurtenissen, in zonderheid van

140. de Maasbode

162

alles w a t te Rome en in Frankrijk te verw achten, te

verschijnt, z a l bijdragen tot eene ruim ere en diepere

vreezen is”. In de UB M aastricht zijn de bulletins, in

kennis onder onze Katholieken h ier te lande over Indië

één band sam engebonden, a anw ezig.

en de Indische vraagstu kken ” . De b ijlage zou onder

- V a n a f 40(1907/08), nr. 9580(5 juli) tot en m et

redactie staan v an de vroegere Indische correspondent,

42(1909/10), nr. 10428(12 febr.) verscheen als zaterdag-

ir. L.J.M. Feber.

b ijlage bij de krant Zondagsbladvoor kunst, letteren en

- V a n a f 17 febr. 1924 verscheen de Zondagscourant. Zie

ontspanning. In het eerste num m er v a n h et Zondags­

de afzonderlijke beschrijving.

blad w e rd gezegd: “En zoo z a l dan van heden a f een spe­

- In novem ber 1929 begon de Maasbode m et een propa-

ciaal w ekelijksch blad tot een vaste kroniek groeien van

ganda-actie, ‘Een kruistocht voor de M aasbode’, om de

hetgeen in kunst- en letterw ereld geschiedt” . Het cultu­

krant “definitief op de plaats te b rengen onder de

reel b ijvoegsel diende ook ter stim ulering. Bij de intro­

N ederlandsche groote dagbladen” . In 62(1929/30), nr.

ductie van het blad w erd n am elijk geconstateerd: “Het

22789(19 nov.) w ord t gezegd, dat er geprobeerd z a l w o r­

kan niet ontkend w orden, dat de geestdrift voor kun st

den om een grotere oplage te krijgen, m aar “w e gaan

en literatuur, die een korte poos onder de Katholieken

niet populariseeren in den zin van vereenvoudigen en

is opgelaaid, w eer aanm erkelijk aan het afzw akken

vervlakken (...). A ls w e de m enigte zoeken, dan is het

gaat” . Dit Zondagsblad w e rd verm oedelijkvervan gen

om haar iets goeds te doen, om haar altijd w a t beters te

door h et Geïllustreerd zondagsblad van de Spaarnestad

geven, dan is het om die m enigte van de Nederlandsche

(zie de afzonderlijke beschrijving). In de UB Nijm egen

katholieken op te trekken n aar een levensvorm op alle

en in h et NPM is de aflevering v a n 19 febr. 1910 aan w e­

gebied, die ons trouw e v o lk w aa rd ig is” . Om het blad

z ig v an dit Geïllustreerd zondagsblad m et de n aam van

“voor de breedst-m ogelijke kringen aantrekkelijk te

de Maasbode in de titelkop.

m aken” w ord t niets prijgegeven v a n “de degelijke en

- V a n a f 22 december 1908 w erd gestart m et de uitgave

ernstige voorlich tin g en grondige b eschouw ingen der

van een ochtendeditie. Op 5 ju li 1908 w e rd in een hoofd­

versch ijnselen in deze zw are tijden”, m aar daarnaast

artikel ‘Het lang-verw achte’ de v ersch ijn in g v an de

z a l de krant ook m eer en m eer iets gegeven w orden van

ochtend-editie aangekondigd. Op 15 dec. w erd de aan­

w a t “een gezellig en onderhoudend huisvrien d hebben

kondiging herhaald en v a n a f dit nu m m er w erd in de

moet” . In het kader van de propaganda-actie w erd en de

ondertitel opgenomen: ‘m et ochtend- en avondeditie’.

stadsrubrieken voor Am sterdam , Den H aag en Rotter­

Het eerste ochtendnum m er w a s nr. 9724(22 dec.).Tot en

dam en de financiële rubrieken uitgebreid en de abon­

m et 4 febr. 1941 verscheen de krant voortaan tw eem aal

nem entsprijs w erd verlaagd.

per dag. Op zon dag verscheen echter alleen een och­

- V a n a f 31 oktober 1931 w erd voor de Am sterdam se

tend-, op m aandag slechts een avondeditie. In nr. 9730

abonnees een eigen A m sterd am se editie en een zon-

(27 dec. 1908) kon w orden bericht, dat toestem m ing

dagsbijlage, de Drie St. Andries-kruisen, uitgegeven. De

van de bissch op van Haarlem w a s verkregen om in de

Drie St. Andries-kruisen droeg als ondertitel ‘Katholiek

nacht voorafgaande aan de zon- en feestdagen “eenige

w eekblad voor het dekenaat A m sterd am ’ en bevatte de

u ren te w erken aan het u it te geven Ochtendblad” . Bin­

A m sterdam se kerkberichten, n ieu w s u it katholiek

nen katholieke k rin g w a s er ook verzet tegen de uitgave

A m sterd am en stichtelijke- en ontspanningslectuur.

van de ochtendeditie, w elk e als een te grote concurren­

In h et Gem eentearchief A m sterd am zijn aanw ezig: de

tie w e rd beschouw d voor de provinciale katholieke

jaa rga n gen 1932-1940.

pers. V gl. Één algemeen katholiek ochtendblad. Toege­

- Na de inval van de Duitsers op 10 m ei 1940 kon de

licht door een r.k. jo u rn alist. A m sterd am 1908, 10 p.

Maasbode op de avond van 10 m ei n og norm aal v e r­

- A ls kopblad v a n de Maasbode verscheen het Nieuwe

schijnen. Op 11 m ei kw am ’s ochtends een nooduitgave

dagblad, w e lk b la d op zijn b eurt een aantal kopbladen

(nr. 29236) van de persen, gedrukt bij de Nieuwe Rotter-

u itgaf. Zie de afzonderlijke b esch rijvin g v an het Nieu­

damsche courant. Het volgende num m er (nr. 29237)

we dagblad.

verscheen op 21 mei.

- In m ei 1921 verscheen ‘Proefnum m er 1’ v a n Indische

- In 1945 verscheen als ochtendeditie: deMaasbode-

editie v a n de Maasbode (aanw ezig in: NPM). Daarna

bulletin, voortgezet als het Beurs-bulletin. De Maasbo-

w erden in elk geval tw ee num m ers van deze Indische

de-bulletin verscheen m et de ondertitel ‘Handel-Finan-

editie gepubliceerd: nr. 1 als b ijlage bij 53(1920/21), nr.

ciën-Scheepvaart-Industrie’ v a n a f 1(1945/46), nr. 1(1

17589(24juni) en nr. 2 bij nr. 17657(3 aug.). Bij de intro­

aug.) tot en m et nr. 88(30 nov.). V a n a f nr. 89(1 dec.) tot

ductie van het eerste nu m m er w erd gezegd: “Het ter­

en m et 2(1946/47), nr. 501(28 ju n i 1947) luidde de titel

rein, dat de Indische Editie zich voor hare w erk za am ­

het Beurs-bulletin m et de ondertitel ‘Nooduitgave van

heid zie t aan gew ezen (...) om vat, in één woord, alle

de M aasbode’. Het num m er v a n 28 ju n i 1947 bevat het

zaken gelegen op koloniaal gebied. (...) W ij vertrouw en,

bericht dat de u itgave v a n h et bulletin w e rd gestaakt.17

dat de u itgifte onzer Indische Editie, die voorloopig één

- V a n a f 89(1956/57), nr. 32698(16 maart) verscheen als

m aal per tw ee m aanden, dus in totaal zes m aal ’s jaa rs

zaterdagbijlage W eek uit, week i n - week in, week uit.

163

140. de Maasbode

- Tijdens het bom bardem ent v an Rotterdam in 1940

• typering Landelijk katholiek dagblad. De Maasbode

w e rd het M aasbode-gebouw (en -archief) geheel vern ie­

begon in 1868 te versch ijnen als w eekblad dat zich m et

tigd. Het arch ief van M.A. Thom pson kon n a de Tweede

nam e richtte tegen het liberale, anti-katholieke Zon­

W ereldoorlog n og door L.J. Rogier w orden ingezien,

dagsblad. Het in itiatief tot oprichting v a n het blad gin g

m aar is n a 1952 m ogelijk vernietigd (vgl. Rogier, ‘Op- en

u it van de krin g rondom dejezuïetenpater Erftemeijer.

n eergan g’. p. 325, noot 1).

Tengevolge v an de afsch affin g van het dagbladzegel op

• relaties In de zaterdagkrant v an de Maasbode w erd

1ju li 1869 kon de krant driem aal per w e e k uitkom en. A l

m et in gan g van 85(1952/53), nr. 31489(4 april) h et blad

spoedig w en ste de Maasbode als dagblad te gaan v e r­

Karakter opgenom en onder de titel ‘M ensen v a n m or­

schijnen, m aar de redactie v a n de Tijd had voldoende

gen. W ereld in w ord in g’.

invloed bij de bisschoppen om gedaan te krijgen dat

-

dezen aan de Rotterdamse concurrent geen toestem ­

Opgegaan in de Tijd18

• literatuur B. K ruitw agen OFM, ‘Het eerste num m er

m in g gaven om dagblad te w orden. De nieuw e b is­

v a n de Maasbode', in: de Maasbode, 65(1932/33), nr.

schop v an Haarlem , m gr. C.J.N. Bottemanne, had in

25000(24juni 1933), p. 1-2

1884 niet lan ger b ezw aren daartegen en v a n a f 1 april

-

1885 kon de Maasbode als dagblad gaan verschjnen.

Hyacinth Herm ans, ‘V ijf en tw in tig ja a r ochtend­

blad ’, in: de Maasbode, 66(1933/34), nr. 25322(31 dec.),

Onder de hoofdredactie van achtereenvolgens vader en

p. 5

zoon Thom pson w e rd de Maasbode het orgaan v an de

-

integralistische strom in g binnen de Nederlandse

M. v an Meerdervoort, H et bolwerk van den blinden

pionier (H ilversum 1936), p. 37-42, 52-56

Katholieke Kerk. In v ergelijk in g m et de Tijd bevatte de

-

Maasbode m eer h andelsnieuw s. De positie v a n de

J.H.J.M. W itlox, ‘ DeMaasbode: stichting en uitgroei

tot dagblad’, in: W itlox, Varia historica (’s-Hertogen-

Maasbode w a s in 1929 zo sterk gew orden en die v a n de

bosch 1936), p. 232-254

Tijd zo zw ak , dat de Rotterdam se krant overw oog de

-

A m sterdam se collega over te nem en. Dit gin g niet ech­

L.J. Rogier en N. de Rooy, In vrijheid herboren. Katho­

liek Nederland 1853-1953 (’s-Gravenhage 1953), p. 304­

ter niet door. In 1932 w e rd de Tijd overgenom en door

308

het Spaarnestadbedrijf. In 1959 w aren uiteindelijk de

-

rollen om gedraaid. Nadat op 1 oktober 1958 nog een spe-

J.H.J.M. W itlox, De staatkundige emancipatie van

Nederlands katholieken 1848-1870. Derde deel van De

ciaalnum m er ‘A dem pau ze’ w a s uitgegeven ter gele­

Katholieke Staatspartij in haar oorsprong en ontwikke­

genheid v an het n egen tigjarig bestaan, g in g de M aas­

ling geschetst (Bussum 1969), p. 367-374; m et daarbij

bode per 1 april 1959 op in de Tijd.

correcties door L.J. Rogier en F. Pikkem aat-M eyer op

• noten

p. 450-451, en in de noten op p. 472-479

(1) Het origineel van deze prospectus kon niet in autop­

-

L.J. Rogier, ‘Op en neergang v a n h et in tegralism e’,

sie w orden genomen. Ze w erd echter opnieuw afge­

in: Archiefvoor de geschiedenis van de katholieke Kerk

d rukt op de achterzijde v an de fascim ile-uitgave van

in Nederland, 12(1970), p. 257-357, h ier p. 324-330

het eerste num m er, gevoegd bij h etju b ileu m n u m m er

-

Jan N ieuw enhuis, ‘De Maasbode: van w eekblad tot

ter gelegenheid v a n h et 25-jarig bestaan v a n de krant.

anderdaagse krant’, in: Rotterdams jaarboekje, 8ste

In de prospectus w ord t de doelstelling van de krant als

reeks, 2(1974), p. 184-195 en ‘De Maasbode: van ander­

v o lgt geform uleerd: “Zooveel m ogelijk zu llen w ij iede­

daagse krant tot dagblad (1869-1885)’, in: Ibidem, 8ste

re w e e k de algem eene katholieke b elangen en in zon ­

reeks, 4(1976), p. 124-145

derheid de belangen v a n h et kiesdistrikt Rotterdam

-

m et en zonder betrekking tot het Katholicism e bespre­

Jan N ieuw enhuis, Opgang en ondergang van een

krant: ‘de Maasbode' 1868-1959. Tekst van lezin g u itge­

ken, verder onze aandacht w ijd en aan de binnen- en

sproken op 23.1.1974, in: Collectie Nieuwenhuis (KDC),

buitenlandsche aangelegenheden en niet verzu im en te

nr. 183

w ijzen op h et onjuiste en d ikw ijls valsche, w aarop de

-

m oderne pers de gebeurtenissen besch ouw t en de fe i­

Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad. De

geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 20-25

ten voorstelt” . De overdruk van de prospectus ont­

-

breekt in het KB-exemplaar v an h etjubileum n um m er,

Hans V erm eulen, ‘“Ik b lijf de Maasbode trouw tot in

de dood!”. De m ythe van een fu sie ’, in: Jaarboek van het

m aar is w e l a an w ezig in het UBN-exemplaar.

Katholiek Documentatie Centrum, 18(1988), p. 213-229

(2) Op 4 februari 1941 w erd en de kantoren v a n de M aas­

-

bode door de Duitse ‘Sicherheitsdienst’ bin n en geval­

Hans V erm eulen, De Maasbode. De bewogen geschie­

denis van ‘De beste courant van Nederland', [Zwolle

len. De Maasbode m ocht niet langer verschijnen. Dit

1994 ], 432 p.

verbod w a s het gevolg van de artikelen, w elke, volgens

• autopsie V olledig, m .u.v. m ei 1945, nrs. 29667, 29669

de Duitsers, “einen illoyalen Character gegenüber der

en 29670

Besatzungsbehörde z u m A u sd ru ck gebracht haben

-

GA Rotterdam ~ 1868/69 - 1870/71 en 1945

un d ausserdem in versteckter Form eine pro-Englische

-

KB

1871/72-1959

Propaganda betrieben” (vgl. de Maasbode, 77(1945), nr. 29673(15 mei)).

140. de Maasbode

164

(3) V an het nu m m er van 7 mei, h et eerste num m er na

strijd over bijzondere katholieke vragen ofbelan gen

de bevrijding, kon het origineel niet in autopsie w o r­

(...) m en het gevoelen van de Bisschop van H aarlem

den genomen, m aar een facsim ile ervan w e rd opgeno­

[zal] v oorstaan” (vgl. Ibidem, 1955, nr. 194(6 okt.), NV-

m en in Uit de dagen der bevrijding. W at de Maasbode

nr. 1663).

toen te zeggen had, 20 p. (aanw ezig in NPM), w aa rin

(7) Bij de statu ten w ijzigin g op 27 nov. 1890 w e rd het

een aantal artikelen, “bevrijdingsartikelen in w a t ru i­

doel v an de vennootschap als v o lg t geformuleerd:

m en z in ”, u it de eerste tw ee m aaanden na de bevrijding

“1. het thans te Rotterdam verschijnende dagblad de

w erd en gebundeld. In het n u m m er v an 8 m ei w ord t in

Maasbode aan te koopen, te drukken en u it te geven (...);

het hoofdartikel ‘Leve de Geallieerden’ dank u itgespro­

2. het verder exploiteeren harer drukkerij ten bate der

ken aan achtereenvolgens “het groote Russische volk,

vennootschap, m its dit niet geschiede in strijd m et de

dat n a w on den te hebben opgelopen als geen andere

Katholieke b egin selen ” (vgl. Bijvoegsel tot de Neder­

natie overleefd zou hebben, n og de kracht vond tot een

landsche staatscourant, 1891, nr. 26(31 jan.), NV-nr. 32).

zoo gew eldige en succesvolle tegenactie, dat de w ereld

(8) Reeds v a n a f 1871 w a s ernaar gestreefd om dagelijks

haar adem inhield en de vijan d den zijn en verloor”, aan

te gaan verschijnen, m aar deze pogingen stieten her­

Engeland en aan Am erika. In het nu m m er van 8 m ei

h aaldelijk op v erzet van de bisschoppen (vgl. J. W itlox,

w ord t m eegedeeld dat tengevolge van de papier­

‘Een b rok M aasbode-historie’, in: ‘Extra-num m er’ van

schaarste de Maasbode gedurende enige tijd in bulle-

6ju li 1929, p. 1-2; J. W[itlox], ‘U it de p rilstejeu gd v a n de

tin-vorm m oet versch ijnen en dat er aan particulieren

M aasbode’, in: ‘N ieuw bouw -num m er’ van 5 nov. 1952,

geen exem plaren kunnen w orden geleverd. In deze

p. 17 en Hemels).

nooduitgave hoefde de krant slechts één w e e k te v er­

(9) A lgem een w ord t aangenom en, dat Bos in 1885 als

schijnen. V a n a f nr. 29673 (15 mei) is h et w oord ‘ Bulle-

hoofdredacteur is afgetreden. V olgen s N ieuw enhuis is

tin uitgave’ in de titelkop vervallen.

Bos echter tot 1889 aangebleven (vgl. N ieuw enhuis,

(4) W aaraan toegevoegd tot en m et 4 februari 1941:

p. 143 ).

“m et ochtend- en avondeditie” .

(10) J.W. Thom pson vervu ld e het redacteurschap naast

(5) V gl. V an M eerdervoort, p. 40. Aldaar w o rd t geen

hoofdredacteur Bos, w ien s taak hij overnam , toen deze

datum genoem d w aarop Bos en V an de W eijer u it het

zich als hoofdredacteur terugtrok. In de geschied­

eigenaars-driem anschap stapten. Verm oedelijk

sch rijvin g over de Maasbode w ord t door, m et nam e

gebeurde dit om streeks 1885. In de besprekingen over

W itlox, voorgesteld a lso f Thom pson v a n m eet a f aan

het dagelijks gaan verschijnen van de krant is tot in

hoofdredacteur w as.

1884 sprake van een veto van Bos tegenover Thom pson

(11) V olgen s Rogier, de Rooy (p. 306) w a s M.A. Thom p­

en V an de W eijer (Vgl. W itlox, De staatkundige emanci­

son reeds v a n a f 1878 op de redactie w erkzaam . In

patie, p. 374). V olgen s N ieuw enhuis (p. 140) daarente­

44(1911/12), nr. 11727(17 maart) kondigde Thom pson

gen w a s de band m et V an de W eijer al in de jaren

zijn vertrek als v o lg t aan: “Na veertien ja a r achtereen

zeven tig verbroken.

de Maasbode geredigeerd en geleid te hebben, en w e l in

(6) De oprichters v a n de NV w aren: J.W. Thom pson,

een richting, w elk e ik naar eerlijk in zich t de beste acht­

mr. B.M. Bahlm ann, J.A. van Rooy, P.J. W eebers en

te voor de Katholieke partij en de belangen v a n het

H.A.T. de Bouter. Het doel v a n het vennootschap w erd

gem eenschappelijke vaderland, m een ik, dat thans het

aldus geform uleerd: “h et aankoopen v an het thans in

oogenblik voor mij is aangebroken om het hoofdredac­

Rotterdam verschijnende dagblad De Maasbode en het

teurschap v an dit blad neer te leggen ”. Tegelijkertijd

u itgeven v a n deze courant in Katholieken geest tot v e r­

kondigde hij aan een n ieu w blad, Rome, te gaan u itge­

dediging en verspreid in g v an Katholieke beginselen op

v en om de leem te op te vullen, w elke, zoals hij schreef,

politiek gebied” (Vgl. Bijvoegsel tot de Nederlandsche

in het room se publicism e bij het neerleggen v an zijn

Staatscourant, 1887, nr. 127(2 juni), NV-nr. 63). In 1908

hoofdredacteurschap achterbleef: “Ikbedoel het princi-

w erd in de statuten v a n de NV vastgelegd, dat de hoofd­

pieele, volledige en actueele verw eer tegen de m oderne

redacteur r .k priester m oest zijn en dat hij deze functie

dw alingen, inzonderheid het m odernism e en het libe-

slechts kon aanvaarden n a m ach tigin g door de b is­

raal-katholicism e”. V an het blad Rome z a l in een van de

schop v a n H aarlem (vgl. Akten betreffendeNaamlooze

volgende BKNP-delen een b esch rijvin g w orden opge­

Vennootschappen. Bijvoegsel tot de Nederlandsche

nomen.

Staatscourant, 1908, nr. 258(3 nov.) NV-nr. 807). Bij de

(12) V gl. V an M eerdervoort.

statu ten w ijzigin g in 1934 w e rd bepaald, dat v an de

(13) V gl. V erm eulen, De Maasbode.

hoofdredactie steeds een r.k. priester lid zal zijn , “in het

(14) V gl. In m em oriam -artikel in 56(1923/24), nr.

bijzonder b elast m et de zaken, rakende geloof en z e ­

19412(4 juni).

den” (vgl. Ibidem, 1934, nr. 191(4 okt.), NV-nr. 1875). V an ­

(15) V gl. de Katholieke werkgever, 1964, p. 233.

a f 1955 hoeft er geen priester m eer te zijn opgenom en

(16) V gl. René Vos, N ietvoor publicatie. De legale

binnen de redactie. W el b le e f gehandhaafd, dat “bij

Nederlandse pers tijdens de Duitse bezetting (Am ster­ dam 1988), p. 511, nt. 20.

165 (17) In nr. 89(1 dec.) v an het Beurs-bulletin w erd gezegd:

143. Mark- en Dintelbode - RIOD

“Het zakenleven b ren gt in deze dagen groote m oeilijk­

• typering Katholiek illegaal blad v a n opiniërende

heden m et zich m ede en v e rg t op het gebied v a n finan­

aard. In ‘Ter in leid in g’ in het eerste num m er w ord t

ciën, economie, scheepvaart, industrie en handel een

herinnerd aan de Rotterdam se Maasbode, w e lk b la d op

ruim ere inform atie. Het is m eer dan ooit noodzakelijk,

last v an de Duitse autoriteiten w erd opgeheven: “Voor

dat dit n ieu w s op korten term ijn ter algem eene kennis

het Katholieke deel van ons v o lk is dit een groot gem is.

w ord e gebracht. Daarom nam en w ij reeds op 1 A u g u s­

W el bestaat nog het Katholieke blad De Tijd, m aar door

tus 1945 - als eerste courant in Nederland - het initia­

censuur en dw an g h eeft het nagenoeg geheel haar

tie f tot het u itgeven van ons Ochtend-Bulletin als voor­

K atholiek karakter verloren. W ij w ille n n u voorzien in

zie n in g in deze dringende behoefte, onze traditie in­

de leemte, die ontstaan is door het w egva llen van een

dachtig “ De M aasbode versaegt niet” .

zu iver Katholieke stem u it h et Nederlandse dagblad-

(18) In het hoofdartikel ‘N ieuw e w e g e n ’ in de

w ezen . N aast enkele richtlijnen voor de toekom st is

Maasbode, 91(1958/59), nr. 33302(11 maart) w e rd de

ons doel het geven v a n aan w ijzingen voor het heden.

sam en voeging als v o lg t toegelicht: “voor ogen stond

(...) O verleg en overeenstem m ing m et andere groepen

(...) de noodzaak om vóór alles v e ilig te stellen, dat

is m eer dan ooit noodzakelijk. W ij hebben gem eend

Nederland - en op de eerste plaats de katholieken van

enige artikelen beknopt te m oeten overnem en u it h et 2e

ons land - een gezaghebbend, aan geen belangengroep

n um m er v an C h risto fo o f.

gebonden voorlichtingsorgaan op landelijk niveau zou

• noten

behouden. A an beide zijden w erd de behoefte gevoeld

(1) V gl. W inkel.

om aan de groeiende concurrentie zo w el als aan de

(2) De titel v a n het blad w e rd veranderd, om dat m en

chronische stijgin g v a n de exploitatiekosten op doel­

represailles vreesde tegen de oud-redacteuren v a n het

treffender w ijz e het hoofd te bieden dan ieder op zich

Rotterdamse blad de Maasbode, w aarvan het v ersch ij­

zou kunnen” . Tot en m et 24 december 1965 b le e f de Tijd

nen door de Duitse autoriteiten w a s verboden.

versch ijnen onder de titel de Tijd - Maasbode. Deze titel b le e f voor de Rotterdam se editie gehandhaafd tot in 1972, d.w .z. tot het m om ent dat de pers, w aarop deze

142

editie w a s gedrukt u it Rotterdam n aar A m sterdam v e r­

M ailb e rich te n v a n h e t K a th o lie k In d isch P e rsage n t­

huisde. De NV De M aasbode b le e f bestaan m et als doel

sch ap 1927

“het drukken en uitgeven van dagbladen en periodie­

•jaren 1(1927), nr. 1(24 mei) - {nr. 3(7 juni)}

ken, w elk e u itgaven zu llen w orden geschreven in

• uitgever Katholiek Indisch Persagentschap

katholieke geest en tot verded igin g en verspreid in g der

• plaats ’s-Gravenhage

katholieke beginselen” (w ijzigin g v a n de statuten op

•frequentie w ekelijks

6 nov. 1959. V gl. A kten betreffendeNaamlooze Vennoot­

•form aat C ~ 1(1927), nr. 1(24 mei); B ~ 1(1927), nr. 2

schappen. Bijvoegsel van de Nederlandse Staatscourant,

(31 mei) - {nr. 3(7 juni)}

1959, nr. 236(4 dec.), NV-nr. 2812).

• omvang Ingeziene afln.: 4 p. • redactie 1927 Frans M eeuw sen

141 de M aasb ode 1943-1944

1927 Joh. Schnabel • bijzonderheden A bonnées v a n het Katholiek Indisch weekblad ontvingen de Mailberichten gratis.

•jaren 1943, dec. - 1944, m aart

• autopsie 1(1927), nr. 1(24 mei) - nr. 3(7 juni)

• ondertitel God en m ijn Recht

- UBL

• plaats [Arnhem/Nijmegen]1

• typering M ailberichten m et het n ieu w s u it Indië.

•frequentie m aandelijks • form aat B • redactie [1943-1944 Louis Fréquin]1

143

[1943 -1 9 4 4 W . Lagé]1

M ark- e n D in telb od e 1912-^917}

[1943-1944 Chr. Deuss]1

•jaren [1912, m aart]1- {11(1916/17), nr. 1110(25 nov.)}

• relaties Louis Fréquin had al v a n a f 1941 gestencilde

• ondertitel A lgem een nieuws-en advertentieblad voor

m ededelingen, berichten en artikelen uitgegeven, die

W est-Noord-Brabant

zonder titel verschenen.1

• uitgever Firm a M. Hopstaken

- Voortgezet als Katholiek kompas2

• plaats Oudenbosch

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

1945. Derde herz. d ru k ([Utrecht] 1989), p. 150, nr. 400

dag, gedateerd op zondag)

• autopsie 1943, dec. en extra nr.(Kerstmis); 1944,

•

m aart. V olgen s W in kel zijn er n iet m eer afleveringen

• omvang [VI]

verschenen.

form aat E

144 . Mededeelingen van de Katholieke Nederlandsche Dagbladpers

166

• bijzonderheden Kopblad v an de Oudenbossche cou­

• plaats ’s-Gravenhage ~ [1915^1917; H ilversum ~ 1918­

rant.

1920; Am sterdam ~ 1921

• autopsie 11(1916/17), nr. 1110(25 nov. 1917). De afleve­

•frequentie onregelm atig: 1915: 3 afln.; 1916: 4 afln.;

rin g is m eegebonden in de Oudenbossche courant.

1917: 2 afln.; 1918: 13 afln.; 1919: 7 afln.; 1920: 2 afln.; en

- Streekarchivariaat de M arkkant, depôt Oudenbosch

1921: 4 afln.

• typering Kopblad van de Oudenbossche courant voor

•form aat B

West-Noord-Brabant.

• omvang I

• noten

• redactie 1916-1917 mr. T.J. V ersch uu r

(1) V a n a f 16 m aart 1912 w ord t in de titelkop v a n de

1918-1920 C.M.J. Aleven

Oudenbossche courant verm eld: “Advertentiën, ter

1921 W . N ieuw enhuis

plaatsing opgegeven in de Oudenbossche Courant, w o r­

• bijzonderheden De afleveringen zijn doorlopend

den gratis geplaatst in de Mark- en Dintelbode en om ge­

genum m erd tot en m et nr. 31(12 m aart 1920). Daarna

keerd”.

zijn de Mededeelingen verm oedelijk n iet verschenen,

144

verscheen. In dat nu m m er w ord t m eldin g gem aakt

totdat op 1ja n u a ri 1921 n u m m er 1 van de nieu w e reeks van de m oeilijkheden die er binnen de veren igin g zijn

M ed e d ee lin g en v a n de K a th o lie k e N ed erlan d sch e

gew eest en die het versch ijnen van de m ededelingen

D agb lad p ers [1931H1940]

hebben vertraagd.

• bron Joan Hemels, De krant in bedrijf 75 ja a r samen­

• relaties V oortgezet als de Katholieke pers3

werking en samenleving (Baarn 1983), p. 85.

• autopsie V olledig

De Mededeelingen zijn een voortzetting v a n Diaria

- KDC

catholica (zie de afzonderlijke beschrijving). In 1931

• typering V erenigin gsblad v a n de katholiekejourna-

veranderde de R.K. V ereen iging van Directeuren van

listen. Het blad bevat verslagen der vergaderingen,

R.K. dagbladen haar n aam in Katholieke Nederland­

ledenlijsten, verenigings- en vakn ieu w s. Toen het blad

sche D agbladpers, V ereen iging v an Directeuren van

in 1921 m et een nieu w e reeks begon, w e rd het volgende

R.K. Dagbladen (KNDP). Verm oedelijk w erd op dat

gezegd “over den geest, w aa rin dit orgaan z a l w orden

ogenblik de naam v a n h et blad Diaria catholica veran ­

geleid” : “Ons orgaan m oet zijn des jou rn alisten krant,

derd in Mededeelingen van de Katholieke Nederlandsche

w aa rin ook de jo u rn alist in het openbaar spreken kan

Dagbladpers. In 1945 w erd de Katholieke Nederland­

over zijn e taak, zijn w erk, zijn e belangen.” De kolom ­

sche D agbladpers opnieuw opgericht, m aar n u niet

m en zu llen openstaan “voor ieder, die iets h eeft m ede

langer als organisatie van personen, die een directeurs-

te deelen, dat voor de taak v an d en jou rn alist in het

functie vervulden bij een katholiek dagblad, m aar als

algem een, en voor die van den Room schen jou rn alist

veren ig in g van katholieke dagbladondernem ingen. De

in het bijzonder, van b elan g kan zijn . U it den aard der

organisatie bleefvoortbestaan to tju li 1969. Er w erden

zaa k zullen h ier tal v a n belangen van m in o f m eer

circulaires verspreid onder de leden, achtereenvolgens

m ateriëelen aard ter sprake komen. Doch ons streven

getiteld KNDP Mededeeling (van af nr. 60(13 m ei 1947):

z a l ’t zijn, om nooit u it het oog te verliezen, dat het

KNDP Mededeling) en v a n a f 1953 Aan de leden. In totaal

beroep - w ij spreken hier liever v an de roeping - van

verschenen er 580 circulaires, die zijn bew aard in het

den R oom schenjourn alist eene geestelijke w aarde

Archiefvan de Vereniging De Katholieke Nederlandse

bezit, w aartegen geen salarisschalen en geen verhoo-

Dagbladpers (KDC), nrs. 24-47. Elke circulaire behan ­

gin gen v an m in im a en m axim a opw egen kunnen. De

delt één onderwerp. Onder in ven tarisn u m m er 48 is

Room sche jou rn alist, die zich n iet opw erken kan tot de

a an w ezig een klapper op de in de circulaires behandel­

lichtende hoogte, van w aa r hij de glanzende verten z ij­

de onderwerpen. V oor de na-oorlogse KNDP, zie: Joan

ner roeping ziet, is een b eklagen sw aardig m an, w an t

Hemels, De krant in bedrijf. 75ja a r samenwerking en

hij m ist in den v a a k teleurstellenden arbeid v an iede-

samenleving (Baarn 1983), p. 227-233.

ren dag die v o n k van geestdrift en bezieling, die ook het

• autopsie Niet in autopsie kunnen nemen.

m oeilijkste en m eest zorgelijke leven w aa rd m aakt om te w orden geleefd”.

145

• noten (1) M .i.v. 1918, nr. 10(5 jan.) ‘Nederl. Kath.’.

M ed e d ee lin g en v a n de N ed e rlan d sch e 1 K a th o lie k e

(2) In de statuten w e rd h et doel van de veren ig in g als

J o u rn a liste n -V e re e n igin g 1915-1921

vo lg t om schreven: “a) de verheffin g in geestelijk en

•jaren 1915, nr. 1(aug.) - 1921, n ieu w e reeks, nr. 4

m aatschappelijk opzicht van de Nederlandsche

(7 maart)

Room sch-Katholieke Pers in het algem een en v a n de

• uitgever Nederlandsche Roomsch-Katholieke Journa-

leden der vereen igin g in het bijzonder; b) h et beharti­

listen-Vereeniging2

gen der zedelijke en stoffelijke belangen v an de leden

l67

146. Meierijsche courant

en der algem eene vakbelangen; c) h et bevorderen van

het arrondissement Eindhoven (vgl. noot 3) als vertrek­

goede betrekkingen en v a n een kam eraadschappelij-

punt w e rd genom en. In 1928 verspron g d eja argan g­

ken geest onder de leden; d) het vertegenw oordigen

n u m m erin g v an de 70e n aar de 72e jaa rg a n g en w erd er

v a n de Nederlandsche Room sch-Katholieke Pers”. Bij

w eer geteld v a n a f 1857. V oor de 2 ejaargan g w erd de

h et definitief opstellen van de statuten w erd de aanvan­

a fleveringsn um m ering van de 1ejaargan g voortgezet.

kelijke naam v an N ederlandsche Katholieke Journalis-

- V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

ten-Vereeniging alsn og veranderd in Nederlandsche

- In 34(1892), nr. 1(1jan.) w ord t de abonnees m eege­

Room sch-Katholieke Jouurnalisten-Vereeniging (vgl.

deeld, dat zij tegen een verhoogde abonnem entsprijs

1919, nr. 28(s okt.), p. 176).

w ekelijks kunnen ontvangen: “een rijk Geïllustreerd

(s) In het eerste nu m m er v an de nieu w e reeks (ljan .

Zondagsblad, fraai v a n vorm , net van druk, degelijk

1921) w e rd gezegd: “W el niem and z a l bijzonder ingeno­

van inhoud en door zijn fabelachtigen prijs, door zijn

m en zijn m et den naam v a n ons orgaan. De naam

godsdienst noch zeden kw etsenden inhoud bestem d

“ M ededeelingen” h eeft tot eigenaardigheid, dat hij

om een vrien d des h uizes te w orden in ieder gezin, dat

ju is t niets mededeelt. W e schrijven n u een prijsvraag

p rijsstelt op ontw ikkeling en besch aving” . Im m ers in

u it voor den naam v an ons orgaan”.

“deze eeuw v an stoom en electriciteit” w e n st m en naast de zakelijke verm eld in g ook de aanschouw elijke voor­ stelling v a n hetgeen in de w ereld voorvalt. Het b etrof

146

hier on getw ijfeld het Geïllustreerd zondagsblad -

M eie rijsc h e 1 cou ran t 1857-1929

Nederlandsche illustratie (zie de afzonderlijke b esch rij­

•jaren [1857, prospectus(onged.) en proefblad(25

ving).

febr.)]2

• relaties Op 1ju li 1915 sam engegaan m et de Eindhoven-

-

1857, nr. 1(4 maart) - [ca. l862]s

sche courant; m.i.v. ja n . 1930 voortgezet als Eindhoven-

-

[l868]s -7s(l929), nr. so5(sl dec.)

sche en M eierijsche courant.8

• ondertitel Nieuws- en advertentieblad van het arron­

- Hierin opgenom en de Dommel- en Aabode (m.i.v. jan.

d issem ent Eindhoven œ 1857, nr. 1(4 maart) - {nr. 47

1921)

(l2 au g.)} - N ieuw s- en advertentieblad voor het arrondisse­

• literatuur F.J.M. v a n Puijenbroek, 125 Jaar VANPIEREmenten om de cultuur en om de krenten 1848-1973.

m ent Eindhoven4 œ {i s (i 87 i ), nr. 11(18 maart)} - 7s(l929)

Eindhoven 1973, 80 p.

• uitgever M.F. van Piere œ 1857 - [ca. 1859p

- J.M.P. van Oorschot, Eindhoven, een samenleving in

-

[T. van der Heyden œ ca. 1859 - ca. 1862p

verandering (Eindhoven 1982), p. 151 en p. 1083, nt. 421

-

M.F. v an Piere (vanaf S4(l892) M.F. v a n Piere en Co.)

• autopsie 1857, nr. 1(4 maart) - nr. 47(12 aug.); 1858, nr.

œ [l868]s - 57( 1915), nr. 78(28 juni)

87(2[=3] jan.) en nr. 88(10 jan.); 13(1871), nr. 11(18 maart)

-

- 18(1876), nr. 31(5 april), w aa rv an 1871-1873 en 1876

NV D rukkerij de M eierij5

57(1915), nr. 79(1 ju li) -

7 S(l929 )

onvolledig; 21(1879), nr. 44(31 mei); 25(1883), nr. 71(5

• plaats Eindhoven

sept.); 26(1884), 28(1886)73(1929), m .u.v. 1889 en 1893

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

- NPM ~ 1858, nrs. 87 en 88; 1879, nr. 44

dag)

- Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven ~ alle

1857, nr. 1(4 maart) - {nr. 47(12 aug.)}

w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag) œ {l858,

overigejaargan gen (op microfiches)

nr. 87(2jan.)} - 15(i87s)

• typering N ieuw sblad - v a n a f 1919 dagblad - voor

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

l6(l874)

- 41(1899), nr. 99(9 dec.)

Eindhoven en om geving. A an vankelijk n am de krant een neutraal standpunt in. In h et proefblad van 25 febr.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) œ

1857 w erd gezegd, dat tot de u itgave van het n ieu w s­

41(1899), nr. loo(l2 dec.) - 61(1919), nr. S7(29 maart)

blad is besloten “alleen om het nuttige m et h et aange­

zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 61(1919), nr. s8

nam e te verm engen, derhalve z a l geene plaats w orden

(1 april) - 79(1929)

vergu n d aan die schrijvers, die door hun n e gesch rif­

•form aat C œ 1857 - {18(1876), nr. si(5 april)}; E œ

ten, ze lfs m aar u it de verte, Godsdienstige kw estiën

{21(1879), nr. 44(sl mei)} - 7s(l929)

van w elken aard ook, w illen behandelen o f bestrijden” .

• omvang [IV]

In 1892 w ord t er echter gesproken in term en van “ons

l857; [III] œ 1858-187S; V œ 1874-1886;

V I œ l887-l929

Katholieken” . In de krant v a n 21 novem ber 1919 w ord t

• redactie [ca. 189o - ca. 1899 W illem Schippers, red.]6

naar aanleiding v a n een n ieu w katholiek dagblad voor

[l9l5-l929 A.J.M. Vervoort, dir.-hoofdred.]5

Eindhoven, w aarover geruchten de ronde doen,

[J.B. V esters, m edew erker]7

geschreven, dat de M eierijsche courant “een katholiek,

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

b isschoppelijk goedgekeurd dagblad” is: “een katho­

gebruikt v a n a f {15(1871), nr. 11(18 maart)}, w aarbij het

liek blad, dat geen politiek partij-orgaan is, dat dus zoo

ja a r 1859, begin van het Nieuws- en advertentieblad voor

objectief en zoo onbaatzuchtig m ogelijk de katholieke belangen v a n Eindhoven dient” .

168

147 . Mooi Limburg • noten

w elk e beide bladen in gen oem djaar de N.V. Drukkerij

(1) Tot en m et 16(1874), nr. 9(31 jan.) luidde de titel

De M eierij het uitgave-recht kocht. (...) Hebben bij de

M eijerijsche courant.

sam envoeging der beide bladen in 1915 redenen van

(2) V an h et ‘Proefblad’ v an 25 febr. 1857 w erd een repro­

practischen aard onze NV doen besluiten, om bij de

ductie afgedrukt als b ijlage bij de M eierijsche courant,

n aam svoering van het door haar u itgegeven blad

61(1919), nr. 38(1 april). H ierin is sprake v a n een pros­

gebruik te m aken slechts v a n één der beide krant-

pectus die eveneens zou zijn verspreid. Deze ‘ Prospec­

nam en (...); redenen v a n een zelfd en aard m aken het nu

tu s’ is afgebeeld in V an Oorschot, p. 394.

voor haar raadszaam , ook den anderen naam te gaan

(3) Korte tijd n a de oprichting van de krant ontstond er

plaatsen op het hoofd van het orgaan, dat zij u itgeeft”.

een conflict tussen de uitgever V an Piere en de redac­

Op 4 jan . 1930 w ord t in de Eindhovensche en Meierijsche

teur Louis Philippona w egen s diens te liberale opvat­

courant gezegd, dat m et de naam suitbreiding niets

tingen. De ru zie had tot resultaat, dat Philippona m et

anders is bedoeld “dan d uidelijk te doen uitkom en, dat

de M eijerijsche courant naar een nieu w e u itgever over­

de M eierijsche courant een blad is m et een echt Eindho-

ging, T. van der Heyden, terw ijl V an Piere m et een

ven sch karakter, dat zij n u b ijn a 75 ja re n bezit” .

nieu w e krant begon: het Nieuws- en advertentieblad voor het arrondissement Eindhoven, w aarvan het eerste num m er op 4 m aart 1859 zo u zijn verschenen. V an dit

147

blad, dat zaterdags verscheen, zijn in het Nederlands

M ooi L im b u rg [1930^1941]

Persm useum te A m sterd am bewaard: 3(1861), nr. 22(1

•jaren [1930]1- [1941, dec.]2

jun i) en in het Streekarchief Zuid-Oost Brabant te Eind­

• ondertitel Geïllustreerd zondagsblad voor den huise-

hoven: 4(1863), nr. 1(3jan.) - nr. 44(31 okt.); 6[sic](1864),

lijken haard

nr. 17(23 april) - nr. 52(24 dec.) en 9(1867), nr. 21(25 mei)

- Eenigste Lim burgsche illustratie

en nr. 24(15 ju n i). In 1863 bestond de M eijerijsche cou­

36(11 juni)}

rant v an Philippona al niet m eer en in 1868 gin g V an

-

Piere deze titel w eer voeren voor zijn krant (vgl. V an

okt.)} - {12(1937/ 38), nr. 42(22 okt.)}

Oorschot, dl. 1, p. 151 en p. 1083, nt. 421 en Puijenbroek,

• uitgever NV N ieuw e V enlosche courant3

p. 18-20).

• plaats Venlo

(4) A an de ondertitel is toegevoegd v a n a f 57(1915), nr.

•frequentie w ekelijks

79(1 juli): “w aa rin opgenom en de Eindhovensche cou­

•form aat C

rant” en v a n a f 63(1921): “w aa rin opgenom en de Eindho­

• omvang VI

vensche courant en de Dommel- en Aabode”.

• redactie [Frans J. Feron, m edewerker]4

(5) Op 5 ju n i 1915 w erd opgericht de NV Drukkerij de

• relaties V oortzetting van Limburgsche illustratie

M eierij voorheen A.J.M. V ervoort en M.F. van Piere en

• literatuur

{5(1930/31), nr. 1(4 okt.)} - {nr. 52(3 okt.)}

De Lim burgsche illustratie

{6(1931/32), nr.

{9 (1934 /35 ), nr. 54(26

Co, w elk e zich ten doel stelde: “de u itoefening van het

J. Hemels, R. Vegt, H et geïllustreerde tijdschrift in

drukkers- en uitgeversbed rijf en den boek- en papier­

Nederland. Bron van kennis en vermaak, lust voor het

handel in den m eest uitgebreiden z in des w oords, en

oog. Bibliografie. Deel 1: 1840-1945 (Am sterdam 1993),

het u itgeven v an eene katholieke courant voor Eindho­

p. 304-305; Deel 2: 1945-1995 (Am sterdam 1997), band

ven en om geving, tot verded igin g en verspreid in g van

A, p. 1220.

katholieke b egin selen ”. In artikel 14 w erd bepaald, dat

• autopsie 5(1930/31); 6(1931/32), nr. 36(11juni);

de benoem ing v a n de hoofdredacteur door de bisschop

8(1933/34); 9(1934/35), nr. 54(26 okt.); 10(1935/36);

van ’s-Hertogenbosch m oest w orden goedgekeurd (vgl.

11(1937)-12(1938); 1939/40, nrs. 4, 5, 26 en 32; 1941, nr. 43

Akten betreffendeNaamlooze Vennootschappen. Bij­

-

voegsel v an de Nederlandsche staatscourant, 1915, nr.

1939/40, nrs. 4 en 5

189(14 aug.), NV-nr. 574).

- NPM ~ 1931/32, nr. 36 (map ‘de N ieuw e koerier’)

(6) V gl. S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Een opm erkelijkjourna-

- SHC ~ 1934/35, nr. 54

listenleven: W .A.A. Schippers, een Kem pische dorps­

-

jo n g e n ’. In: Brabantia, 28(1979), p. 85.

en 32; 1941, nr. 43

(7) V gl. M. van M eerdervoort, H et bolwerk van den blin­

• typering Zondagsblad van de Nieuwe Venlosche cou­

GA V enlo ~ 1930/31, 1933/34 , 1935/36, 1937 -1938 ,

Dagblad voor Noord-Limburg, V enlo ~ 1939, nrs. 26

den pionier (H ilversum 1936), p. 30.

rant en v a n a f 1932 ook van de Nieuwe koerier - Maas- en

(8) In het nu m m er v a n 31 dec. 1929 w o rd t gezegd, dat de

Roerbode. In h et blad verhalen, w etensw aardigheden

“sterk gew ijzigd e Eindhovensche toestanden” de

u it de streek, n ieuwsberichten, vrou w en ru b riek en

naam suitbreiding vereisen. De nieuw e dubbele naam

kinderhoekje.

w ijs t “op de historische ontw ikkeling v an ons blad, dat

• noten

sinds 1915 bestaat u it de sam envoeging v an tw ee b la­

(1) V gl. Hemels, Vegt, p. 1220. Het eerste num m er van

den n.l. de Eindhovensche en M eierijsche Courant, van

M ooi Limburg dat w erd in gezien is: 5(1930/31), nr. 1 (4 okt.).

169 (2) In de titelkop van de Nieuwe koerier - Maas- en Roer­

148. de Morgen • autopsie V olledig, m .u.v. 1938, ja n . - m aart en 1 ju li -

bode w ord t de u itgave v a n het bij de krant geleverde

29 sept.

geïllustreerd zondagsblad verm eld tot en m et 10 dec.

- NPM ~ Propagandanum m er, 1 ju li [1924] en 15(1938),

1941 .

nr. 4293(30 sept.)

(3) V a n a f {juni 1932} w a s Mooi Limburg tevens h et zo n ­

- GA H elmond

dagsblad v an de Nieuwe koerier - Maas- en Roerbode.

- UBN ~ 1930/31 - 1937/38, nr. 4216(30jun i)

1924 /25 -1929/30

Foto’s u it het blad w aren voortaan bij de exploitanten

• typering Landelijk katholiek dagblad, dat zich aan­

v a n beide kranten te bestellen.

diende als dem ocratisch-katholiek. In de krant w erden

(4) Een aantal artikelen v an Feron u it Mooi Limburg

de ideeën v an de M ichaëlsbew eging o.l.v. prof. J.A.

w erd en verzam eld in Uit “mijn hoekje", een uitgave

V eraart uitgedragen. Het M ichaëlism e w ild e binnen de

v a n de Nieuwe Venlosche courant.

bestaande katholieke partij w erken voor dem ocrati­ sche h ervorm ingen m et m eer aandacht voor de m inder

148

bevoorrechten en m inder ah a n k elijk h eid van de ch ris­ telijke coalitie. In h et hoofdartikel ‘Na tien ja re n ’ in het

de M o rgen 1924-1938

num m er v an 6 sept. 1934 w erd gezegd, dat de Morgen

•jaren Propagandanum m er, 1juli[1924]

zich als doel stelde: “een positieve sociale reconstruc-

-

1(1924/25), nr. 1(6 sept.) - 15(1938), nr. 4293(30 sept.)1

tie-politiek op te bouw en u it h et katholiek begin sel” .

• ondertitel Dagblad voor Nederland

“A l w a t p rogressief w a s in katholiek Nederland con­

• uitgever NV Boek- en Handelsdrukkerij Helmond

centreerde zich (...) rond de Morgen”, zo om schreef

• plaats Helmond

N. de Rooy het blad in In vrijheid herboren (’s-Graven-

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

h age 1953), p. 645.

•form aat E

• noten

• omvang VI

(1) Op 30 sept. 1938 w erd de lezers in het artikel ‘Ten

• redactie [1924-1936 M ax v an Poll, hoofdred.]2

afscheid’ bericht, dat h et blad zijn taak niet op behoor­

[1924-? Thieu V issers, red.]3

lijke w ijz e kan vervullen , “zoolang de econom ische

[1936 Jan Bruna, hoofdred.]2

m alaise, w elk e reeds in vroegere ja re n het einde van

[1924-1925 Gerard Bruning, red. voor kun st en letteren]4

een groot aantal andere u itgaven in Nederland heeft

[1924-1925 H enri Bruning, red. voor kun st en letteren]4

veroorzaakt, nog geen teekenen v an een w en d in g v e r­

[1924-1925 Gerard Knuvelder, red. voor k u n st en lette-

toont. Onder die om standigheden hebben w ij moeten

ren]4

besluiten tot het opheffen van het blad”.

[?-1930 Ton Kerssem akers, red. voor kun st en letteren]5

(2) V gl. Hemels, p. 142. In 1929 verscheen bij uitgeverij

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon steeds op

De Kem pen te T ilburg een bloem lezin g v a n artikelen

6 september, m .u.v. de 12de jaa rga n g, w elk e op 26 sept.

van V an Poll u it de Morgen onder de titel Herstel in

1935 startte.

Christus. Sociale en politieke studies. Op 31 m aart 1936

- V a n a f 4(1927/28), nr. 1090(23 maart) verscheen

n am V an Poll afscheid v a n de krant. Hij sch reef niet te

w ekelijks, m eestal op vrijdag, als b ijvoegsel de Lim­

vertrekken w egen s m en in gsversch il m et de directie,

burgsche morgen6 en v a n a f 5(1928/29), nr. 1392(21

m aar als ‘crisisslachtoffer’: “De crisis h eeft (...) zooda-

maart) daarnaast eveneens als w ekelijks bijvoegsel,

nigen invloed gehad op de financieele resultaten van

m eestal op donderdag, de Brabantsche morgen.7

het blad en v a n de ondernem ing, w elk e het uitgeeft, dat

-

tot de uiterste bezu in igin g, ter w ille van behoud van

Op zaterdag verscheen een Extra zaterdagnummer,

dat aanvankelijk een eigen n u m m erin g kende: tot en

het blad z e lf m oet w orden overgegaan”. De dagelijkse

m et nr. 424(19 dec. 1931). D aarna w a s de n u m m erin g

en de algem ene leiding kw am in handen v an Jan

v a n deze b ijlage m eestal gelijk aan die van de zaterdag-

Bruna, die echter reeds op 1 novem ber 1936 naar de NV

aflevering.

Neerlandia vertrok.

-

(3) V gl. Helmondse courant, 18(1962/63), nr. 226(29 dec.).

In 1926 w erd de Tilburgsche courant opgekocht door

Drukkerij H elmond en het niet-plaatselijke deel v a n de

(4) V olgen s Knuvelder redigeerde hij sam en m et Ge­

courant w erd identiek aan dat v a n de Morgen.

rard en Henri B runing in de jare n 1924-1925 de rubriek

• relaties De Morgen beschouw de z ic h z e lf als een

kun st en letteren. V gl. Gerard Knuvelder, ‘Henri Bru­

gedeeltelijke voortzettin g v a n de Nieuwe eeuw.8

n in g’ in: Kitty en de mandarijnen (’s-Hertogenbosch

• literatuur M ax v a n Poll, W at wil ‘De Morgen'?

1964), p. 237. (5) In de Maasbode v a n 4 m aart 1930, p. 9 w ord t naar

Handleiding voor de leden der ‘Morgen'-Liga en propa­ gandisten voor het Dagblad ‘De Morgen'. [Helmond

aanleiding van het versch ijnen v a n h et eerste num m er

1929], 16 p. - Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad. De

van de Paal, w aarvan Ton K erssem akers redactiesecre­

geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981) p. 138-142

van de Morgen had verzorgd.

taris w as, verm eld dat deze tot dan de kunstrubriek

170

149 . de Morgenpost (6) In het inleidend artikel ‘Lim burgs katholieke cul­

• plaats Am sterdam

tu ur’ in het eerste nu m m er van de Limburgsche morgen

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

w ord t uiteengezet, dat dit bijvoegsel w il m eew erken

•form aat D ~ 1892/93 - [1893/94, 1 dec.]2; E ~

aan de v ervu llin g v an “Lim burgs providentieele taak

2(1893/94), nr. 356(2 dec.) - 17(1908/09)

bij uitnem endheid” . Die taak bestaat eruit om “het

• omvang VI

brokje Katholieke Cultuur als een precieuse steen voor

• redactie [1892-1909 F.A. v a n den H euvel (geregeld

gansch Nederland te bewaren. Dat bew aren m oet zeer

schrijvend onder h et pseudoniem RAVO), hoofdred.]3

zeker óók bestaan in eene afw eren van alle bedekt o f

[1892-1909 P.J.F. V erm eulen, dir. (tevens dir. v a n de

onbedekt pogen tot protestantisering, m aar m éér, véél

Tijd)]

m eer n og in een uitdieping v an de karakteristieke trek­

[1894-1909 F.J.A.M. W ierdels, dir. (tevens dir. v an de

ken dezer Katholieke Cultuur, opdat z e een model

Tijd)]

w ord t voor geheel Nederland” . De katholieke cultuur

• bijzonderheden Jaargangnum m ering v a n a f

kon zich, zo w ord t er aan toegevoegd, in Lim burg, m et

{2(1893/94), nr. 356(2 dec.)}. De n ie u w e ja arg an g begon

nam e Zuid-Limburg, volled ig handhaven: de katholie­

steeds rond 1 oktober.

ke m aatschappelijke eenheid b le e f er gaver en m eer

- Kopblad van de Tijd.

ongeschonden voortbestaan en een hoog w etenschap­

- A ls kopblad verscheen tot en m et okt. 1896 deHaag-

pelijk peil van o.a. zijn clergé b le e f bestaan.

sche morgenpost (zie de afzonderlijke beschrijving).

(7) In het inleidend artikel ‘ Brabantia fare da se!’ in het

- In 1892 en 1893 verscheen als b ijlage bij het zondags-

eerste n u m m er van deBrabantsche morgen w ord t als

nu m m er het Zondagsblad van de Morgenpost. Hiervan

taak voor deze bijlage geform uleerd: m eew erken aan

konden w orden ingezien in h et NPM: 1892/93, nr. 1(1

“de uitbouw eener katholieke en Brabantsche cultuur” .

okt.) en nr. 32(6 mei).

Hiertoe is allereerst vereist behoud en verdieping van

- V a n a f 22 okt. 1892 ontvingen de A m sterd am se abon­

het godsdienstig leven. V an u it de godsdienstige v er­

nees van de M orgenpost en v a n de Tijd voortaan gratis

dieping m oet de Brabantse w etenschap- en kunstbe­

de Offitieele kerklijst van het dekenaat Amsterdam (zie

oefening groeien en het is nodig v an u it de katholieke

hiervoor de besch rijvin g van de Tijd).

levensopvatting de levensvorm en te verfijnen.

- De Volksbanier, orgaan v a n de R.K. Volksbond, w erd

(8) In het openingsartikel ‘V an w a l’ in het eerste n u m ­

gratis bezorgd aan de abonnees van de M orgenpost die

m er w erd geschreven: “Het schip w erd op stapel gezet

lid w aren v a n de R.K. Volksbond. Voor de overige abon­

om dat de Nieuwe eeuw u it de vaa rt op de politieke zee

nees w erd één cent per aflevering berekend en voor

w erd genomen; de Morgen z a l n u voortaan in haar

niet-abonnees tw ee cent. In de krant v an 1 m aart 1895

oude zo glijn den geregelden dienst w aarn em en en dus

w e rd de Volksbanier als v o lg t aangeprezen: “een

op hetzelfde doel aansturen: m aatschappelijk herstel

orgaan w aa rin de belangen van den W erkenden Stand

in C h ristus” . In ‘Na tien jaren ’ in het num m er v an 6

en de kleine neringdoenden w orden besproken en

sept. 1934 w e rd daarover geschreven, dat de Nieuwe

behartigd, een blad, dat zijn lezers op de hoogte houdt

eeuw gem aakt m oest w orden tot een algem een cultu­

van de sociale toestanden”. V an de Volksbanier zal een

reel w eekblad voor alle Nederlandse katholieken, “w a t

besch rijvin g w orden opgenom en in een v a n de volgen ­

o.m. zo u nagestreefd w orden door de m edew erking

de delen van de BKNP. In het exem plaar v a n de Morgen­

van een aantal N ijm eegsche professoren, die uiteraard

post op het Gem eentearchief te A m sterd am is de Volks­

buiten de practische politiekw enschten te b lijven ” . De

banier m eegebonden v a n a f dec. 1893. V a n a f 9 nov. 1898

politieke lijn v an het w eekblad w erd doorgetrokken in

is in de titelkop van de Morgenpost niet lan ger sprake

het dagblad de Morgen.

van de Volksbanier. Dit blad b leef voortbestaan tot en m et 25 sept. 1919 en w erd toen voortgezet als de Volks­ krant.

149

- V a n a f 3ju li 1898 ontvingen de lezers op het einde

de M orgen p ost11892-1909

v an de w e e k h et Geïllustreerd zondagsblad voor katho­

•jaren 1892/93, nr. 1(1 okt.) - 17(1908/09), nr. 5057(3 juli)

lieken (zie de afzonderlijke beschrijving). De abonne­

• ondertitel Dagblad voor het katholieke v o lk

m entsprijs w erd daartoe verhoogd v a n tien tot tw aa lf

• uitgever Eigendom van het Com m anditair vennoot­

en een halve cent per w e e k en een abonnem ent zonder

schap Het Dagblad De Tijd, firm a Verm eulen & Co

leverin g v a n het zondagsblad w a s n iet m ogelijk. De

(1892-1903), daarna van de NV D agblad en D rukkerij de

u itgave v an het zondagsblad w e rd onder m eer gem oti­

Tijd (1903, dec. - 1909)

veerd door erop te w ijzen dat daarm ee een argum ent

- Gedrukt bij de firm a Holdert & Co (1892 - 1904, sept.),

vóór het abonnem ent op anti-katholieke o f neutrale

daarna in de eigen drukkerij van de NV D agblad en

volkscouranten, die reeds z o ’n illustratieblad aan hun

Drukkerij de Tijd, ’t Kasteel van A em stel (1904, okt. -

lezers leverden, kw am te vervallen. De directeur van de

1909 )

Morgenpost, F. W ierdels, herhaalde in 1902 nog eens,

149 . de Morgenpost

171 dat “ju is t in de illustraties v a n die niet-katholieke b la­

in h et gu n stigste geval volstrekt godsdienstlooze, n eu­

den zoveel gevaar schuilt” .4

trale lectuur u it de w o n in g van den w erkm an v erw ij­

- V a n a f 1 oktober 1902 w erd een ongevallenverzeke­

derd te houden”. Na ru im een ja a r bedroeg h et aantal

rin g verbonden aan een abonnem ent op de Morgenpost

abonnees reeds tussen de 6500 en 7000, zoals in het

in n avolgin g v a n andere volksbladen. En daarmee

n um m er v an 2 dec. 1893 w erd bekendgem aakt. Bij die

w e rd opnieuw, zoals de directeur W ierdels stelt “een

gelegenheid w erd gezegd: “Bij het bestaan van zooveel

zw aa rw ich tig voorw endsel voor het lezen van niet-

goedkoope bladen, w aarm ed e bij het volk, ook het

katholieke volksbladen” on m ogelijk gem aakt.4 De

katholieke volk, w ord t gecolporteerd, m ag on getw ij­

voordelen van de ongevallen-verzekering w erden in de

feld z u lk een cijfer binnen een zoo kort tijdsbestek v er­

krant breed uitgem eten5 en in de krant van 28 n ovem ­

bazend heeten”. Het succes w ord t toegeschreven “aan

ber 1903 w e rd m et o ph ef bekend gem aakt, dat in ruim

het gelukken v a n onze pogingen, om aan den lezer te

een ja ar al voor de vijfd e keer de m axim ale prem ie van

geven w a t w ij beloofden: een blad, dat zich er niet u it­

600 gulden voor een dodelijk ongeval w e rd uitgereikt;

sluitend op zou toeleggen, h u n aangenam e, boeiende

deze keer aan de w ed u w e van treinpoetser Spiering, die

lectuur en n ieuw tjes te versch affen , m aar ook hun

door een trein w a s aangereden. Zie voor het versch ijn ­

belangen, w a a r deze dit m ochten behoeven, te beharti­

sel v a n de gratis ongevallenverzekering voor dagblad-

gen en te verdedigen”.

abonnees: Joan Hemels, Abonneeverzekering en oplage-

• noten

marketing. Gecompleteerde en geannoteerde tekst van

(1) Bij de keuze van de titel w erd gem em oreerd aan de

de rede, uitgesproken bij de openbare aanvaarding van

oorspronkelijke naam v an de Tijd: de Avondpost. Bij de

h et am bt v a n hoogleraar in de geschiedenis v a n de

presentatie van de M orgenpost in de Tijd v an 21 sept.

pers, propaganda en openbare m en in g aan de U niver­

1892 w e rd gezegd: “Evenals De Tijd, toen hij voor zes-en

siteit van A m sterd am op m aandag 25 m ei 1987. Baarn

veertig jaren zijn intrede te A m sterd am hield onder

1987 .

den naam van De Avondpost, treedt ook m et 1 October

* relaties V oortgezet als deAm stelbode(1909-1932). De

a.s. De Morgenpost m et bescheidenheid en vertrouw en

n aam sverandering w a s nodig, om dat de Morgenpost

op voor de Katholieken v a n Nederland, zich in ieders

avondblad w erd. A an vankelijk w a s als nieu w e titel

w elw illen d heid aanbevelende” .

voor de krant overw ogen het Dagblad voor het katholie­

(2) In het num m er v a n 2 dec. 1893 w ord t gezegd: “Veel

ke volk (vgl. 17(1908/09), nr. 5057(3 juli)).

spoediger dan w ij verw achtten, hebben de sym pathie

* autopsie 1892/93, nr. 1(1 okt.), nr. 2(3 okt.), nr. 79(3

en de steun, w elk e De Morgenpost reeds terstond na

jan.), nr. 182(6 mei) en nr. 254(3 aug.); 2(1893/94), nr.

zijn oprichting en in steeds toenem ende m ate m ocht

356(2 dec. 1893) - 4( 1895/96); 5(1896/97), nr. 1360(1 april

ondervinden, ons genoopt tot het doen v a n een b elan g­

1897) - 8(1899/1900), nr. 2336(30 ju n i 1900); 9(1900/01),

rijken stap, door de korte kleeren bereids na het eerste

nr. 2462(28 nov.) en nr. 2489(2jan.) - 12(1903/04), nr.

ja a r u it te trekken en in het gew aad v a n volw assen en te

3394(31 dec.), nr. 3405(15 jan.) en nr. 3466(28 maart);

versch ijnen ”.

13(1904/05), nr. 3621(1 okt.), nr. 3698(2jan.) - nr. 3846(30

(3) V gl. de Katholieke illustratie, 43(1908/09), nr. 22 (13

jun i) en nr. 3935(13 okt.); 14(1905/06), nr. 4000(2jan.) -

maart), p. 264.

17(1908/09), nr. 4906(31 dec. 1908) en nr. 5057(3 juli)

(4) Ferd.J.A.M. W ierdels aan de geestelijkheid van

-

Am sterdam en plaatsen w a a r een agentschap v an de

NPM ~ 1892, 1 en 3 okt.; 1893, 6 m ei en 3 aug.; 1900, 28

nov.; 1904, 15 jan . en 28 m aart; 1905, 13 okt.; 1909, 3ju li

M orgenpost is gevestigd, 12 sept. 1902 (Archief De Tijd

-

(KDC), nr. 3962).

GA A m sterd am ~ 1893, 3jan.; 1893, dec. - 1896, sept.;

1897, april - 1900, ju n i; 1901-1903; 1904, 1 okt.; 1905, jan .

(5) De Morgenpost v a n 2 aug. 1902 bevatte de volgende

- ju n i; 1906-1908

uiteenzetting over de voordelen van de verzekering:

* typering De Morgenpost w e rd voorgesteld als “een

“In onzen tijd stelt ieder zich on bew u st bloot aan aller­

goedkoop, dagelijks uitkom end blad, bepaaldelijk voor

lei gevaren. D agelijks hebben de couranten ongeluk­

h et katholieke arbeidersgezin geschreven en geredi­

ken te verm elden, die de m eest ernstige gevolgen na

geerd”. In de Tijd v a n 21 sept. 1892 w erd de u itgave van

zich sleepen. De een w ord t verm in k t voor altijd, zoodat

de M orgenpost aangekondigd m et te zeggen , dat de Tijd

hij o f zij ongeschikt w ord t om te arbeiden, de ander

niet de verscheidenheid van leessto f kan aanbieden om

verliest het leven. Niem and kan zeggen dat hij op den

“aan alle klassen der m aatschappij” te brengen w a t zij

algem eenen regel een u itzonderin g maakt. Zoow el de

begeren en nodig hebben. Een dagelijks verschijnend

bouw-ondernem er en de aannem er zelven, als de w erk ­

blad is nodig ook voor de arbeidende klasse, w a n t “ook

m an tim m erm an, m etselaar, opperman, loodgieter -

de w erk m an w il dagelijksch op de hoogte w orden

kunnen bij den bouw v an een perceel door een vallend

gehouden van hetgeen in de w ereld om gaat” . De u itga ­

voorw erp w orden getroffen o fv a n een steiger o f ladder

v e van de Morgenpost w ord t als v o lg t gemotiveerd: “al

nederstorten. De patroon is evenm in altijd tegen een

zo u het slechts zijn door verderfelijke, socialistische o f

on geluk in de fabriek beveiligd als de arbeider. De w in ­

150. Nederland

172

kelier en de winkelbediende, die zich v lu g door het

financiële m iddelen lukte dat echter niet en m oest de

m agazijn bew egen, in hoog gelegen laden en kasten de

u itgave v an het blad w orden gestaakt. Cram er sch rijft

koopw aren bergen en te voorschijn halen, o f hun u it­

in zijn ‘Liber rationum ’, hfdst. V , p. 6: “Op den eersten

stallingen gereed m aken, loopen gevaar. En hoe v aa k

Januari van het gezegde ja a r [1846] w a s te Am sterdam

kom t het voor, dat een persoon, die nooit in bijzonder

het eerste n u m m er verschenen v an h et dagblad Neder­

gevaar zich bevindt, in h uis o f op straat een v al doet,

land, onder de direktie v a n den mij w e l bekenden Dr.

w ord t overreden, verdrinkt, in een spoortrein, tram,

Jan J.F. W ap. Het w a s kleurloos en a prendre door dege­

boot, rijtu ig door een on geluk w ord t getroffen, of, zo n ­

nen die, nadat het kleine door W ap bijeengebrachte

der dat hij daartoe eenige aanleiding gegeven heeft,

bedrijfskapitaal zou u itgeput zijn , in de eerste uitga­

w ord t verm in k t o f gedood door een kw aad w illige” .

v en zou w ille n voorzien ”. (vgl. Collectie Cramer

150

Nijmegen), nr. R 1).

(A rch iefvan de Nederlandse Provincie der Jezuiëten, • noten

N ed erlan d 1845-1846

(1) Er verschenen tw ee verschillende ‘Tw eede proef-

•jaren 1845, proefnrs.(20 sept., 25 dec., 25 en 26 dec., 27 dec.)3

n om m ers’, respectievelijk gedateerd 25 dec. en 25 en 26 dec. Op 27 dec. verscheen een ‘ Derde proefnum m er’.

- 1846, nr. 1(1 jan . 1846) - {nr. 113(24 april)} • ondertitel A lgem een dag- en handelsblad • uitgever P.M. van C leef Jz.

151

• plaats Am sterdam

N e d erlan d sch e ca th o lijk e co u ra n t 1822

•frequentie dagelijks

•jaren 1(1822), nr. 27(3 april) - nr. 104(28 dec.)

•form aat D

• uitgever [Gebroeders Langenhuysen]1

• omvang V

• plaats ’s-Gravenhage

• redactie De redacteuren w orden niet in het blad v e r­

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

meld. Sautijn K luit noem t als redacteuren de nam en

dag)

van Jan W ap en v a n dr. J.W. Cram er en als m edew erker

•

N.S. Calish.

• omvang IV

• bijzonderheden Bij het oprichten van het blad w erd de

• redactie [1822 J.G. Le Sage ten Broek]1

form aat C

bekende zan ger W .P. de Chavonnes V ru g t het land

• relaties V oortzetting van Roomsch catholykecourant

rondgezonden om abonnees aan te w erven (vgl.

- V oortgezet als Noord-Nederlandsche courant2

Sautijn Kluit, p. 49).

• literatuur B. K ruitw agen OFM, ‘ De oudste Nederland­

• literatuur W .P. Sautijn Kluit, “Het A lgem een h an ­

sche katholieke courant’, in: de Maasbode, 51(1918/19),

delsblad, v a n 1828 tot 1865’, in: Nagelaten geschriften

nr. 15944(22 okt.), nr. 15946(23 okt.) en nr. 15948(24 okt.)

van Mr. W.P. Sautijn K luit (Am sterdam 1896. Bijdragen

-

tot de geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel,

van de emancipatie der katholieken, dl. 1(Amsterdam

G. Gorris SJ, J.G. Le Sage ten Broek en de eerste fa z e

dl. 7), p. 48-51 - J.H.J.M. W itlox, De Katholieke Staatspartij in haar

1947), p. 306-320, 467 • autopsie V olledig

oorsprong en ontwikkeling geschetst, dl. 2: D e Neder-

- UBN

landsche katholieken in de politiek onderKoning W il­

• typering Opvolger van de Roomsch catholijke courant,

lem II (’s-Hertogenbosch 1927), p. 85-86

de eerste katholieke krant in Nederland. Evenals zijn

- L.J. Rogier, N. de Rooy, In vrijheid herboren. Katho­

voorloper w a s de Nederlandsche catholijke courant

liek Nederland 1853-1953 (’s-Gravenhage 1953), p. 68-70

sterk apologetisch v a n aard. In nr. 23 v an 20 m aart 1822

- G.A.M. Beekelaar, Rond grondwetsherziening en her­

van de Roomsch catholijke courant w a s gezegd dat tot

stel der hiërarchie. De Hollandse katholieke jongeren

de titelw ijzigin g w a s besloten, om dat “ Roomsch en

1847-1852 (H ilversum /Antwerpen 1964), p. 28-29

Catholyk synoniem en z ijn ”, m aar volgen s Kruitw agen

• autopsie tot en m et 1846, nr. 113

w a s de eigenlijke reden van de naam sverandering

- KB

gelegen in het feit, dat de oude titel al te ultam ontaans

• typering Dagblad m et n ieu w s u it binnen- en buiten­

klonk (vgl. Kruitw agen, nr. 15944, kolom 3).

land, over handel, kun st en w etenschappen. Het blad is

• noten

niet uitgesproken katholiek. In het proefnum m er van

(1) V gl. noot 4 v a n de besch rijvin g van de Rooomsch

20 sept. 1845 w ord t m eegedeeld dat Nederland zich zal

catholijke courant.

onthouden “v a n alle Godsdienstige o f Staatkundige

(2) In het nu m m er v a n 4 dec. 1822 w ord t aangekon-

strijdvoering”. Een besch rijvin g v a n de krant is opge­

digd, dat de titel gew ijzigd zal w orden in Noord Neder­

nomen, om dat geprobeerd is het blad een gepronon­

landsche courant w egen s de onverdraagzaam heid der

ceerd katholieke sign atuu r te geven. Door gebrek aan

protestanten, die een openlijke katholieke krant niet

173

153. Nieuw Helmonds dagblad

dulden en w egen s de vreesachtigheid der katholieken,

* ondertitel Editie voor H elmond en om gevin g ~

die ervoor zo rgt dat bijvoorbeeld in door katholieken

1(1961/62), nr. 1(15 mei) - nr. 19(6 juni)

gedreven koffiehuizen “de Courant m et een Catholijk

- V oor stad en om gevin g ~ 1(1961/62), nr. 20(7 jun i) -

uithangbord, bij het binnentreden v a n eenen protes­

3 (1963/6 4 )

tant [wordt w eggem offeld] evenals had m en eene m is­

* uitgever [NV N ieuw e Eindhovense Krant]

daad b egaan” .

* plaats H elmond •frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

152

*

form aat E

de N e d erlan d sch e katholiek[1881]-[1897]

* redactie Niet in de krant verm eld.

* omvang VI

•jaren [1881, circa 1 okt.]1 - [1897]2

[1961-1964 Jan Linders, chef-red.]3

• uitgever [H. W olters ~ 1883-1884]3

* bijzonderheden De tweede en derde jaa rg a n g begon­

-

[F.H.J. Bekker ~ 1885]3

nen respectievelijk op 15 m ei 1962 en 20 m ei 1963.

-

J.S. de Haas ~ {6(1886/87), nr. 291(23 april)} - [1887]3

- Kopblad v a n de Nieuwe Eindhovense krant.

-

[Huberti en Co

-

J.A. Acket

1888-1890]3

{11(1891/92), nr. 537(2jan.)} - [1897]3

• plaats [Am ersfoort ~ 1883-1884]3

- V a n a f 24 m aart 1962 verscheen op zaterdag h et b ij­ voegsel Tussenspel. * relaties Voortzetting v an Oost-Brabant, editie Hel­

- A m sterdam ~ [1885-1890]3

mond

-

Oss

- Sam engegaan m et Helmondse courant en voortgezet

-

De redactie en adm inistratie w aren tot en m et

{11(1891/92), nr. 537(2 jan.)} - [1897]3

{6(1886/87), nr. 291(23 april)} gevestigd te W eesp, w oo n ­

als Helmonds dagblad4 * autopsie V olledig, m .u.v. h et introductienum m er,

plaats v an pastoor G.G. Honig, directeur en eigenaar

6 m ei 1961

v a n h et blad.4

- GA Helmond

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

* typering K atholiek dagblad voor H elm ond en om ­

•form aat D ~ {1881/82, nr. 40} - {7(1887/88), nr. 327)};

geving.

C ~ {11(1891/92), nr. 537} - {12(1892/93), nr. 1016}

* noten

• omvang Ingeziene afin. m erendeels 4 p.

(1) Tot en m et 1(1961/62), nr. 19(6 ju n i 1961) luidde de titel

• redactie [188141887} pastoor G. Honig, dir.]4

Helmonds dagblad. In h et eerste nu m m er van 15 m ei

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon verm oede­

w erd eraan herinnerd, dat reeds vroeger deze naam

lijk steeds rond 1 oktober.

w a s gevoerd. De uitgeefster van de Helmondse courant

• autopsie 1881/82, nr. 40(1juli), 6(1886/87), nr. 291(23

m aakte echter b ezw aar tegen de titel Helmonds dagblad

april), 7(1887/88), nr. 327(31 dec.), 11(1891/92), nr. 537(2

en om schreef de n aam sverandering als “unfaire,

jan.), 12(1892/93), nr. 1016(19 aug.)

deloyale concurrentie, m et verw ervin gspractijken die

-

neerkom en op een poging tot v erw arrin g van het

NPM

• typering N ieuw sblad voor katholieken m et n ieuw s

publiek” (vgl. Helmondse courant, 17(1961/62), nr. 34(13

u it binnen- en buitenland, ontspannende lectuur en

mei)). In een kort geding voor de rechtbank van Den

algem ene inform atie zoals m arktberichten.

Bosch w erd bepaald, dat de n aam v a n de krant m oest

• noten

w orden gew ijzigd. De titel w erd Nieuw Helmonds dag­

(1) De b egindatum is afgeleid van de datering van het

blad.

eerst ingeziene num m er.

(2) In het eerste nu m m er van 15 m ei w ord t m elding

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

gem aakt v a n dit introductienum m er, dat echter niet in

1897 v a n S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

autopsie kon w orden genomen.

boekhandel.

(3) V gl. Leo van Lieshout, ‘Het roerige w ereldje van de

(3) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

H elm ondse pers’, in: Helmonds dagblad, nieuwbouw -

Nederlandschen boekhandel. De titel is aldaar niet v e r­

num m er, 6 m ei 1981, p. 11.

m eld in de u itgaven voor d ejaren 1886-1887 en 1891­

(4) In 3(1963/64), nr. 264(28 maart) w erd bericht, dat

1892.

v a n a f 6 april een nieu w e krant zou gaan verschijnen,

(4) V gl. G. M es, De katholieke pers van Nederland 1853­

het Helmonds dagblad. “In deze nieu w e krant zullen de

1887 (M aastricht 1887-88), p. 304.

huidige Helmondse courant en h et Nieuw Helmonds

153

lijkheid scheppen om voor H elmond en om gevin g een

N ie u w H elm o nds d agb la d 11961-1964

gens van de lezers z a l kunnen voldoen” .

dagblad/OostBrabant sam engaan en aldus de m oge­

•jaren [1961, introductienr.(6mei)]2 -

1(1961/62), nr. 1(15 mei) - 3(1963/64), nr. 269(4 april)

krant te gaan brengen, die in elk opzicht aan de verlan ­

154 . Nieuw Nederland

174

154

reel-, politiek-, wetenschappelijk-, sociaal- en in d u s­

N ie u w N ed erlan d 1924-^925}

vo lk bereikt en dat de Katholieke gedachte in haar v o r­

•jaren 1(1924), nr. 1(4 jan.) - {2(1925), nr. 5o(Kerstmis)}1

m ende invloed verm en igvuldigt” .

• ondertitel W eekblad voor eigen cu ltu u r2

• relaties Hierin opgenom en m .i.v. 1(1924), nr. 43

• uitgever A.W .P. A ngen en t3

trieel gebied. Het is een w eekblad dat de m assa van ons

1(1924), nr. 1(4jan.)

nr. 42(17 okt.)

(24 okt.) Nieuwe tijden.5 H erm an M oerkerk trad op dat ogenblik toe tot de redactie v an Nieuw Nederland.

- NV Uitgevers-M aatschappij N ieuw Nederland4 ~

• autopsie 1(1924); 2(1925), nrs. 1-41 en 50

1(1924), nr. 43(24 okt.) - {2(1925), nr. 5o(Kerstmis)}

- UBU, collectie Thom aasse ~ 1924

• plaats Am sterdam ~ 1(1924) - 2(1925), nr. 26(26 juni);

- UBM, oude collectie ~ 1925

H aarlem ~ 2(1925), nr. 27(3 ju li) - {nr. 5o(Kerstmis)}

• typering Katholiek w eekblad van allure, dat ruim

•frequentie w ekelijks

aandacht besteedde aan de katholieke cultuur in al zijn

•form aat D

uitingen. D aarnaast bevatte het blad apologetische,

• omvang VI

algem een-vorm ende artikelen, een feuilleton en “de

• redactie 1924 P. Geurts, voorzitter redactieraad

gezellige bladzijde” . In de ‘Inleidin g’ in het eerste n u m ­

1924 Frans W .A. Brom, dir.

m er sch rijft de redactie de genade en de verantw oorde­

1924 m r. L. Janssens, red.secr.

lijkheid te voelen voor de w ederoprichting v a n de cul­

1924 J.J. Rouma, dir.

tu u r op haar Christelijke grondslagen: “In ons vader­

Leden v a n de redactieraad:

land w ille n w ij het Katholicism e (...) in zijn volle

1924 m gr. dr. A lph. A riën s

besch avingskrach t verw ezen lijk en ”. De Christelijk-

1924 A.B.H. Gielen SJ

nationale cultuur z a l w orden opgegraven “u it den

1924 H. Herm ans

grond van Egmond, w a a r zij m et de abdij onzer v erle­

1924 J. Kronenburg CssR

den grootheid behoort te w orden herbouw d” . In een

1924 A.J. Kropholler

terugblik op h et blad sch reef de Heldersche post in haar

1924 H erm an M oerkerk

ju b ileu m n u m m er van 8 ju n i 1932, dat aan van kelijk ook

1924 prof. dr. A.H.M.J. van Rooy

professoren van de Katholieke U niversiteit te Nijm e­

1924 prof. dr. A lph. Steger

gen aan Nieuw Nederland zouden m eew erken, m aar

1924 dr. J.F.M. Sterck

dat zij zich een w e e k voor de v ersch ijn in g v a n h et eer­

1924 J. Toorop

ste n u m m er hadden teruggetrokken en h u n diensten

1924 m r. dr. P.J. W ittem an

bij de Nieuwe eeuw gingen beschikbaar stellen. De Tijd

In 1925 w ord t de redactie niet m eer verm eld.

sch reef op 8 m aart 1924 in w aarderende w oorden over

De ‘Inleiding’ in het eerste nu m m er is ondertekend

Nieuw Nederland: “Elk num m er v an dit interessante

door: Ed. Brom, Hub. Cuypers, Emile Erens, P. Geurts,

w eekblad is een kleine R.K. V olksuniversiteit, w aa r

Henri H erm ans, J. Kronenburg CssR, A.J. Kropholler,

onze beste denkers, kunstenaars, schrijvers en v o lk s­

A lph. Laudy, M. M olenaar, P. Lissone, P. Lissone-Wier-

leiders het edelste van h un w etenschap op boeiende

dels, dr. Alph. Steger, Jan Toorop, R. W elschen OP, mr.

w ijze m ededeelen”.

dr. P.J. W ittem an, H.J.M.M. A lin k (vlootaalmoezenier),

• noten

H. Andriessen, “ Bethanië” (pseud. v a n broeder A m bro­

(1) V erm oedelijk n a 1925 niet m eer verschenen. De titel

sius), F.C. van Beukering, L. van den Broeke, M. Bruna,

w ord t althans niet verm eld in Brinkman's catalogus

J. van Buitenen, J. v an Campen, pater Fabianus OFM-

van tijdschriften, 1926-1930 en hij is in S ijth o ffs adres­

Cap (= W.E. van de Ven), F. Haye, A.J.A. Flament, F.

boek voor den Nederlandschen boekhandel alleen opge­

Hendrichs SJ, Th. Kw akm an, m r. C. H üffer, H.A. Kaag,

nom en in de u itgave v an 1924. In h et feestn um m er van

J.W. van Kam penhout, P.A. Kasteel, J. van Leer, Annie

de Heldersche post van 8 ju n i 1932 w ord t over het einde

M eyer, C. van M oorsel, dr. J.C. Oldenboom, H. van Ruth

van Nieuw Nederland geschreven: “Na tw e eja ar (begin

SJ, m w . Sommer-de Voogd, J. W in kel OP, J.A.A. Verlin-

1926) verkeerde de N.V. w elk e dit w eekblad exploiteerde

den, G. v a n W oesik SJ, J.J.F. v a n Zeijl, en “talrijke kerke­

in de onm ogelijkheid om te betalen”.

lijke en kloosteroverheden, geestelijken en leeken”.

(2) W aaraan toegevoegd t/m 1(1924), nr. 12(21 maart):

• bijzonderheden In 1(1924), nr. 1 w ord t m eegedeeld dat

“m et afzonderlijke u itgave h et N ieuw e V olk” .

een populaire uitgave van Nieuw Nederland z a l v er­

(3) In het nu m m er van 17 okt. 1924 w ord t A.W .P. Ange-

schijnen onder de titel het Nieuwe volk. H iervan kon­

n ent bedankt als “de eenvoudige m an v an het veelvou ­

den geen afleveringen in autopsie w orden genom en. In

dige in itiatief (...) die onder allerm oeilijkste om standig­

de Heldersche post v an 30 okt. 1925 w erd het Nieuwe

heden het roer recht heeft gehouden en het schip v eilig

Volk in een advertentie als v o lg t aangeprezen: “H et

tot de haven heeft gebracht, w a a r het n u voor zijn nieu­

Nieuwe volk is het beste geïllustreerde w eekblad in

w e n tocht z a l u itzeilen ”.

Nederland, m et leidende artikelen op religieus-, cultu­

(4) Op 19 aug. 1924 w e rd door F.W.A. Brom en A.W.P.

175

156. Nieuw Overijsels dagblad

A n gen en t opgericht de NV Uitgeversm aatschappij

aug.). De afleveringsn um m ering v ersp rin gt in 1945

N ieuw Nederland, w elk e zich ten doel stelde “de uitoe­

van nr. 18809(17 dec.) n aar nr. 10810(18 dec.).

fen in g v a n h et u itgeversbed rijf door h et uitgeven van

- De krant verscheen in verschillende edities. V a n a f

h et w eekblad N ieuw Nederland en v a n andere Katho­

44(1948/49), nr. 11377(2 okt.) - 46(1950/52), nr. 12202(25

lieke periodieken en Katholieke geschriften, m et alles

ju n i 1951) w ord t in de titelkop verm eld: “Edities voor

w a t m et een en ander in den ruim sten zin in verband

Alkm aar, Hoorn, Den Helder, Schagen” .

staat” . (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Vennnoot-

• relaties Sam ensm elting van Noord-Hollandsch dag­

schappen. Bijvoegsel v a n de Nederlandsche staatscou­

blad en v an Westfriesch dagblad3

rant, 1924, nr. 204(20 okt.), NV-nr. 2164).

- V oortgezet als Noordhollandsch dagblad

(5) V an Nieuwe tijden, een geïllustreerd cultureel

• autopsie V olled ig

m aandblad u itgegeven door de NV Spaar- en beleg-

- A rchiefd ien st W estfriese Gemeenten, Hoorn

gin gskas voor Room sch-Katholieken zal een b esch rij­

• typering K atholiek dagblad voor Noord-Holland. Op

v in g w ord en opgenom en in een van de volgende BKNP-

last v an het M ilitair Gezag w a s n a de bevrijdin g in 1945

delen. In Nieuw Nederland van 17 okt. 1924 w ord t over

het w oord ‘N ieuw ’ aan de titel v a n de krant toegevoegd.

Nieuwe tijden gezegd dat dit blad, “gew ijd aan kunst,

In h etju b ileu m n u m m er van het Noord-Hollands dag­

letteren, h um or en de schoonheid v an ons land” de ont­

blad v a n 15 ju n i 1955 w erd daarover gezegd: “W ij h ad­

w ik kelin g der eigen cultuur “vooral op artistisch [sic]

den echter aan deze naam stoevoeging geen behoefte,

gebied in den door ons nagestreefden z in ” beijvert.

en zodra w ij die toevoeging k w ijt konden, is z e w eer vervallen ” . • noten

155

(1) W aaraan toegevoegd: “Voortzetting Westfriesch

N ie u w N oord-H ollandsch d ag b la d 11945-1952

Dagblad” ~ 1945, ongen.(23 mei) - 43(1947/48), nr.

*jaren 1945, ongen.(23 mei) - 48(1952), nr. 12586(24

11215(30 april); “voor W est-Friesland”

sept.)

11216(1 mei) - 44(1948/49), nr. 11376(1 okt.).

43 (1947 /4 8 ), nr.

* uitgever NV Onze Courant

(2) V gl. Noordhollands dagblad, 75(1979/80), nr. 24046(1

-

maart).

Drukkerij Noordholland

* plaats Hoorn

(3) In het najaar van 1944 w erd en fusiebesprekingen

- V a n a f 25ju n i 1945 w o rd t er een kantoor verm eld te

gehouden tu ssen het Noord-Hollandsch dagblad en het

A lkm aar en v a n a f 18 sept. 1945 tevens te Schagen en

Westfriesch dagblad (vgl. A rchief De Tijd (KDC), nrs. 633

Den Helder

en 716). In h et eerste nu m m er van 23 m ei w ord t over de

*

frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en gezegd: “Zooals op nationaal terrein z ijn in de fu sie

zaterdag) ~ 41(1945/46), ongen. (23 mei) - nr. 18661(23

voorbije jaren ook h ier [= Noord-Holland] de v ersch il­

juni)

lende groepen naar elkander toegegroeid. Er is eenheid

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

41(1945/46), nr.

18662(25 juni) - 48(1952) *

form aat C

gekomen. Nu geen afzond erlijk K atholiek dagblad voor Alkm aar, Den Helder, Hoorn en Schagen, zooals vóór

v ijfja a r toen de verschillende Katholieke bladen, 41(1945/46) - 42(1946/47), nr. 11113(30

dec.); E 42(1946/47), nr. 11114(31 dec.) - 48(1952) * omvang VI

ofschoon één in doel en streven, elkaar afbreuk deden, m aar - n u die bladen verbonden zijn en hecht aaneen­

* redactie 1945-1946, 1948-^949} Frans Otten, gew este­

gesm eed één dagblad voor de geheele Katholieke bevol­

lijk red. (na 14 febr. 1949 niet m eer vermeld)

kin g v a n Noordelijk Noord-Holland”.

1945-1952 H.N. Smits, hoofdred. 1945-1952 E.J.M. Stumpel, dir. 1946 P. Sigon, red. binnenland

156

1946-^949} M.P. Janssen, rayonred. (na 14 febr. 1949

N ie u w 1 O verijsels d agb la d 1946-1953

niet m eer vermeld)

•jaren 1946, ongen.(2 jan.) - 48(1953), nr. 1168(24

1948-^949} J. Toes, rayonred. (na 14 febr. 1949 n iet m eer

maart)

vermeld)

• ondertitel Rooms katholiek dagblad voor Overijssel ~

[1949-1952 J.M. Onstenk, ch e f v a n de W estfriese red.]2

1946 - 1947, nr. 509(19 sept.)

* bijzonderheden D ejaargang- en afleveringsnum m e-

- Katholiek dagblad voor Overijssel

rin g w ord t w e e r gebruikt v a n a f 41(1945/46), nr. 18654(7

nr. 510(20 sept.) - 48(1953)

ju n i). De 42e jaa rg a n g b egin t op 2 aug. 1946. De 43e tot

• uitgever NV Dagblad Ons Noorden

en m et 46e jaa rg a n g b eginnen steeds begin april, te

nr. 509(19 sept.)

w eten 1 april 1947 tot en m et 1 april 1950. De 46ejaar-

- Stichting Ons Noorden ~ 2(1947/48), nr. 510(20 sept.)

gan g b eslaat m eer dan tw ee ja a r en loopt tot en m et nr.

- 3(1948/49), nr. 333(12 febr.)

12550(12 aug. 1952). Daarop v o lgt 48(1952), nr. 12551(13

- NV Onze Courant

2(1947 /4 8 ), 1946 - 1947 ,

35 (1949 /50 ), nr. 115(14 febr. 1949)

l76

157. Nieuwe Bredasche courant - 4 8 (l95 S)

begon als kopblad van Ons Noorden. In 1949 k w am de

- Het Nieuw Overijsels dagblad w e rd evenals Ons

krant in b ezit van Drukkerij N oordholland te Hoorn.

Noorden in d ejaren 1946 tot en m et 12 febr. 1949

• noten

gedrukt bij de Firm a Spiering te Groningen. V a n a f febr.

(1) In 1949 verviel bij de overgang naar de NV Onze Cou­

1949 kw am de krant van de pers bij de Drukkerij Noord-

rant te Hoorn gedurende drie dagen, 14, 15 en 16 feb ru ­

holland te Hoorn

ari, h et w oord ‘N ieuw ’. M et in gan g v an 35(1949/50), nr.

• plaats Zw olle

118(17 febr. 1949) k w am het w oord ‘N ieuw ’, hoew el in

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

kleine letters, teru g in de titel.

•form aat C œ 1946, ongen.(2jan.) - {nr. 12s(28 mei)}; E

(2) V a n a f 32(1945), nr. 43(23 jun i) - nr. 200(29 dec.) v e r­

œ {1946, nr. 127(1 juni)} - 4 8 (l95 S)

scheen Ons Noorden m et de ondertitel ‘Dagblad voor

• omvang VI

Groningen, Friesland, Drente en W estelijk O verijssel’.

• redactie 1946-1947, 1948-^951} J.B.H. H ulsm an, hoofd­

In nr. 43 w ord t m eegedeeld dat “op veler verzoek u it de

red. (tot en m et 12 febr. 1949 hoofdred.; v a n a f 14 febr.

N.-W .-hoekvan Overijssel (...) besloten [is], ook dit

1949 tot en m et 26 ju n i 1951 verm eld als red.; tevens

gebied binnen onze versch ijn in gssfeer te trekken en

(hoofd)red. van Ons Noorden)

w e l het gebied van W ijh e over Raalte en verder het

1946-195S H.J. Alferink, plaatselijk red.

gehele W esten m et Zw olle als hoofdcentrum ” . In Ons

1947-1948 G. Groothoff, fu n g. hoofdred. tijdens de afw e­

Noorden, 32(1945), nr. 199(28 dec.) w ord t bericht: “M et

zigh eid v an J.B.H. H ulsm an

in gan g v an 2 Januari a.s. w ord t de O verijselse editie

1947-1949 C.J.A. v a n W esterloo, dir. v an de Stichting

van Ons Noorden om gezet in een dagblad, dat speciaal

Ons Noorden

voor Overijsel sam engesteld w ordt. Deze u itgave v er­

1949-195S E. Evers, dir.

schijnt dan onder de naaam Nieuw Overijsels dagblad”.

1949-195S E.J.M. Stumpel, dir. (tevens dir. van Noordhollands dagblad) 1949-195S H.N. Smits, red. (tevens hoofdred. v a n Noord-

157

hollands dagblad)

N ie u w e B red asch e co u ra n t 1888-1899

• bijzonderheden De afleveringsn um m ering begin t

•jaren 28(1888), nr. 2778(11 maart) - 40(1899), nr. 4534

m et in gan g v a n nr. io i(i m ei 1946). D ejaargangnum -

(15 sept.)

m erin g w e rd gebruikt m et in gan g van 2(1947/48), nr.

• ondertitel Voorheen N ieuw e Bredasche en Ooster-

5lo(2o sept.). De d erdejaargan g begon op 11 m aart 1948

houtsche courant

m et nr. S48. Na nr. s5o(ls maart) volgde nr. 6s(l5

• uitgever Firm a Gebr. Oukoop1

maart), w aarm ee verm oedelijk gepoogd w e rd om m et

• plaats Breda

terugw erkende kracht de ja a rg a n g op 2jan u a ri te laten

•frequentie driem aal per w e e k

beginnen. M et de overgang naar de NV Onze Courant

•form aat E

w erd d ejaargan g- en afleveringsn um m ering gelijk

• omvang V I

aan die van Ons Noorden: na s(l948/49), nr. sss(l2 febr.)

• redactie 1888-1898 Gebr. Oukoop, dir.-uitg. (van af 30

v o lg t S5(l949/5o), nr. 115(14 febr.). De s6 stejaargan g

m ei 1890: uitg.)

begon op 11 april 195o, de S7ste pas tw e eja ar later op 11

[1890-1897 Gerard Janssen, red.]2

april 1952. V a n a f lo sept. 1952 w a s dejaargang- en afle­

[1897-1899 Felix Herold, red. en plaatsverv. dir.]2

v erin gsn u m m erin g gelijk aan die v a n h et Nieuw

• bijzonderheden V an afjan u ari 1892 konden de lezers

Noord-Hollandsch dagblad, voortgezet als Noordhol-

van de Nieuwe Bredasche courant zich abonneren op

lands dagblad: na S7(l952), nr. loo4(9 sept.) v o lg t

een geïllustreerd zondagsblad. Het b etrof hier blijkens

48(l952/5s), nr. l2574(lo sept.).

annonces in de krant het Geïllustreerd zondagsblad -

- Kopblad v an Ons Noorden en v a n a f 14 febr. 1949

Nederlandsche illustratie (zie de afzonderlijke besch rij­

tevens van het Nieuw Noord-Hollandsch dagblad, voort­

ving).

gezet als Noordhollands dagblad.

• relaties V oortzetting van Nieuwe Bredasche en Oos-

• relaties Het Nieuw Overijsels dagblad is te beschou­

terhoutsche courant

w e n als de opvolger van het vooroorlogse Overijselsch

- V oortgezet als Dagblad van Noord-Brabant

dagblad en van de O verijsselse editie v a n Ons Noorden

• literatuur W im Kock, ‘120 ja a r groeien tegen de v e r­

u it l945.2

drukking. V an Oosterhout naar ’t Spinveld’, in: de

- V oortgezet als Overijssels dagblad

Stem, N ieuw bouw num m er februari 1981, p. 7

• autopsie V olledig, m.u.v. l946, nrs. l24-l26

- Loek Leijendekker, ‘DeStem 1860-1985. De geschiede­

- GA Groningen œ 1946, jan.-m aart (ingebonden in

n is’, in: de Stem, 1985, 21 september, ju b ileum n u m m er

Ons Noorden)

t.g.v. het 125-jarig bestaan, p. 3, 5 en 9

- GA Zw olle œ 1946, april - 195s

• autopsie V olledig

• typering Katholiek dagblad voor Overijssel. De krant

-

GA Breda

l 77 • typering N ieuw sblad m et regionaal-, binnen- en b u i­

158. Nieuwe Bredasche en Oosterhoutsche courant m er t.g.v. h et 125-jarig bestaan, p. 3,5 en 9

tenlands nieu w s. Het blad had geen uitgesproken

* autopsie V olledig, m .u.v. 4(1863/64), nrs. 162-164

katholiek karakter. In het ‘ Buitengew oon n u m m er’

- GA Breda

v a n de opvolger (Dagblad van Noord-Brabant van 2o

* typering N ieuw sblad m et binnen-, buitenlands en in

oktober 1926), w erd hierover gezegd: “de Nieuwe Breda­

toenem ende m ate regionaal en plaatselijk nieuw s.

sche w a s een neutraal orgaan, dat w e l sterk rekening

Geen uitgesproken katholiek blad. In de Grondwet,

hield m et de gevoelens van de groote m eerderheid der

26(1888), nr. 1(1 jan.) is een advertentie opgenom en van

katholieke bevolking, m aar niet zelden - onbew ust

de Nieuwe Bredasche en Oosterhoutsche courant, w aa r­

w ellich t - liberale tendenzen vertoonde van zeer

in h et blad zegt zo rgv u ld ig alle artikelen o f berichten te

bedenkelijken aard”.

verm ijden, “die geloof o f zeden zouden kunnen kw et­

• noten

sen. (...) Het houdt zich niet op m et tw isten op staatkun­

(1) De Firm a Gebr. Oukoop w a s sinds 1882 onderdeel

dig o f godsdienstig gebied, w aardoor het zoozeer

v a n h et vennootschap onder de Firm a’s P.W. van de

gezocht en graag gelezen w ordt” .

W eijer, Gebrs. Oukoop te Breda, Firm a F.B. van Ditmar

* noten

te Utrecht (sinds 189s) en Firm a W eyerhorst (sinds

(1) N um m er 161(28 juni) verscheen nog onder de titel

1899). De exploitatie van de Nieuwe Bredasche courant

Weekblad voor Oosterhout en omstreken.

w a s aan van kelijk opgedragen aan Johan v a n de W eyer,

(2) Op 15 a ugu stu s 1882 w erd de za a k v a n Oukoop,

v a n a f 189s aan zijn broer Ignace (vgl. de Stem,

in clu sief de Nieuwe Bredasche en Oosterhoutsche cou­

loo(l96o), 5 nov., p. 5).

rant, door de firm a V an de W eyer gekocht voor 60.000

(2) V gl. W im Kock.

gulden. V oortaan w erd het blad u itgegeven onder de naam der Firm a Gebr. Oukoop (vgl. Dagblad van Noord-

158

brabant, 66(1926), 20 okt., ‘Buitengew oon n u m m er’, p. 1). De Firm a V an de W eyer w a s in 1880 opgericht ter

N ie u w e B red asch e en O osterh outsch e courantl86S-

voortzetting v an de z a a k v a n de broers P.W. en J. v a n de

l888

W eyer, sinds 1834 drukkers te Utrecht. De directie van

•jaren 4 (i86 s/ 64 ), nr. [l62(beginjuli)]1- 28(1887/88),

de Firm a V an de W eyer w erd gevorm d door de broers

nr. 2772(9 maart)

P.W. jr., J.H. en I.A.J. van de W eyer (vgl. Leijendekker, p.

• uitgever K.G. Oukoop œ 4 (i86 s/ 64 ) - 2s(l882/8s),

3). In 1883 w erd de exploitatie van de Nieuwe Bredasche

nr. 2l44(l4 aug.)

en Oosterhoutsche courant opgedragen aan Johan van

-

de W eyer (vgl. de Stem, 100(1960), 5 nov., p. 5).

Firm a Gebr. Oukoop2œ 2S(l882/8S), nr. 2l45(l7 aug.)

- 28(l887/88)

(3) V gl. Leijendekker.

• plaats Breda

(4) V an het Weekblad voor Oosterhout en omstreken is

-

als w ekelijks versch ijnen d lokaal nieuw sblad geen

Redactieadres te Oosterhout b lijft verm eld tot en m et

6(1865/66), nr. s6l(l ju n i 1865)

b esch rijvin g in de BKNP opgenom en. Het Weekblad

•frequentie tw eem aal per w e e k œ 4 (l8 6 S/64 ) -

w a s een uitgave van K.G. Oukoop te Breda en aanvanke­

27(1886/87), nr. 2626 (s april)

lijk het eigendom van M.A. Smeets, adjunct-gemeente-

driem aal per w e e k œ 27(1886/87), nr. 2627(6 april) -

secretaris v a n Oosterhout. In h et ‘Proefnom m er’ w ord t

28(l887/88)

in h et ‘Voorw oord’ gezegd: “ Reeds d ikw erfw erd en w ij

•form aat C œ 4 (i86 s/ 64 ) - lo(l869/7o), nr. 8lo(so sept.);

door oordeelkundige m annen dezer Stad opm erkzaam

D œ lo(l869/7o), nr. 8ll(s okt.) - 2o(l879/8o), nr. 1819(29

gem aakt, dat alhier sinds lan g behoefte bestaat aan een

juni); E œ 2o(l879/8o), nr. l82o(s ju li) - 28(1887/88)

Nieuw s- en Advertentieblad, h etw elk de Ingezetenen

• omvang V œ 4 (i86 s/ 64 ) - 18(1877/78); V I œ l 9 (l87 8 /79 )

bekend m aakt, m et de b eraadslagingen v a n den

- 28(l887/88)

Gemeenteraad, w elk er openbaarheid w ij onder vele

• redactie [186s-? M.A. Smeets, red. (en tot 186s dir.)]s

andere voordeelen, ook aan de nieu w e orde v a n zaken

186S-1888 K.G. Oukoop (dir.-uitg., v a n a f 1882 als Gebr.

te danken hebben; de bekendm akingen van het

Oukoop)

Gem eentebestuur opneemt; een overzigt levert van het

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon in ju n i.

in iedere w eekb in n en deze Gemeente en om streken

• relaties V oortzetting van Weekblad voor Oosterhout

voorgevallene; d eszelfs kolom m en openstelt, tot het

en omstreken4

doen v an gepaste aanm erkingen o f het geven van w e n ­

- Voortgezet als Nieuwe Bredasche courant

ken, w elk e tot het algem een b elan g zouden kunnen

• literatuur W im Kock, ‘12o ja a r groeien tegen de v e r­

strekken en eindelijk de Advertentiën tegen billijke

drukking. V an Oosterhout naar ’t Spinveld’, in: de

prijzen plaatst” . Het blad zal, zo w ord t gezegd, lectuur

Stem, N ieuw bouw num m er februari 1981, p. 7

w orden voor de burger, de koopman, de fabrikant en de

-

landbouwer. In 1863 kocht Oukoop het Weekblad van

Loek Leijendekker, ‘De Stem l86o-l985. De geschie­

d en is’, in: de Stem, 1985, 21 september, ju b ileu m n u m ­

Smeets (vgl. Leijendekker).

l59. de Nieuwe dag

l78 en w erd een kopblad onder de titel de Gooische courant

159

(zie de afzonderlijke beschrijving). In [1952] verdw een

del N ie u w e dagl9S2-l967

het kopblad en w e rd ‘Gooische courant’ ondertitel voor

•jaren 4o(l9S2), nr. 126s6(s april) - 5o(l94l), nr.

de Gooise editie (vgl. noot 4).

l8487(sl dec.)2

- In d ejaren 1934 tot en m et 1936 verscheen er een Bra­

- 1945, ongen.(5 m ei)s - 75(1966/67), nr. 25127(28 jan.)

bantse editie v a n de Nieuwe dag. Het Eindhovensch dag­

• ondertitel Katholiek dagblad voor Am sterdam en

blad sch reef in 1934 dat de Spaarnestad sinds enkele

om gevin g œ 59(l95o/5l), nr. 2ol55(25 okt.) - nr. 2os9l(4

m aanden poogt de Nieuwe dag m et ochtend- en avond­

aug.)

editie “in de voornaam ste plaatsen van Noord-Brabant

- A m sterd am ’s dagblad4 œ 59(l95o/5l), nr. 2os92(6

in gan g te doen vind en ” en vo eg t daaraan toe, dat er

aug.) - 75(1966/67)

“ geen enkele behoefte in onze provincie bestaat aan

- Na 2S dec. 1965 bleven de titels v an de NieuweHaar-

n og m éér dagbladlectuur en de voortreffelijk geredi­

lemsche courant, het Kennemer dagblad en het Nieuwe

geerde en technisch verzorgd e Maasbode onze Katho­

dagblad als ondertitel gehandhaafd in de respectievelij­

lieken op dit gebied alles verschaft, w a t zij in hun overi­

ke edities v a n de Nieuwe dag, w aa rin ze w aren opge­

gens hoe langer hoe beter verzorgd e provinciale pers

gaan.

n og m issen ” (geciteerd in Overijselsch dagblad van 9

• uitgever NV Drukkerij de Tijd

ju n i 1934). In het NPM bevindt zich een aflevering van

- Ook w o rd t verm eld v a n a f 4o(l9S2), nr. l2775(l2juli):

45(1936/37), nr. 15491(31 dec.), m et de ondertitel ‘Dag­

“V ereenigde Katholieke Pers”

blad voor Nederland’, w aa rin w ord t m eegedeeld dat op

• plaats Am sterdam

1ja n u a ri a.s. het blad de Nieuwe dag z a l ophouden te

4 o(l 9 S2)-5 o(l9 4 l) zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 5 S(l945 )75 (l966 /67 )

verschijnen. Op het NPM -exem plaar is in potlood geno­

•frequentie d agelijks5

teerd: “laatste Brabantnum m er” . - V a n a f 1959 w erd het Nieuwe dagblad m in o f m eer tot

•form aat E œ 4o(l9S2)-5o(l94l); D œ 1945, 5 - 7 mei; B œ

kopblad v a n de Nieuwe dag. Toen in december 1965 de

1945, 9 m ei - 2ju n i; D

NieuweHaarlemsche courant, het Kennemer dagblad en

1945, Sju n i - 55(1946/47), nr.

18944(2 nov.); E œ 55(1946/47), nr. 18945^ nov.) -

het Nieuwe dagblad opgingen in de Nieuwe dag v e r­

75 (l966 /67 )

scheen deze krant voortaan m et afzonderlijke edities

• omvang VI

voor respectievelijk Haarlem e.o., B everw ijk e.o. en

• redactie [19S6-1941]6 en 195o-196s H.C.J.A. baron van

diverse plaatsen in Zuid-Holland.

Lam sweerde, hoofdred.

-

1945-l946 m r. L.G.A. Schlichting, w aarn. hoofdred.

b ijlage achtereenvolgens: Geïllustreerd zondagsblad/

De lezers v a n de Nieuwe dag ontvingen als zondags-

(tevens hoofdred. van de Tijd)

de Spaarnestad (in 1932), Ons zondagsblad / de Spaarne­

1946-196S W . Severin, hoofdred. (tot en m et 195 o w aarn .

stad (1932-1934), de W itte raaf (1935) en h et Katholieke

hoofdred.)

weekblad voor Nederland (1936-1941).

196S-1965 Paul Kropman, hoofdred.

-

196S-1965 A lbert W elling, hoofdred.

de krant v an zaterdag de Officieele kerklijstvan het

1965-1967 J.M. Lücker, hoofdred.

dekenaat Amsterdam, voortgezet als de H eilige stede

De A m sterdam se abonnees ontvingen als bijlage bij

1965-1967 drs. A.J. Cuppen, hoofdred.

(zie voor deze bladen, de besch rijvin g van de Tijd).

De directeuren v an de Tijd voerden tegelijkertijd de

- V a n a f 55(1946/47), nr. 18956(16 nov. 1946) verscheen

directie van de Nieuwe dag.

op zaterdag Onzejeugdkrant, later Jeugdkrant. Deze b ij­

• bijzonderheden D ejaargang- en afleveringsnum m e­

lage voor d ejeu gd v a n 8 tot 15 ja a r had een eigen ja a r­

rin g van de Am stelbode w e rd voortgezet. De nieuw e

gang- en afleveringsnum m ering.

jaa rg a n g begon steeds rond 1 oktober. De jaargang-

- V a n a f 20 m aart 1964 tot en m et 10 sept. 1966 v e r­

n u m m erin g w erd in 1945 w eer opgenom en m.i.v. 5se

scheen - aan van kelijk op vrijd ag, later op zaterdag -

jaargan g, nr. 18522 op l4 ju n i. De 5 4ejaargan g begon

als bijvoegsel: ‘ P lus’, “w eekend-bijvoegsel van de N ieu­

bij nr. 1865o op 15 nov. 1945 en daarna begon de nieuw e

we dag, het Nieuwe dagblad, de Nieuwe Haarlemsche

jaa rg a n g als vanouds w eer in h et begin van de m aand

courant en h et Kennemer dagblad.8

oktober. De edities voor Zuid-Holland, voor H aarlem en

• relaties V oortzetting van de Am stelbode

voor Beverw ijk en om gevin g hebben in 1965 de ja a r­

- H ierin opgenom en v a n a f 24 dec. 1965 Nieuwe Haar­

gang- en afleveringsn um m ering voortgezet van

lemsche courant, h et Kennemer dagblad en het Nieuwe

respectievelijk het Nieuwe dagblad, de Nieuwe Haarlem-

dagblad9

sche courant en h et Kennemer dagblad.

- Opgegaan in de Tijd10

- Kopblad v an de Tijd.

• autopsie Volledig, m .u.v. 1936, april-juni en 1948, ju li-

- V a n a f 19S2 verscheen er een Gooise editie v an de

sept.

Nieuwe dag.7 In [19S9] kreeg deze editie een eigen titel

- KB ~ 1932, 3 april - 14 okt.

159. de Nieuwe dag

179 -

GA A m sterd am »1932, 1 okt. - 1967 (m.u.v. 1936,

en voor de editie A m sterd am en de Zaanstreek

april-juni; 1945, 5 m ei en 1948, juli-sept.)

‘A m sterdam s dagblad’. M et in gan g v a n 23 dec. 1965

-

w ord t ‘A m sterd am ’s dagblad’ veranderd in ‘A m ster­

NPM ~ 1945, 5 m ei

• typering Kopblad v an de Tijd, op A m sterdam gericht,

dam s dagblad’.

m aar ook daarbuiten gelezen. In het laatste num m er

(5) De Nieuwe dag verscheen tot en m et septem ber 1941

v a n de Am stelbode w ord t over de Nieuwe dag gezegd,

m et een ochtend- en avondeditie. Op zon dag verscheen

dat het z a l zijn “het plaatselijke katholieke blad v an de

alleen een ochtend-, op m aandag slechts een avondedi­

hoofdstad, m aar tevens zullen de andere rubrieken op

tie. Deze v ersch ijn in g in tw ee edities gold niet in het

z u lk een peil w orden gebracht, dat de verjongde

hele land. V erbiest sch reef in 1936: “Overal w a a r prac-

Am stelbode voortaan m et de beste N ederlandsche dag­

tisch m o g e lijk versch ijn t h et m et ochtend- en avond­

bladen z a l kunnen w edijveren. In het eerste num m er

editie, anders slechts ééns per dag als avondblad” (vgl.

v a n 3 april 1932 w ord t gezegd, dat m et de nieu w e naam

[J.V.L.M. Verbiest], D eR.K. Pers doorSpaarnestadbrii

w ord t uitgedrukt, dat “m et een vernieuw d, vergroot en

gezien (Am sterdam 1936), p. 14 (Spaarnestadiana, 4)).

verfraaid dagblad een nieuw tijdperkvoor de katholie­

(6) V gl. In m em oriam H. baron van Lam sweerde, in: de

ke pers in de hoofdstad” w ord t ingeluid. Het dagblad-

Journalist, 16(1965), nr. 3(9 febr.).

w e ze n is veranderd en daaraan m oet de krant w orden

(7) De geestelijkheid van het dekenaat H ilversum pro­

aangepast: “De snelheid der berichtgeving is tot het

testeerde bij de bisschop v a n H aarlem over het v e r­

u iterste opgevoerd. Onze tijd kent geen afstanden

schijnen v a n deze Gooise editie. V olgen s hen w erd de

meer; dus dient de verspreid in g van het n ieu w s van

gew estelijke katholieke pers in en voor het Gooi daar­

den dag ook a la m inute te zijn. Doch ook u iterlijk en

m ee in haar bestaan bedreigd (vgl. B rief v an de Gooise

inhoud van de courant w ijk en diam etraal van het voor-

geestelijkheid aan m gr. A engen ent (2 dec. 1932), in:

oorlogsche dagblad af. A ls op een trilbeeld m oeten de

A rchief R.K. Bisdom Haarlem (RA Noord-Holland, Haar­

dagelijksche gebeurtenissen m et groote en kleinere

lem), nr. 1380-63. V gl. ook de Gooische post, 31(1936/37),

opschriften, m et sprekende letters en pakkende foto’s,

nr. 174(6 febr. 1937), w a a r de Gooise editie v an de Nieu­

aan het oog v an den lezer voorbijgaan. Hij w en sch t

we dag zonder de krant bij naam te noem en w e rd bekri­

geen zw are artikelen m eer in vele vervolgen; geen

tiseerd: “Er is niem and gew eest die aan de een o f ande­

saaie opsom m ingen en dorre documentaties: w ie w a t

re courantenondernem ing h eeft gevraagd n aast de

te zeggen heeft, doe h et op korte, aangenam e w ijz e en

bestaande katholieke plaatselijke bladen te kom en m et

in pakkenden vorm , anders praat hij voor doovem ans-

een zoogenaam de Gooische editie. Daarentegen: toen

oren”. Na 1945 w erd h et blad m eer en m eer een A m ster­

hierm ede een begin w erd gem aakt, hebben toonaange­

dam se krant. In het nu m m er van 6 a ugu stu s 1951 bij de

vende katholieke kringen v a n het Gooi hiertegen verzet

presentatie v an de nieu w e typografische vorm gevin g

aangetekend en dit streven genoem d als te zijn , niet in

w erd daarover gezegd: “Nog m eer dan voorheen zullen

het b elan g van het katholieke leven in ons gew est” .

w ij onze aandacht besteden aan alles w a t er in en rond

(8) Het b ijvoegsel Plus w erd in de krant van 19 m aart

onze hoofdstad aan belangrijks en w eten sw aardigs

1964 als v o lg t aangekondigd: “Het [=Plus] richt zich tot

gebeurt”.

het gehele gezin, besteedt aandacht zow el aan de v rije­

• noten

tijdsbesteding als aan de grote problem en v a n deze

(1) V a n a f 74(1965/66), nr. 24970(23 dec.): Nieuwe dag.

tijd. Het h eeft oog voor bejaarden en tieners, voor het

(2) In het nu m m er v an 31 dec. 1941 w ord t m eegedeeld

eigen leven v an de v rou w en voor de lieh ebb erijen van

dat de Nieuwe dag niet lan ger zal kunnen verschijnen.

de m an voor zijn vrije zaterdag. V andaar dan ook, dat

De lezers w o rd t gevraagd zich te abonneren op de Tijd.

w ij als een van de eerste dagbladen in Nederland onze

(3) De eerste afleveringen n a de bevrijdin g verschenen

w eekeindbijlage Plus op v rijd ag doen versch ijnen ” .

op 5, 7 en 9 m ei. Op 5 m ei verscheen een su m m ier b u lle­

V a n a f 17 septem ber 1966 ontvingen de abonnees het

tin m et enkele berichten. Op 7 m ei verscheen een een­

zaterdagbijvoegsel van de Tijd: Gun u de Tijd. V olgens

z ijd ig bedrukte krant, w aa rin de herverschijn in g van

de redactie m ochten de lezers in de naam sverandering

de Nieuwe dag en de tijdelijke stopzetting van de Tijd

een aansporing zien “om zich in het w eekeind de tijd te

w e rd bericht. In het n u m m er van 9 m ei w o rd t m eege­

gunnen voor een b ijvoegsel van verbeterde kw aliteit”.

deeld: “Teneinde ons blad zoo m ogelijk dagelijks te

(9) Het opgaan van deze drie kranten in de Nieuwe dag

kunnen uitgeven, hetgeen onze abonné’s ongetw ijfeld

w erd in de afleveringen van 23 dec. 1965 als v o lg t m ee­

op prijs zu llen stellen, zijn w ij genoodzaakt, zoolang

gedeeld: “De reeds lan g bestaande sam en w erking tu s­

de huidige technische om standigheden voortduren,

sen een viertal, tot één concern behorende katholieke

ons blad n og in verklein d form aat te laten versch ij­

dagbladen in het w esten van het land - Nieuwe Haar­

nen”.

lemsche Courant, Kennemer Dagblad, H et Nieuwe Dag­

(4) V olgen s de Journalist, 18(1967), nr. 5(15 maart) w a s

blad en De Nieuwe Dag - krijgt n u ook in de n aam dui­

de ondertitel voor de Gooische editie ‘ Gooische courant’

delijker gestalte. Tot de u n iform e n aam gevin g is beslo­

l6o. het Nieuwe dagblad

l8o

ten m ede om dat het verspreidingsgebied van deze bla­

logse kopbladen z ijn bekend: pastoor A. Kokkelkoren,

den steeds sterker u itgroeit tot één agglom eratie: de

dr. P.A. Kasteel, J.B.T. W ilb rin k en E verw ijn 9

Randstad H olland”.

[19S7] 9-l96s H.A. Paalvast, hoofdred.

(10) In h et laatste num m er w o rd t in het hoofdartikel

{l945}-l948 m gr. dr. J. W itlox, hoofdred. (tevens hoofd­

‘De Tijd in A m sterd am ’ gezegd, dat de Tijd de krant

red. van de Maasbode)

w as, “die in h et gehele land w erd gelezen door dege­

{l945}-l964 Johan Kuijpers, dir. en v a n a f {1955}“ tevens

nen, die zo rgv u ld ig w en sten te w orden ingelicht over

hoofdred. (tevens dir. van de Maasbode)

de grote vraagstu kken op het gebied van godsdienst,

l948-l95o prof. dr. S. T esser OP, hoofdred. (tevens

politiek en cultuur” . D aarentegen w a s de Nieuwe dag

hoofdred. van de Maasbode)

“allereerst de krant van de A m sterdam m ers, de echte

194841954}“ Leo J.M. Hazelzet, hoofdred. (tevens

A m sterdam m ers m et een interesse voor het leven rond

hoofdred. van de Maasbode)

Dam en Leidseplein en in de eigen buurt. Die scheiding

[{1956H1958} L. W üst, hoofdred.]“

in b elan gstellin gssfeer w a s vroeger volkom en veran t­

{l962}-l96s mr. W .A.M . v an der Kallen, dir.-hoofdred.

w oord. M aar de tijd is in b ew eg in g en een krantenbe-

(tevens dir.-hoofdred. van de Tijd)

d rijf dat de v in g er houdt op de pols v a n zijn tijd,

196S-1965 Paul Kropman, adj.-hoofdred.

ervaart de veranderingen niet alleen, m aar geeft er ook

196S-1965 A lbert W elling, hoofdred.

vo rm aan” . De Tijd is “de krant v an de zorgvuldige,

1964-1965 W.C.H. Leijdeckers, dir. (tevens dir. v an de

objectieve en toch levendige berichtgeving. Een ona-

Tijd)

h a n k elijk e krant, zonder b in din g aan een b elangen­

• bijzonderheden De 42e jaa rg a n g beslaat tw ee kalen­

groep” . De lezers van de Nieuwe dag hebben geregeld

derjaren: 195o en 1951. V a n a f 1 april 196o tot en m et 11

gevraagd n aar overnam e v a n m éér rubrieken u it de

aug. 196s behielden de verschillende edities aanvanke­

Tijd in h un krant. Die w e n s stu ittejaren lang op proble­

lijk dejaargang- en afleveringsn um m ering v a n de

m en van technische en financiële aard, m aar er zijn

eigen voorloper. Zo liep de editie voor Gouda van

perspectieven geopend, “die krachtige im pulsen heb­

65(l96o), nr. 18886(1 april) tot en m et 67(1962), nr.

ben gegeven aan de uitbreiding van ons gehele kran-

l96os(lo aug.). Daarna volgde: 5i(i962/6s), nr. 15212(is

tenbedrijf. Er is een ruim e uitbreiding gegeven aan tal­

aug.) tot en m et nr. 15s8s(6 maart). En tenslotte:

rijke rubrieken” . De Nieuwe dag w ord t gelijk aan de Tijd

54(l96s), nr. ^ 8 4 ( 7 maart) tot en m et 57(1965), nr.

zonder verlies, w a n t de stedelijke berichtgeving blijft

l6244(2S dec.), w aarbij de nieuw e jaa rg a n g op 1 oktober

niet alleen gehandhaafd op het oude niveau, m aar

begon. De n u m m erin g v an de editie voor Delft liep aan­

ondergaat ze lfs een krachtige uitbreiding.

van k elijk van l5(l96o), nr. 454s(l april) tot en m et 18(1962), nr. 5261(11 aug.), gevolgd door eveneens 5l(l962/6s), nr. 15212(is aug.).

160

- Kopblad van de Maasbode en v a n a f 1959 van de Tijd.

h e t N ie u w e d agb la d 1 [1908^1965

- A ls kopbladen van het Nieuwe dagblad verschenen:

•jaren [1908, 14 dec.]2- 32(1939/40), [10 m ei 1940]3

Nieuwe Dordtsche courant (van af 22 sept. 1917), Nieuwe

- 32(1939/40), ongen.(10 ju n i)4 - [1941, 3 febr.]5

Schiedamsche courant (van af 1ju li 1927), Nieuwe Zuid-

-

Hollander (van af 1928), de Toekomst (van af 1945), voort­

[1945, 28 ju li]6- 57(1965), nr. 16244(23 dec.)

• ondertitel Toen per 1jan. 1960 de W esterbodeen v a n a f

gezet als D elfts katholiek dagblad, en de Westerbode

1 april van het zelfde ja a r de vier overige kopbladen gin ­

(van af 2S m aart 1946). Per 2jan. 196o gin g de Westerbo­

gen versch ijnen onder de titel het Nieuwe dagblad, ble­

de en v a n a f 1 april van het zelfde ja a r de v ier overige

ven de vroegere titels tot en m et 11 aug. 1962 als onderti­

kopbladen op in het Nieuwe dagblad en voortaan v e r­

tel verm eld in de verschillende edities: ‘de W esterbo­

scheen de krant m et verschillende edities.s

de’, ‘N ieuw e Schiedam sche courant’, etc. en voor de edi­

- In {191o} is er in de titelkop sprake v an een zon dags­

tie Rotterdam: ‘Voor Rotterdam en om streken’.7

blad, w aarop de lezers zich konden abonneren.

• uitgever NV De Courant de M aasbode

• relaties Hierin opgegaan v a n a f 2jan. 196o de Wester­

• plaats Rotterdam

bode en v a n a f 1 april 196o Delfts katholiek dagblad,

- V a n a f 1 april 1960 tevens kantoren te Delft, Dor­

Nieuwe Dordtsche courant, Nieuwe Schiedamsche cou­

drecht, Gouda en Schiedam en v a n a f 25 sept. 1962 ook te

rant en Nieuwe Zuid-Hollander11

V laardingen

- Opgegaan in de Nieuwe dag

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

• autopsie 2(l9lo), nr. S88(29 maart); l92S, 6 sept.;

•form aat E (m.u.v. D-formaat v a n a f 1945 tot en m et 18

19(1927), nr. 56ol(29 april); 22(l9so), nr. 66oo(6 okt.);

m aart 1947)

2S(l9 Sl), nr. 6754(8 april); 2 9 (^ 7 ), nr. 8669(8 juli); 194o,

• omvang VI

lo ju n i - si dec. (incomplete num m ers; alleen de pagi­

• redactie [ca.1928-? L.J. Stolwijk, hoofdred.]8

n a’s m et plaatselijk n ieu w s zijn aanwezig); S7(l945),

A ls redacteuren en hoofdredacteuren v a n de vooroor­

nr. loos9(l sept.); S9(l947), nr. lo4 7o(l febr.) - 1965

181 -

160. het N ieuw e dagblad

NPM ~ 1910, nr. 388; 1923, 6 sept.; 1927, nr. 5601; 1930,

nr. 6600; 1931, nr. 6754; 1937, nr. 8669; 1945, nr. 10039

nen. Er zijn n og talrijke hindernissen, die dit bem oeilij­ ken. Zoo zu llen om technische m oeilijkheden te ont­

-

GA Schiedam ~ 1940, 10 jun i - 31 dec.

gaan onze v ier bladen onder één hoofd H et Nieuwe

-

GA Rotterdam ~ 1947, 1 febr. - 1960

Dagblad verschijnen. V oorts w ord t de tot dusver aan

-

GA Gouda

het abonnem ent verbonden verzekerin g buiten w e r­

1961-1965

• typering Kopblad v an de Maasbode. Over het Nieuwe

k in g gesteld.” . Er w ord t op de lezers een dringend

dagblad w e rd in de Maasbode v a n 10 dec. 1908 gezegd,

beroep gedaan het abonnem ent aan te houden: “ (...) bij

dat het de bedoeling w a s “een orgaan te stichten voor

soberder leven en afsch affin g v a n luxe m ag de krant

h et Katholieke Nederlandsche volk, w a a r de groote

n iet m ede uitgeschakeld w orden. Een kranten-abonne-

belangen van de Katholieke zaa k in artikelen over apo­

m ent behoort nu eenm aal niet tot de luxe-artikelen

logie, sociologie, politiek enz. zu llen w ord en behan ­

m aar veeleer tot de groep der dagelijksche behoeften” .

deld. W ij stellen ons vervolgens voor, dat m en daarne­

(5) Verm oedelijk op 3 febr. 1941 voor ’t laatst versch e­

ven s z a l vinden kolom m en m et uitgebreide n ieuw sbe­

nen. Op 4 februari w erd en de kantoren van de M aasbo­

richten, g elijk m en van een dagblad in onzen tijd v er­

de door de Duitsers binnengevallen.

w ach ten m ag. W ij zullen trachten H et Nieuwe Dagblad

(6) V olgen s de Pius-almanak van 1946 w a s de krant op

zoo populair m ogelijk te doen zijn en in te richten op

28 ju li 1945 w e e r begonnen te verschijnen.

die w ijze, dat het h et vertrouw en verdient v an onze

(7) De ondertitel ‘Voor Rotterdam en om streken’ w a s

Katholieke N ederlandsche b evolking” . Op 5 ju li 1908

reeds in gebruik v a n a f 3jan . 1958.

w a s h et nieu w e kopblad reeds in de Maasbode aange-

(8) V gl. M. v a n Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

kondigd als “een geheel n ieu w op te richten goedkoope

den pionier (H ilversum 1936), p. 57).

groote Katholieke volkscourant, hoofdzakelijk

(9) V gl. de Journalist, 18(1967), nr. 5(15 maart), p. 77.

bestem d voor hen, die om den verhoogden prijs v a n de

V olgen s de Katholieke encyclopaedie, dl. 15 (Am ster­

Maasbode zich m et een m inder kostbaar blad moeten

dam /Antwerpen 1952), k. 159 w a s Kasteel hoofdredac­

tevreden stellen, o fw e l een blad v an den om vang van

teur van 1926 tot en m et 1940.

de Maasbode niet verlangen, als niet geeischt door hun

(10) Inform atie ontleend aan de Pius-almanak v an de

zaken, h u n levenspositie, o f h u n behoefte, m aar toch

betreffendejaren.

een blad, dat over het dagelijksche gebeuren en over de

(11) De sam envoeging van de verschillende kopbladen

belangrijke vraagstukken v a n dezen tijd de lezers zoo

onder één titel w erd in de kopbladen v a n 1 april 1960 als

snel, zoo accuraat en zoo com pleet m ogelijk hoopt in te

v o lgt m eegedeeld: “Steden en dorpen, die oorspronke­

lichten (...). [Het] z a l ons streven zijn deze volkseditie te

lijk op behoorlijke afstand v a n elkaar lagen, zijn de

laten doordringen in alle lagen der Katholieke gem een­

laatstejaren hard b ezig naar elkaar toe te groeien tot

schap om aldus ook de m in st bedeelden der fortuin

bijn a één grote agglom eratie, w elk e w e tegenw oordig

geestelijk op te heffen, voor te lichten, duisternis en

de Randstad H olland noemen. Gevolg v a n die ontw ik­

onw etendheid van hen w e g te vagen en z e op alle ter­

kelin g is, dat de gem eenten n aast behandeling v a n z u i­

rein, hen en hunne kinderen te beveiligen tegen allerlei

v er plaatselijke aangelegenheden tot een zekere bin ­

soort volksm isleiders, die hun m et h u n geloof, ook de

d in g komen, w ijl grote plannen o f belangen onderling

tevredenheid en h et beetje stoffelijken w elstan d w a t

overleg afdw in gen (...). Een v a n de conclusies bij dit

h un n og rest, zoeken te ontfutselen” .

interlokale proces is de b e slissin g om van heden onze

• noten

negen edities onder één n aam te doen verschijnen, nl.

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 10 ju n i 1940 tot en m et

het Nieuwe dagblad. N atu u rlijkw ord t door die n aam s­

{31 dec. 1940}: “w aa rin opgenom en: de Nieuwe Schie-

verandering h et plaatselijk cachet niet gew ijzigd.

damsche courant, de Nieuwe Zuid-Hollander en de N ieu­

Onder het nieu w e hoofd w ord t u it respect voor traditie

we Dordtsche courant” .

als tweede titel de plaatselijke naam gehandhaafd.

(2) H et Nieuwe dagblad begon te versch ijnen kort voor­

V oorts b lijft de band m et een groot landelijk dagblad,

dat de Maasbode overgin g tot de u itgave v an een och­

dat het voordeel heeft - door eigen directe, uitvoerige

tend- en avondeditie. V olgen s de Maasbode v an 10 dec.

reportages en kostbare berichtendiensten - v an een

1908 zo u op 14 dec. het eerste num m er v an het Nieuwe

brede h orizon over w ereldgebeurtenissen” (vgl. de edi­

dagblad uitkom en.

tie voor Gouda, bew aard in Gem eentearchief Gouda).

(3) V erm oedelijk kon de krant op 11 m ei niet m eer v er­ schijnen. Er kw am die dag n og w e l een noodeditie uit v a n de Maasbode, gedrukt bij de NieuweRotterdamsche Courant. (4) In de krant v an 10 ju n i 1940 w ord t bericht dat het Nieuwe dagblad w eer kan verschijnen: “Helaas kunnen w ij n og niet in den ouden vo rm en om vang v ersch ij­

i6i. N ieuw e Delftsche courant

182 Geldwezen: J.H.A. Duijnstee

l6 l

Vergaderingen: H. Koops

N ie u w e D elftsch e co u ra n t 1875-1944

• speciale nummers 26(1900), nr. 2649(3 juni): ju b i­

*jaren 1875, proefnr.(23 mei)

leu m n u m m er ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan

- 1875, nr. 1(3 juni) - 69(1943/44), nr. 15462(31 jan .)1

van de krant

* ondertitel N ieuws- en advertentie-bode voor Delft en

- 41(1915/16), nr. 5637(3 juni): ‘Bij het 40-jarigjubilé

om liggende gem eenten ~ 1875 - 23(1897), nr. 2297(27

der N ieuw e Delftsche courant’

juni)

- 50(1924/25), nr. 9563(3 juni): ‘Feestnum m er ter gele­

- N ieuws- en advertentieblad voor Delft en om liggen ­

genheid van het 50-jarig bestaan’

de gem eenten ~ 23(1897), nr. 2298(1 juli) - 36(1910)

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

- R.K. dagblad voor Delft2 en om liggende gem eenten

gebruikt m et in gan g van 5(1879), nr. 373(1 jan.). Dejaar-

~ 37(1911) - 66(1940/ 41), nr. 35756[sic](4 sept. 1941)

gangen liepen g elijk per kalenderjaar tot en m et 2ju n i

- Dagblad voor Delft en om liggende gew esten ~

1915 en sindsdien begon de n ie u w e ja arg an g om streeks

67 (1942 )-6 9 (1943 /4 4 )

3 ju n i: 41(1915/16) tot en m et 65(1939/40). De 66ejaar-

* uitgever Boek- en Handelsdrukkerij A.J. Brouw er ~

gan g liep v a n ju n i 1940 tot en m et dec. 1941; de 67e van

1875 - 15(1889), nr. 1463(29 juni)

jan.1942 tot en m et 2 ju n i 1942; de 68e en 69e begonnen

- U itgevers B rouw er en Co ~ 15(1889), nr. 1464(4 juli)

w eer rond 3ju n i.

- 6 9 (1943 /4 4 )

- V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

* plaats Delft

- V an afjan u ari 1893 w a s h et voor de abonnees m oge­

*

frequentie tw eem aal per w e e k (gedateerd op donder­ lijk om zich te abonneren op het Geïllustreerd zondags­

dag en zondag, m aar verschijnen d op w oensdag- en

blad. De redactie v an h et zondagsblad streefde ernaar,

zaterdagavond) ~ 1875 - 25(1899), nr. 2506(29 juni)

zo sch reef de Nieuwe Delftsche courant, “het W eekblad

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

voor elk gezin een vriendelijke, onderhoudende gast te doen zijn , die, door oud en jo n g w elkom geheeten, elke

25(1899), nr. 2507(2juli) - 36(1910) zesm aal per w e e k (niet op zondag)

37 (1911)-

v an gen ” . Het b etrof het Geïllustreerd zondagsblad -

6 9 (1943 /4 4 ) * ju n i); E

w e e k m et steeds klim m end genoegen zal w ord en ont­

form aat C ~ 1875; D ~ 1876 - 23(1897), nr. 2297(27Nederlandsche illustratie (zie de afzonderlijke besch rij­ 23(1897), nr. 2298(1 ju li) - 68(1942/43), nr.

15093(23 nov.); C ~ 68(1942/43), nr. 15094(24 nov.) -

- V a n a f 8 dec. 1929 verscheen w ekelijks als bijlage: de Delftsche kerkklok, w aa rin de parochiem ededelingen

6 9 (1943 /4 4 ) * omvang III

ving).

1875; V

1876-14(1888); V I

15(1889)-

6 9 (1943 /4 4 ) * redactie [1875 A.C. Akveld, eerste red. gedurende

w aren opgenom en. De deken v an Delft introduceerde in het eerste num m er als v o lg t het blad: “Een gemeenschappelijkw eekblad voor de v ier parochies in onze

enkele dagen]3

stad! Het z a l kerknieuw s geven en alles, w a t m et het

[1875-1880 Jan J.F. W ap, m edewerker]3

parochieleven sam enhangt. (...) A lles w a t tot dusver ’s

[1875-1908 H.C. Stolk, m edewerker]4

Zondags van den preekstoel w erd afgelezen, heel die

[1882-1892 J.W. Prins, m edewerker]3

eindelooze ceel, kom t voortaan v a n elke parochie in die

[1886-^925} B.J. Post, m edewerker]4

krant te staan. M en h eeft dus elke w e e k zijn kerkgids

[1912-1920 P.A. Lebens, hoofdred.]5

bij zich thuis. M en heeft m aar te nem en en te lezen”.

1920-1923 J.J.M. Douwes, hoofdred.

V a n a f 19 aug. 1933 w e rd de kerkklok een zelfstand ige

[1923] 6-1942 Jos. V erhu lst, hoofdred.

uitgave: “Ze is op ander papier gedrukt, er is een nieu­

[{1925} G.A.J. A kveld, redacteur]4

w e kop ontworpen, de indeeling is m eer overzichtelijk

[{1925}]4-1944 J.G. van Dam, redacteur en v a n a f 1941

gew orden en tenslotte is er m eer ruim te vrij gekom en”.

plaatsverv. hoofdred.

V an w ege het groene papier kreeg het blad als titel

{1942}-1944 D.Th. v an Dijk, red. W estlan d (verm eld

't Groentje, ‘Zaterdagavond-bijvoegsel v a n de N ieuw e

v a n a f jan . 1942)

Delftsche courant’. In het G em eentearchief Delft is het

1942-1944 J. V eldhuis, red. Delft en sport

zaterdagbijvoegsel aan w ezig tot en m et 16 aug. 1941.

1942-1944 J.W. de V ries, hoofdred.

• relaties In 1944 sam engegaan m et deLeidsche cou­

In 1919 en 1920 w orden in de titelkop als vaste m ede­

rant en de Westerbode en voortgezet als Zuidhollandsch

w erkers genoemd:

dagblad. Na de bevrijdin g verscheen h et katholieke

Politiek: pater G. V rijm oed OFM en B. Th. de W o lf

dagblad voor Delft onder een nieu w e titel: Toekomst.

N atuurkunde en m iddenstand: H.B.G. Flottow

• autopsie V olledig

Toneel, w eek- en raadsoverzichten: P.A. Lebens

-

Juridische rubriek: m r. W .A.M . Cremers

• typering In de b eginjaren stelde de krant zich niet

V rouw enrubriek: m ej. Toos Post

zozeer op een katholiek als w e l een ch ristelijk stand­

GA Delft

163. N ieuw e Dordtsche courant

183 punt. In het ‘proefnom m er’ w a s gezegd, dat gerekend

deelige inkoopen te doen v lak b ij h uis m et besparing

w e rd niet alleen op de steun v a n de katholieken, m aar

van tram kaartjes; - w a a r de kinderen Zondags hun

ook op die van de “duizenden Protestanten, die Gode zij

speelhoekje vinden; - w a a r de kerklijst roept als een

dank! n og open oor hebben voor w aarh eid en recht” . In

onverpoosd luidende klok, - dat is de vriend, die in

h et openingsartikel ‘A a n den Lezer’ in h et eerste n u m ­

ieder Room sch g ezin m et open arm en w ord t ontvan­

m er sch reef de redactie naar aanleiding van de reacties

gen”.

op het proefnum m er, dat er blijkbaar velen zijn , “die

(3) V gl. 26(1900), nr. 2649(3 juni).

behoefte gevoelen aan een blad, dat w a a rlijk een

(4) V gl. 50(1924/25), nr. 9563(3 juni).

n ieuw sblad genoem d m ag w orden, zonder iem ands

(5) V gl. 46(1920/21), nr. 8149(30 sept.).

godsdienstige overtuigin g voortdurend te kwetsen,

(6) V gl. 67(1942), ongen.(15 april).

zonder iem and te beleedigen in w a t hem, als Christen, h et dierbaarst is, den Godsdienst”. De redactie w il Delft en om liggende gem eenten een n ieuw sblad schenken,

162

“dat elke geloovige Christen zal kunnen lezen” . Het

N ie u w e D on gebod e [1910^1912}

blad ontw ikkelde zich tot het katholiek dagblad voor

•

Delft en om geving. Ook tijdens de Duitse bezetting

• ondertitel N ieuw s- en advertentieblad voor Geertrui-

b le e f h et verschijnen. In het ‘Ten afscheid’ in h et laat­

denberg, Raam sdonksveer, Raam sdonk, W aspik,

jaren [begin 1910]1- {3(1912), nr. 86(1 dec.)}

ste nu m m er verdedigde de scheidende hoofdredacteur

Made, D rim m elen, Hank, D ussen enz.

zich m et te schrijven, dat de krant steeds geijverd had

• uitgever Firm a M. Hopstaken

“voor al w a t goed en schoon en edel is. Daarom hebben

• plaats Oudenbosch

w ij onze lezers voorgehouden de groote figuren der

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

Kerk, (...) hebben w ij gehekeld, w a t gehekeld m oest

dag, gedateerd op zondag)

w ord en en ons gericht tegen het on christelijk individu­

•

alism e, het m onster, dat zooveel andere m onsters

• omvang [VI]

h eeft gebaard. (...) N im m er hebben w ij geschreven om

• redactie Niet in het blad verm eld.

w ie dan ook naar den z in te schrijven o f te gerieven, w ij

• bijzonderheden Kopblad v a n de Oudenbossche cou­

form aat E

hebben geschreven u it roeping en schreven dus w a t

rant.

w ij schrijven m oesten” .

• autopsie 2(1911/12), nr. 68(29 sept.) en 3(1912), nr. 86(1

• noten

dec.). Deze tw ee afleveringen zijn m eegebonden in de

(1) In het laatste nu m m er van 31 jan . 1944 w ord t m eege­

Oudenbossche courant.

deeld: “Op last v a n de autoriteiten m oet ons blad de

- Streekarchivariaat de M arkkant, depot Oudenbosch

Nieuwe Delftse Courant een fu sie aangaan m et De Leid-

• typering Kopblad van de Oudenbossche courant voor

sche Courant te Leiden” .

Geertruidenberg en om liggende dorpen.

(2) W aaraan toegevoegd “ R ijsw ijk” v a n a f 47(1921/22),

• noten

nr. 8483(12 nov.) tot en m et 49(1924), nr. 9129(3 jan.). Op

(1) De begindatum v an h et blad is afgeleid v a n dejaar-

12 nov. 1921 begon de ‘R ijsw ijksche editie’ te versch ij­

gang- en afleveringsnum m ering.

nen, als v o lg t door pastoor V an Buchem begroet: “ Reeds lan g w e rd door m enigeen in R ijsw ijk de behoef­ te gevoeld aan een in Room schen geest en volgens

163

Room sche beginselen geredigeerd plaatselijk blad. De

N ie u w e D ordtsch e cou ran t 1917-1960

groote katholieke dagbladen bem oeien zich niet, kun ­

•jaren 1917, [nr. 2670(22 sept.)]1 - [1940, m ei]2

nen zich niet inlaten m et allerlei plaatselijke toestan­

- 28(1945/46), nr. 9543(2 nov.) - 43(1959/60), nr.

den en belangen; daarbij, een groot deel van ons v olk

18943(31 maart)

leest ze niet, w ijl ze te breed v a n opzet en te kostbaar

• uitgever NV Courant de M aasbode

m oeten zijn . M aar een plaatselijkblad, w aarin , w a t in

- De krant w erd v a n a f 2 nov. 1945 tot en m et begin dec.

h et w ereldgebeuren b elan grijk is, geschift, uitgezocht,

gedrukt bij de Nieuwe Rotterdamsche courant te Rotter­

gem akkelijk te begrijpen, beknopt bijeengebundeld

dam

w ordt, - dat vooral niet vergeet, b elan gstellin g te w e k ­

• plaats ‘ Bureau’ te Dordrecht, gedrukt te Rotterdam

ken voor de Katholieke zaak, voor al w a t goed is, stoffe­

•frequentie zesm aal per w e e k

lijk en geestelijk, in eigen om gevin g - w a a r vader naast

•form aat E ~ 1917 - {21(1938/39), nr. 9278(30 juni)}; D ~

de v erslagen v a n den gem eenteraad leest de agenda’s

28(1945/46) - 29(1946/47), nr. 9959(18 maart); E ~

en de verslagen zijn er Room sche vereen igingen en

29(1946/47), nr. 9960(19 maart) - 43(1959/60)

m oeder verteld w ord t van opvoeding en kinderverzor­

• omvang V I, m .u.v. III in 1945

ging, van Vrouw enbond en Congregaties;- w a a r de

• redactie [1919-1935 kapelaan A. Kokkelkoren, hoofd­

advertentie-kolom m en haar terechtw ijzen om voor-

red.]3

184

164. de N ieuw e eeuw [?-{1927} L. D resselaars, red.]4

deputatie, bestaande u it de heren W . Eygenraam , H.

Voor de periode 1945-1960 zie de red. en dir. bij de

A h au s en Pastoor van der Cam m en naar Rotterdam,

besch rijvin g van het Nieuwe dagblad

om te v ragen o f de Maasbode een ‘dochterblad’ voor

• speciale nummers 1922/23, nr. 4196(22 sept. 1922): lu s­

Dordrecht zou w ille n uitgeven. In h et eerste num m er

trum n um m er ter gelegenheid van het v ij j a r i g bestaan

van 22 sept. 1917 w e rd een inleidend artikel ‘Het Kruis

van de krant

aan de M erw e’ geplaatst - de volgen de dag afgedrukt

- 9(1926/27), nr. 5723(22 sept. 1927): ju b ileum n u m m er

in de Maasbode - , dat eindigt m et h et uitspreken van

ter gelegenheid v an het 10-jarig bestaan van de krant

de w en s, dat de nieu w e krant zich een plaats z a l verove­

• bijzonderheden De afleveringsn um m ering w a s iden­

ren “in onze katholieke huisgezinn en , w ien zij tot

tiek aan die van het Nieuwe dagblad. D ejaargangnum -

dagelijksche gezellin zijn w il, om m et de verdedigers

m erin g w e rd gebruikt m et in gan g v a n 8(1926), nr.

van het Kruis aan de M erw e pal te staan voor het

5204(13 jan.). De n ie u w e ja arg an g begon op o f om ­

behoud en de stage verbreidin g van ons katholiek

streeks 22 september, de dag v an de oprichting der

begin sel”.

krant. De 10 ejaargan g loopt van 22 sept. 1927 tot en m et

• noten

21 sept. 1928, gevolgd door de 12ejaargang (1928/29). De

(1) In de Maasbode v a n 23 sept. 1917 w e rd bericht: “Door

17e ja a rg a n g loopt van sept. 1933 door tot en m et 16 sept.

de Directie v an onze V ennootschap is m et in gan g van

1935, gevolgd door de 18ejaargang.

gisteren overgegaan tot h et u itgeven v an een plaatse­

- V a n a f 1926 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

lijk orgaan voor Dordrecht, onder den titel van Nieuwe

- Kopbladvan het Nieuwe dagblad.

Dordtsche Courant”. In het lu stru m nu m m er u it 1922

- Bij de krant w erd het Geïllustreerd zondagsblad van

w ord t verteld, hoe de pakken kranten op 22 sept. 1917

de Spaarnestad geleverd (zie aldaar).

van Rotterdam per trein naar Dordrecht w erd en v e r­

- Tot en m et {1939, juni} verscheen w ekelijks op

stuurd, m aar in Eindhoven terechtkw am en. Pas om e lf

w o en sd ag o f donderdag Gezellige lectuur, aanvanke­

u u r ’s avonds w aren ze in Dordrecht en “(...) gelukkig

lijk als bijvoegsel, later als rubriek in de krant. Gezelli­

w aren onze loopers n og opgebleven om ten m inste nog

ge lectuur bevatte, zoals de titel doet verm oeden, verh a­

heel laat bij de abonné’s het eerste nu m m er te bezor­

len, w eten sw aard ig allerlei, historische vertellingen

gen” .

en ontspanningslectuur.

(2) V olgen s h et eerste nu m m er dat in 1945 verscheen,

• relaties Vóór 1917 verscheen het R.K.Kerkberichtvoor

w e rd in de eerste dagen n a h et bom bardem ent op Rot­

Dordrecht. In het ju b ileu m n u m m er u it 1927 w erd daar­

terdam, w aarbij h et M aasbode-gebouw w erd vernie­

over geschreven: “het w a s klein, verscheen eenm aal

tigd, in Dordrecht een klein blaadje gedrukt, “dat w e

per w eek, en w a s hoofdzakelijk gew ijd aan de aankon­

royaal den naam gaven: Maasbode en Nieuwe Dordt­

d igin g v a n de Kerkdiensten op Zondag en door de

sche courant. G elukkig kw am er spoedig een noodop­

w eek”.

lo ssin g en Dordt on tvin g tijdelijk een plaatselijke editie

- Opgegaan in het Nieuwe dagblad.

van het Nieuwe Dagblad. Dat duurde tot 3 febr. [1941]”.

• autopsie 1917, nr. 2676(29 sept.) en nr. 2677(1 okt.);

(3) V gl. 1919, nr. 3294(1 okt.) en 28(1945/46), nr. 9543(2

1918, nr. 2755(2jan.) - 21(1938/39), nr. 9278(30 jun i) en

nov. 1945).

28(1945/46), nr. 9543(2 nov.) - 43(1959/60), nr. 18943(31

(4) V gl. h etju b ileu m n u m m er ter gelegenheid van het

maart). V an 1918 is u itsluitend h et eerste en vierde

tien jarig bestaan v an de krant.

kw artaal ingezien. - NPM ~ 1917, nrs. 2676 en 2677 - GA Dordrecht ~ alle overige afleveringen

164

• typering In Dordrecht kw am het laat tot een eigen

de N ie u w e eeuw1917-1957

katholiek dagblad. In h etju b ileu m n u m m er u it 1927

•jaren 1(1917/18), nr. 1(1 sept.) - 25(1941/42), nr. 1295(18

w erd hierover gezegd, dat de situatie in Dordrecht zo

ju n i 1942)

versch illen d w a s m et die elders: “W anneer ergens in

- 1944, ongen.(Kerstmis); 26(1945), nr. 1287(1) (5 jan.) -

een stad een katholiek dagblad verschijnt, dan steunt

38(1957), nr. 50(21 dec.)1

de stichting daarvan op de Room sche b evolking van

• ondertitel W eekblad voor Nederland

stad en om geving. De uitgestrektheid v an ieders rayon

33(1953), nr. 421(28 maart)

is w e l verschillend, doch een rayon hebben ze alle. En

- Katholiek on ah a n k elijk w eek b lad

die m issen w ij hier geheel. Heel h et Dordtsche eiland is

nr. 2(14jan.) - 38(1957)

1(1917/18) -

37 (1956 ),

w e l bezaaid m et dorpen en gehuchten, doch ze zijn alle

• uitgever NV Boekdrukkerij H elm ond2

geheel o fb ijn a geheel niet-katholiek” . De Dordtsche

- Op 31 dec. 1954 w erd officieel opgericht Stichting de

pastoors zagen echter reeds lange tijd u it naar een

N ieuw e Eeuw, die het eigendom en de exploitatie van

eigen orgaan voor katholiek Dordrecht. Tenslotte, zo

het blad overnam v a n de NV Boekdrukkerij H elmond.3

w erd in het n u m m er van 2 nov. 1945 verhaald, trok een

• plaats Helmond. V a n a f 33[=34](1953), nr. 14(4 april)

185

164. de N ieuw e eeuw

w a s de redactie en adm inistratie in Am sterdam geves­

n u m m er’, n.a.v. 600ste sterfdag van Dante

tigd. Het blad b le e f gedrukt te H elmond

- Bij 29(1948), nr. 198(13 nov.) verscheen ‘ Boekenkrant’

*

frequentie w ekelijks

•form aat C

1(1917/18) - 29(1948), nr. 1451(165X20

m et besprekingen van u itgaven v an NV Boekdrukkerij Helmond

maart); E ~ 29(1948), nr. 17(3 april) - 37(1956); C <*>

- 1948, onged.: ‘Jubileum -num m er de Nieuwe eeuw’,

38(1957) * omvang VI

16 p.

* redactie [1917]4-{1942} G.J. Hendriks, dir.

- 34(1953), nr. 19(9 mei): ‘100 ja a r krom staf”,ju b ileu m ­

[1917-1924; 1930-? Jos van W el, m ede-oprichter en m ede­

num m er ter gelegenheid van het eeuw feest van het

ter gelegenheid v a n h et 30-jarig bestaan van het blad,

w erker]5

herstel der bisschoppelijke hiërarchie, 16 p.

[1917^-1936 Max v a n Poll (1921-1926 en 1930-1932 hoofd­

• bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g begon tot en m et

red., onder pseud. v an Sub Umbra)

1941 steeds rond 1 oktober. V a n a f 1945 liep d ejaargan g

[ca. 1918]6-1924, 1927-1929 m r. G.C.J.D. Kropm an (1920­

gelijk m et het kalenderjaar. De num m ers 1-18 v a n 1953

1924 hoofdred.)

zijn abusievelijk als 33e i.p.v. 34ejaargan g gen um ­

1921-1924 Pieter v an der M eer de W alcheren, red. v a n de

merd.

rubriek ‘K unst en letteren’7

- De afleveringsn um m ering startend v a n a f nr. 1 u it

1923-1926 Jan Bruna

1917 loopt door tot en m et nr. 1451(20 m aart 1948). V a n a f

1924-1926 pater Henricus OFMCap. (= W .C.M . Hen-

nr. 1 u it 1945 b egin t er tevens een nieu w e afleverings­

drikx)

n u m m erin g die doorloopt tot en m et nr. 421(28 m aart

1937-1940 geen opgave van redacteuren; m ogelijk in

1953). Daarna is de n u m m erin g per jaargan g.

d ezejaren A. Laudy, hoofdred.8

- V a n a f 4(1920/21) nr. 185(12 maart) verscheen de

?-1941 J. W asser, hoofdred. (verm eld v a n a f 22 m ei 1941)

rubriek ‘K unst en letteren’.

1942 A.J.D. v. Oosten, hoofdred.

- De tekst van de Nieuwe eeuw w erd gedeeltelijk

1944-1953 Gerard Knuvelder, hoofdred.

gebruikt voor de uitgave v a n een zondagsblad dat

1944-1957 H. v an der Grinten, dir.

v a n a f 1925 w e rd geleverd aan onder m eer het Overij-

1945-1946 Paul Kuijpers, redsecr.

selsch dagblad en de Tilburgsche courant.

1945-1950 Han Jonkers

- In de jaren 1945-1946 verscheen er tevens ‘De Nieu­

1945-1953 A lbert Troost 1946-1957 Ad. J. Odijk, 1954-1955 ‘ ’1e Redacteur”

w e Eeuw-reeks’, die onder redactie stond v a n Gerard Knuvelder. Zoals de om slagen van de delen verm elden,

1948-1952 B.J. Bertina

lag h et in de bedoeling, dat per ja a r m instens zes uitga­

1948-1953 C. de Groot

ven in beperkte oplaag zouden verschijnen, “gesch rif­

1948-1953 K. M eeuw esse

ten van qualiteit, typografisch verzorgd door Albert

1948-1953 W . Paap

Troost en Jan Dirks”. In deze reeks verschenen: 1) L. van

1948-1953 C. Terburg OP

Egeraat, W at gebeurt er met ons geld?; 2) J. Snijders,

1948-1954 Hans W agem ans

Partijvorming op principiële grondslag; 3) C. Debrot en

1953-1955 P.H. van Dijk, hoofdred.

G. Knuvelder, Ars etvita; 4) H. Swildens, M et de deur in

1955-1957 Gér Derkx 1957 Fons H erm ans

huis; 5) H et huis met de e lf kamers; 6) K. Meekel, Aan de

In d ejaren 1924-1929 is in het blad de ‘redactieraad’ ofte­

1945, p. 607 en 1946-1950, p. 1039).

w e l ‘raad v an m ed ew erking’ verm eld, w aarvan de v o l­

• relaties Ten dele voortgezet als de Morgen (zie aldaar)

gende personen deel uitmaakten:

• literatuur M ax van Poll, ‘Na 10 ja re n ’, in: de Nieuwe

1924 jh r. Pieter v an der M eer de W alcheren

eeuw, 10(1926/27), nr. 523(1 sept. 1927), p. 1491-1492 en nr.

rand van de M aquis (vgl. Brinkman's catalogus, 1941­

1924-1926 prof. dr. Jac. van Ginneken

524(8 sept.), p. 1523-1524

1924-1926 m r. G.C.J.D. Kropm an

- Joep Eijkens, ‘De Nieuwe eeuw. Het eerste opinie­

1924-1926 M ax v a n Poll

w eekblad voor katholiek Nederland’, in: Jaarboek van

1924-1929 prof. dr. D esiderius Franses OFM

het Katholiek Documentatie Centrum, 18(1988), p. 334­

1924-1929 pater Henricus Hendrikx OFMCap.

345

1924-1929 prof. m r. E.J.J. van der Heyden

• autopsie V olled ig

1924-1929 prof.dr. J.B. Kors OP

- KB ~ 1942, nr. 1275(29 jan.) - nr. 1295(18 juni)

1924-1929 prof.m r. W.P.J. Pompe

- UBN ~ alle overig jaargan gen

1925 Bernard Verhoeven

• typering Opiniërend w eekblad dat aandacht besteed­

1927-1929 prof.mr.dr. J. v a n der Grinten

de zow el aan politiek, leven sbesch ouw in g als ook aan

1927-1929 prof.drs. H.A. Kaag

letteren en kunst. In het inleidend artikel ‘ De eerste

1927-1929 prof. F. van de Loo

schrede’ in het eerste num m er w ord t gezegd: “De Nieu­

* speciale nummers 4(1920/21), nr. 211(10 sept.): ‘Dante-

w e Eeuw is de u itin g eener lan g gekoesterde gedachte,

165. N ieuw e Eindhovense krant

186

de v erw ezen lijk in g van een in breeden Katholieken

(2) Tot en m et 3(1919/20), nr. 126(24jan.) w erd h et blad

krin g la n g gedroom den droom, de verw erkelijkin g van

u itgegeven in sam en w erking m et NV Uitgevers-Maat-

een rein en hoog ideaal. Zoo is onze rich tin g dan ‘catho­

schappij voorheen Paul Brand, Hilversum .

lique avant tout’”. Het blad stelde zich onder het kerke­

(3) In het nu m m er van 8 jan . 1955 w erd de lezers

lijk gezag, m aar w ild e verder “w ars van alle drijverij o f

bericht dat de Stichting w a s opgericht om ervoor te zo r­

groepsgestook” blijven: “Het Katholiek belang is voor

gen dat de Nieuwe eeuw kon b lijven voortbestaan “als

ons niet identiek m et het b elan g van clubs o f groepen” .

o n ah an k elijk , opinievorm end en geestelijk ruim te

De Nieuwe Eeuw w il een “interessant, m odern blad

scheppend blad” . Bestuursleden v a n de Stichting

[zijn], zonder te vervallen in de excessen eener frivole

w aren: Th.D.J.M. Koersen (voorzitter), mr. Th.M . Bot,

m ondainiteit” . Tot 1924 w a s de Nieuwe eeuw een poli­

dr. M .A.M. Klompé, Th.H.A. Oltheten, m r. F.J.A. Ver-

tiek vooruitstrevend weekblad. In h et num m er v an 17

berk en Joan M. W illem s.

jan . 1924 kondigde M ax v a n Poll in het hoofdartikel ‘De

(4) In de eerste jaren lag de leiding en verantw oorde­

koepel op de Kerk’ aan, dat de redactie zou w orden u it­

lijkheid v a n het blad geheel in handen v a n Hendriks.

gebreid “m et een trits v a n professoren aan de nieuw e

V gl. 3(1919/20), nr. 127(31jan).

Katholieke U niversiteit v a n Nederland, te N ijm egen”,

(5) V gl. Eijkens.

die ookbuiten de studenten zoveel m ogelijk katholie­

(6) Op h et m om ent dat Hendriks Kropman als hoofdre­

ken w en sten te bereiken. De voorw aarde w a s gesteld,

dacteur voorstelt, sch rijft hij, dat deze reeds geruim e

“dat alles w a t de Katholieken kan verdeelen u it de Nieu­

tijd een leidende positie aan het blad innam , als m ede­

we Eeuw zo u w orden w eggenom en, dat de Nieuwe Eeuw

w erk er en als adviseur in redactie-zaken (vgl.

een w eekblad zo u w orden, h etw elk door iederen ont­

3(1919/20), nr. 127(31 jan.)).

w ikkelden Katholiek kan w orden gelezen, zonder dat

(7) Over de m edew erking van Pieter v a n der M eer de

hij op m eeningen stuit, w aarover onderlinge strijd

W alcheren, zie: P. van der M eer de W alcheren, M en­

heerscht tusschen Katholieken”. In de tw ee volgende

schen en God, dl. 1: 1911-1929 (Utrecht 1940), p. 172-200.

num m ers sch reef Jac. v a n Ginneken over de nieuw e

In 1924 verscheen Branding, een bundel verzam elde

opzet v an h et blad: “De Nieuwe eeuw doet v an dit oogen-

opstellen v a n Pieter v a n der M eer de W alcheren u it de

b lik a f aan niet m eer aan politiek” en “W ij w illen het

jaa rga n gen 1922 en 1923 van de Nieuwe eeuw. Na zijn

cultuurw eekblad zijn voor K atholiek Nederland”, dat

vertrekb ij de Nieuwe eeuw gin g Pieter v a n der M eer de

het hoger plan, de algem ene oriëntering, de bredere

W alcheren schrijven in h et tijdschrift Opgang.

sam envatting b ren gt “die al die verschillende kringen

(8) V gl. A. v an Dom burg, ‘A lp hon s Laudy’, in: Jaarboek

en kringetjes tot h u n recht laat kom en overeenkom stig

van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te

hun innerlijke cultuurw aarde” . Door deze “verove­

Leiden, 1969/70, p. 135.

rin g” v a n de N ijm eegse professoren kon - in de w o o r­ den van N. de Rooy - de Nieuwe eeuw n iet langer “het tentenkam p der Jongeren bergen ” (vgl. L.J. R ogier en N.

I65

de Rooy, In vrijheid herboren. Katholiek Nederland 1853­

N ie u w e E in dh ovense k ra n t11958-1964

1953 (Den H aag 1953), p. 645). De koersverandering van

•jaren 13(1958), nr. 255(1 sept.) - [1964, 4 april]2

de Nieuwe eeuw w a s m ede een reactie op h et versch ij­

* ondertitel Katholiek dagblad voor Eindhoven ~

nen v an h et nieu w e katholieke culturele w eekblad

13(1958) - 16(1959/60), nr. 205(5 juli)

Nieuw Nederland (zie aldaar). De betrokkenheid van de

-

N ijm eegse hoogleraren m et het blad duurde tot 1929.

ju li) - {20(1963/64), nr. 120(31 maart)}

De Nieuwe eeuw b le e f tot de opheffing in 1957 een poli­

* uitgever [NV Dagblad en Drukkerij Oost Brabant ~

Dagblad voor Eindhoven ~ 16(1959/60), nr. 206(6

tiek, cultureel opinieblad m et een open signatuur. Toen

1958 - 1960, 12 dec.]3

de Stichting de N ieuw e Eeuw zich in h et num m er v an 8

-

jan . 1955 presenteerde, sch reef het blad, dat zij deze tijd niet w ild e afw ijzen , “ook niet de versch ijnselen en

1964]3 * plaats Eindhoven

eigenaardigheden van deze tijd”. Nog m inder w ild e zij

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

de m ens in zijn totaliteit afw ijzen , om dat zij m eent

*

form aat E

“dat de m ens in zijn totaliteit, heilig is en dat hij, ju is t

* omvang VI

nu hij afdaalt tot in diepste ontluistering b e zig is dui­

* redactie 1958-1959 Jef de Brouwer, hoofdred. en dir.

delijk te w orden als beeld en geliefde Gods”.

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon steeds

• noten

m edio novem ber. De 14de jaa rg a n g h eeft niet bestaan:

(1) In het laatste num m er w o rd t gezegd, dat h et voor

n a 13(1958), nr. 318(17 nov.) v o lg t 15(1958/59), nr. 1(18

[NV N ieuw e Eindhovense Krant ~ 1960, 13 dec. -

het Stichtingsbestuur o n m og elijkw as h et blad finan­

nov.).

cieel nog voort te zetten. Het recht van u itgave gin g

- V a n a f 18(1961/62), nr. 115(24 maart) verscheen op

terug naar de NV Boekdrukkerij Helmond.

zaterdag het b ijvoegsel Tussenspel.

l87 -

l66. N ieuw e H aarlem sche courant

Er verscheen n aast de stadseditie ook een streekedi-

• uitgever W . K üpperss œ 2(1877) - 28(l9os/o4),

tie m et als ondertitel: ‘ Dagblad Oost Brabant. Editie

nr. 5 4 S7(9 juli)

voor Aalst-W aalre, Geldrop, Nuenen, Son, Best en V eld ­

- NV de N ieuw e H aarlem sche Courant4 œ 28(l9oS/o4),

hoven ’.

nr. 54s8(lo ju li) - Sl(l9o6/o7), nr. 6s45(lo juli)

* relaties V oortzetting van Oost-Brabant, editie Eind­

- NV Drukkerij de Spaarnestad5 œ Sl(l9o6/o7),

hoven.4 De titel Oost-Brabant b le e f gehandhaafd in de

nr. 6s46(ll juli) - 89(1965)

overige edities.

• plaats H aarlem

-

•frequentie tw eem aal per w e e k (gedateerd op donder­

Opgegaan in Eindhovens dagblad

* autopsie V olledig tot en m et 20(1963/64), nr. 120(31

dag en zondag, m aar versch ijnen d op w oen sd ag en

maart), w aarvan 1959-1961 op microfiches

zaterdag) œ 2(1877) - 12(1887), nr. 1148(29 sept.)

-

Streekarchief Zuid-Oost Brabant, Eindhoven

driem aal per w e e k (gedateerd op w oensdag, v rijd ag en

* typering K atholiek dagblad voor Eindhoven, dat in

zondag, m aar versch ijnen d op dinsdag, donderdag en

h et begin van d ejaren ze stig in handen kw am v an de

zaterdag) œ 12(1887), nr. 1149(2 okt.) - {21(1896), nr.

CEBEMA NV, w e lk vennootschap in 1963 ook het Eind­

247o(9 aug.)}

hovens dagblad verw ierf. Dit leidde tot een fu sie tussen

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

de beide bladen.

nr. 2498(7 okt.)} - 56 (l9 SS/S4 ), nr. 18614(24 febr.)

{2l(l896),

* noten

dagelijks6

(1) In het eerste nu m m er v a n 1 sept. 1958 w erd gezegd,

zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 69 (l 945 /4 6 )-

5 6 (l9 SS/S4 ), nr. 18615(25 febr.) - 65(1941)

dat voor de titel Nieuwe Eindhovense krant w a s gekozen

8 9 (l965 )

“onder m eer ter onderscheiding v a n de oude Eindho-

•form aat D œ 2(1878) - i8(i89s), nr. 2o48(2o okt.); E7 œ

vensche courant, die h ier vroeger w e rd uitgegeven ”.

i8(i89s), nr. 2o49(22 okt.) - 89(1965)

(2) Het eerste nu m m er v an het Eindhovens dagblad,

• omvang III œ 2(1877); IV œ s(l878); V œ 4(1879)-

w aa rin de Nieuwe Eindhovense krant w a s opgenom en,

l8(l89S); VI œ l 9 (l8 9 4 )-8 9 (l965 )

verscheen op m aandag 6 april 1964. De num m ers v a n 1­

• redactie i877-19o6 W . Küppers (van af 27 aug. 189s:

4 april konden n iet w orden ingezien.

red.-uitg.; v a n a f lo ju li l9os: hoofdred.-dir.)

(3) Op 13 dec. 1960 w erd de NV Dagblad en Drukkerij

[l9o6-l9o7 H.G. van Alfen, dir.]8

Oost Brabant om gezet in de NV N ieuw e Eindhovense

[l9o6-l9o7 L.B.M. Lam m ers, hoofdred.]8

Krant, w elk e zich ten doel stelde: “de u itoefening van

[l9o7-l927 F.H.M. van de Griendt, dir. (in 1918 tevens

h et drukkerij- en uitgeversbedrijf; in h et bijzonder het

plaatsverv. hoofdred.)]8

drukken en uitgeven van een o f m eer dagbladen, een en

[l9o7-l9l6 F.X.M. Schiphorst, hoofdred.]8

ander m et al w a t daarm ede in verband staat in de

[1914-1917 H.N. Smits, red.-verslaggever]9

m eest uitgebreide z in genom en, zom ede het deelne­

[1917-1918 M ax van Poll, hoofdred.]8

m en in andere vennootschappen m et soortgelijke o f

[1919-? Louis M. W eterings, hoofdred.; v a n a f 1928:

v erw an t doel” (vgl. Akten betreffende Naamloze Ven­

hoofdred.-dir.]8

nootschappen. B ijvoegsel v a n de Nederlandse staats­

[l927-{l956} C.P. Ooms (l927: plaatsverv. dir.; v a n a f

courant, 1961, nr. 68(7 april), NV-nr. 1073). De NV Nieu­

1928: dir.; v a n a f 1952: gedelegeerd com m issaris m et de

w e Eindhovense Krant w erd in 1961 door NV CEBEMA

bevoegdheid van dir.)]8,“

overgenom en (vgl. M aarten Schneider, Joan Hemels,

[l9So-l95l J.W. Lucas, gedelegeerd com m issaris m et de

De Nederlandse krant 1618-1978. Van ‘Nieuwstydinghe'

bevoegdheid van dir.]8

tot dagblad (Baarn 19794), p. 499).

[{i9 S6 } J.H. van Oosten, hoofdred.]11

(4) Over de titelw ijzigin g ze g t de krant op 1 septem ber

[19S8-1941 Leo Speet, hoofdred.]12

1958, dat het de bedoeling is “in deze naam de plaats

V a n a f 8 m ei 1941 w e rd de hoofdredactie en v a n a f 5 ju li

v a n v estigin g en de inhoud en opzet van de eigen stads­

1941 de redactie in de krant vermeld:

editie ook in de kop van de krant duidelijk tot u itin g te

{1941} G. Geurtsen, opm aak en foto red.

b rengen” .

{1941} A. de Graaf, red. gew estelijk n ieuw s {1941} H.C.J.A. baron van Lam sweerde, hoofdred. {1941} W . Putman, red. binnenland

166

{1941} F. Seuter, red. binnenland

N ie u w e H aarlem sch e co u ra n t 1877-1965 * sept.)2 -

{i 94i };i 946-196s W . Severin (1941: plaatsverv. hoofdred.

jaren 2(1877), nr. 12(25 m aart)1- 65(1941), nr. 23238(30 en red. buitenland; 1946-1952: w aarn . hoofdred.; 19521945, ongenr.(7 mei) - 89(1965), nr. 32236(23 dec.)

* ondertitel Dagblad voor Noord- en Zuid-Holland <*>

l96S: hoofdred.) {1941}, 1952-1954 W . v an W illig e (1941: gew estelijk verantw . red. en red. stad; 1952-1954 w aarn . hoofdred.

{21(1896, nr. 2498(7 okt.)} - 41(1917), nr. 9265(17 febr.);

l945-l946 mr. L.G.A. Schlichting, w aarn. hoofdred.

47(1924), nr. 14730(3 mei) - 51(1927), nr. 16728(12 dec.)

1945-1961 J.J.W. Boerrigter, dir.

l66. N ieuw e H aarlem sche courant

l88

1948-1963 drs. H. v a n Run, hoofdred.

abonneren. De n ie u w e ja arg an g ervan begon per 1 okto­

1952-1965 m r. W .A.M . v a n der Kallen, dir.

ber. Toen in 1906 de krant overgin g in handen v a n de

1961-1965 W.C.H. Leijdeckers, dir.

NV D rukkerij de Spaarnestad, w erd aan van kelijk het

1963-1965 Paul Kropman, adj.-hoofdred.

‘zon dagsblad’ v a n de Tijd overgenom en (zie de

1963-1965 A lbert W elling, hoofdred.

besch rijvin g v an het Geïllustreerd zondagsblad voor

• speciale nummers 26(1901/02): feestnr.(1 april), ter

Katholieken), dat in Haarlem verscheen onder de titel

gelegenheid van. h et 25-jarigjubileum v a n de uitgever

Geïllustreerd weekblad voor Katholieken. Het tweede

W . Küppers (in autopsie-exem plaar ingebonden in

blad van de zaterdagkrant w a s getiteld ‘Zondagsblad

25(1900/01), begin april)

van de N ieuw e H aarlem sche courant en Stad en land’.

- 50(1925/27), nr. 16479(18 febr. 1927): ‘Jubileum num ­

In de krant v an 27 okt. 1906 w erd hierover gezegd:

m er N ieuw e H aarlem sche courant, 1877-1927’

“Zooals onze lezers u it de toezending ter ken n ism a­

• bijzonderheden Na 2(1877), nr. 91(30 dec.) versprin gt

k in g hebben kunnen zien, is h et ons gelukt h et vroege­

de afleveringsn um m ering naar 3(1878), nr. 132(3jan.).

re Zondagsblad door een fraai geïllustreerd Zondags­

W aarsch ijn lijk w a s het de bedoeling om daarm ee de 40

blad te vervan gen ”.

num m ers v a n de voorloper, het Nieuw Haarlemsch

- In oktober 1907 gin g de krant ertoe over om een

weekblad, in de n u m m erin g op te nemen. Tot en m et

eigen Geïllustreerd zondagsblad u it te geven. Dit blad

21(1896) lopen dejaargan gen gelijk aan het kalender­

en zijn opvolgers w erden ook aan andere kranten gele­

jaar. De 22ejaargang (1897/98) bestrijkt de periode

verd. Zie hiervoor de besch rijvin gen van Geïllustreerd

jan u a ri 1897 tot en m et 31 m aart 1898. Daarna lopen de

zondagsblad /de Spaarnestad, Ons zondagsblad / de

jaa rga n gen v a n begin april tot en m et eind m aart.13 Na

Spaarnestad, de W itte raaf (1935) en Katholiek weekblad

WO II w erd d ejaargan gn u m m erin g w eer h ervat m et

voor Nederland.

in gan g van 69(1945/47), nr. 23263(14juni). De 69ejaar-

- V a n a f 87(1963/64), nr. 31696(20 maart) verscheen op

gan g loopt tot en m et 1 okt. 1947. Daarna v ersp rin gt de

v rijd ag de w eekendbijlage Plus, onder eindredactie van

jaargan gn u m m erin g naar de 71e jaa rga n g, w elk e loopt

Hans Stevens.

van 2 okt. 1947 tot en m et 31 m aart 1948. V ervolgens

- V a n a f oktober 1906 verscheen op zaterdag als gratis

bestrijken dejaargan gen steeds w eer de periode 1 april

b ijlage de Officieele kerklijst der openbare godsdienstoe­

tot en m et 31 maart.

feningen in de R.K. Kerken te Haarlem en omliggende

- V olgen s Gedenkboek N V Drukkerij de Spaarnestad

plaatsen; later luidde de titel K erklijst en v a n a f 29 okt.

[1906-1931], p. 29 verscheen de krant in april 1924 voor

1932 Officieele kerklijst voor Haarlem en omgeving.

het eerst m et een foto-pagina.

N aast de kerkberichten bevat deze kerklijst de lezingen

- V an 1918 tot en m et 1928 verscheen als kopblad de

van de zon dag en stichtelijke lectuur. De kerklijst is

Nieuwe Zuid-Hollander. In 1928 w e rd tussen de Spaar­

geregeld m eegebonden in de leggers v a n de Nieuwe

nestad en de Maasbode een v ergelijk getroffen, w aarbij

Haarlemsche courant in het G em eentearchief van Haar­

de Nieuwe Zuid-Hollander overgin g naar het Maasbo-

lem . V a n a f april 1916 kon de kerklijst enige tijd n iet v er­

debedrijf en als kopblad van het Nieuwe dagblad gin g

schijnen w egen s de forse stijgin gen van de papierprij-

versch ijnen .11

zen.

- V a n a f ju li 1929 verscheen als kopblad het Noord-Hol-

- In februari 1910 verscheen voor h et eerst het w eke­

landsch dagblad en v a n a f [1954] h et Kennemer dagblad.

lijks bijvoegsel Voor de huiskamer m et gezinslectuur,

- V olgen s h et Gedenkboek N V Drukkerij de Spaarne­

anekdotes, raadsels etc. In de volgende jaren is Voor de

stad [1906-1931], p. 31 begon rond 1926 een afzonderlijke

huiskamer n u eens een apart bijvoegsel, dan w e e r een

stadseditie te verschijnen. In het Gem eentearchief te

rubriek in de krant. In ju n i 1914 begon een ‘Tweede

H aarlem zijn de leggers van verschillende edities

serie’ v a n Voor de huiskamer te verschijnen. H iervan

bewaard.

zijn slechts enkele afleveringen in het autopsie-exem-

- In de titelkop v a n 2(1877), nr. 15(8 april): “ Dit blad

plaar m eegebonden. In 1922 startte een apartejaar-

versch ijn t tw ee m aal per w eek. In h a lf form aat ’s

gang- en afleveringsn um m ering voor het bijvoegsel.

W oensdags avonds. In geheel form aat ’s Zaterdags”.

- V a n a f 1915 verscheen er een b ijvoegsel voor de

De term ‘h a lf form aat’ duidt op een om vang van 2 pagi­

jeu gd , aan van kelijk onder de titel de Kindercourant,

n a’s; ‘heel form aat’ van 4 pagin a’s.

vervolgens Onzejeugdkrant en later Oprechte Haarlem­

- V a n a f oktober 1891 verscheen als zondagsbijlage

sche courant geheten.

van de Nieuwe Haarlemsche courant: het Zondagsblad,

* relaties V oortzetting van Nieuw Haarlemsch weekblad15

een u itgave van Küppers, m et de ondertitel ‘Onderhou­ dende lectuur voor de huiskam er’.14 Dit zondagsblad

- Opgegaan in de Nieuwe dag. In de H aarlem se editie

kende een eigen jaargan g- en afleveringsnum m ering.

v an de Nieuwe dag en vervolgens v a n de Tijd, w aa rin in

De lezers van de Nieuwe Haarlemsche courant konden

1967 de Nieuwe dag zou opgaan b le e f ‘N ieuw e H aarlem ­

tegen een gereduceerd tarief zich op h et zondagsblad

se courant’ als ondertitel gehandhaafd.

l89

l66. N ieuw e H aarlem sche courant

* literatuur Gedenkboek N V Drukkerij de Spaarnestad

de katholieke H aarlem m ers. Dit lukte hem niet, m aar

[1906-1931], H aarlem 1931, 44 + [36] p.

een tw in tigtal katholieke priesters en leken vorm de

-

een comité dat het geld bijeenbracht en daarm ee de NV

V ijftig jaa r Spaarnestad [1906-1956], Haarlem 1956,

80 p. (Extra-huisorgaan).

Drukkerij de Spaarnestad oprichtte (vgl. W illibrord

* autopsie V olledig, m .u.v. 1892, 28 dec. - 1893, 13jan.;

van der Kallen, Uit de voorgeschiedenis van de Verenig­

1894, 30 dec. - 1895, 16jan.; 1896, 12 aug. - 6 okt.; 1898, 11­

de Nederlandse Uitgeversbedrijven [interne publicatie],

23 febr.; 1900, 29 sept. - 8 okt.; 1902, 24 febr. - 15 maart; 1914, april - ju n i.

p. 8-9 ). (5) De oprichtingsakte v a n de NV Drukkerij de Spaar­

-

nestad is gedateerd op 23 oktober 1906. Zij stelde zich

GA H aarlem ~ 1877-1941, 1945-1965. In verband m et

de m ateriële toestand van de krant, zijn niet a llejaren

ten doel: “Het redigeeren, drukken, u itgeven en exploi­

voor in zage beschikbaar.

teeren v an nieuw s- en advertentiebladen, een en ander

-

KB ~ 1941, april-juni

in Katholieken geest, tot verded igin g en verspreidin g

-

NPM ~ 1945, 7 m ei

van Katholieke beginselen; voorts het drukken en u it­

* typering K atholiek dagblad voor H aarlem en om stre­

geven van tijdschriften en boeken en de handel daarin,

ken, dat aanvankelijk w erd u itgegeven door W . Küp­

alsm ede h et leveren v an boek-en drukw erk” (vgl. Akten

pers. In 1906 w erd de NV Drukkerij de Spaarnestad

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

opgericht om voortzetting v a n de krant te garanderen.

bij de Nederlandsche staatscourant, 1906, nr. 259(6

Daarmee w e rd het begin gelegd voor het Spaarnestad-

nov.), NV-nr. 683, p. 2.) In de titelkop van de Nieuwe

concern. Op dat m om ent form uleerde de redactie als

Haarlemsche courant is van 23 aug. tot en m et 12 sept.

v o lg t haar doelstelling: “Onze courant w il zijn een flink

1906 verm eld: “Gedrukt bij NV N ieuw e Electrische

plaatselijkblad, m aar voor en boven alles een Katholiek

Drukkerij” . V a n a f 31(1906/07), nr. 6398(13 sept.) w ord t

dagblad. N aast het gew one nieuw s, dat ook in ieder

de naam NV Drukkerij de Spaarnestad gebruikt.

on zijdig o f v rijzin n ig blad te vinden is, z a l het als

(6) In de krant van zaterdag 24 februari 1934 w erd de

Katholiek orgaan de lezers op de hoogte houden v an al

uitgave v an een dagelijkse ochtendeditie in een artikel

w a t het Katholiek leven raakt. V ooral te H aarlem en in

‘Een blije boodschap’ als v o lg t meegedeeld: “Het och­

de om liggende gem eenten. U it alle krachten z a l het

tendblad, dat de Nieuwe Haarlemsche courant voortaan

bovendien m eew erken, om den groei en den bloei der

zal vergezellen, bevat al h et n ieuw s v a n binnen- en b u i­

Katholieke zaa k te bevorderen (vgl. 31(1906/07), nr.

tenland tot in den vroegen m orgen, in een blad, dat

6345(10 juli)). Toen in septem ber 1931 de Spaarnestad de

m eestal niet grooter dan vier pagin a’s behoeft te zijn.

Tijd overnam , w erd de Nieuwe Haarlemsche courant

Bij h et redigeeren gaan w ij n.m. v a n de gedachte uit,

een onderdeel van de V ereenigde Katholieke Pers en

dat de lezers des ochtends w e in ig tijd hebben, zoodat

gin g u iteindelijk op in de Nieuwe dag, kopblad van de

h un het voornaam ste n ieu w s in korten en aantrekkelij-

Tijd.

ken vorm m oet w orden voorgelegd. Op de vierde pagi­

* noten

na zal h et ochtendblad regelm atig ook het stadsnieuw s

(1) D ejaargang- en afleveringsn um m ering van de

van den laten nam iddag en avond bevatten”. Op zon dag

voorloper, het Nieuw Haarlemsch weekblad, w erden

verscheen er enkel een ochtendeditie; op m aandag

voortgezet.

slechts een avondeditie.

(2) In 65(1941), nr. 23238(30 sept.) w o rd t bericht: “Naar

(7) Tot en m et 27(1901/02), nr. 5207(30 sept.) a fw isse ­

officieel w erd m eegedeeld, z a l ook ons blad m et in gang

lend E- en D-formaat. In 69(1945/46) verscheen de krant

v a n 1 October 1941 m oeten verdw ijn en op grond van de

in D-formaat op 7 m ei, B-formaat in de periode 9 m ei -

heerschende papierschaarste” .

23ju n i 1945 en D-formaat voor de periode 3ju n i 1945 -

(3) V a n a f 3(1878), nr. 149(3 maart) tot en m et {17(1892),

2 nov. 1946.

nr. 1927(25 dec.)}: Küppers en Laurey.

(8) V gl. Gedenkboek N V Drukkerij de Spaarnestad

(4) Op 12juni 1903 w erd de NV de N ieuw e H aarlem sche

[1906-1931].

courant opgericht m et als doel: “het exploiteeren van

(9) V gl. Westfriesch dagblad, 35(1939), ongen.(27 april).

eene drukkerij, h et redigeeren en u itgeven v an de N ieu­

(10) V gl. Vijftig ja a r Spaarnestad [1906-1956].

we Haarlemsche Courant en v an verschillende u itga ­

(11) V gl. M. v a n Meerdervoort, H et bolwerk van den

v en ” . Directeur w a s W . Küppers en plaatsvervangend

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 94-96.

directeur H.J.B. Küppers (vgl. Bijvoegsel v an de Neder­

(12) V gl. de Tijd, 18 febr. 1941: ‘In m em oriam Leo Speet’.

landsche staatscourant, 1903, nr. 157(8 juli), NV-nr.

(13) Onregelm atigheden in de num m ering: De 40ejaar-

406). In het voorjaar van 1906 kocht dejo urn alist

gan g loopt tot en m et 10 april 1916. Op 11 april begin t de

L.B.M. Lam m ers h et b e d rijf in clu sief de aandelen van

41e jaargan g; tot en m et 22 au gu stu s zijn de afleverin­

de NV N ieuw e H aarlem sche Courant u it handen van

gen niet genum m erd. Op 31 ju li 1917 b egin t de 42e ja a r­

Küppers, in het vertrouw en dat hij voor de koopsom

gang; op 9 oktober 1918 de 43ejaargang, m aar 1919 is

v a n 30.000 gulden w e l deelnem ers zou vind en onder

w eer in zijn geheel de 42ejaargang. De 43e begint

167. N ieuw e Heldersche courant

190

opnieuw op 2jan . 1920; de 44e op 19 aug. 1920; de 45e tot

Roomsch-Katholieken in Helder v a n 23 m aart 1919

en m et 47e per 1 april 1922, 1923 en 1924; de 48e op 30

w ord t gezegd, dat Ons blad is begonnen m et de u itgave

dec. 1924; de 49e op 16 m ei 1925; de 50e op 29 sept. 1925;

v an een editie voor Den Helder, w aa rin zijn opgeno­

de 51e op 1 april 1927; de 52e op 5 m ei 1928. V ervolgens

men: “distributienieuw s, bu rgerlijke stand, raadsver-

b egin t de nieuw e jaa rg a n g steeds per 1 april, m aar de

slagen, nieuwsberichten, scheepstijdingen, agenda’s

58e jaa rg a n g beslaat slechts 26, 27 en 28 m aart 1935 en

en verslagen van Room sche vergaderingen, in één

de 59e slechts 29 en 30 m aart van hetzelfde jaar. De 64e

w oord, alles en alles w a t Room sch den Helder betreft

jaa rg a n g loopt v a n 1 april 1938 tot en m et 23 dec. 1938; de

(...). De berichten over de V rouw encongregatie, Jonge-

65e b egin t op 24 dec. 1938; de 66e op 1 april 1939; de 63e

lin gsvereen igin g, de lesopgave van den Katechism us

reeds op 6 april 1939 en de 64e op 1 april 1940.

enz. zullen er in versch ijnen ” . Deze Helderse editie van

(14) V an het zondagsblad konden in autopsie w orden

Ons blad kreeg spoedig de titel Nieuwe Heldersche cou­

genomen: in het Gem eentearchief Haarlem: 1(1891/92),

rant.

nr. 1(4 okt.) - 4(1894/95), nr. 170(30 dec.); num m ers u it

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

1906 en 1907 incidenteel m eegebonden in de leggers

1923 v an Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

van de Nieuwe Haarlemsche courant; in het NPM:

boekhandel.

5(1895/96), nr. 260(20 sept.); 10(1900/01), nr. 513(28 juli)

(3) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

en 14(1905), nr. 922(17 dec.).

boekhandel.

(15) Het Nieuw Haarlemsch weekblad w a s een u itgave

(4) V gl. de besch rijvin g v a n Ons blad.

van W . Küppers te Haarlem . Het verscheen v a n a f

(5) V gl. L.A.M. Goossens, ‘De N ederlandsche Roomsch-

1(1876), nr. 1[2 april] tot en m et 2(1877), nr. 11(18 maart)

Katholieke V ereen iging van M arinepersoneel St.

en is behoudens de eerste 10 num m ers a an w ezig in het

C h ristophorus’, in: Marineblad, 88(1978), nr. 7(juli),

Gem eentearchief te Haarlem . De ondertitel luidde:

p. 3 4 6 .

‘Voor katholieken van H aarlem en om streken’. V an het

(6) In het A rchief R.K. bisdom Haarlem na 1853 (RA

Nieuw Haarlemsch weekblad, lokaal w eekblad, is geen

Noord-Holland, Haarlem), nr. 1382/62 zijn de tw ee laat­

besch rijvin g in de BKNP opgenom en.

ste num m ers van het Kerkbericht aanw ezig: 2(1919), nr. 8(23 maart) en nr. 9(30 maart). In h et laatste num m er sch rijft de redactie v a n h et Kerkbericht dat er een con­

167

tract is gesloten m et Ons blad, w aa rin is vastgelegd dat

N ie u w e H eld ersch e co u ra n t [1919^1923]

voorlopig h et zaterdagnum m er van de Helderse editie

*jaren [1919, m aart]1- [1923]2

van Ons blad en vervolgens, zodra de colportage is a fge­

* ondertitel [R.K. nieuws- en advertentieblad voor Den

lopen, het bijblad m et de kerkberichten en de andere

Helder en om streken]3

aankondigingen van “H eldersch-Katholiek leven”

* uitgever [NV D rukkerij de Spaarnestad]4

tegen dezelfde prijs als thans het Kerkbericht beschik­

* plaats [Alkmaar]4

baar b lijft voor “degenen, die niet in staat z ijn een heel

*

frequentie [zesm aal per w e e k (niet op zondag)]4 abonnem ent op Ons blad te nem en” . Later w a s de redac­

*

form aat [E]

teur v an het Kerkbericht, kapelaan H.J.P. H em sing,

* omvang [VI]

blijkbaar ontevreden over de sam en w erking m et Ons

* bijzonderheden Kopblad v an Ons blad, in 1921 voort­

blad. A rchiefstukken over het conflict tussen H em sing

gezet als Noord-Hollandsch dagblad.

en Ons blad zijn bew aard in A rchief R.K. bisdom Haar­

- V a n a f 8 april 1919 had de V ereen iging Sint Christo-

lem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem), nr. 1382/63­

phorus w ekelijks een h alve pagin a ter b esch ikkin g in

65. Hoewel H em sing iedere drie m aanden 25 gulden

de Nieuwe Heldersche courant.5 Na korte tijd gin g Sint

on tvin g voor h et leveren v a n de kerkberichten, zou hij,

Christophorus zelfstan d ig verschijnen. Zie de afzo n ­

volgen s de klacht v an Ons blad aan de b issch op van

derlijke besch rijvin g van het blad, die in een van de v o l­

Haarlem , de Nieuwe Heldersche courant tegenwerken:

gende BKNP-delen zal w orden opgenom en.

“een soort stille tegenw erking, die tot gevolg heeft, dat

* relaties Hierin opgenom en Kerkberichtvoor

een deel der katholieken van Helder onze Heldersche

Roomsch-Katholieken in Helder6

u itgave niet apprecieert” . V oor H em sing w a s de Nieu­

* autopsie Niet in autopsie kunnen nemen.

we Heldersche courant een A lkm aars blad, “w aarvan

* typering Katholiek dagblad voor Den Helder en om ­

het Heldersche cachet b ijn a alleen lig t in den verander­

streken, verschenen als kopblad v an Ons blad. V erm oe­

den titel” .

delijk w erd de u itgave v an het blad gestaakt, toen in 1923 de Heldersche post gin g verschijnen en daarmee Den Helder een eigen katholiek n ieuw sblad kreeg. * noten (1) In het voorlaatste nu m m er van het Kerkbericht voor

191

169. de N ieuw e koerier - M aas en Roerbode w aa r dit noodig w a s ”. V olgen s V an M eerdervoort w as

168

de Nieuwe koerier een der w ein ige bladen, w elk e in zake de leerplichtw et de zijd e koos der Schaepmannia-

de N ie u w e k o e rie r 1887-1904 •jaren 1887, proefnrs.(22,24,29 en 31 dec.)

nen (vgl. M. van Meerdervoort, H et bolwerk van den

-

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 73).

1(1888), nr. 1(3 jan.) - 17(1904), [eind sept.]1

• ondertitel Provinciale en Roerm ondsche courant ~ 1e

* noten

proefnr. (22 dec. 1887) - {2( 1889), nr. 146(28 dec.)}

(1) Het eerste num m er v a n de opvolger, de Nieuwe koe­

-

rier - Maas- en Roerbode verscheen op 1 okt. 1904.

Provinciale Lim burgsche courant

{4(1891), nr. 1(3

jan.)} - {17(1904), nr. 44(19 april)}

(2) V gl. de Nieuwe koerier - Maas- en Roerbode,

• uitgever Snelpersdrukkerij H enri v a n der Marck,

50(1937), nr. 301(23 dec.), ju b ileum n u m m er ter gelegen­

v a n a f 28 m aart 1899 onder de n aam Roerm ondsche

heid v an het 50-jarig bestaan.

Stoomdrukkerij • plaats Roermond •frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

I69

zaterdag)

de N ie u w e k o e rie r - M aas- e n R oerbode 1904-1944

•form aat D ~ proefnrs. en 1(1888); D (dinsdag- en don-

*

derdageditie) en E (zaterdageditie) ~ 2(1889) - 6(1893); E

* ondertitel Provinciale Lim burgsche courant ~

~ 7(1894) - 17(1904) • omvang V I

- Provinciaal Lim burgsch dagblad ~ 38(1925), nr.

jaren 17(1904), nr. 111(1 okt.) - 57(1944), nr. 212(11 sept.)

17(1904) - 38(1925), nr. 142(10 dec.)

• redactie [1887-1895 Alph. Ruyten, hoofdred.]2

143(12 dec.) - 50(1937), nr. 300(22 dec.)

[1896-1904 kapelaan Th. van der Marck, hoofdred.]2

- Dagblad voor Lim burg en Oostelijk Noord-Brabant ~

A ls m edew erkers zijn de nam en bekend van

50(1937), nr. 301(23 dec.) - 57(1944), nr. 206(4 sept.)

A.F. v a n Beurden, Th. van Emstede, Frans Luijten en

* uitgever Roerm ondsche Stoomdrukkerij

E. M enten.2

3 0 (1917)

• bijzonderheden De lezers van de Nieuwe koerier kon­

- NV Courant de N ieuw e koerier, Maas- en Roerbode1

den zich v an afjan . 1892 abonneren op een geïllustreerd

~ 31(1918) - 5 7 (1944 ) - Tot en m et 1925 b le e f de krant gedruktbij H. v a n der

zondagsblad. A an vankelijk betrok de krant dit zo n ­

17(1904 )-

dagsblad v an de Firm a V an Ditm ar (vgl. Geïllustreerd

M arck in de Roerm ondsche Stoomdrukkerij; daarna in

zondagsblad - Nederlandsche illustratie). V a n a f m aart

de eigen drukkerij v a n de NV

1897 w erd de levering v an het geïllustreerd zon dags­

* plaats Roermond

blad niet m eer in de titelkop verm eld. In 1902 ontvin­

- V a n a f dec. 1937 w orden er bijkantoren verm eld te

gen de abonnees gedurende enige tijd de uitgave van

Echt en Weert.

h et V ennootschap Geïllustreerd W eekblad Roete-

*

m eijer, W itstijn & Co (vgl. Geïllustreerd weekblad).

zaterdag) ~ 17(1904) - 38(1925) , nr. 142(10 dec.)

frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

• relaties V oortgezet als de Nieuwe koerier - Maas- en

zesm aal per w e e k (niet op zondag)2 ~ 38(1925),

Roerbode.

nr. 143(12 dec.) - 57(1944)

• autopsie V an 3(1890) kon geen enkele aflevering, van

*

5(1892) en 17(1904) slechts v ier afleveringen w orden

38(1925), nr. 143(12 dec.) - 57(1944); afw isselen d E- en

form aat D ~ 17(1904) - 38(1925), nr. 142(10 dec.); E ~

ingezien. De overigejaargan gen zijn v rijw e l volledig

B-formaat ~ juli-sept. 1944

ingezien.

* omvang VI

-

* redactie [1904-1921 Th. van der M arck pr., hoofdred.]3

NPM ~ 1892, nrs. 1, 18, 86 en 145; 1904, nrs. 11, 15, 16

en 4 4

[1904-1941 J.M.J. Thom assen, red., v a n a f 1921

-

hoofdred.]3

GA Roerm ond ~ de overige jaargan gen

• typering Katholiek n ieuw sblad voor Roerm ond en

[1918-1930 G.J. Beckers, dir.]3

om gevin g dat begon te verschijnen, toen de Maas- en

[1925-1940 C.M. Dosker, red., v a n a f 1930 dir.]3

Roerbode slechts w ekelijks uitkw am . In het eerste

[1933P-1941 H erm an Bresser, chef-red., in 1941 w aarn.

proefnum m er w ord t gezegd: “(...) er w a s ons zoo dik­

hoofdred.

w ijls en van zoo verschillende zijden gevraagd om een

1941-1944 J.M.M. Raab

degelijk, driem aal in de w e e k te versch ijnen Nieuws-

1941-1944 A.H. Schreurs, red., in 1941 w aarn . hoofdred.

en Advertentieblad, dat w e den steeds heviger w ord en ­

1942-1944 J.F.A.M. Frencken, hoofdred.

den aandrang niet lan ger konden w eêrstaan ”. Over de

* speciale nummers 38(1925), nr. 143(12 dec.): ‘Ons eerste

rich tin g van het blad w erd op 24 dec. 1891 geschreven:

d agbladnum m er’

“Steeds hebben w ij vooraan gestaan, w a a r het gold te

- 45(1932), nr. 90(16 april): feestn u m m er bij ingebruik­

strijden voor de katholieke zaak, de belangen van Kerk,

nam e van nieu w e 24-zijdige rotatiepers

Staat en M aatschappij, en ook om te w aarsch u w en ,

- 50(1937), nr. 301(23 dec.): ju b ileum n u m m er ter gele­ genheid v an het 50-jarig bestaan

170. de N ieuw e krant

192

* bijzonderheden V a n a f 1925 zijn er foto’s in de krant

‘ Bij een m ijlpaal’, in: 38(1925), nr. 143(12 dec.). M et dit

opgenom en.

consortium w erd on getw ijfeld bedoeld de NV Courant

- Toen de krant v a n a f december 1925 als dagblad gin g

de N ieuw e koerier, Maas- en Roerbode, opgericht op 2

verschijnen, w erd de lezers de m ogelijkheid geboden

april 1918 door M.C.E. Bongaerts, H.J.M. van der Marck,

zich op een geïllustreerd zondagsblad te abonneren. De

P.J.H. Geurts, P.H.E. Hupperetz, J.H.M. Smeets en G.J.B.

krant betrok dit zondagsblad tot en m et 1931 v a n de

Beckers. Het doel v an de NV w e rd als v o lg t geform u­

Spaarnestad te Haarlem (zie de afzonderlijke b esch rij­

leerd: “het uitgeven, verkoopen en verspreiden van

v in g van het Geïllustreerd zondagsblad / de Spaarne­

Katholieke couranten en tijdschriften, het adverteeren

stad). In 1926 en 1927 verscheen dit zondagsblad voor de

in couranten, en voorts al hetgeen m et h et voorm elde

lezers van de Nieuwe koerier - Maas- en Roerbode onder

doel in verband staat, tot de b ereiking er van w ord t

de titel Limburgsch zondagsblad. Op 16 jan u a ri 1932

geëischt, o f daaraan bevorderlijk kan zijn ”. Bepaald

m eldt de krant dat v a n a f die dag een nieuw zo n d a gs­

w erd, dat voor de b enoem ing van de hoofdredacteur de

blad w ord t geleverd, Mooi Limburg, m et “een Lim ­

goedkeuring van de b issch op van Roerm ond nodig

b u rgsch karakter (...), het karakter van onze streek”.

w a s (vgl. Akten betreffendeNaamiooze Vennootschap­

Daarmee, zo w ord t gezegd, “voldoen [wij] aan een

pen. Bijvoegsel v a n de Nederlandsche staatscourant,

w ensch, dien w ij m eerm alen vernam en om in dit ont-

1918, nr. 142(20 ju n i), NV-nr. 670).

spanningsblad m eer Lim burgsche kiekjes te geven”

(2) Het blad gin g als dagblad versch ijnen m ede op

(zie de besch rijvin g v a n Mooi Limburg).

instigatie v a n de V ereen iging v a n den H. Vincentius à

* relaties Sam enstelling v a n de Maas- en Roerbode en

Paulo, die bij herhalin g verzoch t “in de v raa g naar

van de Nieuwe koerier4

m eer goede lectuur voor haar clienten te helpen voor­

V oortgezet als de Maas- en Roerbode (1945-1971)

zien, om zoo in die kringen te doen verm inderen het

* literatuur Erik Geraards, De Nieuwe Koerier in de oor­

koopen v a n lectuur, die de Katholieke Overheid nadee-

logsjaren 1940-1944. Doctoraalscriptie KU N ijmegen,

lig acht voor het Geloof en de goede zeden v a n het

N ieuw ste Geschiedenis, 1988, 145 p.

Katholieke v olk ” (vgl. 38(1925), nr. 140(5 dec.)).

* autopsie V olledig

(3) V gl. Maas- en Roerbode, Januari 1956: ‘Maas- en

- GA Roermond

Roerbode 100 ja a r’.

* typering Katholiek n ieuw sblad - v a n a f 1925 dagblad

(4) Over het sam engaan van de tw ee kranten w e rd in

- voor Roerm ond en om streken. In het eerste num m er

het laatste num m er v a n de Maas-en Roerbode gezegd,

van 1 okt. 1904 w erd gezegd, dat het blad “de zedelijke

dat tw ee couranten die n aast elkaar versch ijnen “ geen

en stoffelijke belangen v an ons katholiek Lim burg m et

voldoende veld kunnen vinden, om tot die volle on tw ik­

kracht [wil] bevorderen”. Daaraan w o rd t toegevoegd,

kelin g en bloei te komen, als noodig is voor eene krach­

dat er m et nam e voor het katholieke veren igin gsw ezen

tige katholieke Pers”.

nog veel te doen is: “ M et vernieu w d en ijver w ille n w ij hierin allen b ehulpzaam zijn , die m et ons voor K erk en M aatschappij veel steun verw achten van de sociale

I7O

katholieke o f christelijke Bonden” . In het eerste dag-

de N ie u w e k ra n t 197141980}

bladnum m er u it 1925 w ord t over de katholiciteit van de

*jaren 1(1971/72), nr. 1(10 dec.) - {9(1979/80), nr. 309(31

krant gezegd: “Het katholiek karakter van ons blad, dat

dec.)}

als locale courant ook door de in onze katholieke om ge­

* ondertitel Dagblad voor A rn h em en om gevin g ~

v in g w onende andersdenkenden w ord t gelezen, slu it

4(1974/75), nr. 137(26 mei) - {9(1979/ 80)}

van zelfverd raagzaam h eid tegenover dezen in ” . “De

* uitgever NV U itgeversm aatschappij de Gelderlander

slechte pers”, zo w ord t gesteld, kan het b est w orden

* plaats Nijm egen

tegengegaan “door een katholiek dagblad voor de

- Kantoor: A rn h em

streek zelve, w e lk s redactie n aast nieuw sberichten uit

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

geheel het land en alle w erelddeelen aan de courant een

•form aat E

locale en gew estelijke kleur kan geven, zich speciaal

* omvang VI

kan toeleggen op het versch affen van die lectuur, w a a r­

* redactie 1971-1977 Louis Frequin, hoofdred. v a n de

in de lezers der streek het m eest b elan g stellen” .

Gelderlander

* noten

1977-^980} Frans H ulskorte, hoofdred. van de Gelder­

(1) In 1917 kocht Henri van der M arck het drukkers- en

lander

u itgeversbed rijf der Firm a J.J. Romen en Zonen. Tege­

197141980} A d ri Laan, adj. hoofdred., hoofdred. voor

lijkertijd verkocht hij de Nieuwe koerier - Maas- en

het A rn h em se gedeelte van de krant

Roerbode aan een “consortium onder leiding van het

[197141980} D. Rooseboom, dir. v a n de Nieuwe krantj1

destijdsche Tweede Kam erlid voor het district Roer­

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g b egin t steeds

mond, den heer Ir. M ax B ongaerts” (vgl. G.J.Beckers,

rond 10 dec. De 9de ja a rg a n g loopt echter door tot en

193

171. de N ieuw e Leidsche courant

m et {31 dec. 1980}. In deze jaa rg a n g v ersp rin gt de afle­

nr. 30(29 aug.)

v erin gsn u m m erin g v a n nr. 229(9 sept. 1980) naar nr.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)2~ 1903,

330(10 sept.) en vervolgens van nr. 372(29 okt.) naar nr.

nr. 31(2 sept.) 1906

258(30 okt.).

•form aat D

-

• omvang VI

Kopblad van de Gelderlander.

- A ls zaterdagbijvoegsel verscheen tot en m et

• redactie [1903-? Herm. Sm its A zn.]3

2(1972/73), nr. 272(27 okt.) Weekend, v a n a f 2(1972/73^01.

• bijzonderheden V oor de lezers van de krant w a s het

278(3 nov. 1973) luidde de titel Extra.

m ogelijk zich te abonneren op een geïllustreerd zon ­

- W egens een landelijke stakin g in de grafische in d u s­

dagsblad. Zoals u it het eerste nu m m er van 21 februari

trie verscheen de krant niet van 8 tot en m et 16 febr.

1903 is a f te lezen, b etro f het het zondagsblad v an “ons

1977; na 6(1976/77), nr. 49(7 febr.) v o lg t nr. 50(17 febr.).

h oofdorgaan” de Tijd (zie de besch rijvin g v a n Geïllus­

* relaties Sam ensm elting v an het Arnhems dagblad en

treerd zondagsblad voor Katholieken). Over dit zon dags­

het Vrije volk, editie A rn h em 2

blad w ord t gezegd, dat “het in w oord en beeld de voor­

* literatuur H élène van Beek en Hans Sternsdorff, ‘Een

n aam ste gebeurtenissen v an de w e e k te lezen en te aan­

room s-rode kranten-coalitie’, in: de Journalist, 38(1987),

schouw en geeft” en “tevens eene keur van gezonde en

nr. 22(21 dec.), p. 21-27.

onderhoudende uitspanningslectuur, geschikt voor

* autopsie V olledig tot en m et 1980

jo n g en oud” geeft. De eerste drie w eken w a s de leve­

-

rin g van het zondagsblad in de abonnem entsprijs inbe­

GA A rn h em

* typering A an vankelijk een m in o f m eer autonoom

grepen, m aar veel lezers verzochten de krant zonder

kopblad van de Gelderlander m et een eigen hoofdredac­

zondagsblad tegen lager tarief te ontvangen en er w erd

teur, later verloor het blad m eer en m eer zijn z e lfsta n ­

dan ook voortaan een afzonderlijke abonnem entsprijs

digheid en w erd h et tot een editie van de Gelderlander.

voor h et zondagsblad berekend.

De krant ontstond u it de fu sie tussen het katholieke

• relaties Voortzetting v an de Leidsche courant (1869-

Arnhem s dagblad en het socialistische blad het Vrije

1902 )4

volk, editie Arnhem .

- V oortgezet als de Leidsche courant (1906-1909)

* noten

- V a n a f 1 april 1920 verscheen opnieuw een krant

(1) V gl. de Journalist, 37(1986), nr. 6(24 maart).

o.d.t. Nieuwe Leidsche courant m et als ondertitel “C hris­

(2) Bij de bekendm aking van de fu sie tussen het Arn­

telijk dagblad voor Leiden en om streken’. V an dit blad

hems dagblad en de A rn h em se editie van het Vrije volk

van protestantse h uize is geen besch rijvin g opgeno­

w e rd in h et Arnhems dagblad van 20 okt. 1971 geschre­

m en in de BKNP.

ven: “ De beginselen c.q. de doelstelling v an de nieuw e

• autopsie V olled ig

dagbladuitgave w orden allereerst ontleend aan de

- GA Leiden

w aarden v a n christendom en hum anism e. Deze begin ­

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Leiden en om ge­

selen c.q. deze doelstelling zijn gericht op het bevorde­

vin g. In h et eerste nu m m er ze g t het blad, dat het m et

ren v an w aarach tig m enselijke en verdraagzam e v er­

de leuze ‘Voor K erk en Gezin’ een bescheiden plaatsje

houdingen in de sam enleving zoals die herkend w o r­

kom t vragen “binnen de Katholieke haardsteden van

den in de eerbied voor de m ens en voor het m en selijk

Leiden en om streken”. In de courant zullen , zo w ord t

leven; in de erkenning v a n de w ezen lijke gelijkheid

daaraan toegevoegd, de lokale belangen m et nadruk op

v a n allen en desw ege in de bevordering v a n dem ocrati­

de voorgrond w orden geplaatst: “Er is nl. den Katholie­

sche verhoudingen in de sam enleving; in h et respect

ken van Stad en Om geving, zoow el m et het oog op

voor de vrijh eid van m eningsuiting; in de plicht ook

h un n e particuliere belangen als ter bevordering van

aan de opvattingen v a n m inderheden recht te doen en

den bloei v an h un n e vereen igingen en organisaties,

in de opdracht te getuigen voor gerechtigheid en n aas­

vóór alles aan gelegen, dat zij in een orgaan v a n eigen

tenliefde en op te kom en voor de zw akken en onder­

richting h un n e m eeningen en plannen kunnen toelich­

drukten, aldus een b egin selverklarin g w aarover beide

ten en uiteenzetten” . Het blad verw ach t een steentje

partijen in principe akkoord z ijn ”.

aan te dragen “tot den voortbouw aan het grootsche en indrukw ekkende m onum ent der Katholieke actie in ons V aderland”.

I7I

• noten

de N ie u w e Leid sch e co u ra n t 1903-1906 *

(1) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

jaren 1903, nr. 1(21 febr.) - 1906, nr. 291(28 febr.) boekhandel. Théonville had de uitgeverij overgenom en

* ondertitel V oor stad en om streken

van J.W. v an Leeuwen. Laatstgenoem de had v a n a f

* uitgever [Uitgeverij G.F. Théonville]1

[1891] het Kerkbericht voor Roomsch-Katholieken te Lei­

* plaats Leiden

den uitgegeven. H iervan is in het NPM één aflevering

*

frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1903, nr. 1(21 febr.) bew aard gebleven: 4(1894), nr. 45(2 dec.). De titelkop

172. de N ieuw e Lim burger

194

verm eldt: “In het Kerkbericht w orden opgenomen:

dags h et dagblad Le Courrier de la M euse in tw ee bladen

Advertentiën, M ededeelingen en Stichtelijke Lectuur”.

u it te geven, n am enlijk de gew one Courrier in de Fran-

De u itgave van het Kerkbericht w erd in {1928} verzorgd

sche en het 2e blad in de N ederlandsche taal, het laatste

door E.J.J. v an der Linden.

ter v ervan gin g v a n de Nieuwe Limburgef'.

(2) In het nu m m er van 14 aug. 1903 is een ‘Voorlopig

(3) Inform atie ontleend aan Algemeen adresboek voor

Bericht’ opgenom en, w aa rin w ord t meegedeeld, dat

den Nederlandschen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels,

aan het eind van de m aand de courant tw eem aal per

De Nederlandse pers voor en na de afschaffing van het

w e e k gaat verschijnen. Daaraan is toegevoegd: “Zoo de

dagbladzegel in 1869 (Assen 1969), p. 494).

Katholieken v an Stad en Omstreken ons b lijven steu­ nen als tot heden, dan kan spoedig tot de u itgave eener anderdaagsche Courant (Dinsdag, Donderdag en Zater­

I73

dag) w ord en overgegaan” . In de Pius-almanak w erd

de N ie u w e L im b u rg e r 1955-1971

abusievelijk verm eld, dat de courant driem aal per w eek

*jaren 110(1955), nr. 228(1 okt.) - 1971, ongen.(2o sept.)

zou zijn verschenen.

* ondertitel Provinciaal dagblad1

(3) Herm. Sm its A zn. ondertekent ‘Een w oord ter inlei­

* uitgever NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia2

d in g’ in het eerste nu m m er als ‘redacteur’.

- Stichting V eritas3

(4) De Leidsche courant (1869-1902) w a s een niet-katho-

- V a n a f 1964 deelnam e in het sam en w erkingsver­

lieke krant en is derhalve niet in de BKNP opgenom en,

band de Pers Unie4

hoew el de uitgave v a n h et blad v a n a f 1883 tijdelijk in

- Op 6 dec. 1967 w erd de NV A u d et opgericht, een

katholieke handen w a s van de gebroeders M uré (vgl.

sam enw erkingsverband tussen de NV Uitgeversm aat­

M. van Meerdervoort, H et bolwerk van den blinden pio­

schappij De Gelderlander en NV Uitgeversm aatschap­

nier (H ilversum 1936), p. 92-93).

pij N eerlandia.5 - Op 17 dec. 1968 w erd de NV Uitgeversm aatschappij De N ieuw e Lim burger opgericht.6

I72

- V a n a f 1 april 1968 w erkte de Nieuwe Limburger m et

de N ie u w e L im b u rge r [1874^1883]

het Dagblad voor Noord-Limburg en de Maas- en Roerbo­

♦ jaren [1874, nr. 1(4 april)]1 - [1883, april]2

de sam en in de Lim burgia-Pers.7

♦ondertitel N ieuws- en advertentieblad aan de belan­

* plaats M aastricht

gen van Lim burg gew ijd

* redactie [1955 A. Laudy, hoofdred.]8

♦uitgever Henri Bogaerts

1955-1956 m r. A.A. Landman, dir.

♦plaats M aastricht

1956-1957 dr. J.E.A. van de Poel, w aarn . hoofdred.

♦ frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1874 - [1878]3

1956-? drs. F.H.C.M. Schweitzer, dir.

[driemaal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag)

1957-? mr. J.J.A. Diening, adj.-hoofdred. 1957-? J.D.A. Schils, chef-red.

1879-1883]3 ♦formaat D

{1874}; E ~ {1877}

1957-1962 Jan M. Peters, hoofdred.

♦omvang Ingeziene afln.: 4 p.

[1957-1968 Henk Gruwel, ch e f sportred.]9

♦redactie Niet in het blad verm eld.

{1962} J.D.C.L. Groot, dir.

♦relaties Voortzetting v a n de Limburger ([1867H1874])

1962-1963 A.J. Roetenberg, w aarn . hoofdred. en chef­

- V oortgezet als Bijblad van de Courrier de la M euse2

red.

♦autopsie 1874, nr. 29(17 okt.) en 1877, nr. 2(13 jan.)

1963-1971 G.A. Knepflé, hoofred.

- NPM ~ 1874, nr. 29

1965-1971 mr. F.M.J. Pompen, dir.

- SBM ~ 1877, nr. 2

1970-1971 F.J.G. Hulskorte, hoofdred.

♦typering Katholiek n ieuw sblad m et n ieu w s u it bin ­

* speciale nummers m ei 1963: ‘Lim burgnum m er’, ter

nen- en buitenland en feuilleton.

gelegenheid v a n het gereed kom en der vernieuw de en

♦noten

uitgebreide gebouw en v a n h et hoofdkantoor te M aas­

(1) In le Courrier de la Meuse, 1874, nr. 80(5-6-7 april)

tricht, 64 p.

w ord t in een advertentie aangekondigd: “V erschenen

- m aart 1969: ‘ Persnum m er’, ter gelegenheid van het

No. 1 van de Nieuwe Limburger. N ieuws- en advertentie­

ingebruiknem en van de nieu w e tachtigzijdige rotatie­

blad aan de belangen van Lim burg gew ijd”.

pers, 40 p.

(2) Le Courrier de la Meuse, 1883, nr. 81(7 april) bericht:

- okt. 1970: 125 ja a r de Nieuwe Limburger, 104 p.

“Ter oorzake van den grooten toevloed van adverten­

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd niet

tiën, die ons Zaterdags ter insertie w orden aangebo­

gebruikt tu ssen 120(1965) en 124(1969), febr. V a n a f

den, zijn w ij m eerm alen verplich t gew eest, een gedeel­

125(1970), nr. 53(4 maart) hield zow el dejaargan g- als

te dier annoncen, tot in de volgende w e e k te laten lig ­

ook de afleveringsn um m ering definitief op.

gen, h etw elk ons h eeft doen besluiten, om des Zatur-

- Er verschen en verschillende edities (zie ook noot 1).

195 V olgen s de Journalist, 19(1968), nr. 18(21 okt.), p. 409

173. de N ieuw e Lim burger zal w orden gezongen v an alles w a t zich tooit m et het

w aren dat in 1968: 1) Provinciaal dagblad (Maastricht),

grote praedicaat katholiek. Het betekent veeleer dat de

2) Idem (Mergelland), 3) Dagblad voor Sittard/Geleen,

hele inhoud van de krant z a l m oeten zijn doortrokken

4) Dagblad voor de M ijnstreek, 5) Editie Noord- en M id­

van de geest, die voortvloeit u it de diepste gevoelens

den Limburg.

van de b evolking v an dit gew est. De krant z a l een w e e r­

- V a n a f 29 aug. 1964 tot in 1966 verscheen op zaterdag

spiegeling moeten zijn v an de blijde levenshouding

de w eekendbijlage W eekgazet (De week van A tot Z).

van het Lim burgse volk, die opw elt u it de zekerheid

V a n a f 16 sept. 1967 tot in 1969 luidde de titel van de b ijla­

van zijn religieuze overtuigin g” . De katholieke b egin ­

ge DNL en v a n a f sept. 1969 Weekend.

selen in de katholieke politiek zu llen w orden verde­

- V a n a f 4 okt. 1965 verscheen op m aandag Sportgazet.

digd, m aar “m et het recht en de plicht som s kritisch te

- V a n a f 5 m aart 1970 verscheen de krant in tw ee kater­

staan tegen dingen u it eigen k rin g” .

nen, w aa rv an h et eerste gew ijd w a s aan het n ieu w s uit

* noten

de regio. Over deze in deling sch reef de krant: “w ij [zijn]

(1) Geregeld vervan gen editieverm eldingen de onderti­

een provinciale krant en (...) het nabije gebeuren [moet]

tel. V a n a f 26 april 1960 zijn er de volgende verm eld in ­

de lezers ook het m eest nabij (...) zijn ” . Het tweede

gen: ‘Provinciaal dagblad’ (editie Maastricht); ‘Dagblad

katern bevatte h et n ieu w s u it binnen- en buitenland, de

voor de M ijnstreek’ (editie Heerlen); ‘ Dagblad voor

financieel-economische pagina, de televisie- en radio-

Midden- en Noord-Limburg’, ‘Dagblad voor Sittard

rubrieken, de sport. “W ij bieden U dus een optim ale

Geleen en om streken’. V a n a f 2 febr. 1970 luidt de volle­

provinciale krant, die m éér n ieu w s u it h éél Lim burg

dige ondertitel: ‘ Provinciaal dagblad. M aastricht -

z a l gaan bevatten n aast het gebeuren v a n eigen streek.

H eerlen - Sittard Geleen - Kerkrade - V alken burg -

Bovendien bieden w ij U in het tweede deel een algem e­

Roermond - V enlo - opgericht in 1845’.

ne n ieu w svoorzien in g u it binnen- en buitenland, die

(2) V oor de NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia, zie

de toets der vergelijk in g kan doorstaan m et de grote

de besch rijvin g van de Utrechtsche courant, noot 1.

landelijke dagbladen. Daarbij streven w ij, de h aast van

(3) H oewel de Stichting V eritas in 1949 het uitgaverecht

de lezer kennende, eerder naar volledigheid dan naar

van de voorloper, de Gazet van Limburg had overgedra­

uitvoerigheid. W ij w ille n U over v éé l zaken kort en

gen aan Neerlandia b le e f z e toch betrokken bij de uitga­

bondig voorlichten en w ij w ille n voor u de kern v a n het

v e van de krant en had recht op een com m issaris in de

n ieu w s u it de harde bolster plukken.”

raad v an com m issarissen van Neerlandia. V gl. Brauer,

• relaties V oortzetting van de Gazet van Limburg

Driever, p. 87-88.

-

Sam engegaan m et de Maas- en Roerbode (1945-1971)

en voortgezet als de Limburger (197141980})10

(4) V oor de Pers Unie, zie de b esch rijvin g v an het Bin­ nenhof, noot 3.

• literatuur J. Brauer, J. Driever, ‘Krantenstrijd in

(5) V oor de NV Audet, zie de b esch rijvin g van de Gelder­

M aastricht, 1944-1949. Is er nog plaats voor Neerlan­

lander, noot 8.

dia?’, in: Studies over de sociaal-economischegeschiede­

(6) De NV U itgeversm aatschappij De N ieuw e Lim bur­

nis van Limburg, 28(1983), p. 64-91.

ger w erd opgericht door J.D.C.L. de Groot, hoofd dir.

• autopsie V olledig

van de NV Uitgeversm aatschappij Neerlandia en door

-

UBN (microfiches)

F.M.J. Pompen, dir. van het Dagblad De N ieuw e Lim ­

• typering K atholiek dagblad voor Zuid-Limburg. Bij de

burger. De NV stelde zich ten doel: “het u itgeven van

aankondiging v a n de n aam sverandering in de Gazet

het katholieke dagblad De N ieuw e Lim burger en het

van Limburg van 1 sept. 1955 w erd over de nieu w e titel

drukken en u itgeven van andere periodieken en boeken

de Nieuwe Limburger geschreven: “Hij klinkt als v a n ­

en al hetgeen daarm ede in verband staat in de ruim ste

ouds Lim burgs, tevens echt-Nederlands en veronder­

z in ”. In artikel 9 van de statuten w erd bepaald: “Slechts

stelt een bewust-katholieke richting. A an slu iten d aan

een persoon die katholiek is, kan tot hoofdredacteur

de traditie w ille n w ij overigens ook onze taak als ‘nieu­

w orden benoem d” (vgl. Akten betreffendeNaamlooze

w e ’ zien, aanvaardend de nieuw e tijd m et de stijgende

Vennootschappen. Bijvoegsel v an de Nederlandse

betekenis v a n onze provincie in het Nederlandse en

staatscourant, 1969, nr. 38(24 febr.), NV-nr. 476).

W est-Europese geheel, aanvaardend de geestelijke, cul­

(7) V oor de Limburgia-Pers, zie de b esch rijvin g v an het

turele, m aatschappelijke en technische ontw ikkeling

Dagblad voor Noord-Limburg, noot 2.

m et al haar grote kansen, zonder blind te zijn voor de

(8) V gl. ‘In m em oriam A lp hon s Laudy’ in de Nieuwe

hierin schuilende gevaren” . Toen op 2 nov. 1963 de

Limburger, 1970, 20 jan .

nieu w e hoofdredacteur Kneflé aantrad, sch reef hij in

(9) V gl. de Journalist, 21(1970), nr. 16(15 okt.), p. 35.

‘Een n ieu w b egin ’: “ De krant z a l katholiek zijn . Dit zal

(10) V a n a f 20 aug. 1971 verscheen de Nieuwe Limburger

m eer hebben te betekenen dan dat de leer en het gezag

reeds sam en m et de Maas- en Roerbode.

der Kerk zullen w orden gerespecteerd, dat de katholie­ ke tradities zu llen w ord en in ere gehouden en dat de lo f

174 . de N ieuw e Lim burger koerier

196 R.K. M ijnw erkersvereenigin gen in Lim burg. Deze

174

rubriekverscheen voor het laatst in de krant van 5 jan .

de N ie u w e L im b u rge r k o e rie r 1901-^941]

1907 .

*

* relaties De krant noem de zich de Nieuwe Limburger

jaren [1(1901), nr. 1(17 aug.)]1 - [1941, 30 sept.]2

* ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor het Land

koerier om zich te onderscheiden v a n de Limburger koe­

van Heerlen en Z uidelijk Lim burg ~ {1(1901), nr. 11(21

rier, die kort tevoren van Heerlen naar M aastricht w a s

sept.)} - {nr. 13(28 sept.)}

verhuisd.

- N ieuws- en advertentieblad ~ {6(1906)} - {18(1918),

- In 1918 kw am het tot de uitgave v an een dagblad: het

nr. 120(24 okt.)}

Limburgsch dagblad. De Nieuwe Limburger koerier b leef

- Anderdaagsche editie van het Lim burgsch dagblad

voortbestaan als anderdaagse editie.7

~ {24(1928), nr. 8(19 jan.)}

* literatuur Servé Overhof, ‘50 ja a r geleden eiste m en

* uitgever Firm a Beckers, V ersterren en Co3 [1904]4 - Firm a Penners en Co

1(1901)-

in de M ijnstreek een eigen krant’, in: Limburgs dagblad, oktober 1968, ‘50 ja a r Limburgs dagblad’, p. 9-13

[1904]5- [1907, jan .]5

- H en kvan Denzen, W illy Heijm ans, Cor Lommers,

- NV N ieuw e Lim burger Koerier6~ [1907, jan .]5- 1918

Een bijzonder bedrijf in Limburg. Wel en wee van het

- In 1918 w erd de Nieuwe Limburger koerier een kop­

Limburgs dagblad (Heerlen 1986), p. 1-9

blad van het Limburgsch dagblad. Voor de uitgevers

* autopsie 1(1901), nr. 11(21 sept.) en nr. 13(28 sept.);

van de krant na 1918, zie de b esch rijvin g van het Lim­

6(1906^8(1908); 10(1910) - 18(1918), nr. 120(24 okt.) en

burgsch dagblad

24(1928[sic]), nr. 8(19 jan.)

* plaats Heerlen

- NPM ~ 1901, nrs. 11 en 13; 1928, nr. 8

* dag)

frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ - GA Heerlen ~ 1906-1908, 1910-1912 {1(1901), nr. 11(21 sept.)} - {nr. 13(28 sept.)}

- SHC ~ 1913 - 1918, nr. 120

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

* typering N ieuw sblad voor Heerlen en om geving, dat

[1902 ]6-{1940 }

van u it Roerm ond w erd opgericht, toen de Limburger

*

form aat E

* omvang VI

koerier van Heerlen naar M aastricht w a s verhuisd. * noten

* redactie [1904P41918] Th.C. Vianen, hoofdred.

(1) De begindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

{1913} dr. H.A. Poels, v a st m edew erker

m ering.

Voor de redactie in de periode dat de krant kopblad w as

(2) In de titelkop van het Limburgsch dagblad b lijft tot

van het Limburgsch dagblad, zie aldaar.

en m et 30 sept. 1941 de abonnem entsprijs verm eld voor

* bijzonderheden V a n a f okt. 1918 kopblad v a n h et Lim­

“de anderdaagsche editie N.L.K.” V an 1 okt. tot en m et 18

burgsch dagblad.

okt. is er nog sprake v a n “de anderdaagsche editie” en

- V a n a f jan u a ri 1906 w a s h et voor de abonnees m oge­

vervolgens zijn ook deze w oorden w eggevallen . Op 30

lijk zich te abonneren op een Geïllustreerd zondagsblad.

septem ber 1941 kw am het Limburgsch dagblad in Sit­

V erm oedelijk b etro f h et het Geïllustreerd zondagsblad

tard de plaats innem en v an de Limburger. De Limburger

- Nederlandsche illustratie (zie aldaar). In de krant van

w a s ook in een anderdaagse editie verschenen. W el­

6jan u a ri 1906 w e rd gezegd: “Door actualiteit en uitvoe­

lich t lag hierin de reden w aarom v a n a f 1 oktober de titel

rin g staat ons Geïllustreerd Zondagsblad boven, door

de Nieuwe Limburger koerier, bekend als de anderdaag­

prijs beneden de m eeste geïllustreerde Zondagsbladen.

se editie v a n het Limburgsch dagblad, w e rd opgeheven.

O okbelangrijke gebeurtenissen u it onze streken zal

(3) Beckers en V ersterren w a ren jo u rn a list gew eest bij

ons Zondagsblad in beeld en sch rift b rengen” .

de Limburger koerier, m aar n a een conflict m et uitgever

- Op zaterdag bevatte de k ra n tv a n a f {jan. 1906} de

W eyerhorst vertrokken naar Roermond, alw aar ze de

‘Landbouw-kroniek. M ededeelingen op h et gebied van

Maas- en Roerbode hadden gekocht.

den landbouw en de veeteelt’ onder redactie v a n F.R.C.

(4) V olgen s h etju b ileu m n u m m er van 8 okt. 1959 van

(m ogelijk Fr. Corsten). Deze rubriek had een afzonder­

het Limburgsch dagblad heeft Penners in 1904 de Nieu­

lijke num m ering: {nr. 63(6 jan . 1906)} tot en m et nr.

we Limburger koerier opgekocht van Beckers, toen

186(23 m ei 1908). Sindsdien w erd h et landbouw nieuw s

laatstgenoem de de uitgave v an de krant w ild e staken,

in de krant opgenom en.

“althans gaan com bineren m et een anderdaagse krant

- Bovendien w a s v a n a f [jan. 1906} tot en m et 8 dec.

in Roerm ond” [=Maas- en Roerbode]. Penners keerde

1906 op zaterd ag in de krant opgenomen: ‘Orgaan van

m et Th.C. V ianen u it W aalw ijk, w a a r zij de Noordbra-

den Centralen Bond van R.-K. M ijnw erkersvereenigin-

bantsche post uitgaven, terug naar Heerlen.

gen in Lim burg’ m et berichten over het m ijnw ezen en

(5) Op 26 jan . 1907 w erd door de drukkers en uitgevers

m ijnw erkersbelangen. Daarna verscheen nog enkele

G.E.C. Penners en Th.C. V ian en de NV N ieuw e Lim bur­

w eken de rubriek ‘M ijnw ezen en m ijnw erkersbelan­

ger Koerier opgericht, voorheen Penners en Co, w elke

gen ’, die onder redactie stond v an de Centrale Bond van

zich ten doel stelde: “het exploiteeren v an de courant

l 97

175. N ieuw e Lim burger aankondiger

N ieuw e Lim burger Koerier te Heerlen, het drukken van

sam en m et Limburg op in de Nieuwe Sittardsche cou­

boekw erken, den handel daarin, alsm ede het leveren

rant. De Nieuwe Limburgsche aankondiger w ild e zich

v a n han d elsdru kw erk en in h et algem een de uitoefe­

blijkbaar ook presenteren als opvolger v a n de Limburg­

n in g van het dru kkersvak in den uitgebreidsten z in ”

sche aankondiger, w aarbij m ogelijk een rol speelde dat

(vgl. Akten betreffendeNaamlooze Vennootschappen.

de redacteur m r. Gadiot, ex-redacteur w a s gew eest van

Bijlage v a n de Nederlandsche staatscourant, l9o7, nr.

de Limburgsche aankondiger.

66(19 maart), NV-nr. 18s). In de krant b lijft de naam van

• literatuur Jos Goltstein, Limburgvoor de Limburgers

de Firm a Penners en Co verm eld tot en m et 16 april

(?). Een krantenonderzoek naar het ontstaan van het

l 9 o7 .

Limburgs chauvinisme in Sittard in de periode l8go-

(6) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

l930. Doctoraalscriptie KU Nijm egen, In stituut voor

Nederlandschen boekhandel.

Culturele en Sociale Antropologie, 198s, p. 159.

(7) In het nu m m er v a n s okt. 1918 w erd gezegd, dat de

• autopsie 191s, extra nr.[begin sept.]; 4(1916), nr. 1(8

Nieuwe Limburger koerier als anderdaagsche uitgave

jan.), nr. 44(11 nov.) en nr. 45(18 nov.); 5(1917), nr. 4(27

v a n h et Limburgsch dagblad zou blijven verschijnen:

jan.), nr. 9(s m aart), nr. lo(lo maart), nr. 12(21 maart),

“Allen, die dus geen behoefte hebben aan een dagblad

nr. 18(5 mei); 7(1919), incompleet; 8(l92o), tiental incom ­

zu llen in de Nieuwe Limburger koerier vinden w a t zij

plete num m ers; 9(1921) tiental incom plete num m ers

zoeken” . Toen het Limburgsch dagblad op 26 oktober

- SHC œ 7(1919), incom pleet

begon te verschijnen, ontvingen de abonnees van de

- GA Sittard œ alle overige afleveringen

Nieuwe Limburger koerier gedurende de eerste w e e k de

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Sittard en om ge­

dagbladuitgave, zo w e rd op 22 okt. m eegedeeld. Daar­

vin g. Het blad steunde in Zuid-Lim burg de opvattingen

aan w erd toegevoegd, dat w ie n a een w e e k zich n iet als

van H.A. Poels en w a s daarm ee de concurrent v an de

dagbladabonnee zou hebben opgegeven, geacht zou

Nieuwe Sittardsche courant, voortgezet als het Zuiden.

w ord en liever de anderdaagse editie te w illen ontvan­

• noten

gen, “w elke van dan a f w eer geregeld, in veranderden

(1) De titel is voor het eerst verm eld in de uitgave van

vorm , z a l versch ijnen ” . V olgen s Een bijzonder bedrijf

191S en voor het laatst in die van 1921 v a n Sy thoffs

in Limburg, p. 19 had medio 1922 het Limburgsch dag­

adresboek voor den Nederlandschen boekhandel.

blad 4875 abonnem enten en de Nieuwe Limburger koe­

(2) V gl. Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

rier 498.

boekhandel.

l 75

bu rgsch e Aankondiger, Katholiek N ieuw s- en A d ver­

N ie u w e L im b u rgsch e a a n k o n d ig e r [i91s]-[i92 i]

de N ieuw e Lim burgsche Aankondiger, Katholiek

•jaren [i9 is] 1-[i92i]1

Nieuw s- en Advertentieblad, en daarm ede in verband

(s) Op 5 m aart 191s w e rd opgericht de NV N ieuw e Lim ­ tentieblad, w elk e zich ten doel stelde: “het u itgeven van

• ondertitel [Kath. nieuw s- en adv. blad œ 191S-1915]2

staande n ieuw stijdingen, zoom ede h et bezorgen en

-

doen plaatsen v an advertentiën in nieuwsbladen, tijd­

Roomsch katholiek provinciaal n ieuw sblad œ

{4(1916), nr. 1(8 jan.) - {8(l92o), nr. 9(28 febr.)}

schriften en dergelijken”. V astgesteld w e rd dat het

-

blad zo u w orden “geredigeerd in den zin der Roomsch-

Provinciaal n ieuw sblad œ {8(l92o), nr. 49(24juli)} -

{9(1921), nr. 72(lo sept.)}

Katholieke beginselen, op staatkundig gebied volgen s

• uitgever NV N ieuw e Lim burgsche A ankondigers œ

het program m a van de N ederlandsche Katholieke

191s - {7(1919), nr. 46(27 sept.)}. In deze periode w erd het

Kamerclub, op m aatschappelijk gebied volgen s de

blad gedrukt door de Firm a J.K. Alberts.

voorschriften v a n de Encycliek Rerum N ovarum ” (vgl.

-

NV Sittardsche Boek- en H andelsdrukkerij Mercuri-

u s 4 œ {7(1919), nr. 48(11 okt.)} - {9(1921), nr. 72(lo sept.)}

Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bij­ voegsel v a n de Nederlandsche staatscourant, 191s, nr.

• plaats Sittard

7o(26 maart), NV-nr. 469). Op 4 m ei 1915 w e rd de naam

•frequentie [wekelijks]5 œ [191s] - {8 (i92 o ), nr. 9(28

van de NV veranderd in: N ieuw e Lim burgsche A a n ­

febr.)}

kondiger, Room sch-Katholiek (R.-K.) Provinciaal

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

{8(l92o),

nr. si (22 mei)} - {9(1921), nr. 72(lo sept.)}

Nieuwsblad. (vgl. ibidem, 1915, nr. 117(21 mei), NV-nr. S55 ).

•form aat E œ {4(1916)} - {8(l92o), nr. 9(28 febr.)}; D œ

(4) In de zom er v a n 1919 kw am er een fu sie tot stand

{8(l92o), nr. sl(22 mei)} - {9(1921), nr. 72(lo sept.)}

tussen de Firm a J.K. Alberts en de NV Lim burgsche

• omvang III [l9 lS]-[l9 l 9 ]; V œ [l92 o]-[l92 l] • redactie [191s mr. Gadiot]6

currerende blad het Zuiden u itgaf. Tegelijkertijd en

[1917-? J. Beusm ans, red.]7

ongetw ijfeld als gevolg daarvan w erd op so ju n i 1919

[l9l7-? M. Corbeij, adm.-dir.]7

opgericht de NV Sittardsche Boek- en Handelsdrukkerij

• relaties In 191s gin g de Limburgsche aankondiger

M ercurius, w elk e zich ten doel stelde: “het exploiteeren

Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij, w elk e het con­

176. de N ieuw e linie

198

van een drukkerij, h et uitgeven van couranten, het u it­

- In 1973 verscheen Van provo tot Groenevelt. Tienjaar

geven v a n en handel drijven in boekw erken, h et inbin­

verandering zoals geregistreerd in ‘de Nieuwe linie',

den van boeken en al hetgeen m et een en ander in v e r­

[Am sterdam 1973], 208 p,.

band staat in den ruim sten z in des w oo rd s” (vgl. Akten

- In het KDC b eru st h et a rch iefvan de Nieuwe linie

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

a k o m s tig v an G. van den Boomen.

van de Nederlandsche staatscourant, 1919, nr. 171

• relaties V oortzetting van de Linie

(6 aug.), NV-nr. 1197).

• literatuur G.J.M. Klaasen, De Nieuwe linie, 1963-1982.

(5) Het is onduidelijk o f h et blad één- o f tw eem aal per

Ontwikkelingvan een opinieblad binnen de katholieke

w e e k verscheen. De n u m m erin g doet verm oeden, dat

geloofsgemeenschap van Nederland, Am sterdam 1985,

w e te m aken hebben m et een w eekblad, m aar in de titel-

152 p. (Politikologischestudies VU, nr. 2)

kop is er sprake van, dat h et blad tw eem aal per w e e k

-

u itkw am , w aarbij in 1919 w o rd t gespecificeerd “op v rij­

Negentien jaren ‘De Nieuwe Linie', A alsm eer 1988, 350

dag en zaterd ag”.

p.

Gerard van den Boomen, Een kat heeft negen levens.

(6) V gl. Goltstein, p. 159.

• autopsie V olledig tot en m et 1980

(7) H et Zuiden van 22 m ei 1917 bericht, dat tijdens de

- UBN

’s avonds tevoren gehouden vergad erin g van de NV

• typering Politiek en cultureel opinieweekblad. V oort­

N ieuw e Lim burgsche Aankondiger J. B eusm ans is

gekom en u it het jezuïetenw eekblad de Linie. In het eer­

benoem d tot redacteur v a n het blad en M. Corbeij tot

ste n u m m er w erd gezegd: “ Dit is de Nieuwe linie. Geënt

adm inistrateur-directeur. A ls n ieuw e aandeelhouders

op het weekblad, dat zoveel duizenden vrienden bleek

zijn bekend gem aakt en toegelaten de heren M. Palmen

te hebben”. De doelstelling van het blad w erd als v o lg t

en M. Hendriks. V olgen s Goltstein, p. 159 w a s Beus­

om schreven: “De Nieuwe Linie, die u thans hebt open­

m ans reeds redacteur v a n a f 1913.

geslagen, w il zijn een o n a h a n k e lijk Nederlands opi­ nieblad, dat in vrijh eid v a n u it het ch ristelijk levensbe­ sef, kritisch m aar positief, m ede gestalte w il geven aan

I76

de toekomst” . In de loop der jaren verloor het blad zijn

de N ie u w e lin ie 1963-^980}

katholiek cachet en kw am er steeds m eer aandacht

♦ jaren 18(1963), nr. 892(4 mei) - {35(1980)^

voor de fem in istisch e b ew egin g en de dialoog tussen

♦uitgever De Linie N V2, later BV De N ieuw e Linie

christendom en m arxism e. In 1976 w erd d ertigjaar na

- U itgever v a n a f 1966: NV Uitgeversm aatschappij

het begin van de Linie gezegd: “Nu zoveel ja a r later,

Res3

zien redactie en m edew erkers DNL als onderdeel van

- A chtereenvolgens gedrukt bij N V Uitgeversm aat­

de socialistische b ew egin g en hopen zij die koers v er­

schappij De Gelderlander, bij NV de V olkskran t en bij

der vorm te geven” en directeur Oosterbaan typeerde in

Drukkerij Salland van het uitgeversconcern K luw er

dat ja a r het blad als “een links room s-katholiek blad,

♦plaats Am sterdam

dat steeds linkser en steeds m inder room s-katholiek

♦frequentie w ekelijks

w ordt” .

♦formaat D ~ 18(1963) - 21(1966), nr. 1075(5 nov.); E ~ 21(1966), nr. 1076(12 nov.) - 32(1977); C

33 (1978 ) -

• noten (1) De Nieuwe linie verscheen tot en m et 37(1982), nr.

{35 (1980 })

25/26(23-30 juni).

♦omvang VI

(2) Op 14 febr. 1963 w erd Stichting De Linie om gezet in

♦redactie 1963 pater Sim on M aas SJ, dir.

De Linie NV, w elk e zich ten doel stelde: “het uitgeven

1963-1966 W im Janssen, dir.

en alles w a t daarm ede in de ru im ste zin verband

1963-1975, 1978-^980} Gerard v a n den Boomen, hoofd-

houdt, v a n periodieken, boeken en brochures, speciaal

red. (vanaf 1966 tevens dir.)

op cultureel gebied, alsm ede het deelnem en in en het

1975-1977 Gerard de Bruyn, hoofdred.

sam enw erken m et ondernem ingen, w elk e een gelijk o f

1975-1978 Hiero Oosterbaan, dir.

aan verw an t doel nastreven, m eer in h et bijzonder het

{1980} Henk-Jan Kuijpers, dir.

u itgeven van het Katholiek W eekblad ‘de Linie’” (vgl.

In 1964 traden de paters jezu ïeten u it de redactieraad.4

Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bij­

Klaasen noem t in chronologische volgorde de volgende

voegsel van de Nederlandse staatscourant, 1963, nr.

redactieleden: Joos A rts, Nico v an Hees, W im Pisa,

85(3 mei), NV-nr. 1171).

Henk M orel, Jan Verdonck, H enk Enkelaar, Henk

(3) Op 25 aug. 1966 w erd de NV Uitgeversm aatschappij

M ichielse, Ben Bos, Jac. Vroem en, Gerard de Bruyn,

Res opgericht, w elk e zich ten doel stelde: “Het uitgeven

Hanneke W ijch, M arjo v an Soest, Rudie Kagie, Henny

respektievelijk verzorgen en alles w a t daarm ede in de

van der Zande, M arianne van Ophuijsen, Kees Boon­

ru im ste z in verband houdt v a n periodieken, boeken,

m an, H uub Oosterhuis en M arianne Ebertowski

brochures, audiovisuele en andere uitgaven, zu lk s in

♦bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g versprin gt

de m eest uitgebreide z in des w oord s” (vgl. Akten

van 21(1967) naar 23(1968).

l 99

178. N ieuw e Noordbrabander

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

behoeve v an de Waalbode en de Nieuwe Maas en Waler.

v a n de Nederlandse staatscourant, 1966, nr. 190(30

Dit houdt in dat genoem de bladen v a n a f 1 october a.s.

sept.), NV-nr. 4521).

n iet m eer versch ijn en ”.

(4) In het nu m m er van 2 m ei 1964 w erd door de raad v a n com m issarissen van de N ieuw e Linie meegedeeld: “Op last v a n de pater generaal der jezuïeten in Rome

I78

h eeft de pater provinciaal v an de Orde der jezu ïeten in

N ie u w e N oord b rab an d er [1851H1872]

Nederland aan de raad v an com m issarissen en de

*jaren [1851,jan.]1-[1872]2

hoofdredacteur van De Nieuwe Linie m ondeling m eege­

* uitgever P. Stokvis (van af {1862, nr. 1682(njan.)}

deeld dat de paters jezu ïeten u it de redactie van dit

P. Stokvis en Zoon)

W eekblad zullen w orden teruggetrokken” . Het b eslu it

* plaats ’s-Hertogenbosch

w e rd door de raad ern stig betreurd: “ De sam enw er­

*

k in g tussen priester en leek die in Nederland in stijgen ­

zaterdag)

frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

de m ate tot stand komt, had in De Nieuwe Linie een b ij­

*

zondere vorm gekregen, w elk e n aar het oordeel v a n de

* omvang VI

raad een positieve bijdrage w a s tot de vrije m en in gs­

* redactie [1851-1863 J. v an der Linde]3

v orm in g binnen de Kerk” .

form aat C

[1863-? Louis Philippona]4 * autopsie 1851, nr. 75(29 juli); 1855-1859; 1860, nr. 1450(7 juli); 1862, nr. 1682(11 jan.); 1863, nr. 1911(16 juli);

I77

14(1865), nr. 2270(14 nov.) en 15(1866), nr. 2455(22 nov.)

de N ie u w e M aas en W a le r [1924^1941]

- GA Schiedam ~ 1851, nr. 75; 1860, nr. 1450; 1863, nr.

•jaren [1924, dec.]1- [1941, 27 sept.]2

1911; 1865, nr. 2270 en 1866, nr. 2455

• ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor h et land

- PGNB, Tilburg

v a n M aas en W aal

- NPM ~ 1862, nr. 1682

1855-1859

• uitgever NV Drukkerij en Boekhandel St. Maarten

* typering K atholiek n ieuw sblad voor Noord-Brabant,

• plaats Tiel

opgericht door J. van der Linde, voorm alig redacteur

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

van de Noord-Brabander. Bij het overlijden van V an der

dag)

Linde sch reef de Noord-Brabander op 10 oktober 1863:

•

form aat E

“M ogten w ij gedurende tien jaren, m enigm aal, vooral

• omvang Ingeziene afl.: 6 p.

w a t de gem eente-aangelegenheden betreft, v ersch il­

• redactie V oor directie en redactie, zie de b esch rijvin g

lende gevoelens zijn toegedaan gew eest, dikw ijlder

v a n de Waalbode

hadden w ij het genoegen bij hem dezelfde m eening

• bijzonderheden D ejaargang- en afleveringsnum m e­

aan te treffen; m ogten w ij hem niet altijd m et even prij­

rin g w e rd overgenom en v a n de Waalbode.

zensw aardige m iddelen tegen ons zien strijden, w ij

-

hebben dit n iet aan zijn karakter kunnen toeschrijven,

Kopblad van de Waalbode.

• autopsie 20(1927/28), nr. 1456(7jan.)

en elke strijd houdt op aan de rand des grafs, w aarop

-

w ij niets anders dan zijn e goede hoedanigheden w illen

NPM

• typering K atholiek n ieuw sblad voor het land van

herdenken. Op godsdienstig terrein vonden w ij hem

M aas en W aal, kopblad v a n de Waalbode u it Tiel. Voor

steeds in de rangen der katholieke schrijvers en trad

deze streek verscheen reeds v a n a f [1907] de Maas en

hij op als verdediger van de K erk en van de regten van

Waler.

haar geëerbiedigd opperhoofd den Paus.”

• noten

* noten

(1) De Nieuwe Maas en Waler begon verm oedelijk in

(1) De begindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

1924 te verschijnen. In de Waalbode van 13 dec. 1924 is

m ering.

voor het eerst het bericht opgenom en, dat advertenties

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

voor de Waalbode gratis w orden geplaatst in de Nieuwe

1872 van Brinkman's adresboek voor den Nederland­

Maas en Waler. De titel is voor het eerst verm eld in de

schen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse

uitgave v an 1925 v an S y tho ffs adresboek voor den

pers voor en na de afschaffing van het dagbladzegel in

Nederlandschen boekhandel.

1869 (Assen 1969), p. 495.

(2) In het nu m m er v an 27 sept. 1941 v a n de Waalbode

(3) V gl. M. v an Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

w ord t m eegedeeld, “dat van het Rijksbureau voor de

den pionier (H ilversum 1936), p. 29.

Grafische Industrie bericht is ontvangen, dat in

(4) V gl. een ongedateerde b rie fv a n Philippona (Archief

opdracht van de R ijkscom m issaris v a n het bezette

R.K. bisdom Haarlem na 1853, (RA Noord-Holland,

Nederlandsch gebied en in verband m et de papier­

Haarlem, nr. 1383-42), w aa rin hij bericht “ten gevolge

schaarste geen papier m eer z a l w ord en geleverd ten

van het overlijden v an den voorm aligen Redacteur” de

179. de N ieuw e Noord-Hollander

200

Nieuwe Noordbrabander te hebben aangekocht en zich

om standigheden, het w ach tw oord der Catholiciteit

m et de redactie ervan te gaan belasten.

overbrengen kon” . In het openingsartikel ‘W at w ij w il­ len ’ in het eerste nu m m er van 25 m aart 1868 w e rd m et geen w oord over de katholiciteit v a n het blad en zijn

179

redacteuren gerept. De Nieuwe Noord-Hollander w ilde,

de N ie u w e N oord-H ollander 1868-^907]

zo w e rd gezegd, “vooral trachten zelfstan d ig te w ezen ,

•jaren 1(1868), nr. 1(25 maart) - [1907, eind sept.]1

en het m in st van alles ons te laten inspannen in het

• ondertitel Gewestelijke courant ~ 1(1868) - {27(1894),

gareel v a n h et m oderne liberalism e”. Het blad w il een

nr. 90(11 nov.)}

gew estelijke courant zijn: “de krin g w aarop w ij een

- Katholiek nieuw s- en advertentieblad

{28(1895),

geoorloofden invloed trachten u it te oefenen, n iet te (...)

nr. 76(21 sept.)} - {39(1906), nr. 17(28 april)}

bepalen bij een enkele stad, m aar bij geheel h et gewest,

• uitgever G. V eel ~ 1(1868), nr. 1(25 maart) - {nr. 2(1

voorn am elijk boven het IJ” .

april)}

* noten

- Erven G. V eel ~ {2(1869), buitengew oon nr.(5 juni)}

(1) Op 1 oktober 1907 verscheen het eerste nu m m er van

-

Ons blad, de voortzettin g van de Nieuwe Noord-Hollan-

[J. Bezaan

- A. N uijens - J. Bezaan

1870-1871]2 [1872-1874]2

der.

[1875-1883]2

(2) Gegevens ontleend aan A lgem een..., Brinkman's ...

- A. K usters ~ [1884]2- {39(1906), nr. 17(28 april)}

en S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boek­

• plaats A lkm aar

handel (vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse pers voor

•frequentie w ekelijks ~ 1(1868) - {2(1869), b uiten ge­

en na de afschaffing van het dagbladzegel in 1869 (Assen

w oon nr.(5 juni)}

1969), p. 4 9 5 . (3) Het num m er dat op zaterdagavond verscheen heeft

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)3

[1870 ]2

- [sept. 1895]4

de datum van de daaropvolgende zondag.

w ekelijks ~ [1 okt. 1895]4- {39(1906), nr. 17(28 april)}

(4) V gl. 28(1895), nr. 76(21 sept.).

•form aat D ~ 1868 - {27(1894), nr. 90(11 nov.)}; E ~

(5) V gl. Confidentiële circulaire van de redactie v a n De

{28(1895), nr. 76(21 sept.)} - {39(1906), nr. 17(28 april)}

Nieuwe Noord-Hollander, in: A rchief R.K. bisdom Haar­

• omvang [II] ~ 1868; [III] ~ {1869}; [V] ~ {1873^1894};

lem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem), nr. 1382-m.

[III] ~ {1895}-{1906}

A an vankelijk had m gr. G.P. W ilm er, de bisschop van

• redactie [1868-? dr. W.J.F. Nuyens, hoofdred.]5

Haarlem , ingestem d m et de betrokkenheid van de tw ee

[1868-? dr. J. Kraakm an, rédacteur-gérant]5

geestelijken, om dat zij toezicht zouden kunnen hou­

[1868-? pastoor J.L.A. Nabbeveld, m edewerker]5

den “over de orthodoxie en Godsdienstige stukken en

[1868-? kapelaan dr. J.A.G. Volkers, m edewerker]5

w a t m et de Kath. Leer in verband staat” . Toen hem ech­

• bijzonderheden In de titelkop v a n {28(1895), nr. 76(21

ter de confidentiële circulaire w erd toegestuurd w aarin

sept.)} - {39(1906), nr. 17(28 april)} w ord t verm eld: “ Met

de katholiek-conservatieve opvattingen van het nieuw e

bijblad: Kerklijst voor de Katholieken van Alkmaar, Pur-

blad w erden ontvouw d en w aarin Nabbeveld en V o l­

merenden Schagen” .

kers als m edew erkers aan de redactie w erden gepre­

• relaties Voortgezet als Ons blad

senteerd, kregen de tw ee geestelijken v a n hem te

• autopsie 1(1868), nr. 1(25 maart), nr. 2(1 april); 2(1869),

horen: “ Dit bevalt mij niet. (...) Het is n iet m ogelijk dat

buitengew oon nr.(5 juni); 6(1873), nr. 16(23 febr.);

UW Ed zich zoo in de politiek inlate v a n de Redactie zo n ­

13(1880), nr. 62(1 aug.); 21(1888), nr. 1(1jan.); 25(1892),

der daardoor aan U w e priesterlijke pligten nadeel te

nr. 13(14 febr.); 27(1894), nr. 90(11 nov.); 28(1895),

doen”. (vgl. b rie f m gr. G.P. W ilm er aan J.A.G. V olkers

nr. 76(21 sept.); 29(1896), nr. 33(16 aug.); 39(1906), nr. 3

(11 m aart 1868), in: A rchief R.K. bisdom Haarlem na

(20 jan.) en nr. 17(28 april)

1853, (RA Noord-Holland, Haarlem), nr. 1382-2).

- Internationales Zeitu n gsm u seu m , A ken ~ 1888, nr. 1 - Regionaal A rc h ie f A lkm aar ~ 1896, nr. 33

180

- NPM ~ overige num m ers

N ie u w e O osterh outsch e co u ra n t [1909^1911]

• typering Katholiek n ieuw sblad voor A lkm aar en

* bron Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

om geving. In een confidentiële circulaire (vgl. noot 5)

boekhandel, 1909-1911

sch reef dr. J. Kraakm an, de ‘rédacteur-gérant’, dat de

A ldaar verm eld m et als ondertitel ‘ R.-K. Nieuws-,

toon en strekking v a n het plaatselijkblad, de Alkmaar-

markt- en advent.blad v. O osterhout e.o.’. A ls drukkers

sche courant, velen en vooral katholieken aanstoot

zijn verm eld de Gebroeders Juten te Bergen op Zoom,

gaven: “M en verlan gd e een orgaan, ’t w e lk de Katholie­

terw ijl het hoofdbureau voor Oosterhout en om streken

ke Conservatieve Ideeën zoude kunnen bevorderen en

gevestigd w a s bij de Firm a J.M. van Helvert-van der

desnoods in zijn e ru im e om geving, bij voorkom ende

Bom te Oosterhout. De courant zo u tw eem aal per w e e k

2ol

l8s. N ieuw e Purm erender courant

zijn verschenen op w oen sdag en op zaterdag, m ogelijk

- In de titelkop van de ingeziene aflevering is er spra­

als kopblad van de Avondster.

ke v an een Geïllustreerd zondagsblad. Het betreft onge­

♦autopsie Niet in autopsie kunnen nemen.

tw ijfeld h et Geïllustreerd zondagsblad van de Spaarne­ stad (zie de afzonderlijke beschrijving). - In de Pius-almanak, 1922-19S1 opgenom en m et de toe­

181

voeging: “voor Volendam , M onnikendam , Edam,

N ie u w e O ver-Betuw e [1910^1923]

Ilpendam en om streken” .

♦jaren [1910]1- [1923]2

• autopsie 7[l928], nr. 2(7 jan.)

♦uitgever NV Stoomdrukkerij De M aas en W aler

- NPM

♦plaats Druten

• typering K atholiek n ieuw sblad m et n ieu w s uit

♦frequentie [wekelijks (zaterdag) ~ 1910-1921]3

streek, binnen- en buitenland voor Volendam , M onni­

[tweem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag) ~ 1922-1923]3

kendam en om geving.

♦formaat E

• noten

♦omvang Ingeziene afl.: 6 p.

(1) V gl. M. v a n Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

♦redactie Niet in de krant verm eld.

den pionier (H ilversum 19S6), p. 96-97.

♦bijzonderheden Kopblad v a n de Maas en Waler.

(2) In Sy tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

-

boekhandel voor het laatst verm eld in de u itgave van

In de titelkop w ord t verm eld: “Dit blad v ersch ijn t in:

H uissen, Elst, Gendt, Doornenburg, Bemmel, Angeren,

1929. In de u itgave v a n l9so w ord t bij de Nieuwe Purme­

Pannerden, Elden, Driel, Heteren, Randwijk, V alburg,

render courant bericht: “w aa rin opgenom en

Zetten, Andelst, O osterhout en Lent” .

N.Prov.N.Holl.Crt.” . V a n a f ju li 1929 verscheen de Nieu­

♦relaties Tot en m et [1909] w a s als kopblad v a n de Gel­

we Purmerender courant niet langer als uitgave van de

derlander een w eekblad voor de Betuwe verschenen

NV Drukkerij de Spaarnestad. O ngetw ijfeld h eeft op

o.d.t. de Over-Betuwe. M ogelijk bracht M ax van Poll de

dat ogenblik de Nieuwe provinciale Noord-Hollandsche

Over-Betuwe m ee bij zijn overgang v an de Gelderlander

courant opgehouden te bestaan.

n aar de Maas en Waler.

(s) V gl. de besch rijvin g van de Nieuwe Purmerender

♦autopsie 21(1918), nr. 13(30 maart)

courant.

-

NPM

♦typering K atholiek n ieuw sblad voor de Betuwe. ♦noten

183

(1) De titel is voor het eerst verm eld in de u itgave van

N ie u w e P u rm e re n d e r co u ra n t11918-^945}

1910 v a n S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

•jaren 1(1918/19), nr. l(so sept.) - [1941, so sept.]2

boekhandel.

- 25(1945), nr. s i 84(5 mei) - {nr. S2o4(25 aug.)}s

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

• ondertitel R.-K. dagblad voor Purm erend en om stre­

1923 v a n S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

ken œ 1(1918/19) - 2s(l929), nr. l48(so juni)

boekhandel. In de Pius-almanak b le e f de titel opgeno­

- N ieuw s- en advertentieblad voor Purm erend, Beem-

m en tot en m et de u itgave v a n 1933.

ster, Purm er, W ijde W orm er, W aterland, Edam, V olen ­

(3) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

dam, M onnikendam , Ilpendam en w ijd e om gevin g œ

boekhandel.

[1929, juli] - {2 S(l9 4 o)} - N ieuw e provinciale Noordholl. courant - N ieuw s- en advertentieblad voor M idden N oordholland œ 25 (l945 ),

182

nr. si84(5 mei) - {nr. si9i(is juni)}

N ie u w e p ro vin cia le N oord-H ollandsche co u ran t

- N ieuw e provinciale Noordholl. courant - R.K.

[1921]-[1929]

nieuw s- en advertentieblad voor M idden Noordholland

♦jaren [1(1921/22), 1 okt.]1 - [1929,ju n i]2

œ {25(1945), nr. Sl97(7 juli)} - {nr. S2o4(25 aug.)}

♦uitgever [NV Drukkerij de Spaarnestad]3

• uitgever [NV Drukkerij De Spaarnestad

♦plaats Purm erend

2s(l929), nr. l48(so juni)]4

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

- Nooy’s Boekhandel, Drukkerij en Uitgeverij œ

dag) ♦

l(l9l8/l9) -

[2s(l929), ju li]4 - {25(1945), nr. S2o4(25 aug.)} form aat E

- De k ran tw erd tot en m etju n i 1929 gedrukt in A lk ­

♦omvang Ingeziene afl.: 4 p.

m aar in de drukkerij w a a r ook Ons blad, voortgezet als

♦redactie V oor directie en redactie, zie de b esch rijvin g

Noord-Hollandsch dagblad v a n de pers kw am . V a n a f

v a n h et Noord-Hollandsch dagblad

ju li 1929 w e rd het blad verzorgd in de Eerste Purm eren­

♦bijzonderheden Kopblad van de Nieuwe Purmerender

der Electrische Drukkerij van J.D. Schuitem aker. Op 1

courant, w elk e op haar b eurt kopblad w a s van het

april 194o w erd deze drukkerij overgenom en door

Noord-Hollandsch dagblad.

Nooy’s Boekhandel, Drukkerij en Uitgeverij (vgl. 2S (194o), nr. 4l4o(ll mei)).

l8s. N ieuw e Purm erender courant

2o2

• plaats Purm erend

m ogelijkheid zich te abonneren op een geïllustreerd

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ

zondagsblad. Het b etrof ongetw ijfeld het Geïllustreerd zondagsblad v an de Spaarnestad (zie de afzonderlijke

1(1918/19) - 2s(l929), nr. l48(so juni) tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

[l929 ,

- V a n a f 1922 tot en m et 1928 ontvingen de abonnees

juli] - [19S5]5 w ekelijks (zaterdag)

beschrijving).

[l9S6]5 - {25(1945), nr. S2o4(25

aug.)}

Haarlemsche courant’, m et ontspanningslectuur, anek­ dotes en raadsels voor het hele gezin.

•form aat E • omvang VI œ i(i9i8/i9)-{i6(i9S4)}; V

w ekelijks Voor de huiskamer, de bijlage van de Nieuwe

{l9 S8 }-22 (l 9 S9 );

* relaties Hierin opgegaan v a n a f [juli 1929] Nieuwe pro­

III œ {2s(l94o)} - {25(1945)}

vinciale Noord-Hollandsche courant1

• redactie Voor directie en redactie, zie de besch rijvin ­

* autopsie 1(1918/19) - 2(1919/21), nr. 76(31 dec. 1919);

gen van Ons blad en Noord-Hollandsch dagblad

2(1919/21), nr. 306(3jan. 1921) - 14(1922/23), nr. 500(31

• speciale nummers 2i(i9s8), nr. 4o62(8 okt.): ‘D eN ieu­

m ei 1922); 17(1923) - 23(1929), nr. 148(30 juni); 12(1930),

we Purmerender Courant 2o ja re n ’

nr. 187(11 jan.) - 16(1934), nr. 3687(31 dec.); 20(1938), nr.

• bijzonderheden De 2 ejaargan g begon op 1 okt. 1919 en

7447(8 jan.) - 23(1940), nr. 4174(31 dec.). V a n a f ju n i 1928

liep door tot en m et nr. S5l(26 febr. 1921). De se jaa rga n g

m et lacunes. 25(1945), nr. 3184(5 mei), nr. 3187(26 mei),

begon m et nr. 12s(28 febr. 1921) en liep door tot en m et

nr. 3188(31 mei) - nr. 3191(13 ju n i), nr. 3197(7 juli), nr.

nr. S5 9 (4 febr. 1922) m et een versp rin gin g der afleve­

3199(21 ju li) en nr. 3204(25 aug.)

rin gsn u m m erin g v a n nr. s8s(l4jan.) naar nr. S4i(i6

- Oudheidkundig Genootschap Oud-Quadyck, Kwa-

jan.). V a n a f 6 febr. 1922 w e rd de n u m m erin g overgeno­

d ijk

m en van het Noord-Hollandsch dagblad, w aardoor de

- StreekarchiefW aterland, Purm erend ~ 1945, nrs.

1918/19-1940

jaargan gn u m m erin g v ersp rin gt naar de 14e jaa rga n g

3184, 3187, 3188-3191, 3197, 3199 en 3204

in 1922 en plotseling naar de l7 eja a rg a n g in 192s. Toen

* typering In h et eerste nu m m er w ord t in ‘U w eigen

de krant v a n a f ju li 1929 als n ieuw sblad gin g v ersch ij­

dagblad’ gesproken over het gem is dat de katholieken

nen, w erd d ejaargan gn u m m erin g w eer gebaseerd op

geen eigen dagblad hadden, “dat de talrijke en meeren-

de eerste jaa rg a n g u it 1918/19: l2(l9so). De 2 oejaargan g

deels vu rige Katholieken onder u geen lijfblad hadden,

loopt van 8 jan . tot en m et 1 okt. 19S8 en de 21e v a n 8 okt.

w aa rin zij de rechten v a n h un schoon Geloof en de

tot en m et dec. 19S8. Ook de afleveringsn um m ering w as

rechten v a n hen zelf, als belijders v a n dat Geloof,

in d ejaren dertig e n igszin s chaotisch: de n um m ering

krachtig hoorden verdedigen”. Door dat gem is kon het

v ersp rin gt v a n nr. soo(4 april 19S1) naar nr. ssol(7

geloofsleven door m iddel der eigen pers niet w orden

april) en m oet ook zijn verspron gen tu ssen nr. s687(si

verin n igd en verdiept en “een liberale- en socialistisch-

dec. 19S4) en nr. 7447(8 jan . 19S8); de tussenliggende

gezinde pers had ruim e gelegenheid om - profiterend

jare n konden n iet w orden ingezien. In 19S8 verspron g

van de alleenheerschappij - haar verderfelijke ideeën

de n u m m erin g nog w e e r eens v an nr. 7485(1 okt.) naar

te verkondigen en in gan g te doen vind en ”. V a n a f het

nr. 4o62(8 okt.).

m om ent dat in 1929 het Noord-Hollandsch dagblad,

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

w aa rv an de Nieuwe Purmerender courant een kopblad

- Kopblad v an Ons blad, in m aart 1921 voortgezet als

w as, in Haarlem w e rd gedrukt, veranderde laatstge­

Noord-Hollandsch dagblad.

noem d blad van karakter en w erd een nieuwsblad.

- V a n a f [okt. 1921] tot en m et [juni 1929] verscheen als

* noten

kopblad de Nieuwe provinciale Noord-Hollandsche cou­

(1) V a n a f [1929, juli] is in de titelkop als neventitel opge­

rant (zie de afzonderlijke beschrijving).

nomen: Nieuwe provinciale Noord-Holl. courant.

- Per 1ju li 1929 veranderde de krant v an dagblad tot

(2) In het bevrijdin gsn u m m er v a n 5 m ei 1945 w ord t

tw eem aal per w e e k verschijnen d nieuw sblad. De

gezegd, dat de Nieuwe Purmerender courant op 30 sep­

lezers w erd gevraagd zich te abonneren op de Nieuwe

tem ber 1941 w erd verboden “w egen s papierschaarste”.

Haarlemsche courant. De abonnees v an de Nieuwe

(3) Het is niet zeker tot hoelang het blad is b lijven v er­

Haarlemsche courant in Purm erend en om gevin g zou ­

schijnen. De titel is voor het laatst verm eld in de u itga ­

den tevens gratis ontvangen de Nieuwe Purmerender

ve v an 1941 v an S y tho ffs adresboek voor den Nederland­

courant “in haar n ieuw en vorm , zooals deze voortaan

schen boekhandel. In de Pius-almanak b lijft de titel ech­

één keer per w e e k z a l verschijnen. Dit blad z a l m eer

ter opgenom en tot en m et de u itgave voor 1959.

nog aan de belangen v a n dit gew est z ijn gew ijd” . In

(4) Tot en m etju n i 1929 w a s de Nieuwe Purmerender

feite gin g het blad in zijn nieuw e opzet tw eem aal per

courant een kopblad van Ons blad u it A lkm aar, dat

w e e k versch ijnen .6

v a n a f m aart 1921 verscheen onder de titel Noord-Hol-

- De abonnees w aren op aanvraag gratis verzekerd

landsch dagblad. Ons blad w a s in ju li 1918 in b ezit geko­

“tegen ongevallen in en buiten beroep” .

m en v an NV Drukkerij de Spaarnestad.

- In de titelkop is tot en m etju n i 1929 sprake van de

(5) Gegeven ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boekhandel.

203

184. N ieuw e Schiedam sche courant

(6) V gl. ‘ Belangrijk bericht aan onze abonné’s ’, in:

15(1892), nr. 4348(2 aug.) - 27(1904), nr. 8016(1 okt.); E ~

23(1929), nr. 147(29juni): “Om de groote v lu ch t in de

27(1904), nr. 8017(2 okt.) - 1940, ongen.(1o mei); C ~

vooru itgan g van onze Katholieke pers te kunnen vol­

{68(1945), nr. 18784(14 aug.)} - 69(1947), nr. 20266(18

gen, w a s het noodig dat er ern stige stappen tot verbete­

maart); E ~ 69(1947), nr. 20267 - 82(1960)

rin g v a n de Nieuwe Purmerender [sic] w erd en gedaan.

♦omvang VI

Deze stappen op z ic h z e lf te doen, zou een groote

♦redactie [1878-1912 J.W.N. M elchers (onder het pseu­

dw aasheid zijn , w aarom is besloten onze uitgaven

doniem Fidelius correspondent te Parijs)]1

onder te brengen bij de Nieuwe Haarlemsche Courant,

[1878-? M.J. Vincent, red.]9

een R.K. Dagblad, dat zeker w e l als een der allerbesten

[1878-? Jan M ichiel Bom ans, m edew erker voor de parle­

v a n onze N ederlandsche bladen m ag w orden aange­

m entaire kroniek]10

merkt. Dit heeft tot gevolg dat v a n a f M aandag 1 Juli a.s.

[1886-1904 B.G.G. V erhoeve]11

de Nieuwe Purmerender als Dagblad niet m eer z a l v e r­

[1895-1925 pater G.A. M eijer OP, m edew erker onder het

schijnen. In plaats daarvan zal U w orden aangeboden

pseudoniem ‘Schielander’]12

de Nieuwe Haarlemsche Courant, een in alle opzichten

[{1905} - ? N.J.M. Dresch, red. en dir. v a n de NV N ieuw e

prim a verzo rgd Dagblad, dat U n aast het, in groote v e r­

Schiedam sche courant]13

scheidenheid uitstekend verzorgde, algem eene

[?-1923 J.H.M. Ferier, hoofdred.]9

n ieu w s m et een schitterend afgedrukte fotorubriek,

[1923-? Nic.J. Karhof, hoofdred.]9

ook z a l geven h et plaatselijk nieuw s, zooals U dat tot

V a n a f 1927 stond de krant onder redactie v an het N ieu­

n og toe in de Nieuwe Purmerender Courant zoo gaarne

we dagblad. Zie aldaar.

aantrof. Het m oge w a a r zijn, dat v an de Nieuwe Haar­

♦speciale nummers 41(1918), nr. 12056(2 febr.): ‘Feest­

lemsche Courant, m et inbegrip v an het keu rig v erzo rg­

n um m er ter herdenking v an h et 40-jarig bestaan van

de geïllustreeerde Zondagsblad iets h ooger abonne­

de N ieuw e Schiedam sche courant. D agblad voor Schie­

m entsgeld van U z a l w orden gevraagd, doch w ij tw ij­

dam en om streken, 1878-1918’

felen er niet aan o f onze lezers zu llen deze verbetering

- 51(1928), nr. 15082(2 febr.): speciaalnum m er ter gele­

zoo op prijs stellen, dat zij dit kleine offertje gaarne z u l­

genheid v an het vijftig ja rig bestaan v an de krant

len bren gen ”.

- 1953, 3 febr.: ‘Jubileum-uitgave N ieuw e Schiedam ­ sche courant, Dagblad voor Schiedam en om streken, bij gelegenheid van haar vijfen zeven tig-jarig bestaan

I84

op d in sdag 3 feb ru ari’, 24 p.

N ie u w e Sch iedam sch e co u ra n t 1878-1960

♦bijzonderheden Jaargangnum m ering v a n a f 6(1883),

*

jaren [1878, proefnr.(6 jan.)]1

-

[1878, nr. 1(3 febr.)]1 - 63(1940), 10 m ei2

- V a n a f 1927 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

-

[68(1945), 11 aug.]3- 82(1960), nr. 24252(31 maart)

- V a n a f 1ju li 1927 kopblad van het Nieuwe dagblad.7

nr. 1473(18 jan.).

* ondertitel Dagblad voor Schiedam en om streken ~

- In de krant v an 20 dec. 1904 w ord t gezegd, dat voor­

15(1892), nr. 4348(2 aug.) - 82(1960)

taan “als prem ie” voor de abonnees z a l versch ijnen het

* uitgever Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij V an

gratis geïllustreerd zondagsblad. De verw ach ting

Steenbergen en Co ~ 1878 - 1879, nr. 372(30 april)

w ord t uitgesproken, dat het zondagsblad “m et zijn

-

[J.C. M eelberg ~ 1879, m ei - ju n i] 4

keurigen platenrijkdom , sierlijke gravures, m et zorg

-

NV Schiedam sche Boek- en Courantdrukkerij5 ~

bewerkten inhoud” de huisvrien d z a l w orden in talrij­

[1879, ju li]4 - [1908, febr.]6 -

NV N ieuw e Schiedam sche Courant6~ [1908, febr.]6

ke gezinnen. Het is niet bekend o f het Geillustreerd zon­ dagsblad - Nederlandsche illustratie oftew el h et Geïllu­

- 1927, 30 ju n i

streerd zondagsblad voor Katholieken v a n de Tijd aan de

-

NV De Courant de M aasbode7 ~ 1927, 1ju li - 1960

abonnees w e rd geleverd.

-

Gedrukt w erd de krant bij de Firm a V an Steenbergen

♦relaties Opgegaan in het Nieuwe dagblad

en Co (1878-1879, april); “bij de Adm inistratie der N.

♦autopsie V olledig, m .u.v. 1878, nr. 1; 1945, 11-13 aug. en

Schiedam sche Courant” (1879, m ei - 1880, 3juli); “Ter

1949,juli-dec.

Schiedam sche Boek- en Courantdrukkerij” (1880, 4 ju li

- Collectie v a n P.J.M. M eijer, Schiedam ~ 1878, nr. 2(5

- 1883, 18 juni); in de “Stoom-Boekdrukkerij Gebr. Van

febr.) - 1885

N oortw ijk” 8 (1883, 19 ju n i - 1927, jun i) en daarna te Rot­

- GA Schiedam ~ 1886-1960, m .u.v. 1945, 11 - 13 aug. en

terdam bij de Maasbode.

1949, ju li - dec.

* plaats Schiedam

♦typering K atholiek dagblad voor Schiedam en om ge­

*frequentie zesm aal per w e e k (wegens antedateren

vin g. Na de Tijd en de Gelderlander het derde katholieke

aan van kelijk geen m aandagnum m er; v a n a f jan . 1905

dagblad in Nederland. De krant w erd opgericht door de

geen zondagnum m er)

Firm a V an Steenbergen en Co m et financiële hulp van

*

form aat C ~ 1878 - 15(1892), nr. 4347(31 juli); D ~ enkele Schiedam se katholieken (W. van Gent, T.A.J. Sie-

185. N ieuw e Sittardsche courant

2o4

m ers, J. Bomans). In de eerstejaren w a s het blad niet

rant z a l v a n heden a f geschieden door de NV de Cou­

uitgesproken katholiek. In het eerste num m er w ord t

rant De Maasbode. De nauw e aan slu itin g m et De

de w e n s geuit dat de uitgave v an het blad “het hare er

Maasbode en H et Nieuwe Dagblad w aarb orgt onzen

toe m oge bijdragen om het algem een Gem eentebelang

lezers dat zij u it de beste bronnen het n ieu w s bekom en

en de bizondere belangen onzer lezers bevorderlijk te

en op de m eest v lu g g e w ijz e ” .

z ijn ”. W eld ra w ord t de katholiciteit m anifester. Zo

(8) Tijdens een korte periode v a n 1892, 2 aug. - {1893, 22

w orden in ju n i 1881 de lezers opgeroepen bij de aan­

dec.} gedrukt bij Chr. J. Rebers.

staande verkiezin gen de kandidaten v a n de Katholieke

(9) V gl. M. van Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

V ereen igingen De Grondwet te Rotterdam en te Schie­

den pionier (H ilversum 1936), p. 56-57.

dam te steunen.

(10) V gl. J.J. van der Horst, Geen ideaalmenschen. De

* noten

Schiedamsche SDAP tot 1917 (Schiedam 1984), p. 257.

(1) V gl. 41(1918), nr. 12056(2 febr.), alw aar een facsim ilé

(11) In de krant v an 1 okt. 1904 sch reef Verhoeve: “ Met

is afgedrukt v an de voorpagin a v an het eerste n u m ­

dit num m er b eslu it ik m ijn w erk krin g aan dit blad,

mer.

w aaraan ik circa achttien ja a r verbonden w a s ” .

(2) In het Nieuwe dagblad van 10 ju n i 1940, het eerste

(12) V gl. 1953, 3 febr., ‘Jubileum -uitgave’.

num m er dat w eer kon versch ijnen na het bom barde­

(13) V gl. de Katholieke illustratie, 1905, nr. 24.

m ent op Rotterdam, w ord t m eegedeeld, dat “om techni­ sche m oeilijkheden te ontgaan onze vier bladen [= het Nieuwe dagblad, de Nieuwe Dordtsche courant, de N ieu­

I85

we Schiedamsche courant en de Nieuwe Zuid-Hollander]

N ie u w e S ittard sch e co u ra n t11913-1915

onder één hoofd Het N ieuw e Dagblad versch ijnen ”.

•jaren 45(1913), nr. 1(4jan.) - 47(1915), nr. 98(1 sept.)

(3) V olgen s de Pius-almanak, 1946, p. 690 is de krant op

• uitgever NV N ieuw e Sittardsche Courant2

11 aug. 1945 w e e r voor het eerst na de oorlog versch e­

-

nen.

• plaats Sittard

Drukker: Bern. Claessens

(4) De firm a V an Steenbergen en Co liquideerde op 1

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

m ei 1879. J.C. M eelberg, de m edefirm ant n aast J.F. van

dag) ~ 45(1913)-46(1914)

Steenbergen, exploiteerde de zaa k verder, totdat op 1

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

ju li 1879 de NV N ieuw e Schiedam sche Boek- en Cou­

4 7 (1915)

rantdrukkerij in oprichting de u itgave van de krant

•form aat E

van hem overnam . (vgl. het ‘Feestnum m er’ t.g.v. het

• omvang VI

40-jarig bestaan v an de krant).

• redactie Niet in de krantverm eld.

(5) Op 18 aug. 1879 w erd de NV Schiedam sche Boek- en

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g van Lim­

Courantdrukkerij opgericht door m r. W.H.J. Jansen,

burg, één der voorlopers, w erd voortgezet.

advokaat, C.J. W outerlood, brander, A.J.J. Jansen, bran­

• relaties Sam ensm elting v a n de Limburgsche aankon­

der en com m issionair, en A.C.A. Nolet, brander en

diger en Limburg

koopman. De NV stelde zich ten doel: “het drukken, u it­

- V oortgezet als het Zuiden

geven en leveren van alle soorten v a n d ru kw erk en het

• literatuur Jos Goltstein, Limburg voor de Limburgers

uitoefenen van den daarm ede in verband staanden

(?). Een krantenonderzoek naar het ontstaan van het

handel” (vgl. Nederlandsche staatscourant, 1879, nr.

Limburgs chauvinisme i n Sittard in de periode 1890­

265(13 nov.)).

1930. Doctoraalscriptie KU Nijm egen, In stituut voor

(6) Op 13 febr. 1908 w erd de NV N ieuw e Schiedam sche

Culturele en Sociale Antropologie, 1983, p. 157-159.

Courant opgericht, w elk e zich ten doel stelde: “het u it­

• autopsie 45(1913) en 47(1915) volledig; v a n 46(1914)

oefenen van het b e d rijf van boek- en courantdrukkers,

enkel nr. 6(21jan.)

het drukken o f doen drukken en het u itgeven v a n het

- SHC ~ 1913 en 1915

nieuws- en advertentieblad de N ieuw e Schiedam sche

-

Courant en andere drukw erken” . De oprichters w aren

• typering Katholiek nieuwsblad, dat verklaarde u it­

thans de heren Nolet en W outerlood en M.L.H. Grete,

d rukkelijk op te w ille n kom en voor de belangen van

distillateur, en J.J.S. Engering, expediteur. (vgl. Akten

Lim burg en zijn autochtone bevolking. Het blad steun­

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

de de agrarisch-conservatieve groepering rond het

van de Nederlandsche staatscourant, 1908, nr. 54(4

kam erlid Jan Beckers. In het inleidend artikel ‘ Blijde

maart), NV-nr. 208). In de speciale num m ers v a n de

in kom ste’ in het eerste num m er w ord t gezegd: “Ons

krant w ord t 1904 als ja a r v a n oprichting van de NV

richtsnoer op m aatschappelijk gebied is ons reeds

genoemd.

sinds veleja ren door een m eesterhand getrokken,

GA Sittard ~ 1914, nr. 6

(7) In de krant v a n 1ju li 1927 w ord t in ‘Op ruim er baan ’

sinds w ijlen Paus Leo XIII (...) zijn van hooge w ijsh eid

gezegd: “ De uitgave v an de Nieuwe Schiedamsche Cou­

en diep in zicht getuigende Encycliek Rerum novarum

205

186. N ieuw e Tilburgsche courant

als een lichtbaken op sociaal terrein aan de leiders der

tw eem aal per w e e k ~ 17(1895), nr. 852(4 juli) - 22(1900)

christelijke partijen voorhield. Ook in het politieke

zesm aal per w e e k (tot en m et 14 jan . 1901 n iet op m aan­

strijdperk is ons de route reeds scherp afgeteekend

dag, daarna n iet op zondag)3

door het staatkundig program der Katholieke Kamer-

♦ form aat D ~ 1(1879) - 14(1892), nr. 713(13 nov.); E4 ~

23(1901)-66(1944)

club in ons land, dat w ij ons tot veiligen leiddraad heb­

14(1892), nr. 714(20 nov.) - 66(1944)

ben gekozen” . Bij de overgang tot een anderdaagse u it­

♦omvang II

gave w erd in h et num m er v a n 5 ja n u a ri 1915 over de doelstelling v a n de krant geschreven: “Er zijn n aast de

17(1895 ); V 66 (1944 )

ongereptheid onzer beginselen, tegelijk m et de belan­

♦redactie 1879-1926 A ntoine H.A. A rts, dir. en tot

gen v a n ons Lim burgsch katholieken geloof, zoovele,

[1895]5 tevens hoofdred.

1(1879); III

2(1880) - 16(1894); IV

18(1896) - 20(1898); V I

21(1899) -

zoo diep ingrijpende speciaal Lim burgsche interessen

[1893^-1940 dr. Antoon C.B. A rts (van af [1895]5 hoofd­

te bepleiten, er vallen zooveel sociale, econom ische en

red. en v a n a f 1926 mede-dir., hoofdartikelen deels

politieke on tginningen tot w asd o m en bloei te brengen,

onder h et pseudoniem ‘Flaneur’ en ‘A em stel’)6

er ligt, in één w oord, in ons mooi, dierbaar Zuid- en

[1901] 6-1944 Leo J.J.A. Arts, adjunct-dir. en v a n a f 1926

M idden Lim burg, zooveel m oois en goeds, zooveel echt

dir.

Lim burgs, dat een dagblad m et ochtend- en avondeditie

[ca.1901-1906 A. Pennings, red.]7

w e rk in overvloed zo u hebben”.

[1906-1910 Arnold Prins, red.]6

* noten

[1908]6-1942 Henri K. A rts, (vanaf 1908 red., v a n a f 1941

(1) W aaraan toegevoegd: “vh. Lim burgsche Aankondi­

hoofdred. en v a n a f 1926 mede-dir.)

ger en Lim burg” .

♦speciale nummers In 26(1904), nr. 2948(9 april) is een

(2) Op 19 sept. 1913 w erd opgericht de NV N ieuw e Sit­

gedicht en een herdenkingsartikel opgenom en i.v.m.

tardsche Courant, w elk e zich ten doel stelde: “het u itge­

het 25-jarig bestaan v an de krant.

v en v a n de N ieuw e Sittardsche Courant en daarmede

♦bijzonderheden Toen per 1ja n . 1901 het Tilburgsch

verband houdende couranten, boeken, platen o f kaar­

dagblad in de Nieuwe Tilburgsche courant w erd opgeno­

ten, het adverteeren in couranten, benevens het handel

m en, verspron g de n u m m erin g van 22(1900), nr.

drijven in alle artikelen die op de exploitatie der zaak

1418(30 dec.) n aar 23(1901), nr. 1974(1jan.). De 556 n u m ­

betrekking hebben. De Nieuwe Sittardsche Courant zal

m ers van het Tilburgsch dagblad w erd en daarm ee aan

geredigeerd zijn naar den z in der Room sch Katholieke

de verschenen num m ers van de Nieuwe Tilburgsche

beginselen, in het staatkundige het program der

Courant toegevoegd.

N ederlandsche Katholieke Kam erclub tot richtsnoer

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

nem en en op m aatschappelijk gebied de voorschriften

- Op 1jan . 1901 w erd de versch ijn in g van het Zondags­

volgen v an de Encycliek Rerum N ovarum ” (vgl. Akten

blad van de Nieuwe Tilburgsche courant. Tilburgsch dag­

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

blad aangekondigd, w aarvoor m en zich van de m ede­

v a n de Nederlandsche staatscourant, 1913, nr. 282(2

w erk in g had verzekerd van “bekw am e schrijvers, die ieder op h u n tijd voor a fw isse lin g van goede lectuur

dec.), NV-nr. 1581).

zullen zo rg dragen”. In het nu m m er van 13 jan . 1901 w erd gezegd, dat het gratis zondagsblad “behalve Let­

186

terkundige om trekken van een schrijver v an naam,

N ie u w e T ilb u rg sc h e cou ran t 1879-1944

onderhoudende lectuur voor groot en klein z a l bevat­

*jaren 1(1879), [nr. 1(9 april)] - 66(1944), nr. 15172(24

ten”.8 M et in gan g van 27 m aart 1910 w e rd het Zondags­

okt.)

blad tot Geïllustreerd zondagsblad. In de krant van 26

* ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor Tilburg

m aart w erd hierover gezegd, dat dit gebeurde “tegen­

en om streken ~ 5(1883), nr. 217(3 juni) - 14(1892),

over de gevaarlijke illustraties, die neutralen naam

nr. 713(13 nov.)

dragen, doch die inderdaad som stijds overvloed geven

- A lgem een nieuw s- en advertentieblad

14(1892),

nr. 714(20 nov.) - 22( 1900) - Tilburgsch dagblad1

van schandaallectuur en bovendien b ijn a altijd een anti-katholieken geest adem en. (...) Er kom en al te veel

23(190^-66(1944)

geïllustreerde neutrale en liberale bladen in Tilburg.

* uitgever Firm a A ntoine A rts ~ 1879 - [1927, dec.]2

Daarom zijn w ij te rade gegaan om den lezers van ons

-

dagblad prenten te geven om niet” . Het zondagsblad

NV D agblad en Drukkerij N ieuw e Tilburgsche Cou­

rant (Tilburgsch Dagblad), voorheen firm a A ntoine

zal voor iedereen, ook voor vrou w en en kinderen “leer­

A rts2 ~ [1927, dec.] - 1944

zaam , aantrekkelijk en vooral ongevaarlijk” zijn . In het

* plaats Tilburg

Geïllustreerd zondagsblad w erd tevens een nieuw e

*frequentie w ekelijks (tot en m et 30 okt. 1879 op

rubriek opgenom en: ‘Een uu rtje letterkunde’ onder

w oen sdag, gedateerd op donderdag; daarna op zater­

redactie van dr. V an Rhenen.9Tot w an n eer dit eigen

dag, gedateerd op zondag)

geïllustreerd zondagsblad b leefverschijnen is niet

(29 juni)

1(1879) - 17(1895) , nr. 851

186. N ieuw e Tilburgsche courant

206

bekend. Het laatst ingeziene nu m m er is van 28 dec.

-

1913.

* typering Katholiek nieuws-, later dagblad voor T il­

GA Tilburg

- V a n a f {okt. 1918} w erd de lezers de m ogelijkheid

burg. Bij een terugblik in de Nieuwe Tilburgsche cou­

geboden zich te abonneren op het Geïllustreerd zon­

rant v a n 6 aug. 1951 w e rd over de keuze van de titel het

dagsblad van de Spaarnestad (zie de afzonderlijke

volgende geschreven: “In 1879 koos de oprichter en u it­

beschrijving). V a n a f 4 ju li 1931 w e rd dit vervan gen

gever de naam N ieuw e Tilburgsche Courant. In die

door een ander geïllustreerd zondagsblad, aangekon-

dagen w a s dat zo het gebruik en overal had m en, naast

digd als beter, uitgebreider en “m éér dan ons v o rig zo n ­

de oude bestaande, nieu w e opgericht, die over het alge­

dagsblad aan Noord-Brabant gew ijd” . Het b etro f een

m een op den duur de oudere verdrongen. Om voorbeel­

titeluitgave van de Illustratie voor het katholieke huis­

den te geven: m en had de “N ieuw e A m sterdam sche”,

gezin v an de NV Boek- en Handelsdrukkerij Helmond,

‘N ieuw e Rotterdam sche”, “N ieuw e H aarlem sche”,

w elk e in Tilburg verscheen als ‘Geïllustreerd zon dags­

“N ieuw e A rn h em sche”, “N ieuw e Groningsche”, “Nieu­

blad van de N ieuw e Tilburgsche courant’. Hiervan zijn

w e Bredasche”, “N ieuw e Leidsche”, “N ieuw e Haagsche

in het Gem eenterachief T ilburg aanw ezig: 1(1931), nrs.

Courant” (en). Zo la g de b enam ing “N ieuw e T ilburg­

1-27; 1(1932), nrs. 1-52; 2(1933^4(1934) en 6(1936), nrs. 1-11.

sche” n aast (oude) Tilburgsche voor de hand, al gelo­

In de titelkop b lijft tot en m et december 1940 de leve­

v en w ij dat een m eer algem ene b enam ing voordeliger

rin g van het geïllustreerd zondagsblad verm eld. In

w a re gew eest. Tilburg had al w a s ’t ook toen w a a r­

1941 verschenen er 42 afleveringen van de b ijlage De

sch ijn lijk “de schonste stad van ’t land” toch in Neder­

Zaaier. Ontspanningsbijlage van de Nieuwe Tilburgsche

land z u lk een favoriete reputatie niet” . Toen h et blad

courant, w e lk blad beoogde “om in zw are tijden den

zesm aal per w e e k gin g verschijnen, sch reef de redac­

lezer opw ekking, steun en troost, ontw ikkeling en ont­

tie: “De tijd, w aa rin m en zich tevreden stelde, m et

spanning te brengen. Om m et h et oog op de toekomst,

w ekelijks een o f tw ee couranten te ontvangen is, voor

die dra betere dagen m oge brengen, w an n eer de vrede

het groote publiek, er gew eest. De tw in tigste eeuw v o r­

ook in ons land norm ale toestanden z a l hebben

dert een dagblad in iederen plaats v a n beteekenis”.

gebracht en v rije opleving v a n een vrij en zelfstand ig

Over de richting v a n het blad w e rd bij die gelegenheid

volk, als zaad in den bodem, vruchten te helpen ontkie­

gezegd dat het doel w as: “een goed katholiek dagblad,

m en van oude, beproefde, christelijke, brabantsche,

in den breeden z in van het w oord. Niet meer, niet m in ­

algem een nederlandsche volkskracht” .

der”. In vergelijk in g m et h et standpunt van de Tilburg­

- Antoon A rts w a s tevens hoofdredacteur v an h et in

sche courant w a s de krant van A rts voor een m eer open

1919 opgerichte Overijselsch dagblad en zijn artikelen

en een m eer sociaal katholicism e.

verschenen in beide bladen. A an vankelijk vonden de

* noten

w erkzaam heden voor de beide kranten afzonderlijk

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 53(1931), nr. 11111(1 juli):

plaats, m aar later w erd de sam en w erking door u itw is­

“w aa rin opgenom en Tilburgsche courant, Dagblad van

selin g v a n de stereotype inniger.5

het Zuiden”.

- V olgen s de titelkop w a s h et m ogelijk, toen de krant

(2) Op 20 dec. 1927 w e rd door de drie broers Antonius

tw eem aal per w e e k verscheen, een abonnem ent te

C.B., Leo J.J.A. en Henri K. A rts de NV D agblad en Druk­

nem en op alleen h et zaterdagsblad en toen het dagblad

kerij N ieuw e Tilburgsche Courant (Tilburgsch Dag­

w a s geworden, zich te abonneren op een uitgave voor

blad), voorheen firm a Antoine A rts opgericht, w elke

tw ee keer o f éénm aal per w eek. Dit b leef volgen s de

zich ten doel stelde “de u itgave van dagbladen en van

titelkop m ogelijk tot en m et 17 okt. 1941.

periodieken en geschriften, zoom ede de exploitatie

- Een advertentie in de aflevering van 8 jan . 1882 ont­

eener drukkerij, alles in den ruim sten z in des w oord s”

h u lt de bronnen v a n n ieu w sgarin g v a n de krant: “Op

(vgl. A kten betreffendeNaamlooze Vennootschappen,

den dag der u itgifte w ord en ter lezin g aangeboden: H et

B ijvoegsel v a n de Nederlandsche staatscourant, 1928,

Dagblad van Z-Holl. en 's-Gravenhage, De Maasbode en

nr. 115(14juni), NV-nr. 1396.

DeNoordbrabanter. M en adresseere zich aan het

(3) In sept. en okt. 1944 onregelm atig verschenen.

bureau dezer”.

(4) Aug.-okt. 1944 som s afleveringen van geringer fo r­

♦relaties Hierin opgenom en het Tilburgsch dagblad

maat.

(1898-1900)

(5) V gl. Antoon A rts, Van blad tot boek. Verzameld werk

- Hierin opgenom en de Tilburgsche courant (1869-

van dr. A.C.B. A rts (Tilburg 1937), p. 398.

1931)10 - V oortgezet als de Tilburgsche courant (1945-1951)

(6) V gl. Pouwelse, V an Puijenbroek.

♦literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. v a n P uijenbroek

Nieuwe Tilburgse courant, 11 april 1964.

‘Kranten in T ilb urg’, in de Lindeboom, 3/4(1979/80), p.

(8) Het Zondagsblad van de Nieuwe Tilburgsche courant.

123-210, alhier p. 155-174

Tilburgsch dagblad, voortgezet als Geïllustreerd zon­

♦autopsie V olledig, m.u.v. 1(1879), nr. 1

dagsblad van de Nieuwe Tilburgsche courant. Tilburgsch

(7) V gl. ‘Tilburgse pers is b ijn a honderd ja a r oud’, in:

207

188. N ieuw e Venlosche courant

dagblad is a an w ezig in h et Gem eentearchief Tilburg

♦noten

v a n a f het eerste num m er v an 31 dec. 1900 tot en m et het

(1) W aaraan toegevoegd: “w aa rin opgenom en de Til­

n u m m er van 28 dec. 1913. De pagin an u m m erin g loopt

burgsche courant, Dagblad van het Zuiden”.

door v a n a f pagina 1 v an h et eerste nu m m er tot en m et

(2) In het num m er v a n 7 jan . 1964 w e rd de lezers m ee­

pagin a 3016 v an het nu m m er v a n 5 ja n . 1913. Daarna

gedeeld, dat v a n a f 13ja n u a ri de u itgave v a n de Nieuwe

v o lg t een nieu w e pagin an um m erin g die doorloopt tot

Tilburgse courant zou w orden toevertrouw d aan de NV

en m et pagin a 400 in het laatst ingeziene num m er van

Drukkerij Het N ieuwsblad. Daaraan w erd toegevoegd,

28 dec. 1913.

dat de directies v a n de beide bladen, de Nieuwe Tilburg­

(9) De rubriek ‘Een uu rtje letterkunde’ w erd door V an

se courant en het Nieuwsblad van het Zuiden erop v er­

Rhenen als v o lg t gepresenteerd: “Ik geloof zelfs, dat

trouw en, “dat dit b eslu it de voorlichting door beide

h et bijzonder goed is voor een stad als Tilburg, w aa r

dagbladen in Tilburg en M idden-Brabant ten goede zal

veel en gestadig gew erkt w ordt, doch betrekkelijk w e i­

kom en”. In de krant van 11 april w erd gezegd, dat aan­

n igen zich m et geestes-arbeid b ezig houden, de aan­

van k elijk is bezien o f de Nieuwe Tilburgse courant als

dacht te vestigen op de schatten van geestelijken rijk­

zelfstan d ig orgaan zou kunnen b lijven verschijnen

dom, die voor de w are grootheid van het v o lk m eer

m et een eigen o n ah a n k elijk e redactie, m aar dat dit niet

betekenis hebben, dan kelders v o l goud”.

m ogelijk is gebleken: “De lezers van die Nieuwe Til­

(10) Bij de bekendm aking aan de lezers, dat de Tilburg­

burgse courant zouden eveneens recht moeten hebben

sche courant in de Nieuwe Tilburgsche courant w erd op­

op zoveel inform atie, dat zij zich een eigen oordeel kun ­

genom en, sch reef de krant: “(...) sinds de redactie, de

nen vorm en. Dat vereist een krant van een zodanige

hoofdleiding, v an de Tilburgsche Courant in handen

om vang, dat zij niet exploitabel zou zijn ” .

w a s v a n de hoofdredactie van De Morgen, w a s er zoo

(3) In het nu m m er van 6 aug. 1951 w erd in ‘W eer de

goed als algeheele sociale hom ogeniteit [tussen de Til­

oude n aam ’ geschreven, dat tot de oude naam w ord t

burgsche courant en de Nieuwe Tilburgsche courant],

teruggekeerd, “die ons nooit verboden is gew eest” .

zoodat het geheel op onzen w e g lag hetzelfde w e rk

(4) Over de opheffing sch reef de krant op 11 april 1964,

voortaan alléén door te zetten” (vgl. 53(1931), nr. 11111(1

dat de exploitatie van het blad niet lan ger voldoende

juli)).

rendabel w a s om zelfstan d ig te b lijven voortbestaan: “De noodzaak om de redactionele voorlichtin g voortdu­

187

rend u it te breiden en aan te passen aan de steeds voort­

N ie u w e T ilb u rg se courant1951-1964

m isch, politiek en cultureel terrein, hebben de kosten

*

flink doen stijgen en in de kom ende jaren zullen zij nog

gaande on tw ikkelin g van onze m aatschappij op econo­ jaren 73(1951), nr. 22146(6 aug.) - 86(1964), nr.

26023(18 april)

in versterkte m ate toenem en door de noodzaak van

* ondertitel Tilburgs dagblad, Dagblad voor Centraal

steeds verdergaande specialisatie in de voorlichting” .

Brabant1 * uitgever Stichting N ieuw e Tilburgse Courant ~ 73(1951), nr. 22146(6 aug.) - 86( 1964), nr. 25940(12 jan.)

188

-

N ie u w e V en lo sch e co u ra n t11908-1944

NV D rukkerij h et N ieuw sblad2 ~ 86(1964), nr.

25941(13 jan.) - nr. 26023(18 april) -

De Nieuwe Tilburgse courant w a s aangesloten bij de

♦jaren 46(1908), nr. 37(2 april) - 82(1944), nr. 250 (4 nov.)

advertentiecom binatie van de Provinciale Pers-Combi-

♦uitgever NV N ieuw e V enlosche Courant2

natie

- De krant w erd gedrukt tot en m et m aart 1921 in de

* plaats Tilburg

drukkerij v a n W . v an der Sloot en daarna in de eigen

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

Courant- en H andelsdrukkerij Naaml. V enn. N ieuwe

*

form aat E

Venlosche Courant

* omvang VI

♦plaats V enlo

* redactie 1951-1955 dr. A.C.B. A rts, dir.

♦frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

1951-1964 L.J.J. Arts, dir.

zaterdag) ~ 46(1908) - 59(1921) , nr. 50(30 april)

* relaties V oortzetting van de Tilburgsche courant

zesm aal per w e e k (niet op zondag)3

(1945 -1951)3

(2 mei) - {82(1944), nr. 250(4 nov.)}

-

♦formaat E ~ 46(1908) - {81(1943), nr. 308(31 dec.)}; C ~

Opgegaan in het Nieuwsblad van het Zuiden4

59(1921), nr. 51

* autopsie V olledig

{82(1944), nr. 206(4 sept.)} - {nr. 250(4 nov.)}

-

♦omvang VI

GA Tilburg

* typering K atholiek dagblad voor Tilburg en om ge­

♦redactie 1908-1918 Th. v a n Emstede, dir.

v in g , dat in 1964 zijn zelfstand igh eid verloor en opging

[1908-1918 W . Nolens, m edewerker]4

in de plaatselijke concurrent het Nieuwsblad van het

1919-^926} Th.C. V ian en (van af 1919 dir.; v a n a f febr.

Zuiden.

l88. N ieuw e Venlosche courant

2o8

1921 dir.-hoofdred.; v a n a f 1 aug. 1923 hoofdred.; v e r­

-

m eld tot en m etjan . 1926)5

♦typering Katholiek nieuws-, later dagblad voor

GA Venlo

[1924-? A u g u st Faldera, m edewerker]5

Noord-Limburg. Over de richting van het blad w ord t in

[ca.1924 Seelen, red.]5

het eerste n u m m er van 2 april 1908 gezegd: “Niet

[ca.1924 V an der M arck, red.]5

anders dan w ij in het leven zijn , zullen w ij in de pers

{1924}-1944 W . Cox, dir. (verm eld v a n a f 9 april 1924)

w ezen: katholiek. Ons gedrag dient zich steeds te rich­

[1925] 6-1941 Johan Bechtold (chef-red., v a n a f 1940

ten naar de voorschriften van den katholieken gods­

hoofdred.)5

dienst en zijn e zedenleer: dus m ag onze voorlichting

[1927-1928 M athias Kemp, hoofdred.]7

nooit op leerstellingen berusten, daarm ede in strijd.

[1928]5-1942 G. Bertels, redacteur (als plaatsverv. hoofd­

(...) In Lim burg zijn w ij w ellich t het eerste blad, w elks

red. verm eld v a n a f m ei 1941; als hoofdred. v a n a f nov.

statuten reeds uitdrukken, dat m en Katholieke courant

1941)

w il zijn: De Nieuwe Venlosche Courant z a l geredigeerd

[1928]5-1942 L. Schoenm akers, red.

w orden naar den z in der Roomsch-Katholieke b egin se­

[1928]5-1942 P. Stroeken, red. en v a n a f 1942 verm eld als

len, het staatkundige program der Nederlandsch

plaatsverv. hoofdred.

Katholieke Kam erclub tot richtsnoer nem en en op

1942 C. Drabbe, red.

m aatschappelijk gebied de voorschriften volgen v a n de

1942 W . Reiné, red.

Encycliek Rerum Novarum”. De krant b le e f tijdens de

1942-1944 H. Hol, red.

Tw eede W ereldoorlog verschijnen. In het eerste n u m ­

1942-1944 Th. Peters, hoofdred.

m er v an het Dagblad voor Noord-Limburg v a n 18 april

1942-1944 M. Plukker, red.

1945 w ord t gezegd, dat de com m issarissen van de NV

1942-1944 J. van Schaveren, plaatsverv. hoofdred.

N ieuw e V enlosche courant “allen om principieele rede­

1943 -1 9 4 4 W .A.M . v an Heugten, red.

nen hun on tslag nam en toen de courant in een richting

♦bijzonderheden Bij de veroverin g v a n V enlo door de

gedreven w erd, die niet m et hun opvattingen strookte”.

Duitsers in m ei 1940 w erd de drukkerij v a n de krant

Ook de redactie h eeft op tijd on tslag genom en en de

ern stig beschadigd en de elektriciteitsvoorziening ont­

hoofdredacteur, de heer J. Bechtold verzette zich “m et

regeld. Daardoor kon de krant enige dagen niet v er­

alle m iddelen en tot het uiterste (...) tegen een richting-

schijnen.

verandering, die strijdig w a s m et zijn principes”.

- V a n a f oktober 1923 verscheen als bijlage het W eek­

♦noten

blad. Zondagsuitgave van de Nieuwe Venlosche courant.

(1) W aaraan toegevoegd tot en m et 80(1942), nr. 275(21

In de krant van 29 sept. w erd hierover bericht: “H.H.

nov.) “voorheen Venloosch Nieuwsblad - Venloosche

Adverteerders. V a n a f heden hebben w ij, door toevoe­

Courant”.

gin g van het Weekblad aan het dagblad de Nieuwe Ven­

(2) Op 11 ju li 1908 w erd de NV N ieuw e Venlosche Cou­

losche courant, de oplage Zaterdags opgevoerd tot m eer

rant opgericht, w elk e zich ten doel stelde “het uitgeven

dan 17.000 exem plaren, w aarvan eene accountantsver­

van de N ieuw e V enlosche Courant en daarm ede v e r­

k laring op aanvrage w ord t verstrekt. Deze gecom bi­

band houdende couranten, boeken, platen o f kaarten,

neerde oplage bestrijkt het rayon van Roerm ond tot en

het adverteeren in couranten, benevens h et handeldrij­

m et Mook, aan w eerszijden der M aas, huis-aan-

ven in alle artikelen, die op de exploitatie der zaak

h uis.”8.

betrekking hebben.” (vgl. Akten betreffende Naamlooze

- V a n a f oktober 1926 verscheen als bijlage Limburg-

Vennootschappen. Bijvoegsel van de Nederlandsche

sche illustratie, voortgezet als Mooi Limburg. Deze

staatscourant, 1908, nr. 187(11 aug.), NV-nr. 594).

beide bladen zijn afzonderlijkbeschreven.

(3) Bij de overgan g naar dagblad b le e f het korte tijd

- V oo r de lezers w a s een ongevallenverzekering v er­

m ogelijk zich te abonneren op de anderdaagse uitgave,

bonden aan het abonnem ent op de krant.

die driem aal per w e e k b leef verschijnen (vgl. De Venlo­

♦relaties Sam ensm elting v an Venloosch nieuwsblad en

se krant, p. 105).

Venloosche courant9

(4) In het A rchiefW . Nolens (KDC), inv. nrs. 357-367

- V oortgezet als Dagblad voor Noord-Limburg

bevinden zich knipsels v an de artikelen v a n Nolens u it

♦literatuur Ragdy van der Hoek, A d ri Gorissen, De

de Nieuwe Venloosche courant. In het Gem eentearchief

Venlose krant. 125ja a r in Noord-Limburg (Venlo 1988),

V enlo is a an w ezig Overzicht artikelen W. Nolens in de

p. 90-141

Venlose [sic] Courant, sinds 1908 in de NVC, 50 p. Deze

♦autopsie Tot en m et 1943 volledig, m.u.v. 1927, jan.-

chronologische lijst v an de artikelen v a n Nolens loopt

ju n i en 1940, jan .-ju li (behoudens enkele nrs. u it mei).

tot en m et 24 april 1915.

V an 1944 ingezien: 82(1944), nr. 206(4 sept.) - nr. 250(4

(5) V gl. De Venlose krant.

nov.) N um m er 21 v an 1921 - ju is t het m om ent dat de

(6) V gl. Johan Bechtold, Vanjong tot oud. Bloem lezing

titelkop verandert - ontbreekt zo w el in het exem plaar

u it de artikelen van de zeventigjarige Johan Bechtold

van het GA V enlo als dat v an de KB.

(Tilburg 1962. Opvoedkundige brochurenreeks, nr. 209), p. 5 .

209

189. N ieuw e IJselbode

(7) V gl. A. Gorissen, ‘Verbroken tradities. M athias

Mes, De katholieke pers van Nederland, 1853-1887

Kem p als hoofdredacteur van de Nieuwe Venlosche cou­

(M aastricht 1887-1888), p. 301)

rant, 1 april 1927 - 1 april 1928’, in: Venlo's mozaïek.

♦bijzonderheden De 2e en 3e jaa rg a n g begonnen

Hoofdstukken uit zeven eeuwen stadsgeschiedenis

respectievelijk 1ju li 1873 en 1ju li 1874. De 3e jaa rga n g

(M aastricht 1990), p. 303-324.

loopt tot en m et nr. 261(31 dec. 1874). V a n a f 4(1875)

(8) V an het Weekblad is in het NPM aanw ezig: 1(1923),

lopen dejaargan gen gelijk aan h et kalenderjaar.

nr. 2(6 okt.). In de notulen van de com m issarissenver-

♦relaties V a n a f 1870 zou door Josué W itz te A rn h em de

gadering v an de N ieuw e Venlosche courant van 21 sept.

Rijn- en IJselbode zijn u itgegeven onder hoofdredactie

1923 staat het volgende: “Er w ord t besloten in het W eek­

van pastoor W . W essels.7 V olgen s M es hield dit w e e k ­

blad op te nem en (w ijzigin gen kunnen nog steeds w o r­

blaadje in 1872 op te bestaan, toen veel abonnees over­

den aangebracht) evangelie m et uitleg, korte verhaal­

gingen naar de Nieuwe IJselbode (vgl. Gom arius Mes,

tjes en feuilleton u it het dagblad”. In de notulen v an 2

De katholieke pers van Nederland, 1853-1887 (M aas­

nov. 1923 w o rd t opgem erkt: “H et Weekblad w o rd t eerst

tricht 1887-1888), p. 301).

gratis verspreid onder de abonnees. Er zijn echter plan­

♦autopsie V olledig, m .u.v. 1(1872/73), nrs. 1 en 2, en

nen in voorbereiding om abonnem entsgeld te heffen.

26(1897), nr. 2610(3 juli), hetgeen m ogelijk een ju b i­

Er zu llen n og m eer kerkberichten w orden opgeno­

leum num m er w a s i.v.m. het 25-jarig bestaan van de

m en” . Tijdens d ejaarlijkse algem ene vergad erin g van

krant.

aandeelhouders van de krant van 3ju li 1924 w erd opge­

- Uitgeverij W aanders, Zw olle

merkt: “Om het natuurlijke terrein van de Nieuwe Ven­

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor Zw olle en om ge­

losche courant m et één slag en voorgoed op de concur­

vin g. In 1(1872/73), nr. 27(3 okt.) sch reef de redactie in

rentie te veroveren, die er b ijn a zonder onderbreking

‘Een w oord aan onze lezers’ dat de uitgave v an het blad

w erkt, w erd het Weekblad gesticht, als aan vu llin g der

“door de V ereen iging van Thom as a Kem pis m et z u lk

oplage v a n het dagblad - tot uitbreiding der publici-

een edel doel op touw gezet, reeds terstond h eeft voor­

teitsw aarde dus” (mededeling v a n A. Gorissen)

zien in eene door de Katholieken dezer provincien

(9) Over de sam ensm elting v a n de beide bladen w e rd in

gevoelde behoefte, n.l. een w a a rlijk en echt Katholiek

h et num m er v a n 2 april 1908 gezegd: “Gaandeweg

blad te bezitten, w aa rin ze, behalve gezonde beginselen

kw am m en tot beter in zicht over de w erk in g der pers.

en w a re besch ouw in gen der dagelijksche gebeurtenis­

Eertijds k lonk de leuze: steunt de katholieke pers! en

sen, ook dat voor hunnen handel o f stand kunnen v in ­

m en m eende een zeer verdien stelijk w e rk te doen, door

den, w a t zij tot dusverre in andere provinciale, veelal

links en rechts katholieke blaadjes op te richten, die

zeer verdachte en antikatholieke bladen m oesten zoe­

natu u rlijkerw ijze als even zoovele parasieten voort­

ken” . De Nieuwe IJselbode steunde in d ejaren tachtig

w oekerden ten nadeele van het groote lichaam der

de politieke opvattingen van Schaepman.

katholieke pers. In V enlo had m en een goeden k ijk op

♦noten

de zaak: door sam ensm elting één krachtig geheel te

(1) V gl. 14(1885), nr. 1306(3 jan.).

vorm en, dat w a s h et doel, w aaraan w ij ons ontstaan

(2) A an het einde van het ja a r 1899 n am de uitgeverij

danken”.

W aanders de drukkerij van de Thomas-a-Kempis-Vereeniging over. De uitgave v a n de Nieuwe IJselbode w erd n iet langer rendabel geacht en in het nu m m er van 30

I89

dec. 1899 stond te lezen: “De Nieuwe IJselbode z a l m et 1

N ie u w e IJselbode 1872-1899

Januari a.s. ophouden te versch ijnen ” .

♦jaren [1(1872/73), nr. 1(3 juli)]1 - 28(1899), nr. 2870(30

(3) W aaraan toegevoegd v a n a f 6(1877), nr. 513(30 mei):

dec.)2

“U itgever der Thom as-a-Kem pis-Vereeniging” .

♦uitgever S n elpersdrukvan P.J. van Spijk3

1(1872/73)

- 9(1880), nr. 815(21 april)

(4) De Thom as-a-Kem pis-Vereeniging w e rd opgericht door drie pastoors (H.H. N ieuw enhuis te Kampen,

- Thom as-a-Kem pis-Vereeniging4 ~ 9(1880), nr.

G. Roelofs te Zw olle en W.J. V in ke te IJsselmuiden) en

816(24 april) - 28(1899)

w a s van m eet a f aan betrokken bij de u itgave v an de

♦plaats Zw olle

Nieuwe IJselbode. Het doel der veren igin g w a s “het v e r­

♦frequentie tw eem aal per w eek 5

spreiden van goede boeken en geschriften” . Dit doel

♦formaat D ~ 1(1872/73) - {5(1876), nr. 400(29 april)}; E

w ild e de v eren igin g bereiken “door het drukken en u it­

~ {5(1876), nr. 402(6 mei)} - 28(1899)

geven van nieuwsbladen, tijdschriften en andere goede

♦omvang V

boekw erken in het bijzonder v an die w elk e betrekking

♦redactie Gom arius M es noem t als achtereenvolgende

hebben op het on d erw ijs” (Vgl. Bijvoegsel v a n de

hoofdredacteuren: J.G. Heeres, kapelaan F.W. Tschier-

Nederlandsche staatscourant, 1880, nr. 135(10 juni), ver-

schke, rector F.C. de H osson6 en pastoor P.H.T. Braam.

enigingsnr. 71).

A ls m edew erker noem t hij J.W. Prins (vgl. Gomarius

(5) Tot en m et 1jan . 1875 w a s het blad gedateerd op don-

190. N ieuw e Zeeuw sche courant

210

derdag en zondag, daarna op w o en sd ag en zaterdag.

[1917-1920 Joh. Stieger, dir.-adm.]1

(6) V olgen s h et NieuwNederlandsch Biografisch Woor­

1920-1922 Jos. van de Griendt, dir.

denboek, dl. 1 (Leiden 1911), kolom 1164 w a s De H osson

[1926^-1934 Nic. J. Karhof, dir. hoofdred.

hoofdredacteur v an 1873 tot aan zijn dood in oktober

♦speciale nummers 26(1930), nr. 1(2jan.): ju b ileu m ­

1875 .

nu m m er ter gelegenheid v a n het 25-jarig bestaan van

(7) V an de Rijn- en IJselbode v a n Josué W itz kon geen

de krant, 4 p.

enkele aflevering w ord en ingezien. W el zijn in het

♦bijzonderheden Gedurende de laatste m aand v a n zijn

NPM vier afleveringen a an w ezig v a n een enkele jaren

bestaan w a s de Nieuwe Zeeuwsche courant kopblad van

later eveneens te A rn h em verschenen w eekblad m et de

het Dagblad van Noord-Brabant.

titel: Rijn en IJselbode, verschenen v a n a f [1879] tot en

- Voor de lezers w a s het m ogelijk zich te abonneren

m et {1892}. De ondertitel luidde aanvankelijk: ‘V o lk s­

op een ‘ geïllustreerd zon dagsblad’, dat op v rijd ag bij de

blad voor A rn h em en om streken’ en v a n a f {1891}:

krant w erd m eegeleverd. V an dit zondagsblad kon

‘N ieuw s- en advertentieblad voor A rnhem , Velp, Oos-

geen enkel exem plaar in autopsie w orden genom en en

terbeek, W estervoort, H uisen en om streken’. De katho­

het is derhalve niet geheel zeker v a n w elk e firm a het

liek A.L. v an der M eer w a s v a n a f {1886} drukker en u it­

blad betrokken w erd. In de aflevering v a n 11 febr. 1908

gever van het blad.

w e rd meegedeeld: “Tot onzen spijt zijn w ij gedw ongen onze lezers van het Geïllustreerd Zondagsblad te leur te stellen. Degene n am elijk die volgen s contract gehou­

190

den w a s het Zondagsblad te leveren, schijnt aan de v e r­

N ie u w e Z e e u w sc h e co u ra n t 1904-1934

plichtingen u it die verbintenis voortvloeiende, niet

♦jaren [1904, proefnrs.(dec.)]1

m eer te kunnen voldoen. Hij durfde ons ze lfs V rijd ag

- 1(1905), nr. 1[beginjan.]2- 30(1934), nr. 122(30 sept.)

j.l. Zondagsbladen toezenden v a n veel kleiner form aat,

♦ondertitel Katholiek orgaan voor de Z eeuw sche eilan­

van slechts tw ee kleine blaadjes inhoud, en m et oude,

den3~ {1(1905), nr. 33(18 maart)} - 5(1909), nr. 53(8 mei)

reeds geplaatst zijn de platen. N oodgewongen alzoo

- Dagblad voor Zeeland4 ~ 16(1920), nr. 39(1 april) -

staken w ij de u itgave van het Zondagsblad”. Dit zon ­

19(1923), nr. 152(30 juni)

dagsblad v a n klein form aat w a s w aa rsch ijn lijk de

- N ieuws- en advertentieblad voor geheel Zeeland ~

beknopte editie v a n het Geïllustreerd zondagsblad -

19(1923), nr. 153(3 ju li) - {30(1934), nr. 108(13 sept.)}

Nederlandsche illustratie. V a n a f april 1920 is er in de

♦uitgever NV N ieuw e Zeeuw sche courant. Katholiek

titelkop echter w e e r sprake v a n een ‘geïllustreerd zo n ­

orgaan voor de Zeeuw sche eilanden5

dagsblad’ dat bij het zaterd agnu m m er w erd m eegele­

-

verd. Ook hiervan kon geen exem plaar in autopsie w o r­

[NV U itgeversm aatschappij Neerlandia ~ 1934,

sept.]6

den genom en. Toen in 1923 de krant v a n dagblad w eer

- Tot en m et 1920 w erd de krant gedrukt bij de drukke-

anderdaags n ieuw sblad w erd, kw am de toevoeging

rij-uitgeverij Oosterbaan & Le Cointre.1 In 16(1920), nr.

v an het Geïllustreerd zondagsblad als gratis b ijvoegsel

39(1 april) kon w orden meegedeeld: “Zooals de Katho­

te vervallen.

lieken in de andere provincies van ons vaderland, zoo

♦relaties Sam engegaan m et de Z eeuw se editie v an het

hebben oo k w ij n u een eigen dagblad, gedrukt op eigen

Dagblad van Noord-Brabant en voortgezet als Dagblad

drukkerij”.

van Zeeland10

♦plaats Goes

♦autopsie 1(1905), nr. 33(18 maart) en nr. 34(21 maart);

- Bijkantoren te M iddelburg (van af 1920 tot en m et

2(1906) - 30(1934), nr. 108(13 sept.) en nr. 122(30 sept.),

1934) en te V lissin gen (in 1920 en 1921)

m .u.v. 16(1920), nrs. 1-38

♦frequentie driem aal per w e e k (maandag, w oen sdag

- NPM ~ 1905, nrs. 33 en 34; 1934, nr. 122

en vrijdag) ~ {1(1905), nr. 33(18 maart)} - [16(1920), nr. 38

- Z eeuw se Bibliotheek, M iddelburg ~ 1906 - 1934, nr.

(31 maart)]7

108

zesm aal per w e e k (niet op zondag)7 ~ 16(1920), nr. 39

♦typering Katholiek nieuwsblad, gedurende enkele

(1 april) - 19( 1923), nr. 152(30 juni)

jaren dagblad, voor Zeeland. Over de doelstelling van

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag]8

het blad w e rd bij het tienjarig bestaan geschreven:

~ 19(1923), nr. 153(3 ju li) - [30(1934), nr. 108(13 sept.)]9

“ Geboren u it de behoefte aan Katholieke courantenlec-

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

tu u r op de Zeeuw sche eilanden, h eeft zij n aar best v e r­

[30(1934), nr. 109

(15 sept.)]9- nr. 122(30 sept.)

m ogen getracht de taak te vervullen , die hare stichters

♦formaat E

haar opdroegen: het leveren v a n v lu g en betrouw baar

♦omvang VI

n ieu w s en h et bespreken van de vraagstu kken v a n den

♦redactie [1905-1909 Ch. Claessen, hoofdred.]1

dag in h et licht der Katholieke beginselen. (...) Langza­

[1905-1917 Jos. W itkam , dir.-adm.]1

m erhand h eeft zij haar invloedssfeer zien uitbreiden

[1909-1926 J.W. V ienin gs, hoofdred., v a n a f 1922 dir.-

en thans geniet zij niet alleen h et vertrouw en van het

hoofdred.]1

191. N ieuw e Zuid-Hollander

211 overgroot deel v an de Katholieken in het dekenaat M id­

b eslu it v a n d ejo n gste algem ene vergad erin g van com ­

delburg, m aar is ook een w elkom e gast gew orden in tal

m issarissen en aandeelhouders van de NV N ieuwe

v an Katholieke gezinnen in de dekenaten A ardenburg

Zeeuw sche Courant h et b e d rijf der H andelsdrukkerij

en H ulst, terw ijl zij ook een niet gerin g aantal anders­

op dezelfde voet, m aar het b ed rijfva n exploitatie der

denkenden, vooral onder politieke geestverwanten, tot

krant op beperkte voet, n am elijk als anderdaags

haar lezers en vrienden m ag rekenen”.

nieuwsblad, zou w orden voortgezet. In het ju b ileu m ­

* noten

num m er ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van

(1) V gl. 26(1930), nr. 1(2jan.), ju bileum n u m m er.

de krant w e rd hierover gezegd: “(...) tegen slag op tegen­

(2) V gl. 2(1906), nr. 1(1 jan.): “Ook is het nu een ja a r gele­

slag schokte het b e d rijf tot in de grondvesten en na v e r­

den, dat de Nieuwe Zeeuwsche Courant w erd opge­

loop v a n d riejaren dreigde niet alleen ’t dagblad, m aar

richt”.

de geheele Nieuwe Zeeuwsche courant te verdw ijnen.

(3) Over de ondertitel w o rd t in het eerste n u m m er van

(...) De financieele grondslag w a s niet sterk, de abonne-

de tw eed ejaargan g geschreven, dat bij de oprichting

m enten-aanw inst in Zeeuw sch-Vlaanderen b leef bene­

v a n h et blad gedacht w as, dat er slechts op de eilanden

den verw achting, de advertentie-opbrengst eveneens;

behoefte aan bestond, “echter bleek ons spoedig, dat

in den duursten tijd begonnen, w aren de lasten zw aar,

ook in Zeeuw sch-Vlaanderen de Nieuwe Zeeuwsche

zoodat het niet te verw onderen w as, dat het exploitatie­

Courant gew ild w as. W ij zu llen n u spoedig genoopt

verlies jaa rlijk s groot w as. Toch gelooven w ij, dat alles

zijn het hoofd v a n ons blad ‘Katholiek orgaan voor de

te redden w a s gew eest (...) indien er aan de leiding van

Z eeuw sche eilanden’ te doen vervallen en daarvoor in

de vennootschap niets gehaperd had; helaas m ankeer­

de plaats te stellen ‘Katholiek orgaan voor Zeeland’.

de daar veel aan”.

(4) In het autopsie-exem plaar zijn enkele num m ers

(9) In het nu m m er van 13 sept. 1934 w e rd in ‘ De Nieuwe

m eegebonden m et de ondertitel ‘Dagblad voor M iddel­

Zeeuw als dagblad’ bericht: “Zaterdag a.s. kom t ons

b u rg ’ en ‘Dagblad voor V lissin g e n ’. V erm oedelijk h an ­

orgaan opnieuw als dagblad uit, in nieuw gew aad en

delt het om afzonderlijke edities voor M iddelburg en

op vergroot form aat (...). D ank zij een overeenkom st

V lissin gen .

m et de u itgevers van het Dagblad van Noord-Brabant en

(5) Op 30 jan u a ri 1905 w e rd de NV N ieuw e Zeeuw sche

Zeeland vertrou w en w ij aan de Katholieken v an het

courant opgericht. Het doel v a n de NV w e rd aldus

Dekenaat M iddelburg voor de toekom st een flink,

geform uleerd: “ (...) de oprichting, de u itgifte en exploi­

m odern K atholiek dagblad te kunnen geven, dat zijn

tatie v a n de courant, genaam d N ieuw e Zeeuw sche cou­

volle aandacht schenkt aan alle problem en op gods­

rant, Katholiek orgaan voor de Zeeuw sche eilanden”.

dienstig, sociaal- en econom isch gebied v an Zeeland en

In artikel 22 v an de oprichtingsakte w erd bepaald, dat

dat een invloedrijk orgaan z a l zijn h etw elk een eere-

de directeur en de com m issarissen “in overleg m et den

plaats gaat innem en in de rij van Zeeuw sche dag- en

redacteur, de beginselen v a st [stellen] v a n de door de

nieuw sbladen”.

courant te vo lgen politieke richting, behoudens goed­

(10) In het laatste num m er v an de Nieuwe Zeeuwsche

keu ring van zijn doorluchtige hoogw aardigheid den

courant w erd de n aa m sw ijzigin g als v o lgt gem oti­

b issch op van H aarlem ”. (Vgl. A kten betreffende Naam-

veerd: “thans [zijn] de Zeeuw sche katholieken in het

looze Vennootschappen. B ijvoegsel van de Nederland­

b ezit gekom en (...) v a n één katholiek Zeeuw sch dag­

sche staatscourant, 1905, nr. 38(14 febr.), NV-nr. 106).

blad, w aardoor zij in de gelegenheid gesteld zijn een

(6) In het begin v a n de m aand septem ber 1934 w erd de

eigen dagblad te lezen, dat evenveel aandacht besteedt

Nieuwe Zeeuwsche courant aangekocht door de NV Uit­

aan al de gew estelijke als de katholieke gebeurtenissen

geversm aatschappij Neerlandia. De krant w e rd een

en belangen in Zeeland. Nu dit een fe it gew orden is,

kopblad van het Dagblad van Noord-Brabant en gin g

w illen de u itgevers van dit katholiek Zeeuw sche dag­

dagelijks verschijnen.

blad dit algem eene Z eeuw sche karakter ook tot u it­

(7) In de krant v a n 1 april 1920 w ord t over de overgang

d rukking laten kom en in den kop v an het blad, het w e lk

tot dagblad geschreven, dat de eisen des tijds vragen

daarom v a n a f M aandag a.s. 1 October als eersten titel

“op het stu k van courantenlectuur, ook voor de platte­

den naam Dagblad van Zeeland z a l voeren”.

landsbevolking, een dagblad (...) : geen opgew arm d n ieu w s van den vorigen dag, hoe sm akelijk ook toebe­ reid, hoe keu rig ook opgediend, m aar het dagelijksch

191

gebeuren op h et groote levenstooneel, dagelijks den

N ie u w e Z u id -H ollan d er [1909^1960

n ieu w sgragen lezer gem eld, ziedaar w a t gevraagd

♦jaren [1909, 1jan .]1- [1940, 10 m ei]2

w ordt” .

- 50(1945), nr. 14424(25 aug.)3- 65(1960), nr. 18885

(8) Gedurende drie ja a r en drie m aanden kon de cou­

(31 maart)

rant als dagblad verschijnen. In de krant van 27 ju n i

♦ondertitel N ieuw s- en advertentieblad voor Gouda,

1923 m oest echter w orden bericht, dat ingevolge het

Boskoop, Haastrecht, Hekendorp, Moordrecht, Nieu-

191. N ieuw e Zuid-Hollander

212

w erk erk a/d IJsel, Oudewater, Papekop, R eeu w ijk

12(1920), nr. 1857(31 jan.) - nr. 1859(3 febr.) en 25(1920),

Schoonhoven, W addingsveen, W illeskop, W oerden

nr. 15386(31 dec.); 30(1925), nr. 17658(1 juli) - 41(1936), nr.

enz. ~ {8(1916), nr. 1233(30 dec.)} - {10(1918), nr. 1437(25

13317(30 sept.); 43(1938), nr. 13726(31jan.) en nr. 13727(1

april)}

febr.); 50(1945), nr. 14424(25 aug.) - 65(1960), nr.

- Dagelijks verschijnen d nieuw s- en advertentieblad

18885(31 maart); echter m et een aantal lacunes, nl.:

voor Gouda en om streken, Boskoop, Haastrecht,

1926-1927; 1928, ju li - 1929, ju n i; 1929, okt. - dec.; 1930,

Hekendorp, Moordrecht, N ieuw erkerk a/d IJsel, Oude­

april - ju n i; 1931, april - 1932, sept.; 1933, jan . - maart;

w ater, Papekop, Reeuwijk, Schoonhoven, W addinx-

1933, ju li - 1934, maart; 1934, ju li - 1936, ju n i; 1947, 19

veen, W illeskop, W oerden enz. ~ {10(1918), nr. 1546(14

m aart - ju n i

nov.)} - {43(1938), nr. 13727(1 febr.)}

- NPM ~ 1918, nrs. 1437 en 1546; 1920, nrs. 1857-1859 en

- D agbladvoor Gouda en om streken

{50(1945), nr.

14424(25 aug.)} - 65(1960) * uitgever NV N ieuw e Zuid-Hollander4

15386; 1938, nrs. 13726 en 13727 - Streekarchiefdienst Hollands Midden, Gouda ~ alle

[1909 ]4 -

overige ingeziene num m ers

[1918]5

♦typering Katholiek nieuwsblad, v a n a f 1918 dagblad,

-

voor Gouda en om geving. De krant begon als een z e lf­

[NV de Spaarnestad ~ 1918-1928]5

- NV De Courant de M aasbode ~ [1928]5 - 65(1960)

standige uitgave en w e rd later een kopblad v an achter­

* plaats Gouda

eenvolgens het Spaarnestad- en het M aasbodebedrijf.

*

frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag ♦noten en

zaterdag) ~ [1909 - sept. 1918]1

(1) V gl. 25(1920), nr. 15386(31 dec.), p. 2.

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ [sept. 1918]1-

(2) Verm oedelijk kon de krant op 11 m ei 1940 niet m eer

65(1960)

verschijnen. Er kw am die dag nog w e l een noodeditie

*

form aat E ~ {8(1916)} - {43(1938)}; D ~ {50(1945), u nr. it v a n de Maasbode, gedrukt bij de Nieuwe Rotterdam-

14424(25 aug.)} - {52(1947), nr. 14893(18 maart)}; E ~ -

sche Courant. Toen het Nieuwe dagblad v a n a f 10 ju n i

{52(1947), nr. 14983(1 juli)} - 65(1960)

1940 w e e r kon gaan verschijnen, m oest w orden

* omvang VI

bericht, dat de drie kopbladen (Nieuwe Dordtsche cou­

* redactie [1909-1915 Jos. V erhu lst]6

rant, Nieuwe Schiedamsche courant en Nieuwe Zuid-

[{1918} W illem van de Griendt, hoofdred.]6

Hollander) om “technische m oeilijkheden te ontgaan”

Voor redactie en directie in de periode dat h et blad kop­

onder één titel, die v a n het Nieuwe dagblad, zouden v er­

blad w a s van het Nieuwe dagblad, zie aldaar

schijnen.

* speciale nummers 25(1920), nr. 15386(31 dec.): ‘Feest­

(3) V olgen s de Pius-almanak v a n 1946 verscheen de

num m er ter gelegenheid v an het 25-jarig bestaan van

krant w eer voor het eerst op 25 a ugu stu s 1945.

de N ieuw e Zuid-Hollander’

(4) Op 23 december 1908 w erd door onder m eer de boek­

* bijzonderheden In de loop van 1920 verspron g dejaar-

handelaar L.H.A.J.M. Quant opgericht de NV N ieuwe

gan gn um m ering van “12”, naar “ 25”, w aarm ee de 13

Zuid-Hollander, R.K. N ieuw s- en advertentieblad voor

jaa rga n gen v a n de voorloper, het Goudsch nieuwsblad

Zuid-Holland, w elk e zich ten doel stelde: “h et uitgeven

(1896-1908) in de n u m m erin g w erd en m eegeteld. In

en exploiteeren van een nieuw s- en advertentieblad,

1929 w a s h etjaargan gn u m m er tot en m et 25 ju li abu­

genaamd: Nieuwe Zuid-Hollander, R.K. N ieuw s- en

sievelijk ‘43’ i.p.v. ‘34’. De afleveringsn um m ering v e r­

Advertentieblad, gew ijd aan de verded igin g en verbrei­

sprong in 1920 en [1931].

din g der Katholieke b egin selen ”. Het beginkapitaal

- V a n a f {1929} zijn er foto’s in de krant opgenom en.

w a s f 2.500. In de oprichtingsakte w erd gesteld: “ Geen

- Kopblad v an de NieuweHaarlemsche courant (1918­

andere dan te goeder n aam bekend staande Roomsch-

1928) en vervolgens van het Nieuwe dagblad (1928-

Katholieken kunnen aandeelhouders zijn; zoo noodig

1960).5

b eslist de pastoor der parochie, w aartoe iem and

- V a n a f [1924] verscheen op zaterdag als bijlage Kerk­

behoort, om trent dit vereischte” (vgl. Akten betreffende

klok voor het dekenaat Gouda, v a n a f [1929] o.d.t. Goud-

Naamlooze Vennootschappen. B ijvoegsel v an de Neder­

sche kerkklok. Gewijd aan de belangen van het dekenaat

landsche staatscourant, 1909, nr. 28(3 febr.), NV-nr. 39).

Gouda. De Kerkklok bevatte kerkberichten en apologeti­

V erm oedelijk gin g deze NV spoedig failliet. Op 26

sche en stichtende artikelen.

novem ber 1912 w e rd er in elk geval opnieuw de NV

- V a n a f [1925] tot en m et 1928 bevatte de krant m eestal

N ieuw e Zuid-Hollander opgericht m et een beginkapi­

op zaterdag h et on tspanningsbijvoegsel van de Nieuwe

taal v an f 10.000. De form u lerin g v an de doelstelling

Haarlemsche courant: Voor de huiskamer.

v an deze tweede NV w a s identiek aan die u it 1908. W el

* relaties Voortzetting v a n Goudsch nieuwsblad7

w e rd in de statuten toegevoegd, dat om zekerder aan

- Opgegaan in het Nieuwe dagblad

het doel te beantw oorden aan de kerkelijke overheid

* autopsie 8(1916), nr. 1233(30 dec.) - 9(1917), nr. 1387(29

een censor w a s aangevraagd, die tevens als adviseur

dec.); 10(1918), nr. 1437(25 april) en nr. 1546(14 nov.);

aan h et bestuu r zou w orden toegevoegd. (vgl. Akten

193. h et N ieuw s v an de w eek

213 betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

1897 voortgezet als Bergen op Zoomsche courant, ‘V rij­

v a n de Nederlandsche staatscourant, 1913, nr. 35(11

z in n ig w eekblad voor h et Zuiden’.

febr.), NV-nr. 201).

- V oortgezet als de Zoom

(5) V an 1918 tot en m et 1928 verscheen de Nieuwe Zuid-

♦literatuur P.J. v.d. Gaag, De krant in Bergen op Zoom.

Hollander als kopblad v a n de Nieuwe Haarlemsche cou­

O ngepubliceerd w erkstuk, 1974, p. 35-48.

rant. In 1928 w erd tu ssen de Spaarnestad en de M aas­

♦autopsie V olledig, m .u.v. 1873

bode een v ergelijk getroffen, w aarbij de Nieuwe Zuid-

- GA Bergen op Zoom

Hollander overgin g naar het Rotterdam se krantenbe-

♦typering Katholiek nieuw sblad, dat zich in het eerste

d rijf en als kopblad van het Nieuwe dagblad gin g v e r­

n um m er d uidelijk als room s-katholiek afficheerde: “Ja!

schijnen (vgl. M. van Meerdervoort, H et bolwerk van

van u it het Vaticaan rijst h et heldere licht, ’t w e lk de

den blinden pionier (H ilversum 1936), p. 96).

heerschende duisternis z a l verdrijven; van u it het V ati­

(6) V gl. W illibrord van der Kallen, Uit de voorgeschiede­

caan ontw ikkelt zich de zedelijke macht, die de w a a r­

nis van Verenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven (Niet

heid en het recht z a l herstellen en de geschokte m aat­

u itgegeven studie), dl. 1, p. 35.

schappij z al opheffen u it haar diep v erva l”. V olgens

(7) Het Goudsch nieuwsblad, de voorloper van de Nieu­

het feestn u m m er bij het 50-jarig bestaan v an de Zoom

we Zuid-Hollander, verscheen v a n a f 1jan . 1896. Het is

van 1 april 1922, zou het doel van het blad bij de oprich­

als w ekelijks verschijnen d lokaal blad n iet in de BKNP

tin g als v o lg t zijn geform uleerd: “A an Bergen-op-Zoom

opgenom en. In het NPM is één aflevering aanw ezig:

en om streken een betrouw baar nieuw sblad te geven

10(1905), nr. 475(6 febr.). In 25(1920), nr. 15386(31 dec.)

dat m et de Katholieke v la g in top, doch w a rs van hefti­

v erh aalt H.H. W eck, één van de oprichters v a n het

ge ofvergezoch te partijzucht, zich den taak zo u stellen

Goudsch nieuwsblad, over het begin van dit blad: “ Gaar­

de goede beginselen, zoo broodnoodig voor eene orde­

ne hadden w e de b eschikkin g gehad over een dagelijks

lijke Christelijke sam enleving, krachtig voor te staan

versch ijnen d blad en daarom w erd eerst onderzocht o f

en tegen den revolutionnairen geest, w aarm ed e de zich

som s een onzer Room sche dagbladen eene Goudsche

baanbrekende nieu w ere ideeën m eer en m eer door­

editie zou w ille n uitgeven. M et de directies v a n v e r­

trokken w orden, te helpen handhaven en verdedigen”.

schillende bladen zijn vrij lan gdu rige onderhandelin­

♦noten

gen gevoerd, m aar de uitkom st w a s n ih il” .

(1) In het feestn u m m er v a n de opvolger de Zoom, bij het vijftig ja rig bestaan v an de krant (1 april 1922), w ord t gezegd, dat “Verlinden vooral op aandringen der

I92

Eerw. Geestelijkheid een kloek b eslu it n am en zonder

N ieuw s- en a d v erten tieb la d v a n Bergen-op-Zoom en

eenige finantieele hulp, steunend alleen op eigen w e rk ­

o m stre k e n 1872-^876]

kracht, ondernem ingsgeest en arbeidslust, de exploita­

•jaren 1872, proefnrs.(17 en 24 maart)

tie v a n een tw eem aal per w eekversch ijn en d n ieu w s­

- 1(1872/73), nr. 1(31 maart) - 4(1875/76), nr. 415(30

blad op zich nam ”.

maart)

(2) V gl. 51(1922), nr. 8698(1 april): ‘Feestnum m er van de

* uitgever J.J.H. V erlinden1

Zoom Dagblad v an h et Zuiden, 1872-1922’.

* plaats Bergen op Zoom

(3) V gl. Gaag.

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ dag, gedateerd op donderdag en zondag) *

193

form aat C ~ 1(1872/73); D ~ [2(1873/74)]2- 4(1875/76)

* omvang V

h e t N ie u w s v a n de w e e k 1880-1909

* redactie 1872-1876 J. Ditvoorst, correspondent voor

♦jaren 1(1880/81), nr. 40(23 okt.) - 30(1909), nr. 52(30

Oudenbosch en om streken

juni)

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon in de eer­

♦ondertitel Volks- en advertentieblad voor stad en

ste w e e k v a n april.

land. H elm ondsche courant

* relaties V a n a f 1856 bestond er reeds het protestantse

♦uitgever Stoomdrukkerij A u g. Pellem ans1 ~

Nieuws- en advertentieblad van Bergen op Zoom van J.C.

1(1880/81) - 21(1900), nr. 52(30 juni)

Verkouteren. Deze stierf in 1872. Het blad w e rd voort­

- 1900-[1903]2P.C.P. de Louw, red.-uitg.

gezet door Pieter Harten en gedrukt bij Jac. A rn. V er­

-

kouteren.3 Kort n a de dood van Verkouteren begon V er­

- V an 21(1900), nr. 53(4 juli) tot en m et 24(1903), nr.

[1904^-1909 Jos. van W el, red.-uitg.

linden m et zijn katholieke Nieuws- en advertentieblad

27(4 april) w ord t in de krant verm eld, dat het blad

van Bergen-op-Zoom en omstreken. Totdat dit in 1876

gedrukt w ord t bij Drukkerij Frans W olters

w e rd herdoopt in de Zoom, bestonden er dus tw ee b la­

♦plaats H elmond

den m et m in o f m eer dezelfde titel n aast elkaar. Het

♦frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1(1880/81)-2(1881/82)

Nieuws- en advertentieblad van Bergen op Zoom w erd in

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~

194 . N ieuw sblad voor Bussum , Naarden, W eesp en M uiden 3(1882/83)-30(1909)

214 durige en steeds toenem ende ongesteldheid beletten

♦formaat E

den hooggeschatten overledene zich later m et ons blad

♦omvang I ~ 1(1880/81); III ~ 2(1881/82); IV ~

b ezig te houden, zóó als zijn ijver zo u gew en scht heb­

3(1882/83^9(1888); V ~ 10(1889)-18(1897); V I ~ 19(1898)-

ben” .

29(1908); III

3 0 (1909 )

(4) De Helmondsche courant, w aa rv an h et eerste n u m ­

♦redactie [1880-1881 dr. E.H.A. Fritsen]3

m er verschen en w a s op 24jan. 1880, w a s een w ekelijks

1900-[1903]2P.C.P. de Louw, red.-uitg.

versch ijnen d lokaal nieuw sblad en derhalve is er geen

[1904^-1909 Jos. van W el, red.-uitg.

besch rijvin g v an in de BKNP opgenom en. In nr. 39(16

♦speciale nummers 26(1905), ongenr.(24jan.): ‘Feest­

okt.) w ord t de titelw ijzigin g als v o lg t aan de lezers

num m er v a n het N ieuw s van de W eek - Helm ondsche

bericht: “Voor een katholiek orgaan, dat m et overtui­

courant, aangeboden aan de lezers bij gelegenheid van

ging, w aarh eidsliefde en kalm te, w e e k voor w e e k de

het v ij f en tw intig-jarig bestaan der Courant’, w aarin

gebeurtenissen v a n h et binnen- en buitenland m ede­

een overdruk v an h et eerste n u m m er van de voorloper,

deelt en tevens de strekking, aard en gevolgen dier

Helmondsche courant, 1(1880), nr. 1(24jan.)

gebeurtenissen tracht uiteen te zetten, zu llen gew is

♦bijzonderheden De 2e, 3e en 4 eja argan g beginnen

ookbuiten Helmond en om streken n og w e l lezers te

respectievelijk op 22, 21 en 20 jan u ari. M et in gan g van

vind en zijn . De naam Helmondsche Courant echter

de 5eja argan g loopt d ejaargan gn u m m erin g gelijk aan

w e k t het verm oeden, a lso f w ij ons alleen en uitsluitend

het kalenderjaar.

de m ededeeling van locale n ieuw stijdingen, u itslu i­

♦relaties Voortzetting v a n Helmondsche courant

tend de behartigin g van locale belangen ten doel had­

(1880)4

den gesteld. Dit verm oeden (...) staat de ruim ste v er­

- Opgegaan in de Zuid-Willemsvaart5

spreiding van ons blad in den w e g (...) W ij hebben daar­

♦autopsie Volledig, m.u.v. 20(1899)

om besloten de Helmondsche Courant onder een m eer

- GA Helmond

algem eenen naam te doen versch ijn en ”. In de titelkop

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor H elm ond en

b le e f ‘H elm ondsche courant’ gehandhaafd als tweede

om geving.

ondertitel.

♦noten

(5) In 30(1909), nr. 51(26 jun i) w ord t door Jos. v an W el,

(1) A u g. Pellem ans w a s sam en m et zijn v ro u w M aria

uitg.red. v a n het Nieuws van de week, de lezers bericht,

Pfennings, w ed u w e van Nicolaas H en drikvan den

dat m.i.v. 1ju li a.s. het recht v a n u itgave v a n de krant is

Boom, eigenaar gew orden v a n de Firm a N.H. v an den

overgegaan aan de firm a v. M oorsel en v.d. Boogaard,

Boom (vgl. Giel van Hooff, ‘Drukkers in H elm ond en

u itgevers van de Zuid-Willemsvaart, “die voortaan

hun d ru kw erk in de 19de eeu w ’, in: Helmonds heemkro-

beide bladen onder één gem eenschappelijken titel z u l­

niek, 1983, nr. 3, p. 85). In de krant w o rd t tot en m et

len doen versch ijnen ” . Het laatste num m er v an 30 ju n i

6(1885), nr. 78(30 sept.) de Firm a N.H. v a n den Boom,

bevat een advertentie dat w egen s liquidatie de stoom ­

later Stoomdrukkerij N.H. van den Boom, als uitgever

drukkerij Jos. v. W el “allerlei drukw erken” tegen veel

genoemd.

verm inderde prijzen te koop heeft”.

(2) In 25(1904), nr. 3(9 jan.) w ord t een artikel geplaatst van P.C.P. de Louw en in h et n aschrift v an Jos. v a n W el sch rijft deze dat De Louw de vorige redacteur-uitgever

194

van het Nieuws van de week w as. V an W el is v a n a f 31

h e t N ie u w sb la d v o o r B u ssu m , N aa rd en , W e e sp en

dec. 1903 de redacteur-uitgever. Het recht v a n uitgave

M u id e n [1913^1937

van het blad w a s in handen van P.C.P. de Louw van 20

♦jaren [1913]1- 32(1937), nr. 92(30 okt.)2

ju n i 1900 tot en m et 1 april 1901, op w elk e datum het

♦uitgever [R.K. Persvereeniging De Gooische en Sticht-

overgin g aan Jacq. J.J. Raym akers Hz. (vgl. Giel van

sche Post ~ 1913-1918]3

Hooff, ‘Drukkers in H elm ond en h u n dru kw erk’, in:

-

Helmonds heemkroniek, 1983, nr. 3, p. 87). V ervolgens is

Sticht ~ 1919-1930] 3

het recht v an u itgave overgegaan n aar Jos. van W el.

-

(3) In het aan Fritsen gew ijde ‘In m em oriam ’ (Nieuws

1922; W eesp, J.F. v a n der M eer ~ 1917; C. v a n Kooten ~

van de week, 2(1881/82), nr. 35(17 sept. 1881)) w o rd t over

1918; C. v a n Leeuwen ~ 1919-1920; Boekhandel J. van

[NV tot Courant- en Drukkerij Exploitatie Gooi en [’Plaatselijke u itgevers’: B ussum , Paul Brand ~ 1917­

hem gezegd: “V an hem het eerst is h et denkbeeld u itge­

Gelderen ~ 1925-1928; Boekhandel E. Steur ~ 1929-

gaan, H elmond en om streken een eigen orgaan te

1937]4

schenken, dat kloekm oedig optredende w a a r het geldt

♦plaats H ilversum

de groote godsdienstige en m aatschappelijke belan­

♦frequentie [wekelijks (zaterdag) ~ 1913 - 1917]4

gen, zonder hartstochtelijkheid, zonder op kleine en

[tweem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ 1918-

persoonlijke quaestiën acht te slaan, w ekelijks in iede-

1928 ]4

ren krin g als huisvrien d zo u w orden toegelaten. Lang­

[driemaal per w e e k (maandag, w oen sd ag en zaterdag) ~ 1929-1937]4

215

196. N ieuw sblad voor het kanton Oosterhout

•form aat E

[driemaal per w e e k (maandag, w oen sd ag en zaterdag)

• omvang Ingeziene afln.: 4 p. (+ op zaterdag de Officiee-

~ 1920-1922]2

ie R.K. Kerklijst van tw ee pagin a’s)

[wekelijks (vrijdag) ~ 1925-1937]2

• redactie Zie de b esch rijvin g v an de Gooische post

*

[1934-1937 J.W. de V ries, red.]5

* omvang V I ~ 2(1911) - {6(1915)}

• bijzonderheden A an vankelijk had het blad een eigen

* redactie Niet in het blad verm eld.

form aat E

jaargan gn u m m erin g, m aar n a 1922 is blijkbaar dejaar-

[Jac. Dekker, dir.-red.]3

gan gn um m ering v a n de Gooische post overgenom en.

* relaties Voortzetting v an hetHelmondsch

- A ls nevenuitgave verschenen de Gooische post en de

nieuwsblad.

Stichtsche post.

* autopsie 2(1911) - 6(1915), nr. 146(28 dec.) en 19(1928),

-

In de titelkop w ord t verm eld, dat tegen een verhoog­

nr. 1(1 jan.)

de abonnem entsprijs het Geïllustreerd zondagsblad

- GA H elmond ~ 1911-1915

w ord t m eegeleverd. Het b etro f het Geïllustreerd zon­

- NPM ~ 1928, nr. 1

dagsblad / de Spaarnestad (zie de afzonderlijke

* typering Katholiek regionaal n ieuw sblad voor Hel­

beschrijving).

m ond en om geving.

- A ls b ijvoegsel verscheen op de zaterdagen: de Offi-

* noten

cieele R.K. kerklijst.

(1) V olgen s V an Oirschot w erd begin 1937 de uitgave

• relaties H et Nieuwsblad voor Bussum, Naarden,

van het Nieuwsblad van Helmond gestaakt “tengevolge

Weesp en Muiden en de Gooische post w erd en voortge­

van de stijgin g van de papierprijs en de concurrentie

ze t in drie weekbladen: de Gooische post, ‘A lgem een

van een n ieu w advertentieblaadje, dat door de firm a

katholiekw eekblad’, het Weekblad voor Laren, Blari-

Rooyakkers w erd uitgegeven ”. V gl. A. v an Oirschot,

cum en Eemnes en het Weekblad voor Bussum, Naarden

De kranten in Brabant ([’s-Hertogenbosch] 1963), p. 42.

en Ankeveen.2

O ngetw ijfeld doelde v a n Oirschot op het Nieuws- en

• autopsie 5(1917), nr. 246(29 dec.); 10(1922), nr. 24

advertentieblad voor Helmond en omstreken, uitgave

(25 maart) en 32(1937), nr. 92(30 okt.)

van Th. Roijakkers.

-

NPM

2 V gl. S y tho ffs adresboek van den Nederlandschen

• typering K atholiek n ieuw sblad voor B ussum , Naar­

boekhandel.

den, W eesp en Muiden.

(3) V gl. Mededeelingen van deNed. Kath. Journalisten

• noten

Vereeniging, 1920, nr. 30(19 febr.).

(1) Het begin jaar is afgeleid v an de jaa rgan gn u m m e­ ring. In de Gooische post v an 23 m aart 1927 w ord t gezegd, dat het Nieuwsblad op dat ogenblik reeds m eer

196

dan 12 ja a r bestaat.

N ie u w sb la d v o o r h e t k a n to n O osterh ou t11874-^920}

(2) Zie voor de opheffing en de voortzetting van het

♦jaren 1(1874), [begin jan .]2- {46(1920), nr. 105(29

Nieuwsblad, de besch rijvin g v a n de Gooische post

dec.)}3

(noot 3).

♦ondertitel N ieuw s- en advertentieblad ~ 30(1904), nr.

(3) V oor gegevens over de uitgevende instanties, zie de

103(22 dec.) - {32(1906), nr. 23(18 maart)}

besch rijvin g v a n de Gooische post.

♦uitgever Drukkerij v an H.J. M oonen, v a n a f [1900]

(4) V gl. S y thoffs adresboek voor den Nederlandschen

overgenom en door C.A.M. M ertens

boekhandel.

m aart]4

(5) V gl. Nieuwe Delftsche courant, 15 april 1942.

- NV Oosterhoutsche Courant- en H andelsdrukkerij4

1(1874) - [1902,

~ 1902, m aart - {46(1920)} - In 1920 w a s het blad een u itgave van NV Futura5

I95

♦plaats Oosterhout

N ie u w sb la d v a n H elm o nd [1911H1937]

♦frequentie w ekelijks (zaterdag)

•jaren 2(1911), nr. 1(1 jan.) - [begin 1937]1

nr. 26(26 juni)

1(1874) - 14(1887),

• ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor Helmond

tw eem aal per w e e k (“w oen sdags- en zaterdag-avonds”,

en om streken ~ 2(1911) - {19(1928), nr. 1(1jan.)}

de afleveringen zijn gedateerd op donderdag en zo n ­

• uitgever W . V erhallen j r. ^ 2(1911) - {6(1915)}

dag)

-

[NV Het N ieuw sblad v a n H elmond ~ 1918-1919]2

zesm aal per w e e k (niet op m aandag) ~ 32(1906), nr. 1[1

14(1887), nr. 27(3 juli) - 32( 1906), [eind maart]

-

[Gebr. van de B urgt ~ 1920-1937]2

april] - nr. 176(31 okt.); verschenen o.d.t. het Dagblad

• plaats Helmond

voor het katholieke Noord-Brabantsche volk

•frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag, tot en m et

zaterdag)

43(1917) gedateerd op donderdag en zondag)

2(1911) - {6(1915)}

[tweem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ 19181919]2

46(1920)

30(1906)-

196. N ieuw sblad voor het kanton Oosterhout ♦formaat D ~ 1(1874) - 26(1899), nr. 82(12 okt.); E ~

2l6 katholieke leven van ons v olk ”. Bij het sam engaan m et

26(1899), nr. 83(15 okt.) - {46(1920)}

de Oosterhoutsche courant w e rd op 3ju li 1920 geschre­

♦omvang VI

ven, dat het program m a v an h et blad zal z ijn “Katho­

♦redactie Niet in het blad verm eld.

liek vóór alles! Op politiek terrein één m et onze em inen­

♦bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g m oet zijn

te regeering, op sociaal gebied ons richtend n aar de v e r­

verspron gen tussen 28(1901) en 38(1904). In 1904 v e r­

heven lessen door Z.H. Paus Leo XIII z.g. neergelegd in

sprong de n u m m erin g v a n 38(1904), nr. 47(9 juni) naar

zijn encycliek Rerum Novarum en door onzen H. V ader

45(1904), nr. 48(12 ju n i)6, vervolgens na nr. 65(11 aug.)

Paus Benedictus behandeld en aangevuld”.

w eer terug n aar 38e jaargan g, nr. 66(14 aug.) en tenslot­

♦noten

te n a nr. 102(18 dec.) naar 30ejaargang, nr. 103(22 dec.).

(1) V a n a f12 ju n i 1904 tot en m et [eind m aart 1906] luid­

In ja n u ari 1905 gin g de 31ejaargang in, in 1906 de 32e,

de de titel Kanton Oosterhout. V a n a f [1 april] tot en m et

m aar op 1 nov. 1906 sprong de n u m m erin g terug v a n de

31 okt. 1906 verscheen het n ieuw sblad als dagblad,

32e naar de 30e.

o.d.t. het Dagblad voor het roomsch-katholieke Noord-

- In 1906 verscheen h etb lad v a n a f [1 april] tot en m et

Brabantsche volk. V a n a f 46(1920), nr. 54(3 juli) is aan de

31 okt. als dagblad o.d.t. het Dagblad voor het roomsch-

titel toegevoegd: “w aa rin opgenom en de Oosterhout­

katholieke Noord-Brabantsche volk. V a n a f 1 m ei w as

sche courant”.

het b ureau v a n redactie en adm inistratie van het dag­

(2) De begindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

blad gevestigd bij J.W. Leijten te Dongen. Toen het dag­

m ering.

blad w eer als n ieuw sblad gin g verschijnen, w erd in de

(3) V a n a f 1921 verscheen het blad nog slechts éénm aal

krant in een bijdrage ‘Luctor et em ergo’ gezegd: “Toen

per w eek. In h et num m er v an 29 dec. 1920 w ord t h ier­

w ij voor ru im een h a lfja a r h et Kanton herdoopten en

over gezegd, dat h et afgelopen ja a r voor “de uitgevers

als dagblad de w ereld inzonden, verkeerden w ij in den

van bladen - zoow el dag, als m eerm alen ’s w eeks v e r­

stelligen w aan, daarm ede tegem oet te kom en aan een

schijnenden - m et zw arte letteren staat aangetekend,

nieu w e behoefte. A ch teraf gezien, schijnt die behoefte

im m ers de steeds hoogere loonen, de im m er stijgende

niet te hebben bestaan, althans niet te zijn gevoeld, en

bedrijfsonkosten, de verkorting van den arbeidsduur,

w ij geloofden daarom , zoow el m et den Raad onzer

en vooral de abnorm ale hooge papierprijzen zijn oor­

vrienden als m et de “vox populi”, de algem eene opinie,

zaak, dat er w e in ig bladen in ons vaderland gevonden

rekening te moeten houden, die in een goedkoop

zu llen w orden, die gedurende 1920 n iet m et verlies en

nieuw sblad m eer heil zagen dan in een dagblad, dat

v aa k m et groot verlies gew erkt hebben” . A ls lokaal

om zijn duurderen prijs voor velen onbereikbaar

w eekblad is er geen verdere b esch rijvin g v an het

bleef”.

Nieuwsblad in de BKNP opgenom en. V a n a f [eind 1926]

- A ls kopblad verscheen v a n a f [1905] tot en m et [1920]

tot en m et m aart 1928 is het blad opnieuw tw eem aal per

de Dongenaar, ‘N ieuw sblad voor het roomsch-katholie-

w eekversch enen . M .i.v. 18 okt. 1941 w erd de titel Kan­

ke Noord-Brabantsche v o lk ’. In het D rukkerijm useum

ton Oosterhout, ‘N ieuw sblad voor Oosterhout e.o.’. Na

te Etten-Leur is hiervan aanw ezig: 6(1910), nr. 1(1jan.).

de bevrijdin g in 1944 luidde de titel aanvankelijk het

De redactie en adm inistratie berustte op dat ogenblik

Vrije Kanton, en v a n a f 1947 w eer Nieuwsblad voor het

bij J.W. Leijten en het blad verscheen tw eem aal per

Kanton Oosterhout. V a n a f aug. 1957 w a s de titel het

w eek, op w oen sd ag en zaterdag.

Kanton.

♦relaties Hierin opgenom en7 v a n a f ju li 1920 de Ooster-

(4) Op 5 m aart 1902 w erd door onder andere C.A.M.

houtsche courant8

M ertens de NV Oosterhoutsche Courant- en Handels­

♦autopsie 1(1874), nr. 52(25 dec.); 2(1875^6(1879);

drukkerij opgericht, w elk e zich ten doel stelde de

7(1880), nr. 38(19 sept.); 8(1881); 11(1884)-28(1901);

“exploitatie v a n den boekhandel en de handels- en cou­

38(1904)-46(1920)

rantdrukkerij, vroeger gedreven door den heer Huber­

- NPM ~ 1874, nr. 52 en 1880, nr. 38

tus Johannes M oonen, later door voorgenoem den heer

- D rukkerijm useum Etten-Leur ~ 1875-1879, 1881,

Cornelis A d rian us M aria M ertens” (vgl. Nederlandsche

1884-1901, 1904-1920

staatscourant, 1902, nr. 68(21 maart), NV-nr. 197). In

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor Oosterhout en

S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boekhan­

om geving. Op 12juni 1904 w erd in een artikel ‘Juni 1859

del w orden als directeuren v a n de NV genoemd: C.A.M.

- j u n i 1904’ geschreven, dat in de afgelopen 45 ja a r (zie

M ertens in 1903, A.J. de Hoog van 1904 tot en m et 1909;

hieronder noot 6) h et blad “als K atholiek veel, veel

S.A. V erm ijs v a n 1910 tot en m et 1920. H et Dagblad voor

goeds heeft uitgew erkt, door het zijn e bij te dragen, de

het roomsch-katholieke Noord-Brabantsche volk w as

katholieke sociaal econom ische ideeën te verspreiden

een u itgave v a n J.W. Leijten te Dongen.

en te doen inw ortelen”. Daar w e rd aan toegevoegd: “In

(5) V g l. M. van Meerdervoort, Het bolwerk van den

het steunen en verspreiden der katholiek pers lig t voor

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 82. In het num m er

een groot deel h et toekomstige, openbare levendige vol-

van 10 ju li 1920 stelt de nieu w e redacteur zich voor,

217

198. N ieuw sblad voor Oost-Brabant

die ze g t te behoren tot de uitgeversvennootschap Futu­

♦frequentie V olgen s het eerste nu m m er lag het in het

ra.

voornem en om driem aal per w e e k te gaan verschijnen:

(6) T egelijk m et de n aam sverandering in het Kanton

op dinsdag, donderdag en zaterdag. Hoe v aa k het blad

Oosterhout verspron g de jaargan gn u m m erin g van 38

feitelijk is verschenen, is onduidelijk.

n aar 45. Op 12 ju n i 1904 sch reef het blad in een artikel

♦formaat B

‘Juni 1859 - j u n i 1904’, dat het op dat ogenblik 45 ja a r

♦omvang Ingeziene afl.: 8 p.

bestond. Daarmee w e rd de begindatum van het W eek­

♦redactie 1955 A.J.M. Triesscheijn, sam ensteller

blad voor Oosterhout en omstreken als startpunt geno­

♦bijzonderheden Gestencild.

men. In feite w a s dit Weekblad de voorloper v an de

♦relaties M in o f m eer voortzettin g v a n Maandelijks

Nieuwe Bredasche en Oosterhoutsche courant (zie

bulletin /Katholieke Nederlandse Nieuwsblad Pers1

aldaar).

♦autopsie 1(1955), nr. 1(20 sept.)

(7) Over h et sam engaan v an het Nieuwsblad voor het

- KDC

kanton Oosterhout en de Oosterhoutsche courant w erd

♦typering Bulletin dat de katholieke n ieuw sbladuitge­

in de krant van 3ju li 1920 geschreven: “Tw ee bladen

v er in zijn taak w ild e steunen. In het eerste en het enige

hadden in Oosterhout geen reden v an bestaan, terw ijl

n um m er dat kon w orden ingezien, sch reef Tries­

een goed flinkblad voor Oosterhout een levensbelang

scheijn, dat het n ieuw sblad ertoe w ild e dienen “de u it­

is. W ij stellen ons voor onze lezers een zeer lezen s­

gevers m iddelen te bieden en w egen te w ijzen , tot een

w aard ige courant aan te bieden, die W oen sdag en

zo efficiënt m ogelijke exploitatie v an h u n uitgaven, a ls­

Zaterdag verschijnen zal. Voorop zij gem eld, dat w ij

ook tot een verantw oorde v erzo rgin g van de inhoud

ons stellen zu llen op zu ive r Katholiek standpunt” .

van hun uitgaven. M et deze doelstelling hopen w ij de

(8) De Oosterhoutsche courant w a s op 9 april 1910

ontw ikkeling voor het katholieke nieuw sblad, tot een

begonnen te versch ijnen als ‘Gratis nieuw s- en adver­

uitgave van betekenis voor de katholieke opinievor­

tentieblad voor Oosterhout en om streken’. Het w a s een

m in g te kunnen dienen. W anneer eenm aal de com m er­

w ekelijks verschijnende u itgave van Handelsdrukkerij

ciële consolidatie v a n de katholieke nieuw sbladen een

Louis V erm ijs. In h et eerste nu m m er w erd in het arti­

feit is, dan z a l de voorlichting door m iddel van deze bla­

kel ‘Een vrien d van den h u ize’ gezegd, dat er in het blad

den aan zien lijk in betekenis toenem en”.

plaats w a s voor ingezonden stukken, “ondertekend

♦noten

m et den w erkelijken naam v a n den inzender en dan

(1) In het Jaarverslag over de periode ju n i 1954 tot ju n i

alleen handelende over plaatselijke en zakelijke aange­

1955 v a n de Nederlandse N ieuw sblad Pers w ord t

legenheden en niet bevattende persoonlijke hatelijkhe­

gesproken over de KNU (Katholieke N ieuw sblad Uitge­

den” . V a n a f 8 ju li 1911 w a s h et blad n iet langer gratis.

vers) die zich tijdens de verslagperiode had aange­

A ls kopbladen v an de Oosterhoutsche courant versch e­

diend als “opvolgster van de Katholieke Ned. Nieuws-

nen: Dongensche courant, ‘N ieuw s- en advertentieblad

bladpers”. O ngetw ijfeld h eeft het Nieuwsblad voor de

voor Dongen en om streken’, Gilze-Rijensche courant,

katholieke nieuwsbladuitgever w ille n functioneren als

‘N ieuw s- en advertentieblad voor Gilze-Rijen en om ­

orgaan van de KNU en is als zodan ig m in o f m eer te

streken’ en Madensche courant, ‘N ieuw s en adverten­

beschouw en als voortzetting van het M aandelijks bul­

tieblad voor M ade en om streken’. Ook na de fu sie m et

letin /Katholieke Nederlandse Nieuwsblad Pers.

het Nieuwsblad voor het kanton Oosterhout bleven de kopbladen tot {1923} verschijnen. Bovendien kw am en er n og drie andere kopbladen bij: de Ginnekensche cou­

198

rant, de Princenhaagsche courant en de Teteringsche

N ie u w sb la d v o o r O ost-Brabant11924-^940}

courant (vgl. Couranten catalogus Van Staal & Co. Juli

♦jaren 1(1924), [1(4 jan.)] - [1941, sept.]2

1923, Rotterdam [1923], p. 54). V an de Oosterhoutsche

♦uitgever NV Jos J. v an Lindert’s Drukkerij

courant en de kopbladen zijn als lokale weekbladen

♦plaats Cuyk

geen besch rijvin g in de BKNP opgenom en.

- Bijkantoren: Gennep (van af 1928) en Uden (vanaf [1929 ]3)

197

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ dag, v a n a f 1938 op dinsdag en vrijdag)

N ie u w sb la d v o o r de k a th o lie k e n ie u w s b la d u itg e v e r

♦formaat E

1955

♦omvang VI

♦ jaren 1(1955), nr. 1(20 sept.) - ?

♦redactie {1937H1941]3 B.Th. Roosenboom, dir.-hoofd-

♦uitgever Intrapress Servicecentrale voor Pers en

red.

Publiciteit

♦bijzonderheden V a n a f 1928 zijn er foto’s in de krant

-

[Katholieke N ieuw sblad Uitgevers, KNU]1

♦plaats Am sterdam

opgenom en. - Kopblad v a n de Echo van het land van Cuyk.

199. N ieuw sblad voor Peelland en M eierij

218

- V oor de lezers van het Nieuwsblad voor Oost-Bra-

bekend gem aakt van het vennootschap de Firm a Ber­

bant w a s h et m ogelijk zich te abonneren op het Geïllus­

kens en Brueren, w elk e zich ten doel stelt “het uitoefe­

treerd zondagsblad - Nederlandsche illustratie.

nen van een Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij en

* relaties Opgegaan in de Echo van het land van Cuyk

het drijven v an handel in boeken en papier, en w a t v e r­

* autopsie 1(1924)-5(1928), 8(1931)^1(1934), 13(1936)-

der tot deze vakken behoort”.

16(1939), m .u.v. 1(1924), nr. 1

(4) Gegevens ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

- Streekarchief Land v an Cuyk, Grave

Nederlandschen boekhandel.

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Uden en om ge­

(5) Op 24 aug. 1906 w e rd door de drukkers A.M . Berkers

ving. Kopblad van de Echo van het land van Cuyk.

en A.T.M. V erbunt de NV Stoom-boek- en handelsdruk­

* noten

kerij, voorheen Berkers-Verbunt opgericht, w elk e zich

(1) W aaraan toegevoegd: “(Uden, V eghel, Erp, Boekel,

ten doel stelde het voortzetten van de door beiden “voor

Volkel, Zeeland, Nistelrode en om geving)”.

eigen rekening gedreven stoom-boek- en handelsdruk­

(2) V a n a f 3 okt. 1941 is in de titelkop van de Echo van het

kerij, alles in den m eest uitgebreiden z in genom en, en

land van Cuyk verm eld, dat het Nieuwsblad voor Oost-

in het algem een de handel in alles w a t daarmede, v o l­

Brabant in de Echo is opgenom en.

gens het oordeel v a n directie en com m issarissen in

(3) V gl. de besch rijvin g van de Echo van het land van

verband staat” (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Ven­ nootschappen. Bijvoegsel van de Nederlandsche staats­

Cuyk.

courant, 1906, nr. 211(11 sept.), NV-nr. 541). (6) In 2(1902/03), nr. 1(1 okt.) w ord t bericht, dat het

199

n ieuw sblad voortaan tw eem aal per w e e k z a l gaan v e r­

N ie u w sb la d v o o r P eella n d en M eierij [1901^1908] *

schijnen.

jaren [1901, okt.]1- [1908]2

* ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor Valkensw aard en om streken

200

* uitgever U itgever Adr. M. Berkers-Kuypers ~

N ie u w sb la d v a n R oerm on d 1875-1879

{2(1902/03), nr. 1(1 okt.)} - nr. 122(2 dec. 1903)

♦jaren 1875, proefnr. 1(4 dec.), nr. 2(11 dec.), nr. 3(18 dec.)

- U itgevers Berkers en Brueren3~ 2(1902/03), nr. 123(5

en nr. 4(24 dec.)

dec. 1903) - [1904]4

- 1(1876), nr. 1(1 jan.) - 4(1879), nr. 103(31 dec.)1

- U itgevers Berkers V erbun t ~ {4(1905), nr. 66(16

♦uitgever Snelpersdrukkerij van Gebroeders Lockum

aug.)} - [1906]4 - [Uitgeverij NV Stoom-boek- en handelsdrukkerij,

♦plaats Roermond

voorheen Berkers-Verbunt -

1907 ]4,5

[Uitg. P.J. Schriks ~ 1908]4

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ dag) ♦

form aat D

* plaats A sten

♦omvang IV

*

♦redactie Niet in het blad genoemd.

frequentie [wekelijks ~X1901/02)]6

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~

♦autopsie V olledig

2(1902/03) - [1908]4

-

*

♦typering N ieuw sblad dat zich in h et eerste proefnum ­

form aat D

GA Roermond

* omvang VI ~ {2(1902/03)}

m er presenteert als “halfw eekblad”, dat w il bijdragen

* redactie {1902} - {1903} M.J.G. Kuypers (verm eld t/m

aan de vooru itgan g op alle gebied van Roermond. Door

nr. 61(2 m ei 1903))

deze vooru itgan g z a l binnenkort, zo spreekt de redactie

* bijzonderheden De 2ejaa rg a n g loopt v a n nr. 1(1 okt.

uit, “de voorvaderlijke spreuk, Oud-Gelderlands v ier

1902) - {nr. 128(24 dec. 1903)}.

kw artieren kenschetsende, bew aarheid w orden: Nij­

- In {1903} verscheen als kopblad hetKempenland en

m egen is h et oudste; Zutphen, het rijkste; A rnhem , het

m ogelijk v a n a f 1904 de Veghelse courant.

bekoorlijkste, en Roermond, het grootste” . Het blad w il

* autopsie 2(1902/03) en 4(1905), nr. 66(16 aug.)

geen polem iek voeren: “W ij vergenoegen ons m et oog­

- GA H elmond ~ 1902/03

luikend toe te zien en n ieu w s te vertellen” . Over de rich­

- NPM ~ 1905, nr. 66

tin g v an h et blad laat m en geen tw ijfel: “W ij zijn en

* typering Katholiek regionaal n ieuw sblad voor Val-

blijven flink Katholiek. Onze vaandrager is Pius IX o f

kensw aard en om geving.

zijn w ettige opvolger”.

* noten

♦noten

(1) Begindatum afgeleid u it de jaargan gn u m m erin g.

(1) In het voorlaatste num m er v a n 27 dec. 1879 w ord t

(2) De titel is voor het laatst verm eld in S y tho ffs adres­

gezegd: “dat de uitbreiding onzer zaken op v ersch il­

boek voor den Nederlandschen boekhandel van 1908.

lend gebied, m aar bijzonder, de groote en aanhoudende

(3) In 2(1902/03), nr. 122(2 dec. 1903) w ord t de oprichting

w erkzaam heden aan de u itgave van een Courant van 2

219

202. het N ieuw sblad van het Zuiden

nom m ers per w e e k verbonden, ons verplichten de uit-

ne gem eente en naaste om gevin g”.

g a a fv a n h et Nieuwsblad van Roermond te staken, w ijl

♦noten

onze veelvu ld ige w erkzaam heden ons in den vervolge

(1) Verm oedelijk verschenen tot en m et december 1925.

niet veroorloven aan ons blad al die aandacht te schen­

De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van 1925

ken w aarop onze hoog vereerde lezers b illijk aan­

van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boek­

spraak kunnen en m ogen m aken” .

handel. (2) In het num m er v a n 30 dec. 1922 w ord t gezegd, dat het blad voortaan alleen op zaterdag z a l gaan v ersch ij­

201

nen.

N ie u w sb la d v o o r IJm uiden 1919-^925] ♦jaren 1(1919/20), nr. 1(10 mei) - {6(1925), nr. 499(31 dec.)}1

202

♦ondertitel R.K. orgaan voor IJmuiden, V elsen, Velser-

h e t1 N ie u w sb la d v a n h e t Z u id e n 191741980}

oord, W ijkeroog, Driehuis, Santpoort, Jan Gijzenvaart

♦jaren 1(1917/18), nr. 1(6 aug.) - 25(1941), nr. 8509(30

~ 1(1919/20) - {4(1922/23), nr. 376(30 dec. 1922)} -

R.K. orgaan vo or de gem eente V elsen

{5 (1923/25 ),

sept.)2 - 1ejrg. n a de bevrijding(1944/45), nr. 1(2 nov.)3-

nr. 429(11 jan.)} - {6(1925)}

{64(1980/81), nr. 125(31 dec.)

♦uitgever NV Drukkerij de Kennem er

♦ondertitel Dagblad m et ochtend- en avondeditie4 ~

♦plaats Beverw ijk

1(1917/18) - 3(1919/20), nr. 1073(13 sept.)

- Tot en m et {dec. 1922} w o rd t IJmuiden verm eld als

- Grootste dagblad van Noord-Brabant5

plaats v an u itgave voor redactie en adm inistratie

nr. 1074(15 sept.) - 12(1928), nr. 3806(29 sept.)

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

- Dagblad voor Tilburg e.o. ~ 1(1944/45), nr. 41(19 dec.)

dag)

- 8(1951/52), nr. 2135(29 dec.)

1(1919/20) - [4(1922/23), nr. 376(30 dec. 1922)]2

w ekelijks (zaterdag) ~ [4(1922/23), b egin jan . 1923]2{6(1925)} ♦

3(1919/20),

- Dagblad voor Tilburg en Centraal Brabant ~ 8(1951/52), nr. 2136(31 dec.) - 11(1954/55), nr. 6095(4 febr.)

form aat E

♦omvang V ~ 1(1919/20)-3(1921/22); IV

- Katholiek dagblad voor Brabant 4(1922/23); [V]

11(1954/55), nr.

6096(5 febr.) - 17(1960/61), nr. 4876(31 dec.)

~ 5(1923/25); [II] ~ 6(1925) ♦redactie Niet in het blad verm eld.

- Dagblad voor Noord-Brabant6 ~ 17(1960/61), nr.

♦bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon medio

♦uitgever NV Drukkerij Het N ieuw sblad7,8

m ei. De 5 eja argan g liep van verm oedelijk m ei 1923 tot

- In 1967 verloor h et Nieuwsblad haar zelfstandigh eid

en m et nr. 475(26 ju n i 1925). De afleveringsnum m ering

en gin g op in de V erenigde Nederlandse U itgeversbe­

sprong tijdens de 5e jaa rg a n g terug v a n nr. 457 naar

drijven (VNU). Technisch, com m ercieel en redactioneel

4877(2jan. 1961) - {64(1980/81), nr. 125(31 dec.)}

nr. 428.

gin g het blad sam enw erken m et de overige bladen van

-

Kopblad van de Kennemer.

de Brabant-Pers.9

-

In 1922 verscheen als zon dagsbijlage Zondagslec-

♦plaats Tilburg

tuur.

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)10

♦autopsie tot en m et 6(1925), nr. 499(31 dec.), m .u.v. 1923

♦formaat D ~ 1(1917/18) - 3(1919/20), nr. 1073(13 sept.); E

-

" 3(1919/20), nr. 1074(15 sept.) - 25(1941); w isselen d fo r­

Kennem er Kaartenuitgeverij, Beverw ijk

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor IJmuiden en

m aat ~ 1944, 28 okt. - {1(1945/ 46), nr. 295(27 okt.)}; E ~

om liggende dorpen. In het openingsartikel ‘ De H eraut’

{2(1946/47), nr. 348(3 jan.)} - {64(1980/81)}

in het eerste nu m m er w o rd t het n ieuw sblad als v o lgt

♦omvang VI

voorgesteld: “De goede h eraut is in u w m idden v er­

♦redactie [1917-1919 H. Gianotten, dir.]8

schenen. Het N ieuw sblad voor IJmuiden bekijkt en ziet

[1917-1919 Louis M. W eterings, hoofdred.]11

alle dingen in het vijandelijke en het eigen kam p m et

[1917-? Jan de Louw, red.]11

goede Room sche oogen”. In het nu m m er van 28 m aart

[1917-? Jac. v. d. Marck, red.]11

1924 presenteerde zich een nieuwe, niet m et nam e

[1919]11-1948 W.H. Oltheten, hoofdred,-dir.

genoem de redactie m et de volgende beginselverkla­

{1941} H.A. v an Rijthoven

ring: “Onze bedoeling is eenvoudig: aan onze Room­

{1941^1946} R.C.M. Em ig (verm eld tot en m et 22jan .

sche b evolking geven een katholieke beoordeling van

1946 )

hetgeen op politiek, sociaal en godsdienstig gebied in onze gem eente geschiedt, o fv a n b elan g is; h et goede

1945 -{1946 } Ger. Derkx, red. (verm eld tot en m et 22jan. 1946 )

n aar onze beginselen te helpen bevorderen. W at van

1948-1977 J.W.W. Oltheten (tot en m et 1969 hoofdred.-

m eer algem een b elan g is vin d e hier stellig een plaats;

dir.; 1969-1972 en 1974-1977 dir.)

doch m eer speciaal zal h et oog gericht zijn op onze eige­

1969-1971 drs. L.A. v an V lijm en, hoofdred.

202. het N ieuw sblad v a n het Zuiden

220

197141980} A. de M ug, hoofdred.

‘Kranten in T ilburg’, in: de Lindeboom, 3/4(1979/80), p.

1972-1974 en 1977-^980} drs. J.A.M. van Tienen, dir.

182-184

1977-U980} J. Scholten, dir.

♦autopsie Volledig, m .u.v. 1918, jan.-febr.; 1919, maart-

♦speciale nummers 61(1977/78), nr. 1(6 aug.): feestn u m ­

april; 1935, okt.-dec.; 1940, jan.-juni; 1945, 28 okt. - 1946,

m er b.g.v. h et zestigjarig bestaan van de krant, 62 p.

2jan.

Hierin: A.M . Lauret, ‘In liefde bloeijende? V erkenning

- NPM ~ 1919/20, nrs. 1073 en 1074

in de Tilburgse persw ereld’ op p. 53, 55, 57 en 59.

-

♦bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g begon tot aan de

♦typering H et Nieuwsblad van het Zuiden w a s het

Tw eede W ereldoorlog in de eerste w e e k v a n augustus,

derde katholiek dagblad dat in 1917 in T ilburg gin g v er­

GA T ilburg ~ alle overige afleveringen

m .u.v. de vierd ejaargan g, die pas op 2jan. 1920 startte.

schijnen. Het blad w erd al snel aangeduid als de ‘fabri-

Na 1945 w erd opnieuw aangevangen m et ja a rg a n g 1 en

kantenkrant’. Reeds in 1913 w a s de NV Drukkerij het

deze n u m m erin g w e rd doorgezet tot en m et

N ieuw sblad opgericht, m aar het eerste nu m m er v a n de

17(1960/61), nr. 4880(5 jan.), w aa rn a de jaargan gn u m -

krant verscheen pas op 6 aug. 1917. Het doel v a n de

m erin g van voor de Tw eede W ereldoorlog w e e r w erd

krant w erd hierin als v o lgt geform uleerd: “ De voorlich­

opgenomen: 45(1961), nr. 5(6 jan.). De n ieu w eja arg an g

tin g v an h et v o lk in het Room sche Zuiden naar katho­

begon tot en m et 17(1960/61) m eestal in de m aand

lieken geest, door m iddel van een orgaan, dat in zijn

november; v a n a f 46(1962) tot en m et 49(1965/66) op 1

soort als nieuw sblad aan alle eischen v a n h et moderne

jan uari; v a n a f 50(1966/67) m edio augustus.

dagblad voldoet” . Na v ijf m aanden te zijn verschenen

- V a n a f 1922 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

sch reef de krant op 31 dec. 1917: “(...) en ieder u u r bijna

- V a n a f 13 m aart 1918 w ord t in de titelkop v an de krant

van ons bestaan bleek ons opnieuw hoe noodig in het

verm eld: “ M et gratis geïllustreerd Zondagsblad”. Na

Room sche Zuiden een Katholieke volkspers is, die zich

enige tijd vervalt h et w oord “ gratis”. In het NPM is ech­

u itw erkt boven klein-plaatselijke belangen, breeder

ter al a an w ezig het Geïllustreerd bijblad voor het

inzichten opent, w ak k er m aakt vóór den zeker kom en­

Nieuwsblad van het Zuiden, gedateerd op 24 febr. 1918.

den, harden levensstrijd en tracht in te halen, w aarin

Het betreft een uitgave v a n NV Neerlandia, een beknop­

w ij op persgebied bij de niet-katholieken, ten achter

te u itgave van het Geïllustreerd zondagsblad - Neder­

staan” . In het num m er v a n 5 febr. 1955 bij de ingebruik­

landsche illustratie. In de leggers v an de krant in het

nam e v an een nieuw e rotatiepers w erd het standpunt

Gem eentearchief T ilburg is het geïllustreerd bijblad

van de krant als v o lg t geform uleerd: “Het Nieuwsblad

niet meegebonden. In de titelkop b lijft tot en m et 14

van het Zuiden w il de w aarh eid dienen en onze redactie

aug. 1941 sprake v a n de u itgave v an een zondagsblad.

w il hetgeen zich in de w ereld afspeelt zien in het licht

- In het num m er v a n 25 sept. 1922 w ord t aangekon-

van haar geloof en w ijsbegeerte. Het is daarom dat ons

digd, dat de abonnees voortaan iedere w o en sd ag een

blad geredigeerd w ord t in overeenstem m ing met: a) de

rom anbijlage zullen ontvangen, in boekform aat van 16

geloofs- en zedenleer der Katholieke Kerk; b) de direc­

pagin a’s groot: “W ie deze bew aart v o rm t zich op den

tieven neergelegd in de Pauselijke encyclieken; c) de

duur een eigen bibliotheek”. Deze Romanbijlage v.h.

Herderlijke brieven van het Nederlands Episcopaat” .

Nieuwsblad v.h. Zuiden kende een doorlopende pagine­

♦noten

ring. De b ijlage is slechts zeer incidenteel m eegebon­

(1) ’Het’ w erd pas toegevoegd m.i.v. 3(1919/20), nr.

den in de leggers v a n de krant in het Gem eentearchief

1074(15 sept.).

Tilburg. De bijlage bestond zeker nog in jan . 1938.

(2) In het nu m m er van 30 sept. 1941 w ord t in ‘ Gedwon­

- V a n a f 25 sept. 1922 verscheen ’s m aandags h et Sport­

gen scheiding’ m eegedeeld, dat w egen s de reorganisa­

blad behoorende bij het Dagblad Nieuwsblad van het

tie van de Nederlandse pers het Nieuwsblad geen papier

Zuiden, dat niet alleen verslagen van w edstrijden en

m eer krijgt toegew ezen en derhalve niet m eer z a l kun ­

dergelijke zo u gaan bevatten, m aar, zo w e rd in de krant

nen verschijnen.

aangekondigd, ook “een reeks artikelen over versch il­

(3) Op 28, 30 en 31 okt. 1944 verscheen Mededeelingen-

lende sporten (...) en w ij zu llen niet aarzelen m isstan ­

blad voor Tilburg, gedrukt bij H. Gianotten en geredi­

den aan te w ijz e n en overdrijving te hekelen, indien dit

geerd door R.C.M. Emig. In h et derde nu m m er w erd

noodig is. M isschien z a l het d ikw ijls noodig zijn ”.

geschreven: “Het [Mededeelingen-] Blad verscheen op

- V a n a f [1 okt. 1926] verscheen er w ekelijks een bijlage

in itiatief van de m annen, die in het kader van de orga­

Voor onze kinderen.

nisatie van de Binnenlandsche Strijdkrachten de m aat­

♦relaties H et Nieuwsblad van het Zuiden is m in o f m eer

regelen hebben voorbereid en uitgevoerd, noodig bij de

als voortzettin g te b eschouw en v a n de Kleine koerier

bevrijdin g van de stad en de overnam e v a n het bestuur

(zie de afzonderlijke beschrijving).

door de w ettige regerin g en had tot taak het contact te

- Hierin opgenom en de Nieuwe Tilburgse courant

vorm en tusschen b evolking en stadsbestuur, tot het

(1951-1964 )

oogenblik dat h et particulier in itiatief hierin zou kun ­

♦literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. v a n Puijenbroek,

nen voorzien. Dit oogenblik is thans aangebroken”.

221

203. N ieuw sbladservice

A an het Nieuwsblad van het Zuiden w a s door het M ili­

schoppelijke m andem enten over het neutrale dagblad,

tair Gezag toegestaan w e e r te verschijnen. V a n a f 21

dat slechts slapheid en beginselloosheid aankw eekt

april 1945 m oest de krant w egen s een tekort aan papier

onder ons Room sche volk, over de liberale pers, die in

in beperkte oplage verschijnen. De abonnees w erden

onze kringen tw ijfelzu ch t en ongodsdienstigheid bin ­

verzoch t gezam enlijk te lezen: “W ij hebben onze bezor­

nendraagt, over de socialistische bladen vooral, die het

gers opdracht gegeven de couranten zoo goed m ogelijk

gezag in onze gelederen onderm ijnen en den gevaar-

te verdeelen, opdat ze zoo verspreid w orden, dat zij, die

lijksten kiem van onzen tijd, den klassehaat in de har­

geen courant ontvangen die bij hun b u urm an links o f

ten der onzen doen ontluiken en daardoor de aangebo­

rechts ter lezin g kunnen bekom en” .

ren en zo rgv u ld ig gekw eekte hoogste deugd v an onzen

(4) V a n a f 1(1917/18), nr. 333(13 maart) vervalt “Dagblad”

godsdienst, de Christelijke liefde tot elkander, dage­

en w ord t toegevoegd: “en gratis geïllustreerd zon dags­

lijks pogen te verdrukken” .

blad” .

(11) V gl. ‘Tilburgse pers is b ijn a honderd ja a r oud’, in:

(5) W aaraan toegevoegd: “m et gratis geïllustreerd zo n ­

het Nieuwsblad van het Zuiden, 10 april 1964, p. 13.

dagsblad”; “ gratis” vervalt v a n a f 4(1920/21), nr. 1163(2 ja n . 1920). (6) W aaraan toegevoegd v a n a f 48(1964/65), nr. 93(20

203

april) tot en m et 54(1970/71), nr. 114(16 dec.): “w aarin

N ie u w sb la d se rvice / K a th o lie k N e d erlan d s P ersb u ­

opgenom en de Nieuwe Tilburgsche courant”.

re a u [1952]-1967

(7) Op 27 oktober 1913 w erd door R.J.A. Diepen, H.M.J.

♦ jaren [1952, jan .]1- 1967, ongen.(24 febr.)

Blom jous en mr. G.E. Passtoors de NV Drukkerij het

♦uitgever Katholiek Nederlands Persbureau, KNP

N ieuw sblad opgericht, w elk e zich ten doel stelde: “het

♦plaats ’s-Gravenhage

exploiteeren v an eene drukkerij, het u itgeven v a n cou­

♦frequentie w ekelijks

ranten m et inbegrip v an het u itgeven v a n en handel­

♦formaat C

drijven in boekw erken en al hetgeen daarm ede ver­

♦omvang V I ~ {2(1953)^1957; V ~ 1958-^963}, {1965}-

band houdt” (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Ven­

1966; I

nootschappen. B ijvoegsel v a n de Nederlandsche staats­

♦redactie [1952]-1953 H.B.A.M. Kem na, hoofdred.

courant, 1913, nr. 267(14 nov.), NV-nr. 1516).

1953-1967 J.H. Hetzler, hoofdred.

(8) In ru il voor h et inbrengen van zijn drukkerij w erd

♦bijzonderheden D ejaargang- en afleveringsnum m e-

1967

H. Gianotten directeur v a n het vennootschap. In 1919

rin g w ord t gebruikt tot en m et 3(1954), nr. 23(8 juni).

w e rd hij vo lgen s zijn zeggen ontslagen, om dat de

- Gestencild.

krant com m ercieel w e lisw a ar w e l een succes w as,

- N aast deze w eekeditie verscheen er de dagelijkse

m aar de m ede-aandeelhouders in h u n politieke stre­

editie o.d.t. Dagelijks bulletin /Katholiek Nederlands

v in g en w aren m islukt. Gianotten w a s zijn b e d rijf

Persbureau (zie de afzonderlijke beschrijving).

kwijt: “Daar stond ik. M ijn m ooie zaa k van 1917 w eg.

♦autopsie V olledig, m .u.v. 1952 en 1964

M ijn persen, lettervoorraad en andere m aterialen v e r­

- KDC

disconteerd in 41 aandelen v an het Nieuwsblad'. Kort

♦typering W eekuitgave van het K atholiek Nederlands

daarop begon Gianotten een nieu w e drukkerij in Rijen

Persbureau m et berichten voor w eek- en advertentie­

(vgl. Ons blad, ongedateerd [1925]. Eenm alige uitgave

bladen. In het laatste nu m m er w ord t gezegd, dat de

v a n H. Gianotten, bew aard in NPM, m ap ‘N ieuw sblad

Nieuwsbladservice getracht h eeft “v an u it een katholie­

v a n h et Zuiden’).

ke v isie kom m entaar te leveren op het gebeuren, zoals

(9) V gl. ‘ Brabant-Pers neem t N ieuw sblad v a n het Z u i­

een lezer van een w eekblad dat w en st” . De hoofdredac­

den over’, in de Journalist, 18(1967), nr. 13(27 juli), p. 285­

teur Hetzler sprak in een lezin g over h et KNP in 1954:

286. Hier w ord t verhaald, hoe h et Brabants dagblad

“N aast de dagdienst stelt het KNP een w eekdienst

reeds gedurende enige tijd pogingen ondernam om in

sam en voor de Katholieke w eekbladen. M en heeft geen

T ilburg op de m arkt te komen.

idee hoe allerlei kleine neutrale persbureaux proberen

(10) Tot en m et 3(1919/20), nr. 1073(13 sept.) m et och­

geld te verdienen aan deze bladen, m et voorbijgaan van

tend- en avondeditie. In het nu m m er v a n 7 aug. 1917

alle beginselen. De w eekbladen zijn v a a k niet in staat

w e rd gezegd, dat de krant een katholiek nieuw sblad

voldoende onderscheid te m aken. Te hun n er behoefte

w il zijn: “ons w e rk is, tw eem aal daags te geven een

stelt het KNP een w eekd ien st sam en, die een geva­

courant in den m eest m odernen z in v an het w oord (...).

rieerd karakter heeft m et een hoofdartikel, Zondagsar-

Daardoor hopen w ij een reeds veel te la n g bestaande

tikel en reportages” (Archief Katholiek Nederlands Pers­

leem te voor ’t grootste deel v a n Katholiek Nederland

bureau (KDC), nr. 641).

aan te vullen, daardoor hopen w ij te bereiken dat nu

♦noot

voortaan verstom m en de gerechte klachten op onze

(1) De begindatum is afgeleid u it dejaargan gn um m e-

m eetings en Katholiekendagen, op de kansels en in Bis­

ring.

222

2o4. de Noord-Brabander

ciale politiezaken resorteerden. In ju n i 1839 k w am m et

204

het opheffen van de status-quo periode ook een einde

de N oord-B rabander11829-1895

aan de censuur (vgl. H offm an, p. 163-179 en de Noord-

•jaren 1829, 10 m aart: ‘Prospectus v a n een u it te geven

Brabander, 18 ju n i 1839).

dagblad onder den titel van Noord-Brabander’

- In ju n i 1836 w e rd de u itgave van de krant geschorst

- 1829, nr. 1(2 april) - 67(1895), nr. 48(27 febr.)

op bevel v a n de m ilitaire autoriteiten. Het laatst aan w e­

• ondertitel Staat- en letterkundig dagblad

z ig e nu m m er is dat v a n 18 ju n i. Op 11 ju li kw am de

13(1841) -

krant opnieuw uit, gedrukt te Den Haag en de afleve-

50(1878) • uitgever Gebr. Langenhuysen2~ 1829 - 1836, nr. 73(18

rin gsn u m m erin g startte d atja ar voor de tweede m aal

juni) - A.P. van Langenhuysen ~ 1836, nr. 1(11 juli) - 1837,

bij n u m m er 1. In de aflevering v an 11 ju li w e rd de abon­

nr. 66(3 juni)

orde (...), door den heer Generaal Majoor, Opperbevel­

- D.A.A. de Rooij ~ 1837, nr. 67(6 juni) - 21(1849), nr.

hebber der v estin g ’s-Hertogenbosch gedaan, hetzelve

nees bericht, dat: “tengevolge der sch orsin g tot nader

55(12 mei)

[= de Noord-Brabander] z a l w orden gedrukt en verzon ­

- W ed.e D.A.A. de Rooij ~ 21(1849), nr. 56(15 mei) -

den te ’s-Gravenhage, tot tijd en w ijle, dat de schorsing

{5 1(1879 )} - J.H. Poell-de Rooij

z a l zijn opgeheven (...). V erm its er in geheel Oud-Nederland slechts één dagblad bestaat, w aa rin de berigten

{56(1884)} - 67(1895)

• plaats ’s-Hertogenbosch ~ 1829, nr. 1(2 april) - 1836,

nopens den R.K. Godsdienst onpartijdig en m et m eer

nr. 73(18 juni)

b elan gstellin g w orden m eegedeeld, is het van het

- ’s-Gravenhage ~ 1836, nr. 1(11 ju li) - 1837, nr. 66(3

hoogste belang, dat hetzelve b lijve voortduren. De Noord-Brabander z a l dan ook in denzelfden geest van

juni) - ’s-Hertogenbosch

1837, nr. 67(6 juni) - 67(1895)

w aarheid, gem atigd en ze lfs in het w ezen lijk b elan g

•frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

v an Gouvernem ent en alle bestaande autoriteiten

zaterdag)3 ~ 1829 - 41(1869), nr. 63(1 juni)

voortgaan, en op denzelfden voet en voorw aarden als

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 41(1869), nr. 64(2

de Noord-Brabander vroeger w erd gedrukt en uitgege­

jun i) - 67(1895)

ven. V a n a f 6ju n i 1837 kon de krant w e e r te Den Bosch

•form aat C ~ 1829-42(1870); D

43(1871)^0(1878); E

51(1879 )-65 (1895 ) • omvang V ~ 1829; V I ~ 1830 - 64(1894); II

w orden gedrukt. * relaties Sam engegaan m et Noordbrabantsch dagblad

65 (1895 )

en voortgezet als de Noordbrabanter - Noordbra-

• redactie [1829-^840} Hein de W ijs]4

bantsch dagblad

[1829-? mr. Jacobus Gerris, red.]5

* literatuur J.H.J.M. W itlox, De Katholieke Staatspartij

[1840-1841 Jan W ap, hoofdred.]6

in haar oorsprong en ontwikkeling geschetst, dl. 1: De

[1841-1845 Judocus Smits, hoofdred.]7

Noord-Nederlandsche katholieken in de politiek onder

[1845 P.F. van Cooth, hoofdred.]8

Koning Willem I (’s-Hertogenbosch 1919), p. 201-203; dl.

[1845 E.F.J. van der Gheijn, hoofdred.]8

2: De Nederlandsche katholieken in de politiek onder

[1845-1850 J. v a n der Linde, hoofdred.]9

Koning Willem II (’s-Hertogenbosch 1927), p. 89-90,

[1853-^863} Joannes Vrancken, hoofdred.]9

noot 1

[1867-? Johan Hubert Poell, red. en drukker]10

- E.R.M. Hoffm an, Noord-Brabant en de opstand van

[?-1895 jh r. Jos de la Court]11

1830, Tilburg 1974, m et nam e p. 9-20, 163-179, 222-225

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g begon m et

-

de 13ejaargang op 2jan u a ri 1841. De 29ejaargang is

in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 171-193. Eerder

van nr. 103(1 sept.) tot en m et nr. 138(21 nov.) abusieve­

verschenen in verkorte vorm in Brabants dagblad,

P. Hollenberg, ‘ ’s-Hertogenbosch als perscentrum ’,

lijk als de 26ejaargang geteld.

201(1971/72), nr. 74(25 sept. 1971)

- Op 1 novem ber 1830 w e rd de Noord-Brabander

- J.W.M. Peijnenburg, ‘Judocus Smits en de Noord-

w egen s zijn anti-regeringsgezinde h ou din g onder cen­

Brabander 1842-1845’, in: Brabants dagblad,

su u r gesteld. Het laatste ongecensureerde num m er,

201(1971/72), nr. 74(25 sept. 1971), p. [31]

w aa rin o.a. het volledige ontw erp v an de Belgische

- Jos. F.A. W assin k, ‘De eerste tw ee decennia van de

grondw et w erd afgedrukt, dateerde v an 2 november.

Noord-Brabander’, in: Brabants heem, 39(1987), p. 110-121

Daarop v o lg t de aflevering, gedateerd: 4, 6, 9 en 11

* autopsie Volledig, m .u.v. 1880-1883; 1886, jan.-juni;

novem ber. V oortaan ontbraken redactiecom mentaren.

1887

In de collectie v a n het Provinciaal Genootschap van

-

Noord-Brabant bevindt zich voor de periode novem ber

1891

1830 tot en m et jan u a ri 1832 een aantal ongecensureer­

- KB ~ 1860-1862; 1874-1877; 1884; 1892-1895

de exem plaren, w aarop de censuurcorrecties zijn aan­

- UBM, oude collectie ~ 1871-1873, 1878-1879

gebracht door de am btenaar J. M enu, onder w ie provin­

-

PGNB ~ 1829-1859; 1863-1870; 1886, juli-dec; 1888­

GA ’s-Hertogenbosch ~ 1885

223

205. Noordbrabanter koerier

♦typering Het oudste katholieke dagblad in Nederland,

regerin g bereid de leiding v a n de Noord-Brabander in

dat tijdens de Belgische opstand w egen s zijn anti-rege-

handen te nem en om het blad in een regeringsgezinde

rin gsgezin d e houding onder cen suur w erd gesteld. In

koers te brengen. V gl. L.J. Rogier en N. de Rooy, In vrij­

1840 w e rd Jan W ap hoofdredacteur en n a een korte

heid herboren. Katholiek Nederland 1853-1953 (’s-Gra-

periode w aa rin hij onom w onden u itin g g a f aan u ltra­

ven h age 1953), p. 50-51.

m ontaanse opvattingen, zw aaide hij in het najaar van

(7) V gl. Peijnenburg. Na h etvertrek bij de Noord-Bra-

1840 om en m aakte de krant tot een gedw ee regerings-

banderbegon Sm its m et de u itgave v an de Tijd. V olgens

orgaan. Bij een terugblik op de eerste v ijftig ja a r van

Peijnenburg w a s het de bedoeling, dat advokaat W ille­

zijn bestaan noem t de krant zich “het orgaan van het

bois m ederedacteur van Smits zou w orden, m et nam e

katholieke Noordbrabant” . De krant w il dienstbaar b lij­

voor de politieke artikelen, m aar hij betw ijfelt o f dit in

v en “aan de verded igin g v a n de beginselen v a n de over-

feite is gebeurd.

groote m eerderheid onder Noordbrabant’s bevolking,

(8) V gl. W assink.

dat zoo door en door gehecht is aan het gelo of en de

(9) V gl. W itlox, dl. 2 p. 89-90. Op 2ju li 1853 w ord t in de

zeden der voorvaderen”.

krant m eegedeeld, dat de redactie in handen van een

♦noten

nieu w e - niet m et nam e genoem de - redacteur zal

(1) V an 21(1849), nr. 25(1 maart) tot en m et 24(1852), nr.

komen. De uitgeefster schrijft, dat zij “m et steeds toe­

73(22juni) is de titel de Noord-Brabanter en v a n a f

nem ende bekom m ering z a g (...), hoezeer het Dagblad

24(1852), nr. 74(24juni): de Noordbrabanter.

de Noordbrabanter v a n zijn e vroegere eerebaan a fw ij­

(2) De Gebroeders A.P. en C.L. van Langenhuysen, zich

kende, eene rig tin g aannam , die elken opregten in w o­

noem ende Gebroeders Langenhuysen, w aren in 1821

ner onzer Provincie en ieder’ w aren Katholiek in het

n aar Den H aag verhuisd. Zij behielden in Den Bosch

vaderland m inder bevallig m oest toeschijnen. (...) Hier­

een filiaal. In 1826 begon C.L. v a n Langenhuysen een

om dan heb ik h et mij ten pligte geacht de redactie van

boekhandel, later uitgebreid m et een uitgeverij, in

dit Dagblad, binnen w e in ige dagen over te geven in

Am sterdam . A.P. van Langenhuysen behield de leiding

handen v a n eenen persoon, die o n a h a n k e lijk va n

in Den H aag (vgl. Anton van Duinkerken, Veertigjaar

karakter en m aatschappelijke betrekking, de algemee-

katholieke uitgeverij (Bussum 1951), p. 17).

ne w elva art v a n Nederland, in h et bijzonder het w e l­

(3) De krant w erd v a n a f 36(1864), nr. 1(1jan.) niet m eer

zijn v a n Noordbrabant en vooral dat der Katholieken

‘ geantidateerd’ en verscheen voortaan, tot en m et

beoogt en zonder b elem m ering kan verdedigen” .

38(1866), nr. 92(7 aug.), op m aandag, w o en sd ag en v r ij­

M ogelijk w a s deze redacteur J. Vrancken, die althans

dag. V a n a f 38(1866), nr. 93(9 aug.) verscheen de krant

in 1863, blijkens het nu m m er van 29 sept. v a n datjaar,

echter w eer op dinsdag, donderdag en zaterdag.

de redactie voerde. In 1865 w erd V rancken redacteur

(4) Hein de W ijs w a s in de b eginjaren van de Noord-

van het Weekblad van Tilburg (vgl. Noord-Brabander, 16

Brabander eigenaar v a n de krant en bovendien m oge­

ju n i 1868).

lijk ook de hoofdredacteur (vgl. H offm an, p. 9-13).

(10) V gl. A.A.J. Thelen, Lambert Poell (1872-1937) en de

(5) In het afscheidsartikel v a n de hand van C.C. Prinsen

katholieke sociale beweging. Sociaal-klerikaal span­

in de Noordbrabanter - Noordbrabantsch dagblad,

ningsveld in het Bossche Diocees 1896-1915. Analyse van

81(1910), nr. 6497(30 sept.) w o rd t gezegd, dat de akte tot

een m entaliteit (Tilburg 1990), p. 39.

u itgifte v a n de Noordbrabanter getekend w erd door de

(11) V olgen s M. van M eerdervoort, H et bolwerk van den

Gebr. Langenhuizen (...) ter eene als u itgevers en Mr.

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 52 w a s De la Court

Jacobus Gerris, praktiseerend Advokaat, ter andere

eigenaar van de krant. Door Hollenberg, p. 194 w ord t

zijd e als redacteur. W itlox baseerde zich voor de

hij redacteur van de krant genoemd.

nam en v a n een aantal redacteuren van de Noord-Brabander op correspondenten v an de m inister van ju stitie V an M aanen (Archief V an M aanen, A R A Den Haag).

205

Zo zo u volgen s mr. J. van Blarkom, procureur-generaal

N oord b rab a n ter k o e rie r [1906^1910]

v a n h et Bossche Gerechtshof, mr. Gerris één v an de eer­

♦jaren [1906, m ei]1- [ca.1910]2

ste redacteurs zijn gew eest en onderm eer voor 600 gu l­

♦uitgever Druk.: A. Scholberg-de Reijdt

den per ja a r talrijke stukken u it het Frans hebben v er­

♦plaats Tilburg

taald. Door een volgen s W itlox m inder betrouwbare

♦frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

correspondent van V an M aanen w erd en als m edew er­

zaterdag)

kers de nam en genoem d van Le Sage ten Broek, jh r.

♦formaat E

Leopold van Sasse v a n Y sselt, V an Gils, mr. J.H. Sassen

♦omvang Ingeziene afl.: 4 p.

en de advocaat Beerends als een der “hoofdredacteurs”

♦redactie 190641907]2A nton Pennings, uitg.-red.

(vgl. W itlox, dl. 1, p. 201, nt. 11).

♦autopsie 1(1906), nr. 54(20 sept.)

(6) V olgen s Rogier verklaarde W ap zich tegenover de

- NPM

2o6. de Noordbrabanter - Noordbrabantsch dagblad

224

• typering N ieuw sblad voor T ilburg en om geving.

b estuu r te bepalen” (vgl. Bijvoegsel tot de Nederland­

• noten

sche staatscourant, 1895, nr. is5(i2 juni), NV-nr. 165).

(1) De b egindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

(s) Op 12 aug. l9o4 w e rd opgericht de NV Boek-, cou­

m ering.

rant- en handelsdrukkerij voorheen Henri Berger,

(2) V olgen s M. van M eerdervoort, H et bolwerk van den

w elk e zich ten doel stelde: “de voortzetting v a n de (...)

blinden pionier (H ilversum 1936), p. 78 w erd de Noord­

door (...) Berger uitgeoefende boek-, courant en han ­

brabanter koerier na enkele jaren van bestaan opgehe­

delsdrukkerij, m et alle daaraan verbonden h an delsza­

ven. M ogelijk w erd de u itgave van het blad reeds in

ken, in den ruim sten z in ” (vgl. Akten betreffende

december 1907 beëindigd, toen de redacteur Pennings

Naamloze Vennootschappen. Bijvoegsel tot de Neder­

naar B u ssu m vertrok (vgl. W.J. Pouwelse, F.J.M. van

landsche staatscourant, l9o4, nr. 2o8(6 sept.), NV-nr.

Puijenbroek, ‘Kranten in T ilburg’, in: de Lindeboom,

5ll). (4) Tot en m et 8o(l9o9), nr. 6141(25 en 26 ju li) verscheen

3/4(1979/80), p. 208, nt. 225).

er een gecom bineerd nu m m er voor zon dag en m aan­ dag. Daarna ontvingen de abonnées een aflevering op

206

zaterdag en vervolgens op m aandag.

de N o ord b rab a n ter - N oo rd b rab an tsch d agb lad

(5) V gl. Noordbrabantsch dagblad - het Huisgezin,

1895-1910

7o(l9s8/s9), nr. 12(14 jan.): In m em oriam Henri Thijs-

•jaren 67(1895), nr. 923(1 m aart)1- 81(1910), nr. 6497(30

sen.

sept.)

(6) In het hoofdartikel ‘ De in eensm elting’ in h et eerste

• uitgever Eigenaar: N V het Noordbrabantsch dagblad2 - Uitgever-drukker: J.H. Poell-de Rooij

67 (1895 ) -

nu m m er w ord t gezegd: “ Het Katholiek Noordbrabant h eeft door onze in eensm elting op heden één orgaan

71(1899/1900), nr. 2387(31 dec. 1899/2jan. 1900); Henri

gekregen, dat strijden gaat voor de belangen v an dit

Berger3~ 71(1899/1900), nr. 2388(3 jan.) - 81(1910)

gew est”.

• plaats ’s-Hertogenbosch •frequentie zesm aal per w eek 4 •form aat E

2O7

• omvang VI

N oord b rab an tsch d agb la d 1892-1895

• redactie [1895-1910 Henri Thijssen, hoofdred.]5

•jaren 1892, nr. 1(1jan) - 1895, nr. 942(28 febr.)

• bijzonderheden De 71ejaargan g beslaat tw ee kalen­

• uitgever NV Noordbrabantsch dagblad1

derjaren: 1899 en 1900.

-

• relaties Sam ensm elting v an de Noord-Brabander en

• plaats ’s-Hertogenbosch

Noordbrabantsch dagblad6

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

- Sam engegaan m et het Huisgezin en voortgezet als

•form aat E

Noordbrabantsch dagblad - het Huisgezin.

• omvang V I œ 1892-1894; II œ 1895

• literatuur P. Hollenberg, ‘’s-Hertogenbosch als pers­

• redactie [189S-1895 Henri Thijssen, dir.-hoofdred.]2

Gedrukt bij Lutkie en Cranenburg

centrum ’, in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 196

• relaties Sam engegaan m et de Noord-Brabander en

• autopsie Volledig; 1907 echter m et lacunes

voortgezet als de Noordbrabanter - Noordbrabantsch

- GA ’s-Hertogenbosch

dagblad

• typering Katholiek dagblad voor Den Bosch en om ge­

• literatuur P. Hollenberg, ‘ ’s-Hertogenbosch als pers­

vin g, voortgekom en u it het sam engaan van de Noord-

centrum ’, in: Varia historica Brabantica, 4(l975), p. l9S-

Brabander en h et Noordbrabantsch dagblad. In het laat­

l96

ste num m er sch reef de redactie, dat het blad had

• autopsie V olledig

geleefd in “de geest, die het kenm erk m oet zijn v an een

-

katholiek blad, de geest der zuivere katholieke b egin se­

• typering In h et versch il v a n politieke opvattingen

len, toegepast op godsdienstig, politiek en sociaal

tu ssen enerzijds Schaepm an c.s. en anderzijds de Bahl-

gebied”.

m annianen koos de redacteur v a n de Noordbrabanter

• noten

Jos de la Court duidelijk de zijde van Schaepman. A ls

(1) D ejaargan gn u m m erin g v an de Noordbrabanter

reactie daarop w erd door onder m eer pastoor C.C. Prin­

GA ’s-Hertogenbosch

w erd voortgezet, terw ijl v a n het Noordbrabantsch dag­

sen het Noordbrabantsch dagblad gesticht. H oewel het

blad de n u m m erin g der afleveringen w erd overgeno­

blad anti-Schaepm anniaans w a s georiënteerd, speelde

men, w aarbij echter per v erg issin g begonnen w erd

het desalniettem in een belangrijke rol in de opkom st

door te tellen v a n a f nr. 923 in plaats v an nr. 943.

van de sociale b ew eg in g in Brabant door de artikelen

(2) Op 12juni 1895 w e rd de form u lerin g v an de doelstel­

van pastoor Prinsen en pater V an den Elsen. In het

lin g v a n de tw e eja ar tevoren opgerichte NV g ew ijzigd

inleidend artikel ‘ Den lezer h eil’ in het eerste num m er

in: de u itgave “van een dagblad onder den titel door het

w ord t erop gew ezen, “dat er altijd n og plaats overblijft

225

2o8. Noordbrabantsch dagblad - het H uisgezin

voor een algem een orgaan v a n de katholieken der gan-

editie op 1 april. In 1920 startte de plaatselijke editie

sche provincie, dat de trouw e afspiegelin g is van het

haar n ie u w e ja arg an g voortaan ook op 1 april. Dienten­

politieke leven, zooals het zich vooral in den laatsten

gevolge liep de tien dejaargan g v an de plaatselijke edi­

tijd in dit gew est zoo krachtig , zoo zelfstan d ig en zoo

tie slechts v a n 1 oktober 1919 tot 1 april 1920. Op 4 dec.

b e slist heeft geuit” . Het Noordbrabantsch dagblad zal

1930 nam en beide edities dezelfde titel aan en ook de

de katholieke zaa k ‘w a rm ’ verdedigen, “m aar als over­

n u m m erin g liep voortaan gelijk, w aarbij de num m e­

w egen d katholieke provincie vo rm t Noord-Brabant een

rin g van de landelijke editie w e rd voortgezet. De lande­

zelfstan d ig deel v an h et katholieke kam p m et eigenaar­

lijke editie had in 1910 de jaargan gn u m m erin g van de

dige belangen in overeenstem m ing m et zijn bijzonde­

voorloper het Huisgezin gecontinueerd, w aardoor jrg .

re toestanden” . V oor die belangen, zo w ord t gesteld,

1, nr. 1 van de Brabantse editie correspondeerde m et 42e

w il het Noordbrabantsch dagblad strijden.

jrg , nr. 6279 v a n de landelijke editie. V a n a f 63(1932)

• noten

beginnen de nieu w e jaa rga n gen steeds op 1jan u a ri en

(1) Op lo m aart 189s w erd h et Naam looze Vennoot­

bovendien b egin t de n u m m erin g der afleveringen dan

schap h et Noordbrabantsch dagblad opgericht door

steeds per 1jan u ari. V a n a f nr. 7783(20 sept. 1915) tot en

H.M. Thijssen, P.H. V erschuuren, en tw ee leden v a n de

m et nr. 7926(10 m aart 1916) is de 4 7 ejaa rga n g van de

Provinciale Staten van Noord-Brabant, J.F. Boex en

landelijke editie abusievelijk genum m erd als 74e.

F.W.M. M anders. De NV stelde zich ten doel: de voort­

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.8

zettin g v a n de u itgave v an h et Noordbrabantsch dag­

- V a n a f 1 m ei 1921 verscheen voor Oss en om gevin g als

blad (vgl. B ijvoegsel tot de Nederlandsche

kopblad de Stad Oss (zie de afzonderlijke beschrijving).

staatscourant, 189s, nr. 71(24 maart), NV-nr. 82).

- V a n a f 1929 verscheen voor Boxtel en om gevin g als

(2) V gl. Noordbrabantsch dagblad - hetH uisgezin,

kopblad de Boxtelsche courant, ‘W eekblad voor Boxtel

7o(l9s8/s9), nr. l2(l4jan.): In m em oriam Henri Thijs-

en om streken’9. Dit blad w a s een voortzettin g v a n Onze

sen.

kerkklokken, ‘R.K. w eekblad voor Boxtel, Esch, Gemon­ de, Liempde, St. M ichielsgestel, Nijnsel, St. Oedenrode,

2o8

Olland, Schijndel, V ught, W ijbosch enz.’10. - Het w a s m ogelijk zich te abonneren op een geïllus­

N o ord b rab an tsch d agb la d - h e t H u isg e z in 19W-1941

treerd zondagsblad. In de catalogus v a n h et PGNB w as

•jaren i(i9 io/ii), nr. 1(1 okt.) - 72(1941), nr. 256^1 okt.)1

vóór de v erh u izin g n aar de KUB te Tilburg de jaa rg a n g

• uitgever NV M aatschappij Dagblad h et H uisgezin en

1914 opgenom en v an het ‘ Geïllustreerd zondagsblad

NV het Noordbrabantsch dagblad, gefuseerd tot NV

van het H u isgezin ’, m aar in septem ber 1984 w a s deze

Noordbrabantsch dagblad het H u isgezin 2, in 1928 van

band niet aanw ezig. In de titelkop van de krant w ord t

n aam veranderd in NV A lgem eene Uitgevers M aat­

n iet gesproken over een zondagsblad en het is derhalve

schappij v a n bladen en tijd sch rifte n

onbekend w e lk zondagsblad aan de lezers w erd aange­

-

boden.

De krant w e rd tot in 1918 u itgegeven door de Firm a

Lutkie en Cranenburg en gin g toen over naar de NV

- V olgen s de Pius-almanak, 1922 verscheen w ekelijks

C.N. T eu lin gs D rukkerijen4

als gratis bijblad Roomsch leven, ‘Kerkklokje v an ’s-

• plaats ’s-Hertogenbosch

Hertogenbosch’. A ls b ijlage bij de plaatselijke editie

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

verscheen v a n a f {augustus 1919} de Offtciëele kerkelijke

•form aat E

dienstregelingvoor 's-Hertogenbosch. V a n a f 29 oktober

• omvang VI

1932 heet deze b ijlage Bijblad voor de kerkdiensten.

• redactie 19 i o -[i9 s o ]4 H.M. Thijssen, dir.

- Op m aandagochtend verscheen als b ijlage de Maan­

l9lo-[l9S4]4 J.B. V esters, hoofdred.

dagmorgen (zie de afzonderlijke beschrijving).

[1918 kapelaan J.J. Kroon, red.]5

- V a n a f 68(1937), nr. 71(25 maart) tot en m et 72(1941),

[1922-1927 G.H.J.L. Hol, ch e f red.]6

nr. 256(31 okt.) verscheen w ekelijks de b ijlage de Vrouw

[l9So-l94l drs. H.C.M. W ijffels, dir., v a n a f 19S4 tevens

en haar huis.

hoofdred.]7

- V a n a f 69(1938), nr. 3(5 jan.) tot en m et 70(1939), nr.

• bijzonderheden Er verscheen n aast de Brabantse ook

101(29 april) verscheen w ekelijks de bijlage Film en

een landelijke editie, aan van kelijk onder de titel R.K.

radio.

dagblad het Huisgezin; v a n a f 18 m aart 1918 tot en m et 2

- V a n a f 69(1938), nr. 36(12 febr.) tot en m et 72(1941), nr.

dec. l9so als het Huisgezin, ‘ Room sch-katholiek dag­

256(31 okt.) verscheen w ekelijks een b ijlage voor de

blad voor Nederland’. V a n a f 62(l9so/sl), nr. 7652(4

jeugd: Onze eigen krant. De ondertitel v an deze bijlage

dec.) verscheen ook deze landelijke editie onder de titel

w isseld e geregeld: ‘V ersterkt de vriendschapsband’,

Noordbrabantsch dagblad - het Huisgezin.

‘Is leerzaam , leu k en am usant!’, etc..

-

- V a n a f 6 m ei 1939 tot en m et 31 okt. 1941 verscheen op

D ejaargan gn u m m erin g v a n de plaatselijke editie

begon aan van kelijk op 1 oktober, die v a n de landelijke

zaterdag aan van kelijk m et een eigen num m ering: het

2o9. Noordbrabantsche courant

226

Bottende hout, een tweede b ijlage voor dejeu gd , m et

lijk w a s het blad reeds in het najaar v a n 1917 v an eige­

w isselen d e ondertitels, zoals ‘A lles sal regkom ’, ‘W ere

naar veranderd. Dit tijdstip w ord t genoem d door mr.

di, edele Brabant’, etc..

Jos v an Roosmalen, directeur v a n de Provinciale Noord­

- In 1941 verscheen v a n a f 72(1941), nr. 6s(l5 maart)

brabantsche en 's-Hertogenbossche courant. V olgens

w ekelijks de b ijlage Brabant is ons eigen land m et

V an Roosmalen w erd m et de overnam e v an de krant

streekgeoriënteerde bijdragen.

door Teulings Drukkerijen een m ondelinge afspraak

• relaties Sam ensm elting v an het Huisgezin en v an de

niet nagekom en, n am elijk dat de NV Teulings Drukke­

Noordbrabanter - Noordbrabantsch dagblad

rijen nooit tot het u itgeven van een krant zou overgaan

- Sam engegaan m et Provinciale Noordbrabantsche en

(vgl. Hollenberg, p. 208). De Firm a C.N. Teulings w a s in

's-Hertogenbossche courant en voortgezet als Noordbra­

1917 om gezet in de NV C.N. Teulin gs D rukkerijen; in

bantsche courant

1920 w e rd het predicaat ‘Koninklijk’ verleend. V oor de

• literatuur Een kijkje in een B osch'bedrijf Noordbra­

geschiedenis v an het T eu lin gs’ b e d rijf zie: ‘75-jarig

bantsch dagblad het Huisgezin, Z.pl., z.j., 24 p.

bestaan van T eu lin gs’ D rukkerijen’, in: Provinciale

- P. Hollenberg, ‘’s-Hertogenbosch als perscentrum ’,

Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche courant 1919,

in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 2o5-2l5, m et

nr. 182(8 aug.).

nam e noot 9s

(5) V gl. Mededeelingen van de Nederlandsche Katholie­

- Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad. De

ke Journalisten-Vereeniging, 1918, nr. 10(5 jan.), p. 48.

geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 119-122

(6) V gl. Joan Hemels, Deemancipatievan een dagblad.

• autopsie V olledig

De geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 146.

- GA ’s-Hertogenbosch œ editie ’s-Hertogenbosch

(7) V gl. Hollenberg, p. 208.

- KB

(8) In 14(1923/24), nr. 4681(6 maart) w ord t bericht: “W e

landelijke editie

• typering Katholiek dagblad voor ’s-Hertogenbosch en

gaan nu, zooals u it h et blad v an heden blijkt, een

om geving, w aarvan tevens een landelijke editie v e r­

geheel geïllustreerde pagina geven, bevattende de

scheen.

voornaam ste feiten en personen in beeld gebracht” .

• noten

A an vankelijk verscheen deze fotopagina op dinsdag,

(1) In het laatste num m er w ord t in een m ededeling

donderdag en zaterdag, w eld ra echter dagelijks.

‘A a n onze abonné’s ’ bericht, dat de m aatregelen tot

(9) De Boxtelsche courant verscheen w ekelijks op v rij­

persorganisatie “door de bevoegde instanties geno­

dag v a n a f 13(1929), nr. 1(4jan.) tot en m et 30(1941), nr.

m en” tot een fu sie m oeten leiden van de Provinciale

38(26 sept.). Dit w a s verm oedelijk het laatste num m er

Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche courant m et

dat kon verschijnen. D ejaargan gn u m m erin g v er­

het Noordbrabantsch dagblad - het Huisgezin: “ Dien­

sprong tussen 23(1939) en 30(1941). Jaargang 1940 ont­

tengevolge kom en beide couranten heden voor het

breekt in het Gem eentearchief te ’s-Hertogenbosch,

laatst in den aan haar abonné’s vertrouw den vorm

alw aar alle overige jaa rga n gen w e l aan w ezig zijn. V an

uit”.

de Boxtelsche courant is als lokaal w eekblad geen

(2) Op 21 m ei 1921 w e rd de naam v a n de NV M aatschap­

besch rijvin g in de BKNP opgenom en.

pij Dagblad het H uisgezin gew ijzigd in NV Noordbra­

(10) In het Gem eentearchief te ’s-Hertogenbosch zijn

bantsch dagblad het H uisgezin. Het doel van de NV

a an w ezig van Onze kerkklokken: 11(1926/27), nr. 8(7

w erd als v o lg t geform uleerd: “(...) de u itoefening van

jan.) tot en m et 13(1928), nr. 5(28 dec.). In 13(1928), nr.

het drukkers- en uitgeversbedrijf, m et al w a t daarmede

5(28 dec.) w e rd over de toekom st v an het blad gezegd,

in verband staat, in den uitgebreidsten z in genomen,

dat v a n a f 4 jan . 1929 de Sint Jansklokken aan het blad

en het deelnem en in andere vennootschappen m et

zouden w orden toegevoegd: “ De m ening, dat de St.

gelijk o f verw an t doel” (vgl. Akten betreffende Naam-

Jansklokken alleen voor de stad ’s-Hertogenbosch

looze Vennootschappen. Bijvoegsel v a n de Nederland­

bestem d zijn , is geheel onw aar. Integendeel, in iedere

sche staatscourant, 1921, nr. l5o(4 aug.), NV-nr. l9o4).

streek van het bisdom w ord t een extra-blad gevoegd bij

(s) V gl. Akten betreffendeNaamlooze

de Sint Jansklokken, die z e lf zijn berekend voor geheel

Vennootschappen. B ijvoegsel v a n de Nederlandsche

het bisdom . Dit extra-blad z a l voor Boxtel en om streken

staatscourant, 1929, nr. 29(11 febr.), NV-nr. 228. Deze NV

zijn de Boxtelsche courant” .

Algem eene Uitgevers M aatschappij v a n bladen en tijd­ schriften w a s een dochterondernem ing van de NV C.N. Teulings Drukkerijen.

209

(4) In 1918 w erd de krant overgenom en door Teulings

N oord b rab an tsch e co u ra n t 1941-1943

Drukkerijen. In 49(1917/18), nr. 9445(18 m aart 1918)

•jaren 1(1941/42), nr. 1(3 nov.) - 3(1943), nr. 51(31 dec.)

w erd de lezers bericht, dat v a n a f die dag de bureaus

• ondertitel Dagblad voor ’s-Hertogenbosch en de Pro­

van redactie en adm inistratie gevestigd zijn in het

vincie Noordbrabant ~ 1(1941/42), nr. 1(3 nov.) - nr. 48

gebouw van de NV C.N. Teulin gs Drukkerijen. M oge­

(31 dec.)

227

2lo. de Noordbrabantsche post

- A lgem een n ieuw sblad voor ’s-Hertogenbosch en de Provincie Noord-Brabant

1(1941/42), nr. 49(2 jan.) -

genbossche courant, 17 o (i94 i), nr. 256^1 okt.) aangekondigd: “ De reorganisators der N ederlandsche pers heb­

2 (l942 /4 s), nr. sl(7 dec.)

ben ook de beide in ’s-Hertogenbosch verschijnende

• uitgever Noordbrabantsche Courant N V1

dagbladen, h et Noordbrabantsch dagblad het Huisgezin

• plaats ’s-Hertogenbosch

en de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbos-

•form aat E œ 1(1941/42) - 2(19 42 ^ ), nr. si(7 dec.); D œ

sche courant in h u n plannen betrokken; zij bepaalden

2 (l942 /4 S), nr. S2(8 dec.) - s(l 94 s)

dat n a si October genoem de bladen dienden saam te

• omvang V I œ i(i94i/42)-2(i942/4s); III œ S(l9 4 S)

gaan” . In de titelkop van de Noordbrabantsche courant

• redactie 1941-1942 A.A.M . v an Roosmalen, “leiding”

is tot en m et 1(1941/42), nr. 48^1 dec.) verm eld: “Ter v er­

1941-1942 Jos. A.G.M. v a n Roosmalen, “leiding”

van g in g van de Provinciale Noordbrabantsche en 's-

l94l-l942 A. Schotten, “leiding”

Hertogenbossche courant en van het Noordbrabantsch

1941-194S H.C.M. W ijffels, “leiding”, later dir.

dagblad het H uisgezin” .

1941-194S W .A.Th.J.M. Boelaars, hoofdred.

(s) Het ‘Ten geleide’ in het eerste nu m m er (s jan . 1944)

1941-194S L.M.H.E. van Bunge, veran tw . red. voor bin ­

van de Nieuwe Brabantsche courant b egin t aldus: “Nu

nen- en buitenland

als gevolg v a n de van O verheidsw ege verder doorge­

1941-194S N.G.A. de Rooij, veran tw . red. stad en provin­

voerde concentratie in de u itgifte v an dagbladen, dit

cie

dagblad v a n en voor ’s-Hertogenbosch, de Langstraat

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon per 1

en Noord-Oost Brabant in n ieu w en vorm versch ijn t

novem ber.

(...)”. Op de voorpagina van het eerste n u m m er m aakt

• relaties Sam ensm elting v an Provinciale Noordbra­

de directie van de Nieuwe Brabantsche courant expliciet

bantsche en 's-Hertogenbossche courant en van het

bekend “om een einde te m aken aan onjuiste geruch­

Noordbrabantsch dagblad - het H uisgezin2

ten”, dat de Nieuwe Brabantsche courant en de Noord­

- Voortgezet in Nieuwe Brabantsche courants

brabantsche courant NV afzonderlijke ondernem ingen

• literatuur P. Hollenberg, ‘ ’s-Hertogenbosch als pers­

zijn. De Nieuwe Brabantsche courant w a s een u itgave

centrum ’, in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 2ss-

van H. Vervoort, directeur v an h et Dagblad van het Zui­

2 S4

den (vgl. René Vos, N iet voor publicatie. De legale pers

• autopsie V olledig

tijdens de Duitse bezetting (Am sterdam 1988), p. S58-

-

S59). De Nieuwe Brabantsche courant is niet als een

GA ’s-Hertogenbosch

• typering K atholiek dagblad voor Den Bosch en om ge­

katholieke krant te beschouw en en er is derhalve geen

v in g , ontstaan u it het gedw ongen sam engaan v a n de

b esch rijvin g van in de BKNP opgenom en.

Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbossche courant en van het Noordbrabantsch dagblad - het Huisgezin. In het eerste num m er v an s novem ber 1941

21o

w e rd gezegd, dat de redactie zou w orden gevoerd “op

de N oord b rab an tsch e p ost l9o2-[l9o6]

den gro ndslag v a n de godsdienstig-zedelijke overtui­

•jaren l(l9o2), [begin april]1- [l9o6, febr.]2

ging, die in het in overgroote m eerderheid katholieke,

• ondertitel N ieuw s- en advertentieblad

Brabantsche v o lk leeft, ter bevordering v a n het gemee-

• uitgever Firm a P.C. Baijenss

ne w e lz ijn m et een bijzondere aandacht voor de econo­

• plaats W aa lw ijk

m ische en cultureele belangen v a n het gew est Noord-

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

Brabant en de stad ’s-Hertogenbosch en beider bevol­

dag, gedateerd op vrijdag)

k in g”. Langzam erhand w e rd de krant m eer en m eer

•

spreekbuis van de nazi-propaganda.

• omvang Ingeziene afln.: respectievelijk 4 en 6 p.

• noten

• redactie [l9os-l9o4 Th.C. Vianen, uitg.-red.]s

(1) Het doel v a n de NV Noordbrabantsche Courant w erd

• relaties Opgegaan in de Echo van het Zuiden2

form aat E

als v o lg t om schreven: “h et vervaardigen en exploitee-

• autopsie l(l9o2), nr. 51(17 sept.) en 4(l9o5), nr. so9(24

ren v an de Noordbrabantsche Courant en de uitoefe­

maart)

n in g van het drukkers- en uitgeversbedrijf, een en

- NPM

ander m et al w a t daarm ede in verband staat, in den

• typering K atholiek n ieuw sblad voor W aa lw ijk en

m eest uitgebreiden zin genom en, zoom ede h et sam en­

om geving.

w erken m et o f deelnem en in andere ondernem ingen

• noten

m et gelijk o fv e rw a n t doel” (vgl. Bijvoegsel v a n de

(1) De begindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

Nederlandsche staatscourant, 1942, nr. 24(4 febr.), NV-

m ering.

nr. 92).

(2) In de Echo van het Zuiden van 11 febr. l9o6 w e rd m ee­

(2) De sam ensm elting v an de beide kranten w erd als

gedeeld dat het recht van uitgave van de Noordbrabant­

v o lg t in de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Herto-

sche post w a s overgenom en.

211. h et Noorden

228

(3) Gerard Penners, “kruidenier in ru ste”, trok van u it

gaan verschijnen. (vgl. de Journalist, 15(1964), nr. 15(15

Heerlen naar W aa lw ijk en w erd eigenaar v a n “een

aug.), p. 323). Bij de uitgave v a n het proefnum m er w as

boekhandel m et drukkerij, w aa r de Noordbrabantsche

de titel gew ijzigd in het Noorden. In het hoofdartikel

post w erd uitgegeven ” . Th. Vianen, die jo u rn alist w as

‘Een nieu w e k an s’ w erd geschreven, dat het blad een

gew eest bij de Limburger koerier in Heerlen, gin g m et

“eigen conversatie-ruim te”, een ontm oetingspunt w il

hem m ee en w e rd redacteur bij de Noordbrabantsche

zijn voor overleg, berichten en plannen. In het eerste

post. In 1904 gingen beiden terug n aar Heerlen en

nu m m er van 9jan . 1965 w erd gezegd, dat m et de u itga ­

nam en aldaar de Nieuwe Limburger koerier over (vgl.

ve v an het blad “een nieu w e fase is begonnen in de

Limburgsch dagbad,ju b ileu m n u m m er van 8 okt., p. 3).

katholieke publiciteit van Noord-Nederland. (...) W at nu versch ijn t is een nieuw sblad dat eenm aal in de w eek uitkom t, w a t vroeger w e rd uitgegeven [=Ons Noorden]

211

w a s een krant die dagelijks n ieu w s en com m entaren

h e t N oord en 1964-1967

bracht.” M et in gan g v an 2juli 1966 onderging het blad

*jaren 1964, proefnr.(7 nov.)

een k oersw ijzigin g en presenteerde zich in het hoofd­

- 1(1965), nr. 1(9 jan.) - 3(1967), nr. 52(23 dec.)1

artikel ‘Noorderlicht. N ieuw e w e g ’ als “een m iddel ( .)

* ondertitel Katholiek nieuw sblad voor Noord-Neder-

v an concentratie en gezam enlijke bezinning; zij w il het m iddel zijn w aa rin diverse aspecten van de sam enle­

land ~ 1(1965), nr. 1(9 jan.) nr. 34(28 aug.) - Katholiekw eekblad voor Noord-Nederland

1(1965),

v in g doorlicht en belicht kunnen w ord en ” . Het blad w il

nr. 35(4 sept.) - 3(1967)

ontm oetingspunt zijn , “de schuurpaal, als U w ilt. Dat

* uitgever Tot en m et {2(1966), nr. 26(25 juni)} gedrukt

z a l betekenen, dat elke authentieke christelijke u itin g

in de Drukkerij Tw entsche Courant NV te Hengelo

en m ening, v an w elk e kleur en geaardheid die ook is, in

* plaats Red. en Adm . Groningen ~ 1(1965) - 2(1966), nr.

het Noorden m ag doorklinken” .

26(25 juni)

♦noten

- A ssen ~ 2(1966), nr. 27(2juli) - 3(1967)

(1) De Gelderlander berichtte dat het Noorden w a s opge­

•frequentie w ekelijks

heven deels als gevolg van financiële m oeilijkheden,

*form aat C ~ 1(1965), nr. 1(9 jan.) - nr. 34(28 aug.); E ~

deels ten gevolge v an problem en aangaande de inhoud.

1(1965), nr. 35(4 sept.) - 2(1966), nr. 26(25 juni); C ~

De hoofdredacteur, kapelaan Griepink, w a s van

2(1966), nr. 27(2juli) - 3(1967)

m en in g dat een deel v an de lezers kerknieuw s w enste,

* omvang VI

anderen algem een n ieu w s en een derde groep regio­

* redactie 1965 A.J.M. Triesscheijn, hoofdred.

naal en plaatselijk n ieu w s (vgl. de Journalist, 19(1968),

1965-1966 M. de Boer, prov.red. Friesland

nr. 1(15 jan.), p. 8).

1965-1966 A.A. Diepstraten, red.raad

(2) In het laatste nu m m er v an Ons Noorden van 31

1965-1966 J.D. Gerritsen, prov.red. Groningen

m aart 1964 w erd reeds een voortzetting aangekondigd:

1965-1966 K. Goinga, prov.red. N-O-Polder

“een eigen katholiekw eekblad bestem d voor heel ons

1965-1966 N. Grol-Veeger, red.raad

bisdom , m aar ook m et een duidelijke regionale gericht­

1965-1966 A. de Jong, prov.red. Drente

heid”.

1965-1966 T. Kuis, prov.red. Drente

(3) In het eerste nu m m er van het Informatiebulletin

1965-1966 J. Lem stra, prov.red. Groningen

van het bisdom Groningen van 13 jan . 1968 sch rijft b is­

1965-1966 W . Lunter, prov.red. Friesland

schop Nierman: “W ij m isten de dagelijkse berichtge­

1965-1966 J.F. v.d. Oetelaar, prov.red. N-O-Polder

v in g v an ons eigen dagblad [=Ons Noorden], daarna

1965-1966 J. Oude Brunink, eindred.

m eenden w ij dat tenm inste een w ekelijks opinieblad

1965-1967 Sj. Galama, red.raad

[=hetNoorden] ons denken fris m oest houden. W ij zijn

1965-1967 m oderator J.F.A. Griepink red.raad, v a n a f

er n u van overtuigd, dat het inform atieblad de katholie­

1966 hoofdred.

ke Kerk van de noordelijke provincies zal b rengen w a t

1966-1967 G.L.W. Gom mans, eindred.

zij al zo lan g h eeft gezocht. W ij m oesten bezuinigen,

1966-1967 dr. Theo P.M. de Jong, red.raad

m aar toch, m et h et w ein ige zijn w ij w e e r rijk ”. V an het

* relaties Voortzetting v a n Ons Noorden (1913-1964)2

Informatiebulletin van het bisdom Groningen z a l een

- M in o f m eer voortgezet als Informatiebulletin van

b esch rijvin g w orden opgenom en in een v a n de volgen ­

het bisdom Groningen3

de delen van de BKNP.

* autopsie V olledig - Provinciale Bibliotheek van Friesland, Leeuwarden * typering K atholiekw eekblad voor Groningen, Fries­ land, Drenthe en de Noordoostpolder. Op de Katholie­ kendag van 11 a ugu stu s 1964 te Bolsw ard w a s reeds m eegedeeld, dat Ons Noorden w e e r als w eekblad zou

229

213. N oordhollands dagblad

212

213

de N o ord erpost [1936H1941]

N oord h o llan d s d agb la d 1952-^980}

*jaren [1936, 20 ju li]1 - [1941, 1 okt.]2

♦jaren 48(1952/53), nr. 12587(25 sept.) - {76(1980/81), nr.

* ondertitel Noord-Hollandsch dagblad

24300(31 dec.)}

* uitgever NV Drukkerij de Spaarnestad

♦ondertitel Katholiek dagblad voor . 1 ~ 51(1955/57), nr.

-

Onderdeel van ‘V ereenigde Katholieke Pers’

* plaats Bureaus te Den Helder, Schagen en A lkm aar

11453(1 aug. 1955) - nr. 11561(14 dec. 1955) - Dagblad voor . 1 ~ 51(1955/57), nr. 11562(15 dec. 1955)

4 8 (1952/53 ) - 1955 , 18

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

♦uitgever [NV Onze Courant

•form aat E

febr.]2

* omvang VI

- NV Noorderpers ~ 1955, 18 febr. - {76(1980/81)}

* redactie [1936-1940 Fr. Otten, red.]3

- Het blad w e rd gedrukt bij Drukkerij Noordholland,

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g is die van

v a n a f 19 dec. 1953 NV Drukkerij N oordholland.3

h et Noord-Hollandsch dagblad. De n ieu w eja arg an g

- V a n a f 1964 deelnam e in het sam en w erkingsver­

begon op 1 oktober.

band de Pers Unie.4

-

Kopblad van het Noord-Hollandsch dagblad.

- V oor het conflict tu ssen NV de Spaarnestad en het

♦plaats Hoorn - Kantoren te A lkm aar, Den Helder en Schagen. V a n a f

b ed rijfva n Stumpel, zie A rch ief De Tijd (KDC), nr. 291.

1969 ook te H eerhugowaard.

* autopsie 29(1936), nr. 246(25 juli) - 32(1938/39), nr.

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

230(30 juni)

♦formaat E

-

♦omvang VI

Drukkerij Noordholland, Hoorn

* typering Kopblad v an h et Noord-Hollandsch dagblad

♦redactie 1952-1957 E.J.M. Stumpel, dir.

voor Den Helder, Schagen en om liggende dorpen. M et

1952-1958 H.N. Smits, hoofdred.

de uitgave v an de Noorderpost w e rd volgen s de Spaar­

[1952^1980 J.M. Onstenk (aanvankelijk ch e f v a n de

nestad begonnen in het kader v an de nieu w e koers om

W estfriese red., v a n a f 1958 hoofdred.)5

alle edities v an de ‘V ereenigde Katholieke Pers’ te v e r­

1957-1979 H.B.A.A. Stumpel, dir.

beteren. V olgen s het W estfriesch dagblad, uitgave van

1957-1979 M.A.J. Stumpel, dir.

de NV Onze Courant v an Stum pel te Hoorn, w a s het

1962-{1980} J. Toes, hoofdred.

laten versch ijnen v a n de Noorderpost een poging om de

1977-{1980} L.C. Lelieveld, dir.

invloed tegen te gaan van het Westfriesch dagblad, dat

♦speciale nummers 51(1955), nr. 11413(15 juni): ‘Jubi­

d ru k doende w a s m et de voorbereidingen voor de u it­

leum num m er 50 ja a r jo n g ’

gave v a n het Alkmaarsch dagblad en het Schager dag­

♦bijzonderheden De n u m m erin g der jaa rga n gen is

blad. Toen deze tw ee bladen in het voorjaar v an 1937

n ogal chaotisch. De n ie u w e ja arg an g begon aanvanke­

v a n de pers kw am en, ontspon zich een persstrijd in

lijk rond 1 april. De 51ejaargan g b eslaat tw eejaren van

N oordholland tu ssen enerzijds de NV de Spaarnestad

1 april 1955 tot en m et 31 m aart 1957, w aarop onm iddel­

en anderzijds h et b ed rijfva n Stumpel. De bisschop van

lijk de 53ejaargan g volgde. De 57ejaargan g loopt van

Haarlem , m gr. Huibers, drong er bij beide kranten op

april 1961 tot en m et dec. 1962; de 58e b egin tjan . 1963 en

aan deze onverkw ikkelijke ru zie te beëindigen.

v ersp rin gt op 15 m ei 1963 naar de 53ejaargang. De 53e

* noten

jaa rg a n g loopt door tot en m et 30 m aart 1965. De 54e

(1) Blijkens een m em orandum v a n de directie van de

jaa rg a n g loopt v an 1 april 1965 tot en m et 18 april 1967;

NV Drukkerij de Spaarnestad verscheen op 20 ju li 1936

de 56e van 19 april 1967 tot en m etjan . 1971. De 57e

h et eerste nu m m er van de Noorderpost (vgl. A rchief De

b egin t op 25 jan . 1971; v a n a f 22ju li 1972 is er echter w eer

Tijd (KDC), nr. 291).

sprake van de 55ejaargang. Op 2jan. 1973 b egin t de 56e,

(2) V gl. René V os, N ietvoor publicatie. De legale pers

op 2jan . 1974 de 57e, die doorloopt tot 6 m ei 1976. Op 7

tijdens de Duitse bezetting (Am sterdam 1988), p. 309.

m ei 1976 v ersp rin gt d ejaargan gn u m m erin g naar 72.

(3) V gl. Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15

Jaargang 73 b egin t in ju li 1977; jaa rg a n g 74 in m ei 1978;

juni): ‘Jubileum num m er 50 ja a r jo n g ’.

jaa rg a n g 75 in ju n i 1979 en jaa rg a n g 76 op 3 m ei 1980. - Ook de n u m m erin g der afleveringen is onregelm a­ tig. De n u m m erin g v ersp rin gt van nr. 13356(4 april 1955) naar nr. 11357(5 april); v a n nr. 11965(12 april 1957) naar nr. 19966(13 april); van nr. 20444(25 okt. 1961) naar nr. 10445(26 okt.); van nr. 10622(29 m ei 1962) naar nr. 16623(30 mei); van nr. 18738(5 m aart 1974) naar nr. 187139(6 maart); van nr. 187220(14juni 1974) naar nr. 287221(15 juni); v a n nr. 287312(1 okt. 1974) naar

214. Noord-Hollandsch dagblad

230

nr. 287113(2 okt.); van nr. 28801(28 m ei 1976) naar

♦speciale nummers 25(1932), nr. 304(30 sept.): speciaal-

nr. 82802(29 mei); van nr. 82812(11 ju n i 1976) naar

nu m m er ter gelegenheid v a n h et feit dat 25 ja a r gele­

nr. 822813(12 juni); van nr. 823118(23 febr. 1977) naar

den het eerste num m er v a n Ons blad, voorloper van

nr. 23119(24 febr.).

Noord-Hollandsch dagblad verscheen

- V a n a f m ei 1956 tot in h et najaar v an 1957 verscheen

♦bijzonderheden De 14e jaa rg a n g loopt tot en m et nr.

op zaterdag h et b ijvoegsel Tussen 2 weken.

632(21 nov. 1922), w aarop v o lgt 16ejaargang, nr. 272(22

- Tot en m et 15 septem ber 1962 verschenen m in o f

nov.) tot en m et nr. 305(30 dec. 1922). V a n a f 17(1923)

m eer als kopbladen Ons Noorden en het Overijssels dag­

lopen de jaa rga n gen gelijk m et het kalenderjaar, m aar

blad.

n a 26(1932), nr. 218(14 sept.) v o lg t 25ejaargang, nr.

♦relaties Voortzetting v a n Nieuw Noord-Hollandsch

290(15 sept.). Op 1 okt. 1932 b egin t opnieuw de 26ejaar-

dagblad

gan g en v a n a f dat ogenblik start de nieu w e jaa rga n g

♦autopsie V olledig

steeds rond 1 okt..

- A rchiefd ien st W estfriese Gemeenten, Hoorn

- V a n a f 1924 z ijn er foto’s in de krant opgenom en.

♦typering Katholiek dagblad voor Noord-Holland

- Kopblad van de NieuweHaarlemschecourant. V a n a f

♦noten

1 ju li 1929 gedrukt te H aarlem als ‘buiten-editie’ van de

(1) Editieverm elding: ‘voor A lkm aar en o m gevin g’.

Nieuwe Haarlemsche courant m et aparte kop en m et

‘voor het N oorderkwartier’, ‘voor W est-Friesland’ en

speciaal n ieu w s voor A lkm aar en om streken (vgl.

‘voor Den Helder / Schagen’.

Gedenkboek N V de Spaarnestad [1906-1931], p. 38).

(2) Op 18 febr. 1955 w erd de NV Onze Courant om gezet

V a n a f 1932 w erd de krant gedrukt bij de Tijd in A m ster­

in de NV Noorderpers, w elk e zich ten doel stelde: “het

dam en is het als een kopblad te b eschouw en van de

redigeren, doen drukken, u itgeven en exploiteren van

Nieuwe dag.

dag-, nieuw s- en advertentiebladen en het verrichten

- A ls kopbladen verschenen deNoorderpost, de N ieu­

van al hetgeen in verband staat daarm ede in de ru im ­

we Purmerender courant (tot en m etju n i 1929) en de

ste zin des w o ord s” . V astgelegd w erd, dat de dagbladen

Nieuwe provinciale Noord-Hollandsche courant.

zouden w ord en geredigeerd in overeenstem m ing met:

- In de titelkop w ord t verm eld, dat de lezers zich kon­

“1) de geloofs- en zedenleer der Katholieke Kerk, 2) de

den abonneren op een geïllustreerd zondagsblad.

directieven, n eergelegd in de Pauselijke Encyclieken, 3)

O ngetw ijfeld b etrof het hier het Geïllustreerd zondags­

de herderlijke brieven v an h et Nederlandse Episco­

blad / de Spaarnestad en de opvolgers.

paat” (vgl. Akten betreffendeNaamlooze Vennootschap.

- V a n a f sept. 1921 tot in 1926 verscheen als w ekelijkse

B ijvoegsel v a n de Nederlandse Staatscourant, 1955, nr.

b ijlage Voor de huiskamer.

71(13 april), NV-nr. 700).

-

(3) V gl. Akten betreffende Naamlooze

het Gem eentearchief A lkm aar zijn bew aard gebleven.

Vennootschappen. B ijvoegsel v a n de Nederlandse

- Voor de persstrijd m et h et W estfriesch dagblad, zie

staatscourant, 1954, nr. 40(26 febr.), NV-nr. 115.

aldaar bij de bijzonderheden.

De krant verscheen in verschillende edities, w elk e in

(4) V oor de Pers Unie, zie de besch rijvin g v a n het Bin­

♦relaties Sam engegaan m et W estfriesch dagblad en

nenhof, noot 3.

voortgezet als Nieuw Noord-Hollands dagblad

(5) V gl. 75(1979/80), nr. 24046(1 maart).

♦literatuur ‘De groei v a n ons dagblad in A lkm aar’ in: Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15 juni),

214

Jubileumnummer 50 ja a r jo n g

N oord-H ollandsch d ag b la d 1921-^941]

m .u.v. 1926, okt.-dec.; 1928, jan ., okt.-dec.; 1929, jan.-

♦autopsie tot en m et 33(1939/40), nr. 332(31 okt. 1939),

♦ jaren 14(1921/22), nr. 124(1 m aart 1921) - [1941, 16 okt.]1

m aart, juli-sept.; 1934, mei-juni; 1939, jan.-febr

♦ondertitel Ons blad

-

♦uitgever NV Drukkerij de Spaarnestad2

♦typering Katholiek dagblad voor A lkm aar en om ge­

- V a n a f 1 ju li 1929 gedrukt te H aarlem bij de Spaarne­

ving.

stad, v a n a f 1 april 1932 te A m sterd am in ’t Kasteel van

♦noten

Aem stel

(1) V gl. René Vos, N iet voor publicatie. De legale Neder­

Regionaal a rch ief A lkm aar

♦plaats A lkm aar

landse pers tijdens de Duitse bezetting (Am sterdam

- V a n a f 29 dec. 1937 w ord en bureaus verm eld te A lk ­

1988), p. 309.

m aar, Den Helder, Hoorn en Schagen

(2) V a n a f 26(1932), nr. 162(11 juli) tevens verm eld: “Ver-

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

eenigde Katholieke Pers”.

♦formaat E

(3) V gl. de Tijd, 18 febr. 1941, ‘In m em oriam Leo Speet’.

♦omvang VI

(4) V gl. Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15

♦redactie [1921-1929 Leo Speet, hoofdred.]3

juni).

[1929-1940 N. A ndriesm a, red. en adm.]4

231

216. Noord-Nederlandsche courant (2) Roosenboom w ord t in de titelkop verm eld v a n a f 31

215

dec. 1929, m aar in dat num m er staat, dat hij dan al

de N oord-L im burger 1922-1941

jaren leiding geeft aan h et blad.

♦ jaren 1922, proefnrs.(18, 22, 25 en 29 maart) -

1(1922), nr. 1(1 april) - 20(1941), nr. 73(30 sept.)

♦ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor Gennep

216

en om streken

N oord-N ederlandsche cou ran t 1823

♦uitgever NV Jos J. van Lindert’s Electrische Drukkerij

♦jaren 2(1823), nr. 1(4jan) - {nr. 52(27 dec.)}1

en Boekhandel

♦ondertitel Godsdienstig, staat- en zedekundig w eek ­

♦plaats Cuyk

blad

-

♦uitgever Gebroeders Langenhuysen

Bijkantoren: Gennep (vanaf 1928) en Uden (vanaf

1929 )

♦plaats ’s-Gravenhage

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

♦frequentie w ekelijks (zaterdag)2

dag, v a n a f [1938]1 dinsdag en vrijdag)

♦formaat B

♦formaat E

♦omvang V

♦omvang VI

♦redactie [1823 J.G. Le Sage ten Broek]3

♦redactie [1922^-1941 B.Th. Roosenboom, dir.-hoofd-

♦relaties Voortzetting v an Nederlandsche catholijke

red.

courant

♦bijzonderheden V a n a f 1928 zijn er foto’s in de krant

♦literatuur Zie de literatuuropgave in de besch rijvin g

opgenom en.

van de Roomsch catholijke courant

-

Kopblad van de Echo van het land van Cuyk.

- V oor de lezers v a n de Noord-Limburger w a s het

♦autopsie 2(1823), nrs. 1-52 - KB

m ogelijk zich te abonneren op het Geïllustreerd zon­

♦typering Katholiekw eekblad m et nationaal en inter­

dagsblad - Nederlandsche illustratie.

nationaal politiek n ieu w s en m et ‘m en gelw erk’. Opvol­

-

De krant is niet verschen en op 14 m ei 1940.

ger van de Nederlandsche catholijke courant en v a n de

♦relaties Opgegaan in de Echo van het land van Cuyk

eerste katholieke krant, de Roomsch catholijke courant.

♦autopsie V olledig, m .u.v. 2(1923) en 17(1938)^8(1939)

♦noten

-

(1) In het nu m m er van 27 december 1823 w ord t

Streekarchief Land van Cuyk, Grave

♦typering K atholiek n ieuw sblad voor Gennep en om ­

geklaagd over “de w e in ige aanm oediging w elk e w ij

streken. Kopblad v a n de Echo van het land van Cuyk. In

ondervonden hebben. (...) Inzonderheid moeten w ij ons

h et proefnum m er van 18 m aart 1922 w o rd t geschreven,

beklagen over zoodanige Catholijken, w elk e hunne

dat het op den duur praktisch on m ogelijk is gebleken

advertentiën n aar andere Couranten opzenden m et

om in de Echo zo w el de belangen van het land v an Cuyk

voorbijgaan van ons blad”. Om tegem oet te kom en aan

als die van Noord-Limburg op voldoende w ijz e te

het bezw aar, dat geboorte-, trouw- en sterfberichten te

behartigen: “De bespreking v a n de b elangen der streek,

lan g b lijven liggen bij een w ekelijkse u itgave zou de

h et behandelen v a n de gem eentepolitiek, h et steunen

krant voortaan w eer tw eem aal per w e e k gaan versch ij­

en aanm oedigen van de Katholieke sociale en politieke

nen. Er konden geen afleveringen u it 1824 w orden

actie in beide streken, gevoegd bij h et geven van volle­

gevonden en er m oet w orden aangenom en dat het blad

dige berichten over de voornaam ste gebeurtenissen u it

na num m er 52 v a n 27 dec. 1823 niet verder is versch e­

beide gew esten, dat alles kon niet in een en hetzelfde

nen.

blad zoodanig behartigd w orden, als onze tijd dat

(2) In de Nederlandsche catholijke courant, 1(1822), nr.

eischt” . In het eerste nu m m er v a n 1 april w erd over de

97(4 dec.) w a s over de frequentie van de Noord-Neder-

katholiciteit v an het blad gezegd: “W ij z ijn Katholiek,

landsche courant m eegedeeld, dat de courant “provisio­

w ij h uldigen niet alleen de leer onzer M oederkerk in de

neel slechts éénm aal ter w eek, en w e l des Zaturdags

binnenkam er en in den huiselijken kring, m aar w ij

zal u itgegeven w orden, terw ijl echter, bij eene u itge­

w ille n haar goed recht ook verdedigen daarbuiten en

breide deelnem ing en m edew erking, dit Blad in het

schrom en daarvoor geen strijd m et haar felste tegen­

vervolg tw eem aal en w e llig t driem aal ter w e e k z a l w o r­

standers” . De redactie w il het politiek en sociaal veren i­

den uitgegeven ” .

gin gsleven in de plaatsen van Noord-Limburg bevorde­

(3) V gl. noot 3 v a n de besch rijvin g van de Roomsch

ren en aanm oedigen “door algem eene artikelen, door

catholijke courant.

h et gratis opnem en van agenda’s en het geven v an v e r­ slagen der vergaderin gen ” . ♦noten (1) V gl. de b esch rijvin g v an de Echo van het Land van Cuyk.

232

217. de Noord-Ooster

217

218

de N oord-O oster 1945-1953

de O n p artijd ige 183341839]

♦jaren 97(1945), nr. 292(17 dec.)1- [105(1953), nr. 214(12

•jaren [1833, jan .]1 - [1839, nr. 77(30 ju n i)]2

sept.)]2

• uitgever “ Bureau van de Onpartijdige”3

♦ondertitel Dagblad voor N.O.-Brabant en N.-Limburg

nr. 107(29 sept.)

♦uitgever NV M aatschappij De Gelderlander

- A.P. v an Langenhuysen4 ~ 1833, nr. 108(2 okt.) - 1839

1833, [jan.] -

♦plaats Nijm egen

• plaats Rotterdam3 ~ 1833, [jan.] - nr. 107(29 sept.)

- ’Kantoor’: Grave

-

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

•frequentie driem aal per w e e k (zondag, w oen sd ag en

♦formaat [E, m .u.v. w isselen d D- en E-formaat in de

vrijdag)

’s-Gravenhage ~ 1833, nr. 108(2 okt.) - 1839

beginperiode]

•form aat B ~ {1833, nr. 13(22 febr.)} - 1838, nr. 75(29

♦omvang [VI]

ju n i); C

♦redactie Voor redactie en directie v a n de Gelderlander,

• omvang VI

zie aldaar

• redactie [1833-? M. Der Kinderen, red.]5

{1945} C. V erhaak, red.

[1833-? A.A.J. M eylink, m edew erker]6

{1946} H. Kerkhoffs, red.

[1833-? H.J.W. Thom pson, m edewerker]7

1838, nr. 76(1 juli) - 1839

[{1948} F.J.H. van Dongen, c h e f red.]3

[1833-? Jean Bapties W ibm er, “oprichter en leider”]6

♦bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g is die v a n de

• relaties M in o f m eer voortgezet als de Nederlander.8

Gelderlander.

• literatuur J.H.J.M. W itlox, De Katholieke Staatspartij

- Kopblad v an de Gelderlander.

in haar oorsprong en ontwikkeling geschetst dl. 1: De

♦relaties A fg esp litst van de Gelderlander, ‘Provinciaal

Noord-Nederlandsche katholieken in de politiek onder

dagblad’1

koning Willem I (’s-Hertogenbosch 1919), p. 273-275

- V oortgezet als de Gelderlander, editie voor Oost

-

Noord-Brabant en editie voor Oss en o m gevin g2

1978. Van ‘nieuwstydinghe'tot dagblad. Vierde, geheel

M. Schneider, J. Hemels, De Nederlandse krant 1618­

♦autopsie 97(1945), nr. 292(17 dec.) en 98(1946), nr. 181(6

herziene en uitgebreide druk, (Baarn 1979), p. 129-130

aug.)

- L. V alstar, De Onpartijdige. De rol van een oppositie-

- NPM

krant 1833-1839. Doctoraalscriptie RU Utrecht, V ak ­

♦typering Kopblad van de Gelderlander voor Noord-

groep N ieuw e Geschiedenis, 1988

Oost-Brabant en Noord-Limburg.

• autopsie 1833, nr. 13(22 febr.); 1833, nr. 81(31 juli) -

♦noten

1838, nr. 154(30 dec.); 1839, nr. 20(15 febr.) - nr. 73(21

(1) In een hoofdartikel ‘Een eigen gew estelijk dagblad’

juni), nr. 76(28 juni)

in het eerste nu m m er v an 17 dec. 1945 w ord t gezegd:

- UBL ~ 1833 - 1839, nr. 73

“D e Noord-Ooster v ersch ijn t n u in plaats van de Gelder­

-

lander en zooals de onderkop verm eldt, w il zij het Dag­

• typering Gem atigd oppositieblad dat ijverde voor

blad voor Noord-Oost Brabant en Noord-Limburg zijn.

beëind igin g van het geschil m et België, b ezu in igin g in

(...) Het is geen ander gebied, dan w aa rin w ij reeds als

het landsbestuur, herzien in g v an de grondw et en

GA Schiedam ~ 1839, nr. 76

De Gelderlander verschenen, m aar w aaraan w ij m et

gew etensvrijheid inzake godsdienst en politiek. Het

alle intensiteit w ille n w erken, in de b elangen die pri­

blad is w e l h et “eerste Room sche politieke orgaan”

m air en secundair in onze taak liggen opgesloten”. In

genoemd. W itlox is het m et deze betiteling volstrekt

J. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-Pers (Nijmegen

niet eens, w aarbij hij erop w ijs t dat Jean Bapties W ib ­

1948), p. 116 w o rd t abusievelijk verm eld, dat de Noord­

m er, volgen s hem oprichter en leider v a n h et blad, niet

Ooster pas in ja n u a ri 1947 voor het eerst zou zijn v e r­

k ath oliekw as. De Onpartijdige kw am w e l onom w on­

schenen.

den voor de katholieken op. Op 1ju li 1838 om schreef de

(2) In de Gelderlander van 14 sept. 1953 w o rd t bericht

redactie als doel van het blad: vrijh eid voor allen, “oor­

dat h et editiesysteem v a n a f die dag verandert. Het kop­

log tegen uitsluitingen, u it godsdienstige begrippen

blad de Noord-Ooster verd w ijn t en zal w orden v ervan ­

voortspruitende, vooral tegen hen, die den katholijken

gen door tw ee verschillende edities van de

h un n e regten zoeken te ontnem en”. En een klein ja a r

Gelderlander, een editie voor Oost Noord-Brabant

later w ord t er op 29 m ei 1839 aangedrongen op gelijk­

(Grave, Cuyk en Boxmeer) en een editie voor Oss en

stellin g van de katholieken “m et alle andere ingezete­

om geving.

nen des rijks en h et hun toekomend b ezit dier vrijh e­

(3) V gl. J. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-Pers,

den en voorregten, w elk e hun door de grondw et

(Nijmegen 1948), p. 124.

gew aarborgd zijn ” . Schneider en H emels achten het w aa rsch ijn lijk dat de Onpartijdige subsidie v an kleri­ kale zijd e h eeft ontvangen. Het blad bevatte opiniëren-

219. Ons blad

233 de artikelen en n ieu w s u it binnen- en buitenland. Op 20 ju n i 1838 w erd een uitbreiding der afleveringen aange-

219

kondigd, w elk e ten goede zo u kom en aan het geven van

Ons b la d 1907-1921

binnen- en buitenlandsche nieuw stijdingen: “Hierdoor

*jaren [1907, proefnrs.(28 aug. tot 1 okt.)]1

verm eenen w ij de lezin g van ons blad n og aanbeve­

-

lin gsw aardiger te m aken, daar m en over het algem een

* ondertitel R.Kath. nieuw s- en advertentieblad voor

in een dagblad n iet alleen uiteenzetting van principes

Noord-Holland

[1907, nr. 1(1 okt.)]1- 14(1921), nr. 123(28 febr.)

en beredeneringen van staatsom standigheden zoekt,

* uitgever NV Ons Blad, R.-K. nieuw s- en advertentie­

m aar ook tevens gaarne door hetzelve au courant der

blad voor Noordholland2 ~ 1907 - 1918, ju li

voornaam ste gebeurtenissen van den tijd gehouden

- NV Drukkerij De Spaarnestad3~ 1918, ju li - 1921

w ord t” .

- Tot aan de overnam e door de Spaarnestad w e rd de

♦noten

krant gedrukt bij de NV Boek-, Courant- en H andels­

(1) De b egindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

drukkerij v/h A. Kusters.4 M et Ons blad kw am ook de

m ering.

drukkerij K usters in handen van de Spaarnestad (vgl.

(2) De laatst ingeziene aflevering is nr. 76 v a n v rijd ag

Gedenkboek N V de Spaarnestad [1906-1931], p. 32)

28ju n i 1839. Het eerste n u m m er van de opvolger, de

* plaats A lkm aar

Nederlander, is v a n w oen sdag 3ju li. Verm oedelijkver-

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

scheen dus op zon dag 30 ju n i h et laatste num m er van

dag)

de Onpartijdige.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

[1907]1- 6(1912), nr. 26(30 maart)

(3) Tot en m et 1833, nr. 107(29 sept.) w a s de uitgever,

6(1912), nr. 27(2 april) - [1918, 30 sept.]1

“het Bureau van de Onpartijdige”, te Rotterdam geves­

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ [1918, 1 okt.]1 -

tigd. In het num m er v a n 2 oktober 1833 w erd bericht:

14(1921)

“ Door de m oeijelijkheden, w elk e de verw ijd erin g van

•form aat E

w oonplaats tussch en den U itgever en Drukker des

* omvang V ~ [1(1907^-3(1909); VI

Onpartijdigen te w e e g brengt, zijn w ij (...) te rade

* redactie [1907-1908 H.H. v a n Calker, red. en adm.]1

gew orden de uitgave v an dit Blad, v an 1 October af, bij

[1908-1909 A. van der Steele, red. en adm.]1

4(1910)-13(1919/21)

onzen Drukker, den Heer A.P. v a n Langenhuysen, te ’s

[1909-1918 S.J.A. Keesom , red. en adm.; v a n a f ca. 1916

Hage, te doen plaats hebben” .

dir.adm.]1

(4) V an Langenhuysen w a s in deze jaren een b elan g­

[1914-1921 Leo Speet, hoofdred.]5

rijk uitgever v an catholica, onder m eer v an het w e rk

[1918-1921 C.M. van Ham ersveld, dir.]1

v a n Le Sage ten Broek. Deze v u rig e verdediger v an het

* bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g begon steeds op 1

katholieke geloo f nam V an Langenhuysen k w a lijk zich

jan u ari. V a n a f 1919 is d ejaargan gn u m m erin g onregel­

in te laten m et in zijn ogen n iet als katholiek te

m atig. De 13e jaa rg a n g loopt v a n a f ja n u a ri 1919 tot en

b eschouw en publikaties, w aaronder de Onpartijdige.

m et nr. 284(29 nov.), gevolgd door 12e jaa rga n g, nr.

V oo r deze en andere klachten van Le Sage je ge n s V an

285(1 dec.) - nr. 307(30 dec.). Op 2jan . 1920 begin t dan

Langenhuysen, zie: G. Gorris SJ, J.G. Le Sage ten Broek

opnieuw de 13e jaa rg a n g m et nr. 1, doorlopend tot en

en de eerstefaze van de emancipatie der katholieken, dl.

m et nr. 351(26 febr. 1921). A lleen h et laatste n um m er

2 (Am sterdam 1949), p. 185-186.

van 28 febr. 1921 is van de 14ejaargang.

(5) V gl. P.J. Blok, Geschiedenis van het Nederlandsche

- V a n a f jan u a ri 1910 w a s het voor de lezers m ogelijk

volk (Leiden 19152), dl. 4, p. 329.

zich te abonneren op een geïllustreerd zondagsblad. In

(6) V g l. W itlox.

het n u m m er v a n 8 jan . 1910 w erd hierover gezegd: “ Dit

(7) V gl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse pers voor en na

Zondagsblad zal, w a t den voornaam sten plaatwerken

de afschaffing van het dagbladzegel in 1869 (Assen

betreft, een Noordhollandsch karakter dragen. Een

1969), p. 18.

schat van degelijke en boeiende lectuur kom t er in voor,

(8) In ju li 1839 g a f A.P. van Langenhuysen een nieuw

benevens een rubriek voor jon gen s en m eisjes en een

n ieuw sblad uit: de Nederlander, ‘Onpartijdig dagblad’.

schaakrubriek” . Het betreft verm oedelijk het Geïllus­

H iervan zijn slechts tw ee afleveringen bew aard geble­

treerd zondagsblad/ de Spaarnestad. Zie hiervoor de

ven: nr. 1 v an 3ju li 1839 (Gem eentearchief Schiedam) en

afzonderlijke beschrijving.

nr. 13 v a n 18 ju li 1839 (Gemeentearchief Den Haag). De

- A ls kopbladen v a n Ons blad verschenen de Nieuwe

Onpartijdige droeg als devies in de titelkop “A m icus

Helderse courant en de Nieuwe Purmerender courant

Socrates, am icus Plato, m agis am icus V eritas”; bij de

(vgl. de afzonderlijke beschrijvingen).

Nederlander luidde de tekst “A m icus Plato, am icus

* relaties Voortzetting v an de Nieuwe Noord-Hollander.

Socrates, m agis am icus V eritas” .

Bij de oprichting van Ons blad w e rd de Nieuwe NoordHollander van de drukker-uitgever, R.A. Kusters overgenomen.

234

Ons Noorden - V oortgezet als Noord-Hollandsch dagblad6

ten doel stelde “alles w a t in den ruim sten z in tot het

♦literatuur ‘ De groei v an ons dagblad in A lkm aar’, in:

drukkers- en u itgeversvak en den boekhandel kan w o r­

Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15 juni),

den gerekend” (vgl. Akten betreffende Naamlooze Ven­

Jubileumnummer 50 ja a r jo n g

nootschappen. Bijvoegsel van de Nederlandsche staats­

♦autopsie V olledig, m.u.v. 1(1907), 6(1912),jan.-15 febr.;

courant, 1917, nr. 194(20 aug.), NV-nr. 1393).

8(1914)-9(1915), 12(1918), 18 aug.-dec.

(5) V gl. R.K. W ie is dat. Biografisch lexicon van bekende

- Regionaal arch ief A lkm aar

Nederlandsche Roomsch-Katholieke tijdgenoten (Lei­

♦typering Katholiek dagblad voor A lkm aar en om ge­

den, z j.), p. 129.

vin g. Het in itiatief tot oprichting van het blad w erd

(6) In het voorlaatste num m er v a n 26 febr. 1921 w ord t

genom en door het b estuu r van de Katholieke Sociale

als verklarin g voor de n aam sverandering gegeven, dat

Actie te A lkm aar. In 1918 gin g de krant over aan het

het gebied w aa rin Ons blad gelezen w erd, zich heeft

Spaarnestad-bedrijf.

uitgebreid: “(...) onze schoone groei is oorzaak, dat de

♦noten

‘kleine’, de gew estelijke, de particularistische en al te

(1) V gl. Noord-Hollandsch dagblad, 51(1955), nr. 11413(15

separatistische n aam Ons Blad om schreven dient te

juni), alw aar p. 1 v an proefnr.(18 sept. 1907) in facsim ilé

w orden m et een n aam van m eer-om vattende bedui­

is afgedrukt.

din g” .

(2) Op 26 a ugu stu s 1907 w erd de NV Ons Blad, R.-K. nieuws-en advertentieblad voor Noordholland opge­ richt. Het doel v a n de NV w as: “(...) het u itgeven en

220

exploiteeren van een nieuws- en advertentieblad (...)

Ons N oord en 1880-1882

gew ijd aan de verdeediging en verbreiding der katho­

*

lieke begin selen ”. In de oprichtingsakte w e rd gesteld,

* ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor de Noor­

dat “ geen andere dan te goeden naam bekend staande

delijke Provincien

Roomsch-Katholieken ( .) aandeelhouders [kunnen]

* uitgever Snelpersdrukkerij van T. Draaism a ~ 1880,

jaren [1880, nr. 1(5 juni)]1- [1882, begin ju li]2

zijn; zoo noodig b eslist de pastoor der parochie, w a a r­

[juni-nov.]1

toe iem and behoort, om trent dit vereischte” (vgl. Akten

- Leonard Tijsen, ‘De N ieuw e D rukkerij’ ~ [1880,

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

nov.]1- [1882, begin juli]

van de Nederlandsche Staatscourant, 1907, nr. 211(10

* plaats Bolsw ard

sept.), NV-nr. 631). A. N uijens sch reef een Open brief

*

aan de aandeelhouders in de N.V. tot het oprichten van een nieuwe Katholieke courant voor Alkmaar en omstre­

ju n i)) tw eem aal per w e e k (zaterdags in “heel” en w oen sdags

frequentie w ekelijks (zaterdags) ~ {1880, nr. 2(12

ken (bewaard in G em eentearchief Alkm aar), w aa rin hij

in “h a lf’-formaat) ~ {1881, nr. 109(16 juli))

zijn teleurstelling h eftig uitte, dat hij ondanks al zijn

*

voorbereidend w e rk niet tot redacteur v a n de krant w as

* omvang Ingeziene afin.: 4 p.

form aat D

benoem d. In de krant v an 22ju n i 1918 w erden de aan­

* redactie [pater E ustachius Stevens OFM, oprichter

deelhouders v an de NV opgeroepen tot een vergad e­

van het blad]1

rin g op 1ju li, w aarop zo u w orden behandeld de v er­

* relaties V oortgezet als Ons Noorden (1882-1913)

koop van het ‘uitgeefrecht’ aan de NV Drukkerij De

* literatuur Hoe wij groeiden. Gedenkboek, 1882-1932.

Spaarnestad en de opheffing der NV Ons Blad. Het

Uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van

num m er v a n 27 ju li 1918 w a s het laatste num m er dat

den Frieschen Bond. O.r.v. W.R. Casparie, H. Lampe Fzn,

onder verantw oordelijkheid v an de NV Ons Blad v e r­

J.B.H. W esterm an pr. (Z. pl. 1932), p. 97-105

scheen.

* autopsie 1880, nr. 2(12jun i) en 1881, nr. 109(16 juli)

(3) In h et eerste num m er, dat verscheen onder veran t­

- NPM

w oordelijkheid van de Spaarnestad, 12(1918), nr. 89(30

* typering Katholiek n ieuw sblad voor de noordelijke

juli), w e rd in een artikel, getiteld ‘De w en sch van v elen ’

provinciën. In de Nederlandsche katholieke stemmen

aangekondigd dat de krant v a n a f eind septem ber dage­

van 24 april 1880 w ord t bericht, dat tot u itgave v an het

lijks zo u gaan verschijnen: “M et v u u r en geestdrift,

w eekblad is besloten in een vergad erin g “van eenige

m aar ook m et diep b e se f v a n onze verantw oordelijk­

katholieke geestelijken en leeken u it verschillende

heid, hebben w ij, nadat de vroegere eigenaren van Ons

gem eenten”. Het doel v a n h et blad is “den Katholieken

Blad, de courant aan ons hadden overgedragen, deze

zooveel m ogelijk een kam pioen aan te bieden tegen de

niet gem akkelijke taak, het verzorgen van een katho­

m enigte v u ile locale bladen, h ier in ’t Noorden v e r­

liek dagblad voor A lkm aar en om gevin g op ons geno­

spreid”.

m en”.

* noten

(4) Op 30 ju n i 1917 w e rd door A.J. M ulder, bankier, en

(1) V gl. H oe wij groeiden.

W.J.A.G. Kusters, drukker, de NV Boek-, Courant- en

(2) Het eerste num m er v an de opvolger verscheen op 10

Handelsdrukkerij v/h A. K usters opgericht, w elk e zich

j u li 1882.

235

Ons Noorden w erk in g m et de Friesche Bond, bevat n ieu w s u it b u i­

221

ten- en binnenland, streek- en landbouw nieuw s in de

Ons Noorden1882-1913

vo rm van ‘Brieven over landbouw ’. V an m eet a f aan

♦jaren [1(1882/83), nr. 1(10 ju li)]1- [1913, 27 sept.]2

w erden de ideeën v a n dr. Schaepm an verdedigd, zoals

♦ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor de Noor­

m oge blijken u it het com m entaar in het nu m m er van

delijke Provincien

14 jan . 1884: “Het ‘Program ’ van dr. Schaepm an is geen

♦uitgever [M aatschappij Ons Noorden ~ 1882-1907]3

nieuw tje dat in een w e e k o f zes veroudert. A lles er in

-

[Perscomité ~ 1907-1913]4

verraadt het w e rk v a n den denker, v a n den m eester,

-

Het blad w erd tot en m et 1907 gedrukt door Leonard

w e rk derhalve, dat zijn volle w aard e b lijft behouden,

Tijssen, ‘ De N ieuw e Drukkerij’ te Leeuwarden en daar­

ook als de tijd er haar tanden op stu k zal hebben

n a door J.G. de V ries te Sneek2

geknaagd. Het ‘Program ’ v a n dr. Schaepman, w ij tw ij­

♦plaats Leeuwarden ~ 188241907]2; [Sneek ~ 19071913]2

felen er geen ogenblik aan, z a l gedijen tot een heerlijk, krachtig gew as, dat h et vaderland sterken z a l m et zijn

levendm akende sappen - m aar, m en w e e t het, krachti­ frequentie tw eem aal per w e e k (m aandag en donder­

♦

ge gew assen groeien u iterst langzaam ; m en denke aan

dag) ♦

form aat D

♦omvang Ingeziene afin.: 4 p.

den eik.” Bij gelegenheid v a n h et vij ja r ig bestaan w erd in h et eerste nu m m er van de zesde jaa rg a n g gezegd,

♦redactie [1882-ca.1884 P.P.L. v an der Hark, hoofdred.]2

dat Ons Noorden “als orgaan van den Katholieken Bond

[1882-1884 H.J.A.M. Schaepman, m edew erker]2

in Friesland, zich ten taak stelde zoo veel m ogelijk de

[1882-1899 M.H. Ridder, red.]2

belangen der noordelijke provincien te bespreken en te

[1882-1913 Th. van der Loos, red. en v a n a f 1908 hoofd­

behartigen”.

red.]2

♦noten

[1907-1908 N.J. van der Steele, hoofdred.]2

(1) A an gezien Ons Noorden n og in een proces gew ik­

[1907-1913 kapelaan V an Beurden, m edewerker]5

keld w a s m et de heer Draaism a, de eerste drukker van

♦bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon verm oede­

het blad, w e rd voorzichtigheidshalve besloten om in

lijk steeds begin ju li.

Leeuwarden te beginnen m etjaarg an g 1, n um m er 1.

♦relaties V oortzetting van Ons Noorden (1880-1882)

V gl. Hoe wij groeiden, p. 105-106.

-

(2) V gl. Hoe wij groeiden.

Sam engegaan m et Stemmen van het Noorden en

voortgezet als Ons Noorden (1913-1964)

(3) Op 5 febr. 1882, de stichtingsdag van de Friesche

- Toen Ons Noorden in 1913 n aar Groningen v erh u is­

Bond, w erd besloten tot oprichting v a n de M aatschap­

de, begon J.G. de V ries u it Sneek m et de u itgave van Sint

pij Ons Noorden. In de statuten daarvan w e rd bepaald,

Bonifacius, ‘K erkelijk w eekblad voor h et katholieke

dat het b estuu r van de M aatschappij steeds in handen

Friesland’. V an dit blad, dat tot december 1915 v e r­

zo u zijn v a n het b estuu r van de Friesche Bond (vgl. Hoe

scheen, z a l in een v an de volgen de BKNP-delen een

wij groeiden, p. 106).

besch rijvin g w orden opgenom en.

(4) In 1907 w erd de M aatschappij gelikw ideerd en Ons

♦literatuur Hoe wij groeiden. Gedenkboek, 1882-1932.

Noorden w erd voortaan geëxploiteerd door een persco­

Uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van

mité. De voorzitter v a n het com ité w e rd aangew ezen

den Frieschen Bond. O.r.v. W .R. Casparie, H. Lampe Fzn,

door de drie dekens v a n Friesland, één b estuurslid

J.B.H. W esterm an pr. (Z. pl. 1932), p. 105-119

door de Friesche Bond, één door de Sint-Bonifacius-

♦autopsie 1(1882/83), nr. 2(13 juli), nr. 90(17 mei), nr.

V ereen iging en tw ee door de leden van het perscomité

93(28 mei), nr. 96(7 juni), nr. 97(11 juni) en nr. 100(21

(vgl. Hoe wij groeiden, p. 112-113).

juni); 2(1883/84), nr. 2(5 ju li) - 3(1884/85), nr. 73(12

(5) V gl. M. v an Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

maart); 4(1885/86), nr. 64(8 febr.); 6(1887/88), nr. 1(4

den pionier (H ilversum 1936), p. 58.

juli); 7(1888/89), nr. 7(23 juli); 11(1892/93), nr. 32(20 okt.); 13(1894/95), nr. 49(17 dec.); 17(1898/99), nr. 101(15 juni); 18(1899/1900), nr. 30(9 okt.); 21(1902/03), nr. 59(22 jan.),

222

nr. 68(23 febr.), nr. 72(9 maart) en nr. 101(18 juni);

Ons N oord en 1913-1964

22(1903/04), nr. 76(24 maart)

♦jaren 1(1913/14), nr. 1(1 okt.) - [28(1940/41), nr. 195(31

-

jan.)]1

Fries Scheepvaartm useum , Sneek ~ 1882/83, nrs. 90,

93, 96-97 en 100; 1883/84, nr. 2 - 1884/85, nr. 73 (met

- 32(1945), ongenr.(19 april); nr. 1(23 april)1- 83(1964),

enkele lacunes); 1887/88, nr. 1

nr. 17948(31 maart)

-

KDC ~ 1902/03, nrs. 59, 68 en 72

♦ondertitel Dagblad voor de noordelijke provinciën ~

-

NPM ~ overige ingeziene afleveringen

1(1913/14) - 27(1939/40), nr. 20072(10 okt.)

♦typering K atholiek n ieuw sblad voor het Noorden des

- Dagblad voor de drie noordelijke provincies ~

lands. Het blad, dat w erd u itgegeven in n au w e sam en­

27(1939/40), nr. 9(11 okt.) - 32(1945), nr. 42(22 juni)

222. Ons Noorden

236

- Dagblad voor Groningen, Friesland, Drente en w e s ­

[1934]5-1947 A.W . Spiering jr., dir.

telijk Overijssel ~ 32(1945), nr. 43(23 juni) - nr. 200(29

{i945}7-1948 G. Groothoff (van af 1947 w aarn . hoofdred.)

dec.)

1946-? F.L.A. Dickman, alg. red.

- Dagblad voor Groningen, Friesland en Drente ~

1947-1949 C.J.A. v an W esterloo, dir.

32(1945), nr. 20i(2jan.) - 36(1950/52), nr. 634(26 juni)

1949-1957 E.J.M. Stum pel sr., dir. (tevens dir. v an Noord-

- V erschillende edities: ‘Dagblad voor Friesland’,

hollands dagblad)

‘Dagblad voor Groningen’2~ 36(1950/52), nr. 635(27

1949-1958 H.N. Smits, hoofdred. (194841951}: red.;

jun i) - 83(1964)

tevens hoofdred. van Noordhollands dagblad)

♦uitgever NV Ons Noorden3

1(1913/14) - 3 4 (1947 /4 8 ),

nr. 721(19 sept.)

1957-1964 E.J.M. Stum peljr., dir. (tevens dir. v an Overijsels dagblad)

- Stichting Ons Noorden4

34(1947/48), nr. 722(20

sept.) - 83(1964)

1958-1964 J.M. O n sten k hoofdred. (tevens hoofdred. van Noordhollands dagblad)

- De Stichting Ons Noorden w erd m .i.v. 35(1948/49),

1962-1964 J. Toes, hoofdred. (tevens hoofdred. van

nr. 115(14 febr.) ondergebracht in de NV Noorderpers (te

Noordhollands dagblad)

Hoorn)

A ls redacteuren zijn bekend: Th. van der Loos (1913-

- Het drukken v an Ons Noorden w erd aanvankelijk

[1926], Joh. G.J. Sluiter (ca.1920-ca.1925), J.J.Th. Bijkerk

uitbesteed aan de Electrische Drukkerij Oppenheim

(ca.1921-1922), Ko de Haan (ca.192441927]), P.J. van

NV, alw aar ook het Groninger dagblad w e rd gedrukt.5

V ogelpoel (ca.1925-1940), Tjebbe de Jong, landbouwred.

V a n a f 2jan . 1926 tot in 1941 kw am de krant van de per­

(1928-?), P. van der Berg ([1934H1936]), mej. M.H. Broek

sen v an de eigen drukkerij, m aar w eld ra in nauw e

(ca.1934-[1937]), Groothuis ({1938}), B. Sm it ({1938}) en

sam en w erking m et de Boek- en H andelsdrukkerij

V en h u is ({1938}).5

A.W . Spiering. Na de oorlog w erd de krant gedrukt bij

* speciale nummers 10(1923), nr. 2907(9 mei): ju b ile u m ­

de Firm a Spiering en v a n a f 14 febr. 1949 bij Drukkerij

nu m m er t.g.v. h et 10-jarig bestaan van de krant, 16 p.

N oordholland te Hoorn

-

♦plaats Groningen - Bijkantoren w ord en verm eld te Leeuw arden (1918­

40 p. - 83(1963/64), nr. 17948(31 maart): afscheidsnum m er,

1928, 1935-1938 en v a n a f 1947) en te Sneek (1918-1928 en

10 p.

26(1938/39), nr. 3970(1 okt.): ‘25ja a r Ons Noorden’,

v a n a f 1947)

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon voor de

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~

Tw eede W ereldoorlog steeds circa 1 oktober. De afleve-

1(1913/14) - 32(1945), nr. 12(5 mei) vierm aal per w e e k (maandag, w oen sdag, vrijd ag en

rin gsn u m m erin g loopt m et enkele

zaterdag) ~ 32(1945), nr. 13(7 mei) - nr. 32(9 juni)

zijn nr. 2072] (10 okt. 1939) en v ersp rin gt dan naar n u m ­

vijfm a al per w e e k (maandag, w oensdag, donderdag,

m er 9 v an 11 okt. Na de bevrijdin g v o lg t opnieuw n u m ­

vrijd ag en zaterdag)

m er 1 v an 23 april 1945. De 33e en 34ejaargan g b egin ­

32(1945), nr. 33(11 jun i) - nr. 37

(16 juni)

nen respectievelijk op 1jan . 1946 en 1ja n . 1947, de 35e op

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

32(1945), nr. 38

(18 jun i) - 83(1964) ♦formaat E

onregelm atigheden8 door tot en m et nr. 20072 [moet

1(1913/14) - {28(1940/41), nr. 195(31 jan.)};

C ~ 32(1945), nr. 1(23 april) - 33(1946), nr. 324(31 mei);

1 okt. 1948, de 36e op 11 april 1950, de 37e pas tw ee ja a r later op 11 april 1952. V a n a f 10 sept. 1952 w a s dejaargang- en afleveringsn um m ering gelijk aan die van het Nieuw Noord-Hollandsch dagblad, voortgezet als

E ~ 33(1946), nr. 325(1 jun i) - 83(1964)

Noordhollands dagblad: n a 37(1952), nr. 1004(9 sept.)

♦omvang VI

v o lg t 48(1952/53), nr. 12574(10 sept.). De n ie u w e ja ar­

♦redactie [1913-1915] Jos. P.H. Ham ers, dir.-hoofdred.]5

gan g b egin t n u rond 1 april, m aar er zijn nogal w a t

[1916, 1925-1928 pastoor H.F. v a n der H orst (1916 hoofd­

onregelm atigheden (zie de b esch rijvin g van het Noord­

red. a.i.; 1925-1928 dir. a.i.)]5

hollands dagblad). In 1958 v ersp rin gt de n u m m erin g

[1916 apotheker Tonella, hoofdred. a.i.]5

van 54(1958), nr. 20400(20 sept.) naar 79(1958), nr.

[1917-1918 W.H. Oltheten, dir.-hoofdred.]5

16132(22 sept.), w aarm ee d ejaargan gn u m m erin g w eer

[ca.1918-ca.1923 R.R. Post, m edew erker]6

teru ggin g naar het allereerste begin v a n Ons Noorden

[1919-1925 Johan Bechtold, dir.-hoofdred., v a n a f 1923

in 1880.

alleen hoofdred.]5

- V a n a f 1928 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

[1923-1925 A.L. Smits, dir.]5

- A ls b ijlage bij het zaterd agnu m m er verscheen het

1925-1929 hoofdredactie onbekend

Zondagsblad van het dagblad Ons Noorden, w elk e de

[1929-1933 H. Veeger, jr., dir. a.i.]5

litu rgische w eekkalender bevatte, stichtende en h isto­

[1930]5-{1951} J.B.H. H ulsm an (1930-1933 red. v an u it Den

rische artikelen, w etensw aardigheden, een feuilleton

Haag; 1933-1947, 1948-1949 hoofdred.; 1949-{1951} red.;

en rubrieken voor de v rou w en de jeu gd . Tengevolge

na ju n i 1951 niet m eer vermeld)

v an h et papiertekort kw am het zondagsblad te verval­

237 len v a n a f 15 sept. 1917 tot en m et dec. 1917. Later luidde

222. Ons Noorden in de diaspora’, in: Jaarboek van het Katholiek Docu­

de titel Zondagsblad van het R.K. dagblad Ons Noorden

mentatie Centrum, 18(1988), p. 259-270. Gebaseerd op

en Zondagsblad Ons Noorden. Het zondagsblad v e r­

haar scriptie: Ons Noorden, katholiek dagblad tijdens

scheen tot en m et 25(1937/38), nr. 8907(19 maart). V a n a f

het interbellum. ‘Een geharnaste ridder in de wapenrus­

26 m aart 1938 tot en m et 31 jan . 1941 w e rd het zon dags­

ting des geloofs'. Doctoraalscriptie Univ. v an Gronin­

blad voortgezet als Frisia catholica, ‘bijvoegsel van het

gen, V akgroep N ieuw e Geschiedenis, 1986, 191 p.

dagblad Ons Noorden’ (voor Friesland) en Sint-Maar-

♦autopsie V olledig, m .u.v. 1927, april-juni

tensklok, ‘parochieblad voor stad en land’ (voor Gronin­

- RIOD

gen, Drenthe en West-Overijssel).

- GA Groningen ~ alle overigejaargan gen

-

Behalve het eigen ‘Zondagsblad’ konden de lezers

zich ook abonneren op een geïllustreerd zondagsblad.

1945, 19 april

♦typering K atholiek dagblad voor Noord-Nederland. In ‘Den Lezer Heil’ in het eerste num m er v an 1913 presen­

In het num m er v a n 4 okt. 1913 w erd dit zondagsblad als

teerde h et blad zich als volgt: “Ons Noorden w il en zal

v o lg t aanbevolen: “Dit Zondagsblad, dat verlu ch t m et

voor de Noordelijke provinciën het R.K. dagblad zijn.

een aantal keurige afbeeldingen, betrekking hebbende

Echter, dan dient h et ‘kleur te bekennen’ en dat z a l het

op het n ieu w s van de w eek, iederen Zaterdag een rijke

ook. H ieruit vloeit voort, dat h et zich tot taak stelt -

keur van Zondagslectuur biedt, is bij ons dagblad v er­

behalve het propageeren der katholieke beginselen in

krijgbaar gesteld tegen de aan het hoofd v a n h et blad

geloofs- en zedeleer, in politieke en sociale strevingen -

verm elde conditiën” . In het NPM bevindt zich dit geïl­

de Katholieke Kerk en hare instellingen te verdedigen

lustreerd zondagsblad v an 4 okt. 1913, w aa ru it b lijkt

tegen aanvallen van buiten en te w ijz e n op de gevaren,

dat het hier om het Geïllustreerd zondagsblad v an de

die ons alom, zoow el op godsdienstig, als politiek en

Spaarnestad handelde (zie aldaar).

sociaal terrein bedreigen”. In het eerste num m er n a de

- Tot medio 1934 kw am de krant u it m et tw ee edities:

bevrijdin g w ord t gezegd, dat het blad bij de opbouw

de eerste om h a lf één “voor de ver-afgelegen dorpen”

van het land z a l staan “op de basis v an onze katholieke

en de tweede om v ier u u r5.

beginselen (...), m aar dit behoeft niet te leiden tot enig

- V a n a f 23ju n i tot en m et 29 dec. 1945 verscheen Ons

isolem ent, integendeel w ij voelen ons daardoor ju is t

Noorden ook m et een editie voor h et noord-w estelijk

sterker om naar buiten te treden.” In de krant v an 20

deel v a n Overijssel. V a n a f jan . 1946 w erd de Overijselse

sept. 1947 w e rd het doel v a n de krant als v o lg t geform u­

editie om gezet in het Nieuw Overijsels dagblad. Hier­

leerd: “Ons dagblad dient een gezin skran t te w orden

over w o rd t in het num m er v an 23ju n i gezegd: “W as

voor de Katholieken en h eeft tot taak het Katholieke

ons versch ijnin gsgeb ied tot nu toe beperkt tot de drie

leven in het gew est te stim uleren in de vorm van het

noordelijke provinciën, op veler verzo ek u it de N.-W.-

propageren v an acties, het steunen v a n het organisatie-

hoek van Overijssel, zijn w e thans besloten, ook dit

leven en het op de bres staan voor de belangen van de

gebied binnen onze versch ijn in gssfeer te trekken en

Katholieken en h u n instellingen. D aarnaast z a l de aan­

w e l het gebied v a n W ijh e over Raalte en verder het

dacht w orden besteed aan een deugdelijke nieu w svoor­

gehele W esten, m et Zw olle als hoofdcentrum ”.

zien in g u it binnen- en buitenland en vooral aan de

-

Er verscheen v a n a f 1926 w ekelijks als b ijlage een

gew estelijke en plaatselijke berichtgeving, w aa rin zich

‘rom anbijvoegsel’.

derhalve het ganse leven in h et betrokken versprei­

-

dingsgebied w eerspiegelt” .

In de jaren dat Ons Noorden redactioneel en tech­

n isch w erd verzo rgd door de NV Noorderpers te Hoorn

♦noten

is het m in o f m eer als een kopblad te beschouw en van

(1) Op 28 jan . 1941 publiceerde Ons Noorden ondanks

h et Nieuw Noordhollandsch dagblad, voortgezet als

een Duits verbod de bisschoppelijke b rie f tegen de Na-

Noordhollands dagblad. V a n a f m ei 1956 tot in het

tionaal-Socialistische Bew eging. Tengevolge daarvan

n ajaar van 1957 bevatte Ons Noorden op zaterdag het

w erd verdere u itgave van de krant door de bezetters

w eekendbijvoegsel van het Noordhollands dagbladTus-

verboden, de hoofdredacteur gearresteerd en de be-

sen 2 weken.

drijfsinstallaties w erd en verbeurd verklaard. In het

♦relaties Sam ensm elting v an Stemmen van het Noor­

RIOD is het eerste nu m m er van Ons Noorden a an w ezig

den en Ons Noorden (1882-1913)9

dat n a de bevrijdin g verscheen: een ongenum m erde

- Voortgezet als het Noorden.

aflevering, gedateerd op 19 april 1945 m et als ondertitel

♦literatuur Hoe wij groeiden. Gedenkboek, 1882-1932.

‘Dagblad voor de Noordelijke provinciën’. Hierin w ord t

Uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van

als v o lg t verhaald hoe de krant in 1941 de u itgave m oest

den Frieschen Bond. O.r.v. W .R. Casparie, H. Lampe Fzn,

staken: “Op 1 Februari 1941, precies Zaterdagm iddag na

J.B.H. W esterm an pr. (Z. pl. 1932), p. 120-122

het afdrukken v an de courant kregen w e de ‘Grüne Poli­

-

ze i’ op ons bureau m et de m ededeling, dat de Rijkscom ­

J.H., ‘Ons Noorden w ord t opgeheven’, in: de Journa­

list, 15(1964), nr. 5(14 maart), p. 73-74

m issaris een verdere v ersch ijn in g v an ons blad v e r­

- Tinie v a n A a lsu m ,’Ons Noorden. Een katholiekblad

bood. W ij w aren daarm ee het eerste Nederlandse dag­

224. Ons Zuiden blad, dat door de bezettingsautoriteiten verboden

238 zijden toezeggingen gedaan w aren tot het nem en van

w erd .” V ervolgens verscheen nr. 1 op 23 april; in nr. 2

aandeelen en w e l tot een bedrag v a n ru im dertig dui­

van 24 april 1945 w e rd gezegd, dat gisteren “voor het

zend gulden. Er w erd dan ook definitief besloten het

eerst sinds 1 Febr. 1941” Ons Noorden w e e r in de bus

dagblad op te richten”.

kwam . (2) M ogelijk is er ook een D renthse editie verschenen m et als ondertitel: “ Dagblad voor Drenthe”.

223

(3) Op 14 aug. 1913 w e rd de NV Ons Noorden, Dagblad

Ons zo n d a g sb la d / de S p a arn esta d {1932^1934

voor de drie Noordelijke Provinciën opgericht, w elke

♦jaren {1932, ongen.(28 mei)}1- 1934, ongen.(30 dec.)

zich ten doel stelde: “het u itgeven v an een Katholiek

♦ondertitel Geïllustreerd b ijvoegsel voor zondag

dagblad, genaam d Ons Noorden Dagblad voor de drie

.[datum ]

Noordelijke Provinciën en daarm ede verband houden­

♦uitgever NV Drukkerij de Spaarnestad

de uitgaven, het adverteeren in couranten, benevens

♦plaats Haarlem

het handel drijven in alle artikelen die op de exploitatie

♦frequentie w ekelijks (gedateerd op zondag)

der zaa k betrekking hebben” en voorts “het oprichten,

♦formaat B

in stand houden en exploiteeren eener drukkerij m et al

♦omvang VI

hetgeen daartoe behoort, in de eerste plaats ten behoe­

♦redactie Niet in het blad verm eld.

v e der exploitatie van het [hierboven] genoem de dag­

♦relaties V oortzetting van Geïllustreerd zondagsblad/

blad”. Bepaald w erd dat Ons Noorden geredigeerd zou

de Spaarnestad1

w orden volgen s de Roomsch-Katholieke beginselen

- V oortgezet als de W itte raaf (1935)

(vgl. Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen.

♦autopsie 1932, ongen.(28 mei) - 1934, ongen.(30 dec.)

B ijvoegsel v a n de Nederlandsche Staatscourant, 1913,

- KB ~ 1932, m ei-aug. (meegebonden in het Centrum)

nr. 219(19 sept.), NV-nr. 1302).

- KB ~ 1932, aug. - 1934 (meegebonden in de Nieuwe

(4) In 2(1947/48), nr. 510(20 sept.) w ord t de lezers m ee­

Haarlemsche courant)

gedeeld: “ M et in gan g v a n van d aag is er een belangrijke

♦typering Zondagsblad van NV Drukkerij de Spaarne­

periode in de geschiedenis van ons dagblad afgesloten.

stad voor de kranten van dit concern. Bovendien w erd

Reeds geruim e tijd geleden w e rd het b eslu it genomen,

het blad ook aan andere dagbladen geleverd.

om een stichting Ons Noorden in het leven te roepen, in

♦noten

plaats van de bestaande N.V. in liquidatie”.

(1) V a n a f 28 aug. 1932 verscheen Ons zondagsblad als

(5) V gl. V an A alsum .

voortzetting van het Geïllustreerd zondagsblad v a n de

(6) V gl. ‘De historicus en hoogleraar R.R. Post 1937 - 25

Nieuwe Haarlemsche courant, m aar h et bestond reeds

jan u a ri 1962’, in: Mededelingen van het Nederlands H is­

eerder als b ijlage v an andere kranten. De inhoud w as

torisch Institu u t te Rome, dl. 32, afl. 4, p. 4.

deels gelijk aan die v an het Geïllustreerd zondagsblad.

(7) In de krant van 13ju li 1945 w erd bericht onder de

Het eerst aangetroffen n u m m er is dat v an 28 m ei 1932

kop ‘Onze redactie in Leeuw arden’: “W ij kunnen onze

als b ijlage v an het Centrum.

lezers m ededelen, dat onze vroegere m edew erker uit Friesland, Geert Groothoff, ook in het v ervo lg zijn m edew erking w edero m aan Ons Noorden zal verlenen

224

en w e l h oofdzakelijk in de vo rm v a n publicaties op

Ons Z u id e n 1893-^894]

politiek, staatsrechtelijk en apologetisch terrein. Ook

♦jaren Proefnum m er [23 o f 24 dec. 1892]

za l hij aandacht schenken aan h et katholieke leven in

- 1(1893), nr. 1(3 jan.) - [2(1894), nr. 302(30 en 31 dec.)]1

Friesland en aan de m eer algem ene belangen in deze

♦ondertitel Dagblad van M aastricht, voorheen “Cour­

provincie.”.

rier de la M euse” en “Grensbode”

(8) In 1938 verspron g de n u m m erin g v a n nr. 9036(23

♦uitgever M aastrichtsche Stoomdrukkerij

aug.) n aar nr. 3937(24 aug.) en v a n nr. 3989(24 okt.)

♦plaats M aastricht

naar nr. 8990(25 okt.); in 1939 van nr. 9120(28 maart)

♦frequentie zesm aal per w e e k (gecombineerd n um m er

naar nr. 1921(29 maart) en van nr. 2071(9 okt.) naar nr.

voor zon dag en maandag)

20072(10 okt.).

♦formaat E

(9) In de Nieuwe Tilburgsche courant van 20 ju li 1912

♦omvang VI

w erd het volgen de bericht u it het Centrum overgeno­

♦redactie [1893-1894 A. N uijens, hoofdred.]2

m en over de oprichting v a n h et dagblad: “ De plannen

♦bijzonderheden Het gecom bineerde zondag-maan-

tot oprichting v a n een R.K. dagblad voor de drie noorde­

d agnum m er h eeft als tweede ‘blad’ een fran stalige b ij­

lijke provinciën b eginnen een vasten vorm aan te

lage, Courrier hebdomadaire des arts, sciences et lettres.

nem en. Op de vergaderin g, door het voorlopig comité te

Deze verscheen tot en m et 2(1894), nr. 204(2 en 3 sept.).

Leeuwarden gehouden, bleek, dat v a n verschillende

♦relaties Sam ensm elting v a n le Courrier de la M euse4 en van de Grensbode

225. Onze courant

239 -

M in o f m eer voortgezet als Dagblad van M aastricht1

1(1905/06) - 14(1918/19), nr. 1425(31 dec.)

* autopsie proefnr. [23 o f 24 dec. 1892], 1893-1894

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en vrijdag) ~

-

NPM ~ proefnr. [1892]

14(1918/19), nr. 1426(3 jan.) - 18(1922/23), nr. 2060(26

-

SBM ~ 1893-1894

* typering K atholiek dagblad voor M aastricht en om ­

maart) zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 18(1922/23), nr.

streken dat ontstond u it de sam en sm elting van het

2061(28 maart) - 27(1931)

fran stalige blad le Courrier de la M euse en de neder­

♦formaat D ~ 1(1905/06) - 4(1908/09), nr. 352(12 sept.);

landstalige Grensbode.

E ~ 4(1908/09), nr. 353(16 sept.) - 27(1931)

* noten

♦omvang VI

(1) W aarsch ijn lijk n a 2(1894), nr. 302 niet verder v er­

♦redactie [1905 kapelaan L.J. Boogm ans, red.]3

schenen. In december 1894 gin g de uitgevende in stan ­

[1905-ca. 1907 kapelaan Th. v a n Noord, m edew erker]3

tie, de M aastrichtsche Stoomdrukkerij failliet. De cura­

[1905-1911 kapelaan G. v a n Kelckhoven, red.]4

toren w en sten de verkoop v an zo w el de gehele boedel

[ca. 1907-1912 kapelaan L.N. Geldermans, red.]3

als “het recht tot continueren voor zooveel van de fa il­

[1912-1917 J.C. Berger, red.]3

liete V ennootschap a h angt, v a n de u itgifte v a n het

[1917-1919 A lbert Kaller, red.]3

dagblad Ons Zuiden”. In het nu m m er v a n 30/31 dec.

[1919-? rector L.J. Roozen, dir.]5

w e rd echter aangekondigd, dat deze verkoop niet door­

[1919-1927 A.L.G.M. v an Oorschot, red.]3

ging. Er is niets bekend v a n een eventueel herverschij-

[1927-1930 H.N. Smits, hoofdred.]3

nen in 1895. W el kw am in het begin van de m aandjanu-

♦speciale nummers 1930, ongen.(19 april): ‘Herden­

ari 1895 h et Dagblad van M aastricht van de pers bij A.

k in gsn u m m er’ ter gelegenheid van 25-jarig bestaan

Crolla. Hiervan w a s op 1 dec. 1894 reeds het proefnum ­

van de krant

m er verschenen.

♦bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g begon aanvanke­

(2) V gl. A. N uijens, Open b rief aan de aandeelhouders in

lijk rond 1 m ei. V a n a f 1 m ei 1909 tot en m et dec. 1914 w a s

de N.V. tot het oprichten van een nieuwe Katholieke Cou­

er geen jaargan gn u m m erin g. Deze w e rd w eer

rant voor Alkmaar en omstreken (Z.pl., z.j.), p. 25.

gebruikt m.i.v. 10(1914/15), nr. 1005(22 dec.). De nieuw e

(3) In le Courrier de la M euse van 9 dec. 1892 w as

jaa rg a n g begon voortaan rond 1 april.

bericht: “ Dans son assem blée générale extraordinaire,

- V a n a f 1926 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

la Société anonym e M aastrichtsche Stoomdrukkerij a

- In 3(1907/08), nr. 213(15 mei) w ord t het verschijnen

décidé à l’u n anim ité des m em bres présents, de créer

van tw ee nieu w e edities aangekondigd: “Zóó komen

u n jo u rn al en lan gue hollandaise, en rem placem ent du

nu, n aast de oudste, Onze Courant, in de Dekenaten

Courrier de la Meuse. Le jo u rn al portera le titre Ons Zui­

Hoorn en W erversh oo fzoo goed bekend, nog tw ee

den”.

anderen, w e l gelijkend, m aar toch eigen, n.l. Onze Cou­ rant voor Purmerend en Omstreken en Onze Courant voor Schagen en ommelanden. Deze tw ee edities m et de

225

afzonderlijke ondertitels ‘Katholiek nieuws- en adver­

O n ze co u ran t 1905-1931

tentieblad voor Schagen en om streken’ en ‘Katholiek

*jaren 1905, proefnrs.(19, 22, 26 en 29 april)

nieuw s- en advertentieblad voor Purm erend en om ­

-

1(1905/06), nr. 1(3 mei) - 27(1931), nr. 15641(3 dec.)

* ondertitel Katholiek nieuw s- en advertentieblad ~

streken’ hadden v a n a f 1(1907/08), nr. 1(15 mei) tot en m et 2(1908/09), nr. 457(18 sept.) een eigen jaargan g- en

1(1905/06) - 16(1920/21), nr. 1663(11 aug.) [moet zijn nr.

afleveringsnum m ering.

1664]

- In 3(1907/08), nr. 253(2 okt.) w e rd de lezers m eege­

-

R.K. nieuw s- en advertentieblad ~ 16(1920/21), nr.

deeld, dat zij zich konden abonneren op een geïllu s­

1665(13 aug.) - 18(1922/23), nr. 2060(26 maart)

treerd zondagsblad. De voordelen van het zondagsblad

-

w erden breed uitgemeten: “W eer kom en ze aan de

Katholiek dagblad voor W est-Friesland ~

18(1922/23), nr. 2061(28 m aart 1923) - 27(1931)

lange w interavonden m et heel veel vrijen tijd. W eer

* uitgever Oprichter v a n Onze courant w a s de drukker­

v raa gt m enigeen zich af: hoe z a l ik mij n u w eder voor­

u itgever H. Stumpel. In 1907 w e rd de Sint Cyriacus-ver-

zien van goede, degelijke lectuur. W eer trekken er

en igin g opgericht, op w ie r naam in het vervo lg de u it­

velen rond, aan de huizen aanbiedend allerlei gesch rif­

gave v a n de krant geschiedde.1 De feitelijke uitgave van

ten tegen m atigen prijs, m aar helaas! vaakboekjes en

h et blad b le e f in handen v an de firm a Stumpel. In 1919

afbeeldingen, w elk e gij niet in u w h uizen kun t dul­

w e rd de Sint Cyriacus-vereeniging om gezet in de

den”. Door m iddel van het geïllustreerd zondagsblad

N aam loze V ennootschap Onze Courant.2

biedt Onze courant de gelegenheid “om zich aangena­

* plaats Hoorn

me, degelijke en tevens goedkoope lectuur voor geheel

*

frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ den w in ter te kunnen versch affen ” . Het zondagsblad

dag, v a n a f ju li 1912 op dinsdag- en vrijdagavond) ~

zal afbeeldingen bevatten, zoveel m ogelijk u it de pro­

226. Onze courant vincie Noordholland, aantrekkelijke rom ans en novel­

240 veren ig in g zou zijn het steunen en bevorderen van de

len en afzonderlijke rubrieken voor de dam es en de

katholieke pers. Het voortbestaan van Onze courant

jeu gd. A an het einde v an het ja a r bieden de ingebonden

w a s n u verzekerd: “de vereen igin g h eeft alle m ogelijke

zondagsbladen “een prachtvol boekdeel (...), w aarin

rechten op het blad gekocht en betaald, en ’t is n u voor

later u w e kinderen, eenm aal w a t ouder geworden,

goed haar krant - dat is Uw krant - onze eigen cou­

w ederom een schat v an v erzet en onderrichting zullen

rant” . In de statuten w erd het doel van de veren igin g

vind en ”. Verm oedelijk b etrof het h ier het Geïllustreerd

als v o lg t om schreven: “De vereen igin g stelt zich ten

zondagsblad/ de Spaarnestad, dat aan de lezers w erd

doel de bevordering der Katholieke Journalistiek in

aangeboden.

Noordholland. De vereen igin g tracht haar doel te berei­

- V a n a f 11 m aart 1925 bevatte de krant eenm aal per

ken door het vorm en v an een ondersteuningsfonds,

w e e k een bijblad voor dejeugd: Onze courant voor de

het oprichten van propagandavereenigingen en de v er­

huiskamer.

spreiding van Katholieke couranten in Noordholland.”

♦relaties Voortgezet als W estfriesch dagblad

(vgl. B ijvoegsel tot de Nederlandsche staatscourant,

♦literatuur ‘V an w eekblad tot m odern dagblad’, in:

1907, nr. 237(10 okt.), ver. nr. 1006).

Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15 juni),

(2) V gl. 1930, ongen.(i9 april). De NV Onze Courant

Jubileumnummer 50 ja a r jo n g

w e rd op 22 sept. 1919 opgericht. In de oprichtingsakte

- J.J.M. Leenders, ‘De papieren kapelaan. Katholiek

w e rd het doel v a n de NV als v o lg t geform uleerd: “het

Hoorn (1905-1911)’, in: ‘Broeders slu it U aan'. Aspecten

redigeeren, drukken, u itgeven en exploiteeren van het

van verzuiling in zeven Hollandse gemeenten (Z.pl.,

nieuw s- en advertentieblad Onze Courant, een en ander

1985), p. 199-246, h ier p. 227-231: Onze Courant.

in Katholieken geest, tot verded igin g en verspreidin g

♦autopsie V olledig, m.u.v. 1909, april; 1925, april-sept.;

der Katholieke b egin selen ” (vgl. Akten betreffende

1930, april

Naamlooze Vennootschappen. B ijvoegsel tot de Neder­

- A rchiefd ien st W estfries Gemeenten, Hoorn

landsche staatscourant, 1919, nr. 221(16 okt.), NV-nr.

- NPM ~ 26(1930/31), herden kin gsn um m er v an 19 april 1930

1572). (3) V gl. 1930, ongen.(19 april): ‘H erdenkingsnum m er’

♦typering Katholiek dagblad voor Hoorn en om stre­

ter gelegenheid van 25-jarig bestaan v a n de krant.

ken. Onze courant begon te versch ijnen m et het oog op

(4) V gl. Leenders, p. 231. V olgens het h erden kin gs­

de K am erverkiezingen van het voorjaar v an 1905. In

nu m m er u it 1930 b leef V an Kelckhoven redacteur tot

het hoofdartikel ‘Ter ken n ism akin g’ w erd h et versch ij­

ca. 1907; volgen s Leenders tot aan zijn vertrek u it

nen v an een plaatselijk katholiekblad als v o lg t gerecht­

Hoorn in 1911.

vaardigd: “ Reeds la n g is er gevraagd n aar een Katholie­

(5) V gl. Noord-Hollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15

ke courant in het Noorderkwartier. Katholieke couran­

juni).

ten zijn er genoeg, m aar n aast de groote bladen bestaat er ookbehoefte aan plaatselijke bladen. V elen zijn er, w ien het aan tijd ontbreekt dagelijks de vele kolom m en

226

van een groot blad door te lezen, anderen gaan de poli­

O n ze co u ra n t 1911-1915

tieke besch ouw in gen daarin te hoog” . De plaatselijke

•jaren [1(1911), nov.]1- 1915, [beginjuli]2

bladen die w e l h et lokale n ieu w s geven, zijn voor een

• ondertitel Centraal orgaan voor het katholiek Tw ente

katholiek niet geschikt: “zij geven te w e in ig en te veel.

~ {1(1911), nr. 13(30 dec.)}

Te w e in ig geven zij over dingen die ons Katholieken ter

-

harte gaan, over onze kerken, gestichten, vereenigin-

• uitgever Niet in het nieuw sblad verm eld.

[R.K. nieuw s- en advertentieblad ~ 1912-1915]3

gen en bonden. Te veel geven ze ook, w a n t m et den b es­

• plaats Enschede

ten w il kunnen niet altijd berichten en advertentiën

•frequentie “versch ijn t w oen sdags en zaterdags”

gew eerd w orden, die Katholieken niet onder de oogen

•form aat D

m oesten krijgen. B leef het n u echter nog m aar altijd bij

• omvang Ingeziene afl.: 4 p.

die hooggeroem de neutraliteit. M aar er zijn bladen, die

• redactie Niet in de krantverm eld.

rechtstreeks vijan d ig zijn tegenover de Katholieken,

• relaties Opgegaan in de Twentsche courant2

vijan d ig tegenover onze staatspartij. Zulke bladen

• autopsie 1(1911), nr. 13(30 dec.)

m ogen de Katholieken zeker niet lezen, die m ogen in

- NPM

onze huizen niet w orden gevonden”.

• typering Katholiek n ieuw sblad voor Enschede en

♦noten

om gevin g dat in 1915 opging in de Twentsche courant.

(1) In de krant v a n 15 m ei 1907 w erd bericht, dat op 29

• noten

april door verscheidene geestelijken u it de dekenaten

(1) De begindatum is u it de n u m m erin g afgeleid.

Hoorn, Purm erend, Schagen en W erversh oo f de St.

(2) In de Twentsche courant, 72(1915), nr. 53(3 ju li) w erd

Cyriacus-Vereniging w a s opgericht. Het doel v a n de

bericht: “ M et in gan g v an 5 Juli w ord t (...) het te Ensche­

228. Oost-Brabant

241 de verschijnende N ieuw s- en Advertentieblad Onze

tel voor de verschillende edities: ‘Katholiek dagblad

Courant, Centraal orgaan voor Katholiek Tw ente, in de

voor Eindhoven’, ‘... voor H elmond e.o.’, ‘... voor de

Twentsche Courant opgenom en”.

Kem pen’, ‘ ... voor M eierij en Peelland’. Op 10 ju n i 1960

(3) Gegevens ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

verviel het w oord ‘Katholiek’ in deze ondertitels.

Nederlandschen boekhandel, 1912-1915.

♦uitgever Stichting Oost-Brabant3

1(1944 /45 ) -

13(1956/57), nr. 121(26 maart); pas v a n a f 27 ju li 1946 als zodan ig in de krant verm eld

227

- NV D agblad en Drukkerij Oost-Brabant4 ~

O n ze m a il 1931-1940

13(1956/57), nr. 122(27 maart) - [1960, 12 dec.]5

♦jaren 1(1931/32), nr. 1(19 aug.) - 9(1939/40), nr. 20(1 mei)1

-

[NV N ieuw e Eindhovense Krant ~ 1960, 13 dec. -

1964 ]5

♦ondertitel Veertiendaagsch Indisch nieuws- en

♦plaats Eindhoven

correspondentieblad tevens officieel orgaan van het

- De plaatselijke edities verm elden als plaats v a n u it­

Kath. Indisch Bureau

gave: Helmond, ’s-Hertogenbosch, Oss en Tilburg

♦uitgever K atholiek Indisch Bureau

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

♦plaats ’s-Gravenhage

♦ form aat W isselen d D- en E-formaat

♦frequentie veertiendaags

1(22 sept) - nr. 233(7 juli); D

♦formaat B ♦omvang V ~ 1(1931/32); IV

1(1944 /45 ), nr.

1(1945), nr. 234(9 ju li) -

3(1946/47), nr. 81(7 febr.); E ~ 3(1946/47), nr. 82(8 febr.) 2(1932/33); V ~ 3(1933/34)-

- 20(1963/64) ♦omvang VI

8(1938/39);IV ~ 9(1939/40) ♦redactie 1931-1940 P.J.F.J. Schnebbelié

♦redactie In 1(1944/45), nr. 165(17 april) w ord t verm eld:

♦bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon steeds

“Er is één Bestuur voor de Stichting Oost-Brabant, één

m edio augustus.

Hoofdredactie en één Directie. M aar er is voor iedere

♦autopsie V olledig tot en m et 9(1939/40), nr. 20(1 mei)

editie een eigen plaatselijke Com m issie v a n Bijstand

-

en een eigen plaatselijke redactie” .

UBN

♦typering Het Katholiek Indisch Bureau stelde zich ten

1944-1959 Jef de Brouwer, hoofdred. en v a n a f 1947

doel: het verstrekken v a n inlichtingen aan hen, die

tevens dir.

n aar Indië gin gen o f daarvandaan kwam en. Onze mail

1944-1946 C.H.M. Lindner, dir.

w ild e “niet anders zijn , dan een eenvoudig m iddel tot

1944-^946} drs. W . Claus, chefred. (na 26 ju li 1946 niet

voorlichting van Kath. Nederlanders, die Indië als

m eer in de krant vermeld)

w oonplaats kozen en anderen, die hoew el in h et m oe­

1944-^958] Hub. van Reuth, kunstredacteur (vgl. de

derland w oonachtig, toch b elan gstellin g koesteren

Journalist, 9(1958), nr. 14(20 sept.), p. 185)

voor dat deel v a n het Rijk, dat buiten Europa gelegen

194541961] Koos W asser, aanvankelijk plaatselijk red.

is” . Het blad bevat lijsten v an verlofgan gers en vertrek­

van editie Helmond, later algem een chefred. (vgl. de

kers, “w ereld nieu w s in w e in ig w oorden” en algem ene

Journalist, 19(1968), nr. 19(28 okt.)

inform atie over toestanden en ontw ikkelingen in Oost-

{1946} ir. Q. Laum ans, dir. (na 26 ju li 1946 niet m eer in

Indië.

de krant verm eld)

♦noten

De ‘Com m issie v an Bijstand’, later aangeduid als

(1) V erm oedelijk n iet verder verschenen w egen s de

‘B estuur voor de Stichting Oost-Brabant’ w erd

Duitse bezetting.

gevorm d door: 1944-1945 dr. L.J.M. Beel

228

1944-1945 dr. G.W.M. H uysm ans

O ost-Brabant 1944-^964]

In de editie Eindhoven w orden als redacteuren

1944-1945 dr. J.F.H. Custers

♦jaren 1(1944/45), nr. 1(22 sept.) - [1964, 4 april]1

genoemd:

♦ondertitel Dagblad voor Midden- en Oost-Brabant ~

1944 Th. v an Dartel

1(1944/45), nr. 1(22 sept.) - nr. 164(16 april)

1945 A. W ijnen

- V a n a f 1(1944/45), nr. 165(17 april) tot en m et

1945-{1946} L. N ouwen (verm eld tot en m et 26 ju li 1946)

3(1946/47), nr. 81(7 febr.) is in de titelkop alleen nog

1945-{1946} drs. J. Stalpers (verm eld tot en m et 26 ju li

m aar de verm eld in g v a n de respectievelijke editie opge­

1946 )

nom en.2W el lu id t de kopregel v an elke pagin a in deze

De ‘Com m issie v an Bijstand’ voor de editie Eindhoven

periode: ‘ Dagblad voor Midden- en Oost-Brabant’.

w erd in {1945H1946} gevorm d door m r. F.J.F. Claes-

-

Katholiek Brabants dagblad

3(1946/47), nr. 82(8

sens, dr. J.F.H. Custers en Cl.F.J. Schellens. Na 26 ju li

febr.) - 8(1951/52), nr. 272(25 sept.)

1946 is de Com m issie niet m eer verm eld.

- V a n a f 8(1951/52), nr. 273(26 sept.) varieert de onderti­

In de editie T ilburg w orden als redacteuren genoemd:

228. Oost-Brabant

242

1945-{1946} Alb. v an H oek (verm eld tot en m et 26ju li

van de editie voor Oss en b lijkens de krant w a s er toen

1946)

ook reeds een editie “voor het platteland v an de Kem ­

1945-{1946} H.A. van Rijthoven (verm eld tot en m et 26

pen” . En op 8 nov. 1945 w ord t gezegd, dat er dan zeven

ju li 1946)

verschillende edities verschijnen, w aarvan v ij f edities

De ‘Com m issie van B ijstand’ voor de editie Tilburg

voor de “v ijf grootere steden van Oostelijk Brabant”

w erd in {1945H1946} gevorm d door dr. F.S.P. van

m et elk een plaatselijke redactie “m et een eigen, relatief

Buchem, ir. C.J. v an M eel en dr. F.A. V ercam m en. De

zé ér groote zelfstand igh eid en een sterke eigen veran t­

Com m issie is verm eld tot en m et 26 ju li 1946.

w oordelijkheid” . V a n a f 8 febr. 1947 verdw enen de

In de editie ’s-Hertogenbosch w orden als redacteuren

afzonderlijke redacties voor de verschillende edities.7

genoemd:

De editie voor Tilburg en tijdelijk die v an de Kem pen en

1945-1946 E. Damen

de Peel verdw enen. In het begin v a n d ejaren v ijftig

1945-1946 L. v.d. Laar

w e rd de afzonderlijke editie voor ’s-Hertogenbosch

1945 -{1946 } D. v. Rosm alen (na 26 ju li 1946 n iet m eer

opgeheven. Er bleven afzonderlijke edities voor Eind­

vermeld)

hoven (van af sept. 1958 o.d.t. Nieuwe Eindhovense

1946 mr. H. V inkenburg, plaatselijk hoofdred. en dir.

krant), voor Helm ond (van af m ei 1961 o.d.t. Nieuw H el­

(na 26 ju li 1946 niet m eer vermeld)

monds dagblad), voor Oss (van af febr. 1947 o.d.t. de Sire­

De ‘Com m issie van B ijstand’ voor de editie ’s-Herto-

ne), voor de Kempen, en voor M eierij en Peelland.

genbosch w e rd in 1945-^946} gevorm d door P.F.M.

-

Karthaus, M.G.W. van Soestbergen en dr. H. van Velt-

de m aand novem ber. De 13ejaargang beslaat twee

hoven. De com m issie is na 26 ju li 1946 niet m eer v er­

jaren: v a n a f nov. 1956 tot en m et okt. 1958. Daarna v olgt

De nieuw e jaa rg a n g startte steeds in het begin van

meld.

onm iddellijk de 15ejaargang.

In de editie Oss w orden als redacteuren genoemd:

-

1945 G.J. van Balveren, plaatselijk dir.

ben aan van kelijk een eigen n um m ering. De editie voor

De editie voor ’s-Hertogenbosch en die voor Oss heb­

1945-1946 Ad. v a n Grunsven, plaatselijk hoofdred.

’s-Hertogenbosch begon m et nr. 1(27jan.). De nu m m e­

1945-1946 B. v.d. Krabben

rin g v a n de eerstejaargan g van de Bossche editie loopt

1945-1947 Th. van Dartel

tot en m et nr. 229(31 okt. 1945). A b u sievelijkversp rin g t

1946-1947 J. v. Rosm alen

de n u m m erin g v a n nr. 159(8 aug.) naar nr. 170(9 aug.).

De ‘Com m issie van B ijstand’ voor de editie Oss w e rd in

De editie voor Oss begon m et nr. 1(22 m ei 1945).

{1945} en 1946 gevorm d door M. Bauer, B. Daniels en F.

- In de beginm aanden van Oost-Brabant verschenen

van W ill.

ook een aantal bulletins. De volgende n um m ers kon­

In de editie H elm ond w orden als redacteuren

den w orden ingezien: nrs. 3 en 4 (beide 25 sept. 1944),

genoemd:

nr. 9(1 okt.), nr. 10(2 okt.), nr. 13(3 okt.), nr. 16(5 okt.),

1945-1946 Th. Nolens

nr. 18(6 okt.), nr. 25(21 okt.), nr. 34(30 okt.), nr. 35(31 okt.),

1945-1946 Jan de V ries, plaatselijk hoofdred.

nr. 37(3 nov.), nr. 39(4 nov.), nrs. 40 en 41(beide 6 nov.).

1945-{1946} Th. Roijakkers, plaatselijk dir. (na 26 ju li

- Eind m aart 1945 kreeg Oost-Brabant een v ersch ij­

1946 niet m eer vermeld)

ningsverbod v an een w e e k opgelegd. Op m aandag 19

De ‘Com m issie van B ijstand’ voor de editie Helmond

m aart w a s de krant uitgekom en m et het bericht, dat

w erd in 1945-1946 gevorm d door Th.J.A. Driessen, S.

koningin W ilh elm in a die dag Eindhoven zou bezoe­

Rood en C.J.M. Smits.

ken, w aarbij tevens de door haar te volgen route w a s

• bijzonderheden Oost-Brabant verscheen in versch il­

bekend gem aakt. M et deze berichtgeving w erd het door

lende edities. In 1(1944/45), nr. 165(17 april) w ord t hier­

het M ilitaire Gezag vereiste stilzw ijgen over het

over bericht: “(...) dat Oost-Brabant in verschillende edi­

bezoekverbroken en als stra fw e rd een publicatiever­

ties verschijnt, en gezien de om standigheden, v ersch ij­

bod v a n een w e e k opgelegd. W el kw am en een aantal

nen móet. De fu sie m et de Brabanter in ja n u a ri w as

b ulletins u it m et bekendm akingen v an de distributie-

aanleiding dit h et eerst in ’s-Hertogenbosch te v erw e ­

dienst. Op m aandag 26 m aart kon de krant w e e r v e r­

zenlijken. Thans krijgt dat ook in Eindhoven en in Til­

schijnen en daarin g a f Jef de Brouw er ‘Een nadere v er­

b u rg zijn vasteren vorm .6 Er is één B estuur voor de

klarin g’ van het verschijningsverbod. Het gew raakte

Stichting Oost-Brabant, één Hoofdredactie en één

nu m m er van 19 m aart is n iet in h et Streekarchief Zuid­

Directie. M aar er is voor iedere editie een eigen plaatse­

Oost Brabant aanw ezig.

lijke Com m issie van B ijstand en een eigen plaatselijke

- Op 15 zaterdagen in de periode van 14 sept. 1953 tot en

redactie, die de garantie geven dat iedere grote plaats in

m et 3 april 1954 verscheen als bijlage het

Oost-Brabant haar eigen dagblad bezit, w aarop de

Boem eltje,’Gezellig bijblad v a n het dagblad Oost-Bra-

eigen lokale sfeer zijn stem pel dru kt en w aa rin het

b an t’. In het eerste n u m m er v an 14 sept. w erd het Boe-

eigen n ieu w s van stad en om gevin g de volle aandacht

m eltje gepresenteerd als “een gezellig treintje, w aarin

heeft.” Op 22 m ei 1945 verscheen het eerste n um m er

niet geredeneerd w ord t over zw aarw ich tige onderw er­

24 S pen, m aar w aa rin leut en gem oedelijkheid de boven­

228. Oost-Brabant bjzonderheden); editie voor Tilburg: 1944/45, nr. 61 -

toon voeren”.

1945/46, nr. 201 (met lacunes)

-

- GA ’s-Hertogenbosch ~ editie ’s-Hertogenbosch:

De editie H elmond bevat v a n a f 24 sept. 196o tot aan

h et laatste num m er v a n is m ei 1961 elke zaterd ag een

1945, nr. 3 - 1950/51, nr. 197

b ijlage Stad en streek.

- Streekarchivariaat M aasland, Oss ~ editie Oss: 1945,

- V a n a f 18(1961/62), nr. 115(24 maart) verscheen op

nrs. 1-137

zaterdag het b ijvoegsel Tussenspel.

- GA H elmond ~ editie Helmond: 1945/46, nrs. 1-198;

• relaties Oost-Brabant kreeg in 1944 de beschikking

1952/53, nr. 178 - 1960/61

over de persen van Drukkerij De M eierij, w aarop de

♦typering Katholiek dagblad voor Eindhoven m et

Eindhovensche en M eierijsche courant en het Dagblad

afzonderlijke edities voor Tilburg, Den Bosch, Oss en

van het Zuiden w aren gedrukt. In het eerste num m er

Helmond. Oost-Brabant begon onm iddellijk n a de

noem de Oost-Brabant zich een voortzettin g van de

bevrijdin g v an Eindhoven te versch ijnen op de persen

Eindhovensche en M eierijsche courant8

van NV Drukkerij De M eierij. De m inister van ju stitie

-

van de Nederlandse regerin g in ballin gsch ap verbood

De editie voor ’s-Hertogenbosch kw am voort u it de

fu sie m et de Brabanter.9

van u it Londen de v ersch ijn in g v a n het blad, om dat de

-

NV Drukkerij De M eierij tijdens de Tw eede W ereldoor­

De editie voor Oss w a s een voortzetting van de Sirene

en w erd in febr. 1947 ook w eer voortgezet als de Sire-

log het Dagblad van het Zuiden had gedrukt en daarmee

ne.w

“de belangen v a n de vijan d ” had gediend. M et toestem ­

-

m in g van de b urgem eester en de m ilitaire com m an­

De editie voor H elm ond kan besch ouw d w ord en als

een voortzetting v a n het Helmondsch dagblad, w aarvan

dant van Eindhoven b le e f de krant echter verschijnen.

h et eigendom in oktober 1945 door de uitgever Th. Roy-

Op 22 december 1944 trok de m inister v an binnenland­

akkers aan de Stichting Oost Brabant w e rd verkocht.

se zaken het versch ijnin gsverbod in en bevorderde dat

Deze H elm ondse editie w a s een kopblad v a n de Eindho-

de NV Drukkerij De M eierij ter b eschikkin g v a n Oost-

ven se editie en w erd in 1961 voortgezet onder de titel

Brabant w e rd gesteld (vgl. Oost-Brabant, 28 dec. 1944).

(Nieuw) Helmonds dagblad.

Het dagblad diende zich u itdrukkelijk aan als een

-

katholieke krant. Pastoor Sicking, de bisschoppelijke

De editie voor Eindhoven w erd in sept. 1958 voortge­

z e t als Nieuwe Eindhovense krant.

censor, sch reef in h et eerste num m er: “ Dit blad w il

• literatuur Anton van Oirschot, De krant in Brabant

positief m edew erken aan de Katholieke Actie. ’t W il

(Z. pl. 196s), p. so-ss

goed stichten in w ijd en k rin g en stevig staan op den

-

J.L.G. van Oudheusden, J.A.M. Verboom , Herstel-en

grondslag van het Katholieke begin sel”. En in het n u m ­

vernieuwingsbeweging in het bevrijde Zuiden. Eindho­

m er van 17 april 1945 form uleerde Jef de Brouw er de

ven, 's-Hertogenbosch en Waalwijk lg 4 4 -lg 4 s (Tilburg

beginselen v a n het blad n og eens als volgt: “1) het

1977. Bijdragen tot de geschiedenis van het Zuiden van

Christendom in de concrete gestalte van het Katholicis­

Nederland, nr. s8), p. 57-6o, 65-66

me, 2) de Nationale gedachte van de eigensoortige

-

Nederlandsche V olksgem eenschap binnen het Euro-

J.M.P. van Oorschot, Eindhoven. Een samenleving in

verandering, dl. 2: l92o-l96o (Eindhoven 1982), p. loo5-

peesch en m ondiaal verband” .

loo7

♦noten

• autopsie De ‘hoofdeditie’ voor Eindhoven kon volle­

(1) In 1961 w e rd de NV N ieuw e Eindhovense Krant en

d ig w orden in gezien m .u.v. 1945, 19 m aart. Daarnaast

daarm ee Oost-Brabant overgenom en door CEBEMA

zijn in autopsie genomen: ‘B ulletins’ u it 1944; editie ’s-

NV (vgl. M aarten Schneider, Joan Hemels, De Neder­

Hertogenbosch: 1(1945), nr. 1(27 jan.) - 7(l95o/5l), nr.

landse krant 1618-1978. Van ‘Nieuwstydinghe' tot dag­

l97(so juni) (uit 1945 ontbreken de nrs. 6, 8-12, 14-16 en

blad (Baarn 19794), p. 499). CEBEMA w a s de eigenaar

18); editie Oss: 1(1945), nr. 1(22 mei) - s(l946/47), nr. 81(7

van het Brabants dagblad. Per 1jan u a ri 1960 w a s er

febr.); editie Tilburg: 1(1944/45), nr. 61(6 dec.) -

reeds een n au w e sam en w erking tot stand gekom en

s(i946/47), nr. 81(7 febr.); editie Helmond: 2(1945/46),

m et het Brabants dagblad. V gl. Oost-Brabant, 23 dec.

nr. 1(2 nov.) - s(l946/47), nr. 81(7 febr.) en 9 (1952^ ), nr.

1959: “ De beide ondernem ingen [Brabants dagblad en

178(4 juli) - l7(l96o/6l), nr. i62(is mei)

Oost-Brabant] b lijven zelfstandig. Zij behouden eigen

-

bestuur, eigen redactie, eigen exploitatie en eigen tech­

StreekarchiefZuid-Oost Brabant, Eindhoven œ de

‘hoofdeditie’ v a n Eindhoven: 1944-1958; de edities ‘voor

nische vervaardiging, doch zij gaan elkaar op

de Kem pen’ en ‘voor M eierij en Peelland’: 1958 - 1964,

bestuurs-, commercieel, redactioneel en technisch ter­

Sl maart; editie voor ’s-Hertogenbosch: 1945, nrs. 1-2;

rein tegem oet treden. Dit z a l ontegenzeggelijk tot

editie voor Oss: 1945, nr. ls8 - 1946/47, nr. 81; editie voor

besparing op w erkzaam heden leiden, grotere m oge­

Tilburg: 1945, nr. 165 - 1946/47, nr. 81; editie voor Hel­

lijkheden openen en onjuiste concurrentie opheffen.”

mond: 1945/46, nr. 198 - 1946/47, nr. 81

In 1963 kw am ook h et Eindhovens dagblad in handen

-

van CEBEMA, hetgeen leidde tot een fu sie tussen de

RIOD œ 1944/45, nr. 1; ‘ Bulletins’ u it 1944 (zie onder

244

229. de Oost-Gelderlander beide dagbladen, w elk e in gin g op 6 april 1964. Het

zooals de nieuw e spelling en de strip op de achterpagi­

laatst aan w ezige nu m m er van Oost-Brabant in het

na, m aar steeds duidelijker z a l blijken, dat het de krant

Streekarchief Zuid-Oost-Brabant is dat van 31 m aart

ten goede komt, als de ju iste verhoudingen en de

1964, m aar de eerste dagen v a n de m aand april is het

onderlinge band tussen de plaatsen m eer tot h u n recht

blad verm oedelijk ook nog verschenen.

w orden gebracht”.

(2) De volgen de editieverm eldingen zijn bekend: 1)

(8) In h et num m er v a n 22 sept. w ord t gezegd: “ Per 1

‘Editie voor Eindhoven en om gevin g’ (vanaf 13ju li

april 1942 heeft h et Bestuur der NV Drukkerij De M eie­

1945: ‘Editie voor de stad Eindhoven’); 2) ‘Editie voor T il­

rij z ijn on tslag genomen, daar het w eigerd e aan de

b u rg en om gevin g’; 3) ‘Editie voor ’s-Hertogenbosch en

door de bezettende m acht gestelde eischen te voldoen

om gevin g’ (vanaf 6 aug. 1945 tot en m et 25 febr. 1946:

(...). V a n a f dien datum is door de NV Drukkerij de M eie­

‘Editie voor de stad ’s-Hertogenbosch’); 4) ‘Editie voor

rij geen courant m eer u itgegeven en h et verband m et

Oss en om geving: de Sirene’ (van af 26 febr. tot en m et 8

haar toenm alige Directeur H. V ervoort Jr. verbroken.

ju li 1946: ‘ De Sirene. Editie voor Oss en de M aaskant’; 5)

Daar in beslagn em in g der persen anders onherroepe­

‘Editie Helmond en om geving: H elmonds dagblad’’.

lijk zou gevolgd zijn , is, om erger te voorkom en, speci­

(3) In 2(1945/46), nr. 2(3 nov.) w ord t de taak v a n het

aal dus tot behoud der persen, bij w ijz e v a n industriee-

Stichtingsbestuur door Jef de Brouw er als v olgt

le opdracht de drukorder v a n de door H. V ervoort Jr.

om schreven: het bestuu r “neem t alle principiele en

voor eigen rekening en verantw oordelijkheid u itgege­

w ezen lijk e b eslissingen , benoem t de hoofdredactie,

v en courant aanvaard”. Op pagin a 4 in het zelfde n u m ­

vertro u w t de exploitatie toe aan de directie, d raagt kort­

m er w ord t bericht: “ Dit dagblad is de voortzetting in

om uiteindelijk de verantw oording” .

vernieu w d en vorm v a n de tot op 3 N ovem ber 1941 v er­

(4) Op 2 m aart 1956 w e rd de NV D rukkerij de M eierij

schenen Eindhovensche en M eierijsche courant’ .

om gezet in de NV Dagblad en Drukkerij Oost Brabant,

(9) In het eerste nu m m er van de editie voor ’s-Herto-

w elk e zich ten doel stelde: “1) de u itoefening v a n het

genbosch w ord t gezegd, dat het in itiatief tot sam en­

uitgevers- en drukkersbedrijf; 2) h et uitgeven en druk­

w e rk in g is uitgegaan van de Brabanter. Daaraan w ord t

ken v a n dagbladen en periodieken; 3) het beheren van,

toegevoegd: “ Door een eigen Bossche Com m issie van

het deelnem en in en het verlenen van steun aan andere

Bijstand en een eigen Bossche Redactie is de garantie

ondernem ingen m et soortgelijk o f aan verw an t doel; 4)

gegeven dat ’s-Hertogenbosch haar eigen dagblad

alles w a t verder in de ruim ste z in geacht kan w orden

bezit, w aarop de specifieke Bossche sfeer zijn stem pel

tot het hiervoren om schreven b e d rijf te behoren”.

drukt en w aa rin het eigene n ieu w s v an de stad en haar

V oorts w e rd er bepaald, dat de uitgaven zouden w o r­

om gevin g de volle aandacht heeft. (...) Oorspronkelijk

den verzorgd “in katholieke geest en tot verspreidin g

w a s onze gedachte, om w ille van de roem rijke historie

en verded igin g van de katholieke b egin selen ”. In arti­

der oude Hertogstad en u it eerbied voor de hoofdstad

kel 20 w e rd vastgelegd, dat de bissch op v an ’s-Herto-

een nieu w e n aam aan het dagblad van ’s-Hertogen-

genbosch zou w orden verzoch t een katholieke priester

bosch te geven. Na lan g beraad en n a de m eening van

aan te w ijz e n als censor voor de eigen dagblad-uitga-

diverse groepen en personen u it ’s-Hertogenbosch

ven en als adviseur in zaken v an geloof en zeden (vgl.

zelve beluisterd te hebben, kw am en w ij tot het inzicht

Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bij­

dat m en dit niet prefereerde en besloten w ij tot de naam

voegsel v an de Nederlandse staatscourant, 1956, nr.

Oost-Brabant, editie voor ’s-Hertogenbosch en om ge­

74(16 april), NV-nr. 810).

v in g ” .

(5) V gl. besch rijvin g van Nieuwe Eindhovense krant.

(10) V a n a f 30 dec. 1946 tot en m et 18 jan . 1947 verscheen

(6) A l vóór 17 april 1945 w a s een eigen T ilburgse editie

de Provinciale Noord-Brabantsche courant - het Huisge­

verschenen, eveneens m et de ondertitel ‘ Dagblad voor

zin m et een kopblad o.d.t. de Sirene - Dagblad voor Oss

Midden- en Oost-Brabant’ en m et Tilburg als plaats van

en omgeving. Oost-Brabant protesteerde tegen het

uitgave. V an deze editie zijn a an w ezig in het Gemeen­

gebruik v an deze naam, tengevolge w aarvan de titel

tearchief Tilburg: 1(1944/45), nr. 49(22 nov.), nr. 69(15

veranderd w erd in Dagblad voor Oss en omstreken (zie

dec.), nr. 73(20 dec.), nr. 99(24jan.) en nr. 127(26 febr.).

aldaar, noot 1).

(7) Over het opheffen van de afzonderlijke redacties van de verschillende edities sch reef De Brouw er in de krant v a n 8 febr. 1947: “Op geheel nieu w e w ijz e hebben

229

w ij een oplossin g gegeven aan de sam en han g van

de O ost-G elderlander 1945-1953

plaatselijke belangen, die v aa k boven-plaatselijk zijn.

♦jaren 97(1945), nr. 1(1 mei)1 - [105(1953), nr. 214(12

Kleinere details in de geëigende proporties bewarend,

sept.)]2

w ille n w ij h et gelijksoortige bijeenbrengen en het

♦ondertitel Dagblad voor de Graafschap en de Lijm ers

voornam ere gebeuren m eer centraal in de belan gstel­

♦uitgever NV U itgeversm aatschappij De Gelderlander

lin g trekken. Dit m ag ’n korte tijd on w enn ig aandoen,

♦plaats Nijm egen

245 -

’Kantoren’ : Doetinchem en Groenlo (in 1945 ook in

230. Opgang ♦omvang V I ~ 1(1921)^3(1933); II

14 (1934 )

Zutphen)

♦redactie 1921-1934 H erm an v an den Eerenbeemt,

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

hoofdred.

♦formaat E form aat, m .u.v. w isselen d D- en E-formaat

[1924-1929]4 Pieter v an der Meer de W alcheren, red.

in de beginperiode

secr.

♦omvang VI

[1924-? Hypertonides (pseud. v an Lou Lichtveld), m ede­

♦redactie V oor redactie en directie van de Gelderlander,

w erk er m uziek]5

zie ook aldaar

♦bijzonderheden N aast de n u m m erin g der afleverin­

{1945} J. Oosterholt, red.

gen per jaargan g, w a s er een tweede, doorlopende

1945-1948 W.L. Driessen, ch e f red.

n u m m erin g v an nr. 1 tot en m et {nr. 683}.

1945-{1948} W.H. H eitling, eerste red.

- Elke jaa rg a n g bevat een inhoudsopgave.

1948-1953 H.C.J. Erkens, c h e f red.

- Er w a s n aast het Arabisch gepagineerde gedeelte

1951-1953 H.R. Ebbers, red.

een Rom eins gepagineerd om slaggedeelte m et een v er­

♦bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g is die van de

haal, de concert- en toneelkroniek, een boekenrubriek,

Gelderlander.

een ‘vrou w en h oekje’, de prijsvraag ‘Kent Gij U w eigen

-

land’ en advertenties v a n onderm eer het Centraal R.K.

Kopblad van de Gelderlander.

♦relaties V oortgezet als de Gelderlander, editie voor de

Betrekkingen-Secretariaat van de V ereen iging Blijvend

Graafschap en de Liem ers2

Verband tusschen betrekkinggevenden en betrekking-

♦autopsie 97(1945), nr. 1(1 mei) - nr. 92(20 aug.), nr.

zoekenden u it de niet-arbeidersklasse (vgl. 4(1924), nr. 1

97(25 aug.), nr. 114(15 sept.) - nr. 116(18 sept.); 98(1946),

in NPM).

nr. 181(6 aug.); 100(1948) - 105(1953), nr. 151(30 juni),

- V an M un ster’s Uitgevers-M aatschappij g a f tevens

m .u.v. 1949, ju li - 7 aug. en 1952, juli-dec.

een boekenreeks uit, de Opgang-bibliotheek. Hierin ver­

-

RIOD ~ 1945, nrs. 1-10

schenen 14 deeltjes, w aarvan als laatste in 1931 Saamge-

-

KB ~ 1945, nrs. 11-92 en 1948-1953

bracht v an F. M ontgomery.

-

NPM ~ 1945, nr. 97 en 1946, nr. 181

♦autopsie 1(1921) - 14(1934), nr. 11(683X17 maart)

-

Bibliotheek A rn h em ~ 1945, nrs. 114-116

- UBN ~ 1921-1934 (w aarvan 1926, ju li - 1927 en 1934

♦typering Kopblad v an de Gelderlander voor de Graaf­

m et om slagen)

schap en de Liemers.

- NPM ~ 1924, nr. 1 (met om slag)

♦noten

♦typering Katholiekw eekblad m et bijdragen op het

(1) In het eerste nu m m er v a n 1 m ei 1945 w ord t gezegd:

gebied van de godsdienst, kunst, literatuur, w eten ­

“W ij zijn verheu gd dat de Oost-Gelderlander thans zijn

schap, techniek, staatkunde. Het blad bevat zeer veel

intrede bij U kan doen. Onder dezen naam z a l ons blad

illustraties. In het ‘Ter in leid in g’ in h et eerste num m er

in u w gebied versch ijnen ” .

sch reef V an den Eerenbeemt: “Opgang w il trachten

(2) In de Gelderlander v an 14 sept. 1953 w ord t bericht

door beeld en w oord de banen te effenen n aar de gebie­

dat het editiesysteem v a n a f die dag verandert. Het kop­

den v an den geest voor allen, die zijn van goeden w il.

blad de Oost-Gelderlander v erd w ijn t en w ord t vervan ­

Dit w eekblad w il terug roepen u it het verleden de w a a r­

gen door een editie voor de Graafschap en de Liemers.

heden en schoonheden v an la n g vervlogen eeuw en, het w il bepalen de geestelijke w aarden v a n den huidigen

230

tijd, het w il opwekken, w a t nog te sluim eren ligt” . In

O p gan g 1921-1934

ven als “een didactisch-paedagogisch tijdschrift” (brief

♦jaren 1(1921), nr. 1(19 febr.) - [14(1934), nr. 11(683X17

H. v an den Eerenbeem t aan J. N ieuw enhuis, (29jan .

maart)]1

1921), in: Collectie Nieuwenhuis (KDC), nr. 18).

♦ondertitel Geïllustreerd w eekblad voor godsdienst,

♦noten

een b rie f aan J. N ieuw enhuis w e rd Opgang om schre­

w etenschap, kunst, staatkunde, economie, techniek,

(1) Verm oedelijk niet verder verschenen. In de collec­

n ijverheid2, handel, industrie ~ 1(1921), nr. 1(19 febr.) -

ties van de KB, KDC en UBA is nu m m er 11 van 17 m aart

{4(1924), nr. 1(151X5 jan.)}

de laatst aan w ezige aflevering. In Brinkman's catalo­

- A lgem een geïllustreerd w eekblad ~ {6(1926), nr.

gus, 1931-1935, p. 1437 w ord t verm eld, dat de uitgave is

27(281X3 juli)} - 14(1934) - Ondertitel op de jaarbandpagin a’s: ‘Geillustreerd

gestaakt in m aart 1934.

w eekblad’

door ‘Landbouw ’.

(2) M .i.v. 1(1921), nr. 3(5 maart) ‘N ijverheid’ vervan gen

♦uitgever NV v an M un ster’s Uitgevers-M aatschappij3

(3) In 1914 w a s de NV Boek- en Handelsdrukkerij voor­

♦plaats Am sterdam

heen de Erven H. v a n M unster & Zoon opgericht, w elke

♦frequentie w ekelijks

zich ten doel stelde “het exploiteeren v a n eene boek- en

♦formaat C

handelsdrukkerij, boekhandel en u itgeverszaak, en

231. de Ossche courant alles w a t daartoe in den ruim sten z in kan w orden gere­

246

kend” (vgl. Akten betreffende Naamlooze Vennoot­

232

schappen. Bijvoegsel van de Nederlandsche staatscou­

O u den bossch e co u ra n t1190641933}

rant, 1914, nr. 67(20 maart), NV-nr. 347). Op de algem e­

*jaren 1906, proefnrs.(i8 en 25 nov.)

ne vergad erin g van aandeelhouders op 23 dec. 1919

- 1(1906/07), nr. 1(2 dec.) - {27(1932/33), nr. 2739(29 nov.

w erd H.A.L. van den Eerenbeem t tot m ededirecteur

1933)}2

benoem d n aast L.H. Schut (vgl. ibidem, 1920, nr. 145(28

* ondertitel A lgem een nieuw s- en advertentieblad voor

juli), NV-nr. 1119).

Oudenbosch, Standdaarbuiten, Klundert, Fijnaart,

(4) V gl. A lbert Helman, Vriend Pieter. H et levensavon­

Oud-Gastel, Rucphen, Sprundel, St. W illebrord, Etten-

tuur van Pieter van der Meer de Walcheren, Brugge/Nij­

Leur en Hoeven ~ 1(1906/07), proefnum m er (18 nov.) -

m egen 1980.

2(1907/08), nr. 140(19 april)

(5) V gl. Anton van Duinkerken, ‘Brabantse herinnerin­

- A lgem een nieuw s- en advertentieblad ~ 2(1907/08),

gen ’, in: Roeping, 38(1962/63), p. 625.

nr. 141(22 april) - 7(1912/13), nr. 637(5 maart) - A lgem een nieuws-en advertentieblad voor West-

23I

Noord-Brabant ~ 7(1912/13), nr. 638(9 maart) 13(1918/19), nr. 1236(8 jan.)

de O ssche co u ra n t 191341921]

- N ieuw s- en advertentieblad voor West-Noord-Bra-

♦jaren 1913, proefnrs.([6, 13] en 20 dec.)

b ant ~ 16(1921/22), nr. 1546(5 maart) - {27(1932/33)}

- 1(1914), nr. 1[3 jan.] - [1921]1

* uitgever Firm a M. Hopstaken

♦ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor Oss,

* plaats Oudenbosch

Alem , Berchem, Geffen, Heesch, Kessel, Lith, Lithoijen,

- V a n a f okt. 1918 tot en m et febr. 1922 tevens een

M aren, Nuland, Ooijen, Rosm alen, Teeffelen, V in kel en

‘b u reau ’ in Oud-Gastel

om streken

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

♦uitgever Firm a Gebrs. Verhaak, voorh. A.F.G. van Die­

dag, gedateerd op zondag)

ren

•form aat E

♦plaats Grave

* omvang V ~ 1(1906/07)42(1907/08)}; V I ~

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

{4 (1909 /10 )}-{27 (1932/33 )}

dag, volgen s de Pius-almanak v a n a f 1920 op dinsdag en

* redactie [M. Hopstaken, red.]2

vrijdag)

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g b egin t steeds

♦formaat E

rond 1 december.

♦omvang V

- A ls kopbladen verschenen de Nieuwe Dongebode,

♦redactie Niet in het blad verm eld.

Mark- en Dintelbode en Gastelsche courant. Zie hier­

♦bijzonderheden Kopblad v an de Graafsche courant.

voor de afzonderlijke beschrijvingen.

♦autopsie proefnum m ers [6, 13] en 20 dec. 1913 en

- In het n u m m er van 1 dec. 1912 w ord t de lezers in een

1(1914)

advertentie aangeboden zich tegen zeer lage prijs te

- Streekarchief Land v an Cuyk, Grave

abonneren op het ‘ Geïllustreerd zon dagsblad’, dat tot

♦typering Kopblad van de Graafsche courant voor Oss

doel h eeft “een aanschouw end beeld te geven v an al

en om geving. In het proefnum m er van 20 dec. 1913

w a t er belangrijks op den aardbol voorvalt” . Het is niet

w ord t gezegd, dat het blad veel plaatselijk n ieuw s w il

duidelijk o f het h ier om h et geïllustreerd zondagsblad

geven, “dat geeft eene eigenaardige locale kleur aan de

v an Neerlandia te Utrecht oftew el van de Spaarnestad

kleine bladen, w elk e zoo w eld ad ig aandoet, de streek

te H aarlem oftew el van de Tijd te A m sterd am handelt.

zoo ju is t kenm erkt en de kleine bladen bijzonder aan­

- V a n a f 5(1910/11), nr. 470(9 juli) tot en m et 6(1911/12),

genaam m aakt voor de bew oners der streek, w aarvoor

nr. 541(31 maart) verscheen als w ekelijks bijvoegsel

die bladen moeten dienen” .

Landbouw en veeteelt, ‘Bijvoegsel van de Oudenbossche

♦noten

courant, gew ijd aan de belangen van land- en tuinbouw

(1) De titel is voor h et laatst verm eld in de u itgave van

en veeteelt’. In het eerste n u m m er v an deze bijlage

1921 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

w ord t gezegd, dat reeds m eerm alen door belangheb­

boekhandel.

benden is verzoch t een landbouw blad op te richten. V oor de grote onkosten hiervan schrok de u itgever steeds terug, m aar hij w il n u w e l overgaan tot uitgave van een bijvoegsel. V a n a f april 1912 w erd het bijvoegsel om gezet in een rubriek in de krant. * autopsie tot en m et 27(1932/33), nr. 2739(29 nov. 1933), m .u.v. 2(1907/08), aug.-nov.; 3(1908/09) en 23(1928/29) - Streekarchivariaat De M arkkant, depot Oudenbosch

247

234 . O verijselsch dagblad

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor Oudenbosch en

gedeelte op den koop toe te nem en, w ie n s inhoud en

om geving. In h et eerste proefnum m er w o rd t gezegd,

richting m isschien in strijd m et hun n e denkbeelden

dat het blad op de eerste plaats een room s katholiek

is” .

blad w il zijn. En voorts een gew estelijkblad, “dat van

* relaties Hierin opgenom en Ceres6

Oudenbosch en de om geving, v a n Sprundel tot Klun­

* autopsie 2(1877), de oneven n um m ers tussen nr. 27(4

dert zo volled ig m ogelijk alle w etensw aardigheden zal

april) - nr. 75(19 sept.) en 5(1880), nr. 56(10 juli)

verm elden. M aar dan ook zo onpartijdig m ogelijk. W ij

- Bibliotheek Landbouw universiteit, W agen in gen ~

w en sen ons o.a. niet te begeven op het gevaarlijke ter­

1877, nrs. 27-75

rein v a n partijbelangen. (...) A lle R.K. vereenigingen

- SHC ~ 1880, nr. 56

zonder onderscheid kunnen op onzen steun rekenen”.

* typering Het blad is, voor zover er afleveringen kon­

V oorts zullen zoveel m ogelijk de gem eenteraadsver-

den w ord en ingezien, n iet uitgesproken katholiek,

slagen van de plaatsen u it de ondertitel w orden opge­

m aar door de katholieke drukker Alberts voor het

nomen.

katholieke Lim burgse platteland uitgegeven.

♦noten

* noten

(1) W aaraan toegevoegd v a n a f 12(1917/18), nr. 1197(25

(1) Het begin jaar is afgeleid van d ejaargangnum m e-

sept.) tot en m et 13(1918/19), nr. 1226(8 jan.): “w aarin

ring.

opgenom en Mark & Dintelbode” .

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

(2) Hopstaken w a s uitgever en redacteur van de krant.

1882 v a n Brinkman's adresboek voor den Nederland-

Z ijn b e d rijf w e rd na zijn dood niet voortgezet en de u it­

schen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse

gave v a n het blad w e rd stopgezet (m ededeling van

pers voor en na de afschaffing van het dagbladzegel in

P.B.J. Mol, Oudenbosch aan O. Lankhorst, 30 okt. 1987).

1869 (Assen 1969), p. 519). (3) In 2(1877), nr. 27(4 april) - nr. 31(18 april) luidt de ondertitel ‘Landbouw, politiek, nieuw s- en m arktbe­

233

richten’.

de O verm aassch e co u ra n t [1876^1882]

(4) V gl. Brinkman's adresboek (...), zie noot 2.

♦jaren [1876P41882]2

(5) In 2(1877), nr. 27(4 april) w ord t gezegd, dat het blad

♦ondertitel Politiek, nieuw s- en m arktberichten, land-

v a n a f 1 april in “tw ee w ekelijksch e n u m m ers” v e r­

b ou w 3 -

{2(1877), nr. 27(4 april)} - {nr. 75(19 sept.)}

Politiek, nieuw s- en m arktberichten, advertentien ~

schijnt. “Iedereen, in o f buiten Lim burg kan abonneeren ö f op de Zondags-editie, ö f op de W oensdags-editie

{5(1880), nr. 56(10 juli)}

alléén o f beiden sam en houden. Beiden zijn zoo veel

♦uitgever Drukkerij M. Alberts

m ogelijk zelfstandig: iedere b.v. k rijgt haar eigen feu il­

♦plaats Red.: M aastricht

leton”.

- Adm.: Gulpen

(6) V an het landbouw blad Ceres is in de BKNP geen

♦frequentie [wekelijks (zaterdag) ~ 1876 - 1877,

b esch rijvin g opgenom en.

m aart]4 tw eem aal per w e e k (w oensdag en zondag)5

2(1877),

nr. 27(4 april) - [1882]4

234

♦formaat D

O verijselsch d agb la d 191941941]

♦omvang Ingeziene afin.: 4 p.

*jaren 1919, nr. 1(27 ju n i)1- [30 sept. 1941]2

♦redactie Niet in het tijdschrift verm eld.

* ondertitel Provinciaal dagblad voor Overijsel.

1877-? Fr. Corten, red. v an de landbouw -kroniek

N ieuw sblad voor Noordelijk Gelderland ~ 1919 - {1938,

♦bijzonderheden V a n a f april 1877 bevat het blad op

nr. 5803(30 juni)}

w o en sd ag de Landbouw-kroniek der Overmaassche cou­

- N ieuw sblad voor Overijsel en Noordelijk Gelder­

rant, een rubriek m et zakelijke en beknopte m ededelin­

land, w aa rin opgenom en de N ieuw e IJselbode

gen over landbouw, tuinbouw , veeteelt en houtteelt.

ongen.(1 sept.)}

Deze kroniek w a s een voortzetting van het blad Ceres.

* uitgever O verijselsche Courant- en

{1938 ,

In 2(1877), nr. 75(19 sept.) w e rd de abonnees m eege­

H andelsdrukkerij3 ~ 1919 - [1938, 31 aug.]4

deeld, dat v a n a f 1 okt. de kroniek gedrukt zou gaan w o r­

- NV Drukkerij de Spaarnestad / V ereenigde Katholie­

den “in vier bladzijden, groot quarto, over tw ee bladzij­

ke Pers4 ~ 1938, ongen.(1 sept.) - [1941]

den en doorlopend gepagineerd. M en kan z e alzoo van

* plaats Z w olle5

de andere h elft der courant afscheiden, ze bew aren en

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

in een o m slag verzam elen ” . V oortaan kon m en zich

*

form aat E

ook u itsluitend op de Landbouwkroniek abonneren:

* omvang VI

“ Belangstellenden, buiten Lim burg, zullen dan niet

* redactie 1919-1923 m r. A.C.B. A rts, hoofdred.7

m eer genoodzaakt zijn , bij de kroniek een politiek

1919-1923 Th. van Emstede, dir.6

2S4 . O verijselsch dagblad

248

192741938} J. W aanders, dir.

positie van het Overijselsch dagblad w a s zeer z w a k en

1923-1928 drs. Alb. van de Poel, hoofdred.

op 1 septem ber 19S8 w e rd de krant door zijn concurrent,

• bijzonderheden V a n a f 1927 zijn er foto’s in de krant

de Spaarnestad, opgekocht. De plaatselijke geestelijk­

opgenom en.

heid probeerde aan van kelijk zich te verzetten tegen de

- In de jaren 1919 tot en m et 1938 verscheen h et Overij­

m onopoliepositie van de Spaarnestad door aan lokale

selsch dagblad in n au w e sam en w erking m et de Twent­

katholieke blaadjes, zoals De Twentsche post, de Nieu­

sche courant. A ls kopblad verscheen de Nieuwe IJselbo-

we Twentsche en Alm elosche courant en h et Katholiek

de, ‘N ieuws- en advertentieblad voor Overijsel en Gel­

zondagsblad van Deventer het alleenrecht te geven op

derland’.8

de kerklijsten, m aar w eld ra lukte h et de Spaarnestad

- V a n a f 1927, nr. 2510(24 sept.) verscheen op zaterdag

zich van de m edew erking der pastoors te verzekeren.

het b ijvoegsel Zondagsblad van het Overijselsch dag­

• noten

blad, dat als v o lg t w e rd aangekondigd: “Dit extra blad,

(1) In het eerste nu m m er van 27 ju n i 1919 sch rijft direc­

doeltreffend geïllustreerd m et schitterende verhalen

teur V an Emstede: “Het is de Raad v a n C om m issaris­

en am u san t allerlei, z a l zeker in alle gezinnen m et

sen van de NV Tw entsche Courant- en H andelsdrukke­

vreugde w orden begroet” . Dit Zondagsblad verscheen

rij, die het aandorst te Zw olle eene filiaal te vestigen,

ook o.d.t. Geïllustreerde zondagslectuur voor de lezers

w elk e onder den naam O verijselsche Courant- en Han­

van de Tilburgsche courant. Dagblad van het Zuiden.

delsdrukkerij het w a a g stu k zo u ondernem en, aan

Nadat het Overijselsch dagblad w a s overgenom en door

Overijsel en Noordelijk Gelderland een katholiek

de Spaarnestad, w e rd bij de abonnees verm oedelijk het

gew estelijk dagblad te bezorgen ”.

geïllustreerd zondagsblad van de Spaarnestad, het

(2) Op so septem ber 1941 w erd het Overijselsch dagblad

Katholiek weekblad voor Nederland, bezorgd.

door een verschijnin gsverbod getroffen. V gl. René

- V a n a f [nov. 1925] tot en m et {maart 1933} verscheen

V os, N iet voor publicatie. De legale pers tijdens de Duit­

op donderdag de Bijlage voor Twente, w aa rin raadsver-

se bezetting (Am sterdam 1988), p. so9.

slagen, berichten v a n de b urgerlijke stand en v ersla ­

(s) De O verijselsche Courant- en H andelsdrukkerij

gen van de rechtbank w aren opgenom en.

kw am tot stand u it de sam en w erking v an de T w en t­

• relaties Voortzetting v a n de NieuweIJselbode8, w e lk

sche Courant- en Handelsdrukkerij en de Firm a J.M.W.

blad een opvolger w a s v a n het Deventer weekblad9 en

W aanders. W aanders verkocht zijn drukkerij en het

het Zwolsch weekblad10. De Nieuwe IJselbode b le e f als

door hem u itgegeven w eekblad, de Nieuwe IJselbode

kopblad v an het Overijselsch dagblad verschijnen.

aan de O verijselsche Courant- en H andelsdrukkerij,

- V oortgezet als Nieuw Overijsels dagblad

w elk e als een zusterondernem ing is te beschouw en

• autopsie tot en m et 1938, nr. 5803(30 juni), m .u.v. 1933,

van de NV Tw entsche Courant- en H andelsdrukkerij.

eind ju li - 1934, eind m aart en tevens ingezien 1938,

In de Twentsche courant, 76(1919), nr. 15(8 febr.) w erd

ongenr.(1 sept.)

een kapitaaluitbreiding v a n de NV aangekondigd in

- Tw entsche courant, Hengelo ~ 1919 - 1938, nr.

verband m et het streven naar de u itgave van een katho­

5803(30 juni)

liek dagblad voor Overijssel: “Doen het anderen dan

- NPM ~ 1938, ongenr.(1 sept.)

w ij, dan w ord t het m onopolie van de katholieke pers in

• typering Katholiek dagblad voor Overijssel, opgericht

Overijsel verstoord, een monopolie, dat w ij thans b ezit­

door de NV Tw entsche Courant- en Handelsdrukkerij.

ten door onze zaken in A lm elo, O ldenzaal en Deventer,

In het eerste nu m m er w e rd door m r. A rts zijn taak als

en dat straks door onze dagbladen in Zw olle en Alm elo

hoofdredacteur als v o lg t geform uleerd: “naar den

onaanvechtbaar w ordt” .

eisch van den dag en den loop der om standigheden de

(4) M et de overgang naar h et Spaarnestad-concern

voorkom ende vraagstu kken v an godsdienstigen, w ijs-

kw am er een eind aan de concurrentie tu ssen de twee

geerigen, politieken, socialen, econom ischen en ze lfs

destijds verschijnende katholieke O verijsselse dagbla­

van stoffelijken aard te beschouw en o f te doen

den: het Overijselsch dagblad en het Dagblad voor Twen­

b eschouw en in het lich t der Katholieke beginselen” .

te. Het Overijselsch dagblad berichtte in 19S8, ongen.(l

Het w a s de bedoeling om een dagblad voor geheel Over­

sept.) in ‘A a n alle vrienden en lezers v a n O.D.’: “De

ijssel te zijn . Zo bevatte het eerste num m er een artikel

strijd van tw ee katholieke dagbladen in de provincie

‘Het O.D. en de Tw entsche arbeiders’, w aa rin de Tw ent­

om den voorrang, v erzw akte in het algem een den

sche arbeiders w erden aangespoord om zich op de

invloed der katholieke pers (...). Deze jaren lan ge strijd

nieu w e krant te abonneren. Het lukte echter n iet om in

is thans (...) beëindigd, zoodat de onderlinge concurren­

Tw ente door te dringen. In de jaren dertig groeide de

tie is uitgeschakeld en alle krachten kunnen w orden

concurrentie m et het Spaarnestad-concern, dat v a n a f

aangew end tot het ééne doel: in ieder katholiek gezin

1933 h et Dagblad voor Twente uitgaf. Over en w eer w e r­

het katholieke dagblad” . Overijssel w e rd door de Spaar-

den verw ijten geuit over oneerlijke practijken om

nestad-pers opgedeeld in tw ee ‘verzorgin gsgebied en ’;

elkaars abonnees a h a n d ig te m aken. De financiële

in Tw ente verscheen h et Dagblad voor Twente en in Sal-

249

235. Overijssels dagblad

land en de kop van Overijssel het Overijselsch dagblad.

bladen v an h et Deventer weekblad: de Nieuwe Raalter

Stukken over de overnam e v an het Overijselsch dagblad

courant (van af 1902), het Nieuwe Apeldoornsch week­

door de Spaarnestad bevinden zich in A rch ief R.K. bis­

blad (van af 1903) en het Zwolsch weekblad (van af 1905).

dom Haarlem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem),

H. H ogenstyn voerde een groot aantal jaren de redactie

nr. 1378, 166-170 en in A rchief De Tijd (KDC), nrs. 327 en

van het Deventer weekblad en ook nog gedurende het

4371 .

eerstejaar v a n de opvolger, de Nieuwe IJselbode.

(5) V a n a f 1938, ongen.(1 sept.) w ord t Haarlem, w a a r de

(10) In een terugblik op de geschiedenis van het

Spaarnestad is gevestigd, verm eld als de plaats van u it­

Zwolsch weekblad sch reef de Nieuwe IJselbode op 23

gave v a n het Overijselsch dagblad. Te Zw olle bleven

aug. 1919 dat in het begin v an de eeuw Zw olle grote

echter de bureaus van het blad en volgen s de titelkop

behoefte had aan een katholiekblad: “ M en had daar

w a s in Deventer een bijkantoor gevestigd.

gekend de Nieuwe IJselbode v a n pastoor Braam, m aar

(6) In het Overijsels dagblad, 1923, nr. 1265(30 aug.)

toen dit blad ophield, stonden de katholieken w eerloos

w ord t gezegd, dat Emstede niet m eer voor herbenoe­

tegenover de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche

m in g in aanm erking w e n s t te komen.

Courant, die zoo fe l en v en ijn ig de katholieken kon

(7) Antoon A rts w a s tevens hoofdredacteur van de

bestoken. Een drietal Z w olsche heeren zocht verbin ­

Nieuwe Tilburgsche courant en zijn artikelen versch e­

d in g m et de nam en v an de Deventer katholieke pers.

nen in beide bladen. A an vankelijk vonden de w e rk ­

Het w aren de Zeer Eerw. heer pastoor A. V isser, w ijlen

zaam heden voor de beide kranten afzo nd erlijk plaats,

de heer T.E.F. Heerkens en de heer H.J. Holterm an. Het

m aar later w erd de sam en w erking door u itw isselin g

resultaat der bem oeiingen w a s, dat H et Zwolsche week­

v a n de stereotype n au w er (vgl. Antoon A rts, Van blad

blad den katholieken te Zw olle tot orgaan w e rd ”. In het

tot boek. Verzameld werk van dr. A.C.B. A rts (Tilburg

Archiefvan de O.L. Vrouwe Parochie te Zwolle (GA Z w ol­

1937), p. 398 ). (8) De Nieuwe IJselbode is, afgaande op d ejaargan g- en

le), nr. 276, bevindt zich het register van afgedragen

afleveringsnum m ering, aan het einde van de m aand

Nieuwe IJselbode aan een drukker/uitgever te Deventer

ju n i 1918 beginnen te versch ijnen als voortzetting van

over d ejaren 1910-1918.

gelden voor de leverin g van het Zwolsch weekblad, later

h et Deventer weekblad en het Zwolsch weekblad. In de Mededeelingen van de Nederlandsche Katholieke Journalisten-Vereeniging v a n 2 aug. 1918 w erd bericht dat de

235

eigenaars v an h et Deventer weekblad, m et daaraan v e r­

O verijssels d agb la d 1953-^980}

bonden edities als Zwolsch weekblad en Nieuwe Raalter

•jaren 48(1953), nr. 1169(25 maart) - {1980}

courant, deze hadden verkocht aan de NV De N ieuwe

• ondertitel Katholiek dagblad voor Overijssel ~

IJselbode. Deze NV w a s een dochterondernem ing van

48(1953) - 51(1955/56), nr. 11702(1 ju n i 1956)

de NV Tw entsche Courant- en Handelsdrukkerij. De

- Dagblad voor Salland, Vechtstreek, N oordwesthoek,

51(1955 /56 ),

jaa rga n gn u m m erin g van de Nieuwe IJselbode v er­

Noordoost V elu w e en het N ieuw e land

sprong abu sievelijkvan 7(1924/25), nr. 38(21 maart)

nr. 11703(2juni 1956) - 57(1961/62), nr. 16713(15 sept.

n aar 27(1925), nr. 39(28 maart) en de 35ejaargang loopt

1962)

v a n ju li 1932 tot en m et ju n i 1934. Bij de Tw entsche cou­

- Katholiek dagblad voor Salland-, Vecht- en IJssels-

rant te Hengelo zijn aanw ezig: 2(1919/20), nr. 10(23

treek ~ 115(1962), nr. 219(17 sept.) - {nr. 230(29 sept.)}

aug.) tot en m et 37(1935/36), nr. 52(26 juni), m et uitzo n ­

- Dagblad voor Salland- Vecht- en IJsselstreek ~

dering van het eerste h al j a a r 1923 en 32(1929/30). In de

{121(1968), nr. 71(23 m aart)}1

jare n 1872-1899 w a s reeds een katholiek n ieuw sblad

• uitgever NV Onze Courant (op 18 febr. 1955 o m gezet in

verschenen onder de titel de Nieuwe IJselbode, w e lk

NV de Noorderpers)2~ 48(1953) - 57(1961/62), nr. 16713

blad afzond erlijk is beschreven.

(15 sept. 1962)

(9) In het NPM is a an w ezig het eerste n u m m er van 13

- NV Drukkerij Tw entsche courant3

ja n . 1900 v an h et Deventer weekblad m et als ondertitel

nr. 219(17 sept.) - {1980}

‘N ieuw s- en advertentieblad voor Deventer, Apeldoorn,

• plaats ‘ Bureau’: Zwolle; v a n a f 1961 tevens te Raalte.

Diepenveen, Gorsel, Olst, V aassen, Voorst, W ijh e en

In {1968}1 alleen te Raalte.

om liggende plaatsen’. U itgever-adm inistrateur w a s

• redactie 1953-1956 H.J. Alferink, red.

A.F. Stroober, drukker w a s H.W. Velders. In het ope­

1953-1957 E. Evers, dir.

n ingsartikel w ord t gezegd dat het blad steeds op “posi­

1953-1958 H.N. Smits, red. (tevens hoofdred. van Noord­

115(1962),

tie f C h ristelijk standpunt” z a l staan. Com m issarissen

hollands dagblad)

w aren G. Koekkoek, J.J. Bodifée en J.C.L. v a n der Lande.

1953-1957 E.J.M. Stumpel, dir. (tevens dir. van Noordhol­

In S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boek­

lands dagblad)

handel w ord t in de u itgaven tot en m et 1918 A.F. Stoober

1956-1957 W .A .A . Siero, red.

als uitgever verm eld. Het adresboek verm eldt als kop­

1957-1962 E.J.M. Stumpel jr., dir. (tevens dir. van Ons Noorden)

236. de Patriot 1958-1962 Jan Onstenk, hoofdred. (tevens hoofdred. van

250 overeenkom st, dat de Twentsche courant ingaande

Noordhollands dagblad)

m aandag 17 septem ber a.s. de u itgave v a n het Overijs­

1962 J. Toes, hoofdred. (tevens hoofdred. v a n Noordhol­

sels dagblad voor Salland, Vecht- en IJsselstreek over­

lands dagblad)

neemt. Dit z a l geschieden in de vorm v a n een aparte

Voor de directie en de redactie v an de krant in de perio­

editie v a n de Twentsche courant”.

de 17 sept. 1962 - {1980}, w aa rin het Overijssels dagblad kopblad w a s v an de Twentsche courant, zie de b esch rij­ v in g van de Twentsche courant. 1962 G.J. B ruggink, gew estelijk red. (verm eld v a n a f 17

236

sept. 1962)

de P a trio t [1943H1944] •jaren [1943, ju n i]1- [1944, okt.]2

♦bijzonderheden Gedurende d ejaren dat het Overijs­

• ondertitel N ieuw sbulletin u it Londen

sels dagblad als uitgave v a n de NV Onze Courant, voort­

• plaats M aastricht

gezet als NV de Noorderpers, verscheen, w a s dejaar-

•frequentie [dagelijks]2

gang- en afleveringsn um m ering gelijk aan die van het

•form aat C

Noordhollands dagblad (voor de onregelm atigheden in

• omvang I

de n u m m erin g zie de b esch rijvin g van het Noordhol­

• redactie [A. K esselaer]2

lands dagblad). M et de overgang n aar de NV Drukkerij

[kapelaan Lem m ens]2

Tw entsche courant w e rd de jaargan g- en afleverings­

[P.H. W illem s]2

n u m m erin g g elijk aan die v an de Twentsche courant.

A an de opinie-uitgave w erd volgen s W in kel m eege­

- In de jaren 1953 tot en m et 15 sept. 1962 m in o f m eer

w e rk t door: L. Breuer, F.A. Brunklaus, L. M aas en L.

als kopblad te beschouw en van het Noordhollandsch

Roumen.

dagblad; v a n a f 17 sept. 1962 kopblad v an de Twentsche

• bijzonderheden N aast het n ieuw sbulletin dat beoogde

courant voor Salland, Vecht- en IJsselstreek. M et de

dagelijks te versch ijnen w erd v a n a f m aart 1944 onder

overgang naar de Twentsche courant w erd de editie van

dezelfde titel een m aandblad uitgegeven, dat vooral

de krant voor Zw olle en naaste om gevin g opgeheven

actie voerde tegen de Limburger koerier. Na de b evrij­

per 1 okt. 1962.

din g w erd en de artikelen u it h et m aandblad in boek­

- In de periode m ei 1956 tot in het n ajaar van 1957 v er­

vorm uitgegeven: De Patriot. Verzameling van clandes­

scheen op zaterdag het b ijvoegsel Tussen 2 weken, u it­

tien verschenen nummers in den bezettingstijd (M aast­

gave van het Noordhollands dagblad. V a n a f septem ber

richt 1944) en De Patriot. Artikelen verschenen in het

1962 verscheen w ekelijks de zaterdagbijlage van de

illegale blad de Patriot te M aastricht tijdens de Nazi-

Twentsche courant: Weekend-passage; v a n a f 11 sept.

Duitse bezetting [1945].

1971'Weekend.

• relaties V a n a f 28 okt. 1945 tot en m et 30 m aart 1946

♦relaties Voortzetting v a n Nieuw Overijsels dagblad

verscheen als onderdeel van Christofoor: de Patriot,

♦autopsie V olled ig tot en m et 115(1962), nr. 230(29 sept.)

‘ Bijdragen u it Lim burg’ (zie de besch rijvin g v a n Chris-

- GA Zw olle ~ 1953 - 1962, sept

tofoor).

♦typering Katholiek dagblad voor Overijssel, w aarvan

• literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

de invloedssfeer zich echter beperkte tot het w estelijk

1945. Derde herz. d ruk ([Utrecht] 1989), p. 210, nrs. 672­

deel van de provincie. Tw ente had sinds 1945 zijn eigen

673

katholiek dagblad: de Twentsche courant.

• autopsie 1944, onvolledig

♦noten

- RIOD

(1) V gl. de Journalist, 19(1968), nr. 18(21 okt.), p. 384.

• typering Katholiek Lim burgs illegaal blad. N aast het

(2) In het nu m m er van 15 sept. 1962 w erd de lezers de

n ieuw sbulletin dat beoogde dagelijks te verschijnen,

verkoop v a n de krant aan de Twentsche courant als

w e rd v a n a f m aart 1944 een m aandblad onder dezelfde

v o lg t meegedeeld: “Nu, na veertien jaren, is het finan­

titel uitgegeven, dat voorn am elijk actie voerde tegen

cieel echter niet lan ger verantw oord om, bij het steeds

het dagblad de Limburger koerier.

stijgende kostenpeil, de redaktionele en technische v er­

• noten

zo rgin g v an de krant in Hoorn te handhaven”.

(1) V gl. de opm erking in de titelkop v a n h et bijblad de

(3) In de Twentsche courant van 15 sept. 1962 w e rd de

Patriot, bijblad v a n Christofoor van 28 okt. 1945 tot en

overnam e v a n h et Overijssels dagblad als v o lg t bekend

m et 30 m aart 1946: “Opgericht Juni 1943”.

gemaakt: “Sinds 1948 w ord t het Overijssels dagblad u it­

(2) V gl. W inkel.

gegeven door de Noorderpers te Hoorn. De u itgave van dit blad is steeds een grote opgave gew eest, om dat dagelijks de enorm e afstand tu ssen Noord-Holland en Overijssel overbrugd m oest w orden. Overleg m et de directie van het Overijssels dagblad heeft geleid tot de

251

237. de Peel- en Kempenbode verdedigde beginselen, w aarop de m aatschappij

237

steunt. In één woord: w ij z ijn katholiek zonder eenig

de Peel- e n K em p en b o d e11876-1911

b ijvoegsel ofvoorbehoud; katholiek u it één stuk”. De

♦jaren [1(1876/77), nr. 1(proefnr.)(18 nov.)]2- [35(1911),

krant steunde de opkom ende katholieke sociale b ew e­

eind dec.]3

gin g in Eindhoven en verdedigde daartoe de opvattin­

♦ondertitel Nieuws- en advertentieblad voor Eindho­

gen van pater H. Erm ann SJ.

ven, H elmond en om streken

♦noten

♦uitgever V an Rooy en Strijbos

[1(1876 /77 )]2-

(1) V a n a f {10(1886), nr. 11(13 maart)} v erva lt “de” .

{4(1879/80), nr. 35(31 juli)}

(2) In het Eindhovens dagblad, 87(1963), nr. 203(30 aug.)

- V an Rooy en Co ~ {10(1886), nr. 11(13 maart)} -

is een facsim ilé afgedru kt van de voorpagina van het

17(1893), nr. 10(1 febr.)

eerste num m er.

-

P.E. v an Piere-Bijsterveld ~ 17(1893), nr. 11(4 febr.) -

(3) Het laatst ingeziene nu m m er is nr. 100(20 dec.). Het

35 (1911)

eerste nu m m er van de opvolger, het Eindhovensch dag­

-

blad, verscheen in het begin v a n de m aan d jan u ari 1912.

Het eigendom van de krant gin g om streeks 1910 over

in handen v an de sigarenfabrikant Rem i P.P.A.M. Mig-

(4) V gl. Ravo [=F.A. v a n den Heuvel], ‘U it de kinderja­

not en m r. H ubertus J. Passtoors, die in 1914 de NV

ren v an ons blad’, in: Eindhovensch dagblad, 18(1928),

Drukkerij H erm es oprichtten.4

nr. 256(2 nov.): “De uitgever ervan [=de Peel- en Kempen­

♦plaats Eindhoven

bode] begon naar ru st te verlan gen en om streeks 1910

-

In het eerste num m er v a n 18 nov. 1876 w ord t in de

titelkop verm eld, dat er ook een bureau gevestigd w as te Helmond bij de boekhandelaar H. v an den Bogaart. ♦frequentie w ekelijks (zaterdag)

[1(1876 /77 )]2-

gin g het in eigendom over aan de tegenwoordige eige­ naars. M en had toen echter nog geen eigen drukkerij, geen bureaux en geen personeel, zoodat voorlopig de vroegere uitgever zich m et het drukken b le e f belasten”.

[12(1888)]5

Zie voor NV Drukkerij Herm es, de b esch rijvin g v an het

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~

Eindhovensch dagblad.

[13(1889 )]5- 35 (1911)

(5) In 12(1888), nr. 54(22 dec.) w erd m eegedeeld, dat het

♦formaat D ~ {4(1879/80), nr. 35(31 juli)}; E ~ {10(1886),

blad m et in gan g van 1jan . 1889 tw eem aal per w e e k zou

nr. 11(13 maart)} - 35(1911)

gaan verschijnen.

♦omvang [III] ~ 1(1876/77)-{10(1886)}; V I ~ {14(1890)}-

(6) In de krant w ord t Schippers als redacteur verm eld

35 (1911)

v a n a f 24 m aart 1906. V olgen s Zoetm ulder w a s Schip­

♦redactie [ca. 1906]6 - 1911 W illem Schippers, red.

pers reeds in 1900 overgegaan van de M eierijsche cou­

[? - 1911 F.A. v an den Heuvel, m edewerker]7

rant naar de Peel- en Kempenbode, m aar dit lijk t tw ijfel­

♦bijzonderheden Tot en m et {4(1879/80)} begon de

achtig, aangezien Schippers in {1903} als redacteur

n ie u w e ja arg an g verm oedelijk in november; v a n a f

w ord t genoem d in de derde Eindhovense krant, de

{10(1886)} liep de jaa rg a n g gelijk aan het kalenderjaar.

Eindhovensche courant (vgl. S.H.A.M. Zoetm ulder, ‘Een

♦relaties V oortgezet als Eindhovensch dagblad8

opm erkelijkjournalistenleven: W .A.A. Schippers, een

♦autopsie 4(1879/80), nr. 35(31 juli); 10(1886), nr. 11(13

Kem pische dorpsjongen’, in: Brabantia, 28(1979), p. 84­

maart); 12(1888), nr. 54(22 dec.); 14(1890), nr. 62(2 aug.);

85 ). (7) V gl. Ravo [pseudoniem v a n F.A. van den Heuvel],

16(1892), nr. 1(1jan.); 17(1893), nr. 2(4 jan.), nr. 11(4 febr.) - nr. 104(30 dec.); 18(1894), nr. 77(26 sept.) en nr. 100(15

‘W andelingen door het heden en verleden ’, in: Eindho­

dec.); 19(1895^20(1896); 22(1898) - 28(1904), nr. 96(30

vensch dagblad, 27(1937), nr. 61(13 maart).

dec.); 29(1905), nr. 34(26 april); 30(1906) - 35(1911), nr.

(8) In 35(1911), nr. 66(14 aug.) w erd de lezers bericht, dat

100(20 dec.)

de Peel-en Kempenbode w a s overgegaan “in handen

-

van een consortium van Eindhovensche katholieken” .

NPM ~ 1879/80, nr. 35; 1886, nr. 11; 1890, nr. 62; 1892,

nr. 1; 1893, nr. 2; 1894, nr. 100; 1905, nr. 34 -

SA Zuid-Oost Brabant, Eindhoven ~ 1893, nrs. 11-104;

V a n a f 31 augu stu s, zo w a s de bedoeling, zou het blad dagelijks verschijnen onder de titel Eindhovensch dag­

1894, nr. 77; 1895-1896; 1898-1904, 1906-1911 (micro­

blad. De katholiek vooruitstrevende richting zou w o r­

fiches)

den bew aard. In het num m er v a n 1 septem ber m oest

♦typering In h et eerste n u m m er van 18 nov. 1876 w ord t

echter w orden gem eld, dat de u itgave van het dagblad

gezegd, dat de Peel- en Kempenbode zal m eehelpen de

m et “eenige dagen” m oest w orden uitgesteld, “daar

katholieke kerk te verdedigen tegen de aanvallen van

onze nieuw e m achines, in strijd m et alle verzekerin ­

“de Revolutie”, w elk e sinds een eeuw b e zig is “hare

gen, niet op tijd in w e rk in g konden gesteld w orden, en

strijdkrachten te tellen, h are gelederen in slagorde te

tevens de noodzakelijkheid eener verbouw in g der

scharen, en alle hulptroepen bijeen te brengen tot den

drukkerij is gebleken”. Het eerste num m er v an het

grooten storm loop, die (...) een eind m oet m aken (...) aan

Eindhovensch dagblad zou pas b egin jan u ari 1912 v e r­

den godsdienst, aan de Kerk en door de Kerkbeleden en

schijnen.

238. le Politique hollandais

252

238

verra le développem ent des événem ents qui ont

le P o litiq u e h o lla n d a is 1781-^784}

pendance (...). A in si notre utilité n ’est point bornée à

♦ jaren dl 1(1781), nr. 1(12 febr.)1- {dl. 6(1783/84), nr.

la curiosité m om entanée. Ce qui n ’est aujourd’hui

I53(i2jan.)}2

q u ’u n e feu ille périodique deviendra u n recueil intéres­

accéléré sa révolution, et ceux qui ont afferm i son indé­

♦uitgever J. Crajenschot

sant. On apprendra à y connoître notre nation, qui ne le

♦plaats Am sterdam

cède à aucune en courage, et qui l’emporte su r beau­

♦frequentie w ekelijks (maandags)

coup en science et surtout en industrie” .

♦formaat A » dl. 1(1781) - dl. 2(1781/82); B » dl. 3(1782) -

♦noten

{dl. 6(1783/84)}

(1) Het ‘Préface’, toegevoegd aan tom e I, b egin t aldus:

♦omvang VI

“La rupture avec l’A ngleterre in spira l’idée de rassem ­

♦redactie [1781 - 1783, aug. Antoine M arie Cérisier]3

bler dans une suite de feu illes périodiques toutes les

[1783, aug. - 1784 François Bernard]3

observations qui pouvaient intéresser l’Etat, dans une

♦bijzonderheden Jaarlijks verschenen er tw ee delen: dl.

conjoncture égalem ent critique et par les attaques h os­

2 begon m et nr. 27(13 aug. 1781); dl. 3 m et nr. 53(11 febr.

tiles au dehors et par les discordes civiles au dedans”.

1782); dl. 4 m et nr. 79(12 aug. 1782); dl. 5 m et nr. 106(17

(2) M ogelijk na nr. 153 niet verder verschenen. Zow el in

febr. 1783) en dl. 6 m et nr. 132(18 aug. 1783).

het exem plaar van de Koninklijke Bibliotheek als in dat

- Inhoudsopgaven » dl. 1(1781) - dl. 2(1781/82).

van de UB Groningen, v an het Koninklijk H uisarchief

- Er verschenen tw ee Nederlandstalige edities: deHol-

te ’s-Gravenhage en v an de Bibliothèque Nationale te

landschepolitiek (van af [26 nov. 1781] gedurende enkele

Parijs is num m er 153 de laatst aan w ezige aflevering.

maanden) en de Staatkundige Hollander (van af 12 febr.

Sautijn K luit (p. 29) verm oedt echter dat h et blad b leef

1782). Zie hierover: Sautijn Kluit, p. 14-16.

bestaan tot kort voor het m om ent (26 ju li 1784) dat Ber­

♦relaties In a ugu stu s 1783 vertrok Cérisier bij uitgever

nard m et zijn blad de Batavier begon.

Crajenschot en hij g a f bij J.F. Rosart & Comp. een blad

(3) V gl. Sautijn Kluit.

u it dat verscheen onder de titel le Politique hollandais.

(4) Zie over het conflict tussen Crajenschot en Cérisier,

Seconde partie, later geheten Politique hollandais nou­

Sautijn Kluit, p. 28-30. V an le Politique hollandais.

veau.4 V an Cérisiers nieu w e blad verscheen eveneens

Seconde partie is slechts één aflevering (1783, nr. 2(27

bij Rosart een N ederlandstalige editie onder de titel de

okt)) in de UBA bew aard gebleven.

Politique hollandais, ‘U it het Fransch in het Neder-

(5) V an de Politique hollandais zijn 14 afleveringen

duitsch vertaalt’.5

bew aard in de KB: 1783, nr. 1(27 okt.) - 1784, nr. 14(26

♦literatuur W .P. Sautijn Kluit, ‘Le Politique holland­

jan.). In de ‘Voorrede’ v a n h et eerste nu m m er w ord t

a is’, in: Mededeelingen gedaan in de vergaderingen van

over de vertalin g het volgende geschreven: “(...) daar er

de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Lei­

ook een aantal w eldenkende Patriotten gevonden w o r­

den, 1881/82, p. 3-36

den, die de gezegde taal niet m agtig zyn, en echter gaar­

- M.J.M. van der Heijden, De dageraad van de emanci­

ne m ededeelgenooten van den arbeid des geleerden en

patie der katholieken. De Nederlandsche katholieken en

nuttigen Schrijvers w en schen te w eezen , hebben w y,

de staatkundige verwikkelingen u it het laatste kwart

op h u n ern stig aanzoek, beslooten, dit voortreffelyke

van de achttiende eeuw (Nijmegen 1947), p. 4, 13-18, 20­

weekblad, door een kundige hand, een patriot, even

24

yv erig en w elm eenend als de Fransche A u th eu r zelf, in

- P. Polm an OFM, Katholiek Nederland in de achttien­

de N ederduitsche taal te doen overbrengen” . Tevens

de eeuw, dl. 2: De Hollandse zending, 1727-1795 (Hilver­

w ord t meegedeeld: “Indien het debiet eenigszin s aan

su m 1968), p. 194-195

het oogm erk van de U itgevers voldoet, zu llen dezelven

♦autopsie tot en m et dl. 6(1783/84), nr. 153(12jan.)

niet alleen w eeklyks dit geachte Tydschrift in het

- UBA » dl 1(1781) - dl. 3(1782)

N ederduitsch uitgeeven; m aar ook ’t geen m eest van

- KB » dl. 4(1782/83) - dl. 6(1783/84)

belan g is in de vorige N om m ers v an tyd tot tyd het licht

♦typering W eekblad van de patriotten, geredigeerd

doen zien, om dit W erk volled ig te m aken” .

door de katholieke A ntoine M arie Cérisier en u itgege­ ven door de katholieke u itgever J.A. Crajenschot. In nr. 132(18 aug. 1783) w o rd t in het ‘ Preface de l’Editeur’ de volgende uiteenzetting gegeven van w a t in het blad te vinden is: “Celui qui aura le Politique hollandais entier pourra y lire, les droits des Provinces, celui de chaque V ille, leurs privilèges et s ’instruire des intérêts respec­ tifs des un es et des autres. On y puisera des connoissances su r les Provinces-Unies de l’Am érique, on y

253

239. de Post Post w il proberen “een vertrouw bare en onontbeerlijke

239

tolk te w ord en voor een groot gedeelte v an de Katholie­

de Post 1883-^937]

ke b evolking v a n Gelderland”, voor de m eer dan 50.000

♦jaren 1(1883/84), nr. 1(19 mei) - [1937]1

katholieke bew oners van A rn h em en om liggende dor­

♦ondertitel W eekblad voor Gelderland ~ 1(1883/84), nr.

pen. Over de katholiciteit van het blad w ord t geschre­

1(19 mei) - 2(1884/85)

ven: “W ij zijn Katholiek. Het spreekt dus v a n zelf, dat

-

N ieuw sblad voor Gelderland

3 (1885 /8 6 )-[1937 ]

♦uitgever Uitgever: J.J. van M astrigt ~ 1(1883/84) -

deze courant door Katholieken geschreven en voor Katholieke lezers bestem d, niets z a l bevatten w a t v o l­

4(1886/87), nr.296(1jan.);

gens de uitspraken v a n het K erkelijk Gezag op eeniger-

-

lei w ijz e geacht kan w orden in strijd te zijn m et het

Firm a V an M astrigt en V erhoeven2 ~ 4(1886/87), nr.

297 (5 jan.) - [1937]

Katholieke g eloof en de Katholieke zedeleer”. De u itga ­

-

v e van het blad h in g n au w sam en m et de oprichting

De krant w e rd opgericht door de V ereen iging tot

oprichting en u itgifte v a n het w eekblad De Post.3 In

van de Katholieke K iesvereniging Recht voor A llen in

1905 k w am het eigendom in handen v an de NV De

het kiesdistrict A rn h em in 1882.

Post.4

♦noten

-

Gedrukt bij M inkm an en Co te A rn h em (1883, m ei -

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

1885, jun i) en vervolgens bij de W agen in gsch e Boek- en

1937 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

M uziekdrukkerij (1885, ju li - 1886, dec.). V an afjan u ari

boekhandel.

1887 w erd de krant gedrukt in de drukkerij van de

(2) Op 1 febr. 1908 w erd opgericht de NV Drukkers- en

Firm a v an M astrigt en V erhoeven.5

U itgeverszaakvoorheen v an M astrigt en Verhoeven,

♦plaats A rn h em

w elk e zich ten doel stelde: “het uitoefenen van eene

♦frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1(1883/84) -

drukkers- en u itgeverszaak”. De NV w erd opgericht

2(1884/85), nr. 86(27 dec.)

door J.J. van M astrigt en J.G. V erhoeven (vgl. Akten

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)6 ~

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

2(1884/85), nr. 87(31 dec.) - [1937]

van de Nederlandsche staatscourant, 1908, nr. 53(3

♦formaat D ~ 1(1883/84), nr. 1(19 mei) - nr. 21(6 okt.); E

maart), NV-nr. 195).

~ 1(1883/84), nr. 22(13 okt. ) - [1937]

(3) In het eerste num m er v a n 19 m ei 1883 tekenden

♦omvang III ~ 1(1883/84); IV ~ 2(1884/85); V ~

voor de V ereeniging: S.M. v a n W ijck (voorzitter), J.W.

3 (1885 /86 )-[1937]

van Nispen tot Sevenaer (secretaris), A. Sprenger (pen­

♦redactie 1883-1907 L. van E w ijk red. (verm oedelijk

ningm eester), m r. M.J. Kolkm an, R.J.C.T. Kolfschoten,

achtereenvolgens vad er B.W.L.F. v a n E w ijk en zoon

H.I.C. W alters en B.W.L.F. van Ewijk.

C.B.L.F. van Ewijk)

(4) Op 25 jan . 1905 w e rd de NV De Post opgericht door

[1883-1890 jh r. J.W.J.C.M. v an N ispen tot Sevenaer,

onder m eer M.J.C.M. Kolkm an, jh r. J.W.J.C.M. v a n N is­

m edewerker]7

pen tot Sevenaer, m r. C.B.L.F. v a n Ewijk, R.J.C.T. K olf­

[1887-? J.G. Verhoeven, m edew erker]8

schoten, A.J.L. Sprenger, m evr. H.J.J. v an W ijck en

♦bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon verm oede­

m evr. J.G. v a n W ijck. Het doel v a n de NV w e rd als v olgt

lijk steeds begin ju li.

geform uleerd: “de u itgifte en exloitatie voort te zetten

♦relaties Hierin opgenom en Zevenaarsche courant en

van het blad de Post ter verspreid in g en verdediging

Geldersch weekblad8

van de Katholieke beginselen op staatkundig en m aat­

♦autopsie 1(1883/84)-11(1893/94); 12(1894/95), nr. 1121(28

schappelijk gebied” (vgl. Akten betreffende Naamlooze

nov.) en nr. 1124(8 dec.); 14(1896/97), nr. 1346(23 jan.), nr.

Vennootschappen. B ijvoegsel v an de Nederlandsche

1349(3 febr.) en nr. 1378(15 mei); 16(1898/99), nr. 1560(11

staatscourant, 1905, nr. 38(14 febr.), NV-nr. 99). V olgens

febr.) en nr. 1573(29 maart); 18(1900/01), nr. 1799(29

M. v a n M eerdervoort, H et bolwerk van den blinden pio­

mei); 21(1903/04), nr. 2052(31 okt.); 23(1905/06), nr.

nier (H ilversum 1936), p. 61, kw am de m eerderheid der

2270(1 dec.); 24(1906/07), nr. 2434(28 juni); 28(1910/11),

aandelen in b ezit v an NV de Spaarnestad.

nr. 2774(30 sept.); 34(1916/17), nr. 3427(2jan.);

(5) In de krant v a n 1jan . 1887 w erd gezegd, dat de krant

45(1927/28), nr. 6474(3 jan.)

voortaan in de drukkerij van de Firm a V an M astrigt en

-

UBN ~ 1883/84-1893/94

V erhoeven van de pers kw am . Daaraan w e rd toege­

-

NPM ~ 1894/95, nr. 1121 en 1124; 1896/97, nr. 1346 en

voegd: “ De w en sch v a n hen - laat staan nu, o f die in

1349; 1898/1899, nr. 1560 en 1573: 1900/01, nr. 1799;

alle opzichten redelijk genoem d kan w ord en - dat de

1903/1904, nr. 2052; 1905/06, nr. 2270; 1906/07, nr. 2434;

“ultram ontaansche” Post niet alleen een katholieken

1910/11, nr. 2774; 1916/1917, nr. 3427; 1927/28, nr. 6474

u itgever m aar ook een katholieken drukker zoude heb­

-

ben, is d us thans v ervu ld ”. De drukkerij w a s overgeno­

GA Delft ~ 1896/97, nr. 1378

♦typering K atholiek n ieuw sblad voor A rn h em en

m en v an de in 1882 overleden Josué W itz (vgl. G. Gorris

om geving. In h et eerste nu m m er w ord t gezegd, dat de

SJ, J.G. Le Sage ten Broek en de eerstefaze van de emanci-

240. Proviciaal Noordbrabantsch dagblad

254

patie der katholieken, dl. 2 (Am sterdam 1949), p. 328).

1945 mr. C. ten Hagen, gevolm achtigde van de Stichting

(6) In het eerste nu m m er van het Dagblad van Arnhem

Christofoor

van 29 sept. 1925 w ord t gezegd, dat een tiental jaren

1945-1946 drs. Joep N aninck (aanvankelijkw aarn.

geleden ernstige pogingen w aren gedaan om de Post

hoofdred., later hoofdred.)

tot dagblad te m aken, m aar dat dit vergeefs w a s geble­

In 1945 w ord en als redacteuren genoemd:

ven.

N. de Rooij jr.

(7) V gl. ‘Jubileum -num m er van de Residentiebode,

A. V erhoeven

1894 - 1 m ei - 1934’.

J. v.d. W ijngaard.

(8) V gl. de Post van 1jan . 1887 w aa rin w ord t gezegd,

• bijzonderheden Op 27 en 29 okt. 1945 verscheen er ook

dat J.G. Verhoeven v a s t m edew erker is gew orden, “tot

een E ngelstalige u itgave v an de krant m et als onderti­

nu toe u itgever en redacteur v an de N. Zeven. Ct. o f het

tel: ‘N ewspaper fo r the city o f ’s-Hertogenbosch and the

Geld. Weekblad. In verband daarm ede heeft, zooals den

Province o f Noordbrabant. Special edition fo r the Eng­

lezers dier courant bereids w e rd m edegedeeld, die N.

lish guests in ’s-Hertogenbosch’. Dit gebeurde in v e r­

Zeven. Ct. opgehouden te bestaan en w o rd t deze m et De

band m et de v ierin g van de eerste verjaard ag van de

Post sam engesm olten” . V a n a f 1872 bestond de Zeve-

bevrijdin g van de stad.

naarsche courant als u itgave v an Josué W itz, m ogelijk

- In het exem plaar van het Gem eentearchief te ’s-Her-

een voortzetting van de Rijn-en IJselbode, w elk e van

togenbosch zijn verschillende edities meegebonden.

1870 tot in 1872 eveneens door W itz zou zijn uitgegeven

• relaties V oortzetting van de Vrije pers (1944-1945)2

(vgl. Gom arius M es, De katholieke pers van Nederland,

- V oortgezet als ProvincialeNoord-Brabantsche cou­

1853-1887 (M aastricht 1887-1888), p. 301). In het NPM is

rant - het Huisgezin

als eerste num m er v a n de Zevenaarsche courant aan­

• literatuur P. Hollenberg, ‘ ’s-Hertogenbosch als pers­

w ezig: 1(1872), nr. 2(23 nov.) en als laatste num m er:

centrum ’, in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 236­

14(1885/86), nr. 689(13 maart). V olgen s Sautijn Kluit

237

w erd het eigendom srecht en het recht v an u itgave van

• autopsie V olledig

de Zevenaarsche courant op 3ju li 1882 voor 1560 gulden

-

gekocht door W.K. Kien. Na diens dood w erd h et blad

• typering Dagblad, in Brabant verschenen onm iddel­

v a n a f m ei 1886 door de Firm a V an M astrigt en V erhoe­

lijk na de bevrijdin g en u itgegeven door de Stichting

GA ’s-Hertogenbosch

ven voortgezet als Geldersch weekblad, ‘Orgaan voor

Christofoor, de u itgeefster in de oorlog v a n het illegale

Arnhem , Lijm ers en B etuw e’ (vgl. W .P. Sautijn Kluit,

blad Christofoor. W at de politieke richting betreft,

‘A rn h em se couranten’, in: Bijdragen tot de geschiedenis

naderde het blad, volgen s Hollenberg, en igszin s de

van den Nederlandschen boekhandel, dl. V (Am sterdam

ideeën v a n de Nederlandse V olksbew eging.

1892-1895), p. 147). V an de Zevenaarsche courant en het

• noten

Geldersch weekblad zijn als lokale w eekbladen geen

(1) V gl. Hollenberg.

beschrijvin gen in de BKNP opgenom en.

(2) In het artikel ‘W at w il Christofoor?’ in het eerste nu m m er van het Provinciaal Noordbrabantsch dagblad

24O

w ord t het ontstaan v a n h et dagblad als v o lg t geschetst:

P ro vin cia al N oo rd b rab an tsch d agb la d 1945-1946

bantsch orgaan te bezitten. Dit w e rd de reden, w aarom

•jaren 1945, nr. 1(28 april) - 1946, nr. 452(25 okt.)

Christofoor, als eenigste orgaan van een katholieke

“ ’s-Hertogenbosch verlan gd e een katholiek en Bra-

• ondertitel A lgem een dagblad voor ’s-Hertogenbosch

groep, zich bereid verklaarde een dergelijk dagblad te

en de provincie Noordbrabant ~ 1945, nr. 1(28 april) -

brengen. Zoo w e rd n a overleg m et den uitgever v a n de

nr. 168(16 nov.)

Vrije pers en m et de vertegenw oordigers van de andere

- Katholiek dagblad voor ’s-Hertogenbosch en om ge­

illegale bladen besloten tot u itgifte van het Provinciaal

v in g ~ 1945, nr. 169(17 nov.) - 1946, nr. 452(25 okt.)

Noord-Brabantsch dagblad”.

• uitgever Stichting Christofoor ~ 1945, nr. 1(28 april) 1946, nr. 331(3 juni) -

[NV Noordbrabantsche Courant

1946, nr. 332(4

241

jun i) - nr. 452(25 okt.]1

P ro vin cia le N oord-Brabantsche co u ra n t - h e t H u is­

• plaats ’s-Hertogenbosch

g e z in 1946-1959

•frequentie zesm aal per w e e k

•jaren 175(1946/47), ongen.(26 okt.) - 188(1959), nr. 1(2

•form aat A fw isselen d E en C • omvang VI

ja n .) • uitgever NV Noord-Brabants dagblad

• redactie 1945-1946 drs. A. W ijffe ls (aanvankelijkver-

-

m eld als hoofdred., daarna als gevolm achtigde v a n de

en

Stichting Christofoor, tenslotte als dir.)

• plaats ’s-Hertogenbosch

Drukkerij: NV C.N. T eu lin gs’ Koninklijke D rukkerij­

242. Provinciale Noordbrabantsche

255 ♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

gevolge v a n verschillende om standigheden gedurende

♦formaat C ~ 175(1946/47), ongen. (26 okt. 1946) -

de afgelopen decennia had ondergaan, allerlei bena­

ongen. (2 nov.); E

175(1946/47), ongen. (4 nov. 1946) -

m ingen door elkaar gebruikt” . De naam sverandering

188 (1959 )

viel sam en m et het ingebruiknem en van een nieuw e

♦omvang VI

rotatiepers.

♦redactie 1946-1947 drs. A. W ijffels, dir. 1946-1959 drs. Joep Naninck, hoofdred. 1947-1958 A. Schotten, dir.

242

1958-1959 mr. J.P. M iessen, w aarn . dir.

P rovin cia le N oord b rab an tsch e e n ’s-Hertogen-

♦bijzonderheden De afleveringsn um m ering w ord t

b o ssch e co u ra n t 1853-1941

gebruikt v a n a f 175(1946/47), nr. 83(9 april 1947). V a n a f

•jaren 1853, nr. 79(3 okt.) - 170(1941), nr. 256(31 okt.)

de 176ejaargang b egin t de nieu w e jaa rg a n g aan het

• uitgever Firm a J.J. Arkesteyn en Zoon1

begin van het kalenderjaar. De 184e ja a rg a n g loopt tot

- V a n a f 1936 aangesloten bij de Gem eenschappelijke

en m et nr. 257(31 okt. 1956) en de 185e v a n nr. 258(2 nov.)

Pers Dienst

tot en m et 31 dec. 1956.

• plaats ’s-Hertogenbosch

- V a n a f 30 december 1946 verscheen als kopblad voor

•frequentie tw eem aal per w e e k (m aandag en donder­

Oss: de Sirene -Dagblad voor Oss en omgeving. V a n a f 20

dag; v a n a f 8 jan . 1861: dinsdag en vrijdag) ~ 1853-1870

ja n u a ri 1947 m oest de titel ten gevolge van een conflict

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

m et Oost-Brabant veranderd w orden in Dagblad voor

1871-1887, nr. 38(31 maart)

Oss en omstreken (zie de afzonderlijke beschrijving).

zesm aal per w e e k (niet op zondag)2 ~ 1887, nr. 39(2

-

In het Gem eentearchief ’s-Hertogenbosch zijn v er­

schillende edities van de krant aanw ezig.

april) - 170(1941) •form aat C ~ 1853 - {1869, nr. 52(29 juni)}; D ~ {1869,

- V a n a f 28 febr. 1953 verscheen w ekelijks op zaterdag

nr. 67(20 aug.)} - {1877}

de bijlage de Week uit.

• omvang V ~ 1853-1869; V I ~ 1870-170(1941)

♦relaties V oortzetting van Provinciaal Noordbra­

• redactie [1853-1880 C.A.J. Arkesteyn, hoofdred.]3

bantsch dagblad

[1873-1916 L.C.J. Strijbosch, red.]3

- Voortgezet als Brabants dagblad1

[1880-1916 G.C.J. Teulings, dir.]3

♦autopsie V olledig

[1916-1937 Jos v a n Roosmalen, dir.]4

-

[L. van Bunge, red.]4

GA ’s-Hertogenbosch

♦typering K atholiek dagblad voor Den Bosch en om ge­

[?-1937 J. Pastoor, hoofdred.]4

v in g . In het eerste nu m m er w ord t gezegd, dat het blad

[1937-1941 W . Boelaars, hoofdred.]4

de katholieke en de Brabantse belangen w il dienen.

• speciale nummers 1871, 2juli: ju b ileum u itgave van

Daaraan w ord t toegevoegd, dat het dienen v a n de

één pagin a op b lauw papier m et gouden letters t.g.v.

katholieke b elangen geen szins m et zich meebrengt,

het honderdjarig bestaan van de krant

“dat w ij daarom een braaf, saai krantje voor preutsche

- 1921, nr. 150(2juli): ju b ileu m n u m m er t.g.v. h et hon-

kw ezels moeten brengen. Goed katholiek zijn houdt

derdvijftigjarig bestaan van de krant, 56 p.

im m ers ook in frisch en gezond v a n geest zijn; het

• bijzonderheden Jaargangnum m ering v a n a f 158(1929),

houdt geen veren ging, m aar verru im in g v a n begrip en

nr. 304(31 dec.).

w aard erin g in, ook voor degenen, die niet van onze

- V a n a f 1920 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

leven sbeschouw in g zijn . Omgekeerd m ogen den

- V a n a f {1914} verscheen de krant m et een stads- en

kath olieken jou rn alist zeker strengere eischen w orden

een landelijke editie.

gesteld bij de opvatting en uitvoering van zijn taak” .

- V a n a f okt. 1912 w a s h et voor de lezers m ogelijk zich

W at de Brabantse belangen betreft gaat het niet om “die

te abonneren op h et Geïllustreerd zondagsblad - Neder­

v a n h et benepen-gewestelijke, het provincialistische

landsche illustratie (vgl. de afzonderlijke

v a n Brabant-op-zichzelf, m aar die van Brabant als

beschrijving).5 In het NPM is van deze Bossche editie

varieerend, eigen-geaard onderdeel v a n h et grootere

van het Geïllustreeerd zondagsblad aanw ezig: 41(1930),

geheel: Nederland” .

nr. 41(12 okt.).

♦noten

- V a n a f 5ju li 1919 verscheen in de krant de rubriek

(1) In het eerste nu m m er v a n het Brabants dagblad van

‘Voor de vro u w en ’, later getiteld: ‘Voor de h u isvro u w ’.6

3jan . 1959 w erd de titelw ijzigin g als v o lg t gemotiveerd:

- V a n a f 1 nov. 1908 w aren de abonnees v a n de krant

“ Reeds jaren lan g bleek de behoefte groeiende, vooral

tevens gratis verzekerd tegen ongevallen.

ook bij het lezende publiek, aan een naam , die op

- Na de bezetting van Nederland door de D uitsers in

beknopte w ijz e ons blad zo u karakteriseren en gem ak­

m ei 1940 kon de krant enige dagen niet verschijnen. Op

k elijk in h et spraakgebruik te hanteren w a s. Bovendien

17 m ei 1940 verscheen h et eerste nu m m er na de inval.

w erd en door de naam sveranderingen, die ons blad ten­

In de legger v a n de krant in het Gem eentearchief

242. Provinciale Noordbrabantsche

256

’s-Hertogenbosch zijn w e l ingebonden openbare

(3) V g l. Pastoor.

bekendm akingen van “de Provinciale en het H uisge­

(4) V gl. Hollenberg.

zin ” van 13, 14 en 16 m ei aanw ezig.

(5) In de krant van 7 okt. 1912 w erd de lezers m eege­

♦relaties Voortzetting v a n Provinciaal dagblad voor

deeld: “V a n a f heden kunnen onze lezers, die niet alleen

Noord-Brabant en 's-Hertogenbossche courant (1845-

in w oord m aar ook in beeld op de hoogte w ille n blijven

1853)7 - Sam engegaan m et Noordbrabantsch dagblad - het

van w a t in alle landen belangrijks geschiedt, zich voor een luttelen prijs een Geïllustreerd Zondagsblad v er­

Huisgezin en voortgezet als Noordbrabantsche courant

schaffen, dat in alle opzichten kan w edijveren m et de

♦literatuur J. Pastoor, ‘ De geschiedenis v an onze cou­

weekbladen, die de in-beeld-gebrachte feiten-van-den-

rant 1771-1921’, in: Provinciale Noordbrabantsche en 's

dag tot hun h oofdzaak m aken” . De volgende w e e k

Hertogenbossche courant, 1921, nr. 15o(2juli), derde en

w e rd daar n og aan toegevoegd: “Na verloop v a n een

vierde blad, p. [9H16]

ja a r z a l m en een fraai w e rk in eigendom hebben v er­

- P. Hollenberg, ‘’s-Hertogenbosch als perscentrum ’,

kregen, dat m et z ijn honderden m et sm aak uitgezoch-

in: Varia historica Brabantica, 4(1975), p. 215-233

te, keu rig uitgevoerde illustraties en m et zijn talrijke

♦autopsie V olledig, m.u.v. 1869, nrs. 53-66; 1871; 1873;

m et z o rg gekozen artikelen en verhalen van blijvende

1875, jan.-juni; 1892, april-juni

w aard e voor elke h uiskam er z a l w e ze n ” .

- GA ’s-Hertogenbosch ~ 1853-1877, 1890-1941, m.u.v.

(6) De vrou w en ru b riek w erd als v o lg t in de krant aan-

1869, nrs. 53-66, 1871, 1873, 1875, jan.-juni, 1892, april­

gekondigd: “Nu de oorlog geëindigd is, hebben w ij

ju n i

gem eend ( .) uitvoering te m oeten geven aan eenige

- NPM ~ 1871, ju b ileum u itgave

plannen, w elk e beoogen ons blad w eer geleidelijk zijn

- KB ~ 1878-1889

oude vredesaanzien terug te geven en verdere verbete­

♦typering Dagblad voor ’s-Hertogenbosch en om ge­

rin gen en aan vullingen aan te brengen, die door de w ij­

vin g. A an vankelijk w a s het blad niet uitgesproken

z ig in g der tijdsom standigheden gew en scht zijn

katholiek. Zo w o rd t in het nu m m er van 2jan. 1872

geworden. Dat w ij daarbij het eerst aan de vrou w en

gezegd, dat de hulde ontvangen bij het honderdjarig

hebben gedacht z a l niem and verw onderen, die zich

bestaan v a n de krant een spoorslag z a l w e ze n om op de

rekenschap geeft van de groote beteekenis, w elk e de

in geslagen w e g voort te gaan “ten einde te m idden van

vrou w en b ew egin g thans h eeft gekregen en in de toe­

den strijd onzer dagen die kalm te te bew aren, w elke

kom st n og m eer krijgen zal. M aar bovendien geldt in

noodig is om naar w aarh eid en onpartijdigheid een

ons landje, hoe vreem d m en in som m ige staten ook

getrouw beeld te leveren van de feiten en gebeurtenis­

m et de vrou w en m oge om springen, gelukkig n og altijd

sen, w aaraan onze tijd zoo rijk is. Op die w ijz e m eenen

het oude gebruik v a n ‘l’honneur aux dam es’.”

w ij het zekerst aan onze roeping te beantw oorden en de

(7) Het Provinciaal dagblad voor Noord-Brabant en 's-

beste w eld aad te b ew ijzen aan Vaderland en Koning,

Hertogenbossche courant gin g v ia een aantal n aam s­

aan Stad en Provincie”. In d ejaren tw in tig en dertig

veranderingen terug op de ’s-Hertogenbossche courant,

kreeg de krant een duidelijker katholiek karakter: de

w aa rv an het eerste nu m m er verscheen op 2ju li 1771.

R.K. Staatspartij w erd steeds m eer gesteund en er w erd

V oor de periode 1771-1853 zijn de voorlopers v a n de Pro­

uitgebreider v ersla g gedaan van het kerkelijk leven in

vinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche cou­

het bisdom . W egen s h et ontbreken v an een censor had

rant n iet als principiëel katholieke kranten te beschou­

de krant echter niet de officiële katholieke status.

w e n en derhalve niet in de BKNP opgenom en. Voor

♦noten

deze voorlopers zie: P. Hollenberg, ‘Enkele episoden uit

(1) Jacobus Josephus A rkesteyn w a s in februari 1851

de geschiedenis van de oudste Noordbrabantse krant’,

overleden. Zijn zoon, Carolus A rn oldu s Johannes, zette

in: Voor Rogier. Een bundel opstellen van oud-leerlingen

de zaa k voort onder de n aam van zijn vader. Op 5 okt.

de hoogleraar bij zijn afscheid aangeboden (Hilver­

1880 w e rd door Carel Arkesteyn aan C.N. Teulings v er­

sum /A ntw erpen 1964), p. 161-180 en A.W .M . Bogers,

kocht: de Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogen-

‘ De ’s-Hertogenbossche D ingsdagse en V ryd agse Cou­

bossche courant, de copierechten v a n de fondsartikelen

rant 1771-1780. De b eginjaren van de oudste courant in

en het u itsluitend recht op de firm a J.J. Arkesteyn en

Staats-Brabant’, in: Noordbrabants historisch jaarboek,

zoon. Directeur van de uitgeverij en de drukkerij w as

3(1986), p. 63-85.

C.N. Teulings. De leiding van de krant kreeg diens zoon G.C.J. T eu lin gs (vgl. Pastoor). In een circulaire, jan u a ri 1881, berichtte C.N. Teulings, dat hij de zaa k v a n A rk e­ steyn onder diens naam en “afgescheiden v a n die, onder m ijn eigen naam gedreven” zou voortzetten (vgl. BVBBB, m ap C.N. Teulings). (2) V a n a f jan . 1914 w erd de krant niet m eer geanteda­ teerd.

244 . de Residentiebode

257

243

direction et le contrôle d’un conseil com posé de quel­

le P u b liciste 1849-1850

entièrem ent à la défense et à la réalisation des droits

ques personnes u n ies et dévouées en se consacrant

*jaren Circulaire, okt. 18491

des Catholiques néerlandais”. Door Beekelaar (p. 136)

-

w erd de politieke kleur om schreven als “weifelend,

1(1849), nr. 1(1 nov.) - 2(1850), nr. 226(31 ju li)2

* ondertitel Journal des Pays-Bas

gem atigd Thorbeckiaans” .

* uitgever J.W. ten Hagen

♦noten

* plaats ’s-Gravenhage

(1) Deze Franstalige circulaire is bew aard in de Collec­

♦frequentie zesm aal per w e e k (gecombineerd num m er

tie Cramer (A rch iefvan de Nederlandse Provincie der

voor zon dag en maandag)

Jezuïeten, Nijmegen) onder het nr. R 4h. Een Neder­

•form aat C

landstalige circulaire betreffende het verschijnen van

* omvang III » 1849; V I » 1850

de krant, gedateerd 22 a u gu stu s 1849, w erd gepubli­

* redactie [1849-1850 J.J.E. Gagneux]3

ceerd in P. Albers SJ, Geschiedenis van het herstel der

Beekelaar (p. 137-140) n oem t de volgende m edewerkers:

hierarchie in de Nederlanden, dl. 2 (Nijmegen 1904),

L. Boulanger, Josephus Diderich, L. v a n Vliet, m r. C.C.E.

Aanhangsel: b ijlage III, p. 11-13.

Engelbronner, M ordechai V as Dias en m ogelijk ook

(2) In 2(1850), nr. 226(31juli) w ord t bericht: “A partir du

Jan W ap.

1er A oû t prochain, le Publiciste, Journal des Pays-Bas,

Het ‘Collegie van sociétaires’ w e rd gevorm d door J.W.

suspendra m om entaném ent sa publication”. In zijn

Cramer, g ra a f Fortuné Duchastel, m r. V an den Aard-

‘Liber rationum ’ sch reef Cramer, dat het blad zijn u it­

w e gh , m r. H. v an Berkel, m r. H.A.A. van Berkel, jh r.

gave m oest staken “fau te de m oyens de subsistance”

Dom m er v an Poldersveldt, C.F. Lurasco, m r. A. Mey-

(vgl. Collectie Cramer (A rch iefvan de Nederlandse Pro­

lin k en jh r. V an N ispen tot Sevenaer. De dagelijkse en

vincie der Jezuïeten, Nijmegen), nr. R 1, hfdst. VI, p. 36).

financiële leiding berustte bij Cram er en Duchastel

(3) V gl. W itlox, De staatkundige emancipatie, p. 91-93.

(vgl. W itlox, De staatkundige emancipatie, p. 98).

(4) In 1851, nr. 226(31 ju li) w ord t meegedeeld: “J.W. ten

* bijzonderheden Op 1jan . 1850 begon de tw eedejaar-

Hagen, Im prim eur Libraire à La Haye, publiera pro­

gang; de n u m m erin g der aflevering loopt echter door.

chainem ent et pour son compte, le prospectus d’un

-

In de Collectie Cramer (Archief van de Nederlandse

Provincie der Jezuïeten, Nijmegen) zijn onder het nr. R

nouveau Journal rédigé en Français, sous le titre l'Echo universel de la presse catholique.

4h stukken betreffende de uitgave v an le Publiciste te vinden. Ondermeer is aldaar een lijst v an 140 abonnees aanw ezig.

244

* relaties Het verdw ijn en van de niet-katholieke Jour­

de R esid en tieb od e 1894-1945

nal de la Haye h eeft indirect m eegespeeld bij de oprich­

♦ jaren 1(1894), nr. 1(1 mei) - 52(1945), nr. 12758(4 m ei)1

tin g v a n le Publiciste (vgl. W itlox, Een Zuid-

♦uitgever M aatschappij De Residentiebode2 <*>2(1895),

Nederlander, p. 29-30.

nr. 358(9 ju li) - 40(1933), nr. 12044(30 dec.). Daarna niet

- Voortgezet als l'Echo universel de la presse catholi­

m eer verm eld.

que4

- De krant w erd tot en m et 31 dec. 1933 gedrukt bij

* literatuur J.H.J.M. W itlox, Een Zuid-Nederlander als

Drukkerij T.C.B. ten Hagen, v a n a f 2jan . 1934 in de eigen

emancipator van Neêrlands katholieken, GraafFortuné

drukkerij.3

Duchastel (Tilburg 1930), p. 27-47

♦plaats ’s-Gravenhage

-

♦frequentie zesm aal per w e e k (tot en m et dec. 1914 een

G.A.M. Beekelaar, Rond grondwetsherziening en her­

stel der hiërarchie. De Hollandse katholiekejongeren,

gecom bineerd nu m m er voor zon dag en m aandag;

1847-1852 (H ilversum /Antwerpen 1964), p. 131-144

v an afjan . 1915 n iet op zon dag verschijnend)

-

♦formaat E » 1(1894) - 49(1942/43), nr. 12031(21 nov.); D

J.H.J.M. W itlox, De staatkundige emancipatie van

Nederlands katholieken 1848-1870. Derde deel van: De

» 49(1942/43), nr. 12032(23 nov.) - {51(1944/45), nr.

Katholieke Staatspartij in haar oorsprong en ontwikke­

12738(9 april)}; B » {51(1944/45), nr. 12743(14 april)} - nr.

ling geschetst (Bussum 1969), p. 87-102

12758(4 mei)

* autopsie V olledig

♦omvang V I » 1(1894) - 51(1944/45); I » 52 (1945 )

-

♦redactie [1894-1895 P.J.A. ten Hagen, dir.-uitg.]3

R ijksarchief Lim burg, M aastricht: De rugband van

h et M aastrichtse exem plaar draagt het opschrift

[1894-? A.J. Oostdam, red.]4

“ Geschenk der Gebr. ridder Alph. en jh r. V. de Stuers” .

[1894-1905 A.C.A. v a n V uuren, eerste red.]3

* typering Franstalig katholiek dagblad m et vooral

[1894-1917 jh r. J.W.J.C.M. v a n Nispen tot Sevenaer, dir.-

politieke berichtgeving, ook u it het buitenland. In de

hoofdred.]3

circulaire w o rd t over de doelstelling v a n de krant

[1895-1928 C. Smit, red.; v a n a f 1905 eerste red.]3

geschreven: “(...) le Publiciste (...) sera redigé sous la

[1895-1932 A.E.J.M. Sinkel, dir.-uitg.]3

258

244. de Residentiebode [1905-^934} S. Bruijsten, v a n a f 1917 dir.-hoofdred.]3, 5

verhalen, boekbesprekingen, godsdienstige artikelen,

[{1917H1933} G.P. Bon, red.]6

reisverhalen etc.

[1920-1940 C.M. Drabbe (red., v a n a f 1933 chef-red.)]7

- N aast het Geïllustreerd zondagsblad v an de Spaarne­

[{1923}-1933 J.B.H. H ulsm an, red.; v a n a f 1928 eerste red.]3, 5

ju li) tot en m et 40(1933), nr. 12044(30 dec.) op zaterdag

[1928-? pater M artialis V re e sw ijk OFM, red.]8

ook het eigen Zondagsblad van de Residentiebode m et

stad verscheen v a n a f 19(1912), nr. 5489(29, 30 ju n i, 1

[1933]3-1945 jh r. mr. C.H.M.J.J. van Nispen tot Sevenaer,

stichtelijke, am usante en historische verhalen. In het

dir.-uitg.

KB-exemplaar is dit Zondagsblad niet altijd m eegebon­

1941-1942 L. Thijssen, w aarn . hoofred.

den.

1943-1945 C.L.A. Daniëls, w aarn . hoofdred. (verm eld tot

-

en m et 13 febr. 1945)

om gezet in een afzonderlijke b ijlage m et eigen n u m ­

1945 J.C.F.M. Lutz, hoofdred. ad interim (verm eld van

m ering: Ons eigen blad. Deze bijlage bleefbestaan tot

14 tot en m et 27 febr.)

en m et 2(1941), nr. 14(6 sept.). In de krant v a n 13 sept.

1945 V.J. Thijssen, hoofdred. ad interim (verm eld van

m oest w orden bericht dat w egen s de papierbeperking

26 april tot en m et 3 mei)

‘Ons eigen blad’ “voorlopig althans” zou w orden stop­

M et in gan g v an 17 febr. 1940 w erd de kinderrubriek

♦speciale nummers 26(1919), nr. 7568(1 mei): ju b ile u m ­

gezet. W el b le e f er eenm aal per w e e k een hoekje voor

num m er t.g.v. het 25-jarig bestaan van de krant

de kinderen, “w aa rin zij w e lisw a ar in kleineren

- Jubileum-nummervan “deResidentiebode" 1894-1

om vang spekje voor h u n bekje vind en ”.

mei-1934. V olgen s 41(1934), nr. 12143(27 april) een n u m ­

- V a n a f 8 ju li 1940 tot en m et novem ber 1940 v e r­

m er “dat deze w e e k in de plaats kom t v an h et Zondags­

scheen als een aparte editie v a n de Residentiebode: het

blad”. ♦bijzonderheden Tot en m et 47(1941) begon de nieuw e

Nederlandsch dagblad, orgaan v a n het Nationaal Front.12

jaa rg a n g steeds per 1jan u ari. Na 47(1941), nr. 11600(25

- In een herderlijke b rie fv a n 7ju li 1944 nam en de b is­

april) kreeg de Residentiebode een publicatieverbod

schoppen openlijk stellin g tegen een viertal oorspron­

opgelegd gedurende tw ee m aanden.9 Het eerstvolgen­

k elijk katholieke dagbladen die geheel in nationaal-

de nu m m er w a s 48(1941/42), nr. 11601(23 juni). De 49e

socialistisch vaarw ater w aren geraakt; h et b etrof de

tot en m et 52ejaargan g begonnen steeds op 1 mei.

volgende vier kranten: Dagblad van Noordbrabant en

- V a n a f 1924 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

Zeeland, de Limburger koerier, Utrechtsche courant (uit­

- Gedurende de gehele verschijningsperiode bevatte

gaven van NV Neerlandia Uitgeversm aatschappij) en

de krant op zaterdag, aanvankelijk als bijvoegsel, later

de Residentiebode.13

als rubriek, het Officieel kerkbericht voor 's-Gravenhage

♦relaties Hierin opgenom en deZuidhollander

en Scheveningen. Dit kerkblad w a s overgenom en van

♦literatuur ‘Rond den H ofvijver. H erinneringen’ [t.g.v.

de uitgever Jos van Roozenburg, die het aanvankelijk

50-jarig bestaan v a n de krant], in: de Residentiebode,

had u itgegeven onder de titel Kerkberigt voor Roomsch-

51(1944/45), nr. 12482(26 mei), p. 3

Katholieken te 's-Gravenhage10 en v a n a f 10 m ei 1890

♦autopsie Volledig, m .u.v. 1894, nrs. 2-9 en 1945, nrs.

onder de titel de Katholieke kring.11

12739-12742, 12744-12750

- In 17(1910), nr. 4967(8 okt.) w o rd t het verschijnen

- NPM ~ 1894, nr. 1

aangekondigd v an een geïllustreerd zondagsblad en

- KB ~ 1894, nr. 10 - 1944, nr. 12627

m eegedeeld, dat de Residentiebode de eerstkom ende

-

tw ee zaterdagen dit geïllustreerd zondagsblad als

♦typering Katholiek dagblad voor Den H aag en om ge­

p roef gratis z a l versturen aan abonnees. In h et NPM is

vin g. In het eerste num m er v a n 1 m ei 1894 w e rd de

a an w ezig Geïllustreerd zondagsblad van de Residentie­

lezer als v o lg t begroet: “Eindelijk is h et Katholieke ’s-

GA ’s-Gravenhage ~ 1944, nr. 12628 - 1945, nr. 12758

bode, zon dag 9 en m aandag 10 oktober 1910, nr. 4968. In

Gravenhage in het b ezit v a n zijn eigen orgaan”. Met

het KB-exemplaar v a n de Residentiebode is het Geïllus­

50.000 katholieke ingezetenen is er alle reden tot een

treerd zondagsblad m eegebonden v a n a f ju li 1916. Het

eigen katholiek orgaan, zo w ord t betoogd, temeer

betreft het zondagsblad, dat door de Spaarnestad aan

“w aa r w ij in tal van plaatsen m et veel kleiner zielental,

diverse kranten w erd geleverd (vgl. de besch rijvin g

voorlang reeds een eigen orgaan bezaten, m aar boven­

van het Geïllustreerd zondagsblad / de Spaarnestad).

al door het feit, dat de Residentiebode reeds vóór zijn

V a n a f 28 au gu stu s 1932 luidde de titel van dit zon d a gs­

versch ijnen zich in m eer dan 2.000 abonnementen

blad Ons zondagsblad m et de ondertitel ‘ Geïllustreerd

m ocht verheu gen ” . Het blad w ild e zich n iet uitsluitend

b ijvoegsel voor zon dag ... [datum]’. Toen de Residentie­

tot de inw oners van Den H aag richten, m aar zijn dien­

bode v a n a f jan u a ri 1934 over een eigen drukkerij

sten aanbieden ook “aan hen, die elders w oonachtig,

beschikte w erd er een eigen zondagsblad uitgegeven:

v lu g en op degelijke w ijz e w ille n in gelicht w orden

de Zevende dag, dat in h et KB-exemplaar is m eegebon­

om trent hetgeen er in de Hofstad voorvalt, die inlich­

den tot en m et 1940, nr. 319(4 mei). De Zevende dag bevat

tingen bij voorkeur u it Katholieke bron putten, m aar ...

245 . Room sch catholijke courant

259 liefst niet te duur betalen”. Over de katholiciteit w a s er

deelingen, Boekaankondigingen, Advertentiën enz.”.

geen tw ijfel m ogelijk: “W ij z ijn Katholiek! Niets meer,

(11) In het NPM zijn drie afleveringen (uit 1890, 1892 en

m aar vooral ook ... niets m inder” . Tijdens de Tweede

1894) a an w ezig van de Katholieke kring. Het eerste

W ereldoorlog koos de krant steeds duidelijker de zijde

n um m er v an 10 m ei 1890 deelt de lezers mee, dat reeds

v a n de bezetters, hetgeen uiteindelijk in 1944 het epis­

langere tijd h et verlan gen tot een uitbreiding bestond

copaat openlijk stellin g deed nem en tegen de krant.

“om - zon der nog van het Kerkbericht een courant te

♦noten

m aken in optim a form a - het evenw el z u lk een uitbrei­

(1) Ook op 3 m ei w a s reeds een nr. 12758 verschenen,

d in g te geven, dat ook de voornaam ste gebeurtenissen

w aa rin de proclam atie van Dönitz en de oproep van de

der w e e k er in opgenom en konden w ord en ” . Het blad

rijkscom m issaris in Nederland w aren gepubliceerd.

zal, zo w ord t bericht, gaan bevatten: “het allerbelang­

De aflevering van 4 m ei bevat slechts m ededelingen

rijkste dat in o f buiten Nederland op staatkundig, ker­

over de voedselvoorziening.

kelijk o f m aatschappelijk gebied is voorgevallen ”.

(2) Op 24 april 1894 w e rd de M aatschappij de Residen­

(12) V gl. L. de Jong, H et Koninkrijk der Nederlanden in

tiebode opgericht, w elk e zich ten doel stelde: “de u itg if­

de Tweede Wereldoorlog, dl. 4: Mei ‘40 - maart ‘41. Eer­

te en de exploitatie v a n het dagblad De Residentiebode

ste helft (’s-Gravenhage 1972), p. 431 en René Vos, N iet

ter verspreid in g en verded igin g van katholieke begin ­

voor publicatie. De legale Nederlandse pers tijdens de

selen op m aatschappelijk en politiek gebied, m et v e r­

Duitse bezetting (Am sterdam 1988), p. 139-140.

m ijdin g v a n al, w a t om persoonlijke redenen verdeeld­

(13) V gl. S. Stokman OFM, H et verzet van de Nederland­

heid tusschen de katholieken onderling zo u kunnen

se bisschoppen tegen nationaal-socialisme en Duitse

w ekk en ” (vgl. Bijvoegsel v an de Nederlandsche staats­

tirannie (Utrecht 1945), p. 290-292.

courant, 1894, nr. 112(17 mei), NV-nr. 110). (3) V gl. ‘Jubileum-num m er v a n de Residentiebode, 1894 - 1 m ei - 1934’ en M. v an M eerdervoort, H et bol­

245

werk van den blinden pionier (H ilversum 1936), p. 89-90.

R oom sch ca th o lijk e co u ra n t 1822

(4) V gl. ‘ Rond den H ofvijver. H erinneringen’.

•jaren Prospectus ‘de W aarheids-geest. Algem eene

(5) In 1923 w aren Bruysten en H ulsm an redacteuren

godsdienstige, staatkundige en zedekundige courant’15

v a n de Residentiebode. Het katholieke gem eenteraads­

- 1(1822), nr. 1(2 jan.) - nr. 26(30 maart)

lid J.J. V erburg, aandeelhouder v a n de NV de Residen­

* uitgever “Bureau v a n het blad”3

tiebode, zette in tw ee brochures z ijn b ezw aren tegen

-

deze redacteuren uiteen, die hij ervan betichtte de

* plaats ’s-Gravenhage

katholieke beginselen niet te vo lgen in h u n jo u rn alis­ tieke bezigheden. V gl. [J.J. Verburg], De Residentiebode

*frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)5

[Gebroeders Langenhuysen]4

en hare adepten door Een Katholiek Raadslid. [’s-Gra-

*

ven h age 1923], 32+48 p. (aanw ezig in het Gemeentear­

* omvang II

form aat C

ch ie f ’s-Gravenhage).

* redactie [1822 J.G. le Sage ten Broek]3

(6) V gl. 24(1917), nr. 6871(13 jan.) en 40(1933), nr. 11740(2

* bijzonderheden Blijkens de berichten aan h et publiek

ja n .). (7) V gl. de Katholieke werkgever, 34(1960), p. 745: ‘40-

in de num m ers 3 en 9 zijn v an de tw ee eerste afleverin­ gen w egen s de grote b elan gstellin g herdrukken v e r­

ja r ig b edrijfsjubileum C.M. Drabbe’.

schenen.

(8) V gl. de Katholieke pers, 1928, nr. 50(15 okt.), p. 6.

- In h et A rchief J.A. Alberdingk Thijm (KDC), nr. 6009

(9) Na de publikatie in het n u m m er van 23 april 1941

bevindt zich een inhoudsopgave v a n het ‘M en gelw erk’

v a n een ironisch versla g van een reis in het Ruhrge-

in de Roomsch catholijke courant en in de opvolgers,

bied en in het Rijnland, w aa rin w erd gesuggereerd, dat

Nederlandsche catholijke courant en Noord-Nederland-

de Engelse bom m enw erpers hele steden hadden w e g ­

sche courant.

gevaagd, w e rd de v ersch ijn in g v a n de Residentiebode

* relaties Voortgezet als Nederlandsche catholijke cou­

en v a n de Tijd, w elk e krant het betreffende artikel had

rant

overgenom en, bij w ijz e van strafm aatregel tw ee

* literatuur Fr. B. K ruitw agen OFM, ‘De oudste Neder­

m aanden verboden (vgl. L. de Jong, H et Koninkrijk der

landsche Katholieke courant’, in: de Maasbode,

Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, dl. 5: Maart ‘41

51(1918/19), nr. 15944(22 okt.), nr. 15946(23 okt.) en nr.

- ju li ‘42 (’s-Gravenhage 1974. W etenschappelijke edi­

15948(24 okt.)

tie), p. 16-17).

- G. Gorris SJ, J.G. Le Sage ten Broek en de eerstefaze

(10) In het NPM zijn de prospectus en 3 afleveringen

van de emancipatie der katholieken, dl. 1(Am sterdam

(uit 1880 en 1883) a an w ezig van het Kerkberigt. In de

1947), p. 306-320, 467

prospectus, gedateerd m aart 1880, w o rd t gezegd, dat

* autopsie V olledig

h et blad z a l bevatten: “eene Stichtende Lectuur, Mede-

- UBN

246. de Roosendaaler

260

♦typering De eerste katholieke krant in Nederland. Het

begonnen w a s te verschijnen, w erd zijn naam niet

blad kw am m et zijn titel openlijk u it voor zijn katholi­

m eer genoemd. Over de boekverkoper W eppelm an en

citeit. A ls em bleem droeg het een zo n m et daarin

de k ritiekvan Le Sage op diens o n zakelijk handelen, zie

geschreven “w aarh eid ”. Het blad verdedigde en propa­

Gorris, dl. 1, p. 413.

geerde het katholieke geloof en het belijden daarvan in

(4) De Gebroeders A.P. en C.L. v an Langenhuysen, zich

de toenm alige Nederlanden.

noem ende Gebroeders Langenhuysen, w aren in 1821

♦noten

u it Den Bosch naar Den H aag verhuisd. Zij hielden in

(1) A an vankelijk w a s h et de bedoeling gew eest de krant

Den Bosch tot 1837 een filiaal, w aa r onder m eer de

te doen verschijnen onder de titel de Waarheids-geest,

Noord-Brabander verscheen. In Den H aag w erd en zij de

‘Algem eene godsdienstige, staatkundige en zedekun-

drukker v a n Le Sage ten Broek en noem den zich op hun

dige courant’. Onder deze titel w e rd het verschijnen

u itgaven “Drukkers der R.C. M aatschappij” .

van de krant bekend gem aakt in een prospectus, w elke

(5) In de prospectus ‘de W aarheids-geest’ w a s aange-

is opgenom en in de Godsdienstvriend, 1821, dl. 7, p. 219­

kondigd, dat de krant driem aal per w e e k zo u gaan v er­

220. In deze prospectus w ord t gezegd, dat de courant

schijnen, en w e l op dinsdag, donderdag en zaterdag.

z a l bevatten “de zakelijke opgave der b elangrijkste en w eten sw aardige gebeurtenissen v an den dag, betrek­ k elijk de Godsdienstige en Staatkundige aangelegenhe­

246

den van Europa in h et algem een, en die v a n het K oning­

de R o o sen d aa ler 1913-^917]

rijk der N ederlanden in het bijzonder” . W at het men-

♦jaren 1(1913), nr. 1(1 juni) - [1917, sept.]1

gelw erkb etreft z a l h et dagblad u itsluitend gew ijd zijn

♦ondertitel Dagblad voor Roosendaal en om streken

“aan de leer en de onveranderlijke grondstellingen der

♦uitgever U itgevers L. Hontelé en Zonen

Catholijke Kerk, en aan derzelver verded igin g en voort­

♦plaats Roosendaal

planting. W ij w illen ons dit voornam e doel geenszins

♦frequentie [zesm aal per week]

ontveinzen en huiveren niet, openlijk te zeggen , dat dit

♦formaat E

dagblad eigen lijk z a l in gerigt zijn ten dienste onzer

♦omvang Ingeziene afl.: 6 p.

geloofsgenooten, die tegenw oordig b ijn a niet een

♦redactie Niet in het dagblad verm eld.

nieuw blad kunnen inzien, zonder beleedigingen en

♦relaties Opgegaan in de Zoom1

bespottingen aan te treffen v an hun n en voorvaderlij­

♦autopsie 1(1913), nr. 1(1 juni)

ken Godsdienst, die h u n hoogste gelu k is in dit leven,

- NPM

en hun n e eenigste hoop voor de eeuw igheid uitm aakt” .

♦typering Dagblad m et n ieu w s u it stad en streek, u it

U itein delijkw erd gekozen voor de titel Roomsch catho­

binnen- en buitenland. In het eerste num m er w ord t

lijke courant. V an de oorspronkelijk gekozen naam

gezegd, dat het blad zich w il plaatsen “op zu ive r Katho­

b le e f het w oord ‘w aa rh eid ’ bewaard, opgenom en in het

liek standpunt”.

v ign et in de titelkop, om geven door een stralende zon-

♦noten

nekrans.

(1) V a n a f 19 sept. 1917 is in de titelkop v an de Zoom v er­

(2) De prospectus vorm de het laatste blad v an een afle­

meld: “w aa rin de Roosendaler opgenom en” .

v erin g v a n de Godsdienstvriend (gepagineerd: 219-220). Het volgen de num m er begon opnieuw m et pagin a 219, hetgeen w aa rsch ijn lijk de reden is, dat de tw ee pagi­

247

n a’s m et de prospectus in een aantal exem plaren bij het

R oosen d aalsch e co u ra n t11862-1869

inbinden zijn verw ijderd “door al te ijverige boekbin­

♦jaren 1862, proefnr.(dec.)

ders - de aartsvijanden v a n iederen b ib lio graa f’ (vgl.

- 1(1863), nr. 1(4jan.) - 7(1869), [beginjuni]2

Kruitw agen, nr. 15944, kolom 2). De prospectus is m et

♦ondertitel W eekblad voor Rosendaal en om streken ~

een begeleidende b rie f van W eppelm an, gedateerd

2(1864), nr. 53(2 jan.) - {nr. 104(26 dec.)}

oktober 1821, ook bew aard in de BVBBB, collectie

- A lgem een nieuw s- en advertentieblad

Cahais, dl. H, nr. 183.

nr. 131(2juli)} - {7(1869), nr. 37(16 mei)}

(3) De uitgever en de redacteur w orden in de krant niet

♦uitgever Jac. v a n Poll Suykerbuyk, in de krant verm eld

genoemd, m aar u it de inhoud v alt a f te leiden dat Le

als J. Suykerbuyk

Sage ten Broek de redacteur w as, ondanks de ontken­

♦plaats Roosendaal

n in g v a n dit feit in num m er 18 van 2 m aart. A ls u itge­

♦frequentie w ekelijks (zaterdags, gedateerd op zo n ­

vende instantie kan Le Sage’s Catholijke M aatschappij

dag) ~ 1(1863) - 5(1867), nr. 235(30 juni)

der Nederlanden w orden beschouw d. In de prospectus

tw eem aal per w e e k (dinsdags en zaterdags, gedateerd

w a s de naam van J. W eppelm an te ’s-Gravenhage

op w oen sd ag en zondag)

genoem d als de boekverkoper, bij w ie m en zich kon

{7(1869), nr. 37(16 mei)}

in schrijven op de courant. Toen de krant eenm aal

♦formaat C ~ proefnr. dec. 1862 - {2(1864), nr. 104(25

{3(1865),

5(1867), nr. 236(3 ju li) -

261

249. de Scheldebode

dec.)}; D ~ {3(1865), nr. 131(2juli)} - 5(1867), nr. 235(30

♦omvang VI

juni); C ~ 5(1867), nr. 236(3 juli) - {7(1869), nr. 37(16

♦redactie [1937-1941 H.N. Smits, hoofdred.]3

mei)}

[{1941} Jos. v a n Schaveren, plaatsverv. hoofdred.]3

♦omvang III ~ 1(1863) - 5(1867); V ~ 6(1868); III ~

♦bijzonderheden Kopblad v a n h et W estfriesch dagblad.

7(1869)

♦autopsie 1937, ongen.(1 okt.) - ongen.(31 dec.) en 1940,

♦redactie Niet in de krant verm eld.

ongen.(2jan.) - ongen.(29 juni)

[Jean-Jacques Sandeling, m edewerker]3

- Drukkerij Noordholland, Hoorn

♦bijzonderheden D ejaargan gen lopen gelijk aan het

♦typering K atholiek dagblad voor Schagen en om ge­

kalenderjaar. De afleveringsn um m ering loopt door tot

ving; kopblad v a n h et Westfriesch dagblad.

en m et 6(1868), nr. 387(30 dec.), gevolgd door 7(1869),

♦noten

nr. 1(3 jan.).

(1) V olgen s h etju b ileu m n u m m er van het Noord-Hol-

- A ls kopblad verscheen de Nieuwe Zevenbergsche cou­

lands dagbladv a n ju n i 1955 n am het W estfriesch dag­

rant. Hiervan kon geen enkele aflevering w ord en in ge­

blad in april 1937 een nieu w e pers in gebruik, die als

zien. V olgen s h et Algemeen adresboek voor den Neder-

eerste producten de kopbladen Alkmaarsch dagblad en

landschen boekhandel, 1868-1869 w a s het blad een

Schager dagblad afleverde.

w ekelijk se u itgave (op donderdag) v an de Uitgeverij J.

(2) V a n a f 1 okt. 1941 w a s de u itgave v a n de kopbladen

v a n Poll Suykerbuyk, alw aar ook de Rosendaalsche cou­

van het W estfriesch dagblad niet lan ger m ogelijk, aan­

rant en de Grondwet v a n de pers kw am en (vgl. J.M.H.J.

gezien hiertoe geen papier m eer ter b eschikkin g w erd

Hemels, De Nederlandse pers voor en na de afschaffing

gesteld. Het W estfriesch dagblad kon n og blijven v er­

van het dagbladzegel in 1869 (Assen 1969), p. 500)

schijnen tot en m et 29 nov. 1941.

♦relaties V óór de oprichting v a n de Rosendaalsche cou­

(3) V gl. de b esch rijvin g van het Westfriesch dagblad.

rant “w erd er al een, op losse tijdstippen verschijnen d m arktkrantje uitgegeven, w aa rin m arktberichten, trein- en voerluidiensten enz. w erd en verm eld” (vgl.

249

‘75 ja a r Grondwet’, p. 7).

de S cheldebode [1885]-[1912]

-

♦jaren [1885, 1 m ei]1- [1912]2

Sam engegaan m et de Nieuwe Zevenbergsche courant

en voortgezet als de Grondwet

♦uitgever Drukkerij Chr. V erh aak

♦literatuur Vijfenzeventig ja a r Grondwet, 1863-1938.

♦plaats [Westdorpe ~ 1885-1887]2

Jubileumnummer bij gelegenheid van haar 75-jarig

- Sas van Gent ~ [1887-1912]2

bestaan, 112 p.

♦frequentie [wekelijks (vrijdag) ~ 1885-1887, sept.]1

♦autopsie proefnr. dec. 1862; 1(1863) - 2(1864), nr.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

104(25 dec.); 3(1865), nr. 131(2juli) - 7(1869), nr. 37(16

okt.]1- {1893}

[1887,

mei)

[driemaal per w e e k ~ 1896-1912]3

-

♦formaat D ~ {4(1888), nr. 163(8 febr.)}; E ~ {8(1892), nr.

GA Roosendaal

♦typering Katholiekblad voor Roosendaal en om stre­

601(24 april)} - {9(1893), nr. 733(27 juli)}

ken m et veel aandacht voor plaatselijke en regionale

♦omvang Ingeziene afln.: 4 p.

gebeurtenissen, m aar ook nationaal en internationaal

♦redactie [1885-1909]2Chr. Verhaak, red.-uitgever

n ieuw s, beurs- en m artkberichten e.d.

[1901-1912 M. Verhaak, v a n a f 1901 red.; v a n a f 1909 red.-

♦noten

uitgever]2

(1) In M. v an Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

♦bijzonderheden In 9(1893), nr. 733(27 juli) w ord t

den pionier (H ilversum 1936), p. 79 w o rd t abusievelijk

bericht dat degenen die zich op dat ogenblik op de Schel­

gesproken over de Roosendaalsche- en Nieuwe Zeven­

debode abonneren h et ‘Geïllustreerd zon dagsblad’ tot 1

bergsche courant.

oktober gratis ontvangen. In het IISG is a an w ezig één

(2) V gl. de Grondwet, 67(1929), nr. 227(28 sept.).

aflevering v an de editie van dit geïllustreerd zon dags­

(3) V gl. Vijfenzeventig ja a r Grondwet, p. 19.

blad voor de Scheldebode: 4(1896), nr. 1115(12 jan.). Het betreft een editie van het Geïllustreerd zondagsblad -

248

Nederlandsche illustratie (zie de afzonderlijke b esch rij­

S ch ager d agb la d {1937H1941]

♦relaties Opgegaan in [de Zeeuwschekoerier]2

ving).

♦jaren [1937, voorjaar]1- [1941, 30 sept.]2

♦autopsie 4(1888), nr. 163(8 febr.); 8(1892), nr. 601(24

♦ondertitel V oor Schagen en om liggende gem eenten

april); 9(1893), nr. 733(27 juli)

♦uitgever NV Onze Courant

- NPM

♦plaats Bureau: Schagen

♦typering K atholiek n ieuw sblad voor Sas van Gent en

♦frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

om geving.

♦formaat E

250. de Sirene

262

• noten

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor Oss en om ge­

(1) V gl. G. Mes, De katholieke pers van Nederland, 1853­

vin g. In het nu m m er van septem ber 1944, het eerste

1887 (M aastricht 1887-88), p. 307.

nu m m er dat legaal verscheen, w e rd over de titel van

(2) V gl. b rie fv a n M. V erh aak aan h et Nederlands Pers­

het blad het volgende geschreven: “Sirene: w oord, dat

m useum , 29 ju li 1938 (bewaard in NPM, map: ‘de Schel­

w e l volkom en rijm t m et h et tijdbeeld, dat w ij m eer dan

debode’).

vier lange, bittere jaren voor oogen hebben gehad. Sire­

(3) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

ne: w aa rsch u w in gssein , noodkreet, cacophoon, dat

boekhandel. De titel is voor h et eerst verm eld in de u it­

verw oesting, ellende en ondergang aankondigt. Bijna

gave van 1896 v an S y tho ffs adresboek.

lig t deze tijd volkom en achter on s”. De naam blijft

250

herin nering z a l zijn voor de m oedige ‘illegale’ sam en­

de S iren e [1944^1945

innering, w aarvan het w e ze n zoo treffend is u itge­

gehandhaafd, “om dat die naam een beteekenisvolle stellers en uitgevers, die eigenaardige, bitter-zoete her­

•jaren [1944, ju n i]1- 2(1944/45), nr. 176(19 m ei 1945)

drukt door den Latijnschen dichter: olim m em inisse

• ondertitel Ondergrondsch blad, versch ijn t thans

juvabit, een uitdrukking, die onvertaalbaar is, doch die

openlijk ~ {2(1944/45), nr. 16(sept.)} - nr. 20(10 okt.)

ik zou w illen om schrijven in deze zin: Zoet is de herin­

- Katholiek nieuw sblad voor Oss en om streken; v er­

n erin g aan h et leed, dat w ij zonder blijvende schade

scheen eerst ondergrondsch thans openlijk ~

hebben doorleden. En vervolgens blijve de naam

2(1944/45), nr. 21(12 okt.) - nr. 22(14 okt.)

bestaan als een w aa rsch u w in gssein , als een m ene­

- N ieuw sblad voor Oss en om streken; verscheen eerst

tekel: tevens is er een tijd geweest, dat w e w erden

ondergronds thans openlijk

2(1944/45), nr. 23(17 okt.)

- Dagblad voor Oss en om gevin g

geknecht, dat w ij slechts fluiterend [sic] en nooit zo n ­ der gevaar elkander konden m ede deelen, w a t er leefde

- nr. 38(21 nov.) 2(1944/45), nr. 39

in ons hart”.

(22 nov.) - nr. 176(19 mei)

♦noten

• uitgever Drukker: M.W. van Loosbroek

(1) V g l. W inkel.

• plaats Oss

(2) Op 9 april 1945 verscheen het volgende bericht in het

•frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

blad: “Ingevolge een bindend voorsch rift van de

zaterdag) ~ {2(1944/45), nr. 16(sept.)} - 1944, nov.

Nederl. Dagbladpers m ogen de D agbladen alleen op

frequenter, m aar onregelm atig ~ 1944, dec. -

Dinsdag, Donderdag en Zaterdag in groot form aat en

2(1944/45), nr. 176(19 m ei 1945)

op de overige dagen in klein form aat uitkom en” .

•form aat A fw isselen d B- en D-formaat2

(3) In het eerste nu m m er van de editie voor Oss en

• omvang VI

om gevin g v an Oost-Brabant v a n 22 m ei 1945 schreven

• redactie [1944 Nel Botden, red.]1

V an Balveren en V an G runsven in ‘Ons ideaal in nieu­

{1944}-1945 G.J. v. Balveren, dir.

w e v o rm ’, dat zij m et de Sirene w aren begonnen,

{1944}-1945 A d v a n Grunsven, hoofdred. en dir.

“om dat w ij er de m ogelijkheid in zagen, om - in tegen­

• bijzonderheden In 1945 v o lg t n a nr. 88(30 jan.): nr.

stellin g m et vroeger - Oss en om gevin g een eigen

89(31jan.), nr. 88(1 febr.) en dan nr. 90(2 febr.).

K atholiek dagelijks verschijnen d streekblad te v e r­

• relaties V a n a fju n i 1943 verscheen in Heusden een

schaffen, een blad dat n aast algem eene voorlichtin g op

blad onder de titel de Sirene, dat aanvankelijk ook in Oss

staatkundig, sociaal en cultureel gebied, vooral de aan­

w erd verspreid. Later w erd te Oss de hier beschreven

dacht zo u vestigen op datgene, w a t Oss en om geving

Sirene gem aakt, w aarvoor de inhoud v a n h et Heusden-

specifiek eigen is. (...) De persoonlijke ervaring en

se blad w erd aangevuld m et plaatselijke m ededelin­

ondervinding in dezen tijd opgedaan, en de ontw ikke­

gen. Oss w erd tw ee m aanden eerder bevrijd dan H eus­

lin g v a n h et dagbladw ezen in h et bevrijde gebied, heb­

den en de Osse Sirene kon dus ook eerder op legale

ben ons m et den dag m éér overtuigd, dat geen enkel

w ijz e versch ijnen .1

redactioneel volkom en verantw oord blad tot stand kan

- V oortgezet als Oost-Brabant, editie voor Oss3

komen, w an n eer m en voort b lijft gaan m et naast

• literatuur M. v an de Loop, ‘Hoe de Sirene in Oss

elkaar te w erken in plaats van m et elkaar. (...) Toen er

k w a m ’, in: Oost-Brabant, editie voor Oss en om geving,

dan ook eenm aal een contact ontstaan w a s tusschen

3(1946/47), nr. 48(30 dec.) en J. v a n Roosmalen, ‘De Sire­

Oost-Brabant en De Sirene, dat haar oorsprong vond in

ne boven den grond’, in: ibidem, nr. 49(31 dec.)

de gelijke doelstelling, zijn w ij in volkom en w ederzijd-

- L.E. W inkel, De ondergrondse pers 194.0-194.5. Derde

sch begrijpen tot dezen vorm v a n sam en w erking geko­

herz. uitgave, ([Utrecht] 1989), p. 224, nrs. 739-740

m en, w aarbij w ij zonder de voordeelen van een streek­

• autopsie 2(1944/45), nr. 16(sept. 1944) - nr. 176(19 m ei

blad te hebben prijsgegeven - de nadeelen daarvan

1945 )

hebben w eten op te v an gen door het nog grootere voor­

- Jan Cunencentrum , Oss

deel van een centrale leiding. Door deze bu nd elin g van

263

252. Sittardsche courant

krachten op redactioneel gebied w ord t n.l. bereikt, dat

van hebben beide besturen thans besloten om m et

de algem eene artikelen steeds d eskun dig verantw oord

in gan g van 1 februari a.s. hun in Oss en om gevin g v e r­

kunnen zijn en het algem eene n ieuw s steeds up-to-

schijnende bladen: De Sirene en Brabants Dagblad,

date, terw ijl daarnaast door een aparte streekredactie

Dagblad voor Oss en omgeving te doen sam engaan. V an

de w aarb org gegeven is, dat er voldoende aandacht

die dag a f z a l in Oss en om gevin g een krant v ersch ij­

geschonken w o rd t aan h et specifiek eigen van deze

nen, die de naam , z a l dragen Brabants dagblad - De

streek” .

Sirene.

25I

252

de S iren e 1947-1960

S ittard sch e cou ran t 1869-^873]

*

jaren 3(1947), nr. 82(8 febr.) - 17(1959/60), nr. 75(30 ♦ jaren [1(1869), begin jan .]1- [1873]2

ja n .) * ondertitel Katholiek dagblad voor Oss en om geving

♦ondertitel W eekblad

* uitgever NV D agblad en Drukkerij Oost Brabant * plaats Oss

- Nieuws-en advertentieblad voor Lim burg 1873 ]3

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

♦uitgever Drukker-uitgever: J.L.M. Jansen

*

form aat E

♦plaats Sittard

* omvang VI

{1(1869), nr. 27(3 juli)} -

{2(1870), nr. 52(31 dec.)} [1872-

♦frequentie w ekelijks ~ 1(1869) - [2(1870)]+

* redactie Zie de b esch rijvin g v an Oost-Brabant

[tweemaal per w e e k

* bijzonderheden Kopblad v a n Oost-Brabant.

♦formaat [B o f C ~ 1(1869),jan.-juni]5; D ~ 1(1869),

* relaties V oortzetting van Oost Brabant, editie voor Oss1

nr. 27(3 ju li) - {4(1872) , nr. 56(27 juli)}

- V a n a f 30 december 1946 tot en m et 20jan u a ri 1947

♦relaties Voortgezet als Limburg([1874^1912)

3 (1871)-5 (1873 )]4

♦omvang III ~ 1869-1870; [V ~ 1871-1873]

verscheen de Sirene - Provinciale Noord-Brabantsche

♦autopsie 1(1869), juli-dec.; 2(1870); 4(1872), nr. 56(27

courant - het Huisgezin, voortgekom en u it de sam en­

juli)

w e rk in g v a n de redacteuren van de editie voor Oss van

- GA Sittard ~ 1869, juli-dec,; 1870

Oost-Brabant m et de Provinciale Noord-Brabantsche

- NPM ~ 1872, nr. 56

courant - het Huisgezin. Over het gebruik van de naam

♦typering N ieuw sblad voor Sittard en om geving, dat

de Sirene ontstond onenigheid m et Oost-Brabant en de

de opvattingen v a n de M aastrichtse politicus Pyls

Provinciale Noord-Brabantsche courant - het Huisgezin

steunde. De katholiciteit van het blad is niet u itgespro­

m oest de titel v an haar editie voor Oss w ijzig e n in Dag­

ken. Het blad w a s de katholiek-liberale tegenhanger

blad voor Oss en omstreken (zie de afzonderlijke

van het katholieke w eekblad Mercurius, ‘Week- en

beschrijving).

advertentieblad voor Sittard en om streken’, de voorlo­

-

per v an de Katholieke Limburger.

Per 1 februari 1960 w e rd de Sirene opgekocht door het

Brabants dagblad en sam engevoegd m et de editie Oss

♦noten

v a n h et Brabants dagblad. De Osse editie verscheen

(1) De begindatum is afgeleid van de afleveringsnum -

voortaan onder de titel Brabants dagblad - de Sirene2

m ering.

(zie de besch rijvin g v a n h et Brabants dagblad).

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

* autopsie V olledig

1873 v a n Brinkman's adresboek voor den Nederland-

-

schen boekhandel (vgl. J.M.J.H. Hemels, De Nederlandse

StreekarchiefZuid-Oost Brabant, Eindhoven

* typering Kopblad v an Oost-Brabant voor Oss en

pers voor en na de afschaffing van het dagbladzegel in

om geving.

1869 (Assen 1969), p. 534).

* noten

(3) Gegeven ontleend aan Brinkman's adresboek voor

(1) In het nu m m er van 8 febr. 1947 w o rd t gezegd, dat de

den Nederlandschen boekhandel.

editie voor Oss en om gevin g w eer onder de ‘v ertrou w ­

(4) In 2(1870), nr. 52(31 dec.) w ord t de lezers m eege­

de’ naam v an de Sirene verschijnt: “Im m ers in tegen­

deeld, dat m et in gan g van het nieu w e ja a r de courant

stellin g tot de andere rayons w a s die editie in Oss en

tw eem aal per w e e k zal gaan verschijnen, m aar zow el

om gevin g het enige plaatselijk dagblad. En w ij w illen

de ingeziene aflevering v a n 27 ju li 1872, als ook Brink­

Oss w aarachtig zijn krant niet ontnem en” .

man's adresboek voor den Nederlandschen boekhandel

(2) In het laatste num m er v an 30 ja n u a ri 1960 w erd

verm elden dat het blad slechts éénm aal per w e e k v er­

gezegd, dat de nauw e sam enw erking w aartoe is beslo­

scheen. De afleveringsn um m ering ‘56’ v a n het in gezie­

ten tu ssen de NV Oost Brabant en de NV Brabants Dag­

ne nu m m er u it 1872 doet echter verm oeden dat het blad

blad onder andere tot u itdrukkin g zou kom en in het

in d atja ar w e l tw eem aal per w e e k uitkw am .

opheffen van onnodige concurrentie: “Op grond daar­

(5) In het nu m m er v a n 3ju li 1869 w ord t gezegd, dat nu

25S. de Sociale voorvechter het dagbladzegel is afgesch aft de courant in groter fo r­ m aat kan verschijnen.

264 • noten (1) Gelet op de n u m m erin g v an h et ingeziene n um m er m oet Stad en land zeker v a n a f l9os zijn verschenen. (2) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

253

l9o9 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

de Sociale v o o rv ech te r 1918

boekhandel.

•jaren [1(1918), begin m ei]1- {nr. 14(3 aug.)}

(s) In S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

• ondertitel Sociaal politiek provinciaal katholiek w eek ­

boekhandel, l9o8-l9o9 w ord t als ondertitel vermeld:

blad m et advertentiebijlage

‘A nderdaagsche courant v. H aarlem en om streken’.

• uitgever NV R.K. Volksdrukkerij M ercurius2

(4) V olgen s het Gedenkboek N V Drukkerij de Spaarne­

• plaats Kerkrade

stad [l9o6-l9Sl], p. lo w e rd Stad en land voortaan u itge­

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

geven door de Spaarnestad, v a n a f het ogenblik dat V an

•form aat D

Alfen, de uitgever van Stad en land, de directeur w erd

• omvang Ingeziene afl.: 6 p.

v an de Spaarnestad.

• redactie 1918 J. V aassen

(5) Het w a s ook m ogelijk een abonnem ent te nem en

[1918 W in. Koken]3

om éénm aal per w e e k Stad en land te ontvangen.

• literatuur N.H. Bischoff, Persbiografie 80ja a r Kerkra­ de 1894-1974, (Sittard 1978), p. 64-65 • autopsie 1(1918), nr. 14(3 aug.)

255

- NPM

de Stad O ss1 [l884]-l94o

• typering Politiek opinieblad, vooral bestem d voor de

•jaren [1884, 1 febr.]2- s6(l94o), nr. 46(26 ju li)s

arbeidende stand. Het blad zou door Jos. V aassen zijn

• ondertitel A lgem een nieuw s- en advertentieblad œ

opgericht om zich a f te zetten tegen het bestaande loka­

{s(l886), nr. lo8(2S jan.)} - {nr. lls(2o maart)}

le w eekblad de Kerkradenaar.

- N ieuw sblad voor Oss en om streken œ s 6( i 919), nr.

• noten

S6(4 mei) - 4o(l924/2s) , nr. 24(s juni)

(1) De b egindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

- N ieuw sblad voor Oss en om streken en h et Land van

m ering.

M aas en W aal

(2) V olgen s B ischoffberustte de adm inistratie en het

• uitgever Boek-, courant en handelsdrukkerij J.A.

4o(l924/25), nr. 25(5 jun i) - 56(l94o)

drukken v a n het blad bij H. W ehrens. Hij vo egt daar­

Acket4 œ [1884] - s8(i92i/2s), nr. S2(29 april 1921)

aan toe: “Soms de electrische drukkerij M ercurius, Ein-

- Op 1 m ei 1921 is de Stad Osch overgegaan in eigendom

derstraat 112, Kerkrade??”.

v an de NV Noordbrabantsch dagblad - h et H u isgezin 2

(3) V gl. Bischoff.

• plaats Oss •frequentie w ekelijks (zaterdag) œ [1884] - {5(1888), nr. 224(2l april)}

254

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

Stad e n la n d {1905^1909]

nr. 244(4 aug.)} - s6(l94o), nr. s8(lo mei)

{5(l888),

•jaren {1905P41909]2

w ekelijks (vrijdag) œ s6(l94o), nr. S9(7 jun i) - nr. 46(26

• ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor Haarlem,

juli)

Kennem erland, de Zuid en H aarlem m erm eer3

•form aat D œ {s (i 886), nr. lo8(2S jan.)} - nr. lls(2o

• uitgever H.G. van A lfen ~ {1905^1906

maart); E œ {s (i 8 8 6), nr. lso(2o nov.)} - s6(l94o)

-

• omvang III

[NV Drukkerij de Spaarnestad ~ 1906-1909]4

[l884]-[5(l888)]; V œ [6(l889)]-ss(l9s9);

5 6 (l9 4 o)

• plaats H aarlem

IV

•frequentie driem aal per w eek 5

• redactie [1884^1919 J.A. Acket, red.-uitgever

•form aat E

l9l9-l94o5 paters Carm elieten te Oss, red.

• omvang Ingeziene afl.: 4 p.

[1919-1921 pater dr. Titus Brandsm a OCarm, hoofdred.]2

• redactie Niet in het blad verm eld.

[1921-192S pater A n gelin u s Koenders OCarm,

• bijzonderheden V olgen s S y tho ffs adresboek voor den

hoofdred.]2

Nederlandschen boekhandel, 1908-1909 verscheen Stad

[1924-19S1 pater M arcus v an Haaren OCarm,

en land “m et gratis Officieele kerklijst en Geïllustreerd

hoofdred.]2

zondagsblad”. Dit w a s ongetw ijfeld h et Geïllustreerd

[l9Sl-{l9S4} pater Gerardus W u ism an OCarm, hoofd-

zondagsblad/ de Spaarnestad.

red.]2

• autopsie 1906, nr. 47(18 jan.)

• speciale nummers 5o(l9ss/s4), nr. 1(2 febr.): ‘Feest­

- NPM

nu m m er ter gelegenheid v a n h et verschijnen v an den

• typering Katholiek n ieuw sblad m et buitenlands-, bin ­

vijftigsten jaargan g, l884-februari-l9S4’

nenlands- en streeknieuw s.

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g loopt gelijk

265 m et het kalenderjaar, m .u.v. d ejaren 1921 tot en m et

256. de Steenbergenaar • noten

1927. De 38ejaargang loopt v a n jan . 1921 tot en m et

(1) V a n a f {3(1886), nr. 150(20 nov.)} tot en m et {19(1902),

m aart 1923; de 39e tot en m et 43e jaa rg a n g beginnen

nr. 1640(9 aug.)} luidt de titel de Stad Osch.

m edio m aart. De 44e jaa rg a n g b egin t w eer op 1jan .

(2) V gl. het ‘Feestnum m er’ t.g.v. het v ijftigja rig

1928.

bestaan v an h et blad.

- Tu ssen 10 m ei 1940 en 7 ju n i is de Stad Oss niet v e r­

(3) In het nu m m er v a n 26 ju li 1940 w ord t het stopzet­

schenen. In 56(1940), nr. 39(7 jun i) w erd dit aldus aan

ten van het blad als v o lg t aangekondigd: “Bij de w ed er­

de lezers bericht: “ Door het intreden v an den oorlogs­

uitgave v an de Stad Oss op 7 Juni j.l. w erd gerekend op

toestand en de daarm ee sam enhangende strem m in­

een zoodanige verbetering in de om standigheden, dat

gen in ons b e d rijf w a s de h eruitgave v an de Stad Oss op

op korten term ijn het norm ale verschijnen, tw eem aal

een vroeger tijdstip zeer tot ons leedwezen niet m oge­

per w eek, zou kunnen w ord en hervat. Nu de m ogelijk­

lijk ”. Het nu m m er van 10 m ei is w aa rsch ijn lijk niet

heid daartoe nog steeds uitblijft, hebben w ij het b esluit

m eer verspreid. In nr. 39(7 juni), p. 2 w o rd t gem em o­

m oeten nemen, de u itgave tot beter tijden stop te zet­

reerd: “Het laatste nu m m er van de Stad Oss op 10 m ei

ten. Dit nu m m er van de Stad Oss zal derhalve het laat­

j.l. lag kant en klaar gedrukt, doch kon w egen s den

ste zijn, dat den lezer vooreerst bereikt” .

ingetreden toestand niet m eer besteld w ord en ” .

(4) In 1920 w erd door J.A. Acket en zijn zonen opgericht

- V oor de lezers w a s het in {1898} m ogelijk zich te

de NV Boekdrukkerij en Cartonnage-Fabriek Acket. Het

abonneren op het Geïllustreerd zondagsblad - Neder­

doel van de NV w erd als v o lgt geform uleerd: “het

landsche illustratie (zie de afzonderlijke beschrijving).

m aken v a n alle drukw erken, het exploiteeren eener

In het Jan Cunencentrum te Oss is hiervan aanw ezig:

cartonnagefabriek, beiden in den ruim sten z in v a n het

Geïllustreerd zondagsblad voor de Stad Osch, 8(1898/99).

woord, en het u itgeven v a n de courant de Stad Oss, dag-

• relaties V oortzetting van de Echo van de Maas

o f w eekbladen en tijdschriften” (vgl. Akten betreffende

• literatuur John van Zuylen, ‘Helden v a n ’t sleutelgat.

Naamlooze Vennootschappen, Bijvoegsel tot den Neder­

H onderdjaar dagbladpers in Oss’, in: Brabants

landschen staatscourant, 1921, nr. 21(31jan.), NV-nr.

dagblad, 1984, 28 ja n • autopsie 3(1886), nrs. 108-113, 115 en 150; 4(1887), nrs.

244). (5) In 1940 w ord t tot en m et nr. 38(10 mei) verm eld, dat

157-159, 164 en ongen.(31 dec.); 5(1888), nrs. 217, 220-224,

de hoofdredactie in handen w as van de paters Carme-

244-270; 6(1889), nr. 360 - 7(1890), nr. 441; 9(1892), nrs.

lieten. In de n um m ers 39-46 is deze inform atie w e g g e ­

584-614, 647-650; 10(1893), nrs. 706-721, 770-777;

vallen.

11(1894), nrs. 789-802, 841-886; 12(1895), nrs. 909-934,

(6) V gl. h et ‘Feestnum m er’ t.g.v. het vijftigja rig

979-984; 13(1896), nrs. 1040-1049; 15(1898), nr. 1282;

bestaan v an h et blad. V olgen s H.W.F. Aukes, Titus

10(1902), nr. 1640; 22(1905), nrs. 34, 36-37, 59 en 82;

Brandsma (Utrecht/Brussel 1947), p. 42 en volgen s V an

26(1909), nr. 32; 32(1915); 35(1918) - 56(1940) - NPM ~ 1886, nr. 150; 1898, nr. 1282; 1902, nr. 1640

Zuylen b le e f Brandsm a tot in 1923 redacteur.

-

Feestnum m er t.g.v. h et 50-jarig bestaan, p. 2: facsi­

m ile’s van de titelkoppen van 1887, nr. 164 en 1909, nr.

256

32

de S te en b e rge n a ar [1906^1909]

-

Internationales Zeitu n gsm u seu m A ken ~ 1887,

• bron S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

ongen.

boekhandel, 1906-1909

-

A ld aar verm eld als tw eem aal per w e e k verschijnend

GA ’s-Hertogenbosch ~ 1921, ju li - 1923, m aart (op

m icrofilm in Jan Cunencentrum , Oss)

nieuw sblad m et de ondertitel ‘Nieuws-, markt- en

-

advertentieblad voor de stad Steenbergen, haar om stre­

Jan Cunencentrum , Oss ~ alle overige ingeziene

afleveringen en jaargangen

ken en oostelijk Zeeland’. Het hoofdbureau w a s geves­

• typering K atholiek n ieuw sblad voor Oss en om stre­

tigd bij de Gebr. N ijssen te Steenbergen. De Steenberge­

ken. In 1919 nam en de paters Carm elieten de redactie

naar w a s on getw ijfeld een kopblad van het Kanton

v a n h et blad op zich. Pater Titus Brandsm a sch reef bij

Zevenbergen; in elk geval w ord t in S y tho ffs adresboek

die gelegenheid over de gedachten, w aardoor de redac­

verm eld, dat alle advertenties voor de Steenbergenaar

tie zich bij haar w e rk zo u laten leiden: “Om dit aan te

tevens gratis w orden geplaatst in h et Kanton Zevenber­

geven zijn tw ee w oorden voldoende. Katholiek z a l het

gen.

blad zijn , d.w .z. in alles de katholieke overtuigin g v o l­

• autopsie Niet in autopsie kunnen nemen.

gen en voorstaan. Plaatselijk zal het trachten te blijven, zooveel dit m ogelijk is, en op de eerste plaats geven, w aa rin vooral ter plaatse b elan g w o rd t gesteld en behoort gesteld te w ord en ” .

266

257. Steenbergsche courant

op het Geillustreerd zondagsblad. Het b etrof ongetw ij­

257

feld het Geillustreerd zondagsblad dat aanvankelijk

S teen b ergsch e1 co u ra n t 188141980}

door de Firm a F.B. van D itm ar en later door de Uitge­

•jaren 1881/82, nr. 1(30 maart) - 62(1942/43), nr. 5562(13

versm aatschappij Neerlandia w erd uitgegeven. Bij de

febr. 1943)2

Drukkerij Verm eulen is a an w ezig Geillustreerd zon­

- 63(1944/50), ongen.[medio nov. 1944]3-

dagsblad - Nederlandsche illustratie, 28(1917), w aarbij

{100(1980/81), nr. 3587(30 dec. 1980)}

onder de titel is gedrukt: “V erkrijgbaar bij den Uitgever

• ondertitel N ieuws- en advertentieblad voor Steenber­

van Steenbergsche Courant, P.A. V erm eulen te Steen­

gen en om streken ~ 1881/8244(1884/85)}

bergen ”.

- A lgem een nieuws- en advertentieblad voor Steen­

♦autopsie tot en m et 100(1980/81), m .u.v. 6(1886/87),

bergen4, Oud- en N ieuw Gastel5, W ouw , Fijnaart, Hal­

22(1902/03), 30(1910/11), 52(1932)33), 55(1935/36),

steren, Dinteloord, Standdaardbuiten en NieuwV osm eer ~ {5(1885/86), nr. 247(16 dec.)} - 38( 1918/19),

57(1937/38) - 59(1939/40) en 73 (1953/54 ). Onvolledig ingezien: 5(1885/86) en 63(1944/50)

nr. 2676(12 m aart 1919)

- NPM ~ 1885/86, nr. 247; 1944/50, nrs. 40 en 46

• uitgever Drukkerij Firm a P.A. Verm eulen

-

RIOD ~ 1944/50, nr. 3-27

• plaats Steenbergen

-

Drukkerij V erm eulen Steenbergen (in depot in

•frequentie w ekelijks (woensdag) ~ 1881/82 -

Gem eentearchief Steenbergen) ~ alle overige afleverin­

25(1905/06), nr. 1262(7 juni)

gen, w aaronder v an de 63(1944/50) een ongedateerd

tw eem aal per w e e k (dinsdag en zaterdag, aanvankelijk

nu m m er van medio nov. 1944 en voorts v a n a f nr. 86(6

gedateerd op w o en sd ag en zondag) ~ 25(1905/06), nr.

ju li 1946)

1263(11 jun i) - 54(1933/34), nr. 4291(29 sept.)

♦typering Plaatselijk nieuw s- en advertentieblad. A an ­

driem aal per w e e k (maandag, w oen sdag, zaterdag) ~

van k elijk geen uitgesproken katholiekblad. In het eer­

54(1933/34), nr. 4292(1 okt.) - 62(1942/43), nr. 5551(30

ste n u m m er van 1881 w e rd gezegd, dat m et de uitgave

nov.)

van de courant w erd begonnen om aan de w e n s te v o l­

w ekelijks (zaterdag)6

62(1942/43), nr. 5552(5 dec.) -

doen “de Handel- en Neeringdoende Inw oners van

nr. 5562(13 febr.)

Steenbergen en Omstreken de gelegenheid te versch af­

w ekelijks ~ 63(1944/50), ongen.[medio nov. 1944] - {nr.

fen, hun am bacht o f hun n e zaken, door geschikte

46(24 sept. 1945)}

publiciteit u it te breiden, en bovendien elk ingezetene

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag) ~

op de hoogte te stellen van de tijdsom standigheid

{63(1944/50), nr. 86(6 ju li 1946)} - {100(1980/81)}

w aa rin hij zich bevindt” . In ju li 1882 w ord t de liberale,

•form aat C ~ 1881/82, nr. 1(30 maart) - nr. 5(27 april); D

tolerante richting v an h et blad verw oord: “Het voordeel

~ 1881/82, nr. 6(4 mei)-14(1894/95); E ~ 15(1895/96)-

van een lokaal blad is ju is t daarin gelegen, dat elk in de

{100(1980/81)}, m .u.v. D-formaat in de eerste jare n na de

gelegenheid w orde gesteld, m et vrijm oedigheid de din­

bevrijding • omvang III ~ 1881/82-24(1904/05); V I

gen v an den dag te bespreken (...). W at in gem eentera­ 25(1905/06)-

63(1944/50); IV ~ 70(1950/51)4100(1980/81)}

den, polderbesturen, enz. w ord t verhandeld is van publiekbelang; ieder h eeft het recht daarom trent zijn

• redactie [1881-ca.1932 P.A. Verm eulen, u itgever en

gevoelen m ede te deelen, al w ijk t het ook a f v an dat van

hoofdred.]7

anderen” (vgl. 2(1882/83), nr. 68(12juli 1882)). Rond de

[1892-1928 Jan Mol, red.]7

e eu w w isselin g w ord t echter steeds duidelijker een

[ca. 1920-? kapelaan V an Lierop, red.]7

katholiek standpunt ingenom en en als het blad in 1905

[ca.1932-1961 J.A. V erm eulen, red.]7

tw eem aal per w e e k gaat versch ijnen v o lg t deze begin ­

[1940-1942 A n s V erm eulen, red.]7

selverklaring: “ M et God! V oor K oningin en Vaderland!

[1945-1973 J. M ichels, red.]7

hoopt onze redactie steeds trouw op haar post te w ezen

[194841980} P.J. V erm eulen, red.]7

om Steenbergen en zijn w akkere b evolkin g allereerst,

• speciale nummers 100(1980/81), nr. 3611(31 m aart

en verder de Katholieke Christelijke levensbeschou­

1981): ‘Jubileum num m er ter gelegenheid v an h et hon­

w in g en politiek u it alle kracht te steunen, w ijl zij zich

derdjarig bestaan ’. 20 p.

overtuigd houdt, dat een politiek in die richting de poli­

• bijzonderheden D ejaargan gaan d uidin g b egin t m et

tiek is, die voor Godsdienst, V aderland en Volk, ’t

2(1882/83), nr. 53(29 maart). De n ieu w ejaargan gen

zekerst tot bloei en vooru itgan g leidt” . (vgl. 25(1905/06),

beginnen steeds rond 1 april. De 63eja a rg a n g loopt abu-

nr. 1263(11 juni)).

sievelijkvan 1944 tot en m et nr. 471(28 m aart 1950).

♦noten

Daarop v o lg t 70(1950/51), nr. 472(1 april 1950).

(1) V a n a f sept. 1944 luidde de titel Steenbergse courant.

- V a n a f 1936 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

(2) Na 13 febr. 1943 w a s u itgave van de krant door de

- A ls kopblad verscheen het District Zevenbergen8

D uitsers onm ogelijk gem aakt. Ter v erva n gin g kw am

- V a n a f jan . 1892 w a s h et m ogelijk zich te abonneren

voortaan h et Steenbergsch nieuwsblad van de pers, een

267 u itgave v an het Brabantsch nieuwsblad te Roosendaal.

258. de Stem

Het Steenbergsch nieuwsblad verscheen w ekelijks

258

v a n a f 1(1943), nr. 1(20 febr.) tot en m et 2(1944), nr. 23(19

de S tem 1 [1942H1944]

aug.). De afleveringen zijn bew aard in het Gemeentear­

♦jaren [eind 1942]2- [1944, aug.]3

ch ie f Steenbergen. De verantw oordelijke redacteur w a s

♦ondertitel Strijdblad voor Nederland

W . A ssm ann . Elke aflevering telde vier pagin a’s. In het

3(onged.)

Mededelingenblad van de Steenbergse courant,

- V oor God, koningin en Vaderland. Strijdblad voor

nr. 1/4-

ongen.[medio nov. 1944] w e rd gezegd, dat het Steen­

Nederland ~ nr. 1/4-6(1 okt. 1943) en nr. 1/47(6 nov.

bergsch nieuwsblad door het Brabantsch nieuwsblad is

1943 )

uitgegeven “in volledige sam en w erking” m et de direc­

- V oor God, koningin en vaderland

trice van de Steenbergsche courant en dankzij “loyale

9(febr.)} - {nr. 4-12(27 mei)}

h ou din g en echt Katholiek-collegiaal helpen” . A ls u it­

♦uitgever [Drukker: Greven]2

gave v a n Firm a P.A. V erm eulen verschen en n og onder

♦plaats [Tilburg/Bergen op Zoom ]2

deze titel een ongenum m erde aflevering v a n 17 sept.

♦frequentie m aandelijks

{1(1944), nr. 4-

1944 en vervolgens 2(1944), nr. 5646(23 sept.) tot en m et

♦formaat A fw isselen d B- en C-formaat

nr. 5650(31 okt.). V olgen s W in kel verscheen v a n a f circa

♦omvang I

ju li 1943 de Steenbergsche bus-courant als illegaal blad

♦redactie F.J.C. van Bilsen begon in 1942 m et de uitgave

(vgl. L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940-1945 (’s-

van het blad. V ervolgens kw am hij in contact m et G.

Gravenhage 1954), p. 264, nr. 762).

Dercks en pater Gervasius, die h u n m edew erking aan

(3) Medio novem ber 1944 verscheen een ongenum m er­

de uitgave verleenden.2

de aflevering onder de titel Mededelingenblad van de

[B. de W ijs]2

Steenbergse courant, w aa rin w e rd gezegd dat het blad

[Jan Roovers]4

n u w e e r in zijn oude vo rm verschijnt. V a n a f

♦bijzonderheden Ongedateerd nu m m er (gestencild)

{63(1944/50), nr. 3(9 dec. 1944)} tot en m et {nr. 40(24

bevat als b ijlage de protestbrief der Nederlandse ker­

aug. 1945)} is de krant w ekelijks uitgekom en onder de

ken aan Seyss Inquart, d.d. m ei 1943 i.v.m. de sterilisa­

titel Mededelingen Blad, ‘ Gedrukt op last v an het M ili­

tie v a n Joden u it gem engde h uw elijken en een b rie f d.d.

tair Gezag door den uitgever der Steenbergse courant’.

3ju n i 1943 v a n de Nederlandse artsen aan Seyss-

V a n a f {24 sept. 1945} luidt de titel Steenbergse courant.

Inquart i.v.m. “de achteruitgang v an de gezondheids­

(4) V a n a f 26(1906/07), nr. 1402(21 okt.) aan de ondertitel

toestand van de Ned. Bevolking, die in de laatste m aan­

toegevoegd: “en Kruisland c.a.”.

den verontrustende vorm en h eeft aangenom en”.

(5) “N ieuw Gastel” vervalt v a n a f 33(1913/14), nr. 2124(5

- Voor ’s-Hertogenbosch verscheen éénm alig in sept.

nov. 1913).

1944: Oranje garde de Stem (vgl. W inkel, p. 219, nr. 619).

(6) In het nu m m er van 30 nov. 1942 w erd de lezers

♦relaties M in o f m eer voortgezet als de Stem, 1944-

gezegd, dat bericht w a s ontvangen, dat de krant per 1

{1980}5

december zo u moeten verdw ijnen, m aar alle pogingen

♦literatuur L.E. W inkel, De ondergrondse pers 1940­

w aren in h et w e rk gesteld om dit b eslu it te doen h er­

1945. Derde herz. d ru k ([Utrecht] 1989), p. 230, nr. 773

roepen. “W an t niet alleen voor ons persoonlijk en ons

en p. 229, nr. 764

personeel achten w ij deze opheffing v an nadeel, m aar

- Joop Bartman, ‘Een 125-jarigjubileum ? 84ja a r Dag­

ook voor zeer velen v a n onze lezers, die geen dagbladen

blad van Noord-Brabant o f 42 jaar dagblad De Stem, in:

bekostigen kunnen, en de speciale m ededelingen op

de Journalist, 36(1985), nr. 15(9 sept.), p. 18-19, 21

landbouw gebied etc. toch niet ontberen kunnen”. Het

♦autopsie 1943, nr. 1/4-3(onged.); nr. 1/4-6(1 okt.); nr.

lukte om toestem m ing te krijgen éénm aal per w e e k te

1/47(6 nov.) en 1944, nr. 1/4-9 febr. tot en m et nr. 1/4-

kunnen verschijnen, m aar dit zo u slechts v an korte

12(27 mei) en ongen.[aug.]

d uu r zijn.

- RIOD

(7) V gl. h etju b ileu m n u m m er t.g.v. het 100-jarig

♦typering Illegaal verschenen blad voor West-Brabant.

bestaan van de krant en aanvullende m ondelinge

De Stem stelde zich, zoals in de aflevering v an 6 novem ­

inform atie (mei 1986) v a n P.J. V erm eulen.

ber 1943 w erd uiteengezet, op “h et standpunt v a n den

(8) V an Oirschot noem t ten onrechte ook als kopblad de

Katholiek, den Christen” en z a g als voornaam ste taak

Zevenbergsche courant (vgl. A nton v a n Oirschot, De

van de ondergrondse pers: “het leveren v a n artikelen

kranten in Brabant ([’s-Hertogenbosch] 1963), p. 49).

van opbouwenden aard, v an artikelen m et positieven inhoud en niet m aar steeds en overw egend van negatie fw e r k Daarnaast is het ook een zeer belangrijke taak den strijdgeest en den geest v an v erzet onder ons v o lk levendig te houden en aan te w akkeren ”. A ls ch ris­ ten, als k ath oliekw ordt er ook gestreden “om n a dezen

259 . de Stem

268

4 (1947 /4 8 ), nr. 989(3

oorlog te verkrijgen een rechtvaardigen vrede, een

- NV U itgeversm ij Neerlandia4

betere w ereld w a a r recht zal heerschen en w a a r voor

febr.) - [108(1968)]5

ieder zal zijn vrijheid, arbeid en bestaansm ogelijk­

- NV U itgevers M aatschappij De Stem 6~ [108(1968)]7

heid” .

- {120(1980)}

♦noten

- De Stem neem t deel in de NV A udet.8

(1) Tot en m et nov. 1943 luidde de titel de Stem van Vrij

- V a n a f 1964 deelnam e in het sam en w erkingsver­

Nederland. Het blad veranderde v an titel, om dat het

band de Pers Unie.9

elke schijn van concurrentie m et Vrij Nederland w ilde

• plaats Breda

verm ijden. In de aflevering v a n 6 nov. 1943 w e rd hier­

-

over gezegd: “Uit hoogachting voor het groote zuster-

daal, Bergen op Zoom, W aa lw ijk (tot en m et 1967),

blad Vrij Nederland en om iederen zw eem van z.g.

H ulst en Goes. V a n a f 1959 tevens een bijkantoor in Oos-

oneerlijke concurrentie w e g te nem en, hebben w e

terhout, v a n a f 1970 in Terneuzen, v a n a f 1976 in Vlis-

Bijkantoren (verm eld v a n a f 13 m aart 1946): Roosen­

besloten den naam v a n ons blad in dien z in te w ijzigen ,

singen en v a n a f 1978 in Etten-Leur.

dat h et te beginnen m et de eerstvolgende editie z a l hee-

•frequentie zesm aal per w eek

ten De Stem”.

•form aat C ~ 1944/45, nr. 1(1 nov.) - nr. 44(22 dec.); D ~

(2) V gl. W inkel. V olgen s W in kel is de Stem eind 1942

1944/45, nr. 46(sic) (23 dec.) - 3(1946/47), nr. 876(19

begonnen te verschijnen, m aar in het nu m m er van 6

sept.); E ~ 3(1946/47), nr. 877(20 sept.) - {120(1980)}

nov. 1943 w ord t gezegd, dat het blad oorspronkelijk

• omvang II ~ 1944; VI ~ 1945 - {120(1980)}

slechts in pam fletvorm verscheen: “ Geleidelijk aan

• redactie 1944-1947 J.A.H.M. van Schijndel, dir.

groeide ook dit blad en bereikte ongeveer ee n ja ar gele­

1944-1948 P.J. Alberts (1944-1947: ch e f red.; 1947-1948:

den den heden bekenden om vang” .

w aarn . dir.)

(3) Het laatste gedateerde n u m m er dat kon w orden

1944-1963 E.H.B. Brader (1944-1948: adj. dir.; 1948-1963:

ingezien, is v a n 27 m ei 1944. V ervolgens is nog aan w e­

dir.)

z ig een ongedateerde aflevering v a n verm oedelijk

1944-1964 J.J.H.A. Bruna, hoofdred.

augu stu s 1944, w aa rin w ord t gezegd: “W egen s zeer

1944-{1945} A.J. v.d. Meer, red. voor Zeeland

byzondere om standigheden, is het ons voorlopig

[1960]-{1980} L. Leyendekker, hoofdred. (aanvankelijk

onm ogelijk, h et m aandblad De Stem in origineel fo r­

parlem entair red., v a n a f 1964 hoofdred.)

m aat te doen verschijnen. W ij achten het echter tot

1963-^980} dr. W.A.J.M. Harkx, dir.

onze plicht, n u alles erop w ijst, dat de eindstrijd gaat

1977-{1980} J.H.M. Brader, dir.

naderen, ook thans op bescheiden w ijze, h et contact

Op een der binnenpagina’s v a n elke editie w orden de

m et U te bew aren ”.

nam en v an plaatselijke redacteuren genoemd.

(4) In het eerste nu m m er v a n de Stem n a de bevrijdin g

In 1944 w erd een Brabantse en een Z eeuw sche ‘com-

van 1 nov. 1944 w erd gezegd, dat de redacteuren v an de

m isssie v an toezicht’ gevorm d. V a n a f 1948 w ord t er

illegaal verschenen voorganger “een opgejaagd leven

gesproken van ‘redactieraad’, w aa rvan de leden in de

[leidden] o f h un w e rk m et den dood [hebben] moeten

titelkop blijven verm eld tot en m et 30 aug. 1968.10 De

bekoopen, zooals de actieve Jan Roovers, die onder den

Brabantse ‘com m issie’, respectievelijk ‘raad’ bestond

schuilnaam Jac. de Groot dagelijksch in touw w as, om

uit:

het blad regelm atig en op tijd v a n de pers te krijgen” .

1944-1945 dr. L.A.H. A lbering

(5) Op 1 nov. 1944 m anifesteerde de Stem zich als

1944-1950 R.A.M.E. Gommers

opvolgster v a n het illegale blad de Stem. V olgen s W in ­

1944-1951 ir. H.J.M. Steenbergen

kel had de groep, die na de b evrijdin g van Zuid-Neder-

1944-1947, 1951-{1968} mr. J.H. Jacobs

land het dagblad de Stem gin g uitgeven, slechts zijde­

1944-{1968} dr. H.M. Houben

lin gs te m aken m et de in de illegaliteit verschenen

1946-1952 mr. dr. C.J.M.A. v. Rooy

naam genoot. Zie hierover: Bartman.

1947-1948 m r. dr. W.J.L.I. v a n W ijm en 1947-1953 Jan Mertens 1947-1966 deken M. V os

259

1947-{1968} A.J.A. v a n Putte

de Stem 11944-^980}

1952-1953 m r. J.P. Hustinx

♦jaren 1944, nr. 1(1 nov.) - {120(1980), nr. 19367(31 dec.)} ♦ondertitel Dagblad voor Noordbrabant2

6 (1949 /50 ),

1952-1962 ir. J.W. W ellen 1952-{1968} H. Broeders

nr. 1706(5 jun i) - 108(1968), nr. 25903(29 aug.)

1954-1965 F.A.J. v. Oers

- Dagblad voor Z u id w est Nederland ~ 108(1968), nr.

1962-^968} ir. C.A.J. v a n Schendel

25904(30 aug.) - {120( 1980)} ♦uitgever Stichting de Stem3 nr. 988(2 febr.)

De Zeeuw sche ‘com m issie v an toezicht’ bestond in

1944/45 - 4 (1947 /4 8 ),

1944 uit: A.E. Langenhorst (opgevolgd door P. Vercauteren), m r. dr. Ch. van Rooy, C.J. Hootegem, m r. H.B.L.

259 . de Stem

269 de Rechter, de heer A ernoudts (opgevolgd door S jef van

Roosendaal en om geving; 4) Editie voor Noord-Brabant

Dongen), m r. dr. A.J.J. M es en L.J. van ’t W estende. In

(4 sterren: Zevenbergen); 5) idem (3 sterren: Etten-

1968 hadden de heren M es, Vercauteren, Hootegem,

Leur); 6) idem (2 sterren: Gilze-Dongen); 7) idem (1 ster:

V an Dongen en V an ’t W estende n og steeds zittin g in

Oosterhout); 8) idem (zonder ster: Stad Breda)” . In 1980

de redactieraad sam en m et A.L. van Geesbergen en

w erd het editiesysteem gesaneerd tot v ijf edities: 1) Zee­

F.M. Berbers.11

land; 2) W est-Brabant; 3) Etten-Leur/Westhoek; 4)

♦speciale nummers 100(1960), b ijlage bij nr. 23513(5

Breda; 5) Oosterhout (vgl. de Journalist, 31(1980), nr.

nov.): ‘Dagblad de Stem. Een eeuw lang. Een eigen

21(30 okt.), p. 16).

geluid in Brabant en Zeeland’, 72 p.

• relaties Voortzetting v an het Dagblad van Noordbra­

♦bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g b egin t bij

bant en Zeeland en van het illegaal verschenen blad de

2(1945/46), nr. 351(28 dec.). De 3ejaargan g b egin t m et

Stem13

nr. 617(12 nov. 1946); de 4e jaa rg a n g m et nr. 913(3 nov.

- Hierin opgenom en de Avondster (in 1950) en de Vrije

1947). D aarna b egin t de n ie u w e ja arg an g steeds in het

Zeeuw (in 1975)14

begin van de m aand novem ber. Na 8(1951/52), nr.

• literatuur ‘ Revolutie bij De Stem im pu ls voor toe­

2224(14 febr.) w ord t de jaargan gn u m m erin g van de

kom st. Krant op zich t 25. Seriereportage dagbladen’, in:

voorloper, het Dagblad van Noordbrabant en Zeeland

de Dagbladpers, 32(1979)), nr. 11, p. 7-14

w e e r voortgezet en w e l m et 92(1952), nr. 20345(15 febr.).

- W im Kock, ‘120 ja a r groeien tegen de verdrukking.

De 9 3ejaargang b egin t m et nr. 20608(29 dec. 1952).

V an Oosterhout naar ’t Spinveld’, in: de Stem, Nieuw-

Voortaan b eginnen de n ieu w ejaargan gen steeds rond

bou w nu m m er februari 1981, p. 7

1 jan u ari, m .u.v. de 102ejaargang, die al op 6 nov. 1961

- Joep Bartman, ‘Een 125-jarigjubileum ? 8 4jaar Dag­

b egin t en de 103e die reeds op 1 dec. 1962 start. In 1970

blad van Noord-Brabant o f 42 jaar dagblad De Stem ’, in:

v ersp rin gt de afleveringsn um m ering plotseling terug:

de Journalist, 36(1985), nr. 15(9 sept.), p. 18-19, 21

n a nr. 26504(15 aug.) v o lg t nr. 16505(17 aug.).

- Loek Leijendekker, ‘DeStem 1860-1985. De geschiede­

- V a n a f 110(1970), nr. 26427(16 mei) bevat de krant op

n is’, in: de Stem, 1985, 21 september, ju b ileum n u m m er

zaterdag de b ijlage Vrij uit.

t.g.v. het 125-jarig bestaan, p. 3,5 en 9

-

Na de bevrijdin g van Zeeland verscheen aldaar

- A nnekatrien Cameron, De katholieke stem verstomt.

o n a h a n k e lijk van Breda een eigen krant. In h et ju b i­

De ontzuiling van dagblad De Stem in dejaren '60. Doc­

leum n um m er v an 5 nov. 1960, p. 7 w o rd t daarover v e r­

toraalscriptie E rasm us Universiteit, Rotterdam, Facul­

teld: “ Door de overnam e v a n de Zeeuwsche koerier had

teit der H istorische en Kunstw etenschappen, 1993,

m en voorlopig papier. De toenm alige eigenaar, de heer

100 p.

V an der M eer zorgd e voor berichten, die hij v ia de radio

• autopsie V olled ig tot en m et 120(1980), nr. 19367(31

ontving. Negentien w eken duurde het, vóór de eerste

dec.)

kranten voor Zeeland op de oude m anier centraal in

- GA Breda

Breda gedrukt konden w ord en ” . In de Z eeuw se Biblio­

• typering Katholiek dagblad voor Breda en w ijd e

theek te M iddelburg zijn 11 afleveringen a an w ezig van

om geving. De krant beschouw de zich als voortzetting

deze ‘Editie voor Zeeland’. Het eerste bew aarde n u m ­

van de illegaal verschenen de Stem, m aar eveneens van

m er is nr. 16(14 dec. 1944); het laatste is nr. 92(16 m aart

het vooroorlogse Dagblad van Noordbrabant en

1945). In de titelkop is verm eld: “W ordt op last v a n het

Zeeland. V olgen s hoofdredacteur Loek Leijendekker in

M ilitair Gezag gedrukt op de persen van D rukkerij G.

een interview m et de Dagbladpers in 1979 veranderde

de M ul, Sas van Gent”. De redactie w e rd gevoerd te Sas

de krant tegen het einde v an d ejaren ze stig “van een

v a n Gent; de adm inistratie te Hulst.

puur katholieke v isie (...) in een snel tempo naar een

- V oor niet-abonnees geeft de Stem tw ee w eekbladen

brede b elan gstellin g voor h et totale m aatschappelijke

uit, w aa rin de advertenties u it de krant zijn opgeno­

gebeuren. Er w erd n iet m eer alleen door een r.k. bril

men. Het zijn de Zeeuws-Vlaamse koerier (sinds april

gekeken door de redactie. Politiek gooiden w e de krant

1974) en de West-Brabant koerier (sinds m aart 1979).

open. W e kozen voor een o n ah an k elijk e opstelling. Zo

Deze bladen hebben een eigen redactie. Directeur

zijn w e van de behoudende kant opgeschoven naar een

J.H.M. Brader ze i in een interview m et de Dagbladpers

plaats die w a t links van het m idden ligt. V an u it een

over deze bladen: “W ij zien deze u itgaven als een hulp­

ch ristelijk denken bepalen w e onze keuze in de poli­

m iddel voor het bereiken v a n expansie m et de krant. Je

tiek”.

streeft er u iteindelijk naar om z e op te heffen. A ls ieder­

• noten

een abonnee is, kan dat” .12

(1) V a n a f 5(1948/49), nr. 1269(3 jan.) tot en m et

-

108(1968), nr. 25903(29 aug.) luidde de titel Dagblad de

Er verschenen verschillende edities van de Stem. In

de Journalist, 19(1968), nr. 18(21 okt.) w orden de volgen ­

Stem. In het nu m m er van 3jan . 1949 w erd deze n aam s­

de edities verm eld: “1) Editie voor Zeeland; 2) Editie

w ijz ig in g als v o lgt verklaard: “ De bedoeling v a n deze

voor Bergen op Zoom en om geving; 3) Editie voor

n aa m sw ijzigin g is d uidelijk te doen uitkom en, dat de

260. Stemm en v a n het Noorden

270

Stem een dagblad is. Er versch ijnen in ons land v er­

Zeeland: “Het is dan ook de bedoeling, aan allen die in

schillende periodieken, die het w oord Stem o f Stem­

de registers van het ‘ Dagblad’ als abonné staan in ge­

m en in de kop dragen. Om m isverstand m et onze uitga­

schreven De Stem te bezorgen, zoodra de voor de hand

v e u it te sluiten w ord t thans h et w oord Dagblad aan de

liggende technische m oeilijkheden van het oogenblik

vertrouw de naam De Stem toegevoegd” .

zijn overw onnen” (Vgl. ‘ Boven den grond’, in: 1944,

(2) De ondertitel w isseld e per editie. Zo had de editie

nr. 1(1 nov.)). Zie over deze kw estie ook Bartman.

voor Roosendaal als ondertitel: ‘ Dagblad voor Roosen­

(14) De Stem v a n 4 nov. 1969 berichtte, dat m et in gang

daal en om gevin g’.

van 3 nov. de Vrije Zeeuw, u itgave v a n NV v/h Firm a P.J.

(3) Tot en m et 2(1945/46), nr. 413(12 maart) w ord t in de

van de Sande te Terneuzen, technisch, redactioneel en

titelkop verm eld: “ Deze krant w ord t op last v an het

a dm in istratiefverzorgd w ord t door de NV U itgevers

M ilitair Gezag gedrukt op de persen v a n h et Dagblad

M aatschappij De Stem, w aardoor “de reeds bestaande

van Noord-Brabant en Zeeland”. De Stichting De Stem

sam en w erking op het gebied v a n de advertentieacqui­

w erd in 1984 om gezet in de Stichting ter Bevordering

sitie [wordt] versterkt” . In 1975 gin g de Vrije Zeeuw

van de M edia in Ontw ikkelingslanden, voorheen Stich­

geheel op in de Stem. V a n a f 115(1975), nr. 17793(11 nov.)

tin g De Stem (vgl. Leijendekker, p. 9).

is aan de titel toegevoegd: “w aa rin opgenom en De Vrije

(4) In het nu m m er v a n 3 febr. 1948 w e rd bericht, dat

Zeeuw” .

U itgeversm aatschappij Neerlandia het recht had h er­ kregen om z e lf als uitgeefster op te treden, “n u een nieu w e Raad van C om m issarissen is a an gew ezen ”. De

26O

Com m issie v an Toezicht w erd om gezet in een redactie­

S tem m en v a n h e t N oord en 190641913]

raad.

•jaren 10(1906/07), nr. 1(1 juli) - [1913, 27 sept.]1

(5) A ls uitgevende instantie verm eld tot en m et

• ondertitel Katholiekw eekblad

108(1968), nr. 25903(29 aug.).

• uitgever W .R. Casparie

(6) Op 17 dec. 1968 w erd opgericht de NV Uitgevers

• plaats Groningen

M aatschappij De Stem, w elk e zich ten doel stelde: “het

•frequentie w ekelijks (zaterdag, gedateerd op zondag

uitgeven v a n h et katholieke dagblad De Stem en het

tot en m et 25 dec. 1909)

drukken en uitgeven van andere periodieken en boeken

•form aat D

en al hetgeen daarm ede in verband staat in de ruim ste

• omvang IV

z in ” . In art. 6 en 9 w erd bepaald, dat “ slechts een per­

• redactie Niet in het blad verm eld.

soon die katholiek is” tot directeur, com m issaris en

• bijzonderheden De n ieu w eja arg an g startte in het

hoofdredacteur kan w orden benoem d (vgl. Akten

begin van de m aand ju li.

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

- A ls b ijlage verscheen Kerkelijke diensten voor

van de Nederlandse Staatscourant, 1969, nr. 38(24 febr.),

roomsch-katholieken in de gemeente Groningen.

NV-nr. 477). In 1972 w erd de NV om gezet in een BV.

• relaties V oortzetting van de Katholieke Groninger

(7) A ls uitgevende instantie in de krant pas verm eld

- Sam engegaan m et Ons Noorden (1882-1913) en voort­

v a n a f 112(1972), nr. 17205(14 dec.).

gezet als Ons Noorden (1913-1964)

(8) V oor de NV Audet, zie de besch rijvin g van de Gel­

• literatuur Hoe wij groeiden. Gedenkboek, 1882-1932.

derlander.

Uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van

(9) Voor de Pers Unie, zie de besch rijvin g v a n het Bin­

den Frieschen Bond. O.r.v. W.R. Casparie, H. Lampe

nenhof, noot 3.

Fzn., J.B.H. W esterm an pr. (Z. pl. 1932), p. 120-121

(10) De redactieraden w erden in 1968 o m gezet in redac-

• autopsie 10(1906/07)-13(1909/10) en 16(1912/13), nr.

tie-adviesraden. De Brabantse bleefbestaan tot begin

21(23 nov.)

1980, de Z eeuw se tot in 1984 (vgl. Leijendekker).

-

(11) V gl. de Stem, 100(1960), 5 nov., p. 7 en de Journalist,

• typering Katholiek blad, dat van origine bedoeld w as

19(1968), nr. 18(21 okt.), p. 407. Leijendekker noem t ook

voor de provincie Groningen, m aar het verspreid in gs­

GA Groningen

nog de nam en v an b urgem eester V an W aes en de

gebied strekte zich u it tot in Drenthe en ook in Fries­

dekens Blom m erde en Aarts.

land, alw aar h et een concurrent w a s van Ons Noorden.

(12) V gl. ‘Revolutie bij De Stem ’, p. 11.

Het blad bevat katholiek n ieu w s u it de noordelijke pro­

(13) In het eerste nu m m er m anifesteerde de Stem zich

vinciën, godsdienstige beschouw ingen, historische

allereerst als opvolgster van het illegaal verschenen

verhalen, kroniek van het w ereldgebeuren en in een

blad de Stem : “Jarenlang h eeft het katholieke blad De

bijlage de kerkdiensten.

Stem een ondergrondsch bestaan m oeten leiden. (...)

• noot

Thans treedt dit blad in h et volle lich t en n og w e l als

(1) V gl. Hoe wij groeiden, p. 120-121.

dagblad” . D aarnaast n am de Stem ook “m in o f m eer” de taak over v an h et Dagblad van Noordbrabant en

271

262. de Ster

26I

• noot

S tem m en o n z e r e e u w 1905-1906

directie van de NV Dagblad en Drukkerij de Tijd

•jaren 1(1905), nr. 1(7 jan.) - 2(1906), nr. 13(31 m aart)1

bericht, dat n a de u itgave v an h et num m er v an 31 m aart

• ondertitel Katholiek algem een w eekblad

de u itgave zou w ord en gestaakt. Er w aren te w e in ig

(1) In het nu m m er van 24 m aart 1906 w e rd door de

• uitgever NV D agblad en Drukkerij de Tijd

abonnees en de exploitatie w a s niet rendabel: “ De ette­

-

lijke duizenden guldens, die w ij voor de zaa k hadden

De exploitatie voor de boekhandel w a s opgedragen

aan de Firm a C.L. van Langenhuysen

gereserveerd, en die, naar w ij m eenden, voldoende

• plaats Am sterdam

zouden w ezen , om, ze lfs in het on gu n stigste geval, aan

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

de Stemmen eenigejaren levens te verzekeren, zijn na

•form aat D

v ijf kw artalen reeds nagenoeg geheel verbruikt” . Ferd.

• omvang V ~ 1(1905); II ~ 2(1906)

W ierdels sch reef (p. 4) in het Rapport van een onder­

• redactie 1905-1906 A lph. Laudy, red.

zoek naar de mogelijkheid der oprichting van het “groote

In de Tijd van 3jan u a ri 1905 w ord t gezegd, dat voor de

katholieke ochtendblad" (Am sterdam 1907) d at de Stem­

u itgave v an Stemmen onzer eeuw de m edew erking is

men onzer eeuw in v ij f kw artalen 10.000 gulden had­

toegezegd door m r. G.A.P.M. van der Aa, prof. B.P. Aal-

den verslonden.

berse pr., prof. J.D.J. A engen ent pr., J.C. A lberdingk T h ijm SJ, dr. A.W . A u sem s, Ant. Averkam p, Th. Bensdorp CssR, prof. Jos.Th. Beijsens pr., Ed. Brom, Jan H.

262

Brom, Fr. v a n Cauwelaert, Jos.Th.J. Cuypers, Hub. Cuy-

de Ster 1883-^889]

pers, H.J.M. Donders pr., dr. A.H. Geurts pr., Caesar

•jaren 1883, proefnr.(24 dec.)

Gezelle, L. van Gorkom stud., H yacinth H erm ans OP,

- 1(1883/84), nr. 1(31 dec.) - [1889]1

prof. Th. v a n Hoogstraten OP, A. Huijbers pr., m gr. dr.

• ondertitel Katholiek volksblad

Andr. Jansen, W.P.H. Jansen pr., A.J. Joling, Alb. van

• uitgever Sint Paulus-V ereeniging en gedrukt in de

der Kallen, m gr. B.H. Klönne, dr. mr. D.A.P.N. Koolen,

Sint-Paulusdrukkerij

L.B.M. Lam m ers, J.R. v a n der Lans, Th. van der M arck

• plaats M aastricht

pr., M elati v a n Java (mej. M. Sloot), Theo M olkenboer,

•frequentie driem aal per w e e k 2 (dinsdag, donderdag

M. N ieuw barn OP, jh r. J.W. v a n Nispen tot Sevenaer,

en zaterdag)

A.K. Noyons stud., dr. m r. Ch. Raaym akers SJ, A.H.M.J.

•form aat E

v a n Rooy stud., Felix Rutten, J.A.S. van Schaik pr.,

• omvang VI

D.A.W. Sloet pr., J.F.M. Sterck, Leo Tepe, Jos. v a n V een

• redactie [kapelaan Lucas]3

pr., Is. V ogels SJ, dr. P.J. V u llin gs, A.C.A. van V uuren

• bijzonderheden A ls ongenum m erd b ijvoegsel v er­

en G.H. W e u stin k

scheen w ekelijks: de Handelsbode, ‘bijvoegsel van de

• bijzonderheden In het NPM is de eerste aflevering

Ster’.4

aan w ezig voorzien van een om slag, w aarop niet alleen

• autopsie proefnum m er(24 dec. 1883); 1(1883/84), nr.

advertenties, m aar ook een feuilleton z ijn afgedrukt.

1(31 dec.) - nr. 43(8 april) en nr. 57(10 mei); 3(1886), nr.

• autopsie V olledig

31(16 maart); 4(1887), nr. 45(12 nov.)

-

- UBM, oude collectie ~ proefnum m er en 1883/84,

UBN

• typering K atholiek algem een w eekblad gew ijd aan

nrs. 1-43

w etenschap, kunst, letteren en politiek, dat een katho­

- SBM

lieke tegenhanger m oest zijn v an de Groene Am ster­

- NPM ~ 1886, nr. 31 en 1887, nr. 45

1883/84, nr. 57

dammer. In ‘Ter in leid in g’ in het eerste nu m m er w erd

• typering N ieuw sblad m et kerkelijk n ieu w s en berich­

gezegd, dat de redactie de room se cu ltu ur w il h erstel­

ten u it binnen- en buitenland. In het proefnum m er

len “die eeuw en geleden in ons land ineenstortte onder

w ord t gezegd, dat in de tijdens de voorgaande w e e k

de slagen van de storm knechten der vervolgin g, doch

verspreide circulaire de strekking van het blad reeds

tot w elk er w ederoprichting u it h et puin de getrouw en

d u id elijk w as om schreven: “algeheele toew ijding aan

zich vereenigden, de ijverigen aan het w e rk zijn geto­

de katholieke begin selen ”. De katholieken m oeten zich

gen, geloof en liefde en talent gelijkelijk hebben bijge­

nauw aaneensluiten door eenheid van beginselen,

dragen”. Er w e rd gekozen voor een w ekelijk se frequen­

“vooral, n u de w o rstelin g tusschen katholieken en anti­

tie om m et geregelde tussenpozen de b elangstelling

katholieken steeds heviger w ord t en reusachtiger

aan te w akkeren in h et openbare, vooral in het kun st­

afm etingen aanneem t” .

en intellectuele leven. Het blad w il proberen de eve-

• noten

n aarslijn te zoeken “tusschen de deftige geleerdheid

(1) De titel is voor het laatst verm eld in de u itgave van

v a n h et m aand-periodiek en het gejacht van ochtend­

1889 van Brinkman's adresboek voor den Nederland-

en avondcourant”.

schen boekhandel.

263. de Stichtse post

272

(2) V olgen s de u itgaven van 1886 tot en m et 1889 van

de Stichtsche post7, m aar ze zijn nadien w e e r onder

Brinkman's adresboek voor den Nederlandschen boek­

h u n eigen titel verschenen. In de u itgave v a n 1929 van

handel w a s het ook m ogelijk zich alleen op het zon-

S y tho ffs adresboek is voor beide bladen verm eld dat ze

dagsnu m m er te abonneren. De aflevering van 12

zijn opgenom en in de Stichtsche post. In de ingeziene

novem ber 1887 in het NPM h eeft de ondertitel ‘Katho­

aflevering van het Nieuwsblad van Culemborg w ordt

liek w eekblad’ en in de titelkop de verm elding, dat het

verm eld: “Uitgave v a n Culem borgsch Perscomité” .

blad w ekelijks op zaterdag verschijnt. Het betreft hier

-

verm oedelijk de editie voor de abonnees op het zon-

treerd zondagsblad van de Spaarnestad (zie aldaar).

dagsnum m er, tenzij h et blad op dit m om ent de fre­

- V a n a f {1917} verscheen zaterdags als bijvoegsel: de

De lezers konden zich abonneren op het Geïllus­

quentie voor alle abonnees had teruggebracht tot een

Officieele R.K. kerklijst.

w ekelijkse uitgave.

- V a n a f sept. 1928 verscheen er “ter volkom en bevredi­

(3) V gl. J.F.R. Philips, ‘ M aastricht op een keerpunt, de

g in g aan de behoefte van het platteland” ook een week-

jare n 1895-1914’, in: Studies over desoaaal-economische

editie “voor hen, voor w ie een dagblad te veel zou

geschiedenis van Limburg, 34(1989), p. 37.

zijn ”.8

(4) In het NPM zijn aanw ezig: 1(1882), ongen.(8 juli) en

♦autopsie 12(1917), nr. 40(23 mei) en nr. 102(29 dec.);

ongen.(5 aug.). De u itgever van de Handelsbode is Th.

14(1919), nr. 77(27 sept.) en 25(1930), nr. 76(30 jun i)

Croon-Chambille, M aastricht, en de ondertitel luidt:

- NPM

‘Algem een advertentieblad’. De Handelsbode bevat u it­

♦typering Katholiek n ieuw sblad voor het Utrechtse

sluitend handelsberichten en advertenties.

platteland, neveneditie v an de Gooische post. Het blad

263

1928 als dagblad gin g verschijnen zonder toestem m ing

kw am in conflict m et de kerkelijke overheid, toen het in van de bisschop. Op de achtergrond v a n het conflict

de Stich tsche p o st1 [1906^1930

speelde, dat de concurrentie v a n een tweede katholieke

•jaren [1906, 30 m aart]2- 25(1930), nr. 76(30 ju n i)3

dagblad op h et Utrechtse platteland een ernstige

• uitgever [Maatschappij tot exploitatie van een R.K.

bedreiging vorm de voor het voortbestaan v an het Cen­

courant voor het Gooi en h et Sticht ~ 1906-1912]4

trum. De Stichtsche post w e rd geen erkenning verleend

- R.K. Persvereeniging De Gooische en Stichtsche Post

om als katholiek dagblad te verschijnen. Desalniette­

[1913-1918]4

m in b le e f het blad als dagblad verschijnen to tju n i 1930,

- NV tot Courant- en Drukkerij Exploitatie Gooi en

toen Gooi en Sticht zich door de tegen w erkin g gedw on­

Sticht ~ 1919-1930 4

gen z a g de u itgave te staken.

- Het blad is in de b eginjaren gedrukt in de drukkerij

♦noten

van het anti-revolutionaire blad de Hilver- en Vechtbode

(1) W aaraan toegevoegd: “W aarin tijdelijk opgenomen:

en v a n a f m ei 1917 in de drukkerij van NV de Tijd. V a n a f

Nieuwsblad van Woerden - Nieuwsblad van Culemborg’

[1919] kw am de krant in de eigen drukkerij van de pers.4

~ {12(1917), nr. 40(23 mei)} - {14( 1919), nr. 77(27 sept.)}.

• plaats H ilversum en v an {1917} tot en m et {1919}

vallen rond het katholieke dagblad de Stichtsche post

(2) V gl. C.M.J. Aleven, Eenige mededeelingen over voor­

‘b u reau ’ te Utrecht

(H ilversum 1929), p. 3, in: A rchief Katholieke Nederland­

•frequentie [wekelijks (vrijdag) ~ 1906-1908]

se Journalistenkring (KDC), nr. 113.

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

[1909 ] -

(3) Op 22 aug. 1928 sch reef C.M.J. A leven, de directeur

[1928, 8 sept.]5

van de NV Gooi en Sticht, dat de Stichtsche post zou

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ [1928, 11 sept.]5 -

w orden om gezet tot dagblad “zu lks teneinde te voldoen

25 (1930 )

aan datgene, w a t het katholieke platteland v raa gt”. De

•form aat E

b rie f w erd doorgestuurd aan kapelaan F. v a n Leeuwen,

• omvang [II ~ 1906-1908]; V ~ [1909^21(1926)]; V I ~

de censor van het Centrum, m et de v raa g o f deze

[22(1927)]-25(1930)

Utrechtse krant veel nadeel zou ondervinden v a n de

• redactie Zie de b esch rijvin g van de Gooische post

concurrent. V an Leeuwen antwoordde dat dit inder­

• bijzonderheden A ls nevenuitgaven verschenen de

daad het geval zou zijn en het Centrum verm oedelijk

Gooische post en het Nieuwsblad voor Bussum, Naar­

“in onoverw innelijke m oeilijkheden zou raken” . De

den, Weesp en Muiden.

aartsbisschop nam het Centrum in bescherm in g en

- A ls kopbladen verschenen het Nieuwsblad van Cu-

berichtte A leven, dat hij n iet akkoord gin g m et het

lemborg en het Nieuwsblad van Woerden.6 Deze twee

dagelijks gaan verschijnen en geen erkenning verleen ­

bladen zijn als tw eem aal per w eekversch ijn en d e

de om zich als katholiek dagblad u it te geven. De naam

nieuw sbladen voor het eerst verm eld in de u itgave van

van het Centrum w erd niet genoemd, m aar de bisschop

1917 van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

sch reef in algem ene zin , dat er reeds m eer dan v o l­

boekhandel. In 1917 w erd en z e tijdelijk opgenom en in

doende katholieke dagbladen in het aartsbisdom ver-

264. de Talm udjood

273 schenen en “dat h et niet in het b elan g van een goede

onverm ijdelijk gevolg van een overgangstoestand tij­

katholieke pers m oet w orden geacht, dat dit aantal

delijk m et de Stichtsche post sam engesm olten, doch

onnodig w ord e verm eerderd” . Gooi en Sticht gin g

zullen zoo spoedig m ogelijk w eer afzond erlijk w orden

tegen deze bisschoppelijke w e n s in en de Stichtsche

u itgegeven” .

post verscheen toch als dagblad. De geestelijkheid ont­

(8) V gl. 25(1930), nr. 76(30 juni), p. 1: ‘Ten afscheid’.

hield daarop, al dan niet op aandringen v a n h oger­ hand, de kerkberichten aan het nieuw e dagblad. In ju n i 1930 z a g Gooi en Sticht zich door de tegenw erking

264

gedw ongen om de Stichtsche post op te heffen. In het

de T a lm u d jo o d 11890-1892

laatste nu m m er w erd over de opheffing gezegd, dat het

•jaren [1890, zom er]2- 3(1892), nr. 128(25 dec.)

blad niet “onder de voet [was] geloopen door liberalen,

• uitgever J. Russel (in {1(1890/91), nr. 4(26 juli)}: J. Rus­

socialisten o f neutralen, onze natuurlijke tegenstan­

sel Canivet)

ders. (...) K rachtiger invloeden en sterker m achten m oe­

• plaats M eersen ~ {1(1890/91), nr. 4(26 juli)} - {nr.

ten er dus gew eest zijn om het w erk, dat w ij in Septem­

25(20 dec.)}; Lanaeken/M aastricht ~ {2(1891/92), nr.

ber 1928 m et de zekere verw ach ting van w elslagen

88(13 maart)}; M eersen ~ {2(1891/92), nr. 91(3 april)} -

ondernam en, tot m islu kk in g te brengen. Inderdaad, zij w aren er. En zij hebben ons m eer dan an d erh alf ja a r

3(1892) •frequentie w ekelijks

achtereen leed en veel leed gedaan (...). Het is gebeurd

•form aat D- o f E-formaat (slechts in copie ingezien) ~

(...) en w ij leggen te dezer plaatse slechts vast, dat ons

{1(1890/91), nr. 4(26 juli)}; C ~ {1(1890/91), nr. 7(16 aug.)}

heengaan niet aan onze schuld te w ijten is. (...) V erder

- {2(1891/92), nr. 105(17 juli)}; E

bew aren w ij over w a t is voorgevallen thans een stil­

dec.)}

zw ijgen . Dit, ons zw ijge n (...) getuigt, dat w ij tot het

• omvang Ingeziene afln.: 4 p., m .u.v. 1(1890/91), nr.

einde toe de Room sche za a k voor oogen hebben: de

4(26 juli): 2 p. en 2(1891/92), nr. 91(3 april): 8 p.

Room sche zaak, die w ij hebben w ille n dienen door te

• redactie [Edouard Drum ont, m edew.]3

spreken in de kolom m en v a n ons blad voor recht en b il­

• relaties Voortgezet als Waarheid en recht

{3(1892), nr. 128(25

lijkheid; óók door te z w ijg e n zooals nu.” Over deze

• literatuur A n ita Löwenhardt, ‘Den kam p tegen het

kwestie: C.M.J. Aleven, Eenige mededeeiingen (zie noot

verderfelijk Jodendom’, in Trouw, 1980, 3 mei, p. 17

2) en Verdere mededeeiingen over voorvallen rond het

- Guy M iellet, Antisem itism e en de Nederlandse katho­

dagblad de Stichtsche post, H ilversum 1930, in: A rchief

lieken (1882-1894). Doctoraalscriptie RU Utrecht, 1981,

R.K. bisdom Haarlem na 1853 (RA Noord-Holland, Haar­

p. 47-60

lem), nr. 1378-138. Bovendien gevoerde correspondentie

• autopsie 1(1890/91), nr. 4(26 juli), nr. 7(16 aug.), nr.

over de kwestie, in: A rch ief aartsbisdom Utrecht

9(30 aug.) - nr. 13(27 sept.), nr. 17(25 okt.), nr. 20(15 nov.),

(Utrecht), pers I-I-dossier 2 en B rief C.M.J. Aleven aan

nr. 23(6 dec.) - nr. 25(20 dec.); 2(1891/92), nr. 88(13

de aandeelhouders (30 ju n i 1930), in: A rchief Katholieke

maart), nr. 91(3 april), nr. 104(10 juli), nr. 105(17 juli);

Nederlandse Journalistenkring (KDC), nr. 113. V an

3(1892), nr. 128(25 dec.)

M eerdervoort verm eldde abusievelijk, dat de Sticht­

- SBM ~ 1890/91, nr. 4(fotokopie; origineel in bezit

sche post na 1ju li 1930 zou zijn b lijven voortbestaan als

van Internationales Z eitun gsm useum , Aken), nrs. 7, 9­

vierm aal per w eekversch ijn en d nieuw sblad (vgl. M.

13, 20, 23-25 (fotokopieën; originelen in b ezit van P.G.J.

v a n M eerdervoort, H et bolwerk van den blinden pionier

Leerschool, M eerssen)

(H ilversum 1936), p. 62). De Stichtsche post verdw een

- NPM ~ 1891/92, nrs. 88, 91, 104, 105; 1892, nr. 128

echter; h et nevenblad de Gooische post bleefvoortbe-

• typering Fel anti-sem itisch blad, geschreven voor

staan.

katholieken. A an vankelijk m et n ieu w s u it Zuid-Lim-

(4) V oor gegevens over de uitgevende instanties, zie de

burg, m aar w eld ra ook m et verhalen over jood se ‘over­

besch rijvin g v a n de Gooische post.

h eersin g’ elders in Nederland en Europa. De ingeziene

(5) Vgl.C.M.J. Aleven, Eenige mededeelingen, p. 6 (zie

afleveringen bevatten o.a. een vervolgserie ‘Het geheim

noot 2).

des Christenbloeds bij de Talmud-Joden’ en een feu ille­

(6) V an het Nieuwsblad van Woerden kon geen enkele

ton ‘ M arteldood van een Jodenknaap’.

aflevering w orden ingezien. V an het Nieuwsblad van

• noten

Culemborg één aflevering in het NPM: 23(1928), nr. 1(4

(1) V a n a f {3(1892), nr. 128(25 dec.)}: de Talmud-jood.

ja n .). (7) Toen h et blad v a n a f m ei 1917 voor enige tijd bij de

(2) V gl. 3(1892), nr. 128(25 dec.): “Het drijven der Jood-

Tijd w erd gedrukt, w erden de tw ee kopbladen tijdelijk

richtten w ij in den zom er van 1890 ons Blad op” .

opgeheven. V gl. ‘Bericht’, in 12(1917), nr. 40(23 mei):

(3) V gl. Löwenhardt.

“W at onze beide nevenbladen Nieuwsblad van Culemborg en Nieuwsblad van Woerden betreft, deze zijn als

sche overheersers in onze Lim burgse dorpen moede,

274

265. le Tem ps

265

266

le T em p s l844

de T ilb u rg e rb o d e 11862-^878]

•jaren 1(1844), nr. 1(6 febr.) - nr. 76(28 sept.)

♦jaren 1(1862), ‘ Proef-Nommer’(12 april) - [1878]2

• ondertitel Journal des Pays-Bas

♦ondertitel N ieuws- en advertentieblad ~ 1(1862),

• uitgever “Im prim erie de A.P. v a n Langenhuysen”

‘ Proef-Nommer’(12 april) - ?

- ”Editeur [F.W.] Schm aling” œ 1(1844), nr. 1(6 febr.) -

- Nieuws- en advertentieblad voor Tilburg, W aa lw ijk

nr. S9(4 mei)

en Besoijen ~ {3(1864), nr. 98(20 febr.)}

• plaats ’s-Gravenhage

-

•frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

aug.} - {8(1869), nr. 66(23 okt.)}

zaterdag) œ 1844, nr. 1(6 febr.) - nr. 6s(29 juni)

♦uitgever Het blad w erd u itgegeven door Louis Jean

Politiek, nieu w s, nijverheid, landbouw

{8(1869), 7

w ekelijks (zaterdag) œ 1844, nr. 64(6 ju li) - nr. 76(28

Goewie in sam en w erking m et zijn zoon Eduard A n tho­

sept.)

nie, op w ien s n aam de krant verscheen.3

•form aat D

♦plaats Tilburg

• omvang IV • redactie [1844 J.J.E. Gagneux, hoofdred.]1

♦frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ [1862) - [1869, aug.]4

[1844 A.A.J. M eylink, m edewerker]1

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ [1869,

• relaties A fg esp litst van [le Journal de la Haye]1 (niet-

aug.]4 - [1878]5

katholiek)

♦formaat C

- V oortgezet als [Un de plus]2

♦omvang Ingezien afln.: 4 p.

• literatuur W .P. Sautijn Kluit, ‘Het Journal de la H aye’,

♦redactie Niet in het blad verm eld.

in: Handelingen en mededeelingen van de Maatschappij

♦literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. van Puijenbroek,

der Nederlandsche letterkunde te Leiden, 1879, p. 11S-115

‘Kranten in T ilburg’, in: de Lindeboom, 3/4(1979/80), p.

- G.A.M. Beekelaar, Rond grondwetsherziening en her­

123-210, alhier p. 140-147

stel der hiërarchie. De Hollandse katholieke jongeren,

♦autopsie 1(1862), proefnr.(12 april) (in fotokopie; origi­

l847-l852 (H ilversum /Antwerpen 1964), p. 26-28

neel in RA ’s-Hertogenbosch, collectie Cuypers van

• autopsie V olledig

V elthoven, nr. 3761), 3(1864), nr. 98(20 febr.); 8(1969), 29

- GA ’s-Gravenhage

m ei, 7 aug., 19 okt. en nr. 66(23 okt.); 13(1874), nr. 32(16

• typering Franstalig blad dat voorn am elijkbestaat uit

mei)

vertalingen van artikelen u it de binnen- en buitenland­

-

se pers. Door Beekelaar om schreven als een “onbelang­

32

rijk oppositieblad”, dat door katholieken w e rd gedrukt,

- NPM ~ 1864, nr. 98; 1869, 29 m ei, 7 aug. en 19 okt.

GA T ilburg ~ 1862, proefnr.; 1869, nr. 66 en 1874, nr.

u itgegeven en geredigeerd m et aandacht voor de belan­

♦typering N ieuw sblad voor T ilburg en om streken,

gen van de katholieken.

vooral bestem d voor de fabrikanten. De krant w erd

• noten

aan van kelijk gesteund v an u it de fabrikantensociëteit

(1) V gl. Beekelaar.

de Philharm onie. In het proefnum m er w ord t het doel

(2) Un de plus zou v a n a f eind 1844 zijn u itgegeven door

van het blad als v o lgt om schreven: “(...) vooreerst te v o l­

J.J.E. Gagneux en gedrukt bij A.P. v a n Langenhuysen te

doen aan de behoefte, w elk e onze stad sedert lan g

’s-Gravenhage. Het w a s een fran stalig blaadje dat zo n ­

gevoelt aan een blad, h etw elk hare zedelijke en stoffe­

dags verscheen. Nadat Gagneux per 1 oktober 1845 w a s

lijke belangen handhaaft, h are industriëlen op de

teruggekeerd bij de redactie van het Journal de la Haye

hoogte houdt van alles, w a t h u n nuttig kan w ezen , en

w erd Un de plus, gew ijd aan letteren, k u n st en toneel,

h etw elk hunne nijverheid, die rijke bron v a n w elvaart

v a n a f novem ber 1845 zon dags toegevoegd aan het

voor onze m edeburgers des noods verdedigt” . De Til­

Journal de la Haye en verscheen voortaan onder de titel

burgerbode is niet uitgesproken katholiek, m aar w il

Journal de la Haye du dimanche, m et als ondertitel

w e l in het belang van ‘Godsdienst en V aderland’ de

‘Sciences, beaux-arts, théatres, littérature et m odes’.

eeuw ige beginselen v a n recht en vrijh eid als de hecht-

Dit Journal de la Haye du dimanche is m eegebonden in

ste grondslagen der m aatschappij verdedigen. Over de

het KB-exemplaar v a n het Journal de la Haye. A an w e­

revolutionaire denkbeelden die Europa bedreigen

z ig zijn de afleveringen van 2(1845), nr. 54(9 nov.) tot en

w ord t gezegd, dat die voortkom en u it de Reformatie:

m et s(l846), nr. 91(26 juli), h et laatst versch en en n u m ­

“ (...) de voltairiaansche en jakob ijnse filozofie kon zich

mer. V gl. W .P. Sautijn Kluit, ‘Het Journal de la Haye’,

niet verh effen dan op het m onsterachtige voetstu k der

in: Handelingen en mededeelingen van de Maatschappij

h ervorm in g”. Tenslotte w ord t in h et proefnum m er

der Nederlandsche letterkunde te Leiden, 1879, p. 117-118.

geschreven, dat de redactie de conservatieve grondstel­ lin gen v a n godsdienst en m aatschappij w il bevorderen.

268. Tilburgsche courant

275 ♦noten

de aloude k erkv an Rome”. In de Nieuwe Tilburgse cou­

(1) V olgen s h et Weekblad van Tilburg zo u de titel in

rant van 6 augu stu s 1951 w ord t in een terugblik

1866 Nieuwe Tilburger bode zijn gew eest (vgl. Pouwel-

geschreven, dat het Tilburgsch dagblad hoofdzakelijk

se, p. 142). V a n a f {8(1869), 7 aug.} luidde de titel Tilbur-

op losse verkoop berekend w as: “Het kostte (...) één cent

gerbode.

per exem plaar en er konden er overal zoveel w orden

(2) V olgen s Pouw else (p. 141) bestond de krant verm oe­

verkocht als m en m aar w ilde. In N ijm egen w erden er

d elijk tot 1878, toen L.J. Goewie overleed en zijn zoon

b.v. 800 per avond geplaatst!” .

Eduard A n thonie naar Boxtel vertrok.

♦noten

(3) V olgen s Pouw else (p. 204, nt. 105) h eeft E.A. Goewie

(1) ’Het’ vervalt m.i.v. 2(1899), nr. 232(20 maart).

verm oedelijk in de jaren zeven tig de uitgave en de

(2) De bedoeling van de uitgever w a s het blad te laten

redactie daadw erkelijk van zijn vader overgenom en.

verschijnen op die dagen, w aarop de overige Tilburgse

(4) V gl. Pouwelse.

kranten niet verschenen.

(5) V gl. Brinkman's adresboek voor den Nederlandschen boekhandel (vgl. J.M.H.J. Hemels, De Nederlandse pers voor en na de afichaffingvan het dagbladzegel in 1869

268

(Assen 1969), p. 540).

T ilb u rg sch e co u ra n t 1869-1931

267

♦ondertitel A lgem een nieuws- en advertentieblad ~

h e t1T ilb u rg sc h d ag b la d 1898-1900

- A lgem een nieuws- en advertentieblad. Tevens

♦ jaren 1869, nr. 196(3 ju li) - 66(1931), nr. 11496(30 juni) 1869 - 23(1887), nr. 2100(1 dec.)

♦jaren 1(1898), nr. 1(10 jan.) - 3(1900), nr. 556(28 dec.)

gew ijd aan de belangen v a n de Langstraat1

♦ondertitel V oor het volksbelan g ~ 1(1898), nr. 1(10

nr. 2101(4 dec.) - 27(1891)

jan.) - nr. 17(8 febr.)

- V oorm alig w eekblad v a n Tilburg ~ 28(1892) -

-

Het volksbelan g ~ 1(1898), nr. 18(10 febr.) - 3(1900)

♦uitgever Antoine Arts

23(1887),

33(1897), nr. 3401(7 febr.) - A nderdaagsch n ieuw sblad ~ 42(1906), nr. 3998(12

♦plaats Tilburg

mei) - [47(1911), nr. 4860(16 dec.)]

♦frequentie v ierm aal per w e e k 2 (maandag, dinsdag,

- Dagblad v a n het Zuiden ~ 47(1911), nr. 4861(18 dec.) -

donderdag en vrijdag)

66(1931)

♦formaat C

♦uitgever Firm a N. Luijten2~ 1869 - [1926, febr.]3

♦omvang VI

-

♦redactie Antoine A rts, dir.-uitg.

febr.-1931]3

♦relaties Opgegaan in Nieuwe Tilburgsche courant

♦plaats Tilburg

(1879 -1944 )

♦frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

♦literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. van Puijenbroek,

dag)

‘Kranten in T ilb urg’, in: de Lindeboom, 3/4(1979/80), p.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

[NV Boek- en Handelsdrukkerij Helmond ~ 1926,

1869 - 42(1906), nr. 3997(10 mei)

123-210, alhier p. 167-169

42(1906), nr. 3998(12 mei) - 47(1911), nr. 4859(14 dec.)

♦autopsie V olledig

zesm aal per w e e k (niet op zondag)4

-

4861(18 dec.) - 66(1931)

GA Tilburg

♦typering Nieuw sblad, dat op die dagen uitkw am ,

47(1911), nr.

♦formaat C ~ 1869 - 11(1875); D ~ 12(1876) - 33(1897), nr.

w aarop de overige lokale bladen niet verschenen. De

3040(4 febr.); E ~ 33(1897), nr. 3041(7 febr.) - 66(1931)

u itgever A ntoine A rts verzorgd e reeds de Nieuwe Til­

♦omvang V ~ 1869 - 31(1895); V I

burgsche courant en m et een gecom bineerd abonne­

♦redactie [1869-? Joannes Vrancken, hoofdred.]5,6

32(1896) - 66(1931)

m ent op zijn beide bladen had m en in feite de n ieu w s­

[{1875} Banning, hoofdred.]6

voorzienin g van een dagblad. V a n a f ja n u a ri 1901 w e r­

[1882-1892 Edmond Neelis, hoofdred.]5

den de beide bladen sam engevoegd tot het dagblad de

[1892-1895 pater Victor Z w ijsen , m edewerker]5

Nieuwe Tilburgsche courant. Het Tilburgsch dagblad

[1896-1900 P.N. Brouns, red.]5

w ilde, zo w erd in het eerste num m er gezegd, voorzien

[1910-1922 A.J. Prins, hoofdred.]5

“in de telken dage, grooter w ordende behoefte aan

191841926} V in cen t Luijten, dir. (na 6 febr. 1926 niet

goede en goedkoope dagblad-lectuur in stad en land:

m eer vermeld)

tegelijk te helpen den stroom te keeren van de verderfe­

[1926-1931 Jan Bruna, hoofdred.]5

lijke bladen, die sterker dag aan dag de huisgezinn en

[1926-1931 Gerard Knuvelder, m edewerker]5

binnendringt” . Het blad presenteert zich als u itgespro­

♦bijzonderheden Jaargangnum m ering v a n a f 6(1870).

ken katholiek: “K atholiek als w ij zijn , - is het niet van

- V a n a f {1925} zijn er foto’s in de krant opgenom en.

noode, een program te geven. W at ons program is,

- De Firm a N. Luijten g a fv a n a f [1897] een kerkelijk

begrijpt ieder katholiek, w e e t ieder, die vasth ou dt aan

w eekblad voor T ilburg u it onder de titel het Kerkklokje

268. Tilburgsche courant van Tilburg, ‘Officieele lijst der kerkelijke diensten,

276 de laatste belastin g op de v rije u itin g der gedachten

tevens bevattende verhalen op godsdienstig en m aat­

door de drukpers, opheft, is den 1ste dezer m aand in

schappelijk gebied’. M ogelijk is dit het zondagsblad,

w e rk in g getreden. De N ederlandsche lezers van de

w aarvan a f en toe in de krant sprake is.7 Zo w ord t

organen der openbare m eening krijgen n u over het

v a n a f 28 ju li 191o enige tijd in de donderdagkrant v er­

algem een voor hetzelfde geld tw eem aal zooveel ter

meld: “bij dit n u m m er behoort een Zondagsblad”. In

lezin g als vroeger; im m ers de eigenlijke dagbladen

1916 w e rd de Stichting Roomsch leven opgericht, w elke

hebben zich m eest allen in een grooter pak gestoken; de

onder m eer overgin g tot de u itgave v an een kerkelijk

couranten, die driem aal ’s w eeks u itkw am en v ersch ij­

w eekblad, Roomsch leven8, w aa rin de kerkberichten

nen thans zesm aal, en vele w eekbladen hebben aange-

w aren opgenom en, die nu niet lan ger ter beschikking

kondigd dat zij voortaan tw ee num m ers per w e e k z u l­

van de Firm a Luijten w erden gesteld.

len aanbieden. Dien w e g slaan ook w ij in ”. Over de rich ­

- M et in gan g v a n 1912 w ord t er in de krant gesproken

tin g v an de krant w e rd daaraan toegevoegd: “Katho­

over een geïllustreerd zondagsblad dat de lezers gratis

liek, al datgene voorstaande en bevorderende, w a t m et

ontvangen. A fgaan de op de annonces in de krant b etrof

de belangen v an godsdienst, volk, vaderland, provincie

het h ier het Geïllustreerd zondagsblad/ de Spaarnestad

en gem eente strookt” . Het blad steunde aan het eind

(zie de afzonderlijke beschrijving). In h et num m er van

van de negentiende eeuw de conservatieve richtingen

Sl dec. 1919 van de Tilburgsche courant w ord t gezegd,

binnen het katholicism e. Onder het hoofdredacteur­

dat h et zondagsblad voortaan niet m eer gratis z a l w o r­

schap v a n Prins ontw ikkelde de krant zich in een m eer

den verspreid, m aar dat een verhoogde abonnem ents­

dem ocratische richting. Toen de krant in 1926 w a s over­

prijs w o rd t gevraagd voor levering van de krant m et

genom en door Drukkerij Helmond en ook aldaar w erd

zondagsblad. V a n a f april 1925 tot en m et 19S1 verscheen

gedrukt, verloor het blad steeds m eer zijn specifiek Til­

n aast dit Geïllustreerd zondagsblad als zaterdagbijlage

b u rgs karakter. Dit veroorzaakte een zo groot verlies

Geïllustreerde zondagslectuur voor de lezers van de Til­

van abonnees, dat het blad niet lan ger kon voortbe­

burgsche courant, Dagblad van het Zuiden, aangekon-

staan.

digd als “een m et teekeningen geïllustreerd bijblad,

• noten

uitsluitend aan on tspanningslectuur gew ijd” . De tekst

(1) In het num m er v a n 4 december 1887 w ord t gezegd,

van deze zaterdagbijlage kw am deels u it de Nieuwe

dat geregeld is verzoch t de Tilburgsche courant zo in te

eeuw.

richten, “dat dit blad tevens zou zijn h et Katholiek

- V olgen s een bericht in de krant v an 25 dec. 1897 w as

orgaan voor de Langstraat in haar geheelen om vang” .

het m et in gan g van 1898 m ogelijk zich enkel op het

A an deze w e n s w ord t gevolg geven en daarm ee krijgt

zondags verschijnen d blad te abonneren. Toen de cou­

de Langstraat, “deze zoo nijvere streek m et haar dui­

rant w erd om gezet in een dagblad, b le e f de m ogelijk­

zenden katholieken”, een blad dat voortaan haar belan­

heid bestaan zich te abonneren op een eenm aal per

gen kan behartigen.

w e e k verschijnende editie en daarnaast op een drie­

(2) In 1912 w erd de Firm a N. Luyten opgericht. Het doel

m aal per w e e k verschijnende editie. Tot en m et 1 m ei

van de firm a w e rd als v o lg t om schreven: h et uitoefe­

1914 is in de titelkop sprake van deze vo rm van deel­

nen van “de drukkers- en uitgevers-affaire, w aaronder

abonnement.

in de eerste plaats het drukken en u itgeven van de Til­

• relaties Voortzetting v a n Weekblad van Tilburg9

burgsche courant, ‘Dagblad v a n h et Zuiden’, en v an het

- Opgegaan in de Nieuwe Tilburgsche courant (1879­

Kerkklokje van Tilburg, voorts het drijven v a n handel

1944) • literatuur W.J. Pouwelse, F.J.M. v a n Puijenbroek,

in boeken en schrijf-, kantoor- en schoolbenodigdhe-

‘Kranten in T ilb urg’, in: de Lindeboom, s/4(l979/8o), p.

febr.)).

den” (vgl. Nederlandsche staatscourant, 1912, nr. 4s(2l

l 5 l-l 55

(s) V a n a f het nu m m er van 6 febr. 1926 vervalt de v e r­

- Fr. Caesario Peters, ‘ Drukker en uitgever Bartje Luij­

m eldin g van de naam v a n de ir m a Luijten en v a n de

ten over de Tilburgsche courant’, in: Tilburg, 2(1984),

directeur V incent Luijten in de titelkop. Er w ord t in het­

nr. l, p. l7-2o

zelfde nu m m er bericht, dat het bureau v an de krant is

• autopsie V olledig, m.u.v. l9o7, 192o - 1925, m aart en

verplaatst binnen Tilburg: “ M et deze verplaatsin g gaat

l9Sl, jan.-m aart

gepaard een algeheele reorganisatie v a n de Redactie,

- GA Tilburg

w aardoor de Tilburgsche courant op alle gebied z a l zijn

• typering Katholiek nieuws-, later dagblad voor Til­

het v lu g s t en b est ingelichte provinciale blad van

b u rg en om streken. Na de afsch affin g van het dagblad­

Noord-Brabant” . Pouwelse, V an Puijenbroek (p. 15s)

zegel w erd h et Weekblad voor Tilburg om gezet in de

verm elden abusievelijk dat de krant reeds in 1922 door

tw eem aal per w e e k verschijnende Tilburgsche courant.

Boek- en Handelsdrukkerij Helmond zou zijn opge­

In het eerste nu m m er v a n s ju li 1869 w e rd daarover

kocht.

gezegd: “Het dagbladzegel is afgeschaft; de w e t w elke

(4) In het n u m m er van 18 dec. 1911 w ord t over de omzet-

277

270. Tilburgsche post

tin g v a n de krant tot dagblad het volgende gezegd: “De

• redactie {1945} P. van Beek, red. (verm eld tot en m et 4

drang des tijds is naar een Dagblad. Er ontw ikkelt zich

dec. 1945)

in onze hedendaagsche m aatschappij naar alle zijden

{1945} J. Majoie, red. (verm eld tot en m et 4 dec. 1945)

eene krachtige aktie op alle gebied. Heel het Katholieke

{1945} Chr. Ganzeboom, red. (verm eld tot en m et 4 dec.

leven heeft zich de laatstejaren als ’t w are vernieuw d.

1945 )

Die opleving v in d t allereerst zijn teru gslag in de pers.

1945-{1947} J. Bechtold, hoofdred. (verm eld tot en m et 2

V an haar w o rd t steeds m eer verlangd. Kon m en zich

ju li 1947)

vroeger tevreden stellen m et een blad, dat twee, hoog­

1945-1951 L.J.J. A rts, dir.

stens driem aal per w e e k uitkw am , het openbare leven

1947 prof.dr. P.P. v a n Berkum, dir.

geeft telkens meer, w erp t herhaaldelijk nieuw e v raa g ­

{1948}-1951 dr. A.C.B. A rts, dir. (verm eld v a n a f 6 dec.

stukken op, en stelt dientengevolge aan de pers altijd

1948 )

hoger eischen. Slechts een dagblad kan daaraan v o l­

In d ejaren 1945-1947 w a s er een Com m issie van Bij­

doen”.

stand bestaande u it J.M.F.J. Bloem en en Pieter van der

(5) V gl. Pouwelse, V an Puijenbroek.

Meer de W alcheren.

(6) V olgen s Pouwelse, V an Puijenbroek, (p. 153) zou

• relaties Voortzetting v an Nieuwe Tilburgsche courant

V rancken hoofdredacteur zijn gebleven tot in 1882. V ol­

(1879 -1944 )3

gens frater Caesario Peters b eru st dit op een v ergissin g

- V oortgezet als Nieuwe Tilburgse courant (1951-1964)

en w a s Vrancken in elk geval in 1875 al geen redacteur

• autopsie V olledig

meer. Zijn plaats zou zijn ingenom en door Banning.

- GA Tilburg

(7) Op het NPM is één aflevering a an w ezig v a n het

• typering K atholiek dagblad, voortzetting van de N ieu­

Kerkklokje: 9(1905), nr. 444(10 sept.). Op h et Gemeente­

we Tilburgsche courant, die in de oorlogsjaren en igs­

arch ief T ilburg is aanw ezig: 20(1915), nr. 924(7 febr.).

zin s in Duits vaarw ater w a s gekomen. Na de b evrij­

De afleveringen bevatten het epistel en evangelie van

din g m ocht de Nieuwe Tilburgsche courant dan ook niet

de betreffende zondag, stichtende lectuur en de lijst der

onm iddellijk opnieuw verschijnen. In het eerste n u m ­

kerkdiensten.

m er van 23 april 1945 v a n de Tilburgsche courant w erd

(8) V an Roomsch leven is als lokaal kerkelijkw eekblad

de m inisteriële toestem m ing tot versch ijnen v a n de

geen afzonderlijke besch rijvin g opgenom en. De eerste

krant gepubliceerd. De toestem m ing w a s verkregen op

aflevering verscheen op 30 dec. 1916, w aa rin over het

voorw aarde dat voor de krant een Com m issie van Bij­

doel van het blad w erd geschreven: “bevordering van

stand w e rd benoem d. Deze com m issie had het recht

h et godsdienstige en sociale leven”. Het blad w erd aan­

van veto over on tslag en benoem ing van redacteuren.

van k elijk verzorgd door de NV Drukkerij het N ieuw s­

De com m issie bepaalde sam en m et de redactie de

blad en v a n a f 1920 door de firm a H. Bergm ans. Achter­

redactionele gedragslijn.

eenvolgens w aren hoofdredacteuren van Roomsch

• noten

leven: pastoor W . de Klijn, J. v a n W ijck pr., G. Cudde pr.,

(1) M.i.v. 1947, nr. 616(1 mei): de Tilburgse courant.

C. Berkelm ans pr. en G. V rin s (vgl. ‘Tilburgse pers is

(2) Enkele num m ers u it 1945: C-formaat.

b ijn a hon derd jaar oud’, in: Nieuwe Tilburgse courant,

(3) In het eerste num m er v a n de Nieuwe Tilburgse cou­

11 april 1964).

rant van 6 aug. 1951 w ord t over de naam sverandering

(9) V an het Weekblad van Tilburg (1865-1869), de voorlo­

het volgende gezegd: “Tenslotte kw am het eind van de

per van de Tilburgsche courant, is als lokaal w eekblad

oorlog en achtte het Tilburgs m ilitair gezag, van w ege

geen besch rijvin g in de BKNP opgenom en. Het blad is

het revolutiegevaar, h et nodig dat de naam v an ons

aan w ezig in het Gem eentearchief T ilburg en w erd aan­

blad bij de herverschijn in g zou zijn “De Tilburgsche

van k elijk u itgegeven door W ilh elm u s Bergm ans en

Courant” .

v a n a f ju li 1866 door N. Luijten.

27O

269

T ilb u rg sch e p ost [1921H1940]

de T ilb u rg sc h e 1 co u ran t 1945-1951

•jaren [1921, begin dec.]1 - [1940]2

•jaren 1945, nr. 1(23 april) - 1951, nr. 1764(4 aug.)

• ondertitel N ieuw s- en advertentieblad

• ondertitel Dagblad voor Centraal Brabant

• uitgever De Tilburgsche Handelsdrukkerij Jean Smits

• uitgever Stichting De Tilburgsche Courant, v/h Fa.

en Zonen

A n toin e A rts

• plaats Tilburg

• plaats Tilburg

•frequentie w ekelijks (vrijdag) ~ 1(1921/22) -

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

[13(1933/34), nr. 632(29 dec.)]3

•form aat E2

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)

• omvang V ~ 1945; V I ~ 1946-1951

34), nr. 633(3jan.) - {16(1936/37), nr. 1034(24 nov.)}

13(1933/

278

271. de Toekom st •form aat D » 1(1921/22) - {9(1929/30), nr. 447(4juli)}; E » {10(1930/31), nr. 482(6 maart)} - {16(1936/37)}

27I

• omvang V » [1(1921/22)] - [12(1932/33)]; V I »

de T o ek o m st 1848-1851

[13(1933/34 )] - [16 (1936 /37 )]

♦ jaren 1848, nr. 1(1 april) - 1851, nr. 184(28 sept.)1

• redactie [1922-? Arnold Prins, hoofdred.]4

♦ondertitel Katholijk w eekblad » 1848, nr. 1(1 april) -

[?-? W illem v a n Mook, hoofdred.]4

{nr. 22(27 aug.)}

• bijzonderheden De n ie u w e ja arg an g startte in het

♦uitgever Gebr. J. en H. van Langenhuysen » 1848, nr.

begin v a n de m aand december.

1(1 april) - {1851, nr, 157(23 maart)}

• literatuur A.M . Lauret, ‘In liefde bloeijende? V erken­

- J. Diderich » {1851, nr. 159(6 april) - nr. 184(28 sept.)

ningen in de T ilburgse persw ereld’, in: het Nieuwsblad

- V a n a f oktober 1848 is het w eekblad de Toekomst

van het Zuiden, 61(1977/78), nr. 1(6 aug.), p. 59

enige tijd h et orgaan gew eest van de H aagse veren i­

• autopsie 1(1921/22), nr. 32(21 juli) - nr. 35(11 aug.), nr.

gin g voor room sch-katholieke kiesbevoegden de Toe­

42(29 sept.), nr. 77[datum afgescheurd]; 3(1923/24), nr.

kom st. V an w ege de te sterke dem ocratische richting

107(31 dec.); 4(1924/25), nr. 161(9 jan.); 7(1927/28), nr.

van het blad, w erd en eind 1849 o f in 1850 de banden

328(23 maart); 8(1928/29), nr. 415(22 nov. 1929) - nr.

verbroken.

416(29 nov.); 9(1929/30), nr. 419(20 dec.) - nr. 447(4juli)

♦plaats ’s-Gravenhage

(met lacunes); 10(1930/31), nr. 482(6 m aart), nr. 493(15

♦frequentie w ekelijks

mei), nr. 503(24juli), nr. 515(16 okt.); 11(1931/32), v rijw el

♦formaat C

volledig; 12(1932/33), onvolledig; 13(1933/34), vrijw e l v o l­

♦omvang [II] » 1848; [III] » 1849-1850; [II] » 1851

ledig; 14(1934/35), vrijw e l volledig; 15(1935/36), zeer

♦redactie [E.P. Borst, dir.]2

onvolledig; 16(1936/37), nr. 1034(24 nov.); 17(1937/38),

[J.F. van Heerdt, m edew erker]2,3

nr. 1085[datum afgescheurd] en ju n i 1939(gelegen-

♦bijzonderheden Doorlopende pagin erin g v a n nr. 1, p. 1

heidsuitgave i.v.m. de verkiezingen)

tot en m et nr. 184, p. 754.

- NPM » 1924/25, nr. 161; 1927/28, nr. 328; 1930/31, nr.

♦literatuur G.A.M. Beekelaar, Rond grondwetsherzie­

482

ning en herstel der hiërarchie. De Hollandse katholieke

- GA Tilburg » alle overige afleveringen

jongeren, 1847-1852 H ilversum /Antw erpen 1964), p. 93­

• typering N ieuw sblad voor Tilburg en om gevin g m et

94, 105, 121-122

vooral, m aar n iet u itsluitend plaatselijk nieu w s. V o l­

- J.H.J.M. W itlox, De staatkundige emancipatie van

gens Lauret w a s h et blad in het begin een strijdorgaan

Nederlands katholieken 1848-1870. Derde deel van: De

voor de R.K. Staatspartij. Onder V an M ook nam de Til­

Katholieke Staatspartij in haar oorsprong en ontwikke­

burgsche post een steeds kritischer houding aan tegen­

ling geschetst (Bussum 1969), p. 86-87

over het stadsbestuur en bij de staking in de textielin­

♦autopsie 1848, nrs. 1-11, 14, 18, 22, 38; 1850, nrs. 95, 127,

dustrie in 1935 w e rd de zijde v an de stakers gekozen.

135; 1851, nrs. 146-149, 151-152, 154, 157, 159-177, 180-184

Pastoor W.J.J. de Klijn, directeur v a n het w eekblad

- IISG » 1848, nrs. 1-11, 14

Roomsch leven w is t bij h et dekenaat Tilburg te berei­

- NPM » 1848, nrs. 18, 22, 38; 1850, nrs. 95, 127

ken, dat v a n a f de preekstoel de Tilburgsche post voor

- KB » 1850, nr. 135; 1851

alle katholieken tot verboden lectuur w erd verklaard.

♦typering Katholiek w eekblad m et ‘ Binnenlandsche’

In de laatste ja re n v an zijn bestaan w a s het blad orgaan

en ‘Buitenlandsche berigten ’. Dem ocratisch gekleurd

van het R.K. Zuiderfront, de plaatselijke concurrent

blad, dat, volgen s Beekelaar, n a de b reu k m et de gelijk­

van de R.K. Staatspartij.

n am ige kiesveren igin g afzakte tot h et peil v a n een bou­

• noten

levardblad. V olgens 1848, nr. 1(1 april) bestaat er “voor

(1) De b egindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

Katholijken in Nederland behoefte (...) aan bladen, die,

m ering.

in m eer beperkten om vang voor ieder in het algem een

(2) Gegevens ontleend aan S y tho ffs adresboek voor den

geschikt zijn , om gelezen te w orden, ten einde hen voor

Nederlandschen boekhandel. De titel is aldaar voor het

te lichten in de belangen, die m et hun godsdienstig en

laatst verm eld in de u itgave v an 1940.

m aatschappelijkbelang in een n auw verband staan” .

(3) In h et num m er v an 3ja n . 1934 w o rd t gezegd, dat het

De Toekomst w il in deze behoefte voorzien en propage­

blad v a n a f die datum tw eem aal per w e e k verschijnt.

ren voor vrijh eid v a n godsdienst en onderw ijs en voor

(4) V gl. Lauret.

gelijkstellin g in de verlen in g v a n ambten. N aast katho­ lieken hebben ook protestanten hun m edew erking aan de Toekomst verleend. V gl. 1851, nr. 184(28 sept.), p. 752, ‘A an onze Correspondenten zoo hier als elders!’: “ Gij bovenal, Protestanten onder U, gij hebt ons in U w e ziel doen lezen, (...) dat gij, door onze in spanningen te ondersteunen, ook offers v eil had voor hen, die w e l m et

279

272. Toekom st

U in godsdienst verschillen, m aar m et U overeenstem ­

rin g w ord t gebruikt v a n a f {1(1945/46), nr. 36(18 mei)}.

m en in de m eening, dat niem and m ag onthouden w o r­

V a n a f de tw eed ejaargan g b egin t de n ieu w eja arg an g

den, w a t het zijn e is” .

steeds in h et begin v a n de m aand ju li.

• noten

- V a n a f novem ber 1945 kopblad v an het Nieuwe dag­

(1) W itlox (p. 87) verm eldt abusievelijk dat het laatste

blad.

n u m m er van het blad op 28 sept. 1854 zo u zijn versch e­

• relaties Voortgezet als D elfts katholiek dagblad

nen.

• literatuur Pater Com m andeur, Van cel naar cel. Noor-

(2) V gl. Beekelaar.

deinde 20, D elft - Haagse Veer, Rotterdam [Delft 1946],

(3) V olgen s W itlox (p. 87) w erd V an Heerdt op een gege­

53 p.

v en ogenblik alle m edew erking aan het blad verboden.

- L.E. W inkel, De ondergrondse pers 194.0-194.5. Derde herz. d ruk ([Utrecht] 1989), p. 237-238, nr. 810 • autopsie 1944, ongen.(7 okt.) - 1945, ongen.(mei) en

272

1(1945/46), nr. 36(18 mei) - 10(1954), m .u.v. 1(1945/46),

T o ek o m st [1944^1954

nrs. 145-150

•jaren [1944, ongen.(zomer)]1- 10(1954), nr. 2941(31

- RIOD ~ 1944, ongen.(7 okt.) - 1945, ongen.(mei)

dec.)

- GA Delft ~ 1945/46, nr. 36 - 1954

• ondertitel W eekblad voor strijdend Nederland2 <*>

• typering Katholiekblad, dat in 1944 in de illegaliteit

{1944, ongen.(7 okt.)} - {1945, ongen.(mei)}

begon te verschijnen. V olgen s het b evrijdin gsn u m m er

-

had het zich als doel gesteld “de katholieken voor te

Sociaal-politiek w eekblad voor katholiek Delfland ~

{1(1945/46), nr. 36(18 mei)} - nr. 41(22juni)

lichten op sociaal gebied, m aar in de bezettingstijd

-

vooral ook om onder hen de geest van de illegaliteit te

Katholiek dagblad voor Delft en Delfland ~

1(1945/46), nr. 42(30 jun i) - {nr. 144(31 okt.)} K atholiek

verlevendigen en levendig te houden” . De hoofdredac­

dagblad voor Delft en om streken

teur pater Com m andeur sch reef over de keuze van de

{1(1945/46), nr. 151(9

nov.)} - 10(1954) • uitgever Stichting Toekom st3

naam v a n het blad: “Toekom st, om dat het blad tevens {1(1945/46), nr. 36(18

mei)} - {nr. 144(31 okt.)} -

NV De Courant de M aasbode

de strijdgeest onder de katholieken niet alleen levendig {1(1945/46), nr. 151(9

nov.)} - 10(1954) -

richtlijnen w il geven voor de tijd n a de oorlog. Het w il houden, m aar vooral benadrukken dat die strijd gestre­ den w ord t voor een beter vaderland” (vgl. Pater Com­

De krant w e rd tot en m et oktober 1945 gedrukt bij de

m andeur, Van cel naar cel, p. 14). V a n a f novem ber 1945

gebroeders V an der Drift1, daarna bij de Maasbode-

w erd Toekomst kopblad v a n het Nieuwe dagblad.

pers in Rotterdam

• noten

• plaats Delft

(1) V gl. W inkel.

•frequentie w ekelijks (aanvankelijk zaterdag, later

(2) Het ‘Speciaal vredes-en bevrijdin gsn u m m er’ heeft

vrijdag) ~ {1944, ongen.(7 okt.)} - 1(1945/46), nr. 41(22

als ondertitel: ‘Katholiekw eekblad voor strijdend

juni)

N ederland’.

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

1(1945/46), nr.

42(30 jun i) - 10(1954)

(3) In 1(1945/46), nr. 37(25 mei) w ord t over de Stichting Toekom st gezegd, dat deze is voortgekom en u it de

•form aat B ~ {1944, ongen.(7 okt.) - 1945, ongen.(mei);

katholieke illegaliteit v a n Delft: “ Deze illegale w erkers

C4 ~ 1(1945/46), nr. 36(18 mei) - nr. 94(3 sept.); E ~

vorm en een vertegen w oord iging u it de jongeren, die

1(1945/46), nr. 95(4 sept.) - {nr. 144(31 okt.)}: D ~

de Katholieke sociale beginselen tot de hun n e hebben

{1(1945/46), nr. 151(9 nov.)} - 2(1946/47), nr. 561(18

gem aakt. Zij hebben den vijan d bestreden en zullen

maart); E ~ 2(1946/47), nr. 562(19 maart) - 10(1954)

ook het in itiatief nem en tot den w ederopbouw v an het

• omvang VI

Katholieke leven” .

• redactie [1944-1945 kapelaan V an der Hoogte]1

(4) In 1(1945/46), nr. 49(9 juli) w ord t over het form aat

[1944]1-{1945} pater Com m andeur OFM, hoofdred. en

van de krant gezegd, dat de krant te klein is in verband

later w aarn . red. (verm eld tot en m et 13 ju li 1945)

m et de papiertoew ijzingen en dat derhalve niet alle

[1945 A. Deering, red. tijdens de gevangenschap van

nieuw sberichten kunnen w orden geplaatst: “Teneinde

pater Com m andeur]1

hierin enigerm ate te voorzien, zu llen binnenkort op

{1945} drs. H. Lam m ers, w aarn . hoofdred. (verm eld tot

verschillende punten in de stad m eer uitgebreide

en m et 13 ju li 1945)

n ieuw sborden v an Toekomst geplaatst w orden” .

{1945} A. Sipman, w aarn . red. (verm eld tot en m et 13ju li

1945 ) V oor de directie en redactie v a n a f het m om ent dat het blad kopblad w e rd van het Nieuwe dagblad, zie aldaar • bijzonderheden D ejaargang- en afleveringsnum m e-

27S. Tw entsche courant

28 o D œ 41(1884) - 58(l9ol), nr. 78(28 sept.); E œ s8(l9ol),

273

nr. 79(2 okt.) - 98(1941); D œ 99(1945), nr. 1(11 april) -

T w e n tsch e co u ra n t [1844]-{1980}

nr. 7(21 april); C œ 99(1945), nr. 8(2S april) - nr. 2o7(2l

•jaren [Prospectus, onder de titel ‘W eekblad van

dec.); afw isselen d C- en E-formaat œ 99(1945), nr. 2o8

T w en the’ (18 dec. 1843)]1

(22 dec.) - loo(l946), nr. S2(7 febr.); E œ io o (i 946),

-

nr. ss(8 febr.) - {lss(l98o)}

[1844, 6jan .]1- 98(1941), nr. 78(30 sept.)2

- Bulletin (10 april 1945); 99(1945), nr. 1(11 april) -

• omvang III œ {1845^26(1869); V œ 27(l87o)-62(l9os);

{133(1980), nr. 309(31 dec.)}

V I œ 6s(l9o6)-{lss(l98o)}

• ondertitel N ieuw sblad voor Twente, w aa rin opgeno­

• redactie [1844-? J.T. Som m er sr, dir.]1

men: W eekblad voor Oldenzaal en om streken. Olden-

? - 192o J.T. Som m er jr, dir.

zaalsch e courant

[ca. 1916 - 1922 G.B. Vloedbeld, red.]

80(1923)-98(1941)

- Katholiek dagblad voor Tw ente

9 9 (1945 ), nr. 3(17

april) - 112(1959), nr. 2(3 jan.) • uitgever Eigenaar: J.T. Som m er sr e n jr

[1921-1922 Th. van Emstede, dir.]12 l92s-{l9ss} L.A.M. Bruggem an, dir. (verm eld tot en m et

1844 -

15 ju li l9ss)

72(1915); NV Tw entsche Courant- en H andelsdrukkerij3

{1941} J.H. Sterenberg, hoofdred. (verm eld v a n a f 9 m ei

~ 72(1915) - 90(1933), ju li; B ruggem an’s Uitgevers-

l 9 4 l)

M aatschappij4 ~ 90(1933), ju li - 92(1935); H.Th. Hase-

1945 Jos Panhuysen, hoofdred.

w in k e l5 ~ 93(1936^98(1941); Stichting Tw entsche Cou­

194541946p C.J. v.d. Pol, hoofdred.

rant6 ~ 99(1945)4133(1980)}

194541946} pastoor F.H.J. Stokman, vaste m edew erker

- Drukker: Drukkerij J.T. Som m er ~ 1844-72(1915); NV Tw entsche Couranten Handelsdrukkerij

72 (1915)-

(verm eld tot en m et 2jan . 1946) [l945]l4-l968 J.Th. A. N iessen, dir.

79(1922); Oldenzaalsche Courant- en Handelsdrukkerij

[1945]ls-{l98o} J.G.H. Oude Brunink (tot 197o red. chef,

~ 80(1923^98(1941); NV Drukkerij Tw entsche Courant7

v a n a f l97o hoofdred.)

~ 19454133(1980)} (van af 1972: BV Drukkerij Tw entsche

[1946-? J.H.M. Poelm an, ch e f red.]14

Courant)

[1946]-l969 mr. B.H.A.M. Plegt, hoofdred. (vgl. ‘Ten

- V a n a f 1964 deelnam e in h et sam en w erkingsver­

afscheid’ in: si dec. 1969)

band de Pers Unie8

19684198o} drs. J.H. Niessen, dir.

• plaats Alm elo ~ [1844^79(1922). V an af5 ju li 1916 w as

• speciale nummers 25 febr. 1959: ‘Feestnum m er’ t.g.v.

er een b ureau te Enschede gevestigd, v a n a f 1jan . 1917

de in zegen in g en in gebruikstelling v a n de S2-zijdige

ook te H engelo en v a n a f 1jan . 1918 tevens te Oldenzaal.

rotatiepers en het nieu w e gebouw te Hengelo, 64 p.

V a n a f febr. 1920 w orden er geen bureaus verm eld.

• bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd in ge­

- O ldenzaal ~ 80(1923) - 112(1959), nr. 2(3 jan.). Toen de

voerd m et in gan g van s(l846), nr. l(s jan.). De nieuw e

Twentsche courant naar O ldenzaal verhuisde, w erd te

ja a rg a n g begon steeds op 1jan u ari. In 1959 is hetjaar-

A lm elo een n ieu w katholiek w eekblad gestart, de N ieu­

gangverloop en igszin s w arrig. V an 5 jan . tot en m et 2S

we Twentsche en Alm elosche courant.9Tot en m et april

febr. is er sprake v a n ja a rg a n g 11s; van 24 febr. tot en

1931 hield de Twentsche courant een kantoor in Alm elo.

m et 1 april v a n ja a rg a n g 114 en v a n a f 2 april tot en m et

V a n a f dec. 1945 w aren er kantoren in Alm elo, Enschede

Sl dec. opnieuw v an ja a rg a n g 112, hoew el ook geduren­

en Hengelo.

de h e tja a r 1958 d itjaargan gn u m m er w a s gebruikt.

- Hengelo ~ 113(1959), nr. 3(5 jan.) - {133(1980)}. V a n a f

- V a n a f 1926 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

jan . 1959 w aren er kantoren in Alm elo, Enschede en

- V an 1919 tot en m et 19S8 verscheen de Twentsche cou­

Oldenzaal. V a n a f 1974 w a s er ook een kantoor te Raalte

rant in n au w e sam en w erking m et h et Overijselsch dag­

en v a n a f 1976 tevens te Losser en H aaksbergen.

blad. A ls kopbladen verschenen de Geldersche courant,

•frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ [1844]1- 26(1869),

voortgezet als de Geldersche krant, (van 19S4 tot en m et

nr. 27(3 juli)

{1941}) en het Overijssels dagblad (van 17 sept. 1962 tot

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag - in feite

en m et {dec. 198o}).

w a s het verschijningstijdstip: dinsdag- en vrijd ag­

-

avond en als zodan ig ookverm eld v a n a f 5 ju li 1915) ~

krant in verschillende edities. Zo w ord t in 74(1917), nr.

26(1869), nr. 28(7 ju li) - 74(1917))

los(29 dec.) gezegd, dat de krant en kelejaren geleden

Reeds aan het begin van de 2oe eeuw verscheen de

driem aal per w e e k (maandag, w o en sd ag en zaterdag)

overgin g tot “de u itgave van een speciale editie voor de

~ 75(1918)79(1922)

Veen- en Vechtstreek, d.i. voor Coevorden, Dedems-

tw eem aal per w e e k (dinsdag en vrijdag/zaterdag) ~

vaart, Ommen, Dalfsen, Vroom shoop, V riezenveen e.a.

80(1923)-98(1941)

plaatsen aan o fb ij de V echt en Dedemsvaart” . Bij de

zesm aal per w e e k (niet op zondag)10 ~ 99(1945)-

Tw entsche Courant te Hengelo w orden voor de jaren

{133(1980)}

v a n a f 1945 de edities bew aard voor Alm elo, Enschede,

•

form aat B11

{1845}-11(1854); C ~ 12(1855^40(1883); Hengelo en Oldenzaal. In 1968 verschenen er zeven v er­

273. Tw entsche courant

281 schillende edities: 1. W ierden, Rijssen en Hellendoorn;

1952, juli-dec., 1953, ju li - 1956, dec., 1962 (microfiches)

2. Tubbergen; 3. Alm elo; 4. Hengelo; 5. Oldenzaal; 6.

- RIOD ~ 1945, nrs. 1-5

Enschede; 7. Gelderse Achterhoek (vgl. de Journalist,

- KB ~ 1951, 1952, jan.-juni, 1953, jan.-juni, 1957-1961,

19(1968), nr. 18(28 okt.), p. 384).

1963-1980

- V a n a f 73(1916), nr. 4(15 jan.) verscheen als derde blad

• typering Gedurende de 19de eeuw w a s de Twentsche

v a n de zaterdag-uitgave: Zondagsblad van de Twentsche

courant een neutraal blad, dat zich volgen s de prospec­

courant. In dit zondagsblad, zo w a s de bedoeling, zo u ­

tus v a n 1843 “stiptelijk [zou] onthouden van alle partij­

den artikelen van ‘blijvende w aard e’ w orden geplaatst;

digheid in staatszaken en godsdienstige geschillen”

h et zondagsblad kon door de abonnees “v a n w e e k tot

(geciteerd naar 76(1919), nr. 1(4jan.)). Bij het 75-jarig

w e e k w ord en bewaard. M ettertijd krijgt m en zoo een

bestaan v an de krant w e rd geschreven, dat het blad

lezensw aardig boekw erk”. V a n a f 7 april 1917 kon

liberaal getint w a s “in den tijd toen liberaal en katho­

w egen s de beperking in de stroom voorziening het zo n ­

liek aan de stem bus sam en gin gen ”, m aar daarna

dagsblad n iet m eer als afzo nd erlijk b ijvoegsel v ersch ij­

“eerst n og vrij schuchter, w eld ra openlijk de katholieke

nen, m aar de daarin geplaatste artikelen w erd en op een

v la g ontplooide” (vgl. 76(1919), nr. 1(4jan.)). In 1909

aparte pagina Zondagslectuur ondergebracht. Kort

w erd in elk geval naar aanleiding v an de Tweede-

daarop verdw een ook deze rubriek Zondagslectuur.

K am erverkiezingen gesproken over “w ij, katholieken”.

- V a n a f 112(1959), nr. 114(16 mei) verscheen zaterdags

De Twentsche courant w erd dé katholieke krant voor

de b ijlage Weekend-passage, w elk e titel v a n a f 11 sept.

Twente, die in de jaren tw in tig en dertig n au w sam en­

1971 w e rd gew ijzigd in Weekend.

w erkte m et het m ede op haar in itiatief opgerichte Over-

- V a n a f 10 m aart 1962 tot en m et 5 april 1968 verscheen

ijselsch dagblad in Zw olle. Toen op 2 januari 1970 de

h et kerkelijk n ieuw s elke zaterd ag in een afzonderljke

n ieu w e hoofdredacteur J.G.H. Oude Brunink zich pre­

b ijlage Kerkblad; het eerste num m er verscheen onder

senteerde, sch reefh ij in het hoofdartikel ‘T a ak van de

de titel Kerkkrant. M et in gan g v a n 12 april 1968 w erd

krant’, dat de Twentsche courant niet w il spreken

h et kerkblad opgeheven en daarvoor in de plaats kw am

“nam ens, m aar w e l binnen de katholieke kerk. Zij heeft

w ekelijks een pagina Kerk en wereld. Over deze veran ­

er geen behoefte aan haar a k o m s t te verloochenen,

dering w erd in de krant van 12 april 1968 (p. 23) geschre­

m aar ook n iet om kritiekloos een ouderwets soort apo­

ven, dat z e een gevolg w a s v a n de v ersch u ivin g in de

logetiek te bedrijven. Zo is zij van m en in g dat de katho­

verhou d in g tu ssen Kerk en W ereld. De Kerk zal zich,

lieke kerk, w il zij haar geloofw aardigheid behouden,

zo w e rd gezegd, anders dan vroeger in de w ereld gaan

een andere taal m oet gaan spreken dan in het verle­

opstellen en m oeten opstellen. Zij m oet “om het heil

den”.

aan de w ereld te verkondigen zich in de w ereld aan de

• noten

w ereld (...) verliezen ”.

(1) V gl. 76(1919), nr. 1(4jan.).

* relaties Hierin opgenom en Onze courant (1911-1915) en

(2) In het num m er v a n 30 sept. 1941 w ord t de abonnees

Weekblad voor Oldenzaal en omstreken (1885-1922). Het

en adverteerders m eegedeeld, dat de krant “door de

op zaterdag verschijnende Weekblad voor Oldenzaal en

m aatregelen op het gebied v a n papierbezuiniging” na 1

omstreken is uitgekom en v a n a f 1(1885) tot en m et

oktober niet m eer z a l m ogen verschijnen.

38(1922).15 V a n a f [jan. 1899} w a s aan de titel toegevoegd

(3) Op 1jan . 1915 w e rd het faillissem en t v a n J.T. Som­

Oldenzaalsche courant.16

m er in de krant meegedeeld. In het n u m m er van 3ju li

* literatuur J. Poelman, ‘ De katholieke pers in ons

1915 w e rd de abonnees bericht, dat de u itgave v a n de

gew est’ en B.H.A.M. Plegt, ‘Hoe Tw ente een katholiek

Twentsche courant en van de exploitatie der Boek- en

dagblad kreeg’, in: Twentsche courant, 101(1947), nr.

H andelsdrukkerij, tot dan toe gedreven door J.T. Som ­

255(31 okt.)

m er, overgingen aan de NV Tw entsche Courant- en

-

Jan Ankoné, Twentsche courant 1945-1959. Een dag­

H andelsdrukkerij, w aarvan tot eerste directeur w erd

blad tussen open en gesloten katholicisme. Scriptie doc­

benoem d J.T. Som mer, die alle m achines, m aterialen

toraal b ijva k ‘ Geschiedenis v an de pers, propaganda en

en stofferin g van kantoren, drukkerij en zetterij

openbare m en in g’, U niversiteit v an A m sterdam , 1988,

inbracht. De redactionele leiding zou in dezelfde han ­

77 p.

den blijven, m aar m et nieu w e krachten w orden aange­

* autopsie Volledig: 1845-1881; 1883-1894; 1897; 1899;

vu ld en “de Redactie zal, zonder aankw eeking van par­

1901; 1905-1906; 1909; 1911-1919; 1921-1980. Niet ingezien:

tijhaat en m et eerbiediging der gevoelens van anders­

1844; 39(1882); 52(1895), jan . en febr.; 53(1896), nov. en

denkenden, voortgaan m et het propageeren der Katho­

dec.; 57(1900), april-aug.; 59(1902), aug.-dec.; 67(1910).

lieke b egin selen ”. De NV w e rd opgericht op 29 dec. 1915

Onvolledig ingezien: 55(1898), 60(1903), 61(1904) en

door J.T. Sommer, H.F. Som m er en mr. A.C.B. A rts. A rts

77(1920). Zeer onvolledig ingezien: 64(1907) en

bracht het eigendom srecht van de krant in. In de

65(1908).

oprichtingsakte w erd het doel van de NV als v olgt

- Tw entsche courant, Hengelo

1845-1950 (leggers);

om schreven: “het u itgeven van couranten, boekwer-

27S. Tw entsche courant

282

ken en tijdschriften, het adverteeren in couranten, het

Courant definitief opgericht. De NV stelde zich ten doel

drukken v a n alle soorten boeken, staten, registers en

“de voortzetting der zaken van het b e d rijf der door (...)

form ulieren, benevens den handel in alle artikelen die

heer H asew inkel onder den naam van Oldenzaalsche

m et de exploitatie in verband staan” (vgl. Akten

Courant- en H andelsdrukkerij gedreven drukkerij, u it­

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

geverij en advertentiebureau, het uitoefenen van het

van de Nederlandsche staatscourant, 1916, nr. 39(16

drukkers- en u itgeversbed rijf en al hetgeen daarmede

febr.), NV-nr. 207). Bij de w ijz ig in g der akte in 1919

in verband staat, in den m eest uitgebreiden z in ” (vgl.

w erd Zw olle de plaats van v estigin g van de NV en aan

Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bij­

de doelstelling w erd toegevoegd: “benevens het deelne­

voegsel van de Nederlandsche Staatscourant, 1946, nr.

m en in andere naam looze vennootschappen, die een

255(sl dec.), NV-nr. 855).

gelijk doel als dat van deze vennootschap nastreven”

(8) V oor de Pers Unie, zie de besch rijvin g v a n het Bin­

(vgl. Akten betreffende Naamlooze Vennootschappen.

nenhof, noot s.

B ijvoegsel v a n de Nederlandse staatscourant, 1920, nr.

(9) Toen de Twentsche courant n aar Oldenzaal verh u is­

15(22 jan.), NV-nr. 73.

de, w erd te Alm elo een n ieu w katholiek w eekblad

(4) Vanaf80(1923) w a s de krant gedrukt bij de Olden-

gestart, de Nieuwe Twentsche en Alm elosche courant. In

zaalsch e Couranten Handelsdrukkerij. In 90(1933), nr.

het NPM is h et eerste nu m m er aanw ezig, l(l92s), nr. 1(6

57(18 ju li) w erd de lezers en ‘cliëntele’ bericht, dat de

jan.), w aa rin in h et w elkom stw oord ‘A an den Lezer’

Oldenzaalsche Courant- en Handelsdrukkerij “m et het

w ord t gezegd, dat “nu de Tw. Courant n aar Oldenzaal is

recht v a n u itgave van de Twentsche Courant (...) tot dus­

verplaatst, de za a k der Room sche pers in onze stad en

v er gedreven door de NV Tw entsche Courant- en H an­

om gevin g op denzelfden en naar w ij hopen verbeter­

delsdrukkerij te Z w olle in eigendom is overgegaan aan

den voet z a l w orden voortgezet door de Nieuwe Twent­

B ruggem an ’s Uitgevers-M aatschappij” .

sche en Alm elosche Courant’ . V olgen s M. v a n M eerder­

(5) In 93(1936), nr. 1(3 jan.) w ord t gezegd, dat de Twent­

voort, H et bolwerk van den blinden pionier (Hilversum

sche courant in andere handen is overgegaan. De rich­

19S6), p. 47 stond het w eekblad onder redactie van J.G.

tin g van de krant z a l hetzelfde blijven: de katholieke

Overm ars en w erd het in februari 19S6 overgenom en

beginselen zu llen op ieder terrein van het openbare

door mr.dr. J.W. Schneider. Tot aan 1941 w a s G.B.

leven krachtig en eerlijkvoorgestaan en verdedigd

Vloedbeld redacteur van de Nieuwe Twentsche en Alm e­

w orden. Tevens w ord t uitgesproken, dat er “bij geen

losche courant. De leggers van dit w eekblad (192S-1941)

van ons eenige n eigin g a an w ezig is voor w elk e politie­

zijn a an w ezig in het M useu m voor Heemkunde te

ke a fd w alin g dan ook, of, als het n og duidelijker m oet

Alm elo.

gezegd w orden, dat er in onze heele leiding geen enkele

(10) De eerste drie num m ers van jrg . 99(1945) versch e­

NSB-er o f KDP-er gevonden w ordt, en dat bovendien (...)

nen op 11, is en 17 april. D aarna v ersch ijn t het blad zes

is beschreven en vastgesteld, dat altijd een der plaatse­

m aal per w eek.

lijke parochiepriesters de opperste leiding onzer Cou­

(11) In 1845, nr. 1(4jan.) w ord t de lezers m eegedeeld, dat

rant in handen heeft”.

de krant voortaan “in grooter form aat” verschijnt.

(6) De Stichting Tw entsche courant kw am tot stand in

(12) V gl. de Pius-almanak, 1921-1922.

1943 m et het doel om n a de bevrijdin g een katholiek

(lS) V gl. Ankoné.

dagblad u it te geven. In ju li 1943 w erd besloten om

(14) V gl. Plegt.

daartoe van H.Th. H asew inkel, eigenaar v an de toen­

(15) Het Weekblad voor Oldenzaal en omstreken w a s

m alige Tw entsche courant h et gebouw, de m achines

een u itgave v a n Gerrit Bruggem an, die door de priester

en de uitgaafrechten m et goodw ill te kopen. (Vgl. het

A lphon s A riën s als “ideale lekenapostel” is geken­

‘Feestnum m er’ van 25 febr. 1959, p. 7). In het begin van

schetst (vgl. Alph. A riëns, ‘Een ideale leekenapostel’,

d ejaren ze stig deed de Stichting Tw entsche Courant

in: Overijselsch dagblad, 1928, nr. 2727(9 juni) en nr.

het u itgaverecht v a n de krant over aan de NV Drukkerij

2728(11 juni)). Op 29 m aart 1917 w erd door Gerrit Brug­

Tw entsche Courant. De Stichting is aandeelhoudster

gem an de NV Oldenzaalsche Courant opgericht. M ede­

van de NV en garandeert de katholieke sign atuu r van

oprichters w aren: N.X.Th.M. Vos de W ael, L.F.J.M.

de krant. N aast deze Stichting bestaat er de Egb. Geerd-

baron v a n V oorst tot V oorst, m r. A.C.B. A rts en H.J.M.

in k Stichting, w aa rin de vier dekens van Tw ente zittin g

van der Marck. Deze NV stelde zich ten doel: “het u itge­

hebben. De Egb. Geerdink Stichting is tevens aandeel­

ven, verkoopen en verspreiden van couranten, boek­

houdster v an de NV. Zij had het statutaire recht op een

w erken en tijdschriften” (vgl. Akten betreffende Naam­

vertegenw oordiger in de Raad van Com m issarissen.

looze Vennootschappen. Bijvoegsel v an de Nederland­

V a n a f 1985 w erd dit gew ijzigd in h et recht om een advi­

sche staatscourant, 1917, nr. 112(14 mei), NV-nr. 711). De

seur voor te dragen (mededeling M.H.J. Rabeling,

NV Oldenzaalsche Courant kw am onm iddellijk o f kort

vraaggesp rek m et O.S. Lankhorst, 6 febr. 1986).

n a de oprichting in handen v a n de NV Tw entsche Cou­

(7) Op 14 okt. 1946 w e rd de NV Drukkerij Tw entsche

rant- en H andelsdrukkerij, die daartoe haar m aat­

28 S schappelijk kapitaal uitbreidde van so.ooo tot loo.ooo

274 . de Tijd

gulden. N ieuw e aandeelhouders w aren: L.F.J.M. baron

274

v a n V oorst tot Voorst, H.J.M. van der Marck, J. van de

de T ijd 11845-1974

Griendt, S.A. Rutte en A. Spoorenberg (vgl. Akten

•jaren 1(1845), nr. 1(17 jun i) - 100(1944/45), nr. 32930

betreffende Naamlooze Vennootschappen. Bijvoegsel

(5 m ei 1945)2

v a n de Nederlandsche staatscourant, 1917, nr. 2si(s okt.),

- 100(1944/45), nr. 32931(14juni)3- 130(1974), nr.

NV-nr. 1679). V a n a f ju li 1889 tot en m et {l9o2} v e r­

41866(31 aug.)

scheen als kopblad v a n het Weekblad voor Oldenzaal en

• ondertitel Godsdienstig-staatkundig dagblad4 ~

omstreken: h et Weekblad voor Raalte, Heino, Hellen-

1845, nr. 1(17 juni) - nr. 64(11 nov.)

doorn, Nijverdal, Haarle, Heeten, Luttenberg, Olst,

- Noord-Hollandsche Courant5 ~ 1846, nr. 1(2juli) -

W ijhe, de Boerhaar enz. In 189s begon als kopblad te

1868, nr. 6563(31 dec.)

versch ijnen het Katholiek weekblad voor Deventer en

- Dagblad voor Nederland

omstreken (aanw ezig in h et NPM: ‘proefnom m er’ en

febr.) - 130(1974), nr. 41866(31 aug.)

189s, nr. s(25 maart)) en volgen s S y tho ffs adresboek

• uitgever Eigenaars v a n de Tijd w aren achtereenvol­

voor den Nederlandschen boekhandel, l9oo-l9lo v e r­

gens: Judocus Sm its (1845-1868); M.W . van der A a

96(1940/41), nr. 31694(7

scheen tevens als u itgave v an G. B ruggem an het

(1868-1884); dr. P.J.F. V erm eulen (1884-1892); Com­

Katholiek zondagsblad voor Enschedé en omstreken.

m anditair V ennootschap V erm eulen & Co. (1892-1903).

V a n a f {1917} verscheen er een reeks plaatselijke kopbla­

Op 10 december 1903 w erd opgericht de NV Dagblad en

den, concurrenten v a n de in de volgende noot genoem ­

Drukkerij de Tijd.6

de nieuw sbladen van J. Verhaag: Bornsch nieuws- en

- Gedrukt w e rd de Tijd achtereenvolgens door: de

advertentieblad, Deldensch nieuws- en advertentieblad,

Gebroeders V erhoeven (1845 - j u n i 1846); de Firm a C.L.

Denekamper nieuws- en advertentieblad, Haaksberger

van Langenhuysen7 (juli 1846 - nov. 1879); Ellerman,

nieuwsblad,Hengelo’sch nieuws- en advertentieblad,

H arm s en Co (dec. 1879 - sept. 1892); Holdert & Co (okt.

Lonneker courant, Lossersch nieuws - en advertentie­

1892 - 1904); NV Dagblad en Drukkerij de Tijd (1904 -

blad, Ootmarsumer courant, Rijssensche courant, Tub-

1972, april); Nederlandse Dagbladunie, NDU (1972, m ei

berger courant en Weerselosche courant. Bij de T w en t­

- 1974 ).

sche courant te Hengelo zijn van het Weekblad voor

- In septem ber 1931 w erd de Tijd overgenom en door de

Oldenzaal en omstreken a an w ezig d ejaren 1885-1889,

NV Drukkerij de Spaarnestad en gin g deel uitm aken

1892-1896, 1899-1912, 1914-1915, 1917, 1919-1922 en van het

van de VKP, de Vereenigde Katholieke Pers.8 In 1964

Weekblad voor Raalte d ejaren i889-19o2.

gin g de Spaarnestad op in de VNU, de V erenigde Neder­

(16) V a n a f {1899} tot en m et l9o2 w a s h et Weekblad voor

landse Uitgeversbedrijven.

Oldenzaal en omstreken een uitgave van Bruggem an en

- In septem ber 1970 k w am h et tot een journalistieke,

V erhaag. Toen h et com pagnonschap tu ssen Brugge-

com m erciële en technische sam en w erking m et NRC

m an en V erh aag w erd beëindigd, begon J. V erh aag m et

Handelsblad (vgl. de Journalist, 21(1970), nr. 14(15 sept.),

een concurrerend w eekblad het Nieuws van de week,

p. 6-8).

‘N ieuw s- en advertentieblad voor Oldenzaal en om stre­

• plaats ’s-Hertogenbosch ~ 1845 - 1846, nr. 76(30

ken ’, dat n a 19S2 u itkw am onder de titel de Oldenzaal­

juni); A m sterd am ~ 1846, nr. 1(2juli) - 130(1974), nr.

sche. Tevens g a fV erh a a g uit: de Twentsche koerier, v e r­

41866(31 aug. 1974)

m eld in S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

•frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

boekhandel v an 19S2-1941 als “m eest verspreid nieuw s-

zaterdag) ~ 1845, nr. 1(17 jun i) - 1848, nr. 258(22 febr.)

en advert.-blad voor Tw ente”. In de Pius-almanak w erd

zesm aal per w e e k (niet op zondag)9 ~ 1848, nr. 259(24

h et blad opgenom en m et de ondertitel ‘N ieuw sblad

febr.) - 88( 1932/33), nr. 26595(15 okt.)

voor Tw ente en om streken’. V a n a f l9o7 w orden in de

d agelijks ~ 88(1932/33), nr. 26596(16 okt)10 -

Sy tho ffs adresboeken als plaatselijke kopbladen van

99(1943/44), nr. 32790(30 okt.)

het Nieuws van de week genoemd: Denekamper courant,

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en vrijdag) ~

Hengelosche courant, Lossersche courant, Nieuwe

99(1943/44), nr. 32791(2 nov.) - nr. 32844(3 maart)

Enschedesche courant, Nieuwe Haaksbergsche courant,

tw eem aal per w e e k (m aandag en vrijdag) ~

Weekblad voor Borne, Weekblad voor Ootmarsum en

99(1943/44), nr. 32845(6 maart) - 100(1944/45), nr.

Weekblad voor Tubbergen. V an deze kopbladen is geen

32893(21 aug. 1944)

afzonderlijke besch rijvin g in de BKNP opgenom en,

eenm aal per w e e k (vrijdag)

h oew el een aantal onder hen volgen s de Pius-almanak,

32894(26 aug. 1944) - nr. 32930(5 m ei 1945)

l9S2-l94o tw eem aal per w e e k zo u zijn verschenen.

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

100(1944/45), nr. 100(1944/45), nr.

32931(14juni) - 130(1974), nr. 41866(31 aug.) •form aat C ~ 1845-1868; D ~ 1869-1879; E ~ 1880-^00 (1944 /4 5 ), nr. 32897(15 sept. 1944)}; D ~ {100(1944/45),

274 . de Tijd

284

nr. s29os(2o okt.)} - io2(i946/47), nr. SSS54(2 nov.); E œ • omvang IV œ 1845; VI œ 1846-194S; [III]

V an 5 ju li 1941 - 5 m ei 1945 w ord en als redacteuren genoemd:

lo2(l946/47), nr. SSS55(4 nov.) - lso (l 974 ) l 9 4 4 ; [V] œ

1941-1942 drs. H. v . d. W aerden, red. financiën

1945; V I œ lol(l945/46) - lso (l 974 )

1941-1945 J. Cottaar, red. sport

• redactie [1845-1872 J.A. Sm its pr., hoofdred.(tot 1868

1941-1945 A. v an Dom burg, red. kun st

tevens eigenaar)]11

1941-1945 G. Geurtsen, fotored. en opm aak

[1846-1857 dr. J.W. Cramer, red.]11

1941-1945 W . Putman, red. binnenland

[1848-185S m r. J.B. v a n Son, m edewerker]11

1941-1945 F. Seuter, red. binnenland

[ca. l85o-l86s J.A. A lb erd in gk Thijm , m edewerker]11

1941-1945 W . Severin, red. buitenland

[1856-1884 M.W. v an der Aa, m edew erker (van af 1868-

1941-1945 F. Thom as, red. stadsn ieuw s A m sterdam

l884 tevens eigenaar)]ll

1942-1944 drs. K. Bervoets, red. financiën

[l86s-l87o J.W. Brouw ers pr., red.]11

In de speciale num m ers en de geciteerde literatuur

[186S-1892 A. van Gestel SJ, m edewerker]11

w orden a ls redacteuren en m edew erkers vermeld:

[?-i 867 H.A. Banning, red. binnenland]12

A n n e Biegel (vanaf 1938 red. van vrouw enrubriek); Leo-

[l87o-l88s B.H. Klönne pr., red.]11

nardus van den Broeke (1916-1941 toneelred. en

[l87o-l88s dr. H.J.A.M. Schaepman, red.]11

red.secr.), Hans Bronkhorst (van af 1948 red.), Henri

[l872-l88l J.G. Heeres (l872-l875 m edewerker, l875-l88l red.)]lS

v an Dom burg (red. kunst), Anton v a n Duinkerken

[l88l-l9o2 L.C.L. Eygenraam pr.(vanaf 1884 hoofdred.)]lS

Frans D uister (red. kunst), Tom Eijsbouts (red. buiten­

Bruning, Jan Claessen (medewerker), Ton Crijnen, A. (van af aug. 1927 v a st m edewerker, v a n a f 1929 red.),

[1881-191S dr. P.J.F. V erm eulen (1881-1884 adj. dir.; v a n a f

land), Ton Elias (onderwijsred.), Jan E ngelm an (vanaf

1884 dir; in 191s tevens w aarn . hoofdred.)]1S

1933 red. kunst), Piet v a n der Eyk, Ben Greif (econ. red.),

[1894-19S2 F.J.A.M. W ierdels (aanvankelijk red.; daarna

Cor de Groot (chef reportage-afd., later chef-buiten-

onderdir.; v a n a f l9lS dir.)]l4

land), Leo H anekroot (parlem entair red.), J.W. Helmer

[1894-19S7 Alph. Laudy (1894-191S red., 191s w aarn .

(ca. 1911 chef-red.), Ruud van den Hende (chef-red.), F.A.

hoofdred., 1914-19S7 hoofdred.)]15

v an den H euvel (vanaf 1868 red.), Herm an H oh u izen ,

[l9os-l928 P.J.H. Geurts pr. (l9os-l9ll hoofdred., daarna

J.F. Kenens (van af 1894 red. buitenland), C.R. de Klerk

m edewerker)]l6

(1931-1934 red. van de rubriek ‘Tijd en tij’), Ben Kroon,

[1912 rector C.J. Zw ijsen, hoofdred.]1S

Ernest M ichel (red. buitenland), W .A.M . de Moor, W al­

[1922-1965 H.C.J.A. baron van Lam sw eerde (1922-19S2

ter Opzeeland (red. buitenland), A n dré Rutten (vanaf

red. kunst; 19S2 -19S6 ch e f red. buitenland; 1952-1965

1939 toneelred.), N. Schram a (van af 1954 red.), Daan van

hoofdred.)]l7

der V a t (correspondent Engeland), dr. A.J. V itrin ga

[l9So-l94S, 1945-1946 m r. L. Schlichting (l9So-l9S7

(van af 1890 als m edew erker schrijvend onder het pseu­

Rom eins correspondent, 19S7-194S, 1945-1946 hoofdred.)]l8

doniem Jan Holland), Alb. W ellin g (tot 1963 chef-red.),

[l9S2-l9S6 J.V.L.M. Verbiest, dir.]l9

Zoetm ulder (ca. 1927-1930 red.)

[l9S2-l9S6 L.M. W eterings, dir.]l9

• speciale nummers 1871, nr. 7312(3 juli), w aa rin een

m r. L.B.M. W ü st (vanaf 1959 politiek red.) en Steph.

[l9S6-? L.J. Stolwijk, dir.]l9

hoofdartikel ‘Na vijf-en-twintig-jaren’

[l9S6]19-l96l J.J.W. Boerrigter, dir.

-

1941-194S, 1946-1952 m r. J. Derks (1941-194S, 1946 w aarn.

heid van het vijftig-jarig bestaan van het Blad in de

hoofdred.; 1947-1952 hoofdred.)

hoofdstad den 1sten Juli 1896’, 16 p. + facsim ilé van

’Feestnum m er v a n de Tijd u itgegeven ter gelegen­

1945-1945 W . Severin, w aarn . hoofdred.

1846, nr. 1(2juli), 4 p.

1946-1947 P.A. Kerstens, hoofdred.2o

- 85(1929/30), nr. 25186(15 dec.), w aa rin een aantal

[1952 A. v a n Dom burg, w aarn . hoofdred.] (vgl. 1 sept.

gelukw en sen z ijn opgenom en in verband m et de uitga­

1952) 1952-1972 m r. W .A.M . van der Kallen, hoofdred./dir.

ve v an het eerste ochtendblad

(van af l966 dir.)

ja r ig bestaan van de krant. In dit nu m m er w erd een

1961-1965 W . Leydeckers, dir.

“ groot gedenkboek” aangekondigd, dat zou v ersch ij­

196S-197S drs. A.J. Cuppen (196s adj.-hoofdred., v a n a f

nen bij het eeuw feest v an de Tijd als Am sterdam se

l965 hoofdred.)

krant. Tot u itgave v an dit gedenkboek, w aartoe L.J.

1965-1971 J.M. Lücker, hoofdred.

Rogier de opdracht had gekregen, is het niet gekomen

- 1945, 17juni: soberju bileu m n u m m er t.g.v. h et 100-

1972-1972 drs. B.P.A.R. Bakker, w aarn . dir.

(vgl. A rch ief De Tijd (KDC), nr. 6).

1972-1974 drs. H.W.M. v an Run, hoofdred.

- 102(1946/47), nr. 33248(28 juni): ju b ileum n u m m er

1972-1974 drs. F.P.J.M. Sw eens (in 1972 aanvankelijk

t.g.v. het eeuw feest van de Tijd als A m sterdam se krant

adj.-dir., vervolgens dir.)

- 1962, 12 m aart (editie Rotterdam): ‘Deltakrant’, t.g.v.

274 . de Tijd

285 de nieu w e rotatiepers in Rotterdam, 20 p. -

126(1970/71), nr. 40575(17 ju n i 1970): ‘ De Tijd 125’, 16 +

w ord t een krant die b e w u st en w eloverw ogen het lan ­ delijke boven het regionale verkiest” .

48 p.

- V a n a f 3ju li 1898 tot en m et 31 december 1929 v er­

-

scheen voor de lezers van de Tijd het Geïllustreerd zon­

130(1974), nr. 41866(31 aug.): [Afscheidsnum m er], 12

+ 20 p.

dagsblad voor Katholieken. V a n a f 1926 bestond daar­

• bijzonderheden De eerstejaargan g loopt van 1(1845),

naast als zaterdagbijlage de Tijd gewijd aan het katho­

nr. 1(17 jun i) tot en m et nr. 84(30 dec.); de tw eedejaar-

lieke beschavingsleven, voortgezet als de Tijd op zondag

gan g v a n 2(1846), nr. 1(1jan.) tot en m et nr. 76(30 juni).

(zie de afzonderlijke b esch rijvin gen v a n deze bladen).

Daarna w o rd tjaren la n g geen jaargangnu m m erin g

V a n a f 6 december 1952 verscheen er opnieuw een apar­

gebruikt. V a n a f 69(1914/15), nr. 20513(20 jan.) k om t de

te zaterdagbijlage, onder de titel Gun UD e Tijd. Hier­

n u m m erin g opnieuw in de titelkop te staan. De nieuw e

over w erd in de krant van 6 dec. 1952 geschreven dat de

jaa rga n gen beginnen op 2ju li. Op 2 au gu stu s 1919 v er­

bijlage zou bevatten “inform atie op allerlei gebied, spe­

sprong de jaargan gn u m m erin g onverw achts v a n de

ciaal voor de ru stige uren v an het w in terse weekeinde.

74 ejaa rga n g naar de 75e jaargan g. J.W. [Jan Witlox]

Om van de Tijd en in h et bijzonder van dit n u m m er het

verhaalde bij het overlijden v a n directeur W ierdels, dat

volle genot te beleven, m oet m en zich m eer tijd gunnen

laatstgenoem de hiertoe opdracht gaf, toen W itlox hem

dan nodig is voor het kennis nem en van koppen en illu ­

erop attendeerde dat de eerste Bossche ja a rg a n g tot dan

straties. W ij hopen, dat de nieu w e indeling en uitbrei­

toe buiten de jaa rgan gn u m m erin g viel (vgl. J.W., ‘Fer­

din g van ons Zaterdagse nu m m er zal uitnodigen tot

dinand W ierdels overleden’, in: de Maasbode, 3 april

het aandachtig en geïnteresseerd lezen v a n de gehele

1935).

krant. Gun U De Tijd”. V an af8 septem ber 1973 v er­

- De Tijd nam in april 1941 een ironisch v ersla g u it de

scheen het zaterdagbijvoegsel onder de titel TS, a b o r ­

Residentiebode over van een reis in het Ruhrgebied en

tin g voor Tijdspiegel.21

in het Rijnland, w aa rin w erd gesuggereerd, dat de

- V a n a f 14 december 1929 verscheen de krant in een

Engelse bom m enw erpers hele steden hadden w e g g e ­

ochtend- en avondeditie. Reeds in 1903 en in 1907 is er

vaagd. Bij w ijz e van strafm aatregel w e rd de versch ij­

sprake van gew eest om m et een ochtendeditie te b egin ­

n in g van beide kranten gedurende tw ee m aanden v er­

nen, m aar deze plannen zijn niet doorgegaan (vgl. Het

boden (vgl. L. de Jong, H et Koninkrijk der Nederlanden

groote katholieke dagblad met ochtend-editie (in:

in de Tweede Wereldoorlog, dl. 5: Maart ‘41 - ju li ‘42 (’s-

A rchief R.K. bisdom Haarlem na 1853 (RA Noord-Hol-

Gravenhage 1974. W etenschappelijke editie), p. 16-17).

land, Haarlem), nr. 1372-48) en Ferd. W ierdels, Rapport

V an 11 m ei tot en m et 26ju n i 1941 is dientengevolge de

van een onderzoek naar de mogelijkheid der oprichting

Tijd niet verschenen. In het autopsie-exem plaar w ord t

van het “Groote Katholieke Dagblad met Ochtendblad”

nr. 31849(10 m ei - avondblad) gevolgd door nr. 31851(28

aanHeeren Commissarissen derNaaml. Venn.Dagblad

juni).

en Drukkerij de Tijd (Am sterdam 1907), idem, Advies

- A ls A m sterdam se kopbladen v a n de Tijd verschenen

omtrent een voorstel om een “groot katholiek ochtend­

su ccessievelijk de Morgenpost (1892-1909), de Am stel-

blad” uit te geven (Am sterdam 1908) en Een briefvan

bode (1909-1932) en de Nieuwe dag (1932-1967). Na de

den heer H.M.J. Holdert en een antwoord van Ferd. W ier­

fu sie m et de Maasbode in 1959 verscheen het Rotter­

dels (Am sterdam 1908)). V olgen s V an M eerdervoort, p.

dam se kopblad, het Nieuwe dagblad, voortaan als kop­

100 k w am het eind 1929 definitief tot uitgave van een

blad v a n de Tijd. Deze bladen m et h u n eigen kopbladen

ochtendblad om te voorkom en dat de Spaarnestad haar

zijn afzonderlijkbeschreven in de BKNP.

plan tot u itgave van een volksdagblad in Am sterdam

-

Reeds voor de Tw eede W ereldoorlog verschenen er

m et ochtend- en avondeditie zou doorzetten. V olgens

verschillende edities v an de Tijd, m aar hierover v alt

V erbiest w a s h et ochtendblad een overdruk m et afzo n ­

w e in ig m et zekerheid te zeggen . In 1968 verschenen er

derlijke kop v a n dat van het kopblad de Nieuwe dag (vgl.

v ijfversch illen d e edities, te weten: een post-editie, een

[J.V.L.M. Verbiest], D eR.K. pers doorSpaarnestadbril

Zuid-editie (gedrukt in Den Bosch bij het Brabantsch

gezien (Am sterdam 1936), p. 14). Over de perikelen bij de

dagblad), een editie A m sterdam , een editie Rotterdam

totstandkom ing van het ochtendblad, zie: F. W ierdels,

(met als ondertitel ‘de M aasbode’) en een editie Haar­

Hoe zijn wij gekomen tot de uitgifte onzer ochtendbla­

lem (met als ondertitel ‘N ieuw e H aarlem sche courant’)

den? En nog iets (Am sterdam 1931; a an w ezig in Neder­

(vgl. de Journalist, 19(1968), nr. 18(28 okt.), p. 395). Buis

lands Pers Instituut). Tot 97(1941/42), nr. 32368(15 juni)

sprak in 1967 over zes edities: een kiosk-editie, een

verscheen de krant m et een ochtend- en een avondblad.

Noord-, een Zuid-editie en de edities voor Am sterdam ,

Op last v an h et Rijksbureau voor de Grafische Industrie

H aarlem en Rotterdam (vgl. Buis, p. 83). Toen de Tijd

kw am de ochtendeditie in 1942 te vervallen in verband

v a n a f 2 m ei 1972 bij NRC Handelsblad w erd gedrukt,

m et de heersende papierschaarste.

verdw en en de streekedities. In het hoofdartikel ‘Een

- In de jaren 1848-1850 w erd en m instens een tiental

n ieu w b egin ’ van die dag sch reef Ton Cuppen: “De Tijd

circulaires door de Tijd u itgegeven in verband m et de

274 . de Tijd

286

grondw etsherzien in g en de verkiezin gen (aanw ezig in

den aandeelhoudersvergadering het voorstel tot statu­

de Collectie Cramer (A rch iefvan de paters Jezuïeten te

ten w ijzigin g, w aardoor verkoop m ogelijk zou zijn

Nijmegen), nr. R 3A).

geworden, m et grote m eerderheid w a s verw orpen en

- V a n a f 23 oktober 1892 ontvingen de A m sterdam se

daarm ee h et voortbestaan v an de Tijd gered. In het

abonnees van de Tijd en van de successievelijke

avondblad v an 18 ju n i w erden passages afgedru kt die

A m sterdam se kopbladen, te w eten de Morgenpost, de

in de voorgaande w eken in diverse kranten w aren v er­

Am stelbode en de Nieuwe dag, de Offideele kerklijst van

schenen betreffende de m ogelijke opheffing van de

het dekenaat Amsterdam. In de krant v an 22 oktober

Tijd. Op 17 ju n i w a s hierover reeds gezegd: “M en zal

1892 w erd geschreven: “Het is ons n am elijk gelukt, m et

daarin zien, hoe vrienden en tegenstanders (...) de

m ej. de W ed. Tresoor - den am sterdam schen lezers

gedachte, die aan De Tijd eigen w e ze n geeft, nog niet

w e l bekend - een overeenkom st te treffen, w aarbij het

stervens-rijp achtten. Dit verleden bloeit te vitaal in het

u itgeven v a n de K erklijst door ons w o rd t overgeno­

heden, om door de rotatie-pers van de m oderne dag-

men, terw ijl m ej. Tresoor, g elijk vroeger, bij die u itga ­

blad-techniek verm alen te w ord en ” .

v e eerste belanghebbende blijft” . In de Morgenpost van

- V a n a f 2 oktober 1938 verscheen een ru b riekvoor de

1 m aart 1895 w erd als v o lg t reclam e gem aakt voor de

v rou w en onder de titel ‘De v ro u w en haar tijd’. Zonder

Offideele kerklijst: “een blad onm isbaar in elk katho­

eigen titel w as er reeds enkele jare n een vrou w en ru ­

liek huisgezin, w aa rin de officieele opgave voorkom t

b riek in de krant opgenom en.

van de godsdienstoefeningen in elke k erkv an het deke­

- V a n a f 1 december 1945 verscheen onder de titel

naat A m sterdam , en dat elke w eek, behalve een Feuille­

Financieel-economisch bulletin een dagelijkse u itgave

ton, goede, aangenam e boeiende Lectuur voor de katho­

m et financieel-economisch nieuw s, berichten op het

lieke huiskam er bevat” .Op 30 oktober 1938 verscheen

gebied v a n binnen- en buitenlandse handel, financiën,

het laatste nu m m er van deze Offideele kerklijst van

economie, industrie en scheepvaart. Deze ‘Nood-uitga-

Amsterdam: 88(1938), nr. 12(30 okt.). Een w e e k later, op

ve v an de T ijd’ stond onder directie v a n J.J.W. Boerigter

6 novem ber, volgd e de nieu w e u itgave de Heilige stede,

en redactie v a n J.C. van Essen. In de Tijd van 4 novem ­

‘Officieele kerklijst v an het dekenaat A m sterd am ’.22De

ber 1946 w e rd bericht, dat h et Financieel-economisch

Heilige stede kon blijven versch ijnen tot en m et 7 sept.

bulletin in de Tijd w erd opgenom en.

1941. Daarna w erd de kerklijst in de zaterdagkrant

-

opgenom en. V an de Offideele kerklijst en de Heilige

naar de Tijd verhu isd en ook M arten Toonders strip­

M et het vertrek van J.M. Lücker v an de Volkskrant

stede zijn als lokale w eekbladen geen b esch rijvin gen in

figuren Tom Poes en Ollie B. Bom m el v a n krant. Op 6

de BKNP opgenom en. Na de bevrijdin g w erd en eerst

februari 1965 berichtte de Tijd: “De m eer ontwikkelde

sum m iere kerkberichten in de krant opgenom en en

lezertjes hebben m isschien w e l eens v a n h et Slot Bom­

v a n a f a ugu stu s 1946 kw am er w e e r als b ijlage voor de

m elstein gehoord. Het is een oud gebouw, dat niet ver

A m sterdam se abonnees de Offideele kerklijst voor het

van h ier zijn torens in de lucht verh eft en dat bewoond

dekenaat Amsterdam.

w ord t door een zekere Olivier B. Bommel, een heer van

- V a n a f circa 1895 tot en m et 1908 w a s h et m ogelijk

stand” . Het eerste verhaal dat w erd afgedrukt w a s

een h a lf abonnem ent te nem en tegen iets m eer dan de

‘Tom Poes en de vuu rsalam an der’, w aa ru it m en leren

h alve abonnem entsprijs. Dit hield in dat de krant ’s

kan “dat m isdaad n iet loont, doch zaken doen w e l”.

avonds bij de eerste abonnee w e rd bezorgd en ’s och­

- V a n a f 29 sept. 1969 verscheen ’s m aandags de Sport-

tends w eer opgehaald en daarna bij de tweede abonnee

tijd, de aparte sportbijlage in klein form aat, w elk e ’s

w erd afgeleverd die de krant m ocht behouden. (vgl.

ochtends afzonderlijk verkrijgbaar w a s en ’s avonds

Buis, p. 35).

aan de abonnees w e rd bezorgd.

- Gedurende de eerste w ereldoorlog versch en en regel­

- V an septem ber 1970 tot en m et december 1973 v er­

m atig extra num m ers, voorn am elijk gevuld m et oor­

scheen in sam en w erking m et de Nederlandse Katholie­

logsnieu w s. De eerste extra editie van deze aard v e r­

ke O udervereniging het m aandblad Schooltijd,

scheen op zaterdag 15 augu stu s (vanwege de vierin g

bestem d voor ouders van leerlingen van kleuterschool

van M aria-ten-hem elopnem ing m et toestem m ing van

tot en m et gym nasium .

de bissch op van Haarlem). V a n a f 17 a u gu stu s 1914 v e r­

- In het Katholiek Docum entatie Centrum bevindt

scheen een reeks m aandagochtendbladen die op last

zich het a rch iefvan De Tijd. Dit a rch ief is echter zeer

van de overheid en de V ereen iging v an U itgevers van

onvolledig. Zo is u it de negentiende eeuw v rijw e l niets

Dagbladen ‘De N ederlandsche Dagbladpers’ op 12 febr.

bew aard gebleven. De eerste hoofdredacteur, Judocus

1917 beëindigd w e rd toen alle dagbladen het aantal

Smits, h eeft vóór zijn dood zijn correspondentie en ove­

gedrukte pagin a’s m oesten reduceren.

rige papieren laten verbranden.

- In 1931 dreigde de Tijd te w ord en verkocht aan de

• relaties Hierin opgenom en de Maasbode (vanaf

Maasbode, m aar op 17 ju n i 1931 kon de directie in het

1959 )23 - H ierin opgenom en de Nieuwe dag (van af 1967). De

ochtendblad berichten, dat in de daags tevoren gehou­

274 . de Tijd

287 ondertitel v an de H aarlem se editie luidde ‘N ieuwe

1996, 668 p. (Publicaties van het Katholiek Documenta­

H aarlem se courant’, w elk e krant in 1965 in de Nieuwe

tie Centrum, 31).

dagw a s opgegaan.

* autopsie V olledig, m .u.v. 95(1939/40), nr. 31235(11 mei)

- Voortgezet als de Tijd (1974-^980})

- nr. 31239(16 mei); 96(1940/41), nr. 31850(27 juni)

• literatuur P. A lbers SJ, Geschiedenis van het herstel

- GA A m sterdam ~ 1846, jan.-juni

der hierarchie in de Nederlanden, dl. 2 (Nijmegen 1904),

- KB ~ 1944, 15 sept. - 13 okt.

p. 22-33

- UBN ~ overigejaren

-

* typering K atholiek dagblad voor Nederland dat in

H.J.M. W itlox, De Katholieke Staatspartij in haar

oorsprong en ontwikkeling geschetst, dl. 2: De Neder-

1845 te ’s-Hertogenbosch w erd opgericht door de pries­

landsche katholieken in de politiek onder koning Willem

ter Judocus Smits. In h et eerste nu m m er verklaarde

II (’s-Hertogenbosch 1927), p. 82-109

Smits: “ De katholijken hebben behoefte, iedereen heeft

-

het erkend, aan een dagblad dat d uu rzaam echt katho-

M. v an Meerdervoort, H et bolwerk van den blinden

pionier (H ilversum 1936), p. 32-44

lijke denkbeelden aankleeft” . In hetzelfde n u m m er v e r­

- H et eeuwfeest van de Tijd. Een overzicht der redevoe­

klaarde hij dat de kerkelijke overheid geen verantw oor­

ringen gehouden op 27,28 en 29ju n i 1946, [Amsterdam]

d in g droeg voor de inhoud v an de krant: “W ij zijn

1946, 52 p.

on ah ankelijk: w ij vertegenw oordigen niem and. W ij

-

zijn de u itdrukkin g v a n niem and. Noch de geestelijk­

Henri Overhoff, ‘Een eeuw m agistrale arbeid. Data

en feiten u it de roem rijke h istorie van “De Tijd” ’, in:

heid, hetzij hoogere o f lagere, noch de katholijken, nie­

Kasteelklanken, 1(1946), nr. 3(juni), p. 3-7

m and is aansprakelijk voor onze opiniën, dan w ij

-

alleen, om dat w ij in het verdedigen der algem eene en

L.J. Rogier en N. de Rooy, In vrijheid herboren. Katho­

liek Nederland 1853-1953 (’s-Gravenhage 1953), p. 67-73,

katholijke belangen het orgaan zijn van niem and dan

291-303, 538-540 - L.J. Rogier, ‘De Tijd en het herstel van de kerkelijke

van ons eigen zelven ” . In 1846 verhu isd e de Tijd naar

hiërarchie’, in: de Tijd, 1953, 13 mei, extra editie ‘Hon­

In februari 1848 kon de krant als dagblad gaan v e r­

Am sterdam , w a a r behoefte w a s aan een katholiek blad.

derd ja a r K ro m sta f, p. 13

schijnen. Onder m eer door het geregeld publiceren van

- A.J. Buis, De Tijd. Geschiedenis van een krant. Samen­

cijfers over de achterstelling van katholieken in de

gesteld voor belangstellenden en ten dienste van het

diverse functies vervulde de Tijd een belangrijke rol in

onderwijs ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van

de katholieke emancipatie. Toen in 1868 M.W. v a n der

de Tijd, A m sterdam [1970], 86 p.

A a eigenaar van de Tijd w a s gew orden, verloor de krant

-

geleidelijk aan haar liberale karakter en w e rd zij con­

In de Tijd, 126(1970/71), nr. 40575(17 ju n i 1970):

H. Bronkhorst, ‘125 ja a r spiegel van on tw ikkelin g’

servatiever v an aard. A an vankelijk vorm de H.J.A.M.

(p. 31) en L.J. Rogier, ‘V oorgeschiedenis van de T ijd’

Schaepm an hiertegen nog enig tegenwicht, m aar deze

(p. 5). De bijdrage v a n Rogier w erd herdrukt in: Herden­

verliet in 1883 de redactie. Onder hoofdredacteur P.J.H.

ken en herzien. Verzamelde opstellen van L.J. Rogier

Geurts w erd de strekking van de krant w eer progres­

(Bilthoven 1974), p. 201-209

siever door zich a f te zetten tegen de integralistische

-

opvattingen v a n de Maasbode. Ondanks de om standig­

Kees Fens, ‘ De Tijd 125 ja a r’, in: de Volkskrant, 17 ju n i

1970,p .9 - A.F. M anning, ‘ De Tijd w ord t geschiedenis’, in: de

heid dat de Tijd in d ejaren tw in tig in ernstige econom i­

Tijd, 130(1974), nr. 41866(31 aug.), p. 10-11

aandringen v a n het episcopaat v a n a f december 1929 in

-

een ochtend- en avondeditie. In 1932 volgde de overna­

J.W.M. Peijnenburg, Judocus Smits en zijn Tijd,

sche m oeilijkheden verkeerde, verscheen de krant op

Am sterd am 1976 (Publicaties van het Katholiek Docu­

m e door de Spaarnestad. Tijdens de Tw eede W ereldoor­

mentatie Centrum, nr. 5), 2 dln.

log b le e f de krant op w e n s v a n het episcopaat v ersch ij­

-

nen. Op 1 sept. 1952 noem de de Tijd zich “h èt blad voor

I.E. de Graaff, H et dagblad de Tijd en de liberalen

1848-1872. Doctoraalscriptie RU Utrecht, V akgroep

de ontw ikkelde katholieke lezer, een blad v a n culturele

N ieuw e Geschiedenis, 1981, 103 p. (UB Utrecht, Biblio­

standing, geen jou rn alistiek w aren h u is”. In 1959

theek Geschiedenis, scriptienr. 602)

kw am een fu sie tussen de Maasbode en de Tijd tot

-

Nic. Schram a, ‘De Tijd in ’t Kasteel van Aem stel.

stand. In d ejaren ze stig daalde het abonneebestand

1904-1972. Hoe een dagblad groeide en ten on dergin g’,

zodanig, dat de uitgever, de V erenigde Nederlandse

in: de Tijd, speciale editie, 5ju n i 1986 i.v.m. de opening

Uitgeversbedrijven, zich beraadde over opheffing van

v a n Hotel Capitool

de krant. In 1971 kon m et b ehu lp van een rijkssubsidie

-

het voortbestaan n og w orden gered, m aar in 1974

Nic. Schram a, ‘P.J.H. Geurts als hoofdredacteur van

De Tijd. En L.J. Rogier als geschiedschrijver’, in: Jaar­

kw am het definitieve einde.

boek van het Katholiek Documentatie Centrum,

* noten

18(1988), p. 196-212.

(1) V a n a f 114(1958/59), nr. 37141(1 april) tot en m et

-

121(1965/66), nr. 39205(24 dec.) luidde de titel de Tijd - de

Nic. Schram a, Dagblad De Tijd. 1845-1974, N ijm egen

288

274. de Tijd Maasbode. Op 24 dec. 1965 sch reef de Tijd als v o lg t over

w e g e “de m eer drukkende zegelw et” de “ gew one” drie

het verdw ijn en van de n aam van de Maasbode, m et

proefnum m ers. De naam van de krant zou volgen s de

w elk e krant zij per 1 april 1959 w a s gefuseerd: “Op de

prospectus w orden veranderd, om dat in Den Haag

eerste april v a n datjaar [= 1959] schreven w ij, dat de

reeds een tijd schrift onder de naam de Tijd verscheen.

naam v an h et Rotterdamse dagblad m et enig optisch

In 1846, nr. 1(2ju li) w erd echter meegedeeld: “M en

aplomb in de kop w as opgenom en als een teken van de

h eeft ons gew aarschuw d, dat er reeds één Avond-post

w il h et goede dat beide bladen gem een hadden voort te

bestaat, die te Utrecht uitkom t; daarom hebben w ij het

zetten en datgene w aa rin zij van elkaar afw eken tot een

noodzakelijk gevonden, ons Blad eenen anderen titel te

vruchtbare com binatie te brengen. V elen z a l dit optisch

geven. H etzelve versch ijn t dien ten gevolge onder de

aplomb echter typografisch een b alk in het oog gew eest

benam ing van de Tijd, Noord-Hollandsche courant” .

zijn . Ook taalkundig lag de naam de Tijd - de Maasbode

(6) Op 10 december 1903 w e rd opgericht de NV Dagblad

niet prettig in het gehoor. Het doet ons dan ook deugd,

en Drukkerij De Tijd, w elk e zich ten doel stelde: “de

dat h et integratieproces van de beide bladen nu w e l zo

exploitatie van het dagblad de Tijd, het dagblad De Mor­

v er gevorderd is dat het terugvallen op de koptitel de

genpost, de Offitieele Kerklijst van het Dekenaat

Tijd en op de oude vertrouw de ondertitel ‘ Dagblad voor

Amsterdam en het Geïllustreerd Zondagsblad, zoom ede

Nederland’ niet alleen op esthetische m aar ook opjour-

van andere op te richten, over te nem en o f voort te zet­

n alistiek reële gronden berust” . V oor de Rotterdamse

ten dag- en w eekbladen o f andere al dan niet periodiek

editie b le e f tot in 1972 de Tijd - de Maasbode als titel

verschijnende uitgaven, benevens van een courant-,

gehandhaafd.

boek- en handelsdrukkerij en hetgeen daarm ede in v e r­

(2) In het RIOD zijn tw ee verschillende edities van nr.

band staat” . (vgl. Bijvoegsel v an de Nederlandsche

32930 v a n 5 m ei 1945 bewaard, w aa rv an de laatste

staatscourant, 1903, nr. 305(31 dec.), NV-nr. 809).

gedrukt m et het nieuw s: “Hedenochtend capitulatie” .

(7) De firm a V an Langenhuysen w a s v a n a f 1863 in han ­

Omdat de Tijd n a 1ja n u a ri 1943 w a s b lijven versch ij­

den v an Jos. A. A lberdin gk Thijm . In 1879 gin g de druk­

nen, w erd n a de bevrijdin g aan de krant aanvankelijk

order voor de Tijd over naar de protestantse firm a Eller-

een versch ijnin gsverbod opgelegd. De Nieuwe dag, het

m an, H arm s en Co, om dat deze een lagere prijs bere­

kopblad v an de Tijd, kon w e l w e e r onm iddellijk v er­

kende (vgl. L.J. Rogier en N. de Rooy, In vrijheid herbo­

schijnen.

ren. Katholiek Nederland 1853-1953 (’s-Gravenhage

(3) V a n a f 14 ju n i m ocht de Tijd opnieuw verschijnen.

1953), p. 302). V an Langenhuysen behield tot en m et

In de krant van 14 ju n i w e rd hierover gezegd: “W ij heb­

december 1903 de exploitatie-verzorging en b le e f in de

ben er nooit aan getw ijfeld, dat deze vergu n n in g spoe­

krant verm eld als ‘uitgever’. Ferd. W ierdels sch reef in

dig zou w orden verleend; zóó d uidelijk w a s het, dat ons

1907 in het Rapport van een onderzoek naar de mogelijk­

blad, al w a s het dan n a 1 Januari 1943, den fatalen

heid der oprichting van het “Groote Katholieke Dagblad

datum v a n het Persbesluit, nog verschenen, nooit in

met Ochtendblad" (p. 32) over de exploitatie-verzorging:

het schuitje v an den bezetter gevaren had en door hem

“V roeger w erd voor ons deze dienst verrich t door de

ook als een vijan d ig blad w a s behandeld” .

firm a V an Langenhuysen, m aar w ij hebben èn om de

(4) V a n a f 1(1845), nr. 65(13 nov.) vervalt de ondertitel.

tallooze klachten over de slechte b ezorgin g en kinder­

A ls reden daarvan w erd opgegeven: “De Tijd, zich voor­

exploitatie, èn om de hooge kosten, èn om h et onna­

doende als Godsdienstig-staatkundig dagblad, drukte

tuurlijke v a n h et geval, aan eigen exploitatie reeds vóór

slechts een gedeelte u it v a n de taak, die w ij op ons heb­

versch eid en ejaren de voorkeur gegeven”.

ben genom en te torschen. Behalve de Godsdienst en de

(8) De overnam e van de Tijd door de Spaarnestad

staatkunde treffen onze lezers in onze kolom m en dik­

bracht de nodige opschudding tew eeg in de katholieke

w e rf onderwerpen aan, behoorende op het gebied des

perswereld. Zie hierover de discussies in het blad de

handels, o f der nijverheid o f der letteren. W ij hebben

Katholieke pers, M.J. [v.d. Biggelaar], Er is onrecht

het dus beter geacht ons blad eenvoudig de Tijd te noe­

gedaan in Katholiek Amsterdam (Am sterdam 1932, 28

men, om dat w ij door de opsom m in g van een gedeelte

p.; a an w ezig in UBN) en L.M. W eterings, Afgeperst.

van onze onderwerpen, den schijn hadden van de

Antwoord aan den heer Ferd. Wierdels ..., ([Haarlem]

anderen u it te sluiten” . Tegelijkertijd w e rd het tot dan

1933, 24 p.; eveneens a an w ezig in UBN). Laatstgenoem ­

toe in de titelkop geplaatste citaat “Longum tem pus u t

de brochure w a s een antw oord op Rumor in de katholie­

breve est im paratis” vervan gen door het motto “Dieu et

ke pers van Ferd. W ierdels, w aa rv an echter geen exem ­

m on droit”.

plaar kon w orden ingezien. De Spaarnestad w erd

(5) Om de verh u izin g naar A m sterd am aan te kondi­

ervan beschuldigd zoveel m ogelijk katholieke gew este­

gen, w e rd een prospectus verspreid, gedateerd 12ju n i

lijke bladen te w ille n w egconcurreren. De verhou d in g

1846 (aanwezig: G em eentearchief Am sterdam ), geti­

tu ssen de Tijd en het Spaarnestad-concern b le e f in de

teld: ‘Prospectus v a n eene te A m sterdam u it te geven

volgende jaren gespannen, hetgeen resulteerde in het

kourant: de Avond-post’ . Deze prospectus v ervin g v a n ­

vertrek v an J.V.L.M. Verbiest, directeur v a n de Tijd (mei

274 . de Tijd

289 1936) en van v ij f der com m issarissen der NV de Tijd

den door het Departem ent v a n V olksvoorlich ting (vgl.

(juli 1936). Zie hierover onder m eer een aantal publica­

de Nieuwe dag, 7 m ei 1945).

ties van Verbiest: De Tijd op drift, Jan Willem Lucas aan

(19) V gl. Buis, p. 58.

de geestelijkheid van Nederland, Tantièmisten. Infrau-

(20) V gl. Rob V erm aas, ‘Hoe De Tijd aan de Indonesië-

dem legis, DeR.K. pers door Spaarnestadbril gezien,

k w estie zijn hoofdredacteur verloor’, in: de Tijd, 1979,

Nazi-regering en Spaarnestad, H et schandaal aan De

21 dec. p. 18-22 en Ruud Rottier, ‘Piet Kerstens: De Tijd

Tijd, Tusschen Haarlem en Berlijn, Berlijn-München-

vooruit. De hoofdredacteur die struikelde over de Indo­

Luxemburg en De deken en de koster. Deze negen bro­

nesische kw estie’, in: Jaarboek van het Katholiek Docu­

chures verschenen in 1936 en 1937 in de reeks Spaarne-

mentatie Centrum, 18(1988), p. 156-172.

stadiana bij NV U itgeversm aatschappij Fidelitas te

(21) In de Tijd v an 1 septem ber 1973 w e rd TS als v o lg t

A m sterdam . D aarnaast verstuu rde V erbiest in a u g u s­

aangekondigd: “Een w ekelijk se uitgave die verder gaat.

tus 1936 een brochure aan de Nederlandse geestelijk­

Feiten en m eningen nader belicht. Intenser en konkre­

heid (aanw ezig in UBN). De Spaarnestad verdedigde

ter dan dit in een dagblad, ze lfs in de Tijd m ogelijk is.

haar beleid in een aantal brieven aan de geestelijkheid

De krant b lijft tenslotte toch gebonden aan de dagelijk­

(zie KDC druksels: Spaarnestad).

se aktualiteit. De redaktionele form u le van TS-Tijdspie-

(9) Op 29 februari 1848 w e rd in de krant bericht: “ De

gel neem t m eer afstand. Om dieper op de dingen in te

gebeurtenissen zijn zoo gew igtig, dat onze lezers w en-

kunnen gaan” .

schen zullen, daar v a n dagelijks b erigt te ontvangen.

(22) In het eerste num m er v a n 6 novem ber 1938 van de

W ij hebben daarom besloten, daarvan alle dagen mede-

Heilige stede w erd geschreven in ‘Een nieu w e bladzij

deeling te doen, door het u itgeven van een num m er op

voor kerkelijk A m sterd am ’: “Ons vo rig kerkblad [=

de tusschendagen, in het form aat, dat w ij tot n u toe op

Offideele kerklijst] kon n iet bepaald bogen op een aan­

die dagen hebben gebruikt. Des Zondags z a l de Tijd

trekkelijk uiterlijk. Het leek ons noodig allereerst hier­

alleen uitkom en als er groote voorvallen m ogten te v e r­

in veran d erin g te brengen. Behalve een w ijz ig in g ech­

m elden z ijn ”.

ter in technisch opzicht, bedoelt de u itgave v a n dit blad

(10) De uitgave v a n 16 oktober 1932 is de eerste zo n d a gs­

nog iets anders h et w il n am elijk ern stig en m et toew ij­

u itgave die in autopsie genom en kon w orden (zowel in

din g aandacht schenken aan den rijkdom van het gods­

de collectie UBN als die v an de KB) en afgaande op de

dienstig leven. Gelijk ook in den parochiedienst het

afleveringsn um m ering zo u er ook niet eerder een zon ­

opsom m en der berichten eerst zijn w aard e ontleent

d agsuitgave zijn verschenen. Enkele zondagedities

aan den dienst zelf, zoo w il ook dit kerkblad n aast de

v a n de Nieuwe dag (van af 2 oktober 1932) zijn in de UBN-

berichten allereerst w ijzen op datgene w a t in h et kerke­

collectie meegebonden.

lijk leven een voornam e plaats bekleedt. Dat w il niet

(11) V gl. Peijnenburg.

zeggen, dat w ij den lezer w ekelijks w illen vóórpreve-

(12) V gl. NieuwNederlandsch Biographisch Woorden­

len w a t hij bidden moet. W at hij bidden w il, bepaalt hij

boek, dl. 3, kolom 59.

zelf, en als hij niet bidden kan, zal hij het u it de krant

(13) V gl. Rogier, de Rooy, p. 303 en 540. Volgen s de Tijd

niet leeren. Doch buiten het gebied v an h et persoonlijk

v a n 10 okt. 1913 w a s P. Verm eulen v a n a f 1881 adj. dir..

gebedsleven ligt een terrein, dat ons allen toebehoort

(14) V gl. L.C.L. Eijgenraam , ‘F.J.A.M. W ierd els’, in: Geïl­

en w a a r w e toch n og zoo w e in ig van w eten. Goed

lustreerd zondagsblad voor katholieken, 1918/19, nr. 32(9

beschouw d kent dit terrein geen grenzen; het beslaat

febr.).

alle gebieden, die sam enhangen m et den godsdienst,

(15) V gl. ‘In m em oriam Alphons Laudy’, in: de Nieuwe

zooals de liturgie, de kerkgeschiedenis, de exegese, de

Limburger, 1970, 20 jan..

levens der heiligen, de religieuze kunst, de geschiede­

(16) V gl. Schram a,’Geurts’. In de polem iek tu ssen de

nis v a n h et dogm a en de geloofsverdediging” .

Maasbode (M.A. Thom pson) en de Tijd (P.J.H. Geurts)

(23) V gl. noot 18 in de b esch rijvin g van de Maasbode.

sch reef A.J.M. V ervoort een felle verded igin g van Thom pson in een brochure, getiteld M islukt optreden van een ex-hoofdredacteur (Eindhoven 1914). De bijdra­ gen v a n ‘V an w e e k tot w e e k ’, w elk e Geurts in de zater­ dagkrant schreef, w erd en gebundeld in 6 delen Gestal­ ten en gedachten (Am sterdam 1923-1928). (17) V gl. In m em oriam H. baron van Lam sweerde, in: de Journalist, 16(1965), nr. 3(9 febr.). (18) V gl. F.J.F.M. Duynstee, ‘In m em oriam prof.mr. L.G.A. Schlichting’ in: Jaarboek Katholieke Universiteit Nijmegen, 1967/68, p. 52. Schlichting w erd in m ei 1943 verdere u itoefening v a n hetjournalistenberoep verbo­

290

275. de Tijd

275

naar een eerder onderzoek naar de godsdienstigheid in Nederland u it 1966, w aarvan de eerste resultaten

de T ijd 1974-^980}

w aren gepubliceerd in de Margriet (najaar 1966) en v e r­

*jaren 1(1974/75), nr. 1(6 sept.) - {7(1980/81), nr. 326(19

volgen s in boekvorm : God in Nederland. Een statistisch

dec.)}

onderzoek naar godsdienst en kerkelijkheid in Neder­

* uitgever V erenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven,

land, Am sterdam 1967, 312 + 12 p.

VNU

- In 7(1980/81), nr. 309(3 okt.), p. 37-48: M elchior

* plaats Am sterdam

Bogaarts, ‘ Dossier. Het einde van de KVP, 1945-1980’

•frequentie w ekelijks

- In 7(1980/81), nr. 310(10 okt.), p. 35-98: ‘Het CDA-dos-

•form aat D ~ 1(1974/75) - 3(1976/77); E ~ 4(1977/78) {1980}

Appel)

* omvang VI

- In 7(1980/81), nr. 325(12 dec.), p. 26-43: ‘Dossier. Den

sier’ (over het ontstaan v a n h et Christen Democratisch

* redactie 1974-^980} N.G. Schram a, dir.

Bosch, de v a l van een room s bolw erk ’

1974-{198 o} Arie Kuiper, hoofdred.

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g b egin t m et het

1974-{198 o} Ton Crijnen, plaatsverv. hoofdred.

eerste num m er v an de m aand september.

1974-{198 o} Paul Klare, eindred.

* relaties V oortzetting van de Tijd (1845-1974)

1974-1976 Hans A m esz

* autopsie V olledig tot en m et 7(1980/81), nr.326(19 dec.)

1974-{198o} Hans Bronkhorst

- UBN

1974-{198o} Piet v a n der Eijk

* typering Opinieweekblad van katholieken huize. In

1974-{198o} Ben Kroon

het eerste n u m m er sch reef de directeur N. Schram a dat

1974-{198o} Jet Kunkeler

het w eekblad de Tijd een poging w a s “iets te behouden

1974-1975 Dick van de Pol

van hetgeen [de lezers] in het dagblad de Tijd als zin vol

1974 W im Scheurer

en w aardevol ervaren hebben” . Daaraan voegde hij toe:

1974-{198o} Corine Spoor

“V eel v a n het oude zu llen zij [= de lezers] in hetw eek-

1974-{198 o} Rob V erm aas

blad herkennen, zij het in aangepaste vorm . W at nieuw

1974-{198 o} Jan W ienem a

is, zullen zij hopelijk ervaren als een verbetering”. In

1976-1978 Joan Sm ithuis

hetzelfde num m er sch reef de redactie in ‘Hier staan

1977-{198o} Ton Oostveen

w ij’, dat de Tijd een katholiek w eekblad w ild e zijn , “een

{1980} M att Dings

platform (...) voor een grote verscheidenheid van

{1980} Frénk van der Linden

m eningen” . Een open christendom w erd voorgestaan,

{1980} T ruu sje v a n Tol

w aa rin de problem en van g eloof en w ereld essentieel

{1980} Gerard Driehuis

zijn: “W ij geloven, dat ookvele niet-katholieke christe­

{1980} D irk Kuin

nen zich zu llen herkennen in h et blad dat ons voor

* speciale nummers In 1(1974/75), nr. 2(13 sept.) - nr.

ogen staat”. Bij het lezersonderzoek dat in 1975 in

4(27 sept) verscheen in drie afleveringen ‘Een kroniek

opdracht v an de Tijd w erd gehouden, antwoordde 82

van van d aag en m orgen ’ v an L.J. Rogier over katholiek

procent van de ondervraagden op de v raa g “ M et w elke

Nederland gedurende de laatste d ertigjaar. Deze tekst

godsdienstige strom ing voelt u zich het m eest v e r­

verscheen vervolgens als a fzonderlijke publicatie o.d.t.

w an t?” : “room s-katholiek” (vgl. de Tijd, 1(1974/75), nr.

Vandaag en morgen in Annalen van het Thijmgenoot-

42(20 ju n i 1975), p. 2.). Langzam erhand verdw een het

schap, 62(1974), nr. 3, 67 p.

katholieke cachet van het blad. Bij het tienjarig bestaan

- In 1(1974/75), nr. 42(20ju n i) - nr. 45(njuli) versch e­

sch reef de hoofdredacteur A rie Kuiper in de Tijd van 28

nen v ier artikelen over de orde der jezu ïeten o.d.t. ‘Por­

sept. 1984 in ‘Tien ja a r De Tijd - katholiek o f niet?’, dat

tret v an een m iskende orde’

het blad niet kath oliekw as, w an n eer katholiekbete-

- In 4(1977/78), nr. 180(17 febr.), p. 29-36: ‘ Dossier: Kerk

kent “altijd achter Rome (en alle onzin die daar w ord t

zonder priesters’ (over de theologische opleidingen in

uitgekraam d, alle vergissin gen die daar w orden

Nederland)

gem aakt)” te moeten staan. De Tijd, zo vervolgde hij,

- In 5(1978/79), nr. 223(15 dec.), p. 35-46: ‘ Dossier. Het

w il “een zo goed m ogelijk jo u rn alistiek produkt

einde van h et N KV’

[maken], helder, leesbaar en (vergeef m e al die gem een­

- In 5(1978/79), nr. 240(20 april), p. 27-42: W alter God-

plaatsen) belangw ekkend” . Daar kom t “m éér dan

dijn, ‘Dossier. K w art eeuw b isschoppelijk m andem ent’

elders” bij “de dim ensie v a n w a t in de w an d elin g reli­

- In 6(1979/80), nr. 265(12 okt.), p. 69-92: ‘Lustrum -

gie en leven sbeschouw in g heet, de v raa g (alweer een

enquête. Opnieuw God in Nederland’. De uitgebreide

cliché) n aar God en naar de zin van leven die christenen

versie v an de enquête verscheen als Opnieuw God in

en niet-christenen even fe l dient b ezig te houden. Die

Nederland. Onderzoek naar godsdienst en kerkelijkheid,

dim ensie zullen w ij n im m er over boord gooien”.

A m sterdam 1979, 232 p. In de titel w o rd t teruggew ezen

291

278. Udensche courant

276

w ekelijks (vrijdag) ~ 1932, ongen.(23 sept.) - 1933,

de T ijd g e w ijd aan h e t k a th o lie k e b e sc h a v in g sle v e n

*

1926-1931

* omvang II ~ 1931; V I ~ 1932; II ~ 1933

*

ongen.(10 maart)

jaren 1926, ongen.(9 jan.) - 1931, ongen.(3 okt.)

form aat D

* redactie Niet in het w eekblad verm eld.

* uitgever NV de Tijd

[Albert Helman, m edewerker]1

* plaats Am sterdam

H erm an Moerkerk, illustraties

*

frequentie w ekelijks (zaterdag)

* bijzonderheden De Tijd op zondag w a s een gratis b ij­

*

form aat C

blad voor de Tijd-abonnees. V a n a f novem ber 1931 kon

* omvang IV ~ 1926; V ~ 1927-1931

m en zich ook afzond erlijk abonneren op het zaterdag-

* redactie [1928-1930 S.H.A.M. Zoetm ulder, eindred.]1

avondblad v an de Tijd, w aa rvan de Tijd op zondag tot en

[1930-1931 E.J.A.M. Hoornik, eindred.]1

m et 17 sept. 1932 als b ijlage fungeerde. V a n a f 23 sept.

* bijzonderheden De Tijd gewijd aan het katholieke

w a s de Tijd op zondag gedateerd op vrijd ag. De titelkop

beschavingsleven vorm de steeds het vierde blad van de

verm eldde voortaan “ gratis bijblad van de Tijd”, m aar

zaterdagavondeditie v a n de Tijd.

tevens dat het w eekblad ook afzond erlijk verkrijgbaar

* relaties V oortgezet als de Tijd op zondag

w a s (vgl. circulaire in A rch ief De Tijd (KDC), nr. 4183).

* autopsie V olledig

* relaties Voortzetting v an de Tijd gewijd aan het katho­

-

KDC

1926-1929

-

UBN ~ 1930-1931 (meegebonden bij het dagblad de

lieke beschavingsleven - De Tijd v a n m aandag 13 m aart (88(1932/33), nr.

Tijd)

26845) bericht dat m et in gan g van de volgende dag de

* typering W ekelijks b ijvoegsel v an de Tijd w aa rin

voorpagina v a n h et tweede blad cultureel n ieuw s zal

vooral n ieuw s w erd gebracht u it katholiek Nederland,

bevatten. De Tijd op zondag z a l gaan verdw ijn en om

m et nam e over kun st en cultuur. In het eerste num m er

een als het w a re dagelijks onderdeel v a n de krant te

v a n 9jan . 1926 sch reef de redactie ter inleiding, dat het

worden.

bijvoegsel “voortaan w ekelijks aan de geestelijke v er­

* autopsie V olledig

schijnselen v a n dezen tijd een verzorgd e oplettendheid

- KDC

kan w ijden. In ons gew one dagblad, dat de politieke

* typering W ekelijks b ijvoegsel van de Tijd m et artike­

onweeren, de m aatschappelijke problem en en het

len op allerlei gebieden, vooral godsdienst, letterkun­

rum oer v a n elk u u r h eeft op te vangen, is dit k w alijk

de, kunst, literatuur, poëzie en techniek.

m ogelijk, en onder de toenem ing v an allerlei onrustige

* noten

rubrieken, w erd het ten laatste allerm oeilijkst. Een b ij­

(1) V gl. A nton v an Duinkerken, ‘Ferd. W ierdels. In

gevoegd weekblad, gew ijd aan het katholieke bescha­

m em oriam ’, in: de Tijd, 3 april 1935.

vin g sleven - w ij gelooven, dat de getrouw e en opgroei­ ende geslachten, w elk e ‘De T ijd’ helpt vorm en, m et eenige genegenheid zullen luisteren naar de leiding,

278

die uitgelezen m edew erkers m et ons hier zu llen geven

U d en sch e co u ra n t [1896^1939}

aan de geestelijke stroom ingen en onderstroom ingen

*

v a n een on ru stig en verw ard uitgestorte eeuw. Deze

* ondertitel N ieuw s- en advertentieblad

jaren [1896, jan .]1- {1939}2

on ru st en verw arrin g zu llen w ij trachten op te helde­

* uitgever [Firma A.F.G. van Dieren ~ 1896 - 1911, nov.]3

ren en te verstillen in den vrede v a n den katholieken

-

geest op Zondagm orgen, die alle aardsche dingen ziet

1911, nov. - 1935, april]3

[Firma Gebrs. V erhaak, voorh. A.F.G. v a n Dieren ~

in het lich t der eeuw igheid.”

-

* noten

april - 1939 ]3

[Graafsche Drukkerij W ed. A. V erh aak NV ~ 1935,

(1) V gl. brieven van S.H.A.M. Zoetm ulder aan J. Roes,

* plaats Grave

dir. Katholiek Docum entatie Centrum , 14 okt. 1976 en 4

*

nov. 1982.

dag, v a n a f 1931 dinsdag en vrijdag]4 *

frequentie tw eem aal per w e e k [w oensdag en zater­ form aat E

277

* omvang Ingeziene afl.: 4 p.

de T ijd op z o n d a g 1931-1933

v er”

*

* redactie {1906} A.F.G. v an Dieren, “redacteur-uitgejaren 1931, ongen.(10 okt.) - 1933, ongen.(10 maart) * bijzonderheden Kopblad v a n de Graafsche Courant.

* uitgever NV de Tijd

- Blijkens de titelkop van 6(1901), nr. 42(8 jun i) w a s

* plaats Am sterdam

het op dat ogenblik ook m ogelijk om een abonnem ent

*

frequentie w ekelijks (zaterdag) ~ 1931, ongen.(10teokt.) nem en, w aarbij m en de krant slechts éénm aal per

- 1932, ongen.(17 sept.)

w e e k ontving.

292

279. Utrechtsch katholiek dagblad - V a n a f 1938 verscheen er ook de Nieuwe Udensche

Jan Engelm an, red. voor kun st en letteren

Courant, m et als ondertitel ‘N ieuw s- en advertentie­

P.J. v a n Vogelpoel, red. binnenland

blad voor Uden, Volkel, Odiliapeel en om streken’, kop­

Alb.L.R. W ellin g, stad en gew est

blad van de Echo van het land van Cuijk, een uitgave van

J.B.Th. W ilbrink, red. stad en gew est

NV V an Lindert’s Drukkerij. Het b etro f een lokaal

* speciale nummers 6(1950/51), nr. 1517(5 m ei 1950): lu s­

w eekblad, w aa rv an geen besch rijvin g in de BKNP is

tru m n u m m er t.g.v. h et 5-jarig bestaan van de krant

opgenom en. In het NPM is het eerste nu m m er van 3

* bijzonderheden De n ieu w eja arg an g begon per 5 m ei.

septem ber 1938 aan w ezig, w aa rin naar aanleiding van

- A ls kopblad verscheen v a n a f 1948 tot en m et m ei

de Udensche courant w ord t gezegd: “laten w e eerlijk

1955 h et Amersfoorts katholiek dagblad, w aa rv an geen

zijn en erkennen, dat deze niet en zeker niet m eer de

enkele aflevering in autopsie kon w orden genom en. Er

Udensche belangen behartigt en de publiciteit v e r­

w a s een aan taljaargan gen a an w ezig in de UB Utrecht,

schaft, w aarop w e als sterk groeiende gem eente recht

collectie Thom aasse, m aar in h et voorjaar van 1988

hebben. De Nieuwe Udensche Courant w il dat w è l doen

w aren deze niet m eer te raadplegen.

en kan dat ook. Zij is speciaal gew ijd aan de belangen

- V a n a f 6(1950/51), nr. 1635(23 sept.) verscheen als

van de gem eente Uden, te w eten de parochie Uden, Vol-

zaterdagbijlage Zondag. Hierover w e rd in de krant van

kel en Odiliapeel”.

23 sept. 1950 gezegd: “Zondag biedt u een keur van

• autopsie 6(1901), nr. 42(8 juni)

lezensw aardige en boeiende artikelen, een interessant

- NPM

feuilleton, een pagin a voor de v ro u w en verder kleiner

• typering Kopblad van de Graafsche courant voor Uden

goed, dat u zeker niet vergeten m ag”. Zondag w il

en om geving.

“ gepaste verpozin g” en “enkele ogenblikken v a n pre­

• noten

tentieloze gezelligh eid” brengen.

(1) De b egindatum is afgeleid v an d ejaargan g- en afle-

* relaties V oortzetting van het Centrum (1884-1941)4

verin gsn u m m erin g.

- V oortgezet als het Centrum (1955-1971)

(2) V a n a f [1939] verscheen de krant niet m eer twee-,

* autopsie V olledig

m aar slechts éénm aal per w eek. In de u itgave van 1939

-

van S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen boek­

- KDC ~ 1945, nr. 1 - A m ersfoortse editie (fotokopie;

handel is het blad voor h et laatst verm eld als tw eem aal

origineel in b ezit van m evr. A. Thien, Am ersfoort).

per w eekversch ijn en d nieuwsblad. Ook na de b evrij­

* typering Katholiek dagblad voor de stad Utrecht en

ding in 1944 b le e f de u itgave beperkt tot een lokaal

om geving. In het eerste nu m m er van 8 m ei 1945 (editie

w eekblad en als zodan ig is het blad alhier n iet verder

Utrecht) w ord t gezegd: “ De speciale taak v a n het blad,

beschreven.

dat in tegenstelling m et “Het Centrum ”, zooals dat vóór

(3) V gl. de besch rijvin g van de Graafsche courant.

den oorlog verscheen, geheel en al zal w ord en geredi­

(4) Gegeven ontleed aan S y tho ffs adresboek voor den

geerd en gedrukt te Utrecht, zal liggen in een ruim e

Nederlandschen boekhandel.

GA Utrecht

gew estelijke en stedelijke n ieuw sberichtgevin g”. Daar­ aan w ord t toegevoegd, dat de krant w il zijn: “een

279

o n a h a n k e lijk dagblad ten behoeve v an de katholieke

U trech tsch 1 k a th o lie k d agb la d 1945-1955

W aart sch reef op 1 december 1953 op het m om ent dat

•jaren 62(1945), nr. 1(8 m ei)2, nr. 2(9 mei), nr. 3(11 mei)

hij het hoofdredacteurschap aanvaardde, als v o lg t over

gem eenschap van stad en gew est Utrecht” . Paul de

- 1(1945/46), nr. 1(12 mei) - 10(1954/55), nr. 3042(3 m ei

de taak van de krant: “W ij - dat zijn allen aan ons blad

1955 )

verbonden - w illen onze taak zo verstaan: de toenade­

• uitgever Stichting Utrechtsche Katholieke Pers3

rin g tu ssen de volkeren bevorderen; de harm onie, in de

• plaats Utrecht

z in v a n Christelijke solidariteit tu ssen de groepen in

- Bijkantoor: A m ersfoort

eigen land vergroten; zoeken naar w a t de eenheid kan

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

versterken onder de katholieken op alle terreinen van

•form aat D

de sam enleving; n au w gezet in het oog houden, w a t

1(1945/46) - 2(1946/47), nr. 498(31 dec.); E

~ 2(1946/47), nr, 499(2jan.) - 10(1954/55)

ons m et andersdenkenden verenigt. De gew estelijke

• omvang VI

krant h eeft hier een eigen taak, w elk e ook haar eigen

• redactie 1945-1950 F.J.M. Oremus, dir. en aanvanke­

karakter bepaalt. Die taak is noch gerin ger noch m eer

lijk tevens hoofdred.

om vattend dan die v a n het landelijk dagblad; slechts

1945-1953 m r. H.C.M. Edelman (waarn. hoofdred.,

ten dele anders”.

v a n a f nov. 1946 hoofdred.)

* noten

1950-1955 J.P. van Vonderen, dir.

(1) V a n a f 2(1946/47), nr. 599(1 mei): Utrechts.

1953-1955 Paul de W aart, hoofdred.

(2) V an het num m er v a n 8 m ei verschenen tw ee v e r­

In 1945 w orden als redacteuren genoemd:

schillende edities, de een in A m ersfoort (bij Drukkerij

28i . Utrechtsche courant

293 Patria) en de tweede in Utrecht (bij Drukkerij NV Bosch

De godsdienstige quaestiën zu llen w ij zooveel m oge­

en Zonen). In de eerste drie num m ers na de bevrijding

lijk onaangeroerd laten. Ons politiek standpunt is niet

w e rd d ejaargan gn u m m erin g v a n het vooroorlogse

liberaal, m aar aan de zijd e der conservatieven”.

Centrum voortgezet.

♦noten

(3) In het eerste nu m m er v an 12 m ei 1945 w orden als

(1) Tot en m et {16 sept. 1873} luidde de titel Utrechtsch

bestuursleden van de Stichting genoemd: deken

algemeen volks- en advertentieblad.

A.W .G.M . W iegerink, b isschoppelijk com m issaris; mr.

(2) De b egindatum is afgeleid v an de afleveringsnum -

J.H. van M aarseveen, voorz.; P.H. Bogaard, vice-voorz.;

m ering.

mr. J. de Vreeze, secr.; drs. M. Janssen, penningm.;

(3) Het Volksblad w a s een u itgave van de protestant

H.A. Bekker; L.C.F.M. Sm ulders en dr. J.A.A. Verlinden.

C.A. van Teylingen en derhalve niet in de BKNP opge­

(4) Tijdens de oorlog had Frans Oremus de eigendom s­

nomen.

rechten v an h et Centrum overgenom en van de Spaar­ nestad. De eerste dagen na de bevrijdin g luidde de titel Utrechtsch katholiek dagblad - het Centrum - Dagblad

28I

voor gewest en stad Utrecht. Door h et m ilitair gezag

U trech tsch e co u ra n t 1889-1945

w erd en er echter b ezw aren gem aakt tegen het u itge­

♦ jaren 1889, nr. 774(2jan.) - 1945, ongen.(4 mei)

v en v a n de krant onder de oude naam en v a n a f 12 m ei

♦ondertitel N ieuw s- en advertentieblad ~ 1889 -

1945 verdw een ‘h et Centrum ’ u it de titel. In het 1000e

16(1898/99), nr. 3516(15 okt.)

n u m m er op 21 a ugu stu s 1948 w erd het vooroorlogse

- Provinciaal dagblad ~ 41(1925/26), nr. 11953(3 april

Centrum niet in de geschiedenis betrokken: “V oor ons

1926) - 44(1926/27) , nr. 12124(23 okt. 1926)

geen zilveren haren, geen eerbiedw aardige baard. V oor

- Dagblad-uitgave voor stad en provincie ~

ons geen eeuw feest. W ij z ijn n o g jo n g (...) V oor ons is

44(1926/27), nr. 12125(25 okt. 1926) - 58(1941/42),

alles nog frisser, w ij zijn nog m inder geroutineerd in

ongen.(12 dec.)

h et vieren v a n kroonjaren en gedenkdagen”. Het zuive-

♦uitgever F.B. van Ditm ar

ringsonderzoek, dat w a s voorzien, heeft nooit plaats­

- Firm a F.B. van Ditm ar1 ~ [1893] - 25(1907/08), nr.

[1889H1893]

gevonden en v a n a f 4 m ei 1955 w erd de vooroorlogse

6340(31 dec. 1907)

titel w e e r in ere hersteld.

- NV Uitgevers-M aatschappij Neerlandia1 ~

28O

♦plaats Utrecht

25(1907/08), nr. 6341(2jan.) - 1945 - In 1942 en 1943 w ord t een bijkantoor verm eld te

U tre ch tsch v o lk sb la d 1 [1873^1874 *

jaren [1873, begin ju li]2- 1874, nr. 417(22 okt.)

A m ersfoort ♦frequentie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en

* ondertitel A lgem een advertentieblad

zaterdag) ~ 1889-1890, nr. 1045(28 sept.)

* uitgever Firm a C.F. v a n Steijn

zesm aal per w e e k (niet op zondag)2 ~ 1890, nr. 1046(2

* plaats Utrecht

okt.) - 1945

*

frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

♦formaat D ~ 1889 - 1890, nr. 1045(28 sept.); E ~ 1890,

*

form aat D

nr. 1046(2 okt.) - 58(1941/42), ongen.(12 dec.); D ~

* omvang VI

58(1941/42), ongen.(14 dec.) - 59(1944/ 45), nr. 17758(3

* redactie Niet in het blad verm eld.

april); A ~ 1945, ongen.(5 april) - ongen.(4 mei)

* relaties V oortgezet als h et Volksblad, ‘A lgem een

♦omvang V I ~ 1889-1944; II

nieuw s- en advertentieblad’3

♦redactie Tot en m et m ei 1941 en tussen dec. 1942 en

* autopsie 1873, nr. 7(15 juli), nr. 60(16 sept.), nr. 126(3

m ei 1944 w ord t de redactie niet in de krant genoemd.

dec.) en nr. 146(29 dec.); 1874 volled ig ingezien

[1890-1894 F.J.A.M. W ierdels, hoofdred.]3

1945

-

NPM ~ 1873, nrs. 7 en 60

[1907-1935 J.J. Vinkesteyn, hoofdred.]4

-

KB ~ 1873, nrs. 126 en 146 (in 1992 niet ter inzage)

[1912-1922 G.H.J.L. Hol, red.]5

-

GA Utrecht ~ 1874

?-1941 J.J.H.A. Bruna, hoofdred.

* typering N ieuw sblad voor de stad Utrecht en om ge­

[1936] 6-1944 F.J. Koster, ch e f red.

v in g . H oewel het blad niet uitgesproken kath oliekw as,

{1941^1942} A.J.M. v.d. Biggelaar, w aarn . hoofdred.

kw am het w e l regelm atig op voor de belangen v a n de

{1941}-1945 C.J. v a n der Pol, red.

katholieke m inderheid. V olgen s het eerste num m er

{1941}-1945 A.C. Veraart, red.

v a n 23 oktober 1874 v a n de opvolger, het Volksblad, w a s

{1944}-1945 L. Bosshardt, red.

bij de oprichting van het Utrechtsch volksblad geschre­

♦speciale nummers 41(1925/26), nr. 11953 (3 april): ‘ Bui­

ven: “ Personen en zaken beloven w ij ju is t zoo te kleu­

tengewoon num m er. In vernieu w d gew aad’, in v er­

ren, als ze ons w erk elijk toeschijnen. Vaderlandslie­

band m et het in gebruik nem en van een nieu w e rotatie­

vend, en altijd en alles voor Utrecht en onze provincie.

pers en het versch ijnen in vergroot form aat

28i . Utrechtsche courant

294

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

- In het begin van d ejaren dertig is er sprake gew eest

gebruikt v a n a f 8(1891), nr. 1134 (16 jan.). Op 25 ju li 1883

v an een fu sie tu ssen het Centrum en de Utrechtsche

w a s het eerste num m er v a n de voorganger, het

courant. Toen het Centrum w e rd overgenom en door het

Utrechtsch nieuws-en advertentieblaadje, verschenen.

Spaarnestad-concern, w erden de fusiebesprekingen

Tot en m et 1894 begon de nieu w e jaa rg a n g in het begin

gestopt.9

van de m aand oktober, daarna aan het eind v an de

♦literatuur P.J.A. v a n M eegeren, Katholiek Utrecht in

m aan d ju li.7 M et in gan g v a n 5 april 1945 w e rd dejaar-

de tweede helft van de 19e eeuw (= Utrechtse historische

gang- en afleveringsn um m ering w eggelaten.

cahiers, 8(1987), nr. 3/4), p. 111-113

- V a n a f 1920 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

♦autopsie V olledig

- A ls b ijvoegsel verscheen v a n a f 9(1891/92), nr. 1415

-

(14 dec.) het Zondagsblad van de Utrechtsche courant.

♦typering Dagblad voor Utrecht, opgericht als een

GA Utrecht

Dit zondagsblad w a s gevoegd bij de krant v a n m aan­

godsdienstig neutrale krant. De redactie verm eed zich

dag, m aar blijkens de courant van 9 dec. 1891 w e rd de

te m engen in kerkelijke kw esties, m aar de pro-katho-

krant v a n m aandag en het b ijvoegsel reeds verspreid

lieke opstelling v a n het blad w a s - in de w oorden van

op zaterdagavond. V a n a f 6ju li 1907 is het zondagsblad

V an M eegeren - onm iskenbaar. De krant berichtte u it­

gevoegd bij de zaterdagkrant. Het laatst aangetroffen

voerig over het katholieke veren igin gsleven en v a n a f

zondagsblad is dat v a n 29 april 1916.

1890 tot 1894 w a s de katholiek W ierdels hoofdredac­

- D aarnaast w erd v a n a fja n . 1892 aan de lezers v an de

teur. Na de Eerste W ereldoorlog kreeg h et blad een u it­

courant ter b eschikking gesteld het Geïllustreerdfami-

gesprokener katholieke signatuur. De courant sch reef

lieblad, een uitgave v a n de Firm a V an Ditm ar (zie de

op 8 okt. 1930 over haarzelf, dat h et in de afgelopen

besch rijvin g van het Geïllustreerd zondagsblad -

jaren zich op de grondslag had geplaatst “van het posi­

Nederlandsche illustratie). Blijkens de titelkoppen van

tieve Christendom , recht doende aan alle kerkelijke

de Utrechtsche courant w e rd in de loop van 1898 het

gezindten, stellin g nem ende voor het Christelijk

zondagsblad de Illustratie geleverd en v a n a f april 1907

geloofs- en zedelijkheidsbeginsel, orde en gezag verde­

de Nederlandsche illustratie. In het num m er v a n 4jan .

digende tegen v rijzin n ig h eid en revolutie.” Daaraan

1892 w erd het zondagsblad m et dezelfde w oorden aan-

w e rd toegevoegd, dat voortaan niet m eer w e rd v o l­

gekondigd als w aarm ee drie dagen eerder de lezers van

staan m et het epitheton ‘Christelijk’, m aar dat er in

de Nieuwe Bredasche courant w aren toegesproken (vgl.

vaste koers gevaren zou w ord en onder katholieke vlag:

de b esch rijvin g v an het Geïllustreerd zondagsblad -

“Alzoo: van heden a f zal het ons streven zijn n aast in

Nederlandsche illustratie). Daar w e rd nog aan toege­

algem eenen z in verslaggeven d n ieuw sblad ook dage-

voegd dat het Geïllustreerdfamilieblad “zoow el door de

lijksche leidsm an en voorlichter te zijn op R.-K. kerke­

talrijke fraaie gravures als door den degelijken inhoud

lijk en politiek terrein”. Onder aartsbisschop V an de

en den netten vo rm kan w edijveren m et illustraties als:

W eterin g b le e f het Centrum echter het alleenrecht

Eigen Haard, de HollandscheIllustratie, de Katholieke

behouden als katholiek dagblad voor Utrecht, w aaraan

Illustratie, w an n eer zij deze allen niet reeds overtreft” .

de kerkberichten w erd en geleverd. Onder bissch op Jan­

- Het gezam enlijk abonnem ent op een courant w a s in

sen kreeg de Utrechtsche courant v e r lo f om openlijk als

de 19de eeuw zeer gebruikelijk, zoals oo k valt a f te lezen

katholiekblad te versch ijnen en op 28 dec. 1931 w e rd in

u it het bericht in de Utrechtsche courant v an 28 sept.

de krant bericht dat H.J.J. van Schaick als censor w a s

1890, toen het blad als dagblad gin g verschijnen: “Wij

aangesteld, w aarm ee de courant officieel als katholiek

w en schen ten slotte te doen uitkom en, dat m en de

dagblad w erd erkend.

Utrechtsche courant voor hetzelfde geld in eigendom

♦noten

ontvangt, als w aarvoor m en andere couranten eenige

(1) De Firm a V an Ditm ar w e rd in 1883 onderdeel v a n de

u ren daags ter le zin g krijgt”.

vennootschap onder de firm a’s P.W. van de W eijer en

- In een herderlijke b rie fv a n 7 ju li 1944 nam en de b is­

Gebrs. Oukoop te Breda. In 1899 w e rd door de vennoot­

schoppen openlijk stelling tegen een viertal oorspron­

schap bovendien de Firm a W eyerhorst aangekocht.

k elijk katholieke dagbladen die geheel in nationaal-

Eigenaren v a n de vennootschap w aren de broers P.W.,

socialistisch vaarw ater w aren geraakt: h et b etro f de

J.H. en I.A.J. van de W eijer. De vennootschap w e rd op 1

volgende v ier kranten: Dagblad van Noordbrabant en

jan . 1908 o m gezet in de NV Uitgevers-M aatschappij

Zeeland, de Limburger koerier, Utrechtsche courant (uit­

Neerlandia. Het doel van de NV w erd als v o lg t

gaven v an NV Neerlandia Uitgeversm aatschappij) en

om schreven: “de voortzetting der zaken door com pa­

de Residentiebode (vgl. S. Stokm an OFM, H et verzet van

ranten in vennootschap onder bovengenoem de firm a’s

de Nederlandsche bisschoppen tegen nationaal-socialis-

gedreven en m itsdien de u itoefening v a n u itgeversza­

me en Duitse tirannie (Utrecht 1945), p. 290-292).

ken, v a n het drukkerij- en binderijbedrijf, clichéfabriek

* relaties Voortzetting v a n Utrechtsch nieuws- en

en papierhandel. V oorts v an al w a t in den ruim sten zin

advertentieblaadje8

kan geacht w orden m et die soorten v a n zaken in v e r­

282. V alken burgs n ieuw s- en advertentieblad

295 band te staan o f daartoe te behooren.” Bepaald w erd,

ten zijn m edew eten een zeer aan zien lijk deel van zijn

dat u itgaven door de vennootschap te exploiteren o f te

belang is overgedragen aan eene com binatie buiten het

ondernem en, als boeken, couranten, tijdschriften als

aartsbisdom [i.e. de Spaarnestad]. De Utrechtsche Cou­

anderszins, n im m er strijdig zu llen m ogen zijn m et de

rant z a l derhalve als zelfstan d ig Katholiek Dagblad

geloofs- o f zedenleer der Rooms-Katholieke Kerk (vgl.

van Utrecht b lijven voortbestaan” .

A kten betreffendeNaamlooze Vennootschappen. Bij­ voeg sel van de Nederlandsche staatscourant, 1908, nr. 26 (3ijan.), NV-nr. 81). In 1930 luidde de form u lerin g

282

v a n deze bepaling als volgt: “ De dagbladen en andere

V a lk e n b u rg s1 n ieu w s- e n a d v erten tieb la d [1897^1912

uitgaven, h et karakter van courant hebbende, w elk e de

•jaren [1897, m edio oktober]2- 16(1912), nr. 50(14 dec.)

vennootschap uitgeeft, zu llen zijn Nederlandsche

• ondertitel Nieuws-en advertentieblad

Room sch-Katholieke dagbladen (couranten); de overi­

42(29 juli)}

{3(1899), nr.

ge uitgaven, niet het karakter v a n courant hebbende,

• uitgever Jos. Crolla-Falise

zu llen n im m er strijdig m ogen zijn m et de Roomsch-

• plaats V alken bu rg

Katholieke geloofs- o f zedenleer, noch m et Neder-

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

landsch-nationale belangen.” (vgl. ibidem, 1930, nr. 181

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) ~ [1902]3-

[1897]-[1901]3

(18 sept.), NV-nr. 3270).

12(1908)

(2) Toen de krant zesm a al per w e e k gin g verschijnen,

w ekelijks (zaterdag)4

w e rd de abonnees de gelegenheid geboden om buiten

•form aat E

de stad de courant driem aal per w e e k te blijven ontvan­

• omvang Ingeziene afln.: 4 p.

gen: “V oor deze intekenaren w o rd t een afzonderlijk

• redactie Niet in het blad verm eld.

feuilleton gegeven, terw ijl zij, die op de Dagelijksche

• bijzonderheden A ls zondagsblad verscheen de Gezel­

13(1909)-16(1912)

editie zijn geabonneerd, tw ee feuilletons ontvangen”.

lige huisvriend, vervolgens de Geluksbode (zie de afzo n ­

(3) V gl. ‘F.J.A.M. W ierdels overleden’, in: de Tijd, 3 april

derlijke beschrijvingen) en v a n a f au gu stu s 1908 kon­

1935 .

den de lezers zich abonneren op een geïllustreerd zo n ­

(4) V gl. M. v a n Meerdervoort, H et bolwerk van den blin­

dagsblad. Om w elk e v an de geïllustreerde zon dagsbla­

den pionier (H ilversum 1936), p. 62.

den h et handelde, is n iet bekend.

(5) V gl. Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad.

• relaties Voortgezet als de Limburger (1913-^920])

De geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 146.

• autopsie 2(1898), nr. 10(17 dec.); 3(1899), nr. 42(29 juli);

(6) V gl. 5 9 (1944 /45 ), nr. 17584(14 aug. 1944).

7(1903), nr. 26(24 maart); 9(1905), nr. 24(25 maart);

(7) Enkele onregelm atigheden in de jaargan gn um m e-

10(1906), nr. 89(7 nov.); 12(1908)-16(1912)

ring: de 21ejaargang loopt van aug. 1903 tot en m et dec.

- NPM ~ 1898, nr. 10; 1899, nr. 42; 1903, nr. 26; 1905, nr.

1903; de 22e v a n ja n . tot en m et aug. 1904; de 24e v a n ju li

24 en 1906, nr. 89

1905 tot en m et ju li 1907; de 33e v an aug. 1915 tot en m et

- Drukkerij Crolla, V alken bu rg ~ 1908-1912 (1910 op

okt. 1917, de 34e kom t n iet voor; de 38e loopt van ju li

microfiche in SBM)

1920 tot en m etjan . 1922; de 39e v a n ja n . 1922 tot en m et

• typering N ieuw sblad voor V alken bu rg en om geving.

aug. 1923; de 40e van aug. 1923 tot en m etju li 1925, de

Het blad, dat geen uitgesproken katholiek karakter

41e van ju li 1925 tot en m etju li 1926; de 42e en 43e

had, w erd u itgegeven door Jos. Crolla-Falise, broer van

kom en n iet voor; de 48e van aug. 1930 tot en m et aug.

Alphons, Joseph A u g. en M athias Crolla, de uitgevers

1932; de 52e v a n aug. 1935 tot en m et dec. 1937; de 53e van

van het Limburgsch nieuwsblad. Jos. Crolla w as

dec. 1937 tot en m et aug. 1941; de 54e van aug. tot en m et

getrouw d m et A n n a Falise.

sept. 1941; de 55e, 56e en 57e kom en niet voor; de 58e

• noten

begon op 18 sept. 1941; de 59e op 12 aug. 1944.

(1) V an {7(1903), nr. 26(24 maart)} - {10(1906), nr. 89(7

(8) Het Utrechtsch nieuws- en advertentieblaadje w as

nov.)}: “V alken bergs” .

een niet-katholiek nieuw sblad en er is derhalve geen

(2) De b egindatum is afgeleid v an dejaargang- en afle-

besch rijvin g v a n h et blad in de BKNP opgenom en.

verin gsn u m m erin g.

(9) In de Utrechtsche courant v a n 28 dec. 1931 w e rd hier­

(3) Gegevens ontleend aan Sy tho ffs adresboek voor den

over bericht: “Tegem oetkom end aan het nadrukkelijk

Nederlandschen boekhandel.

verlan gen van de Kerkelijke Overheid hebben de Uitge­

(4) V a n a f de 13ejaargan g, nr. 1 verscheen het blad

v ers v a n H et Centrum en de Utrechtsche courant sedert

alleen op zaterdag. In de titelkop b le e f echter nog v e r­

m aanden onderhandelingen gevoerd om de beide

m eld een frequentie van tw eem aal per w eek. In nr. 12

genoem de Katholieke bladen saam te voegen tot één te

van 27 m aart 1909 w erd gezegd: “A an gezien er groote

Utrecht verschijnen d Katholiek Dagblad. Deze onder­

m oeielijkheden ontstaan om n u m et de W oensdaguit-

handelingen zijn j.l. W oensdagavond afgebroken ten

gave dezer courant te herbeginnen, zien w ij ons

gevolge v a n de m ededeeling van het Centrum dat b u i­

genoodzaakt voorloopig de courant slechts éénm aal

283. V eghelsche courant

296

per w e e k u it te geven. Om evenw el de abonné’s voor lec-

*form aat E-formaat, m .u.v. w isselen d D- en E-formaat

tuurgem is schadeloos te stellen, zal het Zaterdagnum -

in de beginperiode

m er uitgebreid en tevens de abonnem entsprijs lager

* omvang [VI]

gesteld w orden” .

* redactie V oor de redactie en directie van de Gelderlan­

283

1945^1946} Jos v a n de Griendt, alg. ch ef

V eg h e lsc h e co u ra n t 1903-^907]

* bijzonderheden D ejaargan gn u m m erin g is die v a n de

der, zie aldaar {1948}-1953 P.C.J.M. Snijdewind, chef-red.

•jaren 1(1903), [nr. 1(18 maart)]1- [1907]2

Gelderlander.

• uitgever Fr. de Goede en Co ~ {1(1903), nr. 2(21 maart)

- Kopblad van de Gelderlander.

en nr. 3(25 maart)}

* relaties V oortzetting van de Gelderlander, ‘

-

[Uitgeverij Gebr. de Goede ~ 1903-1905]3

Apeldoorns dagblad2

-

[Uitgeverij W .P.I. de Goede-de G reeff ~ 1906-1907]3

- V oortgezet als de Gelderlander, editie voor

• plaats V eghel

Apeldoorn en om gevin g1

•frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

* autopsie 97(1945), nr. 81(4 aug.) en nr. 98(27 aug.);

dag) •

98(1946), nr. 181(6 aug.); 100(1948) - 102(1950), juni; form aat E

103(1951); 104(1952), ju li - 105(1953), ju n i

• omvang Ingeziene afln.: respectievelijk 8 en 4 p.

- NPM ~ 1945, nrs. 81 en 98; 1946, nr. 181

• redactie 1903-? M.J.G. Kuypers

- KB ~ 1948 - 1950, ju n i; 1951; 1952, ju li - 1953, ju n i

• bijzonderheden V erm o ed elijk w as de Veghelsche cou­

* typering Kopblad v a n de Gelderlander voor de V elu ­

rant een kopblad v an h et Nieuwsblad voor Peelland en

w e. In het eerste nu m m er v an 4 aug. 1945 sch rijft de

M eierij. Advertenties w erden in elk geval gratis over­

directeur van de Gelderlander: “De actieve m edew er­

genom en in laatstgenoem d blad.

k in g van plaatselijke com ités h eeft het ons m ogelijk

- V erm oed elijk w as de Brabantsche koerier een kop­

gem aakt voor het noordw estelijk deel van ons v e r­

blad van de Veghelse courant.

spreidingsgebied een eigen regionaal dagblad u it te

• relaties Rond 1920 verscheen er opnieuw een n ieu w s­

geven, w aardoor de speciale streekbelangen beter tot

blad onder de titel Veghelse courant. Th ans b etro f het

h u n recht kunnen komen. Het lig t in de bedoeling zoo

een lokaal w eekblad, dat tot n a 1945 b le e f voortbestaan,

m ogelijk gevolg te geven aan hierop betrekking heb­

m aar w aarvan geen besch rijvin g in de BKNP is opge­

bende verzoeken en in overleg m et instanties en

nomen.

com ités het gebied v a n Deventer en om gevin g in de

• autopsie 1(1903), nr. 2(21 maart) en nr. 3(25 maart)

invloedssfeer van dit nieu w e dagblad te betrekken”. In

- NPM

het zelfd e num m er spreekt ‘ Pastor’ een w elk om st­

• typering Katholiek lokaal n ieuw sblad voor V eghel en

w oord “nam ens het katholiek Pers-Comité, dat w erd

om geving.

opgericht op in itiatief v a n de Katholieke Actie te A pel­

• noten

doorn m et het doel te kom en tot oprichting van een

(1) De b egindatum is afgeleid u it de datering v a n n u m ­

eigen katholiek dagblad voor Apeldoorn en de Velu-

m er 2.

w e”.

(2) De titel is voor het laatst verm eld in S y tho ffs adres­

* noten

boek voor den Nederlandschen boekhandel, 1907.

(1) In de Gelderlander van 14 sept. 1953 w ord t bericht dat

(3) V gl. S y tho ffs adresboek voor den Nederlandschen

het editiesysteem v a n a f die dag verandert. Het kopblad

boekhandel, 1903-1907.

de Veluwe- en IJsselbode v erd w ijn t en z a l w ord en v e r­ van gen door een speciale editie van de Gelderlander

284

voor Apeldoorn en om geving.

V elu w e- e n IJsselbode 1945-1953

om gevin g m et als ondertitel ‘Apeldoorns dagblad’ (vgl.

•jaren 97(1945), nr. 81(4 aug.) - [105(1953), nr. 214(12

J. Brinkhoff, Een eeuw de Gelderlander-Pers (Nijmegen

sept.)]1

1948), p. 116).

• ondertitel Dagblad voor Apeldoorn en Zutphen ~ 97(1945), nr. 81(4 aug.) - {nr. 98(27 aug.)} - Dagblad voor Apeldoorn, Deventer en Zutphen ~ {98(1946), nr. 181(6 aug.)} - {105(1953), nr. 151(30 juni)} • uitgever NV Uitgeversm aatschappij De Gelderlander • plaats Nijm egen - ’Kantoor’: Apeldoorn (in 1945 ook te Zutphen) •frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

(2) V a n a f 1935 w a s er een editie voor Apeldoorn en

297

286. V enloosch w eekblad

285

286

V en lo o sch n ie u w s b la d 11898-1908

V en lo o sch w e e k b la d 1863-1898

*jaren 36(1898), nr. 39(1 okt.) - [46(1908), nr. 36(eind

*

maart)]

* uitgever Drukkerij der w ed. H.H. Uyttenbroeck

jaren 1(1863), nr. 1(28 febr.) - 36(1898), nr. 38(24 sept.)

* ondertitel M eest gelezen blad in en om V enlo en

* plaats V enlo

Noord-Limburg

*

frequentie w ekelijks (zaterdag)

* uitgever W ed. H.H. Uyttenbroeck2

*

form aat C ~ 1(1863) - 7(1869), nr. 25(19 juni); D ~

* plaats Venlo

7(1869), nr. 26(26 jun i) - 11(1873); E ~ 12(1874^36(1898)

*

41(1903), nr. 72(15 sept.) - {45(1907)}

frequentie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ * omvang II ~ 1(1863); III " 2(1864^23(1885); IV ~

dag)

36(1898), nr. 39(1 okt.) - 41(1903), nr. 71(12 sept.)

24(1886)-36(1898)

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

* redactie [1863-1896 mr. L. H affm ans, hoofdred.]1

41(1903), nr. 72(15 sept.) - {45(1907)} * form aat E

[1880, 1 april-10 ju li H.J.A.M. Schaepm an, red.]2 [1896-1898 Jan Truyen, hoofdred.]3

* omvang II ~ 1898; V I ~ 1899-^907}

[1896-1898 pastoor J.L.H. Vrancken, red., onder het

* redactie [1898-? Jan Truyen, red.]3

pseudoniem V alu as]1

[pastoor J.L.H. Vrancken, m edew erker onder het pseu­

* bijzonderheden V a n a f 1892 konden de lezers zich

doniem V aluas]4

abonneren op het Geïllustreerd zondagsblad - Neder­

[Louis Geelen, m edew erker onder h et pseudoniem Frydank]4

de afzonderlijke beschrijving).

[Dionisius Schram, m edew erker onder h et pseudo­

landsche illustratie van de firm a Ditm ar u it Utrecht (zie

niem BAZ]4

* relaties Voortzetting v an Markt- en aankondigingsblad4

* bijzonderheden Voor de lezers v a n h et Venloosch

- V oortgezet als Venloosch nieuwsblad

nieuwsblad w a s het m ogelijk zich te abonneren op het

* literatuur S.H.H. v a n der Hoek, H et Venloosch W eek­

Geïllustreerd zondagsblad - Nederlandsche illustratie

blad 1863-1872. Een politiek orgaan in handen van mr.

(zie de afzonderlijke beschrijving).

Leopold Haffmans. Doctoraalscriptie KU N ijmegen,

* relaties V oortzetting van Venloosch weekblad

V akgroep N ieuw e Geschiedenis, 1984, IX+157 p.

-

- S.H.H. v an der Hoek, J.M.W.C. Schatorjé, ‘Het V en ­

Sam engegaan m et de Venloosche courant en voort­

gezet als de Nieuwe Venlosche courant

loosch W eekblad en de verkiezin gen voor de Tweede

-

Kamer, m et nam e in 1869 en 1871’, in: de Maasgouw,

Op 1 april 1908 zo u onder verantw oordelijkheid van

H. Derkx, H. Lebesque en F. W ollaert ter drukkerij van

104(1985), kol. 57-81

de Noord-Limburgse Boekhandel, voorheen firm a W ed.

- Ragdy van der Hoek, A d ri Gorissen, De Venlose

H.H. Uyttenbroeck een nieuw w eekblad zijn versch e­

krant. 125ja a r in Noord-Limburg (Venlo 1988), p. 33-53

nen o.d.t. Nieuwsblad van Venlo om w e rk te v ersch af­

* autopsie V olledig

fen aan hen die door de fu sie van het Venloosch nieuws­

- GA V enlo ~ 1863-1897

blad en de Venloosche courant w erkloos w aren gew or­

- KB ~ 1898

den. Dit blad is slechts tw eem aal verschenen. (vgl. de

* typering Katholiek n ieuw sblad voor V enlo en om stre­

Nieuwe Limburger, 101(1963), 15 april, jubileum -uitgave

ken. Het blad begon als een liberaal orgaan. In het eer­

‘100 ja a r krant in Noord-Limburg’ en De Venlose krant,

ste num m er u it 1863 noem t het blad zich een volgelin g

p. 92 -93 ).

van Thorbecke, “zonder nogthans v a n ons regt a f te

* literatuur Ragdy v a n der Hoek, A d ri Gorissen, De

zien, om de daden van dezen o f genen m inister vrije lijk

Venlose krant. 125jaa r in Noord-Limburg (Venlo 1988),

te bespreken en aan de belangen van Lim burg ten toet-

p. 53-73

se te b rengen”. Het w eekblad ontw ikkelde zich al snel

* autopsie Ingezien tot en m et 45(1907)

tot het orgaan v an de conservatief-katholieke groepe­

-

GA V enlo

1898-1907

rin g in Lim burg. Het w erd de pleitbezorger v a n de Lim ­

* typering Katholiek n ieuw sblad voor V enlo en om stre­

b u rgse belangen, m et nam e op het gebied v a n de land­

ken. Opvolger van het conservatieve Venloosch week­

bouw en grondbezit.

blad van m r. H affm ans.

* noten

* noten

(1) V gl. De Venlosche krant.

(1) W aaraan toegevoegd: “voorheen Venloosch w e e k ­

(2) V gl. J. W itlox, Schaepman als staatsman, dl. 1

blad” .

(Am sterdam 1960), p. 156.

(2) In 1908 w a s A. v a n Dieren eigenaar van de uitgever­

(3) V gl. G.J. B[ertels], ‘Jan Truyen als jo u rn alist’, in: de

ij van de W ed. H. Uytenbroek.

Nieuwe Limburger, 101(1963), 15 april, jubileum -uitgave.

(3) V gl. G.J. B[ertels], ‘Jan Truyen a lsjo u rn a list’, in: de

(4) Het Markt- en aankondigingsblad w a s een uitgave

Nieuwe Limburger, 101(1963), 15 april, jubileum -uitgave.

van de firm a H. Uyttenbroeck, n a het overlijden van

(4) V gl. De Venlosche krant.

287. V enloosche courant

298

Hendrik Uyttenbroeck in 185 o voortgezet onder de

(3) Het eerste nu m m er van de opvolger, de Nieuwe Ven­

naam W ed. H.H. Uyttenbroeck. Het blad verscheen

loosche courant, verscheen op 2 april 1908.

v a n a f 29 aug. 184o tot en m et 21 febr. 186s. (vgl. De Ven­

(4) In 32(1900), nr. 44(3 nov.) w ord t over h et tw eem aal

lose krant, p. 27-sl). V an het Markt- en aankondigings-

per w e e k gaan versch ijnen het volgen de gezegd: “ Door

blad is als lokaal w eekblad geen besch rijvin g in de

het Bestuur der Posterijen is bepaald, dat v a n a f 4 nov.

BKNP opgenom en.

de couranten, die slechts éénm aal per w eekversch ij-

287

voor eene geregelde bestellin g ook op Zondag te kun­

V en lo osch e co u ra n t1 l869-l9o8

voortaan tw eem aal ’s w eeks, zoodat de abonné’s, die

•jaren [proefnum mer, 27 m aart 1869]2

onze courant per post ontvangen, het no. van Zaterdag

-

reeds des Zaterdags en het volgen de no. des Zondags in

nen, des Zondags niet m eer bezorgd w orden. Ten einde nen zorgdragen, versch ijn t de Venloosche Courant

[1(1869), nr. l(s april)]2- 4o(l9o8), [nr. s8(29 maart)]s

• ondertitel N ieuw w eekblad œ {i 2(i 8 8 o ), nr. so(24juli)}

h u n b ezit kunnen hebben” . V erm oedelijk ontvingen

- 21(1889), nr. 27(6 juli)

allen die de krant niet per post onvingen het zaterdag-

• uitgever W . van der Sloot

én zon dagn u m m er op zaterdag.

• plaats Venlo

(5) In het Gem eentearchief V enlo is a an w ezig Over­

•frequentie w ekelijks (zaterdag)

1(1869) - S2(l9oo),

zicht artikelen W. Nolens in de Venlose [sic]courant,

nr. 44(s nov.)

sinds 1908 in deNVC, 50 p. Deze chronologische lijst

tw eem aal per w e e k (zaterdag en zondag)4 œ S2(l9oo),

van de artikelen v a n Nolens loopt tot en m et 24 april

nr. 4s(lo nov.) - ss(l 9 os), nr. 7o(so aug.)

1915. V gl. ook J.P. Gribling, Willem Hubert Nolens 1860­

œ

driem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag “in tw ee edi­ ties”, nl. zaterdag- en zondagnum m er)

ss(l 9 os), nr.

1931. Uit het leven van een priester-staatsman (Assen 1978), p. 45. In het A rchiefW . Nolens (KDC), nrs. 349-356

71(2 sept.) - 4o(l9o8)

bevinden zich knipsels v an de artikelen v a n Nolens u it

•form aat C œ {1(1869), nr. lo(s juni)}; D œ {i 2(i 8 8 o ), nr.

de Venloosche courant u it de jaren 1897-1907.

So(24juli)}; E œ {i 5( i 8 8 s ), nr. s6(8 sept.)} - 4o(l9o8) • omvang [II] œ 1(1869); III œ [2(l87o)]-S2(l9oo); V SS(l9 ol)-S4 (l9 o 2); V I

œ

œ

s5(l9os)-4o(l9o8)

288

• redactie [1869-1894 J.M.L.H. Clercx, hoofdred.]2

V e rita s 1944-1945

In d ejaren l897-l9o8 is een groot aantal hoofdartikelen

*jaren 1944, nr. 1(15 sept.) - nr. 8(23 sept.) o.d.t. Mede-

ondertekend door dr. W .H. N olens.5

deelingen van den Nederlandschen orde-dienst1

• bijzonderheden V oor de lezers w a s het m ogelijk zich

- 1944, nr. 1(25 sept.) - 10(1945), nr. 151(14 maart)

te abonneren op het Humoristisch weekblad (vgl. De

* uitgever Stichting V eritas

Venlose krant, p. 69).

* plaats M aastricht

• relaties Sam engegaan m et het Venloosch nieuwsblad

•frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

en voortgezet als de Nieuwe Venloosche courant

*form aat D

• literatuur Ragdy van der Hoek, A d ri Gorissen, De

* omvang III

Venlose krant. l i s ja a r in Noord-Limburg (Venlo 1988),

* redactie [1944 F. Brunklaus]2

p. 57 -7 S

[1944 P. Builtjes]2

9(1944); II

• autopsie 1(1869), nr. lo(s juni); l2(l88o), nr. so(24juli);

[1944 J. Jonkes]2

ls(l88s), nr. s6(8 sept.); 18(1886), nr. i i (i s maart) en

1944 H. Jussen, w aarn . dir.

10 (1945 )

l 9 (l8 8 7 )-4 o(l 9 o 8 ), m .u.v. 24(1892) en 4o(l9o8), nrs. S4,

1944 P. v an Kempen

S5 , S7 en S8

1944-1945 M. Berden

- NPM œ 188o, nr. so; 188s, nr. s6 en 1886, nr. 11

1944-1945 M. Debats

- GA V enlo œ alle overige afleveringen, w aarvan 1869,

1944-1945 M. D uyzings

nr. lo in fotokopie (origineel in b ezit v a n H. v a n de

1944-1945 W . Goldschm itz, districtscom m andant en

Hoogen)

later w aarn. hoofdred.

• typering Katholiek n ieuw sblad voor V enlo en om stre­

1944-1945 S. Kleijn, dir.

ken. De Venloosche courant nam een liberaler stand­

1944-1945 L. M aas

punt in dan het Venloosch nieuwsblad van H affm ans.

1944-1945 R. Renckens

Na 188 o steunde het geruim e tijd de opvattingen van

1944-1945 J. v an T erm jr.

Schaepman.

1944-1945 F. Tuinstra, hoofdred.

• noten

1944-1945 J. W intraecken

(1) De num m ers 1 tot en m et 7 zijn verschenen onder de

1945 L. V eugen

titel Nieuw Venloosch weekblad (vgl. De Venlose krant).

* bijzonderheden M et in ga n g van 9(1944), nr. 3(27 sept.)

(2) V gl. De Venlose krant.

w ord t het jaa rga n gn u m m er verm eld. Daarmee w ord t

289. de V olkscourant

299 de n u m m erin g v an de voorloper Veritas (1932-1941) voortgezet.

289

-

de V o lk sco u ra n t 1886-^895]

Veritas verscheen in verschillende edities: a anvan­

k elijk in een editie voor M aastricht en een tweede voor

*

de M ijnstreek; v a n a f febr. 1945 een derde voor Noord­

* ondertitel Populaire editie v a n het dagblad het Cen­

jaren 1886, nr. 1(24 dec.) - [1895]1

en Midden-Limburg.

trum ~ 1886 - {1892, nr. 771(4jan.)}

* relaties Veritas w a s bedoeld om de plaats in te nem en

* uitgever M aatschappij tot Exploitatie v a n het Dag­

v a n de Limburger koerier, aan w e lk b la d een v ersch ij­

blad h et Centrum en v an de Volkscourant

ningsverbod w a s opgelegd. V olgen s het Tijdelijk Pers­

- A ls drukkerij w ord t verm eld tot en m et {1888, nr.

b eslu it m ocht er geen nieuw blad w orden opgericht en

249(20 aug.)}: Stoom druk Holdert & Co, A m sterdam

daarom w erd besloten h et vooroorlogse Veritas (1932­

* plaats Am sterdam

1941) als dagblad voort te zetten.3

- Tot en m et {1887, nr. 78(1 juli)} w orden ookbureaus

- Voortgezet als Gazetvan Limburg

verm eld te Utrecht en ’s-Hertogenbosch

* literatuur J. Brauer, J. Driever, ‘Krantenstrijd in

*

M aastricht, 1944-1949. Is er nog plaats voor Neerlan­

en vrijdag)

dia?’, in: Studies over de sociaal-economischegeschiede­

*

nis van Limburg, 28(1983), p. 64-91

* omvang Ingeziene afln.: 4 p.

frequentie driem aal per w e e k (maandag, w oen sdag form aat E

* autopsie V olledig

* redactie De redactie van de Volkscourant w erd v er­

-

zo rgd door het Centrum (zie aldaar)

SHC

* typering Katholiek dagblad voor Lim burg, ‘opvolger’

* bijzonderheden De abonnees van de Volkscourant ont­

v a n de Limburger koerier. De doelstelling van het blad

v in gen gratis het Zondagsblad van het Centrum.

w a s volgen s de statuten v a n Stichting Veritas: “het v e r­

* literatuur José Eijt, Een eigenzinnig geluid in katholie­

dedigen en verspreiden v an katholieke beginselen op

ke kring. H et Centrum en de Volkscourant 1884-1903.

alle gebieden en m eer in h et bijzonder de bevordering

Niet u itgegeven w e rk stu k KU Nijm egen, afd. N ieuwe

eener principieel ju iste voorlich tin g in Nederland­

Geschiedenis, 1986, 30 p.

schen zin van de Lim burgsche b evolking”.

* autopsie 1886, nr. 1(24 dec.); 1887, nr. 13(21 jan.); nr.

* noten

78(1 juli); nr. 143(2 dec.); 1888, nr. 249(20 aug.); 1890, nr.

(1) In het nu m m er van 15 sept. 1944 w ord t m eegedeeld

497(2 april), nr. 512(9 mei), nr. 514(12 mei), nr. 515(14

dat de Nederlandsche Ordedienst op last v a n de rege­

mei); 1892, nr. 771(4jan); nr. 862(3 aug.)

rin g h eeft besloten dat de Limburger koerier niet m eer

- NPM

m ag verschijnen en dat publicaties “van algem een nut”

* typering In het openingsartikel ‘A an den Lezer!’ in

voorlopig in de vo rm van Mededeelingen van den Neder­

het eerste n u m m er w ord t gesteld, dat er v an katholieke

landschen Ordedienst zullen verschijnen, terw ijl te z ij­

zijde nog steeds geen volksblad bestaat. De Volkscou­

ner tijd overw ogen z a l w orden in w elk e m eer definitie­

rant w il in die leem te voorzien en w il zijn: “een goed­

v e vo rm dagelijks o f periodiek publicaties “ten gerieve

koop volksblad, w aa rin allereerst voor de w aarachtige

v a n h et volk” zu llen gedaan w orden. De u itgave der

belangen v a n h et v o lk z a l w orden geijverd, door

Mededeelingen stond onder toezicht v a n W . Goldsch­

b estrijdin g van hetgeen daarm ee in strijd is en door

m itz, districts-perscom m andant. A an de taak van de

voorlichting van hetgeen daaraan bevorderlijk kan

O.D.-persdienst kw am een einde, toen een vertegen ­

zijn. U itgaande v an de w aarheid, dat het on geloof

w oord iger van de Nederlandse regerin g in b allin g­

onzer dagen de voornaam ste oorzaak is van de m aat­

schap in M aastricht w a s gearriveerd.

schappelijke ellenden, die ons teisteren, - z a l de V o lk s­

(2) V gl. Brauer en Driever, p. 73, nt. 22.

courant m et allen ijver er n aar streven de banier van

(3) In het eerste num m er v an 25 septem ber 1944 w ord t

den godsdienst om hoog te houden onder het v olk ”. In

m eegedeeld dat de redactie van het in m ei 1941 door de

het Zondagsblad van het Centrum, 1891, ongen.(23 nov.)

Duitsers verboden blad Veritas heeft besloten, naar

w erd aldus over de Volkscourant gesproken: “De Volks­

aanleiding v a n het staken v an de bem oeiingen m et de

courant, goedkope u itgave v a n het Centrum versch ijnt

pers door de N ederlandsche ordedienst, en in verband

driem aal per w eek. De Volkscourant bevat behalve den

m et het door h et Nederlandse gezag aan de Limburger

verkorten inhoud u it het Dagblad, Besprekingen en

koerier opgelegde verschijningsverbod, dagelijks te

M ededeelingen om trent Sociale Aangelegenheden en

gaan verschijnen tot er een definitieve oplossing

is bijzonder geschikt ter verspreid in g van goede Katho­

gevonden z a l zijn , en daarbij de berichtgeving om trent

lieke beginselen onder het v olk ” . De Volkscourant

h et w ereldgebeuren én v an stad en streek op zich te

droeg veel bij aan de totstandkom ing v a n de Neder­

nem en. V an het vooroorlogse blad Veritas (1932-1941)

landsche Roomsch-Katholieke Volksbond.

z a l in een v a n de volgen de BKNP-delen een b esch rij­

* noten

v in g w ord en opgenom en.

(1) Het is n iet geheel d uidelijk tot w an n eer de Volkscou-

290. de V olkscourant

300

rant is verschenen. V an M eerdervoort schrijft, dat de

- NPM ~ 1904. nrs. 2, 8 en 22

krant in 1895 sam en gin g m et het Centrum en dus in

- SBM ~ 1904, nr. 6, 9(5 dec.), 9(6 dec.), 12, 16, 17, [19] en

feite w erd opgeheven (vgl. M. v a n M eerdervoort, H et

20

bolwerk van den blinden pionier (H ilversum 1936), p.

• typering Katholiek dagblad voor M aastricht. Het blad

45). H emels neem t d itjaartal over van V an M eerder­

beoogde een politiekvolksdagblad op katholieke grond­

voort, m aar ze g t elders, dat de krant tot in 1897 zo u zijn

sla g te zijn , w aa rin n aast n ieu w s u it binnen- en buiten­

verschenen, m ogelijk afgaande op het fe it dat in het

land ook een ‘Sociale Kroniek’ w a s opgenom en.

Centrum als uitgevende instantie tot en m et 11 jan . 1897

• noten

gesproken w o rd t v an de M aatschappij tot Exploitatie

(1) In het nu m m er v a n 21 dec. w ord t door de directie

van het Dagblad h et Centrum en v an de V olkscourant

aan de lezers m eegedeeld “dat zij er niet in geslaagd is,

(vgl. Joan Hemels, De emancipatie van een dagblad.

de door het uittreden v an de heeren Bohnen en Deterre

Geschiedenis van de Volkskrant (Baarn 1981), p. 28 en p.

vacant gew orden aandelen ‘V olkscourant’ te plaatsen,

142). De opheffing van de Volkscourant w a s een gevolg

zoodat tot haar leedw ezen de uitgave v a n het blad m oet

van de kom st v an andere katholieke arbeidersbladen.

w orden gestaakt”. In ‘Een w oord van scheiden’ v an de

V a n a fju n i 1891 verscheen de Volksbanier, orgaan van

redactie w ord t gezegd, dat n a h et onverw achte onttrek­

de R.K. Volksbond, en v a n a f oktober 1892 de Morgen­

ken van bedrijfskapitaal de drukker de u itgave van de

post, kopblad van de Tijd voor de arbeidersgezinnen.

krant nog tw ee w eken op eigen risico heeft voortgezet.

Koelman, de directeur van het Centrum sch reef hier­

(2) W aaraan toegevoegd tot en m et {1(1904), nr. 9(6

over aan H. Schaepman: “ De oprichting van Volksba­

dec.)}: ‘Verbonden m et het Advertentieblad voor Lim­

nier en M orgenpost g a f ons een gevoeligen knak” .

burg.

Bovendien w a s A.M.A.J. A riën s v a n a fja n u a ri 1893

(3) Op 6 nov. 1904 w e rd de NV de V olkscourant opge­

begonnen m et de uitgave van de Katholieke werkman.

richt, w elk e zich ten doel stelde “het u itgeven en exploi-

In 1894 w erd dit blad h et officieel orgaan v an de

teeren van een politiekvolksdagblad op katholieken

Utrechtse diocesane w erkliedenbond. In de zo ju ist

grondslag” . Directeur v an de NV w a s Henri Bohnen

geciteerde b rie f noem t Koelm an de kom st van dit

(vgl. Akten betreffendeNaamlooze Vennootschappen,

bondsorgaan voor Utrecht “voor ons een zeer kwade

Bijvoegsel v a n de Nederlandsche staatscourant, 1904,

zaak” (vgl. B riefvan Th. Koelm an aan H. Schaepman

nr. 274(22 nov.), NV-nr. 680).

(17 dec. 1893), in: Collectie Schaepman (KDC), nr. 35). In

(4) V gl. Biografisch woordenboek van Nederland, dl.

elk geval is de titel de Volkscourant voor het laatst

2(’s-Gravenhage 1979), p. 462.

genoem d in de u itgave van 1894 van S y tho ffs adres­

(5) Over het ontstaan van de Volkscourant w erd in ‘Uit

boek voor den Nederlandschen boekhandel.

de geschiedenis van de Lim burger koerier’ (in Limbur­ ger koerier, 29 okt. 1931) geschreven: “Een Duitsch u it­ gever, u it Aken, in sam en w erking m et een Ned. koop­

29O

m an, u it V aals, kocht in 1904 het u itgaverecht v a n het

de V o lk sco u ran t 1904

M aastrichtsche advertentieblad en stichtte een nieuw

*jaren 1(1904), nr. 1(26 nov.) - nr. 22(21 dec.)1

dagblad: de redactioneel en technisch u iterst verzorgde

* ondertitel Goedkoop dagblad2

Volkscourant, naar het m odel der zoo bloeiende Volks­

* uitgever Eigenaar: N V de V olkscourant3

freund u it het n aburige A ken” .

- Uitgever/drukker: Electrische Drukkerij LeiterNypels * plaats M aastricht

29I

*frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

de V o lk sk ra n t 1920-^980}

•form aat E

•jaren 1(1920), nr. 1(19jan.) - 22(1941), nr. 6219(4 okt.)1

* omvang Ingeziene afln.: 4 p.

-

* redactie 1904 Jac. P. v an Term , hoofdred.

dec.)}

[1904 M.J.M. van Poll, red.]4

• ondertitel Dagblad voor het katholieke v o lk ~ 2(1921),

22(1945), nr. 6220(8 mei) - {59(1980/81), nr. 17123(31

* bijzonderheden In de titelkop w o rd t verm eld: “M et

nr. 115(1 okt.) - 5(1924), nr. 1000(2 sept.)

inbegrip van het dagelijksch bijblad Elk wat wils.”. De

- A lgem een landelijk dagblad voor het katholieke v olk

eerste aflevering van dit bijblad is onderdeel van het

~ 5(1924), nr. 1001(3 sept.) - 13(1932), nr. 3420(11 aug.)

Advertentieblad voor Limburg. ‘Bijblad v a n de V o lk s­

-

courant’.

3421(12 aug.) - 16(1935), nr. 4169(12jan.)

* relaties Maastrichtsch advertentieblad5

-

* autopsie 1(1904), nr. 2(28 nov.), nr. 6(2 dec.), nr. 8(3

16(1935), nr. 4170(14 jan.) - 22(1941), nr. 6192(30 aug.)

dec.), nr. 9(5 dec.), nr. 9(6 dec.), nr. 12(9 dec.), nr. 16(14

-

dec.), nr. 17(15 dec.), nr. 17(19 dec.) [= nr. 19(17 dec.)] nr.

22(1941), nr. 6192(1 sept.) - nr. 6219(4 okt.)

20(19 dec.) en nr. 22(21 dec.)

Dagblad voor h et katholieke v o lk ~ 13(1932), nr. Dagblad voor h et katholieke v o lk in Nederland ~ Dagblad voor de katholieke w erkers in Nederland ~

Sol -

Katholiek dagblad voor Nederland œ 22(1945), nr.

291. de V olkskran t Th.M . Schlichting (medisch m edewerker), P.M.

622o(8 mei) - 44(1965/ 66), nr. l24ss(24 sept.)

Smedts, Gabriël Smit, W im Snitker, Ph. Som ers (vanaf

• uitg ever NV De V olkskran t2

1929 red.), Jan A. V esters (vanaf 1927 red. buitenland en

-

In 1968 g in g de NV V olkskran t sam enw erken m et de

sport), M arijke V etter (van af 1945), Piet v.d. Vliet, Hen-

NV Het Parool in de Perscom binatie N VS

riëtte en A n n em ie van W eert (modered.), dr. A. v an der

-

W ey OCarm., B.A.H. W ilb rin k (1936-1946 red.) en Piet

De krant w e rd tot en m et 19S4 gedrukt in Den Bosch

bij de Firm a Teulings; v a n a f 19S5 in Drukkerij Lum ax4,

W orm

de drukkerij v a n h et R.K. W erkliedenverbond (later van

* sp ecia le num m ers 44(1965/66), nr. 12436(25 sept.): ‘ De

de Katholieke Arbeiders Beweging) en v a n a f 1965 in de

V olkskran t in de zevende h em el’, 48 p. (t.g.v. de ope­

eigen drukkerij in h et nieuw e gebouw aan de W ibaut-

nin g v a n h et nieu w e gebouw aan de W ibautstraat te

straat te Am sterdam

Am sterdam )

• plaa ts ’s-Hertogenbosch œ i(i92o) - l6(l9ss), nr.

* bijzon d erhed en De n ie u w e ja arg an g b egin t steeds

4169(12 jan.)

om streeks 8 mei. De 22eja a rg a n g loopt tot en m et 7 ju li

-

1945; de 23e v an 9ju li 1945 tot en m et 7 m ei 1946. De 39e

Utrecht5 œ l6(l9ss), nr. 4l7o(l4jan.) - 22(1941), nr.

6219(4 okt.)

en 4 0 ejaargan g beslaan elk slechts een aantal m aan­

- A m sterdam œ 22(1945), nr. 622o(8 mei) -

den. De 39ejaargang loopt v a n nr. 11096(8 m ei 1961) tot

{59(l98o/8l)}

en m et nr. 11221(4 okt. 1961); de 40e v a n nr. 11222(5 okt.

•fr e q u e n tie driem aal per w e e k œ i(i92o) - 2(1921), nr.

1961) tot en m et nr. 11400(7 m ei 1962). N um m er 6192 van

ll4(So sept.)

de 22ejaargang kom t tw eem aal voor: zo w el op 30 aug.

zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 2(1921), nr. 115(1

als ook op 1 sept. 1941.

okt.) - {59(l98o/ 8l)}

- V a n a f 8 m aart 1924 verscheen er tw eem aal per w eek

•fo r m a a t E œ i(i92o) - 22(1941); C œ 22 (l945 ) -

(w oensdag en zaterdag) een fotopagina.

24(1946/47), nr. 67o4(ls dec.); E œ 24(1946/47), nr.

- Er verschenen verschillende regionale edities. Zo

67o5(l4 dec.) - {59(l98o/8l)}

w erden in 1941 de volgende edities uitgegeven: Rotter­

• om vang VI

dam se editie (voor Rotterdam en om geving, Dordrecht,

• redactie 192o-1941 J.B. V esters, 19S2-1941 hoofdred.

Schiedam en Gouda), H aagse editie (voor Den H aag en

192S-19S1 J.J.M Douwes, dir.

om geving, D elft en het W estland), noordelijke editie

19S2-1941 m r. C.Ch. v an Kessel, dir.

(voor Beverw ijk, Haarlem , de Zaanstreek, Friesland en

19S9-1941 G.H.J.L. Hol (19S9-1941 ch e f red., 1941 w aarn.

Groningen), Gelderse editie (voor Gelderland), Overij-

hoofdred.)

selse editie (voor Overijsel), Lim burgse editie (voor

1941 D.C. v a n der Poel, hoofdred.

Limburg), Brabantse editie A (voor Oost- en Midden-

1945-1947 C. Slewe, dir.

Brabant) en Brabantse editie B (voor W est-Brabant, de

l945-l95S prof. m r. C.P.M. Romme, staatk. hoofdred.

Langstraat en Zeeland) (vgl. Joan Hemels, D e em ancipa­

1945-1964 J.M. Lücker, alg. hoofdred.

tie van een dagblad, p. 165).

1947-1958 J.A. Kolkm an, dir.

- A ls b ijvoegsel verscheen tot en m et 1929 het politiek

l958-l97o J.H.J. Grundmeijer, dir.

satirische blad de R oskam . V gl. de afzonderlijke

19644198o} drs. J.M.M. van der Pluym , hoofdred.

b esch rijvin g in een v an de volgende BKNP-delen.

19664198o} drs. Th. Coppes, dir.

- A ls bijblad verscheen van 1932 tot en m et 1936 Vrou­

l 975 -{l9 8 o} Jan Damen, dir.

w enleven, een u itgave v a n de Centrale C om m issie voor

In de geciteerde literatuur w orden als redacteuren en

de V rouw en organ isatie v a n het R.K. W erkliedenver­

m edew erkers vermeld:

bond onder redactie v a n J.F.J. v a n der Maden. Geen

Bertus A a je s . B.J. Bertina (ilm red.), A d Bevers (vanaf

enkele aflevering v a n dit blad kon in autopsie w orden

19SS red.), Ch. van de Bilt (l92o-l9S2 red.; v a n a f 19SS v a st

genomen. De verstrekte inform atie is bekend u it Jaar­

m edewerker; deels schrijvend onder het pseudoniem

boek van h etR .K . W erkliedenverbond in Nederland,

K.A. Merman), Godfried Bom ans (1945-1946 c h e f kun st­

8(1932), p. 57 en 12(1936), p. 56.

red., daarna m edewerker), W im Boost, Jan Bouman,

- In 1937 verscheen gedurende enige tijd als w ekelijk ­

Tom Bouws, Simon v a n Collum, m r. Jan Derks, Carel

se b ijlage Tik-tak. H iervan kon geen enkele aflevering

Enkelaar (1946-1956 red.), Henry Faas, Kees Fens, C. de

in autopsie w orden genom en. De u itgave v a n het blad

Groot (195S-1972), H enri H erm ans (l92o-l9S2 red.; v a n a f

is verm eld als “een bindm iddel” in Jaarboek van h et

19SS v a st m edewerker), A.C. van H ilst (l927-l94o red.),

R.K. W erkliedenverbond in N ederland, 13/14(1937/38), p.

L. Kortenhorst, B. Kuiper, C.J. Kuiper (l92o-l9S2 red.;

109.

19SS-1941 v a st m edewerker), A d Langebent (ca. 196 o-

- V a n a f 7 okt. 1978 verscheen zaterdags als b ijlage h et

1964 H aags red.), Harriët Laurey, H. Leenes (vanaf

Vervolg .

1945), Jan M ul (muziekred.), Cees Nooteboom, A d Over-

- V a n a f 1930 w a s er een w ekelijkse ‘V rou w en rubriek’,

eem (vanaf 19SS red.), C.F. Pauw els OP, H.L. Prenen,

later o.d.t. ‘Voor m oeder en gezin ’.

302

291. de V olkskrant - V a n a f 12 nov. 1945 tot en m et 1952 verscheen in de

* a u to p sie V olledig tot en m et 59(1980/81), nr. 17123(31

krant h et stripverhaal v a n Godfried Bom ans over Pa

dec.)

Pinkelm an en Tante Pollewop, getekend door Carol

- KB ~ 1920-1940 en 1945, nr. 6222 - 1974

V oges.6 De verhalen zijn veelvu ld ig in boekvorm her­

- UBN ~ 1941, nrs. 5992-6179 en 1945, nrs. 6220-6221;

drukt.

1975-1980

- V a n a f 5 dec. 1946 verscheen als Sinterklaascadeau

- IISG ~ 1941, nrs. 6180-6219

de eerste aflevering v an de ‘Kinderkrant’ m et “praatjes,

* typering Katholiek dagblad, gelieerd m et de katholie­

pretjes en prentjes voor d ejeu gd ”. Deze kinderrubriek

ke vakbew egin g. In 1965 w erd de ondertitel ‘Katholiek

zou voortaan elke zaterdag gaan verschijnen.

dagblad voor Nederland’ w eggelaten. In de krant van

- V a n a f 10 m aart 1947 tot en m et 11 jan u a ri 1965 v e r­

25 sept. 1965 w erd daarover gezegd, dat dit geen koers­

schenen de stripbelevenissen v an Olivier Bom m el en

w ijz ig in g van de krant betekende: “W e b lijven een

Tom Poes v a n de hand v a n M aarten Toonder in de

katholieke krant en zu llen dat niet cam oufleren” . A ls

krant7.

m otief voor h et w eglaten van de ondertitel w erd aange­

- In 1951 begon Jan Boum an onder het pseudoniem

voerd, dat de tijd voorbij w as, w aa rin het bijvoegsel

‘Lijnentrekker’ m et een w ekelijkse rubriek over curieu­

‘katholiek’ voor katholieken de voornaam ste reden w a s

ze beziens- en w eten sw aardigh eden u it A m sterd am en

om zich als abonnee op te geven. Bovendien w ild e de

v a n a f 1954 u it geheel Nederland. V an deze rubriek ‘Het

V o lkskra n t niet u itsluitend een krant voor katholieken

m erckw aerdigste m eyn bekent’ verschenen drie b u n ­

zijn: “W ij m aken een krant, w aa rin katholieke b egin se­

dels m et overdrukken bij de V olkskran t en in 1969 een

len gestalte krijgen. W e m aken een Nederlandse krant

com pilatie bij K rusem an te Den Haag.

voor N ederlanders”. In een inform atiebrochure van de

- In het Katholiek Docum entatie Centrum bevindt zich

V o lkskra n t u it 1985 w erd en de aanpassingen v a n 1965

het arch ief v a n D e V o lk sk ra n t voor de periode 1945­

w e l als een “fundam entele k oersw ijzigin g” gew aar­

1980.

deerd: “de krant verliet h et confessionele u itgan gspu n t

* rela ties A fg esp litst van de V olkskra n t (weekblad)8

en w erd een niet-partijgebonden ochtendblad m et een

* litera tu u r A d Bevers, ‘ De krant is niet v a n gisteren ’,

sterk sociale en m aatschappijkritische inslag. In het

in: de V olkskra n t, 37(1959/60), nr. 10607(2 okt.), p. 5

redactiestatuut staat het sindsdien als v o lgt geform u­

- A d Bevers, Een dag bij ... de V olkskra n t, Am sterdam

leerd: ‘Om ontw ikkelingen te bevorderen die een belof­

[1965], 18 p. (= bezoekersfolder)

te inhouden voor een m en sw aardiger sam enleven’”

- Daan D ijksm an en John Jansen van Galen, ‘Hoe

(vgl. J. v a n Lieshout, In fo rm a tie over h e t m ee st inform a­

links/room s/goed is de V olkskran t?’, in: H aagse post,

tieve ochtendblad van N ederland (Am sterdam [1985],

64(1977), nr. 37(17 sept.), p. 32-41

p. 6).

- D e V olkskra n t, 60(1981), nr. 17362(1 okt.), ‘Het V er­

* noten

v o lg ’ : ‘Z e stig ja a r de V olkskran t’, 30 p.

(1) Toen de krant voor h et eerst w eer op 8 m ei 1945 v e r­

- Joan Hemels, D e em a n cipa tie van een dagblad. D e

scheen, w e rd over de gebeurtenissen in de zom er en

g esch ied en is van de V olkskra n t. Baarn 1981, 415 p.

h erfst v a n 1941 als v o lg t bericht: “Toen eind Juli 1941 het

- J. v a n der Pluijm , ‘KAB/NKV en de V olkskran t’, in:

W erkliedenverbond onder com m issariaat van den

Terugblikken b ij h e t v ooru itzien . D e K a th o liek e A rb e i­

NSB’er W oudenberg w erd gesteld en de V o lkskra n t van

ders B ew eg in gin herinneringen en beschouw ingen.E en

die zijde een n ieuw en hoofdredacteur w erd opgedron­

liber am icorum voor K A B / N K V (Baarn 1981), p. 239-246

gen, heeft de tot dan toe fungerende redactie om princi­

- Richard Auw erda, ‘De em ancipatie van een dagblad

piële redenen v rijw illig on tslag genom en. A an gezien

en van een jo u rn alist’, in: Joan Hemels, H enk Hoekstra

m et dit v rijw illig on tslag de V olkskra n t niet ophield te

(red.), M edia en relig ieu ze com m un icatie. Een u itdaging

bestaan, m aar, w ederrechtelijk in handen geraakt van

aan de ch ris te lijk e geloofsgem eenscha p (Heerlen 1985),

een nationaal-socialistische leiding, een propaganda-

p. 179-186

apparaat voor den vijan d dreigde te w orden, h eeft de

- Jan van der Pluijm , ‘De V olkskrant. Hoe ‘katholiek’

redactie, in sam en w erking m et adm inistratie en pro­

u it kop en kolom m en verdw een ’, in: Jaarboek van h et

paganda-dienst, op zo groot m ogelijke schaal de over­

K a th o liek D ocu m en ta tie C entrum , 18(1988), p. 230-239

v a l op de krant bekend gem aakt. H ierm ede w erd

- Han v an Gessel, Een beeld van een dagblad. Geheel

bereikt, dat lezers en agenten het blad dusdanig

herziene en bew erkte editie. A m sterdam 1995, 143 p.

negeerden en tegenwerkten, dat een m aand later [= 4

[Eerdere edities: 1986 en 1990].

okt.] de NSB-redactie in het afscheidsartikel m oest v e r­

- M artin Som mer, K ran teb eest. J.M . Lücker. T rio m fen

klaren, de krant te moeten opheffen bij gebrek aan

tragiek van een courantier. Am sterdam 1996, 239 p.

abonné’s”. In het nu m m er v an 4 okt. 1941 w a s de lezers

- Frank van Vree, D e m eta m orfose van een dagblad.

m eegedeeld, dat ze “v a n a f heden gedurende een w eek

E e n jo u r n a listie k e g esch ied en is van de V olkskra n t,

h e t V olk o f één v a n de plaatselijke edities v a n dit blad,

A m sterdam 1996, 238 p.

dat vrij van elke partij-politiek het algem ene orgaan is

303

292. de Voorhoede

v a n alle Nederlandse w erkers, op p ro ef ontvangen”.

(7) De kom st v an de Bom m elstrip w e rd in de krant van

(2) Op 19 oktober 1920 w erd de NV de V olkskran t te ’s-

8 m aart 1947 als v o lg t aangekondigd: “Door h et gulle

H ertogenbosch opgericht, w elk e zich ten doel stelde:

gebaar van Heer Bom m el is de V o lkskra n t dus in staat

“de u itoefening v an het uitgeversbedrijf, m et al w a t

om M aandag een aanvang te m aken m et een nieuw

daarm ede in verband staat in den uitgebreidsten zin

stripverhaal: gebaseerd op de verhalen van Tom Poes”.

genom en, en h et deelnem en in andere vennootschap­

V an 16 m aart 1941 tot en m et 20 novem ber 1944 w aren

pen m et gelijk o fv e rw a n t doel” (vgl. A k te n betreffende

Olivier Bom m el en Tom Poes dagelijks in de T eleg ra a f

N a a m lo o ze ven n ootschappen . Bijvoegsel van de N eder­

en de C ou ra nt N ieu w s van den dag opgetreden (vgl.

lan dsche sta a tscouran t, 1920, nr. 231(26 en 27 nov.), NV-

H enk R. Mondria, T oon derstrip katalogus (Hazerswou-

nr. 2163). De Firm a Teulings had een grote inbreng in

de-dorp 1979), p. 7 en A.H. den Boef, ‘Tegen list kan geen

de NV. In 1932 w erd de structuur v a n de NV zodan ig

reus op. Tom Poes als oorlogskindje’, in: de Groene

gew ijzigd, dat de krant los kw am te staan v an h et Teu-

A m sterd a m m er, 115(1991), nr. 10(6 maart), p. 16-17). Op 11

lin gsb ed rijf (vgl. ibidem , 1932, nr. 140(21 juli), NV-nr.

jan u a ri 1965 w erd de intocht v a n de nieu w e stripru-

1389). De aandeelhouders w aren het R.K. W erklieden­

briek ‘D’A rteljan ’ aangekondigd en tevens de aftocht

verbond en daarbij aangesloten bonden en instellin­

van heer Bom m el en Tom Poes: “De ene edelman

gen. J.G. van Schaik, de V erbondsadviseur, kon in de

m aakt plaats voor de andere; h et w e l h aast oudste

krant van 12 aug. 1932 schrijven: “ De R.K. Arbeidersbe­

Nederlandse stripverhaal k rijgt het nieu w ste tot opvol­

w e g in g in Nederland b eschikt thans volkom en over

ger. Zo drin gt de je u g d op, dat is onverm ijdelijk. M aar

een eigen dagblad” . Toen de V olkskra n t toetrad tot de

w ij m issen er w e l een Heer v an Stand mee. A ls u

Perscom binatie w erd en de statuten v a n NV de V o lk s­

begrijpt w a t w ij bedoelen. Het zij zo. Nu m et de aloude

krant gew ijzigd (ibidem , 1968, nr. 249(20 dec.), NV-nr.

Schicht een stoet v an even oude Toonder-figuren u it het

4815) en bovendien w e rd door h et Nederlands Katho­

gezicht verdw ijnt, kunnen w ij n a b ijn a tw in tigjaa r

liek Vakverbond, de Katholieke Bond v an w erknem ers

niet anders zeggen dan: ’t Is m ooi gew eest” . Enkele

in het kleding en textielbedrijf Sint Lambertus en de

w eken later, op 8 februari, m aakte Heer Bom m el zijn

Katholieke Bond van w erknem ers in de bou w nijver­

entree in de Tijd.

heid Sint Joseph de NV Gem eenschappelijk Bezit Dag-

(8) N aast het dagblad de V olkskra n t b le e f het gelijkna­

bladaandelen V olkskrantgroep opgericht, w elke

m ige w éékblad verschijnen, dat als ondertitel droeg

beoogde om aandelen te verw erven en te beheren in de

‘Orgaan van de Federatie der Diocesane R.K. Volks-en

NV de V olkskran t en in de nieu w e Perscombinatie NV

W erkliedenbonden in Nederland’. De b eschrijvingen

(ibidem , 1968, nr. 251(24 dec.), NV-nr. 4817).

van dit blad, zijn voorlopers en opvolgers zu llen w o r­

(3) In de V olkskra n t van 21ju n i 1968 sch reef de redactie

den opgenom en in een van de volgende BKNP-delen.

in een ‘Ten geleide’, dat h et gin g om een geleidelijke sam en w erking v a n bedrijven in de technisch-commerciële zin, n iet om een fu sie tu ssen kranten. Daaraan

292

w e rd toegevoegd: “Het uitgangspunt, dat de tw ee kran­

de V o o rh o ed e11907-^933]

ten elk h u n eigen ‘persoonlijkheid’ zu llen bew aren

*

h eeft bij de onderhandelingen u itdrukkelijk voorop

(gedateerd 6 aug.) en proefnr.(31 aug.)

ja r e n 1907, proefblad om advertenties te w in n en

gestaan”. V oor de NV Perscombinatie, zie Hemels, p.

- 1907, nr. 1(6 okt.) - [1933]2

363-373. In 1975 trad ook Trouw toe tot de Perscom bina­

* on d ertitel W eekblad voor Nederland

tie.

* uitgever Uitgeverij Futura, v a n a f 1 sept. 1911 NV Druk­

(4) V oor NV Drukkerij en Uitgeverij Lumax, zie: A.

kerij en U itgeversvennootschap Futura3

Bevers en G. Hol, Van v on k to t vlam . Gedenkboek u itg e­

- In 1918, nr. 570(31 aug.) w ord t gezegd, dat m et

geven t.g v . h e t dertigjarig bestaan van de N V D ru k kerij

in gan g van het volgende num m er de V oorhoede zou

en U itgeverij L um a x [1917-1947], Utrecht 1947.

w orden gedrukt in de drukkerij Het Centrum te

(5) V a n a f 22(1941), nr. 6165(26 juli) w a s de hoofdredac­

Utrecht, eigendom v a n de NV Futura

tie in Am sterdam gevestigd; de bureaus bleven tot okt.

* plaa ts Red.: Leiden ~ 1907, proefnr.(31 aug.) -

1941 in Utrecht.

12(1918/1920), nr. 584(6 dec.); Utrecht ~ 12(1918/20),

(6) In de krant v a n 10 novem ber 1945 w erden Kareltje

nr. 585(13 dec.) - {24(1931), nr. 1214(2jan.)}

Flens, Flop (het negertje), Pa Knetterteen [= de aanvan­

- Adm .: Leiden ~ 1907, proefnr.(31 aug.) - {18(1924),

kelijke naam v an Pa Pinkelman], drie knechten en

nr. 888(2 okt.)}; Utrecht ~ {19(1926), nr. 964(18 maart)} -

Tante Pollewop voorgesteld. Deze hadden zich, zo luid­

{24(1931), nr. 1214(2jan.)}

de het, bereid verklaard “ gedurende de eerstvolgende

*

fr e q u e n tie w ekelijks4

m aanden de jo n gere en m isschien ook de oudere lezers

*

fo r m a a t E

v a n de V o lkskra n t op leerzam e en hartverw arm ende

* om vang II ~ 1907; V ~ 1908-1909; V I ~ 1910-1914; V ~

w ijz e b ezig te houden” .

1915-1916; IV

[1917]-{1921}

304

292. de Voorhoede • redactie [1910-1917 A. Kellenaers, hoofdred.]5,6

- Op v erzo e k va n b estuu r en leden van de Bond van

[1917-? Jan Zw etsloot, hoofdred.]5

Room sch Katholieke Kom m iezen in Nederland w erden

[prof.mr. P.J.M. Aalberse, m edewerker]7

in de jare n tot en m et 1912, toen deze Bond n og geen

[kap. Joh.C. Aalberse, m edew erker voor de rubriek

eigen orgaan had, haar m ededelingen opgenom en in

‘Geloofsverdediging’]7

de V oorhoede (vgl. Jubileum -uitgave van de A .R .K .A .

1910-1917 A n n a Kellenaers-Dam erau, red. v an de

Subgroep B ela stin g en (St. M a tth eü s) ter g eleg en h eid van

rubriek ‘V oor de vro u w en ’

haar v ijftig -ja rig bestaan (Z. pl. 1959), p. [45]).

1912-1913 A.H.J. Engels, red. v a n het bijblad de Propagan­

- Voor Zaandam en om gevin g verscheen als bijblad

dist

v an de Voorhoede op elke zaterdag de Z a a n stre ek .8 Gelet

1913-1914 S.J. Robitsch, red. van het bijblad de Propagan­

op de afleveringsn um m ering is dit bijblad verm oede­

dist

lijk in oktober 1909 begonnen te verschijnen. In de Pius-

1912-1914 Joh.C.M. Burkunk, m edew erker v a n het b ij­

a lm anak b lijft de titel opgenom en als uitgave v an NV

blad de Propagandist

Futura verm eld tot en m et 1927. In 1928 en 1929 is de

1919-^921} m ej.m r. E.C. Boekelman, red. v a n de rubriek

titel opgenom en als u itgave van NV de Spaarnestad.

‘Voor de room sche v ro u w en ’

V a n a f 1930 is er niet langer sprake v a n dat de Za a n s­

{1921} kap. B.P.M. de Jong, m edew erker van de rubriek

treek bijblad van de V oorhoede is, m aar het blad b lijft in

‘Onze apologetische v rag en b u s’

de P ius-alm an ak opgenom en, als ‘ Gratis R.K. w eekblad

• sp ecia le num m ers 1912, nr. 262(5 okt.): speciaalnum -

voor Zaandam , ’t Kalf, Koog aan de Zaan, W orm erveer,

m er ter gelegenheid van het vij j a r ig bestaan v an het

Krom m enie, Assendelft, W orm er’.

blad

* litera tu u r J.P. Gribling, P.J.M. A a lb erse, 1871-1948

- 1917, nr. 523(6 okt.): speciaalnum m er ter gelegenheid

(Utrecht 1961), p. 127-131

van het tien jarig bestaan v a n h et blad

- Joan Hemels, D e em a n cipa tie van een dagblad.

• bijzon derheden In oktober 1918 w erd dejaargang-

G eschied en is van de V olkskra n t (Baarn 1981), p. 34-36

n u m m erin g ingevoerd. Er w e rd begonnen m et de

- In het A r c h ie f R K . bisdom H aarlem na 1853 (RA

tw aalfde jaargan g, die doorliep tot en m et 12(1918/20),

Noord-Holland, Haarlem), nr. 1383-52 bevindt zich een

nr. 678(23 sept.). Daarop volgde 2(1920), nr. 679(30 sept.)

circulaire betreffende de oprichting van de Voorhoede.

en vervolgens 14(1920/21), nr. 680(7 okt.). De 15ejaar-

* a u to p sie V olledig tot en m et 15(1921), nr. 744(30 dec.).

gan g begon m et nr. 735 op 27 okt. 1921. D ejaargang-

Daarna slechts incidentele num m ers ingezien:

n u m m erin g m oet in de volgende jare n zijn verspron ­

16(1924), nr. 880(7 aug.); 18(1924), nr. 888(2 okt.);

gen, m aar het is niet d uidelijk op w elk e m anier.

19(1926), nr. 964(18 maart); 23(1929), nr. 1149(4 okt.);

- V a n a f {1929} zijn er foto’s in de krant opgenom en.

24(1931), nr. 1214(2jan.)

- V a n a f de aanvang figureerde in het blad de rubriek

- NPM ~ 1907, proefblad; 1924, nrs. 880 en 888; 1926,

‘Geloofsverdediging’, w aarvoor de lezers in de latere

nr. 964; 1929, nr. 1149; 1924, nr. 1214

jare n “v ragen betreffende de katholieke geloofsleer o f

- IISG ~ 1907, proefnr. - 1911 en 1917

de practijk van het katholieke leven” konden opsturen.

- KB ~ 1912-1913; 1920-1921

V a n a f 15(1921), nr. 741(9 dec.) heette deze rubriek ‘Onze

-

apologetische vrag en b u s’.

1914-1916,1918-1919

Bibliotheekvan de Tweede Kamer, ’s-Gravenhage ~

- M et in gan g v a n 26 febr. 1910 kreeg de vro u w en ru ­

* typering W ekelijks verschijnen d katholiek nieuws-

b riek een geregelder v ersch ijn in g onder de titel ‘Voor

en opinieblad, m et vooral veel aandacht voor bin n en ­

de v ro u w en ’, w elk e bleefbestaan tot en m et 1917, nr.

landse politiek en de katholieke sociale bew eging. In

490(17 febr.). M et in gan g v a n 12(1918/20), nr. 628(9 okt.)

het proefnum m er w e rd het ideaal van de V oorhoede als

w erd de vrou w en ru b riek w eer opgenom en, voortaan

v o lg t door P.J.M. A alberse om schreven: “door deugde­

onder de titel ‘Voor de room sche v ro u w en ’, w aarin

lijke, breede volksvoorlichting, (...) door zooveel m oge­

“onze Room sche vrou w en nuttige w enken kunnen v in ­

lijk alle polem iek te verm ijden, en de verschillende

den en de noodige kracht zoeken voor haar tegenw oor­

m eeningen onder ons tot u itin g te laten komen, - door

dige levensom standigheden” .

breedheid v a n in zicht te leeren paren aan krachtige

- V a n a f 1912, nr. 227 (2 febr.) tot en m et 1914, nr. 353 (4

eigen overtuiging, door dit alles m ede te w erken aan de

ju li) w a s éénm aal per m aand als bijblad opgenom en

eenheid in de katholieke partij”. Over de richting van

‘D e P ropagandist’ m et de ondertitel ‘Orgaan van den

het blad w e rd in h et proefnum m er gezegd, dat

Nationalen Bond van R.K. Sociale Propagandaclubs in

“ getracht zal w ord en het ju iste m idden te bew aren tus-

Nederland’.

schen doldriftige dem ocratie en achterlijk conservatis­

- V a n a f medio 1917 w a s de rubriek ‘V rag en b u s’, later

m e” . Bij de oprichting ondervond het blad nogal w a t

‘Onze vrag en b u s’ opgenom en, w aa rin op zo w el h u is­

tegenstand u it katholieke k rin g (vgl. Gribling, p. 130).

houdelijke, praktische als ook politieke en financiële

A an vankelijk w erd het blad door buitenstaanders

v ragen w e rd geantwoord.

besch ouw d als u itgave van de Katholieke Sociale Actie,

305

293. V rijd ag

m aar in het proefnum m er v a n de Voorhoede w a s dui­

(4) Tot en m et aug. 1918 verscheen het blad op zaterdag;

d elijk gesteld: “De V oorhoede is niet een u itgave van de

van sept. 1918 tot en m et dec. 1920 op vrijd ag, v a n dec.

K.S.A., doch v an de Uitgeversvennootschap Futura (...)

1920 tot en m et {maart 1926} op donderdag en v a n a f

De K.S.A. draagt dus niet de m inste verantw oordelijk­

{okt. 1929} tot en m et [jan. 1931} w eer op vrijdag.

heid, noch voor de uitgave, noch voor den inhoud van

(5) In 1917, nr. 492(3 maart) is het bericht opgenom en,

de V oorhoede” . Het blad noem de z ic h z e lf in 1918 het

dat aan A. Kellenaers eervol on tslag is verleend als

“ grootste katholiek politiek-sociaal w eekblad” (vgl.

redacteur v a n de V oorhoede onder dankbetuiging voor

1918, nr. 570(31 aug.)).

zijn veeljarige w erkzaam heid. A ls zijn opvolger is

* noten

benoem d Jan Zwetsloot, die “v a n a f de oprichting van de

(1) A. Smits, directeur v an Uitgevers-Vennootschap

Voorhoede bij onze V ennootschap w erk za am w a s ”.

Futura sch reef in 1907 een streng vertrouw elijke circu­

(6) V olgen s W ie is dat? w a s Kellenaers v a n a f 1910

laire om te kom en tot “een groot KatholiekW eekblad

redacteur bij Futura. V gl. W ie is dat? R.K. Biografisch

voor het N ederlandsche volk, in den geest v a n het

lexicon van beken d e N ederlandsche Room sch-K atholie-

bekende groote Engelsche w eekblad The C a th olic

ke tijd g enoten (Leiden [1925], p. 131.

tim e s ” . Dit katholieke volksw eekblad m oet “spotgoed­

(7) V gl. 1917, nr. 523(6 okt.).

koop” zijn , zodat “h et voor w ein igen een b ezw aar zal

(8) In het Gem eentearchief Zaanstad zijn tw ee afleve­

zijn , om er, bij h u n neutraal blad, een abonnem ent op

ringen van de Za a n streek bewaard: 1911, nr. 78(1 8

te nem en” . Sm its berichtte, dat m edew erking w a s toe­

m aart en 1912, nr. 141(1 juni); in het NPM één aflevering:

gezegd door prof. J.D.J. Aengenent, m r. P.J.M. Aalberse

1924, nr. 33(16 aug.).

en A.H.J. Engels. Het blad zo u zich noem en de Voorhoe­ de om daarm ee aan te geven, dat h et w ild e z ijn de voor­

hoede v a n de katholieke dagbladpers. “Overal - vooral

293

in die gem eenten, w aarin de Katholieken een neutraal

V rijd a g 1936

plaatselijk dagblad lezen - zullen w ij den pioniers­

• ja r e n 1(1935), nr. 1(13 dec.)1

arbeid verrichten, om den w e g n aar de Katholieke Dag­

- 1(1936), nr. 1(14 febr.) - nr. 46(25 dec.)

bladen te banen. Ook aan h et platteland, w a a r nog veel

• uitgever Paul Brand ~ 1(1936), nr. 1(14 febr.) - nr. 10(17

te w e in ig gelezen w ordt, zullen w ij onze bijzondere

april)

aandacht w ijd en ” (Circulaire (1907), in: A r c h ie f R.K. b is­

- NV De Residentiebode ~ 1(1936), nr. 11(24 april) - nr.

dom H aarlem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem),

46(25 dec.)

nr. 1383-52).

• plaa ts H ilversum ~ 1(1936), nr. 1(14 febr.) - nr. 10(17

(2) De titel is voor h et laatst verm eld in de u itgave van

april); ’s-Gravenhage ~ 1(1936), nr. 11(24 april) - nr.

1933 van S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

46(25 dec.)

bo ekha n d el .

•fr e q u e n tie w ekelijks (vrijdag)

(3) Op 1 sept. 1911 w e rd de Uitgeverij Futura om gezet tot

•fo r m a a t C

NV Drukkerij en U itgeversvennootschap Futura,

• om vang VI

w elk e zich ten doel stelde: “a. Het exploiteeren v an een

• redactie 1936 m r. Jan Derks

drukkerij; b. het u itgeven en verkoopen van platen en

1936 Ad. J.M. Sassen

v a n boeken, brochures, v lu gsch riften en periodieken,

In het eerste num m er w erd en de volgende m edew er­

geschreven overeenkom stig de Katholieke beginselen;

kers genoemd:

c. h et bestem m en v an de te m aken zuivere w in s t (...) ter

’schrijvend’: H endrik Andriessen, Jac. Andros, B. Bek­

bevordering v a n de u itgave v an Katholieke w eten ­

m an, Paul v an Boven, prof.dr. Titus B randsm a OCarm.

schappelijke o f populaire w erken o f periodieken, en

mr. J. Brans W oltering, J. de Brouwer, dr. P.C. de Brou­

h et steunen van vereen igingen en instellingen van

w er, M artin Bruyns, m ag. Alb. C. Doodkorte OP, m r. H.

Katholieken, w etenschappelijken, socialen o f liefdadi-

Drost, K. Galesloot, M. Galesloot v.d. Berg, W . van Gent,

gen aard.” (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze Venn oot­

J. v.d. Heyden, L. Hoebens, Luc. van Hoek, H. Kreutzer,

schappen. Bijvoegsel v a n de N ederla ndsche S ta a tsco u ­

H. Kuitenbrouwer, Alb. Kuyle (pseud. v an L.M.A. Kui­

rant, 1911, nr. 226(27 sept.), NV-nr. 1180). In 1925 w erd de

tenbrouwer), W illem M aas, Irm a M eyer, M. M olenaar

drukkerij en het fonds van Futura verkocht. De v eilin g­

MSC, Fr. van Oldenburg Ermke, dr. A. Ram selaar, Peter

catalogus is bew aard in de BVBBB (Vgl. Ca ta log us van

Roovers, prof.dr. Gerlach Royen OFM, Ad. Sassen, rec­

d efo n d sa rtikelen uitgegeven door de N V F utura te L ei­

tor H. v an Schaick, ir. St. van Sch aick Jac. Schreurs

den (...), A m sterd am 1925 (BVBBB, fv. 424)). Futura had

MSC, Hans Schnabel, m r. C. van Soest, Kees Spierings,

in 1930 nog n iet voldaan aan haar verplichtingen ten

J. Strieder, Kees Strooband, dr. J. de Swart, dr. F. Thijs-

opzichte v a n de uitstaande obligatieleningen. (vgl.

sen, m r. H. Tonino, dr. Fr. v.d. Ven, Bernard V erhoe­

N ieuw sbla d voor den boekhandel, 97(1930), nr. 25(18

ven, m oderator S.Th. V isser, J. v. Vonderen;

juni)).

’beeldend’ : J. A dam s pr., Edm. Bellefroid, Charles Eyck,

306

294. de V rije pers T. M ertens, Ries M ulder, Joep Nicolas, IJ. Pijper, Otto

*

fr e q u e n tie zesm aal per w eek

van Rees, H.J.L. Schoonbrood, Lambert Simon, Gerard

*

fo r m a a t E-formaat, ook afw isselen d B- en D-formaat

Snelder, Cuno van den Steene, Harry Sterk, Karel Thole;

v a n a f 1945, febr.

’adviseerend’ : m r.dr. D. B eaufort OFM, prof.dr. J. Cob-

* om vang I ~ 1944; III ~ 1945

benhagen, prof.dr. G. Kreling OP, prof. Schmutzer.

* redactie 1944 J.J. Ricken, red.

* litera tu u r L.M.H. Joosten, K a th o liek en en fa s c is m e in

1944-1945 A.B.M . Brans, dir.-hoofdred.

N ederland, 1920-1940 (H ilversum /Antwerpen 1964), p.

1944-1945 H. H am mecher, red.

240-248

1944-1945 A. Verhoeven, red.

* a uto p sie V olledig, m.u.v. nr. 43

1944-1945 J. v an den W ijngaard, red.

- KDC ~ nrs. 8 en 30

Tot en m et 1944, nr. 20(5 dec.) w ord t tevens vermeld:

- UBL ~ alle overige afleveringen

“Onder toezicht en m edew erking van L. v an Bunge, mr.

* typering Katholiek opinieblad. In het eerste num m er

E. Sassen, Toon W ijffels, ir. K. Boum an”.

kondigde h et blad aan v a st besloten te zijn “zich v an de

* bijzon d erhed en In het exem plaar van het Gemeente­

publieke sm aak niets aan te trekken, w a a r deze sm aak

a rch ief ’s-Hertogenbosch zijn verschillende edities

system aties bedorven w erd. In zoverre m ag m en zijn

m eegebonden.

naam Vrijdag, die aan onthouding herinnert, als een

* rela ties Het ontstaan v an de V rije pers w ord t in ‘Een

sym bool besch ouw en ”. De redactie verklaarde alleen

slotw oord’ in het laatste n u m m er als v o lg t beschreven

het w e rk elijk belangrijke te zu llen geven, w aartoe als

door de directeur-hoofdredacteur A.B.M . Brans: “(...) bij

m aatstaf zou dienen het in zicht dat het m aatschappe­

beslu it van 8 Novem ber 1944 w e rd m ij door den M ili­

lijk leven onverandelijke w etten kent, afgeleid u it de

tairen C om m issaris voor de Provincie Noord-Brabant

natuur. De inrichting van de natuur, zo verklaarde de

v e r lo f verleend een dagblad u it te geven in sam en w er­

redactie, is doelm atig en in laatste instantie gericht op

k in g m et eenige onder de vijandelijke bezetting regel­

God. Slechts h et katholicism e zou in staat zijn de

m atig verschenen illegale bladen. Daartoe m oest w o r­

natuurw etten volled ig te achterhalen en consequent

den gevorderd het technisch en adm in istratief appa­

toe te passen. In het hoofdartikel ‘Een w eekblad, een

raat der N.V. Noord-Brabantsche Courant, h etw elk

b ew eg in g’ in nu m m er 6 v a n 20 m aart w erd het pro­

geschiedde.”

gram m a uitgebreider gepresenteerd. In de loop van zijn bestaan w e rd de politieke rich tin g van het blad

- V oortgezet als Provinciaal N oordbrabantsch dagb la d .2

steeds uitgesprokener: anti-liberaal, anti-democra-

* litera tu u r P. Hollenberg, ’s-Hertogenbosch als pers­

tisch, anticom m unistisch en antisem itisch. A nton van

centrum ’, in: Varia historica Brabantica , 4(1975), p. 235­

Duinkerken sprak over V rijdag als “het blad van Dietse

236

solidaristen en sensatie-fascisten” (vgl. A nton van

- J.L.G. v a n Oudheusden, J.A.M. Verboom , H erstel-en

Duinkerken, V eertig ja a r k a th o liek e uitg everij (Bus-

vernieuw ingsbew eging in h e t bevrijde Zuiden. E in d ho­

su m 1951), p. 72). In het laatste nu m m er verklaarde de

ven, 's-H ertogenbosch en W a a lw ijk 194 4 -19 4 5 (Tilburg

redactie: “W ij kw am en nergens en nooit in strijd m et

1977. Bijdragen to t de g esch ied en is van h e t Zu id en van

de Katholieke en natuurlijke b egin selen ”.

N ederland, nr. 38), p. 200-201, 216-224

* noten

* a u to p sie V olledig

(1) Het nu m m er v an 13 dec. 1935 is een proefnum m er

-

bedoeld om een idee te geven van de om vang en inde­

* typering In de beginperiode w erd regelm atig in de

GA ’s-Hertogenbosch

lin g v a n het te verschijnen blad. Deze dum m y bevat

krant de volgende ‘b egin selverklarin g’ afgedrukt: “ De

slechts de ‘V eran tw oord in g’ die ook in 1(1936), nr. 1(14

V rije Pers w ord t geredigeerd n aar de beginselen der

febr.) zo u verschijnen. Een begeleidende b riefb ij het

Katholieke zedeleer als niet-politiek orgaan v a n alge-

proefnum m er verm eldt dat h et in de bedoeling lag het

m eene voorlichting voor de streek van ’s-Hertogen-

eerste n u m m er op 3jan u a ri 1936 te laten verschijnen.

bosch en ruim e om geving, in den geest van m edew er­ k in g aan een duurzam e h errijzenis van Nederland,

294

door v estigin g v a n een personalistisch-sociale orde” .

de V rije p ers 1944-1945

adviseu r en dit droeg er m ede toe bij d at n a de b evrij­

*

De krant had geen bisschoppelijke censor o f geestelijk ja r e n 1944, nr. 1(13 nov.) - 1945, nr. 137(27 april)1 din g v a n verschillende zijden, m et nam e v a n de kant

* on dertitel Dagblad voor ’s-Hertogenbosch en om ge­

van de geestelijkheid, steeds m eer w e rd aangedrongen

vin g, w aa rin sam enw erken: h et Parool, Christofoor,

op een principieel katholieke krant, die bovendien m eer

Vrij Nederland, Je m aintiendrai, Ons volk, Trouw,

Brabants zou zijn gericht. A ls gevolg hiervan w e rd het

Kath. kom pas en Ons v rije Nederland

uitgave-recht v a n de V rije pers overgedragen aan een

* uitg ever Stichting de V rije pers

nieu w e stichting Christofoor, w aarvan de leden over­

* plaa ts ’s-Hertogenbosch

gin gen tot de u itgave v a n het Provinciaal N oordbra­ bantsch dagblad.

307

295. de W aalbode

* noten

[1923-1941 B.P.F. Bruggem an, dir.]3

(1) De aflevering van 26 april evenals die v a n 27 april

[1924-1926 pater M. H ulsm an OP, red.]4

dragen het afleveringsnum m er ‘137’.

[1926-1927 pater C. M icklin gh off OP, red.]4

(2) In het laatste num m er w ord t door A.B.M . Brans in

[1927 pater D.A. Linnebank OP, red.]4

‘Een slotw oord’ h et stoppen v a n de uitgave van de Vrije

[1927-1931 pater A. Stevens OP, red.]4

pers als v o lg t toegelicht: “ De basis voor de door m ij

[1931-1933 pater Dom inicus A.J.M. Daniels OP, red.]4

geredigeerde V rije pers versm alde, toen na de uit-

[1933] -1941 paterP.J.Th. de Bruijn OP, red.]4

sp raakvan den Bisschop van ’s-Hertogenbosch d.d. 4

* sp ecia le num m ers 26(1933),nr. 1988(1 april):‘Jubileum-

December 1944 ten aanzien v an het karakter der Katho­

n um m er 1 april 1908-1933’, 4 p.

lieke pers, tw ee leden der Com m issie van Toezicht Mr.

* bijzon d erhed en D ejaargang- en afleveringsnum m e-

E. Sassen en Toon W ijffels, tevens de vertegenw oordi­

rin g van de voorloper, O ns w eekblad, w e rd voortgezet.

gers v a n enkele illegale bladen, m eenden b ezw aar te

De nieuw e jaa rg a n g begon tot en m et {22(1929/30)} op 1

m oeten m aken tegen verdere m edew erking. Op dit

april. V a n a f {24(1931)} loopt d eja argan g gelijk m et het

m om ent m eenden n og anderen gerechtigd te zijn hun

kalenderjaar.

m andaat terug te nem en (...). H angende een b eslissing,

- A ls kopbladen verschenen de N ieu w e M a a s en W a ler

m eende de M ilitaire C om m issaris voor Noord-Brabant

en de N ieu w e B etu w sche krant. V an de N ieu w e M a a s en

een h em aangeboden on tslag der tw ee Com m issiele­

W a ler is een afzonderlijke besch rijvin g in de BKNP

den voornoem d aan te m oeten houden tot een nadere

opgenom en. De N ieu w e B etu w sche kran t is verm eld als

oplossing. Thans is eindelijk die oplossin g gevonden,

eenm aal per w eekversch ijn en d n ieuw sblad in de u it­

w a a r m et in ga n g van Zaterdag 28 A pril a.s. aan de

gaven 1930 tot en m et 1934 van S y t h o ffs adresboek voor

Stichting Christofoor, h et illegale blad, h etw elk gedu­

den N ederlandschen bo ekha n d el .

rende de duitsche bezetting is verschenen en n og v er­

* rela ties Voortzetting v an O ns w eekblad 5

schijnt, in strijd m et de door den bezetter u itgevaardig­

* a u topsie V olledig, m .u.v. 14(1921/22) en 23(1930)

de m aatregelen, vergu n n in g is verleend tot de uitgave

- Streekarchivariaat Tiel-Buren-Culemborg, Tiel

v a n h et Provinciaal N oord-Brabantsch dagblad, w a a r­

* typering K atholiek n ieuw sblad voor Tiel en om ge­

door dus de taak der V rije Pers geëindigd is”.

vin g. In h et eerste nu m m er sch reef de redactie dat de W aalbode dezelfde vrien d zou zijn als de voorganger Ons weekblad: “steeds bereid om zoow el op geestelijk

295

als op stoffelijk terrein, het goede Room sche V o lk te

de W a a lb o d e 11919-1941

dienen en vóór te lichten”. In 1941 w erd het blad, v er­

ja r e n 12(1919/20), nr. 604(1 okt.) - 34(1941), nr. 2823(27 m oedelijk op la st van de bezetter, tot kerkelijkblad

*

sept.)2

gedegradeerd.

* on dertitel Nieuws- en advertentieblad voor Tiel,

* noten

M aas en W aal, Neder- en Over-Betuwe, Tieler- en Bom-

(1) W aaraan toegevoegd tot en m et 34(1941), nr. 2803(7

m elerw aard ~ 12(1919/20) - 17(1924/25), nr. 1093(25 juni)

mei): “w aa rin opgenom en O ns w eekb la d '.

-

N ieuw sblad voor Tiel, M aas en W aal, Neder- en

17(1924 /25 ),

Over-Betuwe, Tieler- en Bom m elerw aard nr. 1094(28 jun i) - nr. 1166(7 maart) -

(2) In het num m er v a n 27 sept. 1941 w ord t meegedeeld, “dat van het Rijksbureau voor de Grafische Industrie bericht is ontvangen, dat in opdracht v a n de Rijkscom ­

N ieuw sblad voor Tiel, Neder- en Over-Betuwe, Tie-

m issaris van het bezette Nederlandsch gebied en in

ler- en Bom m elerw aard ~ 17(1924/25), nr. 1167(11 m aart

verband m et de papierschaarste geen papier m eer zal

1925) - 34(1941), nr. 2803(7 mei)

w orden geleverd ten behoeve v a n de W aalbode en de

-

Parochieblad voor Tiel en om gevin g

34 (1941),

nr. 2804(10 mei) - nr. 2823(27 sept.)

N ieu w e M a a s en W aler. Dit houdt in dat genoem de bla­

den v a n a f 1 october a.s. n iet m eer versch ijnen ”.

* uitg ever NV Drukkerij en Boekhandel St. M aarten3

(3) Op 27 ju n i 1919 w erd de NV Drukkerij en Boekhandel

* plaa ts Tiel

St. M aarten opgericht, w elk e zich ten doel stelde “het

*

dag)

fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ uitoefenen van het uitgevers- en d rukkersbedrijf en

12(1919/20) - 34(1941), nr. 2803(7 mei)

w ekelijks (zaterdag) ~ 34(1941), nr. 2804(10 mei) -

den boekhandel in den uitgebreidsten z in ”. Een der oprichters w a s J.W.H. Zoetm ulder, drukker en uitgever

nr. 2823(27 sept.)

te Tiel (vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V enn oot­

*fo r m a a t D ~ 12(1919/20) - 17(1924/25), nr. 1093(25

schappen. Bijvoegsel tot de N ederlandsche s ta a tsc o u ­

juni); E ~ 17(1924/25), nr. 1094(28 jun i) - 34(1941) * om vang V I ~ 12(1919/20)-33(1940); II

34 (1941)

rant, 1919, nr. 166(30 juli), NV-nr. 1099). De NV w a s de

voortzetting v an de Firm a A.J. Izaks, uitgever v an Ons

* redactie [1919-1921 pater Ed.C. Piels OP, red.]4

w eekblad. In 1923 w erd B.P.F. Bruggem an directeur van

[1919-1923 Jac. Zoetm ulder, dir.]3

de NV. In 1935 nam hij de zaa k geheel over en w e rd de

[1921-1924 pater Joannes F.A.J. Dickman OP, red.]4

NV beëindigd (vgl. N ieu w sbla d voor de boekhandel, 126(1959), nr. 29(16 juli), p. 565).

296. W aarheid en recht (4) V gl. h etju b ileu m n u m m er u it 1933.

308 * noten

(5) O ns w eekblad w a s een lokaal w eekblad voor Tiel en

(1) Het blad W aarheid en recht hield in elk geval op te

om streken, w aarvan geen afzonderlijke besch rijvin g

bestaan m et het vertrek van diens uitgever, J. Russel, in

in de BKNP is opgenom en. De voorloper van O ns w eek­

december 1893 n aar België, die daarm ee poogde de hem

blad w a s h et K a th o liek zondagsblad voor Tiel en om stre­

opgelegde gevan gen isstraffen te ontlopen. (vgl. Guy

ken. In het proefnum m er v a n het zondagsblad, 1 m aart

M iellet, p. 55-56).

1908, w erd gezegd, dat de oprichting ervan te danken

(2) In het nu m m er v a n 1jan . 1893 w ord t gezegd, dat de

w a s aan het plaatselijk comité voor Katholieke Sociale

titel de Talm udjood is afgelegd, “om dat deze aan velen

Actie. Op 26 novem ber 1910 w erd h et zondagsblad, dat

een bittere b eschuldiging, aan anderen een ongegron­

vooral gevuld w a s m et godsdienstige artikelen en kerk-

de aan tijgin g scheen. W ij hebben dus naar een naam

berichten om gezet in een n ieuw sblad m et de titel Ons

gezocht, die ons doel, ons streven, ons karakter zo u u it­

nieuw sblad. Het laatste nu m m er v a n O ns nieuw sblad

drukken en niem and aanstoot kan geven; en dien

van 27 sept. 1919 kondigt aan, dat n aar aanleiding van

naam vonden w ij in: W aarheid en R echt. W ij, de Natie

“de gestadig toenemende, onze stoutste verw ach tin ­

van Christus tegenover de Natie, die de ruïne der C hris­

gen overtreffende, uitbreiding v a n ons aantal lezers” is

tenen beoogt, w ij vragen allen: W aarheid en Recht” .

besloten de u itgave om te zetten tot een tw eem aal per w e e k verschijnen d blad: de W aalbode.

297

296

de W acht1894-?

W a a rh e id e n rech t 1893

* on d ertitel Orgaan ter verded igin g der christelijke

*

* ja r e n 3(1893), nr. 129( 1jan.) - [1893, dec.]1

ja r e n 1(1894), nr. 1[begin jan .]1- {nr. 50/51(8/15 dec.)}

belangen

* on dertitel Anti-sem itisch w eekblad

* uitg ever P. Ramaekers

* uitg ever J. Russel

* plaa ts M eersen

* plaa ts M eersen

*

fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)

*

fr e q u e n tie w ekelijks (zondag)

*

fo r m a a t E

*

fo r m a a t E

* om vang Ingeziene afl.: 4 p.

* om vang Ingeziene afln.: 4 p.

* redactie Niet in het blad verm eld.

* redactie Niet in het blad verm eld.

* bijzon d erhed en In het N oordbrabantsch dagblad,

* rela ties Voortzetting v a n de Talm udjood2

1893, 30 dec. en 1894, 6-8 en 14-15 jan . w ord t door dr.

- V oortgezet als [de W acht]

Fuss u it Sint Pieter, nabij M aastricht, geadverteerd m et

* litera tu u r A n ita Löwenhardt, ‘Den kam p tegen het

proefnum m ers van het A n ti-S em ietisch orgaan. M oge­

verderfelijk Jodendom’, in Trouw, 1980, 3 m ei, p. 17

lijk b etrof het h ier proefnum m ers van de W acht.

- Guy Miellet, A n tise m itism e en de N ederla ndse ka th o ­

* rela ties V oortzetting van [W aarheid en recht]2

lieken (1882-1894). Doctoraalscriptie RU Utrecht, 1981,

* a u to p sie 1(1894), nr. 50/51(8/15 dec.)

p. 47-60

- NPM

* a uto p sie 3(1893), nr. 129(1 jan.), nr. 131(15 jan.), nr.

* typering W eekblad m et berichtgevin g u it binnen- en

133(29 jan.), nr. 136(19 febr.), nr. 140(19 maart), nr. 147(7

buitenland gericht tegenjoden, vrijm etselaars en

mei), nr. 151(11 juni); 4(1893), nr. 155(23 juli)

socialisten.

- NPM ~ 1893, nr. 129

* noten

- SBM ~ 1893, nrs. 131, 133, 136, 140, 147, 151 en 155 (foto­

(1) De begindatum is afgeleid u it de afleveringsnum -

kopieën; originelen in b ezit van W . Löwenhardt,

m ering.

Am sterdam )

(2) Het blad W aarheid en recht w a s opgehouden te

* typering Fel anti-joods blad m et een vervolgserie ‘De

bestaan m et het vertrek van diens uitgever, J. Russel, in

Ritueele M oord der Talmud-Joden’, een feuilleton ‘De

december 1893 n aar België, die daarm ee poogde de hem

Jood-Vrijmetselaar’ en antisem itisch ‘n ie u w s’ u it bin ­

opgelegde gevan gen isstraffen te ontlopen. Het is niet

nen en buitenland. Het blad stelt zich niet zo zeer op

uitgesloten, dat Russel v an u it België betrokken w a s bij

katholiek, als w e l op ch ristelijk standpunt, m aar gelet

de u itgave v a n de W a ch t (vgl. Guy Miellet, A n tis e m itis ­

op de plaats van u itgave zal het vooral door katholieken

m e en de N ederlandse ka th o liek en (1892-1894). Docto­

zijn gelezen. In het laatste num m er v an de Talm udjood

raalscriptie RU Utrecht, 1981, p. 55-56).

w erd de katholieke bladen gevraagd de aankondiging van het versch ijnen v a n W aarheid en recht over te nemen.

309

299 . de W esterbode

298

299

W e e k b la d v o o r L im b u rg [1857^1859]

de W e ste rb o d e [1919^1959

* bron D e Lim burger, 1857-1859

• ja r e n [1919, 25 okt.]1- [1944, 31 jan .]2

V a n a f eind dec. 1857 o fb egin jan . 1858 verscheen op

- 27(1946), nr. 4049(23 m aart)3- 41(1959), nr. 8835(31

zaterdag in plaats van de Lim burger het W eek bla d voor

dec.)4

Lim burg. De abonnees w aren hierover in de laatste

• on d ertitel [Nieuwsblad voor het W estland ~ 1919-

w e e k v a n december in de krant op de hoogte gesteld:

1928 ]5

“ De geabonneerden op den Lim burger zu llen voortaan,

- R.K. nieuw s- en advertentieblad voor het W estland

des zaturdags, in plaats v a n dat dagblad, het W eekbla d

en aangrenzende streken ~ [1929-1940]56

voor Lim burg ontvangen; zu lks zonder verhoogin g van

- R.K. dagblad voor h et W estlan d

den abonnem entsprijs”. V oor de u itgave van het w eek ­

• uitgever [Uitgevers: NV Futura ~ 1919-1926; NV de

blad had de uitgever v a n de Lim burger, Em ile Roberts,

W esterbode7 ~ 1926-1956; NV Courant de M aasbode ~

een contract gesloten m et de u itgevers v an le Courrier de la M eu se, A.J. van Osch-Am erica en K.L.H. Hollm an.1

1956-1959]8 - Het blad w e rd achtereenvolgens gedrukt bij NV

Roberts w a s het echter niet eens m et de hem geleverde

Futura te Leiden (1919-1925), bij h e t C entrum in Utrecht

27 (1946 )-41 (1959 )

kopij, w aarin de liberale groepering rondom de politi­

(1926), bij Drukkerij Th. Greven te N aaldw ijk (1926 -

cus Pijls, de eigenaar van le C ourrier de la M eu se, w erd

1934, okt.), bij de Firm a Brouw er en Co te Delft (1934,

gesteund. De lezers v a n de Lim burger w e rd op 18 ja n u ­

nov. - 1944) en bij de M a a sb od e in Rotterdam .8

ari 1859 m eegedeeld, dat het W eek bla d niet langer als

• plaa ts N aaldw ijk

u itgave v an Roberts zou versch ijnen .2Het W eekbla d

- Gedrukt te [Leiden ~ 1919-1925; Utrecht ~ 1926;

voor Lim burg gin g n u versch ijnen als N ederlandstalig

N aaldw ijk ~ 1926 - 1934, okt.; Delft ~ 1934, nov. - 1944;

1946 -1959 ]8

w eekblad v a n le Courrier de la M eu se. V olgen s de L im ­

Rotterdam

burger van 3 m aart 1859 zo u het eerste n u m m er w eer

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

versch ijnen op 5 m aart bij V an Osch-Am erica en Hol­

dag)

lm an, de u itgevers van le Courrier. Flam ent verm eldt

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ [1940, 2e h a lja a r ]9

daarentegen een exem plaar, 2(1859), nr. 27(20 aug.),

- 41 (1959 )

gedrukt door W . Koym ans Zoon.3

•fo r m a a t D ~ 27(1946), nr. 4049(23 maart) -

[1919]8- [1940, 2e hal ja a r ] 9

* a uto p sie V an dit w eekblad kon geen enkel num m er

28(1946/47), nr. 4348(18 maart); E

in autopsie w ord en genom en. In het exem plaar v an de

4349(19 maart) - 41(1959)

Stadsbibliotheek M aastricht v an de Lim burger ontbre­

• om vang V I ~ {27(1946)}-41(1959)

ken van 1858 alle zaterdagnum m ers. V a n a f 27 m aart

• redactie [1919P-1959 D.Th. van Dijk, red.

28(1946/47), nr.

1858 tot en m et 15 jan . 1859 w a s de zaterdagkran t ook

[1929-1935 G.W. Kam pschröer, dir.]5

niet in de n u m m erin g opgenom en.

Voor de periode w aa rin de W esterbo d e kopblad w as

* noten

van h e t N ieu w e dagblad, zie aldaar voor dir. en hoofd-

(1) V olgen s de Lim burger v a n 18 jan . 1859 w e rd dit con­

red.

tract gesloten op 15 dec. 1857. Hollm an en V an Osch-

• bijzon d erhed en De jaa rga n gen lopen v a n a f {1946} van

A m erica zouden de kopij leveren, terw ijl de w edu w e

oktober tot oktober.

Roberts voor het drukken zo u zorgen.

- V an 1919 tot en m et 1926 w a s de W esterbod e als uitga­

(2) V gl. de Lim burger, 15(1859), nr. 5(18 jan.): “Sedert een

v e van NV Futura m in o f m eer een kopblad v a n h e t C en ­

geruim en tijd w erd en de artikelen die ons gedurig door

trum en v an 1934 tot en m et 1944 als u itgave van Brou­

genoem de heeren van het W eek bla d geleverd w erden,

w e r en Co te Delft m in o f m eer van de N ieu w e D elftsch e

niet m eer in een scherpen zin geschreven, m aar zijn

courant. V a n a f 1946 w a s het een kopblad v an h e t N ie u ­

dezelve zoo zeer beneden h et fatsoenlijke, zoo zeer

we dagblad.

beneden h et w are, zoo zeer tegen niets anders m eer

• rela ties Op 1 febr. 1944 sam engegaan m et d eL eid sche

dan tegen fatzoenlijke en achtingsw aardige m annen

courant en m et de N ieu w e D elftsch e couran t en voortge­

gerigt, dat w ij niet alleen m eer huiverden zoo als vroe­

zet als Zu id holla n d sch dagblad. Na de bevrijdin g in 1945

ger om dezelve te plaatsen, m aar dat w ij ronduit m oes­

opnieuw verschenen onder de titel de W esterbode.

ten de plaatsing w eigeren, zoo dezelve niet gem odifi­

- Opgegaan in h e t N ieuw e dagblad

ceerd w ierden, h etw elk dan ook m eestal gebeurde”.

• a u to p sie 12(1931), nr. 1559(5 sept.); 20(1939), nr.

(3) V gl. A.J. Flament, ‘ M aastrichter en andere Limburg-

2049(29 maart); 21(1940), nr. 2125(27 maart); 27(1946),

sche kranten in de Stadsbibliotheek en op het R ijksar­

nr. 4049(23 maart) - 36(1954/55) , nr. 7311(31 dec.) en

ch ie f te M aastricht’, in: de M aasgouw , 9(1887), p. 173.

39(1957/58), nr. 8227(2 jan.) 41(1959), nr. 8835(31 dec.) - GA N aaldw ijk ~ 1931, nr. 1559; 1939, nr. 2049; 1940, nr. 2125

Soo. W estfriesch dagblad

Slo

- GA Delft ~ 1946-1954; 1958-1959

m ers u it 1939 en 1940 zijn de w oorden “en aan gren zen ­

• typering Katholiek n ieuw sblad en v a n a f 1946 dagblad

de streken” u it de ondertitel vervallen.

voor h et W estland. Het blad b le e f tijdens de oorlog v er­

(7) Op 9 dec. 1926 w erd te N aaldw ijk de NV de W esterbo­

schijnen. De redacteur V an D ijk sch reef hierover bij

de opgericht, w elk e zich ten doel stelde “h et uitgeven o f

zijn afscheid op 31 dec. 1959: “ De m ooiste b ekroning op

doen u itgeven en verspreiden van een Roomsch-Katho-

m ijn arbeid heb ik altijd gevonden, dat, ofschoon D e

liek N ieuw sblad voor het W estland en om gevin g” (vgl.

W esterbo de onder een andere naam [Zuidhollandsch

A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V ennootschappen. Bij­

dagblad] tot het eind v an de oorlog is b lijven v ersch ij­

voegsel van de N ederlandsche sta a tscou ran t, 1927, nr.

nen, w e n im m er een op- o f aan m erkin g hebben gekre­

29(10 febr.), NV-nr. 314). De NV w erd op 31 dec. 1957 ont­

gen noch van onze geestelijke noch van onze bu rgerlij­

bonden (vgl. de N ederlandse sta a tscou ran t, 1958, nr.

ke overheid. Ofschoon het u iterst m oeilijk w a s in die

22(31 jan.), p. 8).

periode hebben w e onder Gods onm isbare zegen nooit

(8) V gl. N otulenboekvan com m issie van advies en de

iets in de krant geplaatst, dat in strijd w a s m et de

vergaderin gen v a n de NV de W esterbode, 1925-1937 en

Katholieke beginselen” . Toen de krant op 23 m aart 1946

1956 (particuliere collectie v an A. v an der V alk, ’s-Gra-

opnieuw verscheen, w e rd in h et hoofdartikel geschre­

venhage; gegevens verstrekt door F. Groot, A m ster­

ven, dat de W esterbo de “w a a r m ogelijk en w a a r noodig,

dam).

leiding [zal] w eten te geven in katholieken geest, in den

(9) V olgen s V os m aakte de W esterbo d e in de tweede

geest ook der doelstellingen v a n de Katholieke Actie,

h elft van 1940 de overstap v a n n ieuw sblad naar dage­

w elk e v a n zoo groot belang zijn bij de oplossingen van

lijkse v ersch ijn in g (vgl. René Vos, N ie t voor publicatie.

de vele m oeilijke vraagstukken, w aarvoor w ij ons in de

D e legale N ederlandsche pers tijd en s de D u its e b e ze tin g

na-oorlogsche w ereld zien gesteld”.

(Am sterdam 1988), p. 308).

• noten

(1) In het laatste num m er v an 31 dec. 1959 sch reef V an Dijk: “Het w a s 25 oktober jl. 40 ja a r geleden dat het eer­

3OO

ste num m er v a n D e W esterbo de in het W estland v e r­

W e stfrie sc h d agb la d 1931-1945

scheen en ondergetekende v an 1 oktober a f aan D e W e s­

•ja r e n 27(1931/32), nr. 15642(4 dec.) - 37(1941),

terbode w a s verbonden” .

ongen.(29 nov.)1

(2) Op 1 februari 1944 verscheen het eerste num m er

- 1945, extra editie(5 mei) - ongen.(22 mei)

van het Z uidholla n dsch dagblad, w aa rin de W esterbode

* on d ertitel Onze courant voor Hoorn, Enkhuizen,

w a s opgenom en.

M edem blik en om streken

(3) In het num m er v an 23 m aart 1946 w e rd in h et ope­

ongen.(30 sept.)

n ingsartikel ‘Ons dagblad teru g’ geschreven: “ Met

- Onze courant ~ 37(1941), ongen.(1 okt.) - ongen.

27(1931/32) - 37(1941),

in gan g van heden (...) gaat D e W esterbo de w eer v e r­

(29 nov.)

schijnen. W ij verheu gen ons hierover in hooge mate,

* uitg ever NV Onze Courant2

om dat Katholiek W estland thans zijn eigen dagblad

* plaa ts Hoorn

terugkrijgt, een dagblad m et een volkom en zelfstan ­

•fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag) <*>

dig, een specifiekW estlandsch karakter” .

27 (1931/32)-37 (1941)

(4) Het opgaan v an de W esterbode in h e t N ieuw e dag­

tw eem aal per w eek

blad h in g ongetw ijfeld sam en m et h et vertrek op 31 dec.

•fo r m a a t E ~ 27(1931/32)^7(1941); C ~ 1945

1959 v an de redacteur V an Dijk. De overige kopbladen

* om vang V I ~ 27(1931/32)-37(1941); I ~ 1945

van h e t N ieuw e dagblad zouden drie m aanden later

* redactie [1931P-1941 H.N. Smits, hoofdred.3

1945

eveneens h un eigen titel verliezen. In de editie ‘de W es­

{1941} Jos. v a n Schaveren, plaatsverv. hoofdred. (ver­

terbode’ van h e t N ieuw e dagblad v a n 2jan . 1960 w erd

m eld v a n a f 1ju li 1941)

over de bedoeling van de nieu w e bestaansvorm v a n de

* bijzon d erhed en D ejaargan gen lopen v a n m ei tot en

krant gezegd: “N atuurlijk blijven berichten en v ersla ­

m et april. De afleveringsn um m ering loopt door tot en

gen over de levensuitingen v a n de “tuin van Europa”

m et 32(1936/37), nr. 17302(12 m aart 1937). Daarna zijn de

gehandhaafd. Doch die tuin is geen besloten ruim te

afleveringen ongenum m erd.

meer. (...) Daarom is n u een voornem en tot u itvoering

- A ls kopbladen verschen en het A lkm aa rsch dagblad

gerijpt, nl. om ook de krant der W estlanders m eer bin ­

en het Schager dagblad. Door de u itgave v a n deze kop­

ding m et de grote steden te geven. Juist ook door

bladen ontspon zich een persstrijd m et het Noord-Hol-

n ieu w s in bericht- o f advertentievorm u it die gem een­

landsch dagblad van het Spaarnestad-concern, dat kort

ten”.

tevoren w a s overgegaan tot u itgave v an h et kopblad de

(5) Gegevens ontleend aan de Pius-alm anak.

N oorderpost. M gr. J.P. Huibers, de bissch op van Haar­

(6) In Voor s tu d ie en p raktijk, 3(1924), nr. 44, p. 10 w ord t

lem , drong er bij herhalin g op aan de onverkw ikkelijke

deze ondertitel reeds verm eld. In de ingeziene n u m ­

ru zie te beëindigen, w aarbij hij d uidelijk partij koos voor het W estfriesch dagblad.4

302. W ijchensche courant

311 -

De lezers konden zich abonneren op een geïllu s­

treerd zondagsblad, w aa rv an in het eerste num m er

301

v a n h et W estfriesch dagblad van 4 dec. 1931 w ord t

de W itte r a a f 1935

gezegd, dat h et nieu w e zondagsblad n aast “schitteren­

• ja r e n 1935, ongen.(6 jan.) - {ongen.(3o juni)}1

de en actueele foto’s u it binnen- en buitenland en u it

• on d ertitel Ons zondagsblad voor zon dag ... [datum]

eigen om gevin g (...) m ooie en spannende vervolgverh a­

• uitgever NV Drukkerij de Spaarnestad

len, korte novellen en prettige ontspanningslectuur”

• plaa ts H aarlem

za l bevatten. Een afzond erlijk abonnem ent op h et blad

•fr e q u e n tie w ekelijks (gedateerd op zondag)

is nodig, maar, zo w o rd t gezegd: “Voor velen zal dit

•fo r m a a t B

n og een besparin g geven. Ons nieuw e Zondagsblad

• om vang VI

toch is zoo m ooi geïllustreerd en bevat zooveel lectuur,

• redactie Niet in het blad verm eld.

dat m en allicht ertoe over kan gaan, andere lectuur a f te

• rela ties Voortzetting v an O ns zon d a g sbla d / deSpaar-

sch affen ”. Het b etrof hier verm oedelijk het G eïllu s­

n estad

treerd zon d a g sbla d / de Spaarnestad, dat afzond erlijk is

- Reeds eerder had de Spaarnestad als b ijvoegsel van

beschreven.

de K a th o liek e illu s tra tie een blad u itgegeven onder de

* rela ties V oortzetting van O nze courant

titel de W itte ra a f (vgl. de besch rijvin g in een v a n de

-

volgende delen v an de BKNP).

Sam engegaan m et Noord-H ollandsch dagblad en

voortgezet als N ieu w N oord-H ollands dagblad

• a u topsie 1935, jan.-juni

* litera tu u r M onique Neerincx, N a tio na a l-socia lism e

- KB (meegebonden in de N ieu w eH a a rlem sch e cou ­

en fa s c is m e in O nze courant, 1933-1939. Een on derzoek

rant)

naar de h ouding van een regionaal k a th o liek dagblad ten

• typering Zondagsblad u itgegeven door NV Drukkerij

aan zien van m a a tscha pp elijke on tw ikkelin g en in D u its ­

de Spaarnestad, w aarop de abonnees van de Tijd, van

land en Ita lie . D octoraalscriptie V U A m sterd am 1984,

zijn kopbladen en m ogelijk ook v a n andere bladen van

III + 109 p.

het Spaarnestadconcern zich konden abonneren tegen

* a uto p sie V olledig

gereduceerd tarief. V erbiest sprak over de W itte ra a f

- A rchiefdienst W estfriese Gemeenten, Hoorn

als de “Zaterdagsche bijlage bij de bladen zon der och­

* typering K atholiek dagblad voor Hoorn m et kopbla­

tendblad (...), w elk e tegen een zeer behoorlijk bedrag

den voor A lkm aar en Schagen.

door de Spaarnestad aan D e T ijd w e rd geleverd”. (vgl.

* noten

J.V.L.M. Verbiest, D e Tijd op d rift (Am sterdam 1936), p.

(1) In het nu m m er van 29 nov. 1941 w ord t de lezers

12). Ter v ervan gin g van de W itte R a a f g a f NV de Tijd in

m eegedeeld, dat de krant ten gevolge van de papier­

eigen beheer h e t K a th o liek e w eekblad voor N ederland

schaarste niet lan ger zal kunnen verschijnen. Door

uit.

V os w o rd t 16 oktober 1941 abusievelijk als datum van

• noten

opheffing genoem d (vgl. René Vos, N ie t voor publicatie.

(1) V a n a f ju li 1935 is de W itte ra a f niet m eer als zon ­

D e legale pers tijd en s de D u its e b e ze ttin g (Am sterdam

d agsblad geleverd aan de lezers v a n de Tijd. Het is niet

1988), p. 309). V olgen s Joan H emels zouden er plannen

duidelijk o f h et blad daarna n og is verschenen als zon ­

zijn gew eest om h et W estfriesch dagblad te fuseren

d agsblad voor andere kranten.

m et het niet-katholieke D agblad voor W est-Friesland. V gl. Joan Hemels, ‘Titus Brandsm a un d die katholi­ sche Presse der Niederlande zw isch en 1935 un d 1942’,

302

in: C o m m un ica tio socia lis, 6(1973), nr. 1, p. 24, nt. 44.

W ijch en sch e cou ran t [1928^1936]

(2) V gl. de besch rijvin g van O nze courant.

• bron S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

(3) V gl. N oord-H ollands dagblad, 51(1955), nr. 11413(15

boekha n d el , 1928-1936

juni).

A ld aar verm eld als tw eem aal per w e e k verschijnende

(4) Stukken over deze Noordhollandse persruzie, in:

uitgave v an de Firm a Gebr. Verhaak, v.h. A.F.G. van

A r c h ie f de Tijd (KDC), nr. 291 en in A r c h ie f R.K. bisdom

Dieren te Grave. Kopblad van de Graafsche courant. V ol­

H aarlem na 1853 (RA Noord-Holland, Haarlem), nr.

gens S y t h o ffs adresboek luidde de ondertitel ‘Nieuws-

1382/29 -5 9 .

en advertentieblad voor Het R ijkvan N ijm egen en M aas en W aa l’. In de P ius-alm an ak b le e f de titel - v a n a f 1934 als w eekblad - verm eld tot en m et de u itgave van 1940. • a u topsie Niet in autopsie kunnen nemen.

303. de Zeeuw sche koerier

312 dan toe te w e in ig deelnam en aan de katholieke arbei­

303

d ersbew eging door enerzijds gebrekkig in zicht en

de Z e e u w sc h e k o e rie r [1895^1931}

gebrek aan ontw ikkeling en anderzijds gem is aan v er­

* ja r en [1895]1- {46(1931), nr. 3864(30 dec.)}2

trouw en. D e Z eeu w sch e koerier w il om dit te bestrijden

* on dertitel Provinciaal n ieuw sblad

“een betere voorlichtin g” geven: “De n iet georganiseer­

{1899, nr. 345(9

de arbeider m oet w eten, w a t door het sociale vereeni-

dec.)} - {13(1907), nr. 1106(13 april)} - Provinciaal volksblad3 ~ {13(1907), nr. 1160(19 okt.)} -

gingsleven, door stands- en vakorgan isatie w ord t

{19(1913), nr. 1756(28 juni)}

beoogd. Hij m oet doel en streven kennen. Dit m oet hem

- N ieuws- en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaan-

eenvoudig en klaar w ord en uiteengezet, en dan zou het

deren ~ {38(1924), nr. 2870(9 sept.)} - 46(1931)

w e l een w on der zijn , w an n eer niet ook zijn w an trou ­

* uitg ever Stoomdrukkerij Chr. Verhaak, later M. V er­

w e n w erd w eggen om en , w an n eer hij n iet zou navol­

{1898 }-[1924 ]4

gen, w a t honderdduizenden in ons land en vele mil-

[J. Schuurs ~ 1924-1936]4

lioenen over de geheele w ereld hem hebben voorge­

h aak -

daan”.

* plaa ts Sas v an Gent *

fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)

{1898}

* noten

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag, v a n a f

(1) Het begin jaar is afgeleid v a n de jaargan gn um m e-

{1924} dinsdag en vrijdag) ~ {1899} - 40(1926), nr.

ring.

3102(14 dec.)

(2) M et in ga n g van jan u a ri 1932 veranderde de Zeeuw ­

driem aal per w e e k (maandag, w o en sd ag en vrijdag) ~

s ch e koerier ingrijpend v an karakter. Het blad w e rd een

40(1926), nr. 3013(17 dec.) - {1930}

w eekblad en in het nu m m er van 30 dec. 1931 w erd in ‘In

*

fo r m a a t E

nieu w e ban en ’ geschreven, dat ook de doelstelling van

* om vang III ~ [1895-1898]; V I ~ [1899^46(1931)

het blad zou veranderen: “Haar streven z a l zich nam e­

* redactie [1895-1909 Chr. V erh aak (1895-1901 uitgever-

lijk u itsluitend richten op het zoo perfect m ogelijk die­

redacteur, v a n a f 1901 uitgever)]4

nen van de belangen van adverteerders en van het

[1901-1924 M. V erh aak (1901-1909 redacteur, 1909-1924

publiek - m eer speciaal in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen

uitgever-redacteur)]4

- dat bij advertenties geïnteresseerd is” . Daaraan

[1924-1931 J. Schuurs, uitgever-redacteur]4

w ord t toegevoegd, dat een zeven jarige ervaring

* bijzon derheden D ejaargan gn u m m erin g begint

geleerd heeft, dat de u itg a a fv a n een behoorlijk, aan

{10(1904)}. Rond 1912 verspro n g de jaargan gn um m e-

redelijke eisen voldoend principieel katholiek gew este­

ring, om dat op dat ogenblik deScheldebode in de Zeeuw ­

lijk orgaan onder de bestaande om standigheden in

sch e koerier opging. Het oprichtingsjaar v an de Schelde­

Z eeuw sch V laanderen niet m ogelijk is. De redactionele

bode w erd als u itgan gsp u n t voor de jaargan gtellin g

inhoud z a l zo aantrekkelijk m ogelijk gem aakt w orden

genom en. Op 1 m ei 1931 verspron g dejaargan gn u m m e­

“teneinde de b elan gstellin g der lezers te prikkelen en

rin g van de 45e naar de 46ejaargang.

daardoor tevens het b elan g van adverteerders te die­

- In {1926} is er sprake v a n een geïllustreerd zon dags­

nen”. In beknopte vorm zal m eldin g gem aakt w orden

blad, dat bij de krant w e rd geleverd. Het is n iet bekend

v an de voornaam ste gebeurtenissen in gew est, provin­

w elk e v a n de geïllustreerde zondagsbladen h et hier

cie, binnenland en buitenland, “doch dan ook u itslu i­

betreft.

tend in berichtvorm , niet m eer in den vorm van artike­

* a uto p sie 1898, nr. 206(12 maart); 1899, nr. 345(9 dec.);

len, uitgebreide verslagen e.d. V oorts geven w ij: een

10(1904), nr. 798(27 april); 13(1907), nr. 1106(13 april) en

boeiend feuilleton, w etensw aardigheden, lezensw aar­

nr. 1160(19 okt.); 19(1913), nr. 1705(1jan.) - nr. 1756(28

dige w enken voor de h uisvrouw , bijdragen over land­

juni); 38(1924), nr. 2870(9 sept.); 39(1925), nr. 3002(23

en tuinbouw , pluim veeteelt, duivensport, enz. enz.”.

dec.); 40(1926); 42(1928), nr. 3299(4 april); 44(1930) -

Het blad is v a n a f ja n u a ri 1932 niet lan ger als katholiek

4 6 (1931)

blad te b eschouw en en is derhalve h ier niet verder

- NPM ~ 1898, nr. 206; 1899, nr. 345; 1904, nr. 798;

beschreven. In de Z eeuw se Bibliotheek te M iddelburg

1907, nrs. 1106 en 1160; 1924, nr. 2870; 1925, nr. 3002 en

zijn a an w ezig dejaargan gen 1937-1939.

1928, nr. 3299

(3) W aaraan toegevoegd: “T h ans de m eest gelezen Cou­

- Z eeuw se Bibliotheek, M iddelburg ~ 1913, jan.-juni;

rant v a n Zeeland”

1926, 1930-1931

(4) V gl. b rie fv a n M. V erh aak aan het Nederlands Pers­

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Zeeuwsch-

m useum , 29 ju li 1938 (NPM, m ap ‘de Scheldebode’).

Vlaanderen, dat in h et begin v a n de eeuw z ijn versprei­ dingsgebied over heel Zeeland w ild e uitbreiden. Bij de overgang naar een driem aal per w e e k verschijnend nieuw sblad richtte de redactie zich in h et num m er van 17 dec. 1926 vooral tot de katholieke arbeiders, die tot

{1899} - {1913, juni}.

305. Zelandia

313

304

u itgever v a n de Gelderlander, is v an u it M iddelburg v e r­

Z e la n d ia [1870^1884]

ven: A d verten tieb la d voor Breda, O osterh ou t, Teterin-

trokken naar Breda. Daar h eeft hij m ogelijk uitgege­ ja r e n [1870^41884, april]2

*

* on dertitel [Eenig katholiek orgaan v an geheel Zee-

gen, Terheijden e v .. Deze titel w ord t verm eld door

Anton van Oirschot als u itgave van C.J. Langendam te

land]2

Breda, die dit blad tw eem aal per w e e k (op w oen sd ag en

-

zaterdag) zo u hebben u itgegeven v a n a f 1883 (vgl.

N ieuw s- en advertentieblad voor de provincie Zee­

land ~ {2(1880), nr. 75(18 sept.)}

Anton van Oirschot, D e kran t in Brabant ([’s-Hertogen-

* uitg ever U itgever onbekend ~ 1870-1877

bosch] 1963), p. 26). Geen enkele aflevering v a n dit

-

Drukkerij C.J. Langendam 3

-

Snelpersdrukkerij v a n F.H. Schiffer ~ [1880-1884]2

* plaa ts [Vlissingen

-

M iddelburg

[1878-1879]2

1870 -1877 ]2

A d verten tieb lad kon w orden achterhaald. In 1884

begon Langendam m et de uitgave van h e t C entru m in Utrecht.

[1878-1879]2

- V lissin gen ~ [1880-1884]2

305

fr e q u e n tie driem aal per w e e k (dinsdag-, donder- en

*

zaterdagavond)2 ~ [1878-1879]2

Zelandia1901-{1941}

tw eem aal per w e e k (maandag- en vrijdagavond) ~

*

[1880-1884]2

9147(27 ju n i)}2 * on d ertitel N ieuw s- en advertentieblad voor Zeeland ~

fo r m a a t D

*

ja r e n 1(1901/02), nr. 1(proefnr.)[17 dec.]1 - {1941, nr.

* om vang Ingeziene afin.: 4 p.

1(1901/02) - 1918, nr. 1755(9 okt.)

* redactie [1870-1878 pastoor H.L. Spoorman]1

- N ieuw s- en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaan-

* a uto p sie 1879, nr. 55(30 maart) en 2(1880), nr. 75(18

deren3 ~ 1920, nr. 2031(15 jun i) - 1928, nr. 4200(22 febr.)

sept.)

- N ieuw sblad voor Zeeuw sch-Vlaanderen ~ 1928, nr.

-

NPM

4201(23 febr.) - nr. 4217(22 maart)

* typering Katholiek nieuw s- en advertentieblad voor

- N ieuw sblad voor Zeeland ~ 1928, nr. 4218(23 maart)

Zeeland. Het blad zou zijn opgericht door pastoor H.L.

- nr. 4364(20 okt.)

Spoorman. Bij zijn overlijden sch reef de M a a sb ode op

- Dagblad voor Zeeland ~ 1928, nr. 4365(22 okt.) - 1931,

24 m ei 1909: “Het blad Zelandia w e rd door h em opge­

nr. 5206(19 mei)

richt. Dit blad w a s een dubbelw ekelijksch blad, een

- N ieuw s- en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaan-

nieuw s- en advertentieblad voor de provincie Zeeland

deren ~ 1931, nr. 5207(20 mei) - {1941, nr. 9147(27 juni)}

en n a de drukke zorgen, die de pastorie den herder

* uitgever NV Zelandia4

boden, w a s het hem steeds een aangenam e a fw isselin g

- Gedrukt in Zuiddorpe bij drukkerij A. M oerdijk en

aan de redactie van dit orgaan zijn overigen tijd te w ij­

vervolgens te H ulst bij de Coöperatieve Drukkersver-

den” .

e n igin g Zelandia

* noten

* plaa ts Zuiddorpe ~ 1(1901/02) - 1902

(1) Het is n iet geheel duidelijk w an n eer het blad is

- H ulst5 ~ 1903 - {1941}

begonnen te verschijnen. V olgen s M es h eeft h et blad al

*

v a n a f 1866 bestaan, “den tijd van haar oprichting door

avond, gedateerd op w oen sd ag en zaterdag) ~

pastoor H.L. Spoorman” (vgl. Gom arius Mes, D e ka th o ­

1(1901/02) - 1920, nr. 2030(12juni)

lie k e pers van Nederland, 1853-1887 (M aastricht 1887­

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) ~

fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (dinsdag- en vrijd ag­

88), p. 310). Spoorman w erd echter pas in 1870 pastoor

1920, nr. 2031(15 juni) - 1927, nr. 4156(3 dec.)

te V lissin gen en verm oedelijk is het blad dan ook pas in

vierm aal per w e e k (maandag, w oen sdag, donderdag

d atjaar begonnen. Ook de M a a sb ode schreefbij h et

en zaterdag) ~ 1927, nr. 4157(5 dec.) - 1928, nr. 4206(6

overlijden v an Spoorman, dat Zelandia door hem w as

maart)

opgericht (vgl. de M aasbode, 24 m ei 1909).

v ijfm a al per w e e k (niet op zon dag en maandag) ~ 1928,

(2) V gl. H.P. A braham s, D e pers in Z eelan d 1758-1900

nr. 4207(7 maart) - nr. 4362(18 okt.)

(’s-Gravenhage 1912), p. 396. V olgen s Abraham s is het

zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~ 1928, nr. 4363(19

blad pas in 1878 begonnen te versch ijnen en zo u het

okt.) - 1931, nr. 5206(19 mei)

hebben bestaan tot in april 1884. De titel is voor het

tw eem aal per w e e k (dinsdagavond, gedateerd op

laatst verm eld in de u itgave v an 1881 v an A lgem een

w oensdag, en zaterdagochtend)6~ 1931, nr. 5207(20

adresboek voor den N ederlandschen boekhandel (vgl.

mei) - {1941, nr. 9147(27 juni)}

J.M.H.J. Hemels, D e N ederlandse pers voor en na de

*

a fich a ffin g v a n h e t dagbladzegel in 1869 (Assen 1969), p.

* om vang VI

576 ).

* redactie 190141904} P.N. Brouns, red. en adm.

(3) C.J. Langendam , de zoon v an S.P. Langendam , de

{1904}-{1941} Jos. M aertens-W ilking, tot en m et {1906}

fo r m a a t D

305. Zelandia

314

Jos. M aertens ({1904^1916} adm.; v a n a f 13 m ei 1941 v er­

dend mededeeler, v an eigen h uize en eigen gezindheid,

m eld als hoofdred.)

in de m eer kalm e en bezadigde tijden, als de storm en

1905-1924 J.J.F. van Zeyl

en vlagen in de politieke sferen slapen”.

* bijzon derheden D ejaargan gn u m m erin g w erd

* noten

gebruikt tot en m et 1(1901/02), nr. 57(9 juli).

(1) Na nr. 1(proefnr.)[17 dec.] verscheen nr. 2(24 dec.), nr.

- V a n a f 1928 zijn er foto’s in de krant opgenom en.

3(1 jan.) en vervolgens kw am de courant tw eem aal per

- A ls w ekelijks verschijnende kopbladen verschenen

w eek uit.

h e t Land van H u ls t7 en de V ier am b achten 8. V an deze

(2) Verm oedelijk niet verder verschenen w egen s de

lokale w eekbladen zijn geen afzonderlijke besch rijvin ­

oorlogssituatie. De titel is in elk geval n iet m eer v e r­

gen in de BKNP opgenom en.

m eld in de lijst van bladen die op 1 april 1943 n og v er­

- Zela n dia verscheen in m instens tw ee edities. In het

schenen (vgl. H.A. Goedhart, D e pers i n N ederland

num m er v a n 17 dec. 1902 w ord t hierover gezegd: “ De

(Am sterdam 1943), p. 296).

eerste editie w ord t ’s avonds om 7 u u r afgedru kt en

(3) V a n a f 6ju li 1920 tot en m et 15 m ei 1924 luidt de

gaat om h a lf acht ter post voor de richtingen Terneu-

ondertitel: ‘A nderdaagsch nieuw s- en advertentieblad

zen, Philippine, Sas v a n Gent, W estelijk Zeeuw sch-

voor Zeeuw sch-V laanderen’.

V laanderen, Goes en M idddelburg. In deze editie

(4) Op 9ju n i 1902 w erd de NV Zelandia, nieuw s- en

kom en de telegram m en die w ij tot 7 u u r ontvangen. (...)

advertentieblad voor Zeeland te H ulst opgericht, w elke

De tweede editie voor h et land van H ulst w ord t n a h a lf

zich ten doel stelde: “het doen u itgeven en exploiteeren

acht afgedrukt en bevat de laatste berichten.

van eene courant genaam d Zelandia, gew ijd aan de v e r­

- In het proefnum m er van 17 dec. 1901 w e rd gezegd:

d ediging en verbreiding der Katholieke staatkundige

“Daarenboven verbinden w ij aan h et blad een Geïllus­

begin selen ” (vgl. Bijvoegsel v a n de N ederlandsche

treerd Zondagsblad dat veel w eten sw aardigs bevat in

sta a tscou ran t, 1902, nr. 157(8 juli), NV-nr. 376). In de

w oord en beeld, en den lezer op de hoogte houdt v a n de

oprichtingsakte zijn alle nam en v a n de aandeelhou­

interessantste personen, voorvallen en vind in gen van

ders verm eld.

verre en nabij” . Bovendien w a s voor de lezers als pre­

(5) Naar aanleiding v a n de verh u izin g naar H ulst w erd

m ie verkrijgbaar h e t N ieuw e m odeblad en de M u z ik a le

in de krant van 6 dec. 1902 geschreven, dat Zelandia

b loem lezin g . Het b etro f hier het G eïllustreerd zo n d ag s­

w egen s het b elan g der za a k u it het ru stige Zuiddorpe

blad - N ederlandsche illu s tra tie en tw ee v an de neven-

verhuisde: “Ja het b elan g ten voordeele der katholieke

u itgaven v a n dit blad (vgl. de afzonderlijke beschrij­

politiek en der m aatschappelijke bew eging, die zich

v in g van het G eïllustreerd zond ag sbla d - N ederland­

lan gzaam aan m aar krachtig en zeker in Zeeuw sch-

sch e illu stra tie). Tot en m etju li 1935 b le e f in de titelkop

V laanderen z a l gaan verbreiden, voortgestu w d en

sprake van een “geïllustreerd zondagsblad”.

voortgerold in de goede richting door Zelandia. Om dit

- V a n a f 21 oktober 1905 tot en m et 1 aug. 1914 v er­

echter m et vru ch t en succes te volbrengen, dienen w ij

scheen w ekelijks als gratis bijlage de Z eeuw sch e h u is ­

te zijn gevestigd in een plaats, die het centrum is van

vriend. Op 14 okt. 1914 w a s het versch ijnen v an de

den w erkkring, die om ons heen ligt. Niet een u u r v er

Zeeuw sch e h uisvrien d aangekondigd als gratis bijblad

van treinen enz. verw ijderd, en in een plaats w aa r

van Zelandia. P erjaar zouden 216 bladzijden in quarto-

m aar tw ee postjes per dag m et het n ieu w s aankomen,

form aat verschijnen, gedrukt in tw ee kolomm en.

doch in een m iddenpunt v a n verkeer en vervoer en v e r­

- V a n a f 23 febr. 1928 tot en m et 19 m ei 1931 is in de titel­

tier”. Daaraan beantw oordt Hulst.

kop verm eld: “m et gratis ongevallenverzekering”.

(6) Toen de krant tw eem aal per w e e k gin g verschijnen,

* a uto p sie V olledig, m.u.v. 1903, 1907 en 1939

w e rd in h et num m er v an 20 m ei 1931 gezegd, dat dit

- Z eeuw se Bibliotheek, M iddelburg ~ 1901/02

gebeurde, om dat door de slechte econom ische situatie

- NPM ~ 1903, nr. 9(31 jan.)

de inkom sten u it advertenties drastisch w aren terug­

- GA H ulst ~ 1904-1906, 1908-1938, 1940-1941

gelopen, en om dat veel lezers om een goedkoper blad

* typering Katholiek n ieuw sblad - gedurende enkele

hadden gevraagd. Daaraan w ord t toegevoegd, dat het

jare n dagblad - voor Zeeuw sch-Vlaanderen. In nr. 1

voor een gew estelijkblad voldoende is tw eem aal per

van 17 dec. 1901 w e rd gezegd, dat de katholieke partij

w e e k te verschijnen: “In norm alen tijd zal ieder zich

nog altijd haar eigen orgaan m iste: “een orgaan, dat

graag w a t w eelde veroorloven, o o k w el de w eelde van

zich enkel en alleen zo u w ijd en aan de politiek,

een dagelijksche krant, m aar n u d w ingen de m aat­

gegrondvest op het staatkundig program van de Katho­

schappelijke om standigheden om ons tevreden te stel­

lieke partij in de Tweede Kam er der Staten Generaal” .

len m et w a t voldoende is. W at m aakt het trouw ens u it

Drie w eken later w erd op 8 jan u a ri 1902 het doel van

om een dagje vroeger o f later te w eten, dat in Den Haag

Zelandia als v o lg t om schreven: h et blad w il zijn “een

o f A m sterd am w é é r een m oord w e rd gepleegd, o f dat

vrien d en strijdgenoot op politiek en sociaal gebied in

ju is t gelijk eergisteren en alle dagen daarvoor, ook

dagen v an troebelen en van gew icht, en een onderhou­

gisteren roekelooze auto- o f m otorbestuurders het

Sl5

So7. de Zondagscourant

beheer over h un voertu ig verloren? Neen, voor een

• noten

Katholiekblad geldt de cultureele taak en roeping véél

(1) Het begin jaar is afgeleid van d ejaargangnum m e-

hooger dan de snelle berichtgevin g over ongelukken en

ring.

ram pensensaties. En deze cultureele taak zu llen w e

(2) De titel is voor het laatst verm eld in de uitgave van

ook straks on verzw akt kunnen volvoeren, als w e twee

1921 van S y t h o ffs adresboek voor den N ederlandschen

m aal per w e e k versch ijnen ” .

boekhandel.

(7) H e t Land van H u ls t begon te versch ijnen in m ei 1931.

(3) Gegeven ontleend aan S y t h o ffs adresboek voor den

De u itgave ervan w e rd aangekondigd in Zelandia van

N ederlandschen bo ekha n d el .

20 m ei 1931: “w e garanderen, dat het [= h e t Land van

(4) G. Sneep had zich per 1 april 1885 als boekhandelaar

H ulst] een algem eene verspreid in g zal hebben, in ieder

gevestigd te Zevenbergen (zie ook de besch rijvin g van

geval de grootste oplage z a l tellen van alle in het Land

het K a n ton Zevenbergen). Op 1ju li 1902 w e rd de zaak

v a n H ulst verschijnende bladen. De neringdoenden

overgedaan aan A.D.C. M aris en voortgezet onder de

zu llen het voorloopig gratis ontvangen.” In het

firm a Sneep & M aris (vgl. BVBBB, m ap prospectussen

Gem eentearchief H ulst zijn a an w ezig d ejaren 1931 en

‘Sneep’).

1934 - 1941, ju n i. De ondertitel luidde aanvankelijk

(5) In de u itgave v an 1926 v a n S y t h o ffs adresboek voor

‘ Politiek, nieuw s- en advertentieblad voor Zeeuw sch-

den N ederlandschen boekha n d el is verm eld: Zevenberg-

V laanderen’, v a n a f {1934} w a s ‘Politiek’ in de ondertitel

sch e courant, (voorheen Het N ieuw sblad voor Zeven­

vervallen.

bergen e.o.), als u itgave van Arn. M. Greven te Zeven­

(8) V an de V ier am bachten zijn in het Gem eentearchief

bergen. Het b etrof een lokaal, w ekelijks verschijnend

H ulst een aantal num m ers a an w ezig u it de periode

nieuwsblad, w aarvan geen b esch rijvin g in de BKNP is

ja n u a ri 1940 tot en m etju n i 1941. De ondertitel luidde:

opgenom en. Na de bevrijdin g begon h et w eekblad

‘N ieuw s- en advertentieblad voor Zeeuwsch-Vlaande-

v a n a f 10 februari 1945 opnieuw te verschijnen, als u it­

ren ’.

gave v a n Drukkerij W . Leijten.

3O6

3O7

Z ev en b e rgsch e co u ra n t [1867H1921]

de Z o n d ag sco u ran t 1924-1933

•ja r e n [i867]1-[i92i]2

*ja r e n Propagandablad (onged.)

• on dertitel Kantonnaal nieuw s- en advertentieblad ~

- 1(1924), nr. 1(17 febr.) - 10(1933), nr. 53(31 dec.)

[1867]3- {34(1900), nr. 70(2 sept.)}

* on d ertitel A lgem een room sch-katholiek kerkbericht

-

~ 1(1924/25) * uitgever NV de M aasbode

[Nieuws- en advertentieblad ~ 1900-1921]3

• uitg ever S n elpersdrukvan C.L. Heijl ~ [1867-1909]3

-

[Sneep en M aris4 ~ 1910-1921]3

• plaa ts Zevenbergen

* plaa ts Rotterdam

- V a n a f 2(1925) w ord en ook adm inistratieadressen

•fr e q u e n tie w ekelijks (woensdag, gedateerd op don­

opgegeven te Am sterdam , ’s-Gravenhage en Dordrecht

derdag)

•fo r m a a t E

[1867-1870]3

4 (1927)-10 (1933)

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag, gedateerd

* om vang V ~ 1(1924)-3(1926); V I

op donderdag en zondag) ~ [1871-1900]3

* redactie Niet in het blad verm eld.

frequentie onbekend, niet verm eld in S y t h o ffs adres­

* bijzon d erhed en In 1924 bevat het derde blad, het

bo ek voor den N ederlandschen boekha n del ~ 1901-1921

‘A lgem een Room sch-Katholiek kerkbericht’, m et de

•fo r m a a t C

“Officieele opgave van de godsdienstoefeningen van

• om vang Ingeziene afin.: 4 p.

alle R.K. Kerken van Rotterdam” .

• redactie Niet in het blad verm eld.

* rela ties Hierin opgenom en K erk berich t voor

• rela ties V a n a f [1926] verscheen opnieuw een n ieu w s­

R oom sch-K atholieken 1

blad onder de titel Z even bergsche couran t 5, een voort­

- Opgegaan in de M a a sb od e 2

zettin g v a n het N ieuw sbla d voor Zevenbergen (vgl. de

* a u topsie V olledig, m .u.v. 1(1924), nrs. 3-7

besch rijvin g v a n h et K an ton Zevenbergen, noot 6).

- NPM ~ propagandablad en 1924, nrs. 1-2

• a uto p sie 3(1869), nr. 154(9 dec.); 12(1878), nr. 50(23

- Gem eentebibliotheek Rotterdam ~ 1924, nrs. 8-46

juni); 14(1880), nr. 76(19 sept.); 20(1886), nr. 23(21 maart)

- UBN ~ 1925-1933

en nr. 70(2 sept.); 21(1887), nr. 9(30 jan.); 24(1890), nr.

* typering Zondagsblad u itgegeven door de M aasbode.

36(4 mei); 26(1892), nr. 1(7 jan.); 34(1900), nr. 70(2 sept.)

In 1924 w e rd het blad u itsluitend in Rotterdam v e r­

-

spreid, m aar v a n a fja n u a ri 1925 w erd de Z ondagscou­

NPM

• typering N ieuw sblad m et binnen- en buitenlands

rant voor h et hele land beschikbaar gesteld m et de

n ieu w s en officiële bekendm akingen v a n h et kanton

bedoeling dat, zo w e rd in het num m er v a n 4 jan . 1925

Zevenbergen. Het blad is n iet uitgesproken katholiek.

gezegd, het zou uitgroeien “tot het beste w eekblad, dat

308. de Zoom

316

in Nederland op Katholiek-geestelijk gebied bestaat” .

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag,

Daaraan w erd toegevoegd, dat de eisen, die de eigen lij­

gedateerd op w oen sdag, v rijd ag en zondag) ~

ke n ieu w sdien st aan de couranten stelt, het im m ers

24(1895/96), nr. 2463(3 jan.) - 41(1912/13), nr. 5782(15

goeddeels on m ogelijk m aken binnen het kader v a n het dagblad de nodige ruim te te reserveren voor “de geeste­

a u g.) zesm aal per w e e k (niet op zondag)4 ~ 41(1912/13), nr.

lijke lectuur in den besten en hoogsten z in des

5783(18 aug.) - 70(1941)

w oord s” . Het blad bevat artikelen v a n godsdienstige en

•fo r m a a t D

apologetische aard, literaire en historische bijdragen,

E ~ 24(1895/96), nr. 2463(3 jan.) - 70(1941)

een rubriek voor de vrou w en en voor de je u g d en veel

• om vang V ~ 5(1876/77^20(1895/96); V I

illustraties.

7 0 (1941)

* noten

• redactie 1876-1889 J.J.H. V erlinden, dir.

5(1876/77) - 24(1895/96), nr. 2462(31 dec.); 21(1892/93)-

(1) In het propagandablad w ord t gezegd: D e Zondags­

[1876-1916 A ntonius Loomans, hoofdred.]5

couran t is het nieu w e w eekblad, dat w o rd t uitgegeven

1883-{1932}6H.P.H. Verlinden, m ede dir.

door de NV de Courant De M aasbode en w aa rin het

1876-1893 J. Ditvoorst, correspondent voor Oudenbosch

K erk berich t is opgenom en dat sinds 70 ja a r bestaat” .

en om streken

Dit K erk berich t voor R oom sch-K atholieken w e rd v a n a f

[?-? J.P. Brogtrop, m edewerker]5

1842 u itgegeven door J.A. van Belle en vervolgens door

{1902}-1941 J.J.Th. Bakker (aanvankelijk typograaf,

zijn zoon G. W . van Belle. Later nam NV de M aasbode

v a n a f 1902 tevens m edewerker, v a n a f 1912 red., v a n a f

de u itgave over. In het Gem eentearchief v a n Rotterdam

1916 hoofdred.)5

zijn hiervan aanw ezig: 37(1891/92^54(1908) en in de

[1919-? ir. L.J.M. Feber, m edew erker]6

Gem eentebibliotheekvan Rotterdam: 65(1919^69(1923).

{1932}7 F.J.M.M. V erlinden, dir.

Toen de Zondagscourant v a n a f jan u a ri 1925 voor geheel

{1941} F.J. v a n der Pas, dir. (verm eld v a n a f ju n i 1941)

Nederland gin g verschijnen, w erden de kerkberichten

{1941} G. Tim m erm ans, plaatsverv. hoofdred. (vermeld

voor Rotterdam w e e r afzo nd erlijk uitgegeven, eerst

v a n a f m ei 1941)

o.d.t. A lg em een room sch-kath oliek kerk berich t (aanwe­

• sp ecia le num m ers 26(1897), nr. 2640(2 april): ‘Feest­

z ig in de Gemeentebibliotheek Rotterdam: 71(1925)-

nu m m er van de Zoom ’, bij het 25-jarig bestaan v a n het

74(1928)), later o.d.t. h e t K a th o liek kerkbericht, ‘W eek­

blad, 4 p.

blad voor de parochiën v a n de stad Rotterdam ’ (in de

- 51(1922), nr. 8698(1 april): ‘Feestnum m er v an de

Gem eentebibliotheek Rotterdam: 1934-1939).

Zoom - Dagblad v an het Zuiden, 1872-1922’, 24 p.

(2) In het laatste n u m m er van 31 dec. 1933 w ord t

-

gezegd: “W ij m ogen (...) de verheugende m ededeeling

v en op het 60-jarig Jubeltij - 1 april 1932’, 20 p.

61(1932/33), nr. 11732(2 april): ‘Feestnum m er uitgege­

doen, dat de belangrijke artikelen van onze voornaam ­

• bijzon d erhed en De n ieu w eja arg an g b egin t steeds in

ste m edew erkers voortaan in de Zondag-Ochtend-Edi-

de eerste w e e k van april.

tie v a n de M a a sb ode zu llen verschijnen, in een daar­

- V eel abonnees drongen in d ejaren negentig erop

voor gereserveerd gedeelte” .

aan, dat het “in die dagen zoo zeer gew ilde geïllustreer­

3O8

m aar de redactie w a s volgen s het feestn u m m er bij het

de Zondagsblad” aan de Zoom zou w orden toegevoegd, zestigjarig bestaan van het blad zo “verstan d ig” hierop

de Z oo m 11876-1941 *

te antwoorden: “Ondanks de gu n stige voorw aarden

ja r e n 5(1876/77), nr. [416(2 april)] - 70(1941), nr. ons aangeboden, dienen w ij het aanbod, o.i. te w e ig e ­

21839(15 okt.)

ren, w ijl het naar onze m eening eene Redactie tot taak

* on dertitel N ieuws- en advertentieblad v a n Bergen-op-

heeft, vóór alles de Katholieke zaa k in alle opzichten te

Zoom en om streken 5782(15 aug.)

behartigen en niet toe te laten, dat onder hare v la g n eu­

5(1876/77) - 41(1912/13), nr.

trale w a a r w ord t binnengesm okkeld” . Gedoeld w erd

- Dagblad v an h et Zuiden2~ 41(1912/13), nr. 5783(18

h ier ongetw ijfeld op het G eïllu streerd zond ag sbla d -

aug.) - 62(1933/34) , nr. 12135(1 aug.)

N ederlandsche illu s tra tie van de Firm a V an Ditmar. In

* uitg ever J.J.H. V erlinden

5(1876/77) - 18(1889/90),

nr. 1831(14 nov.)

de krant v an 29 dec. 1897 w e rd de abonnees echter bericht, dat de u itgever m et in gan g v a n 1ja n u a ri een

- Henri P.M. V erlinden ~ 18(1889/90), nr. 1832(17 nov.)

geïllustreerd zondagsblad aan de krant verbond, “dege­

- [1922, okt.]3

lijk van inhoud en aan trekkelijkvan vorm ” . V erlinden

- NV Drukkerij en U itgeversm aatschappij de Zoom 3

voegde daaraan toe: “ Door eene overeenkom st m et de

[1922, okt.]3- 1941

U itgevers v an de gu n stig aangeschreven Nederland­

* plaa ts Bergen op Zoom *

sche Illustratie, ben ik m et opoffering van vele kosten

fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­ in staat gesteld, m et den aan van g van den nieuw en

dag, gedateerd op donderdag en zondag) 24(1895/96), nr. 2462(31 dec.)

5 (1876 /77 ) -

jaa rga n g, aan de geabonneerden hun n er Courant,

317

308. de Zoom

tegen eene geringe tegem oetkom ing, deze belangrijke

ons onm ogelijk m aakte tot een gedachtenw isseling te

u itgave (...) als een Geïllustreerd Zondagsblad aan te

komen, die kon voldoen aan datgene w a t de lezer van

bieden”. (vgl. de besch rijvin g v a n G eïllustreerd zo n ­

ons verlan gen kon” .

dagsblad - N ederlandsche illustra tie).

* rela ties Voortzetting v an N ieuw s- en advertentieblad

-

van Bergen-op-Zoom en om streken

N aast het G eïllustreerd zond ag sbla d - N ederlandsche

illu s tra tie verscheen gratis v a n a f 54(1925/26), nr.

- Hierin opgenom en deR oosen d a aler (van af sept. 1917)

9730(29 aug. 1925): Zondagsblad, als v o lg t aangeprezen:

- Sam engegaan m et de Grondwet en voortgezet als

“Ons nieu w e Zondagsblad b egin t m et een buitenge­

Brabantsch nieuw sblad 8

w o on spannend hoofdverhaal, getiteld ‘ De M an in ’t

* litera tu u r P.J. v.d. Gaag, D e kran t in Bergen op Zoom .

zw a rt’. Het geeft verder verschillende kleinere v erh a ­

O ngepubliceerd w erkstuk, 1974, p. 35-48.

len, w enken, raadgevingen, anecdoten, gezelschaps­

* a u topsie V olledig, m .u.v. 1891; 5(1876/77) onvolledig

spelen, een m oderubriek, een ru briekvoor de keuken

ingezien

enz. enz. en bevat tal van illustraties op allerlei gebied”.

- GA Bergen op Zoom

Dit zondagsblad, dat deels is m eegebonden in de leg­

* typering Katholiek nieuw s- en later dagblad voor Ber­

gers v a n de Zoom in het Gem eentearchief Bergen op

gen op Zoom en om streken. In het feestn um m er bij het

Zoom , bleefversch ijn en tot en m et [8(1932/33), nr. 48(29

vijfen tw in tigja rig bestaan v a n de krant w ord t de pas­

juli)]. Daarna verscheen tot en m et [4 m ei 1940] als blad

sage aangehaald, w aarm ee de redactie in 1876 de nieu­

3 v a n de zaterdagkrant: Zondagsblad van h e t D agblad

w e naam bekend maakte: “V an verschillende zijden en

de Zoom .

bij herhalin g zijn w ij aangezocht ons blad een eigen-

- V a n a f 28 sept. 1931 w e rd bij de krant van m aandag

aardigen naam te geven, zoo om der kortheid w ille, als

gratis een w ekelijkse sportbijlage geleverd: h e t Sp ort­

om dat w ij eigen lijk tot nu toe op den algem eenen regel

blad, ‘Extra-bijlage v a n De Zoom , - Dagblad v a n het

een u itzonderin g m aakten” . Besloten is het blad de

Zuiden’. Hierover w erd in het n u m m er van 26 sept.

Zoom te noem en “n aar het riviertje, dat zoow el onze

geschreven: “De Sport is een integraal onderdeel van

stad, als hare om streken besproeit” .

onze m aatschappelijke sam en leving geworden. Het is

* noten

een gelu kkig versch ijn sel van onzen tijd, w aa rin aan

(1) V a n a f 62(1933/34), nr. 12136(2 aug.) luidt de titel D ag­

h et psychisch en phisiologisch u ithoudingsverm ogen

blad de Zoom .

v a n h et individu zu lke groote eischen w orden gesteld,

(2) W aaraan toegevoegd v a n a f 46(1917/18), nr. 7324(19

dat niet alleen duizenden belangstellen in de sport,

sept.) - 62(1933/ 34), nr. 12135(1 aug.): “w aa rin de

m aar dat ook duizenden m annen en vrouw en, jo n gen s

Roosendaler opgenom en” .

en m eisjes in feite de sport bedrijven, m .a.w . h u n indi-

(3) Op 27 oktober 1922 w erd door H.P.M. en F.J.M.M.

vidueele levensfuncties door gezonde lichaam soefe­

V erlinden de NV Drukkerij en Uitgeversm aatschappij

ningen en sportieve v ergelijk in g van de daarbij verkre­

De Zoom opgericht, w elk e zich ten doel stelde “de

gen resultaten zichzelven een tegenw icht bezorgen

exploitatie v an een drukkerij, een binderij en aanver­

voor de nadeelen die de zenuw schokkende ja c h t in den

w an te bedrijven, het vervaardigen en uitgeven van

stru ggle fo r life hen dagelijks bezorgt. A a n deze

boeken, couranten en tijdschriften, alles in den ruim-

b elan gstellin g w il de Zoom beantw oorden door de

sten z in des w oord s genom en” (vgl. A k te n betreffen de

lezers op de hoogte te houden van alles w a t hen op

N a a m lo oze V ennootschappen. B ijvoegsel van de N ed er­

sportgebied kan interesseren. ‘H e t Sportblad verscheen

landsche sta a tscou ran t, 1922, nr. 229(23 nov.), NV-nr.

als afzonderlijke b ijlage tot en m etjan u ari 1934. In het

2158).

G em eentearchief te T ilburg is h et Sportblad m eegebon­

(4) In h et num m er v an 18 aug. 1912 w ord t de v raag

den tot en m et m aart 1932.

‘W aarom dagblad’ als v o lg t beantwoord: “ De vooruit­

- Tu ssen 11 en 20 m ei 1940 is de krant niet verschenen.

gan g in alles is zichtbaar en tastbaar, de tijdstroom rolt

In de krant v a n 21 m ei w o rd t daarover gezegd: “Het is

vlu g g e r voorw aarts en noopt allen die zich daarin

w e l vanzelfsprekend, dat onder de om standigheden,

bew egen m êe te gaan. (...) V oor 40 a 50 ja a r w a s ieder­

w aaron d er gedurende de thans voorbije dagen sinds

een hoogst tevreden w an n eer hij tw eem aal ’s w eeks

de oorlog over ons land sloeg, niet alleen de m aatschap­

zijn klein plaatselijkblad onder de oogen kreeg. Die

pelijke sam en leving ern stig getroffen w erd, m aar dat

tevredenheid duurde echter niet lang. W ij voelden den

ook het verschijnen van de dagbladpers en derhalve

d rang naar grooter en m éér en volgden dien, door

oo k van de Zoom m oest w ord en stopgezet. Niet alléén,

gaandew eg ons blad te vergrooten en verder door in

dat de on tw richting v a n bepaalde m ateriële h ulpm id­

plaats van tw eem aal per w e e k driem aal te verschijnen,

delen hierop al aanstonds h aar volled ig rem m enden

des Zondags ze lfs m et m eerdere bladen. (...) De prikkel

invloed deed gelden, veel m eer n og w a s h et de geestelij­

tot het lezen v an couranten w a s er en nam steeds toe in

ke ontw richting, w aa rvan w ij als zoovele anderen den

proportie. Daar kw am en m inder gew enschte bladen

noodlottigen invloed hadden te ondergaan, w elke het

opdagen om den leeslu st te bevredigen, onder aanbie­

318

309. het Zuiden ding van voordeelen als lokaas. Ons doel b e w u st v o lg ­ den w ij hen op den voet en boden dezelfde voordeelen

nrs.; 53(1921), 17 nrs.; 54(1922), 33 nrs.; 55(1923); 56(1924), 26 nrs.; 57(1925)^9(1927)

als zij, aldus een dam opwerpende tegen het vernie­

- SBM ~ 1915-1918

lend g if der liberale, neutrale en socialistische pers. ’t

-

Is een rustelooze strijd, w aarbij de Katholieke pers niet

1922, 33 nrs.; 1924, 26 nrs.

m ag versag en ”. Daarom w erd h et nodig geacht om als

- SHC ~ 1923, 1925-1927

GA Sittard ~ 1919, 5 nrs.; 1920, 10 nrs.; 1921, 17 nrs.;

dagblad te gaan verschijnen.

* typering Katholiek n ieuw sblad voor Sittard en om ge­

(5) V gl. 51(1922), nr. 8698(1 april): ‘Feestnum m er v a n de

vin g. In het eerste num m er v a n 4 sept. 1915 w ord t over

Zoom Dagblad v a n het Zuiden, 1872-1922’.

datgene w a t h et blad beoogt, het volgen de geschreven:

(6) V gl. Gaag, p. 39.

“Er zijn , n aast de ongereptheid onzer beginselen, tege­

(7) V gl. 61(1932/33), nr. 11732(2 april): ‘Feestnum m er u it­

lijk m et de belangen van ons Lim burgsch katholiek

gegeven op h et 60-jarig Jubeltij - 1 april 1932’.

geloof, zoovele, zoo diep ingrijpende speciaal Lim burg­

(8) In het nu m m er v a n 14 okt. 1941 w erd de concentra­

sche interesssen te bepleiten, er vallen zooveel sociale,

tie in het krantenbedrijf de oorzaak genoem d van de

econom ische en politieke ontginningen tot w asd om en

sam ensm elting m et de Grondwet. In het laatste n u m ­

bloei te brengen, er ligt in één woord, in ons m ooi dier­

m er w o rd t gezegd, dat het nieu w e blad in zorgvolle tij­

baar Zuid-Limburg, zooveel m oois en goeds, zooveel

den begint, m aar dat het ju is t in m oeilijke tijden goed

echt Lim burgs, dat een dagblad m et ochtend- en avond­

is “elkaar van dichtbij in de oogen te zien, den band die

editie w e rk in overvloed zou hebben”. V olgens Golt­

ons allen in W est-Brabant omvat, n au w er aan te halen,

stein w a s het blad geregeld in conflict m et dr. Poels.

opdat oo k w ij straks ons deel zu llen bijbrengen aan de

V oor h e t Zu id en stelde Poels de belangen v an de

grootsche taak, die ons aloude, roem ruchte Brabant zal

autochtone Lim burgers teveel achter bij die der van

w orden toegew ezen”.

elders geïm m igreerde m ijnw erkers. Evenals zijn voor­ loper, de N ieu w e Sitta rd sch e courant, steunde h e t Z u i­ den de agrarisch-conservatieve groepering rond het

3O9

kam erlid Jan Beckers. D e Lim burger, in n avolgin g van

h e t Z u id e n 11915-1927 *

de Lim burgse redactie v an de M aasbode, gin g zover te

ja r e n 47(1915), nr. 99(4 sept.) - 59(1927), nr. 12(29 jan.) schrijven, dat h e t Z uiden onder invloed w a s gekom en

* on dertitel Provinciale courant

{56(1924), nr. 114(25

van een “dissidente groep v an katholieke dem ocraten”

nov.)} - 59(1927)

(vgl. de Lim burger, 3(1924), nr. 76(7 juni).

* uitg ever NV Lim burgsche Boek-, Courant- en Han-

* noten

delsdrukkerij2~ 47(1915) - [51(1919), ju li]3

(1) Over de nieu w e naam w e rd in h et num m er v an 4

- NV A lb erts’ Drukkerijen3

51(1919), nr. 87(2 aug.) -

sept. 1915 geschreven, dat bij h et kiezen van de n aam op

{53(1921), nr. 21(22 febr.)}

de eerste plaats gedacht w a s “aan onze Zuid-Limburg-

- NV Boek- en Handelsdrukkerij M ercurius4 ~

sche steden en dorpen, voor w elk er bew oners w ij in

{56(1924), nr. 24(26 febr.)} - 59(1927)

steeds stijgende m ate hopen te zijn en te b lijven een

* plaa ts Sittard5

w elkom e gast, naar w ie r stem m en m et graagte w ord t

*

fr e q u e n tie driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en geluisterd, om dat zij haar leering en leiding zal blijven

zaterdag) *

vertolken in vrije, franke taal, harm onieerend m et ons fo r m a a t E

* om vang III

47(1915); V I

Z uidelijk volkskarakter”. 48(1916)-58(1926); I

(2) Op 9 m aart 1915 w e rd de NV N ieuw e Sittardsche

59(1927)

Courant om gezet in de NV Lim burgsche Boek-, Cou­

* redactie 1915-1924 H. A m erica (van af 1915 dir.; v a n a f

rant- en H andelsdrukkerij, w elk e zich ten doel stelde:

aug. 1919 hoofdred.; v a n a f {april 1921} dir.-hoofdred.;

“het exploiteeren eener drukkers- en uitgevers-affaire,

{febr.-juli 1924} hoofdred.)6

den boek- en papierhandel, het u itgeven van couran­

[pastoor Jos Crem ers, m edew.]7

ten, periodieken, boeken en ander drukw erk, een en

[priester J. Bem elm ans, m edew.]7

ander in overeenstem m ing m et en naar de Roomsch-

* rela ties Voortzetting v a n N ieu w eS itta rd sch e

Katholieke b egin selen ” (vgl. A k te n betreffen d eN aa m -

couran t 8

lo o ze V ennootschappen. Bijvoegsel v an de N ederland­

- Opgegaan in de Lim burger 9

s ch e sta a tscou ra n t, 1915, nr. 91(20 april), NV-nr. 274).

* litera tu u r Jos Goltstein, Lim burg voor de Lim burgers

(3) H e t Zu id en van 2 aug. 1919 berichtte, dat de NV Lim ­

(?). Een kran ten on derzoek naar h e t on tsta a n van h et

bu rgsch e Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij w erd

Lim burgs ch a uvin ism e in S itta rd in de periode 1890­

uitgebreid m et de Firm a J.K. Alberts en dat de naam

1930. D octoraalscriptie KU Nijm egen, Institu u t voor

w e rd veranderd in NV A lberts’ Drukkerijen. De akte

Culturele en Sociale Antropologie, 1983, p. 157-159

v an de nieu w e NV passeerde op 18 nov. 1919. De doel­

* a uto p sie 47(1915)-5o(1918); 51(1919), 5 nrs.; 52(1920), 10

stellin g b le e f het zelfde geform uleerd (vgl. A k te n

319

311. Zuidhollandsch dagblad

betreffen de N a a m lo o ze V ennootschappen. Bijvoegsel

w aa r die w erd en aangevallen; hare rechten te bescher­

v a n de N ederlandsche sta a tscou ra n t, 1920, nr. 175(9

m en, w a a r die w erd en bedreigd. Nog m inder kon het

sept.), NV-nr. 1556).

w orden gedoogd, dat, bij gebrek aan een Katholiek Dag­

(4) De NV Boek- en H andelsdrukkerij M ercurius w a s

blad in vele Katholieke huisgezinn en ter w ille van

op 30 ju n i 1919 opgericht. V gl. de b esch rijvin g v an de

m arktberichten, van advertentiën o f om andere rede­

N ieuw e L im burgsche aankondiger.

nen een blad had in gan g gevonden, dat verre van de

(5) In de titelkop is tot en m et 1919 verm eld dat er ook te

Katholieke beginselen te verkondigen o f te verdedigen,

M aastricht een kantoor gevestigd w as, v a n a f 1920 dat

som s artikelen bevatte o f stukken te lezen gaf, die den

er te M aastricht en Beek bijkantoren w aren, v a n a f ju li

rechtzinnigen Katholiek pijn lijk aandeden”. Het nieu­

1924 alleen een bijkantoor te M aastricht.

w e blad beoogde, zo w erd gezegd, artikelen te brengen,

(6) In de N ieuw e L im burgsche aankondiger, 9(1921), nr.

gew ijd aan de belangen van de katholieke zaak. M et

62(6 aug.) w ord t bericht dat H. A m erica h e t Zuiden

nam e zouden goede feuilletons w orden gebracht, “die

h eeft gekocht van mr. dr. H. v an Groenendael en v a n de

in elk Katholiek h u isgezin door een ieder gelezen

heer Florin.

m ogen w orden, het blad tot een aangenam en en w elk o­

(7) V gl. Goltstein, p. 158.

m en ga st m aken in elke binnenkam er” .

(8) V a n a f {53(1921), nr. 43(16 april)} in titelkop toege­

♦noten

voegd: “voorh. N. Sitt. Courant, Limb. Aankondiger en

(1) De V ereen iging verkreeg op 30 nov. 1888 de konink­

Lim burg” . L im burgsche A an ko n dig er en Lim burg zijn

lijke goedkeuring. Zij stelde zich ten doel “door m iddel

de voorlopers v an N ieuw e Sitta rd sch e courant.

van het Dagblad D e Z u id ho lla n d er de Katholieke begin ­

(9) D e Lim burger van 29 jan . 1927 bevat de aankondi­

selen te verspreiden en de Katholieke beginselen voor

ging, dat h et de Raad van C om m issarissen van de NV

te staan” (vgl. Bijvoegsel van de N ed erla nd sche s ta a ts ­

Courant de Lim burger is gelukt om het nieuw s- en

courant, 1889, nr. 34(9 febr.)).

advertentieblad h e t Zuiden over te nemen.

(2) V gl. Gom arius M es, D e k a th o liek e pers van N eder­ land, 1853-1887 (M aastricht 1887-1888), p. 310.

3IO

(3) V gl. de Leid sche courant, 25(1934), nr. 7927(29 sept.).

de Z u id h o lla n d e r 1887-1896

m aart 1885, is m in o f m eer als voorloper te beschou­

(4) Het Leidsch w eekblad, dat verscheen tot en m et 21 ja r e n 1(1887/88), nr. 1(16 aug.) - 9(1895/96), nr. 2688(6 w e n van de Zuidhollander. V an h et Leidsch w eekblad,

*

juli)

w ekelijks verschijnen d lokaal nieuwsblad, is geen

* on dertitel Dagblad voor Leiden en om liggende

b esch rijvin g in de BKNP opgenom en.

gem eenten ~ 2(1888/89), nr. 306(16 aug.) - 9(1895/96),

(5) I n ju li 1896 gin g het recht tot u itgave over op de R esi­

nr. 2688(6 juli)

dentiebode ; er kw am een correspondent v an deze krant

* uitg ever V ereen iging Katholiek Dagblad De Zuidhol-

voor Leiden (vgl. de Z uidhollan der, 9(1895/96), nr.

lander1

2687(4juli)).

-

Gedrukt bij Joh. T. Schut

* plaa ts Leiden *

fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

3II

*

fo r m a a t D

Z u id h o lla n d sch d ag b la d 11944-1945

* om vang VI

♦ja r e n 1(1944/45), nr. 1(1 febr.) - 2(1945), nr. 359(4 mei)

* redactie Niet in het dagblad verm eld.

♦uitgever Niet in de krantverm eld.

[Jos. Sm its Azn., hoofdred.]2

♦plaa ts ‘ Delftsche editie’: Delft en Naaldwijk; ‘Editie

[A.C.A. van V uuren, red.]3

Leiden’ : Leiden

* bijzon derheden De n ieu w eja arg an g begon medio

♦ frequentie zesm aal per w e e k (niet op zondag) ~

augustus.

1(1944/45), nr. 1(1 febr.) - nr. 234(4 nov.)

* rela ties V oortzetting van Leidsch w eekblad4

v ijfm a al per w e e k (niet op zon dag en maandag) ~

-

Opgegaan in de R esiden tiebode 5

* a uto p sie V olledig

-

GA Leiden

1(1944/45), nr. 235(7 nov.) - 2(1945) ♦formaat C ~ 1(1944/45) - {2(1945), nr. 341(7 april)}; B ~

{2(1945), nr. 343(12 april)} - nr. 359(4 mei)

2 (1945 )

* typering K atholiek dagblad voor Leiden en om geving.

♦om vang V I ~ 1(1944/45); II

In het openingsartikel ‘A an de Katholieken v a n Leiden

♦redactie 1944 m r. H. Geise, red. buitenland

en Om streken’ in het eerste num m er w e rd geschreven:

{1944} L.C.J. Roozen, red. om gevin g (voor de editie Lei­

“Het m ocht niet lan ger geduld w orden, dat in eene

den)

streek, w aa r de Katholieke b evolking zoo talrijk is en

1944-Th. W ilm er, hoofdred. en red. binnenland

zo o’n groot gew ich t in de schaal kan leggen, zij geen

1944 M. Zonderop, red. stad en sport en binenland

eigen orgaan bezat, om h are belangen te verdedigen,

(voor de editie Leiden)

312. de Zuid-Lim burger

320

1944-1945 J.G. v a n Dam, alg. red., later red. buiten- en

- A ls bijblad verscheen B ijb la d van den Zuid-Lim bur-

binnenland

ger. M en kon zich ook afzond erlijk op dit bijblad abon­

1944-1945 J. V eldhuis, red. stad en sport (voor de Delftse

neren en ontving h et blad in dat geval onder de titel h et

editie)

K a th o liek volksbla d . Beide bladen zijn afzonderlijk

1944-1945 J.W. de V ries, plaatsverv. hoofdred.

beschreven.

1945 D.Th. v an Dijk, red. W estland

* rela ties V oortzetting van het Dagblad van M a a str ich t

* bijzon derheden De tw eed ejaargan g begon m et nr. 301

- A ls opvolger w erd in de T ijd v a n 27 m aart 1900 het

op 9 febr. 1945.

versch ijnen aangekondigd van het eerste nu m m er van

- Er verschenen verschillende edities v an het dagblad.

een tw ee m aal per w e e k te versch ijnen katholiek

Het exem plaar van het Gem eentearchief Leiden bevat

orgaan onder de naam de M a asgalm . H iervan kon ech­

in de titelkop de verm eld in g “Editie Leiden”, die van het

ter geen enkele aflevering in autopsie w orden geno­

Gem eentearchief Delft “D elftsche editie” en bovendien

men.

zijn er aldaar enkele num m ers m et de verm eldin g

* litera tu u r J.F.R. Philips, ‘M aastricht op een keerpunt,

“W estlandsche editie” .

d ejaren 1895-1914’, in: Stu d ies over de sociaal-econom i-

* rela ties Sam ensm elting v an deL eid sch e courant,

sch eg e sc h ie d en is van Lim burg, 34(1989), p. 37

N ieuw e D elftsch e couran t en de W esterbode

* a u to p sie V olledig

- Na de b evrijdin g in 1945 verschenen er w eer drie

- SBM

afzonderlijke plaatselijke dagbladen: de B u rch t (voor

* typering Katholiek dagblad voor M aastricht en om s­

Leiden), T o ek o m st (voor Delft) en de W esterbo de (voor

treken. In het eerste nu m m er v a n 13 nov. 1897 sch reef

hetW estland).

de redactie: “W ij steunen en verdedigen u w e godsdien­

* a uto p sie V olledig, m.u.v. 2(1945), nr. 342

stige belangen, u w e belangen v a n handel, landbouw

- GA Delft

en nijverheid” . V olgen s Philips g a f M. de Ras, lid van

* typering Dagblad voor Leiden, Delft en om geving,

de Tw eede Kam er voor het district M aastricht, die in

voortgekom en u it het gedw ongen sam engaan van de

1897 de nieu w e eigenaar v a n de krant w a s geworden,

drie katholieke bladen de L eidsche courant, de N ieuw e

het blad een liberale strekking, m et nam e gericht tegen

D elftsch e couran t en de W esterbode.

de clericale Lim burger koerier u it Heerlen.

* noten

* noten

(1) W aaraan toegevoegd: “W aarin opgenom en: N ieuw e

(1) In de num m ers v an 13 tot en m et 16 m aart 1900 w as

D elftsch e courant, de W esterbo de en de Leidsche

een advertentie opgenom en m et de volgende tekst: “Ter

courant” .

overnam e aangeboden eene in w erk in g zijn de Cou­ rant- en Handelsdrukkerij te M aastricht, w aaraan v er­ bonden is de uitgave van een R.K. Dagblad en een

312

Anderdaagsche Courant”. Het nu m m er van 17 m aart

de Z u id -L im b u rger 1897-^900] *

b evat een klaarblijkelijk als afscheid bedoelde adver­

ja r e n 3(1897), nr. 264(13 nov.) - 6(1900), nr. 63(17 tentie: “De Redactie en de A dm inistratie van de Zuid-

m aart)1

Lim burger p.p.c. [=pour prendre congé]” . D e Tijd

* on dertitel Provinciaal en stedelijk dagblad van M aas­

berichtte op dinsdag 20 m aart 1900: “Zaterdag versch e­

tricht. N ieuw s- en advertentieblad

nen te M aastricht D e Zuid-Lim burger, dagblad van

* uitg ever M aastrichtsche Dagblad-Drukkerij

M aastricht, n a bestaan v an 5jaren, en de daarmede

* plaa ts M aastricht

verbonden ‘A nderdaagsche Crt.’ n a een bestaan van 25

*

fr e q u e n tie zesm aal per w e e k (niet op zondag)

jaren, voor het laatst” .

*

fo r m a a t E

(2) V g l de Tijd, 1 nov. 1897.

* om vang IV » 3(1897); V I » 4(1898^5(1899); [III] »

6(1900) * redactie [1897-? E. Indem ans, red.]2

313

[1897-? M. de Ras, red. en eigenaar]2

de Z u id -L im b u rger1191641959}

* bijzon derheden D ejaargang- en afleveringsnum m e-

*

rin g van de voorloper, h et D agblad van M a a stricht,

febr.)3

ja r e n [1(1916), nr. 1(8 ju li)]2- 25(1940/41), nr. 1366(7

w erd voortgezet.

-

- Het driem aal per w e e k verschijnende L im burgsch

* on d ertitel N ieuws- en advertentieblad voor Kerkrade,

26(1944), nr. 1(8 ju li) - {40(1959)}4

nieuw sblad gin g v a n a f jan . 1898 versch ijnen als een

Spekholzerheide, Chèvrem ont, Bleyerheide, Eygelsho-

kopblad v an de Zuid-Lim burger. In de titelkop van de

ven, Sim pelveld, Bocholtz enz. enz. ~ {1(1916), nr. 9(2

Zuid-Lim burger w ord t het Lim burgsch nieuw sblad

sept.)} - nr. 51(28 dec.)

“tweede u itgave” van de krant genoemd, w aa rin de

- Nieuws- en advertentieblad voor de m ijnstreek ~

advertenties gratis w orden overgenom en.

1(1916), nr. 52(30 dec.) - [1927, dec.]2

S2l

SlS. de Zuid-Lim burger

- A nderdaagsch blad voor de m ijnstreek

[lS(l928 ), S

- V a n a f [1917] ontvingen de abonnees het G eïllu ­

jan .]2- [24(l9S9) , nr. 2866(12 dec.)]5

streerd zond agsblad van de Z uidlim burger. Het betreft

-

ongetw ijfeld een door derden geleverd illustratieblad.

Dagblad voor de m ijnstreek œ 2 4 (^ 9 ), nr. 2 8 6 7^

Slechts één num m er kon w orden ingezien: 15(1931), nr.

dec.)5 - 26(1944), nr. s(l8 nov.) - Anderdaagse courant voor het Land v a n Rode œ

[3](i7 jan.) (aanw ezig in NPM). Deze aflevering in

S4 (l95 S), nr. lS 5 (lS nov.) - 4 o(l 959 ), nr. ll4(so sept.) - Anderdaags n ieuw sblad voor h et Land van Rode œ

octavoform aat telt 16 p agin a’s m et een doorlopende pagin an um m erin g en bevat illustraties, verhalen,

4o(l959), nr. 115(2 okt.) - nr. 152^1 dec.)

“w eten sw aardig allerlei”, praktische tips voor de h u is­

• uitg ever NV Boek-, Courant- en Handelsdrukkerij de

v rou w en m opjes. Het is niet bekend v a n w elk e firm a

Zuid-Lim burger6

het zondagsblad w erd betrokken, in elk geval niet van

• plaa ts Kerkrade

Neerlandia, noch van de Spaarnestad o f de Tijd.

•fr e q u e n tie w ekelijks (zaterdag)7 [1(1916), nr. 1(8 juli)] -

- Bij Boekhandel Zuid te Kerkrade b eru st archiefm ate­

nr. ll(l6 sept.)

riaal betreffende de uitgave v a n de Zuid-Lim burger (vgl.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) œ

Bischoff, p. 57).

1(1916), nr. 12(2S sept.) - [24(l9S9), nr. 2866(12 dec.)]5

♦rela ties Voortzetting v an de K erkraadsche couran t9

zesm aal per w e e k (niet op zondag)

♦litera tu u r N.H. Bischoff, Persbiografie 80ja a r K erkra­

24(l9S9), nr.

28 6 7 ( i s dec.) - 2s(l94o/4l)

de 1894-1974 (Sittard 1978), p. 40-58, 79-81

w ekelijks (zaterdag) œ 26 (l9 4 4 /45 )-28 (l947 )

♦a u topsie 1(1916^5(1920) (van de eerstejaargan g niet

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag) œ 29 (l94 8 ),

ingezien de nrs. 1-8, 10, 19-21); 13(1928) (vier afleveringen

nr. 1(2 jan.) - nr. 74(29 sept.)

ingezien); 15(193o)-25(194o/41) (alle jaargan gen onvolle­

driem aal per w e e k (maandag, w oen sd ag en vrijdag) œ

dig ingezien); 26(1944)^0(1959)

29(1948), nr. 75(1 okt.) - 4o(l959)

- NPM ~ 1939, nrs. 2867 en 2868

•fo r m a a t E œ l(l9l6)-25(l94o/4l); D œ 26(1944) -

- SBM ~ alle overige afleveringen

28(1947), nr. 8(22 febr.); E œ 28(1947), nr. 9(1 maart) -

♦typering N ieuw sblad en korte tijd dagblad voor Kerk­

{4 o(l 959 )}

rade en om streken. Het blad, orgaan van de R.K. kies­

• om vang VI

vereniging, w erd opgericht door dr. H.J. V erhagen en

• redactie [1916 - ca. 1928 Antoon Bovendeert, red.]2

vertolkte diens sym pathie m et de opkom ende katholie­

l9l6-{l946} dr. H.J. V erhagen (oprichter en red.; v a n a f

ke sociale bew eging. In het eerste nu m m er sch reef

1944 tot en m et dec. 1946 verm eld als vaste m edew er­

V erhagen, volgen s de aflevering v a n 8 jan . 1960, dat de

ker)

krant zich in alles zou richten naar de leer der katholie­

[{l9 S6 }]8-l945 B.J.M. Bekman, red.-adm.

ke kerk en n aar de voorschriften van de geestelijke

1945-l946 J.M.F. Geilenkirchen, red.

overheid.

1946-195S Jan Schaars (1946-1947, red.; 1948-195S dir.)

♦noten

1948-1952 m r. G. v.d. Hoek, hoofdred.

(1) V a n a f {1(1916), nr. 22(19 okt.)} - {24(1939), nr. 2859(4

1955-l956 H. Berghuis, hoofdred.

dec.)} de Zuidlim burger.

1956-l958 Fred. Geilenkirchen, hoofdred.

(2) V gl. Bischoff.

{1959} H erm an H. Sips, dir. en veran tw oordelijk red.

(3) In het nu m m er v a n 8 jan . 1960 w ord t gezegd: “Op 7

A ls m edew erkers zijn de nam en bekend v an rector J.

februari 1941 v iel de te verw achten beslissing: als eer­

Colsen CM, Antoon Coolen, prof. dr. Gerlach Royen en

ste dagblad in Nederland w erd D e Zuid-Lim burger door

A d Sassen.2

de bezettende m acht een verschijnin gsverbod opge­

• bijzon derheden D ejaargan gen lopen gelijk m et het

legd” .

kalenderjaar. De 25e jaa rg a n g loopt over 194o en de eer­

(4) V a n a f 8jan . 1960 versch ijn t de Zuid-Lim burger als

ste v ijfw e k e n v a n 1941; de 26e van 4 nov. 1944 tot en

lokaal w eekblad en is derhalve hier niet verder beschre­

m et dec. 1945.

ven. In h et num m er v an 8 jan . w ord t uiteengezet, w a t

-

de taak als w eekblad z a l zijn . Deken Ramaekers

De afleveringen w orden tot en m et i s (i 92 8) jaarlijk s

genum m erd v a n a f nu m m er 1. De eerste aflevering van

schrijft, dat de eigen taak als w eekblad “bestaat niet in

1929 w o rd t n a herberekening v a n a f de start gen um ­

de eerste plaats in aandacht op n ieu w s en nieuw tjes.

m erd als nr. 1852. A b u sievelijkw o rd t nr. 2924(5 okt.)

Zou deze taakw orden vooropgesteld, dan zou h et blad

gevolgd door nr. 249s(7 okt.) en n a nr. sls6(so nov.)

een kleine en v rijw e l overbodige doublure w ord en van

v o lg t nr. i s i 6( s dec.). Deze fouten zijn niet hersteld.

de dagbladen. (...) De voornaam ste taak van een plaatse­

V a n a f 1944 w orden de afleveringen w eer per kalender­

lijk w eekblad z a l zijn het w aarnem en, het stim uleren

ja a r genum m erd.

en h et zo nodig critiseren van alles w a t geschiedt o f

- V a n a f het begin w erd en de kerkberichten v a n Kerk­

zo u kunnen geschieden in alle sektoren van het plaat­

rade in het blad opgenom en o.d.t. ‘O ficiële kerkberich­

selijk gem eenschapsleven” .

ten’, ‘O ficieel Parochieblad’ en v a n a f 24 dec. 1952 tot en

(5) In het nu m m er v a n 13 dec. 1939 (aanw ezig in NPM)

m et dec. 1956 o.d.t. ‘Roda klokken’.

S22

S14. de Zuid-W illem svaart w ord t gezegd, dat dit h et eerste dagbladnum m er is.

- Leloup en Peters œ 2(1882), nr. 14(18 febr.) - nr. 8o(7

(6) Op 28 febr. 1917 w e rd de NV Boek-, Courant- en H an­

okt.)

delsdrukkerij de Zuid Lim burger opgericht, w elk e zich

- Joseph Leloup œ 2(1882), nr. 81(11 okt.) - 17(1897), nr.

ten doel stelde “het u itgeven van een nieuws- en adver­

118(24 nov.)

tentieblad, h et inrichten en exploiteeren van eene boek­

- V an M oorsel en V an den Boogaart5 œ 17(1897), nr.

en handelsdrukkerij en van eene w in kelza ak in boe­

119(27 nov.) - [191s, ju n i]6

ken, brochures, papier en aanverw ante artikelen; het

- NV Boek- en Handelsdrukkerij H elmond œ [l9 lS,

verrichten v a n alle w ettelijke handelingen, w elk e voor

ju n i]6- 64(1944)

het doel noodzakelijk o f n u ttig kunnen zijn ” (vgl.

• plaa ts Helmond

A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V ennootschappen. Bij­

•fr e q u e n tie tw eem aal per w e e k (w oensdag en zater­

voegsel v an de N ederlandsche sta a tscou ra n t, 1917, nr.

dag)

lo6(7 mei), NV-nr. 6o4). De uitgever v a n de Kerkraad-

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) œ

sch e courant, Herpers, deed blad en drukkerij over aan

7(1887), nr. 4s(5 april) - 17(1897), nr. 96(7 sept.)

de NV de Zuid-Lim burger voor f so47,o4. In de N eder­

tw eem aal per w e e k (w oensdag en zaterdag)7 œ

lan dsche sta a tsco u ra n t w ord en de nam en v a n de 87

17(1897), nr. 97(11 sept.) - s6(i9i6), nr. 74(16 sept.)

aandeelhouders die de NV oprichtten, genoemd.

driem aal per w e e k (dinsdag, donderdag en zaterdag) œ

1(1881) - 7(1887), nr. 41/42(2 april)

(7) In het nu m m er van 8 jan . 196o w o rd t verhaald, dat

s6(i9i6), nr. 75(19 sept.) - 41(1921), nr. S4(24 maart)

de krant in de eerste m aanden van zijn bestaan slechts

zesm aal per w e e k (niet op zondag) œ 41(1921), nr. ss(26

éénm aal per w e e k kon versch ijnen “door gebrek aan

maart) - 64(1944)

papier, m ateriaal en arbeidskrachten (het w a s m idden

•fo r m a a t E œ 1(1881) - 64(1944), nr. 159(io juli); D œ

in de eerste wereldoorlog!)”.

64(1944), nr. l6 o(ll juli) - nr. 218(16 sept.)

(8) V gl. M. v an Meerdervoort, H e t bolw erk van den b lin ­

• om vang III œ 1881; V I œ 1882-1884; V œ 1885-1886; VI

den pionier (H ilversum 19S6), p. 72.

œ l887-l94S; V

(9) De opeenvolgende voorlopers v an de Zuid-Lim bur-

• redactie [1899-1922 Hendrik Nicolaas Ouwerling,

g er w aren: K irchrath er V o lk sze itu n g (i9o7-i9ii),

hoofdred.]8

l 944

N ieuw sbla d van K erkrade (19W-1911); N ieuw e Kerkraad-

[l9os-l944 G.J.H. Hendriks, red. en v a n a f 191s dir. van

sch e couran t (1911-1912) en K erkraadsche couran t (191s-

de NV Boek- en Handelsdrukkerij Helmond]9

1916). Dit w aren w ekelijks verschijnende lokale

[?-l92l Antoon Coolen, m edew erker]lo

nieuwsbladen, w aarvan geen b esch rijvin g in de BKNP

[1922-19S6 M ax v an Poll, hoofdred.]11

is opgenom en. De Kerkraadsche couran t w a s het

[l922]lo-l944 M.J.J. V issers, ch e f red. en v a n a f [19S6]

orgaan v a n dr. Poels, w aa rin hij de hoofdartikelen

hoofdred.

schreef. Voor deze vier bladen, zie Bischoff, p. 2S-4o.

[?-l94l Paul Kuypers, red.]11 {l94l}-l944 J. W asser, plaatsverv. hoofdred. (vermeld

S14

v a n a f 17 ju n i 1941)

de Z u id -W illem sv a a rtl l88l-l944

1942-1944 A.J.D. v a n Oosten, m edew erker

•ja r e n 1(1881), proefnr.(9 april)

194S-1944 A. Smits, red.

1942-194S Jan de V ries, red.

- 1(1881), [nr. l(ls april)] - 64(1944), nr. 218(16 sept.)

[ca. 194s P.E.H. Verberne, H aags red]12

• on dertitel N ieuws- en advertentieblad voor handel en

M et nam e in d ejaren l9o4-l9o6 h eeft kapelaan H.W.

landbouw 2, N ieuw e H elm ondsche courants œ 1(1881) -

Roes onder diverse pseudoniem en regelm atig bijdra­

19(1899), nr. 56(l2juli)

gen geleverd aan de Z u id-W illem svaart, o.a. de artike­

- N ieuws- en advertentieblad voor het Peelland, Nieu­

lenreeks ‘Kietelkeikes’ (vgl. Aantekeningen van

w e H elm ondsche courant4

W eren fridus Stokman OPraem, bew aard in Abdij van

19(1899), nr. 57(15 ju li) -

29(l9o9), nr. 52(so juni)

Berne, H eesw ijk, m et nam e p. so-5l).

- en het N ieuw s v a n de week(H elm ondsche courant)

• sp ecia le num m ers 42(1922), nr. 274(25 nov.): ‘Feest­

œ 29(l9o9), nr. ss(s juli) - nr. 91(17 nov.)

nu m m er van de Z uidw illem svaart, 1897-1922. Bij de her­

- N ieuw e Helm ondsche courant, w aa rin opgenom en

denking van het 25-jarig bestaan onzer U itgevers­

het N ieuw s van de w eek, H elm ondsche courant œ

M aatschappij’

29(l9o9), nr. 92(2o nov.) - 41(1921), nr. S4(24 maart)

• bijzon d erhed en V a n a fju li 1895 w a s h et voor de lezers

- Dagblad œ 41(1921), nr. ss(26 maart) - 4s(l92s), nr.

m ogelijk zich te abonneren op het G eïllu streerd z o n ­

l49(So juni)

dagsblad - N ed erla nd sche illu s tra tie (zie de afzonderlij­

- N ieuw e Helm ondsche courant, w aa rin opgenom en

ke beschrijving).

het N ieuw s van de w eek, H elm ondsche courant œ

- V a n a f 17(1897), nr. lol(25 sept.) verscheen enkele

5 4 (i9 S4 ), nr. 12(15 jan.) - 64(1944)

m aanden Z ondags-lectuur, ‘Gratis-Bijvoegsel behoor-

• uitg ever Gebrs. Leloup œ 1(1881) - 2(1882), nr. ls(l5

ende bij de Z u id w illem svaart’. De u itgave v an dit b ij­

febr.)

323

314. de Zuid-W illem svaart

voeg sel hield verband m et de om standigheid dat de

nr. 56(12juli) zijn de w oorden “voor handel en land­

krant tw eem aal in plaats v a n driem aal per w e e k w a s

b ou w ” vervallen.

gaan verschijnen. In het nu m m er van 11 septem ber

(3) “N ieuw e Helm ondsche courant” is n iet in de onder­

w a s daarover gezegd: “er z a l n u en dan bij het Zater­

titel opgenom en v a n a f 1(1881), nr. 1(9 april) tot en m et

dags nu m m er m eer lectuur w ord en gevoegd, w a a r­

3(1883), nr. 71(8 sept.) en v a n a f 12(1892), nr. 45(23 april)

door dan onze geachte abonné’s voor schadeloos w o r­

tot en m et 16(1896), nr. 99(15 sept.).

den gesteld”.

(4) “N ieuw e H elm ondsche courant” is n iet in de onder­

-

titel opgenom en v a n a f 27(1907), nr. 1(1jan.).

M in o f m eer als kopblad van d e Z uid-W iiiem sva a rt

verscheen v an 1909 tot en m et [1920] Centraal Brabant.

(5) In het nu m m er v a n 27 nov. 1897 w ord t m eegedeeld

♦rela ties Hierin opgenom en h et N ieuw s van de w eek

dat de Z uidw illem svaart, h et Zondagsblad voor vrouw en

(vanaf3 ju li 1909)

en de drukkerij zijn overgenom en door V an M oorsel

♦litera tu u r J. Bartholom eus, H elm o n d 1940-194.5. Een

en v a n den Boogaart. De n aam Joseph Leloup b le e f aan­

g esch ied en is van de sta d tijd en s de ja r e n der b e ze ttin g

van k elijk in de firm anaam gehandhaafd.

(Zaltbom mel 1977), p. 71-77: ‘ De plaatselijke krant De

(6) De NV Boek- en H andelsdrukkerij H elmond w erd

Z u id w illem svaart’

op 26 ju n i 1913 opgericht door J.L. van den Boogaard en

-

G.J.H. Hendriks. In de oprichtingsakte w erd als doel

Leo v an Lieshout, ‘Het roerige w ereld je van de Hel-

m ondse pers’, in: H elm o nds dagblad, ‘N ieuwbouw-

gesteld: “(...) het voortzetten van de te H elm ond door de

num m er, 1981, 6 m ei, p. 9, 11

firm a V an M oorsel en V an den Boogaard voor eigen

♦a uto p sie V olledig, m .u.v. 1(1881/82), nr. 1

rekening gedreven boek-, courant- en handelsdrukke­

-

GA Helmond

rij, het u itgeven van nieuwsbladen, h et handel drijven

♦typering In H elm ond bestond sinds 1880 h et w eek ­

in boeken en papier en in het algem een de fabricage

blad de H elm o n d sche courant, voortgezet als h et

van en de handel in alles w a t tot het vak b eh oort en

N ieuw s van de w eek. De uitgevers v an de Zuid-W illem s-

daarm ede in den m eest uitgebreiden zin in verband

vaa rt stelden echter in het proefnum m er v a n 9 april

staat” (Vgl. A k te n b etreffen d eN a a m lo o ze V enn oot­

1881 dat er w e l degelijk behoefte bestond “in deze envi­

schappen. Bijvoegsel v an de N ederlandsche sta a tsc o u ­

rons (...) aan een orgaan dat tw eem aal per w e e k zijne

rant, 1913, nr. 163(15 juli), NV-nr. 976).

Lezers v a n h et n ieuw s op de hoogte houdt, niet alleen

(7) In h et num m er v a n 3ju li 1909, op het m om ent dat

v a n onze plaatselijke om gevin g m aar o ok van onze

h e t N ieu w s van de w eek in de Z u id -W illem sva a rt w ord t

Zuidelijke Lim burgsche naburen” . De richting v a n het

opgenom en, beklaagt de redacteur H.N. O uw erling zich

blad, zo schreven zij, zo u streng katholiek zijn: “w ars

erover, dat de krant slechts tw eem aal per w e e k v er­

v a n alles dat m aar eenigszin s onzen H. Godsdienst kan

schijnt. Daardoor m oeten zeer geregeld stukken b lij­

krenken” . Inzake handel en nijverheid zo u een onpar­

ven liggen en veel n ieu w s kom t te laat in de krant: “Een

tijd ig standpunt w orden ingenom en. “Elk v in d t er dus

paar dagen som s hebben dingen v an b elan g al de ronde

w a t w ils in, de godsdienstige, lafenis voor zijn e ziel, de

gedaan in grootere bladen; velen hebben er reeds in alle

fabrikant voor zijn handel, de landbouw er voor zijn e

kleuren en geuren kennis van genom en en dan kom t de

aarde enz. enz.”. Op het m om ent dat de krant dagblad

Zuidw illem svaart, als de zaa k bij som m igen al haast

w erd, op 26 m aart 1921, begroette deken Rath dit als

vergeten is, ze haren lezers n og eens vertellen. (...)

volgt: “Een dagblad, dat fier en kloek de banier des krui-

Driem aal per w eekversch ijn en zou ’n verbetering

ses z a l hoog houden, de Katholieke beginselen en

w e ze n en daar m oet het heen” . Pas in septem ber 1916

hun n e practische toepassing in onze m aatschappij zal

zo u ertoe w orden overgegaan om driem aal per w e e k te

bevorderen in artikelen en berichten in redactie en

gaan verschijnen.

schrijftrant” . De krant is tijdens de gehele periode der

(8) V gl. J.P.M. v an Oorschot, ‘H.N. O uw erling 1861-1932.

Duitse bezetting b lijven versch ijnen tot aan het

(1) Journalist v an de Peel’, in: Brabantia, 28(1979), p. 5-11.

m om ent dat de Geallieerden voor H elmond stonden.

(9) V gl. de Journalist, 3(1952), nr. 3, p. 17.

Dit w e rd door de D uitsers getolereerd w egen s de v o lg ­

(10) V gl. H elm o n d se courant, 18(1962/63), nr. 226(29

zam e h ou din g van het blad. D ientengevolge oordeelde

dec.).

h et episcopaat, dat de Z uidw illem sva a rt niet lan ger als

(11) V gl. V an Lieshout, p. 9.

een katholieke krant kon w orden beschouw d.

(12) V gl. Bartholom eus, p. 77.

♦noten

(1) V a n a f 10(1890), nr. 83(24juli): de Zuidw illem svaart. (2) “N ieuw s en advertentieblad voor handel en land­ b ou w ” is niet in de ondertitel opgenom en v a n a f 3(1883), nr. 72(12 sept.) tot en m et 5(1885), nr. 12(11 febr.) en v a n a f 8(1888), nr. 18(11 febr.) tot en m et 12(1892), nr. 43(16 april). V a n a f 17(1897), nr. 126(22 dec.) tot en m et 19(1899),

325

Systematisch overzicht

Systematic survey

In dit overzicht zijn de in dit deel beschreven bladen

In this survey the periodic publications described in

system atisch geordend. De vier landelijk versch ijnen ­

this volu m e have been arranged in system atic order.

de dagbladen openen de reeks. De regionale dag- en

First the fo u r national new spapers h ave been listed.

nieuw sbladen zijn per provincie en daarbinnen per

The regional new spapers have been arranged by pro­

plaats chronologisch geordend. V ervolgens kom en de

vince, and then chronologically by tow n or village. The

opiniebladen, de verzetsbladen, de zondagsbladen, en

regional papers are follow ed by the w eekly m agazines,

tenslotte de ‘vakbladen’ in de katholieke perswereld.

the underground publications, the Sunday papers and,

Ook zijn enkele bladen opgenom en die geen afzonder­

finally, the ‘trade’jou rn als o f the Catholic press. This

lijke besch rijvin g hebben, m aar bijvoorbeeld als een

survey also includes a num ber o f periodic publications

w ekelijks verschijnende voorloper in de besch rijvin g

that h ave not been described separately, b u t are m en ­

v a n de opvolger zijn verm eld. De num m ers achter de

tioned, fo r instance in the description o f their succes­

titel v erw ijzen naar de b esch rijvin g in dit deel 1 van de

sors. The num ber after the title refers to the descrip­

BKNP.

tion in this first volu m e o f the BKNP.

Het gebruik v a n haken rond de jaartallen in dit over­ zich t stem t overeen m et het gebruik binnen de BKNP-

W ith reference to dates o f publication: in this survey brackets and braces are used in the sam e w a y as they

beschrijvingen. De vierkante haken -[ ]- duiden erop dat

have been u sed in the descriptions o f the BKNP. Square

de datering verm oedelijk is en gebaseerd op secundaire

brackets -[-indicate th at the date is probably correct

bronnen. De datering verm eld tussen accolades -{}- is

and is based on inform ation from secondary sources. A

ze k e r v a n a f c. q. tot en m et h et verm elde jaar, m aar

date betw een braces -{ }- is accurate as from , c. q. u p to

strekt zich verm oedelijk ook u it over vroegere, c. q. late­

and including the year mentioned, bu t probably also

re jaren; de inform atie is onvolledig w egen s het ontbre­

extends over earlier, c. q. later years; the inform ation is

ken van jaa rga n gen o f om dat de betreffende titel niet in

not com plete because o f m issin g volum es, or because

zijn geheel in de BKNP is beschreven. Indien een blad

the title in question has not been described in its entire­

rechtstreeks is voortgezet onder een andere titel, w ord t

ty in the BKNP. I f a periodical w a s continued straigh t­

dit aangegeven door: *. A ls h et blad m in o f m eer is

forw ardly un der a different title, this is indicated by: ->.

voortgezet onder een andere titel, is dit aangegeven

I f a periodical w a s m ore or less continued under a dif­

door: ± *.

feren t title, this is indicated by: ± ->.

a . la n d e lijk e dagbladen

Leeuwarden 1882 -[1907]

Ons Noorden (221)

1845 - 1974 1868 - 1959

de Tijd (274) de M aasbode (140)

Sneek

1884 - 1941

het Centrum (22)

[1907]- 1913

Ons Noorden (221)

1920 -<1980>

de V olkskran t (291)

1913 - 1915

± * Sint Bonifacius (zie BKNP, dl. 3)

b . re gio n a le d ag- en nieuwsbladen

O verijssel Alm elo

G ro n in g en Groningen 1897 - 1906

de Katholieke Groninger (100)

1906 -[1913]

* Stemm en van het Noorden (260)

[1844]- 1922

Tw entsche courant (273)

1923 - 1941

N ieuw e Tw entsche en A lm elosch e cou­ ran t (zie onder nr. 273)

1913 - 1964

* Ons Noorden (222)

Deventer

1964 - 1967

het Noorden (211)

1893 - ?

K atholiek w eekblad voor Deventer en om streken (zie onder nr. 273)

1900 - 1918

F riesla n d Bolsw ard 1880 - 1882

Deventer w eekblad (zie onder nr. 234)

Enschede Ons Noorden (220)

[1900]-[1910]

K atholiek zondagsblad voor Enschede en om streken (zie onder nr. 273)

1911 - 1915

Onze courant (226)

[1933]- 1941

Dagblad voor Tw ente (35)

System atisch overzicht

326 Elst

Hengelo 1959 -

Tw entsche courant (273)

Oldenzaal 1885 - 1922 [1902H1932]

1898 -[1909]

de Over-Betuwe (zie onder nr. 63)

[1910H1923]

N ieuw e Over-Betuwe (181)

Gendringen W eekblad voor Oldenzaal en om streken

[1895H1897]

de Grensbode (77)

(zie onder nr. 273)

[1914H1936]

Geldersch volksblad (65)

het N ieuw s van de w e e k (zie onder nr.

273)

Groenlo

[1932]- ?

* de Oldenzaalsche (zie onder nr. 273)

1889 - 1930

1923 - 1958

Tw entsche courant (273)

1930 - <1947>

[1932H1941]

de Tw entsche koerier (zie onder nr. 273)

Raalte 1889 -<1902> [1902]- 1918 1962 -<1980>

de Geldersche bode (66) * de Geldersche bode en Geldersche Achterhoeker (67)

[1898H1925]

de Grensbode (77)

1945 - 1953

de Oost-Gelderlander (229)

W eekblad voor Raalte, Heino, Hellendoorn etc. (zie onder nr. 273)

N ijm egen

N ieuw e Raalter courant (zie onder nr.

1843 - 1845

de Batavier (11)

234 )

1848 -<1980>

de Gelderlander (63)

Overijssels dagblad (235)

[1911]- 1915

Geldersche koerier (69)

Zw olle

Tiel

1872 - 1899

N ieuw e IJselbode (189)

[1904]-[1912]

Neder Betuw e (zie onder nr. 139)

[1904]- 1918

Zw olsch w eekblad (zie onder nr. 234)

1908 - 1910

K atholiek zondagsblad voor Tiel en

[1918]-<1936>

± * de N ieuw e IJselbode (zie onder nr.

om streken (zie onder nr. 295)

234 )

1910 - 1919

* Ons w eekblad (zie onder nr. 295)

1919 -[1941]

O verijselsch dagblad (234)

1919 - 1941

* de W aalbode (295)

1946 - 1953 1953 - 1962

N ieuw O verijselsch dagblad (156) * O verijssels dagblad (235)

G eld erlan d Apeldoorn [1903]- 1918

U lft

1934 - 1937

Geldersche courant (68)

1938 -<1951>

* Geldersche krant (70)

W ijchen N ieuw Apeldoornsch w eekblad (zie

[1928]-[1936]

W ijchensche courant (302)

onder nr. 234) 1945 - 1953

Veluw e- en IJsselbode (284)

A rn h em

U trech t A m ersfoort

1883 -[1937]

de Post (239)

[1887]- 1941

de Eembode (51)

1925 -[1941]

Dagblad van A rn h em (29)

[1948 ]- 1955

A m ersfoorts katholiek dagblad (zie

1925 -[1929]

Geldersch dagblad (64)

1945 - 1971 1971 -<1980>

A rn h em s dagblad (8) * de N ieuw e krant (170)

onder nr. 279) Utrecht

zie ook: het Centrum (landelijk dagblad,

[1873 ]- 1874

U trechtsch volksblad (280)

1945 - 1955 1955 - 1971 1889 - 1945

* Utrechtsch katholiek dagblad (279)

nr. 22) Culem borg [1917H1928]

N ieuw sblad v an Culem borg (zie onder nr. 263)

* het Centrum (23) Utrechtsche courant (281)

Druten [1887]-[1906]

Maas- en W aalsche courant (zie onder

Zeist

nr. 139)

1922 - 1930

het W eekblad voor Zeist, Rijsenburg,

[1898]-[1907]

M aas- en W aalbode (zie onder nr. 139)

Driebergen en Soesterberg (zie onder

[1907 ]-[1939 ]

* de M aas en W aler (139)

nr. 74)

[1924H1941]

de N ieuw e M aas en W aler (177)

327

System atisch overzicht

N oord-H olland A lkm aar

Hoorn

1905 - 1931

Onze courant (225)

1931 - 1945

* W estfriesch dagblad (300)

1945 - 1952

* N ieuw Noord-Hollandsch dagblad

1868 -[1907]

de N ieuw e Noord-Hollander (179)

1907 - 1921

* Ons blad (219)

1921 -[1941]

* Noord-Hollandsch dagblad (214)

[1937 ]- 1941

A lkm aarsch dagblad (3)

A m sterdam

zie ook: de Tijd en de V olkskran t (lande­

1918 -<1945 >

N ieuw e Purm erender courant (183)

lijke dagbladen, nrs. 274 en 291)

[1921H1929]

N ieuw e provinciale Noord-Hollandsche

(155) 1952 -<1980>

* N oordhollands dagblad (213)

Purm erend

courant (182)

1845 - 1846

Nederland (150)

1880 -<1896>

de Am stelbode (6)

1886 -[1896]

de V olkscourant (289)

Schagen

1892 - 1909

de M orgenpost (149)

<1937 >-[1941]

1909 - 1932 1932 - 1967

* de Am stelbode (7) * de N ieuw e dag (159)

IJmuiden

[1899 ]-[1931]

het Katholieke w eekblad voor H aarlem ­

1919 -[1925 ]

Schager dagblad (248)

N ieuw sblad voor IJmuiden (201)

m erm eer, A m stelland en om streken (106)

Zaandam [1913]-[1941]

de Zaanstreek (zie onder nr. 292)

Beverw ijk [1889^1898]

’t Katholiekvolksblad (98)

1914 -<1952>

de Kennem er (110)

<1954>- 1965

Kennem er dagblad (111)

B ussum [1913]- 1937

het N ieuw sblad voor B ussum , Naarden,

Zuid-H olland Delft 1875 - 1944

N ieuw e Delftsche courant (161)

[1944]- 1954

± * Toekom st (272)

1955 - 1960

* Delfts katholiek dagblad (39)

W eesp en M uiden (194) Dordrecht Castricum [1919H1923]

1917 - 1960 nr. 110)

Enkhuizen 1889 -<1892>

N ieuw e Dordtsche courant (163)

W eekblad voor Castricum (zie onder Gouda 1896 - 1909

Goudsch n ieuw sblad (zie onder nr. 191)

1909 - 1960

* N ieuw e Zuid-Hollander (191)

de W estfries (zie onder nr. 98) ’s-Gravenhage

Haarlem

1822

Room sch catholijke courant (245)

[1874 ]

Klein dagblad (114)

1822

* N ederlandsche catholijke courant (151)

1876 - 1877

N ieuw H aarlem sch w eekblad (zie onder

1823

* Noord-Nederlandsche courant (216)

nr. 166)

1844

le Tem ps (265) le Publiciste (243)

1877 - 1965

* N ieuw e H aarlem sche courant (166)

1849 - 1850

<1905 >-[1909 ]

Stad en land (254)

1850 - 1851

1920 -[1924]

de Katholieke M eerbode (102) 1851 -[1860]

Den Helder

* l ’Echo un iversel de la presse catho­ lique (48) * l ’Echo u n iversel (47)

[1861]-[1862]

* Journal des Pays-Bas (93)

1918 - 1919

Kerkbericht voor Roomsch-Katholieken

[1892]-[1896]

de Haagsche m orgenpost (81)

in Den Helder (zie onder nr. 167)

1894 - 1945

de Residentiebode (244)

[1919]-[1923]

± * N ieuw e Heldersche courant (167)

1945 -<1980 >

h et B innenhof (12)

1923 -[1936] [1936 ]-[1941 ]

de Heldersche post (83) de N oorderpost (212)

H ilversum

Leiden 1879 - 1885

Leidsch w eekblad (zie onder nr. 310)

1887 - 1896

± * de Zuidhollander (310)

[1906]-<1937>

de Gooische post (74)

1903 - 1906

N ieuw e Leidsche courant (171)

[1906]- 1930

de Stichtsche post (263)

1906 - 1909

* de Leidsche courant (118)

[1939]-[1952]

Gooische courant (73)

1909 - 1944

* de Leidsche courant (119)

S28

System atisch overzicht 1944 - 1945

* Zuidhollandsch dagblad (311)

Bergen op Zoom

1945 - 1946

de Burcht (18)

1872 -[1876]

1946 -<198o> * de Leidsche courant (119) N aaldw ijk [1919]- 1959

de W esterbode (299)

Rotterdam

zie ook: de M aasbode (landelijk dag­

N ieuw s- en advertentieblad van Bergenop-Zoom en om streken (192)

1876 - 1941

* de Zoom (308)

1895 - 1950

de A von dster (9)

Boxtel blad, nr. 140) [1908]- 1965

het N ieuw e dagblad (160)

- l92o

de Dommel- en Aabode (42)

l9o8 -[l92o]

Centraal-Brabant (21)

[l9l6]- l928

Onze kerkklokken (zie onder nr. 208)

l 929 -[l9 4 l]

* Boxtelsche courant (zie onder nr. 208)

Schiedam 1878 - 1960

N ieuw e Schiedam sche courant (184)

Breda l86o - l86S

W oerden [1917H1928]

W eekblad voor Oosterhout en om stre­ ken (zie onder nr. 158)

N ieuw sblad v an W oerden (zie onder

186s - 1888

nr. 263)

Z e e la n d

* N ieuw e Bredasche en Oosterhoutsche courant (158)

l888 - l899

* N ieuw e Bredasche courant (157)

1899 - 19S7

* Dagblad v a n Noord-Brabant (31)

19S7 - 1944

* Dagblad v a n Noordbrabant en Zeeland (33)

Goes 1904 - 1934

N ieuw e Zeeuw sche courant (19 o)

l 9 4 4 -

± * de Stem (259)

1934 -[1937]

* Dagblad van Zeeland (s6)

[l88l]- l92o

de Bredanaar (17)

H ulst

Cuyk

1865 -<1949>

het Hulsterblad (90)

l88l - l944

de Echo van het land v an Cuyk (44)

1903 -<1941>

Zelandia (305)

l 924 -

N ieuw sblad voor Oost-Brabant (198)

1931 -[1941]

het Land v an H ulst (zie onder nr. 305) Dongen

M iddelburg [1878]-[1879]

Zelandia (so4)

Sas v a n gent [1887H1912] [1895 ]-<1931>

1905 -[1910]

D ongensche courant (43)

[1905^1920]

de Dongenaar (zie onder nr. 196)

Eindhoven de Scheldebode (249)

1857 - 1929

M eierijsche courant (146)

de Zeeuw sche koerier (sos)

1930 - 1941

* Eindhovensche en M eierijsche cou­

1941 - 1944

* Dagblad v a n het Zuiden (37)

1876 - 1911

de Peel- en Kempenbode (237)

rant (54) V lissin gen [1870]-[1884]

Zelandia (so4)

W estdorpe [1885]-[1887]

de Scheldebode (249)

1912 -<1980>

* Eindhovensch dagblad (52)

1900 -[1915]

Eindhovensche courant (53)

1944 -[1964]

Oost-Brabant (228)

1958 - 1964

± * N ieuw e Eindhovense krant (165)

Zuiddorpe 1901-1902

Zelandia (So5)

Gastel <1919>-<1924>

N oord-Brabant Asten [l9ol]-[l9o8]

Gastelsche courant (56)

Geertruidenberg [1910]-<1912>

N ieuw e Dongebode (162)

N ieuw sblad voor Peelland en Meierij (l99 )

Grave 1852 - 1877

W eekblad voor de stad en het kanton

1877 -[1941]

* Graafsche courant (75)

1945 - 1953

de Noord-Ooster (217)

Grave (zie onder nr. 75)

329

System atisch overzicht

Helmond 1880

H elm ondsche courant (zie onder

1947 - 1960

* de Sirene (251)

1946 - 1959

Dagblad voor Oss en om streken (34)

nr. 193) 1880 - 1909

* het N ieuw s v a n de w e e k (193)

Oudenbosch

1881 - 1944

de Zuid-W illem svaart (314)

1906 -<1933>

O udenbossche courant (232)

1909 - 1910

H elm ondsch nieuw sblad (87)

1912 -<1917>

Mark- en Dintelbode (143)

1911 -[1937] 1919 -[1929]

* N ieuw sblad van H elmond (195) H elm ondsch dagblad (85)

Roosendaal

1924 - 1938

de M orgen (148)

1862 - 1869

Roosendaalsche courant (247)

1935 - 1941

N ieuw s- en advertentieblad voor Hel­

1869 - 1941

* de Grondwet (79)

m ond en om streken (zie onder nr. 1)

1941 -<1980>

* Brabantsch nieuw sblad (15)

1944 1944 - 1945

* de Aabode (1)

[1896]-<1905>

de Grensbode (78)

* H elm ondsch dagblad (86)

1913 -[1917]

de Roosendaler (246)

1945 - 1961

* Oost-Brabant, ed. Helmond (zie onder nr. 228)

Sint Oedenrode

1961 - 1964

* N ieuw H elmonds dagblad (153)

[1889]-<1892>

1945 - 1964

H elm ondsche courant (88)

1964 -<1980>

H elmonds dagblad (84)

’s-Hertogenbosch

de Dommel- en Aabode (42)

Steenbergen 1881 -<1980>

Steenbergsche courant (257)

[1906]-[1909]

de Steenbergenaar (256)

1829 - 1895

de Noord-Brabander (204)

[1851]-[1872]

N ieuw e Noordbrabander (178)

Tilburg

1853 - 1941

Provinciale Noordbrabantsche en ’s-

[1862]-[1878]

de Tilburgerbode (266)

H ertogenbossche courant (242)

1865 - 1869

W eekblad van Tilburg (zie onder

1869 - 1910

het H uisgezin (89)

1892 - 1895

Noordbrabantsch dagblad (207)

1869 - 1931

* Tilburgsche courant (268)

1895 - 1910

* de Noordbrabanter - Noordbra­

1879 - 1944

N ieuw e Tilburgsche courant (186)

bantsch dagblad (206)

1945 - 1951 1951 - 1964

* de Tilburgsche courant (269)

* Noordbrabantsch dagblad - het H uis­ gezin (208)

1898 - 1900

h et Tilburgsch dagblad (267)

1941 - 1943

* Noordbrabantsche courant (209)

[1906]-[1910]

Noordbrabanter koerier (205)

1944 - 1945

de Brabanter (13)

1909 -<1912>

Kleine koerier (115)

1945 -[1951]

* Oost-Brabant, ed. Den Bosch (zie onder

1917 -<1980>

± * het N ieuw sblad van het Zuiden (202)

nr. 228)

[1921H1940]

T ilburgsche post (270)

1910 - 1941

nr. 268)

1944 - 1945

de V rije pers (294)

1945 - 1946

Provinciaal Noordbrabantsch dagblad

Uden

(240)

[1896 ]-<1939 >

1946 - 1959

Udensche courant (278)

Provinciale Noordbrabantsche courant - het H uisgezin (241)

V alkensw aard

1959 -<1980 >

* Brabants dagblad (14)

1903 -[1906]

Oosterhout

zie ook: W eekblad voor Oosterhout en

V eghel

om streken (zie onder nr. 158)

1903 -[1907 ] 1904 -[1907 ]

1874 -<1920>

* N ieuw e Tilburgsche courant (187)

N ieuw sblad voor h et kanton Oosterhout

h et Kem penland (109)

V eghelsche courant (283) Brabantsche koerier (16)

(196) [1909]-[1911]

N ieuw e Oosterhoutsche courant (180)

W aa lw ijk

1910 - 1920

Oosterhoutsche courant (zie onder nr.

1878 - 1970

de Echo v a n het Zuiden (50)

196)

1902 -[1906]

de Langstraat (117)

1902 -[1906]

de Noordbrabantsche post (210)

Oss [1878]-[1884]

de Echo van de M aas (46)

[1884]- 1940

* de Stad Oss (255)

1867 -[1921]

Zevenbergsche courant (306)

1913 -[1921]

de Ossche courant (231)

[1868]-[1869]

N ieuw e Zevenbergsche courant (zie

[1944 ]- 1945

de Sirene (250)

1945 - 1947

* Oost-Brabant, ed. Oss (zie onder nr. 228)

Zevenbergen

onder nr. 247) 1889 -[1936]

h et District Zevenbergen (41)

System atisch overzicht [1903H1910] <1906>-[i 907]

330

Kanton Zevenbergen (95)

1945 - 1955

* Gazet van Lim burg (57)

de Grensbode (78)

1955 - 1971 1971 -<1980>

* de N ieuw e Lim burger (173)

1904

de V olkscourant (290)

L im b u rg Gennep

* de Lim burger (126)

Roermond

1922 - 1941

de Noord-Limburger (215)

Heerlen 1847 - 1886

Lim burger courier (127)

1886 - 1901

* Lim burger koerier (128)

1901 -[1941]

N ieuw e Lim burger koerier (174)

1918 -<198o>

* Lim burgsch dagblad (129)

1919 - ?

de Heerlensche courant (82)

[1855 ]- 1904

Maas- en Roerbode (137)

1875 - 1879 1887 - 1904

N ieuw sblad van Roerm ond (200)

1904 - 1944

* de N ieuw e koerier - Maas- en Roerbo­ de (169)

1945 - 1971

* Maas- en Roerbode (138)

Sittard 1869 -[1873]

H outhem

de N ieuw e koerier (168)

Sittardsche courant (252)

[1874]- 1912

* Lim burg (121)

[1876]-[1880]

het N ieuw sblad (zie onder nr. 130)

[1879]-[1912]

de Lim burgsche aankondiger (132)

[1880]-[1897]

* Lim burgsch n ieuw sblad (130)

1913 - 1915

* N ieuw e Sittardsche courant (185)

1915 - 1927 [1882]-[1883]

de Echo van Lim burg (45)

Kerkrade 1907 - 1911

Kirchrather V olkszeitu n g (zie onder nr.

313) 1910 - 1911 1911 - 1912

[1913H1921] 1921 - 1941

* het Zuiden (309) N ieuw e Lim burgsche aankondiger (175) * de Lim burger (125)

N ieuw sblad v an Kerkrade (zie onder nr.

313)

Thorn

* N ieuw e Kerkraadsche courant (zie

[1908]- 1919

het Land van Thorn (zie onder nr. 94)

onder nr. 313) 1913 - 1916

* Kerkraadsche courant (zie onder nr.

V alkenburg

313)

[1897]- 1912

1916 -<1959 >

* de Zuid-Lim burger (313)

1918

de Sociale voorvechter (253)

M aastricht

V alken burgs nieuws- en advertentie­ blad (282)

1912 -[1920]

* de Lim burger (124)

Venlo de Lim burger (122)

1898 - 1908

* Venloosch nieuw sblad (285)

1851 - 1892

le Courrier de la M euse (28)

1869 - 1908

V enloosche courant (287)

1893 -[1894] 1894 - 1897

* Ons Zuiden (224)

1908 - 1944

* N ieuw e V enlosche courant (188)

* Dagblad van M aastricht (30)

1945 -<1980>

* Dagblad voor Noord-Limburg (32)

1897 -[1900]

* de Zuid-Lim burger (312)

[1857 ]-[1859 ]

W eekblad voor Lim burg (298)

W eert

[1867]-[1874]

* de Lim burger (123)

1869 -<1925>

[1874]-[1883]

* de N ieuw e Lim burger (172)

[1883]-[1890]

* Bijblad v an de Courrier de la M euse

4 5

9 3

18

1863 - 1898

1845 -[1866]

18 1

Journal du Lim bourg (92)

V enloosch w eekblad (286)

het Kanton W eert (94)

c . cpiniefrladfcn

(zie onder nr. 28) [1890]-[1892]

* Lim burgsch volksblad (131)

1781 -<1784>

le Politique hollandais (238)

1864 - 1865

l’A m i des intérêts Lim bourgeois (4)

1784 -<1787>

de Batavier (10)

1866 -[1876]

* l’A m i du Lim bourg (5)

de Onpartijdige (218)

[1876]-[1882]

de Overm aassche courant (233)

1833 -[1839] 1833 - 1834

1881 -[1884]

de Echo der w aarh eidsvrien d (49)

1883 -[1889]

de Ster (262)

1886

Courrier du Lim bourg (27)

1886

* h et Dagblad van Lim burg (zie onder

1835 - 1852

de Correspondent o f kerkelijk register (26) * Catholijke N ederlandsche stem m en over godsdienst, staat- geschied- en letterkunde (20)

nr. 27)

1848 - 1851

de Toekom st (271)

1890 - 1892

de Grensbode (76)

1852 - 1856

* Katholieke Nederlandsche stem m en

1901 - 1944

Lim burger koerier (128)

1944 - 1945

* V eritas (288)

(103) 1857 -[1871]

* Kerkelijke courant (112)

System atisch overzicht

331 1872

* Katholieke Nederlandsche stem m en

1898

Bijblad v a n den Zuid-Lim burger (19)

over godsdienst, staat-, geschied- en

1898 - 1900

* h et Katholiekvolksblad (99)

letterkunde (104)

1898 - 1929

Geïllustreerd zondagsblad voor Katho­

1873 - 1874

* Kerkelijke courant (113)

1879 - 1900

* Nederlandsche katholieke stem m en

1902 -<1903>

Geïllustreerd w eekblad (58)

(zie onder nr. 113)

[1907 ]- 1932

Geïllustreerd zondagsblad / de Spaarne-

[1881H1897] 1890 - 1892

de N ederlandsche katholiek (152)

1893

* W aarheid en recht (296)

1894 - ?

stad (62) 1932 - 1934

* Ons zondagsblad / de Spaarnestad

* de W ach t (297)

1935

(223) * de W itte ra a f (301)

1904 -[1906]

de E lf provinciën (55)

1918 - 1932

Geïllustreerd w eekblad voor Nederland

1905 - 1906 1907 -[1933]

Stemm en onzer eeuw (261) 1923 -[1940]

de M aandagm orgen (135)

1917 - 1957

de N ieuw e eeuw (164)

1924 - 1933

de Zondagscourant (307)

1921 - 1934

Opgang (230)

[1926]-[1930]

Lim burgsche illustratie (133)

1924 -<1925>

N ieuw Nederland (154)

[1930 ]-[1941]

* M ooi Lim burg (147)

1933 - 1934

de Christophore (25)

1926 - 1931

de Tijd gew ijd aan het katholieke

1936

V rijd ag (293)

CT>

de Talm udjood (264)

lieken (60)

de Voorhoede (292)

(59 )

besch avingsleven (276) * de Tijd op zon dag (277)

1963 -<1980>

* de N ieuw e linie (176)

1935 -[1941]

h et Katholieke w eekblad voor Neder­

1950 -[1958 ]

’t Knuppeltje in het hoenderhok van

3

9

1931 - 1933

1 9

de Linie (134)

land (107)

godsdienst en politiek (116)

1964 - 1967

het Noorden (211)

f . 'vakbladen ' voer dagbladuitgevers

1974 -<1980 >

de Tijd (275)

en jo u rn a liste n

d . verzetsbladen

1915 - 1921

M ededeelingen van de Nederlandsche Katholieke Journalisten-Vereeniging

1942 - 1946

Christofoor (24)

[1942 ]-[1944 ]

de Stem (258)

1921 -<1940>

[1943 ]- 1945

Katinpers (108)

1946 - 1949

* de Katholieke jo u rn alist (101)

1943 - 1944 [1943 ]-[1944 ]

Maasbode (141)

1927 1927

K atholiek Indisch w eekblad (96)

de Patriot (236)

1944 - 1945 1944 1945

In den storm (91)

1945

Lichtstralen (120)

Katholiek kom pas (97) het Aam beeld (2)

e . zondagsbladen & b ijb la d e n van dagbladen

(145 ) * de Katholieke pers (105)

M ailberichten v a n h et Katholiek Indisch Persagentschap (142)

1927 -[1931] [1931]-[1940 ]

Diaria catholica (40) * M ededeelingen van de Katholieke N ederlandsche Dagbladpers (144)

1931 - 1940 1947 - 1973

Onze m ail (227) D agelijks bulletin / Katholiek Neder­ lands Persbureau (38)

z ie voor de n iet ze lfsta n d ig v erschen en bijbladen h e t register van nam en, tite ls en za ken

[1952]- 1967

[1891]-[1942]

1953

N ieuw sbladservice / Katholiek Neder­ lands Persbureau (203)

Geïllustreerd zondagsblad - Nederland­ sche illustratie (61)

[1897 ]-[1904 ]

de Gezellige huisvrien d (72)

[1905]-[1908]

* de Geluksbode (71)

M aandelijks bulletin / Katholieke N ederlandse N ieuw sblad Pers (136)

1955

N ieuw sblad voor de katholieke nieuwsbladuitgever (197)

332

Chronologisch overzicht

Chronological survey

In dit overzicht zijn de in dit deel beschreven bladen

In this survey the periodic publications described in

chronologisch geordend naar eerstejaar v an v ersch ij­

this volu m e h ave been chronologically arranged on the

nen.

basis o f the year o f publication o f the first issue.

178141784} 178441787}

le Politique hollandais

1869-[1873]

de Batavier

1870-{1925}

Sittardsche courant het Kanton W eert

1822

Roomsch catholijke courant

[1870]-[1884]

Zelandia

1822

Nederlandsche catholijke courant

1872

Katholieke Nederlandsche stem m en

1823

Noord-Nederlandsche courant

1829-1895

de Noord-Brabander

1833-1834

de Correspondent o f kerkelijk register

1872-1899

N ieuw e IJselbode

183341839]

de Onpartijdige

1872-[1876]

N ieuw s- en advertentieblad v an Bergen-

1835-1852

Catholijke Nederlandsche stem m en

over godsdienst, staat-, geschied- en letterkunde

op-Zoom en om streken

1839-1854

Journal du Lim bourg

1873-1874 [1873]-1874

1843-1845 1844

de Batavier

1874-{1920}

N ieuw sblad voor h et kanton Oosterhout

le Tem ps

[1874 ]

Klein dagblad

Tw entsche courant

[1874]-1912

Lim burg

1845-1974

de Tijd

[1874]-[1883]

de N ieuw e Lim burger

184541866] 1846

de Lim burger

N ieuw sblad van Roermond

Nederland

1875-1879 1875-1944

1847-1886

Lim burger courier

1876-1911

de Peel- en Kempenbode

1848-1851

de Toekom st

1876-1941

de Zoom

[1848^1980}

de Gelderlander

[1876]-[1882]

de Overm aassche courant

1849-1850

le Publiciste

[1876]-[1897]

Lim burgsch n ieuw sblad

1850-1851

l’Echo u n iversel de la presse catholique

N ieuw e H aarlem sche courant

1851-1892

le Courrier de la M euse

1877-1967 1877 -[1941]

1851-[1860]

l’Echo u n iversel

1878-1960

N ieuw e Schiedam sche courant

9 00 }

8 ]

over godsdienst, staat- en letterkunde

Kerkelijke courant U trechtsch volksblad

N ieuw e D elftsche courant

Graafsche courant

[1851]-[1872]

N ieuw e Noordbrabander

1878-1970

de Echo van het Zuiden

1852-1856

Katholieke Nederlandsche stem m en

[1878]-[1884]

de Echo van de M aas

1853-1941

Provinciale Noordbrabantsche en ’s

1879-1944

N ieuw e Tilburgsche courant

Hertogenbossche courant

[1879]-[1912]

de Lim burgsche aankondiger

1856-1904

Maas- en Roerbode

1880-1882

Ons Noorden

1857-1929

M eierijsche courant

1880-1909

het N ieuw s v a n de w e e k

1857-{1871}

Kerkelijke courant

1880-{1896}

de Am stelbode

[1857H1859] [1861H1862]

W eekblad voor Lim burg

1881-1944

de Echo van het land v an Cuyk

Journal des Pays-Bas

1881-1944

de Zuid-W illem svaart

[1862]-[1878]

de Tilburgerbode

1881-{1980}

Steenbergsche courant

1863-1869

Rosendaalsche courant

1881-[1884]

de Echo der w aarheidsvrien d

1863-1888

N ieuw e Bredasche en Oosterhoutsche

[1881]-1920

de Bredanaar

courant

[1881]-[1897]

de N ederlandsche katholiek

1863-1898

V enloosch w eekblad

1882-1913

Ons Noorden

1864-1865

l’A m i des intérêts Lim bourgeois

[1882]-[1883]

de Echo van Lim burg

1865 -{1949 }

h e t H ulsterblad

1883-[1889]

de Ster

1866-[1876]

l’A m i du Lim bourg

1883 -[1937 ]

de Post

[1867]-[1874]

de Lim burger

1884-1941

het Centrum

[1867H1921]

Zevenbergsche courant

[1884]-1940

de Stad Oss

1868-1959

de M aasbode

[1885]-[1912]

de Scheldebode

1868-[1907]

de N ieuw e Noord-Hollander

1886

Courrier du Lim bourg

1869-1908

V enloosche courant

1886-1944

Lim burger koerier

1869-1910

het H uisgezin

1886-[1895]

de V olkscourant

1869-1931

Tilburgsche courant

1887-1896

de Zuidhollander

1869-1941

de Grondwet

1887-1904

de N ieuw e koerier

Chronologisch overzicht

333 [1887H1941] 1888-1899

de Eembode

1904 -[1907 ]

Brabantsche koerier

N ieuw e Bredasche courant

1905-1906

Stem m en onzer eeuw

1889-1930

de Geldersche bode Utrechtsche courant

188941936]

het District Zevenbergen

{1905 }-[1909 ] 1905-1931 1905-1934

Stad en land

1889-1945 [1889]-192 o

de Dommel- en Aabode

1905-[1910]

D ongensche courant

[1889]-[1898]

’t K atholiekvolksblad

[1905]-[1908]

de Geluksbode

1890-1892

de Talm udjood

1906-1909

de Leidsche courant

1890-1892

de Grensbode

1906 -{1933}

O udenbossche courant

[189 o ]-[1892]

Lim burgsch volksblad

1906-[1913]

Stem m en v an het Noorden

[1891]-[1942 ]

Geïllustreerd zondagsblad - Nederland­

[1906]-1930

de Stichtsche post

sche illustratie

[1906 ]-{1937 }

de Gooische post

1892-1895

Noordbrabantsch dagblad

[1906]-[1909]

de Steenbergenaar

1892-1909

de M orgenpost

[1906]-[1910]

Noordbrabanter koerier

[1892H1896]

de H aagsche m orgenpost

1907-1921

Ons blad

1893 1893 -[1894 ]

W aarheid en recht

1907 -[1933]

de Voorhoede

Ons Zuiden

[1907]-1932

1894-1945

de Residentiebode

1894-?

de W acht Dagblad v a n M aastricht

[1907 ]-[1939 ] 1908-1944

de M aas en W aler

1895-1897 1895-1910

de Noordbrabanter - Noordbrabantsch

[1908^1965

h et N ieuw e dagblad

dagblad

1909-1932

de Am stelbode

1895-1950

de Avondster

190941912}

Kleine koerier

[1895 ]-{1931}

de Zeeuw sche koerier

1909-{1980}

de Leidsche courant

[1895 ]-[1925 ] [1896H1939}

de Grensbode

190941920]

Centraal-Brabant

Udensche courant

[1909^1960

N ieuw e Zuid-Hollander

[1896]-[1907]

de Grensbode

[1909]-[1911]

N ieuw e Oosterhoutsche courant

1897-1906

de Katholieke Groninger

1910

H elm ondsch nieuw sblad

1897-[1900]

de Zuid-Lim burger

1910-1941

Noordbrabantsch dagblad - het Huis-

[1897]-1912

V alken burgs nieuw s- en advertentie[1910H1912}

N ieuw e Dongebode

blad

Onze courant N ieuw e Z eeuw sche courant

Geïllustreerd zondagsblad/ de Spaarnestad N ieuw e V enlosche courant

gezin

[1897 ]-[1904 ]

de Gezellige h uisvrien d

[1910H1923]

N ieuw e Over-Betuwe

1898

Bijblad van den Zuid-Lim burger

1911-1915

Onze courant

1898-1900

het Tilburgsch dagblad

[1911]-1915

Geldersche koerier

1898-1900

het Katholiek volksblad

[1911]-[1937 ]

N ieuw sblad v a n Helmond

1898-1908

V enloosch nieuw sblad

1912-{1917}

Mark- en Dintelbode

1898-1929

Geïllustreerd zondagsblad voor Katho-

1912-{1980}

E indhovensch dagblad

lieken

1912-[1920]

de Lim burger

Dagblad v a n Noord-Brabant

N ieuw e Sittardsche courant

m erm eer, A m stelland

1913-1915 1913-1964 1913-[1917]

1900-[1915]

Eindhovensche courant

[1913]-1937

1901-{1941}

Zelandia

1901-[1941]

de N ieuw e Lim burger koerier

[1913]-[1921]

N ieuw e Lim burgsche aankondiger

[1901]-[1908]

N ieuw sblad voor Peelland en Meierij

de Kennem er

1902-{1903}

Geïllustreerd w eekblad

1902-[1906]

de Langstraat

1914 -{1952 } 1914 -[1921] [1914]-[1936 ]

1902-[1906]

de Noordbrabantsche post

1915-1921

1903-1906

de N ieuw e Leidsche courant

1899-1937 [1899 ]-[1931]

het Katholieke w eekblad voor H aarlem ­

Ons Noorden de Roosendaler h et N ieuw sblad voor B ussum , Naarden, W eesp en M uiden

de Ossche courant Geldersch volksblad M ededeelingen van de Nederlandsche Katholieke Journalisten-Vereeniging

1903-[1906]

het Kem penland V eghelsche courant

1915-1927 1916-{1959 }

h e t Zuiden

1903 -[1907 ] [1903]-[1910]

Kanton Zevenbergen

1917-1957

de N ieuw e eeuw

1904

de V olkscourant

1917-1960

N ieuw e Dordtsche courant

1904-1944

de N ieuw e koerier - Maas- en Roerbode

1917-{1980}

h et N ieuw sblad v an het Zuiden

1904-[1906]

de E lf provinciën

1918

de Sociale voorvechter

de Zuid-Lim burger

334

Chronologisch overzicht 1918-1932

Geïllustreerd w eekblad voor Nederland

1936

V rijd ag

1918-{1945 }

N ieuw e Purm erender courant

de N oorderpost

1918-{1980}

Lim burgsch dagblad

[1936H1941] {1937 }-[1941 ]

1919-1941 1919-?

de W aalbode

1937-1944

Dagblad v a n N oordbrabant en Zeeland

de Heerlensche courant

Alkm aarsch dagblad

Schager dagblad

{1919H1924}

Gastelsche courant

[1937]-1941 1938 -{1951}

1919-[1925]

N ieuw sblad voor IJmuiden

[1939H1952]

Gooische courant

1919-Ï1929] 1919-[1941]

H elm ondsch dagblad

1941-1943

Noordbrabantsche courant

O verijselsch dagblad

1941-1944

Dagblad v a n h et Zuiden

[1919]-1959

de W esterbode

1941-{1980}

Brabantsch n ieuw sblad

[1919H1923] 1920-{1980}

N ieuw e H eldersche courant

1942-1946

Christofoor

de V olkskran t

[1942H1944]

de Stem

1920 -[1924 ]

de Katholieke meerbode

1943-1944

de M aasbode

1921-1934 1921-1941

Opgang

[1943]-1945 [1943 ]-[1944 ]

Katinpers

1921-{1940}

de Katholieke pers

de Aabode

1921-[1941]

Noord-Hollandsch dagblad

1944 1944

[1921]-[1929 ]

N ieuw e provinciale Noord-Hollandsche

Veritas

[1921]-[1940 ]

Tilburgsche post

1944-1945 1944-1945 1944-1945

1922-1941

de Noord-Limburger

1923-^936]

de Heldersche post

1923-[1940 ]

de M aandagm orgen

1924-1933 1924-1938

de Zondagscourant de M orgen

1944 -{1980 } 1944 -[1964 ]

1924 -{1925 } 1924 -{1940 } [1924 ]-[1941]

N ieuw Nederland

[1944]-1945

de Sirene

N ieuw sblad voor Oost-Brabant

[1944]-1954

Toekom st

de N ieuw e M aas en W aler Geldersch dagblad

1945 1945

Lichtstralen

1925-Í1929]

1925 -[1941]

Dagblad van A rn h em

1926-1931

de Lim burger

courant

1944-1945 1944-1945 1944-1945

Geldersche krant

de Patriot K atholiek kom pas de V rije pers H elm ondsch dagblad In den storm Zuidhollandsch dagblad de Brabanter de Stem Oost-Brabant

h et Aam beeld

de Tijd gew ijd aan het katholieke

1945-1946 1945-1946

de Burcht

Provinciaal Noordbrabantsch dagblad

beschavingsleven

1945-1951

de Tilburgsche courant

[1926H1927}

Lim burgsche illustratie

1945-1952

N ieuw Noord-Hollandsch dagblad

1927

Katholiek Indisch w eekblad

1945-1953

de Oost-Gelderlander

1927

M ailberichten v an het Katholiek

1945-1953

de Noord-Ooster

Indisch Persagentschap

1945-1953

V eluw e- en IJsselbode U trechtsch katholiek dagblad

Diaria catholica

1945-1955

W ijchensche courant

1945-1955

Gazet van Lim burg

1930-1941 {1930 }-[1941]

Eindhovensche en M eierijsche courant

1945-1964

H elm ondsche courant

M ooi Lim burg

1945-1971

A rn h em s dagblad

1930 -{1947 }

de Geldersche bode en Geldersche Ach-

1945-1971 1945 -{1980 }

Maas- en Roerbode

1945 -{1980 } 1946-1949

h et Binnenhof

1946-1953 1946-1959

N ieuw O verijsels dagblad

1927 -[1931] [1928 ]-[1936]

terhoeker

1931-1933 1931-1940

de Tijd op zondag

1931-1945 [1931]-[1940 ]

W estfriesch dagblad

Onze m ail M ededeelingen v a n de Katholieke Nederlandsche Dagbladpers

Dagblad voor Noord-Limburg de K atholiekejournalist Provinciale Noord-Brabantsche courant - het H uisgezin

{1932}-1934

Ons zondagsblad/de Spaarnestad

1932-1967

de N ieuw e dag

1933-1934

de Christophore

1946-1959 1946-1963 1947-1960

[1933]-1941

Dagblad voor Tw ente

1947-1973

1934-1937

Geldersche courant

1934 -[1937] 1935 1935 -[1941]

Dagblad van Zeeland

1949

Groot-Limburg

de W itte ra a f

1950 -[1958 ]

’t Knuppeltje in het hoenderhok van

het Katholieke w eekblad voor Neder­ land

Dagblad voor Oss en om streken de Linie de Sirene Dagelijks bulletin/Katholiek Nederlands Persbureau

godsdienst en politiek

Chronologisch overzicht

335 1951-1964

N ieuw e Tilburgse courant N oordhollands dagblad

1955-1971 1955-1971

h et Centrum

1952-{ i 9 8 o } [ i 952]-1967

N ieuw sbladservice/Katholiek Neder­

1958-1964

N ieuw e Eindhovense krant

lands Persbureau

1959-{198o}

Brabants dagblad

M aandelijks bulletin/Katholiek Neder-

1961-1964

N ieuw Helm onds dagblad

1953

de N ieuw e Lim burger

lands Persbureau

1963+980}

de N ieuw e linie

1953-{i 98 o}

Overijssels dagblad

1964-1967

h et Noorden

{1954}-1965

Kennem er dagblad

1964+980}

H elm onds dagblad

1955

N ieuw sblad voor de katholieke nieuws-

19 71-{198 o }

de Lim burger

bladuitgever

19 71-{198 o }

de N ieuw e krant

Delfts katholiek dagblad

1974-{198o}

de Tijd

1955-1960

336

Register van namen, titels en zaken

Index of names, titles and subjects

In dit register zijn opgenom en: de nam en van perso­

T h is index includes the nam es o f persons, institutions

nen, instellingen en plaatsen, de titels v an periodieken

and places, the titles o f periodicals and a lim ited n u m ­

en een beperkt aantal onderwerpen (zaken) die in de

b er o f subjects th at are referred to in the descriptions.

beschrijvin gen ter sprake komen.

The n um bers do not refer to pages, b u t to the n u m ­

De n um m ers in het register v erw ijzen n iet naar blad­ zijden, m aar n aar de num m ers v an de beschrijvingen. Een vetged ru kt num m er v erw ijst n aar het num m er van de betreffende periodiek.

bers o f the descriptions. A num ber in bold face refers to the num ber o f the periodical in question. The follow in g nam es o f persons have been included: those o f the editors and m em bers o f the editorial board,

A ls persoonsnam en zijn opgenom en: de redacteuren

the persons in som e w a y involved in the publication o f

en m edew erkers, alsm ede de personen die op een o f

the periodical, as w e ll as the persons to w h o m special

andere w ijz e bij de uitgave van de periodiek betrokken

issu es h ave been devoted. In this index the nam es o f

w aren, en de personen die het onderwerp vorm en van

persons are described according to a standard model:

speciale n um m ers. V oor de persoonsnam en geldt, dat

the first nam e is m entioned in fu ll i f only the first nam e

deze in h et register z ijn gestandaardiseerd, w aarbij de

is known; the initials are m entioned i f m ore than one

voornaam vo lu it w o rd t geschreven, indien één voor­

first nam e is known.

naam bekend is, en de initialen w ord en gegeven,

The follow in g nam es o fin s titu tio n s h ave been inclu­ ded: those o f the issu in g bodies, printers, publishers,

indien m eer dan één voornaam bekend is. A ls nam en van i n stellin g en zijn opgenomen: de u it­

foundations, cooperatives o f new spapers, as w e ll as

gevende instanties, drukkerijen, uitgeverijen, stichtin­

the institutions to w h ich special issu es have been devo­

gen, sam enw erkingsverbanden tussen kranten, a ls­

ted. In the case o fv aryin g spellings, the nam e la st used

m ede de nam en v a n instellingen die h et onderwerp

h as been included.

vorm en van speciale n um m ers. In het geval v an v e r­

The place-nam es are the places o f publication o f the

schillende sch rijfw ijzen is de laatst gebruikte n aam in

periodicals. Geographical references (such as tow ns,

het register opgenom en.

v illages, provinces, regions) m entioned in the descrip­

A ls plaa tsn a m en zijn de plaatsen van u itgave van de

tion o f entries such as title, subtitle or special details,

periodieken opgenom en. Ook z ijn de geografische aan­

h ave been included as w ell. The locations o f editorial

duidingen (plaatsen, dorpen, provincies, regio’s) opge­

offices have n ot been included i f they changed often.

nom en die in de beschrijvin gen (bij titel, ondertitel o f

The index lists the title s o f all periodicals m entioned

bijzonderheden) worden genoemd. Nam en van plaat­

in the descriptions: predecessors, successors and inde­

sen w a a r de redactie geh u isvest w as, zijn n ie t opgeno­

pendent additional papers. In addition, the titles o f

men, indien h et snel w isselen d e locaties betreft.

colum ns, subtitles, and supplem ents h ave been inclu­

De t ite ls van alle periodieken die in de besch rijvin ­ gen voorkom en, zijn opgenom en in h et register: voor­ lopers, opvolgers, kopbladen. Tevens zijn rubriektitels,

ded, in cases w h ere the u se r m igh t regard them as tit­ les. The titles o f periodicals h ave been printed in italics. The index lists a num ber o f su b je cts that have been

ondertitels en b ijlages opgenom en, voor zover de

m entioned in the descriptions. Despite the fact that a

gebruiker deze m ogelijk als titel zou kunnen zoeken.

lim ited selection h as been made, the possibility to

De titels v a n periodieken zijn cu rsief afgedrukt. Een aantal onderwerpen (zaken) die in de besch rij­

search un der a particular key w ord m ay still be o f help to the user. In order to distin gu ish between subjects

v in gen ter sprake kom en, zijn in dit register opgeno­

and the nam es o f persons, institutions and places, the

men. H oewel het slechts om een beperkte selectie gaat,

subjects h ave been printed in low er case letters only.

kan deze on tslu itin g op trefw oord hopelijk de gebrui­ ker toch v an dienst zijn . Ter onderscheiding van de nam en van personen, instellingen en plaatsen zijn de onderwerpen zonder hoofdletter afgedrukt.

Aa, G.A.P.M. van der 261 Aa, M.W. van der 274 de Aabode 1, 86 Aajes, Bertus 291 Aalberse, B.P. 261 Aalberse, Joh. C. 292

Aalberse, P.J.M. 22, 29, 79, 292 Aalsmeer 106 Aalst-Waalre 165 het Aambeeld 2 Aan de leden - KNDP 144 Aankondigingsblad der provincie Lim­ burg 92

Aankondigingsblad voor Limburg 92 de Aanwijzer 61 Aanwijzing der kerkelijke diensten voor roomsch-katholijken te Groningen

100 Aardwegh, J.J.A. van den 243

Bekker, H.A.

337 Aarlanderveen 106 Aarle-Rixtel 1 Aarts, deken 259 Abbenes 106 Abcoude 23, 106 Achterhoek 65, 67, 273 de Achterhoeker-Pers, Stichting 67 Achterveld 51 Acket, Boek-, courant en handelsdruk­ kerij J.A. 152, 255 Acket, J.A. 46, 255 Ackooij 139 Adams, J. 293 Adema, N. 38 Adriaansen, G.J. 134 advertentieblad 196

Alkmaarsche courant 179

Advertentieblad voor Breda, Ooster-

149, 159,274 Amstelland 106 Amstelveen 106 Amsterdam 6,7,22,24,25,58, 60, 73, 89, 105, 106, 107, 116, 134, 135, 145, 149, 150, 152, 154, 159, 164, 176, 197, 230, 238, 261, 274, 275, 276, 277, 289, 291,

hout, Teteringen, Terheijden e.v. 304 Advertentieblad voor de Brabantsche industrie 115 Advertentieblad voor de provincie Fries­ land 61 Advertentieblad voorHunsingo en oms­ treken 61

Almelo 273 Alta, D.Y. 135 Altena 14 Ambrosius, broeder 154 Ament, J.J.L. 94 America, H. 309 Amersfoort 22, 23,51,74,152,279,281 Amersfoorts katholiek dagblad 23,279 Amesz, Hans 275 l'Am i des intérêts Limbourgeois 4, 5 l'Am i du Limbourg 4,5 Amorie van der Hoeven, Herman des

79 de Amstelbode (1880-<1896>) 6, 61 de Amstelbode (1909-1932) 6,7,22,106,

307

Advertentieblad voor Limburg 121, 290

Amsterdamsche courant 61

Advertentiebureau A.L.T.A. 135 advertentiebijlage 63, 69, 130 Aelst, uitgeverij J.H. van 49 Aemstel (pseud. van A.C.B. Arts) 186 Aengenent, J.D.J. 261, 292 Aernoudts 259 afsplitsing 27, 69, 88, 146 Ahaus, H. 163 Akveld, A.C. 161 Akveld, G.A.J. 161 Alberdingk Thijm, J.A. 274 Alberdingk Thijm, J.C. 261 Albering, L.A.H. 259 Alberts, Drukkerij M. 233 Alberts’ Drukkerijen, NV 309 Alberts, Firma J.K. 175 Alberts, P.J. 31, 33, 259 Alem 231 Aleve, C.M.J.A.L.V. 74, 145, 263 Aleven, C.M.J. (=C.MJ.A.L.V. Aleven) Alfen aan de Rijn 106 Alfen, H.G. van 166 Alfen, uitgeverij H.G. van 254 Alferink, H.J. 156, 235 Algemeen land- en tuinbouwblad 59

Andelst 63, 181 Andriesma, N. 214 Andriessen, H. 154 Andriessen, Hendrik 293 Andros, Jac. 293 Angenent, A.W.P. 83 Angenent, uitgeverij A.W.P. 154 Angeren 63, 181 Ankeveen 74 Anna-Paulowna 83 anonimiteit 26, 75, 196

Algemeen roomsch-katholiek kerkbericht [Rotterdam] 307 Algemeene Exploitatie Maatschappij Zuid-Limburg, NV 129 Algemeene Uitgevers Maatschappij van bladen en tijdschriften, NV 208 Alink, H.J.M.M. 154 Alkemade 106 Alkmaar 3, 98, 155, 167,179,183,212, 213, 214, 219 Alkmaarsch dagblad 3,248, 300

ANP - speciale dienst geestelijk leven

38 antedateren 5, 28, 92, 184, 204, 242 Anten, J.H. 82 Anti-Semietisch orgaan 297 antisemitisme 264, 296, 297 Apeldoorn 8, 51, 234, 284 Appelternsch nieuwsblad 139 arbeiderspers 289, 303 archiefmateriaal 28, 47, 134, 140, 176, 274, 243, 313 Ariëns, A.M.A.J. 22, 154, 289 Arkesteyn, C.A.J. 242 Arkesteyn en Zoon, Firma J.J. 26, 242 Arnhem 8, 20, 22, 29, 63, 64, 97, 103, 104, 112, 113, 141, 170, 239 Arnhems dagblad 8, 29, 63, 170 Arts, A.C.B. 186, 187, 234, 269, 273 Arts, A.H.A. 186 Arts, Antoine 267 Arts, Firma Antoine 186, 267, 269 Arts, H.K. 186 Arts, J. 134 Arts, Joos 176 Arts, L.J.J. 187, 269

Arts, L.J.J.A. 186 Asselbergs, W.J.M.A. 18, 24, 63, 274 Assen 211 Assendelft 110, 292 Assmann, P.W. 134 Assmann, W. 15, 79, 257 Asten 1, 199 Audet, NV 23, 32, 63, 138, 173, 259 Ausems, A.W. 261 Averkamp, A. 261 Avest 67 de Avond-post 149, 274 de Avondster 9, 135, 180, 259 Baambrugge 106 Baardwijk 117 Baaren, H.J.G. van 110 Baarn 51, 74 Baars, W.F.C. 140 Bakel 1 Bakhuizen van den Brink, R.C. 6 Bakker, B.P.A.R. 274 Bakker, J.J.T. 15, 308 Balveren, G.J. van 34, 228, 250 Banning 268 Banning, C.G. 66 Banning, Drukkerij Ferd. 66, 67, 77 Banning, F. 66 Banning, F.B. 69 Banning, F.J.H. 66 Banning, H.A. 89, 274 Banningh, F.J.H. (= F.J.H. Banning) 67 Barneveld 51 Bartels, H. 63 Bartels, L. 41 de Batavier (1784-/1787/) 10, 238 de Batavier (1843-1845) 11, 63 Bauer, M. 228 Baumgarten, E.K.M.L. 24 Baijens, uitgeverij P.C. 210 BAZ (pseud. van Dionisius Schram) 285 Beaufort, D. 293 Bechtold, Johan 188, 222, 269 Beckers, G.J. 125, 137, 169, 174 Beckers, Jan 185, 309 Beckers, Versterren en Co, Firma 174 Beek (bij Maastricht) 309 Beek (bij Nijmegen) 63 Beek en Donk 1 Beek, G. van 33 Beek, P. van 269 Beek, W. van 33 Beekman, A. 134 Beekman, Drukkerij 65, 70 Beel, L.J.M. 228 Beemster 183 Beerends, mr. 204 Beerman, V.A.M. 24 Beesd 139 Beesems, C. 37 Bekker, H.A. 279

Bekker, uitgeverij F.H.J. Bekker, uitgeverij F.H.J. 152 Bekman, B.J.M. 74, 293, 313 Bella 61 Belle, uitgeverij G.W. van 140, 307 Belle, Van Eyck en Ernst, firma Van 140 Bellefroid, E. 24, 293 Beltrum 67 Bemelmans, J. 309 Bemmel 63, 181 Bennebroek 106 Benschop, T. 261 Berbers, F.M. 259 Berchem 231 Berden, M. 288 Berends, Jan 11, 63 Berg en Dal 63 Berg, C. v.d. (pseud. van C.M. Dosker) 138 Berg, Joop van den 129 Berg, P. van der 222 Bergen op Zoom 9, 15, 31, 33, 180, 192, 258, 259, 308 Bergen op Zoomschecourant 192 Berger, J.C. 225 Berger, uitgeverij Henri 206 Berghuis, H. 313 Bergkamp, N. 126, 138 Bergmans, Firma H. 268 Bergmans, uitgeverij Wilhelmus 268 Berichtenblad van Christofoor en Je Maintiendrai 24 Berichtenblad van Je Maintiendrai en Christofoor 24 Berkel, H. van 243 Berkel, H.A.A. van 243 Berkel, R.Th. van 63 Berkelmans, C. 268 Berkers en Brueren, drukkerij 199 Berkers, uitgeverij Gebr. 109 Berkers-Kuypers, drukkerij Adr. M.

199 Berkers-Verbunt, NV Stoom- boek-en handelsdrukkerij 109, 199 Berkum, P.P. van 269 Bernard, François 10, 238 Bertels, G.J. 32, 188 Bertina, B.J. 164, 291 Bervoets, K. 274 Besoijen 117, 266 Best 165 Bethanië (pseud. van broeder Ambrosi­ us) 154 Betuwe 181, 239,295 Betuwschecourant 63 Beuken, W. 88 Beukering, F.C. van 154 Beukman, uitgeverij en drukkerij J.F.A. 109 Beurden, A.F. van 168 Beurden, kapelaan Van 221 het Beurs-bulletin 140

338 Beusmans, J. 125, 175 Bevers, Ad 101, 291 Beverwijk 98, 110, 111, 159, 201, 291 Bevort, H.A. 13 Beijsens, J.T. 261 Bezaan, uitgeverij J. 179 bezorging 163, 202, 274, 287 Biegel, Anne 274 Biesen, J.J.W. van den 22 Biesthorst, P. 63 Biggelaar, A.J.M. v.d. 281 Biggelaar, M.J. v.d. 140 Bilsen, F.J.C. van 258 Bilt, C. van de 291 Binger, drukkerij Gebroeders 22 het Binnenhof 12, 119

het Binnenhof, NV Dagblad 12 bisschoppelijke bemoeienis 140, 179, 212 bisschoppelijke goedkeuring 190 Blaricum 51, 74 Blerick 32 Bleyerheide 313 Bloemen, J.M.F.J. 269 Blomjous, H.M.J. 202 Blommerde, A.C.M. 259 Bocholtz 313 Bodewes, G.H.J.B. 63 Bodifée, H.B. 63 Bodifée, J.J. 234 Boekel 198 Boekelman, E.C. 292 Boelaars, W.A.T.J.M. 209, 242 hetBoem eltje 228 Boer, J.P.C. de 12 Boer, M. de 211 Boer-Cuperus NV, Drukkerij De 23 Boeren, P.C. 134 boerenbeweging 21 Boerrigter, J.J.W. 166, 274 Boex, J.F. 207 Bogaard, P.H. 279 Bogaarts, Melchior 275 Bogaerts, uitgeverij Henri 28, 89, 123, 172 Bohnen, Henri 290 Bolder, C. 97 Bollenstreek 119 Bolsward 220 Bomans, Godfried 291 Bomans, J.M. 184 Bommelerwaard 14, 295 Bon, G.P. 105, 244 Bond van Roomsch Katholieke Kommiezen in Nederland 292 Bongaerts, M.C.E. 169 Bongartz-Smeets, mevr. 22 Boogaard, J.L. van den 314 Boogaart, boekhandelaar H. van den 237 Boogmans, L.J. 225

Boom, Stoomdrukkerij N.H. van den

193 Boomen, Gerard van den 176 Boonekamp, H.J.Ch. 110 Boonekamp, Uitgeverij Th. 98 Boonman, Kees 176 Boost, Wim 291 Bornewasser, E. 22 Bornsch nieuws- en advertentieblad 273

Borst, E.P. 271 Bos, Ben 176 Bos, J. 140 Bosch en Zonen, Drukkerij NV 279 Boskoop 191 Bosman 35 Bosschardt, L. 281 Bot, Th.M. 164 Botden, Nel 250 boterhandel 46 Bots, J. 119 het Bottende hout 208 Boulanger, L. 243 Bouman, Jan 291 Bouman, K. 294 Bouws, Tom 291 Boven, Paul van 293 Bovendeert, Antoon 313 Bovenkerk 106 Boxmeer 16 Boxtel 16,21,42,208 Boxtelsche courant 208 Braak, A. van den 14 Braam, P.H.T. 189,234 Brabander! 13 Brabant 228 Brabant is ons eigen land 208 Brabant-Pers 14, 52, 84,129,202 de Barabanter 13,228 Brabants dagblad 14,34,50, 202, 241, 251 Brabants dagblad - de Sirene 14, 251

Brabants Dagblad, NV 14 Brabantsch dagblad 274 Brabantsch nieuwsblad 15, 79, 257, 308 Brabantsche koerier 16, 283 de Brabantsche morgen 148 Brader, E.H.B. 33, 259 Brader, J.H.M. 12, 119, 259 Brand NV, Uitgeverij Paul 164, 194, 293 Brandsma, Titus 255, 293 Brans Woltering, J. 293 Brans, A.B.M. 294 Breda 15, 17, 31, 33, 36, 157, 158, 259 Breda, W.C. 12 deBredanaar 17 Bresser, H.H.G. 138,169 Breuer, J.H. 24 Breuer, L. 236 Breuer, uitgeverij Marius 117 Broeck, Hugo van den 33 Broeders, H. 259

Crolla, Stoomdrukkerij Gebr.

339 Broek, C. van de 9 Broek, J.F. van den 63 Broek, M.H. 222 Broeke, Leonardus van den 154,274 Brogtrop, J.P. 308 Brom, E.Th.J. 154, 261 Brom, F.W.A. 154 Brom, Gerard 22 Brom, Gisbert 22 Brom, J.H. 261 Brongersma, E. 24 Bronkhorst, Hans 274, 275 Brouns, P.N. 268, 305 Brounts, P.H. 137 Brouwer en Co, Uitgeverij en Drukkerij 134, 161, 299 Brouwer, Boek- en Handelsdrukkerij A.J. 161 Brouwer, Jefde 165, 228,293 Brouwer, P.C. de 293 Brouwer, Theodorus 20,103,112 Brouwers, J.W. 6, 274 Brouwers, Ton 52,84 Bruggeman’s Uitgevers-Maatschappij

273 Bruggeman, B.P.F. 295 Bruggeman, Gerrit 22, 273 Bruggeman, L.A.M. 65, 273 Bruggeman, uitgeverij B.P.F. 295 Bruggink, G.J. 235 Bruin, P. de 134 Bruinhof, Lex 119 Bruna, G. 22 Bruna, J.J.H.A. 33, 51, 148, 164, 259, 268, 281 Bruna, M. 154 Bruna, Th. 29 Bruning, Gerard 148 Bruning, Henri 25, 148, 274 Brunklaus, F.A. 236,288,293 Brunssum 129, 136 Bruyn, Gerard de 176 Bruijn, P.J.Th. de 295 Bruyn, W. de 134 Bruyns, Martin 8, 293 Bruijsten, S. 40, 105,140,244 Buchem, F.S.P. van 228 Buchem, J.S. van 161 Buger, Herman 110 Builtjes, P. 288 Buitenen, J. van 154 Buitenveldert 106 Bulletin du Journal du Limbourg 92 Bullewijk 106 Bunge, L.M.H.E. van 209, 242,294 de Burcht 18, 119, 311 de Burcht, Stichting 18 Buren 139 Burger, J. 24 Burgerveen 106 Burgt, uitgeverij Gebr. Van de 195

Burkunk, Joh. C.M. 292 Bury, uitgeverij H. 92 Bury-Lefèbvre, uitgeverij 92 Bussum 51, 73, 74, 194 Buijteweg, Wim 119 Bij 23 Bijblad le Courrier de la Meuse 172 Bijblad van den Zuid-Limburger 19,99,

312 Bijblad voor de kerkdiensten 208

Bijkerk, J.J.T. 222 Bijlage voor Twente 234

Bijsterveld, F. 84 Calish, N.S. 150 Calker, H.H. van 219 Cammen, P.J.A. van der 163 Campaert, A. (pseud. van Henk Morel)

134 Campen, J. van 154 Campman, H.J. 74 Capelle 117 Carillon 32 Casparie, uitgeverij W.R. 100, 260 Castricum 110 the Catholic times 292 Catholijke Maatschappij der Nederlan­ den 245 Catholijke Nederlandsche stemmen over godsdienst, staat-, geschied- en letterkunde 20,26,103 Cauwelaert, F. van 261 CEBEMA, NV 14, 52, 88, 165 censor 52, 74, 191, 242, 281, 294 censuur 204 Centraal Brabant 314 Centraal R.K. Betrekkingen-Secretariaat van de Vereeniging Blijvend Ver­ band tusschen betrekkinggevenden en betrekkingzoekenden uit de nietarbeidersklasse 230 Centraal-Brabant 21 Centrale Bond van RK Mijnwerkersvereenigingen in Limburg 174 Centrale Commissie voor de Vrouwen­ organisatie van het R.K. Werklie­ denverbond 291 het Centrum (1884-1941) 22, 29, 35, 59, 64, 69, 79, 223, 263, 279, 281, 289, 299,

304 het Centrum (1955-1971) 12, 23,279

het Centrum en van de Volkscourant, Maatschappij tot Exploitatie van het Dagblad 289 het Centrum, NV Dagblad en Drukkerij 22, 29, 59, 292, 299 Ceres 233 Cérisier, A.M. 238 Chavonnes Vrugt, W.P. de 150 Chèvremont 313 Christen Democratisch Appèl 275 de Christenjournalist 101

Christofoor 24, 141, 294 Christofoor, Stichting 24, 294 de Christophore 25 de Christophore, Uitgeverij 25 Claassen, J.J. 90 Claessen, C. 119, 190 Claessen, Jan 22, 274 Claessens, drukkerij Bern. 185 Claessens, F.J.F. 228 Claus, W. 228 Cleef, uitgeverij P.M. van 150 Cleerdin, Vincent 140 Clercx, J.M.L.H. 287 Cobbenhagen, J. 293 Coevorden 273 Collem, Simon van 291 Colsen, Jos. 125,313 Comité Katholiek ’s-Gravenhage 12 Commandeur, N.J. (= pater Egmund Commandeur OFM) 272 Concilie Vaticanum I 140 concurrentie tussen katholieke bladen

34, 65, 74, 83, 178, 195, 207, 212, 234, 251, 263, 300 conservatisme 134, 266, 286, 293 conservering 62, 132, 202, 273 Coolen, Antoon 74,313,314 Cooth, P.F. van 204 Coppes, T. 291 Corbeij, M. 175 de Correspondent o f kerkelijk register

20, 26 Corten, F. 174,233 Corten, G. 129 Corten, NV Drukkerij 129 Cottaar, J. 274 Courant het Nieuws van den Dag, de 22,

114, 291 le Courrier de la Meuse 4, 5, 28, 76, 92,

123,128,131, 224, 298 le Courrier de la Meuse, Stoomdrukke­ rij van 131 Courrier de la Meuse-Marbaise, Stoom­ drukkerij van de 28 Courrier du Limbourg 27 Courrier hebdomadaire des arts, scien­ ces et lettres 224 Court, Jos de la 204 Cox, W. 129, 188 Crajenschot, uitgeverij J.A. 238 Cramer, J.W. 150, 243, 274 Credo 80 Cremers, Jos 309 Cremers, W.A.M. 161 Creyghton, J.H.C. 134, 140 Creyghton, J.J.P. 37 Cristofoor, Stichting 240 Crolla, Ch. 80 Crolla jr., Electrische Drukkerij Joseph 124 Crolla, Stoomdrukkerij Gebr. 30,130, 224

Crolla-Falise, Jos. Crolla-Falise, Jos. 71 Crolla-Falise, uitgeverij en drukkerij Jos. 72, 282 Croon-Chambille, uitgeverij Th. 262 Crijnen, Ton 274, 275 Cudde, G. 268 Culemborg 23, 55 Culemborgsch Perscomité 263 cultuur 261, 276, 277 Cuppen, A.J. 159, 274 Custers, J.F.H. 228 Cuyk 44, 198, 215 Cuypers, Aug. 134 Cuypers, H. 154, 261 Cuypers, J.T.J. 261 Cuypers, Jules 134 Daane, T. 9 Dagblad de Grondwet 79 Dagblad de Stem 259 Dagblad van Arnhem 8, 22, 29, 64 Dagblad van het Zuiden 37, 54, 209 het Dagblad van Limburg 27 Dagblad van Maastricht 30, 72, 130, 224, 312 Dagblad van Noord-Brabant 31, 33, 36, 43, 61, 157, 190 Dagblad van Noordbrabant en Zeeland

31, 33, 36, 128, 244, 259, 281 Dagblad van Twente 22 Dagblad van Zeeland 31, 33, 36, 190 Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage 186 het Dagblad voor het katholieke volk

149 het Dagblad voor het roomsch-katholieke Noord-Brabantsche volk 196 Dagblad voor Noord-Limburg 12, 32,129,

138, 173, 188 Dagblad voor Noord-Limburg, NV 32 Dagblad voor Oss en omstreken 34, 241, 251 Dagblad voor Twente 35, 234 het Dagblad voor West-Friesland 300 dagbladconcentratie 50 dagbladdirecteuren 40, 144 dagbladplannen 20, 51, 114, 140, 196, 239 dagbladzegel 26, 94, 137, 252 dagbladzegel, afschaffing van 268 Dagelijks bulletin /KatholiekNeder­ landse Persbureau 38, 203 Dagelijksch nieuws- en advertentieblad

61 Dalfsen 273 Dam & Van der Marck, Uitgeverij Van

55 Dam, C. van 15 Dam, J.G. van 161, 311 Damen, E. 228 Damen, Jan 291 Daniels, B. 228 Daniels, C.L.A. 244

340 Daniels, D.A.J.M. 295 Dante 164 Dartel, T. van 37,52,228 Debats, M. 288 Debrot, G. 164 Dedemsvaart 273 deelabonnement 63, 89, 90, 98, 121, 125, 128, 174, 186, 188, 254, 262, 263, 268, 278, 281 Deering, A. 272 dekenaatsblad 140 Dekker, Jac. 195 Deldensch nieuws-en advertentieblad

273 Delfland 272 Delft 12, 39, 160, 161, 272, 291, 299, 311 Delfts katholiek dagblad 39, 160, 272 Delftsche kerkklok 161 Den Bosch 22 Den Helder 83, 155,167,212, 213, 214 Denekamper courant 273 Denekamper nieuws- en advertentieblad

273 Dercks, G. 258 Derks, Jan 274,291,293 Derksen, A.B.A. 100 Derkx, Ger. 164, 202 Derkx, H. 285 Deterre 290 Deurne 1 Deuss, Chr. 141 Deventer 24, 234, 284 Deventerweekblad 234 Diaria catholica 40,144 Dickman, F.L.A. 222 Dickman, J.F.A.J. 295 Diderich, Josephus 243 Diderich, uitgeverij J. 271 Dieges, P.J.T. 22 Diemerbrug 106 Diening, A. 134 Diening, J.J.A. 173 Diepen, A.F. 25 Diepen, R.J.A. 202 Diepenveen 234 Diepstraten, A.A. 211 Dieren, A.F.G. van 75, 278, 285 Dieren, Firma A.F.G. van 75, 278 Dieren, Joseph van 75 Dings, Matt 275 Dinteloord 257 Distributienieuws Roosendaal 15 het District Zevenbergen 41, 257 Ditmar, Firma F.B. van 61, 128, 281 Ditvoorst, J. 192, 308 DNL 173 Does, uitgeverij Frans de 10 Doetinchem 229 Domburg, A. van 24,63, 274 de Dommel- en Aabode 42, 53, 146 Dommer van Poldersveldt, G.E.G.C.K.

243

Donck, L.G. van der 50 Donders, H.J.M. 261 Dongen 43, 196, 259 Dongen, F.J.H. van 217 Dongen, Sjefvan 259 deDongenaar 43, 196 Dongensche courant (1905-/1910}) 43 Dongensche courant (1910-/1923}) 43,196 Doodkorte, A.C.293 Doolaard, A. den 63 doorbraak 24, 258, 294, Doornenburg 63, 181 Dorbeck, J. 31 Dordrecht 160,163,291,307 Dosker, C.M. 32,129,138,169 Douven-Weegels, Firma 138 Douwes, J.J.M. 161,291 Draaisma, Snelpersdrukkerij van T. 220,221 Drabbe, C. 188 Drabbe, C.M. 12,119,244 Dreesmann, W. 12 Drehmanns, Jos 129 Drenthe 211,220,221,222 Dresch, N.J.M. 184 Dresmé, T.M. 12 Dresselaars, L. 163 Dreumelsch nieuws-en advertentieblad

139 de Drie St. Andrieskruisen 140

Driebergen 51 Driehuis 201 Driehuis, Gerard 275 Driel 63,181 Driessen, T.J.A. 228 Driessen, W.L. 229 Drift, drukkerij Gebr. Van der 272 Drimmelen 162 Drost, H. 293 drukpers 20 drukpers, nieuwe 281 Drumont, Edouard 264 Drunen 117 Druten 139, 181 Duchastel, Fortune 243 Duinkerken, Anton van (pseud. van W.J.M.A. Asselbergs) 18, 24, 63, 274 Duister, Frans 274 Duitstalige bladen 127 Duivendrecht 106 Dungen, J.A.A. van den 50 Dussen 162 Duynstee, F.J.F.M. 24, 63,140 Duijnstee, J.H.A. 161 Duyzings, M. 57, 288 Dijk, D.T. van 161, 299, 311 Dijk, P.H. van 164 E.D. bijvoegsel voor zaterdag 52 Ebbers, H.R. 229 Ebertowski, Marianne 176 de Echo /Cuyk 44

G eïllu streerd zon d a g sbla d / de Spaarnestad

341 de Echo derwaarheidsvriend 49 l ’Echo universel 47, 48, 93 l ’Echo universel de la presse catholique

47 , 48, 243 de Echo van de Maas 46, 255 de Echo van het kanton Boxmeer en oms­ treken 44 de Echo van het land van Cuyk 44, 61,75,

198, 215, 278 de Echo van het Zuiden 50, 61, 210 de Echo van Limburg 45 Echt 126, 138, 169 Edam 182, 183 Edelman, H.C.R. 279 Eefsele 67 Eekeren, W.A.M. van 9 de Eembode 51 de Eembode, Stichting 51 Eemnes 51, 74 Eerenbeemt, H.A.L. van den 230 Eerenbeemt, H.F. van den 28 Eerenbeemt, uitgeverij H.F. van den 27 Eerste Purmerender Electrische Druk­ kerij van J.D. 183 Egb. Geerdink Stichting 273 Egeraat, L. van 164 Eich, S.M. 79 Eigen haard 281 Eindhoven 16, 37, 52, 53, 54, 85, 146, 165, 228, 237 Eindhovensch dagblad 52, 84, 85, 165,

237 Eindhovensch Dagblad, NV 52 Eindhovenschecourant 53, 58,146 Eindhovensche Dagbladen Combinatie NV 52 Eindhovensche en Meierijsche courant

37, 54 , 146 Eindhovense Dagbladen Combinatie NV 84 Ekert, H. van 88 Elburg, G.G. van 18 Elden 63, 181 de E lf provinciën 55 Elias, Ton 24, 274 Elk wat wils 290 Ellerman, Harms en Co, drukkerij 274 Elsen, G. van den 207 Elsen, T.P.J. 12 Elsevier-NDU 15 Elst 63, 181 emancipatie 5, 11, 23, 55, 79, 94 Emig, R.C.M. 202 Emonds, Joseph 82 Emstede, T. van 168, 188, 234, 273 Engelbregt, uitgeverij H. 17 Engelbronner, C.C.E. 243 Engelman, Jan 22, 274, 279 Engels, A.H.J. 292 Engering, J.J.S. 184 Enkelaar, Carel 35, 291

Enkelaar, Henk 176 Enkhuizen 98, 300 Enschede 22, 35, 226, 273 Enspijck 139 Erens, Emile 154 Erens, Fons 24,80 Erftemeijer, H.G.J. 140 Erkens, H.C.J. 63, 229 Ermann, Herman 79,237 Erp 198 Esch 208 Etten 15 Etten-Leur 232, 259 Eupen, uitgeverij W. van 42 Evers, E. 156, 235 Everwijn 160 Ewijk, B.W.L.F. van 239 Ewijk, C.B.L.F. van 239 Exploitatie-Maatschappij Quod Bonum, NV 22, 29, 35 Extra 63, 129, 170 Extra zaterdagnummer 148 Eyck, Charles 293 Eygelshoven 313 Eygenraam, L.C.L.274 Eygenraam, W. 163 Eyk, M. van 29 Eijk, Piet van der 274,275 Eijkelenburg, J. van 50 Eijsbouts, Tom 274 Faas, Henry 291 Fabianus OFMCap (=W.E. van de Ven) 154 Faldera, August 188 de Familiebode 61 fascistische bladen 25 Feber, L.J.M. 140, 308 Federatie van Nederlandse Journalis­ ten 101 Felling, E. 44 Fens, Kees 134, 291 Ferier, J.H.M. 129,184 Feron, F.J. 147 feuilleton 94, 110, 281 Fidelius (pseud. van J.W.N. Melchers) 184 Film en radio 208 filmbijlage 208 Finale 119 Financieel-economisch bulletin 274

Flament, A.J.A. 154 Flaneur (pseud. van A.C.B. Arts) 186 Florin 309 Flottow, H.B.G. 161 formaat 92, 149, 166 foto’s 7, 31, 44, 50, 63, 74, 75, 79, 83, 119, 125, 129, 146, 161, 163, 169, 183, 184, 186, 188, 191, 198, 202, 208, 214, 215, 222, 225, 234, 242, 244, 257, 268, 273, 281, 291, 292, 305, 308 fotopagina 52, 166,

Fraiture, F.J. de 63 Franquinet, E. 80 Franses OFM, Desiderius 164 Franstalige bladen 4, 5, 27, 28, 47, 48, 224, 238, 243, 265 Frencken, J.F.A.M. 33, 169 Frequin, Louis 23, 63, 97, 141, 170 Friesche Bond 221 Friesland 211, 220, 221, 222, 291 Friesland, West 213, 225 Frisia catholica 222 Fritsen, E.H.A. 193 Frydank (pseud. van Louis Geelen) 285 fusie 15, 23, 52, 88, 119, 138, 155, 160, 169, 170, 183, 186, 187, 188, 196, 209, 274, 281, 291, 308 Futura, NV 22,51, 59, 79, 119, 196, 292,

299 Fijnaart 232, 257 Gadiot, Ernest 132, 175 Gagneux, J.J.E. 243, 265 Galama, S. 211 Galen, A. van 24 Galesloot v.d. Berg, M. 293 Galesloot, K. 293 Galesloot, Willem 22 Gambon, uitgeverij Hubert 27 Ganzeboom, Chr. 269 Gastel 56 Gastel, M.P.J. van 79 Gastelschecourant 56, 232 Gazet van Limburg 57, 173, 288 Geelen, Louis 285 Geertruidenberg 117, 162 Geerts, M.C. 90 Geesbergen, A.L. van 259 geestelijkheid, rol van de 65, 68, 83, 146, 159, 191, 219, 263, 270 Geffen 231 Geilenkirchen, Fred. 313 Geilenkirchen, J.M.F. 313 Geïllustreerd bijblad 61 Geïllustreerdfamilieblad 61, 281 Geïllustreerd weekblad 53, 58, 168 Geïllustreerd weekblad Roetemeijer, Witstijn & Co.,Vennootschap 58 Geïllustreerd weekblad voor Katholie­ ken 60, 166 Geïllustreerd weekblad voor Nederland

22, 59 , 79 Geïllustreerd zondagsblad - Nederlandsche illustratie 6,31,44,56,61,75,79,

94,128,132,146,157,161,168,174,184, 190,198,202,215,232,242, 249, 255, 257,261,285, 286, 305, 308, 314 Geïllustreerd zondagsblad / de Spaarne­ stad 62,74,110,118,119,140,159,163,

166,169,182, 183,186,194,214, 219, 222,223,225,232,244,254,263,268, 300

342

G eïllustreerd zon d a g sbla d / Tilburg sche courant Geïllustreerd zondagsblad/Tilburgsche courant 186 Geïllustreerd zondagsblad van de Zuidlimburger 313 Geïllustreerd zondagsblad voor Katho­ lieken 7, 60,106, 118, 149, 171, 184,274 Geïllustreerd zondagsblad voor de stad Osch 255 Geïllustreerd zondagsblad voor het Kan­ ton Weert 94 Geïllustreerd zondagsblad voor het katholieke huisgezin 232 Geïllustreerde zondagslectuur voor de lezers van de Tilburgsche courant

234, 268 Geise, H. 119, 311 Gelderen, Boekhandel J. van 194 Gelderland 29,63,64,65,69,239,291 Gelderland, Noord 234 Gelderland, Oost 66, 67, 68, 70, 77 Gelderland, Zuid 44, 139 de Gelderlander 8, 11, 23, 29, 32, 63, 129, 170, 217, 229, 284, 304 de Gelderlander, NV Uitgeversmaat­ schappij 8, 23, 63,134, 170, 173, 176, 217, 229, 284 Gelderlander-Pers 14 Geldermalsen 139 Geldermans, L.N. 225 Geldersch dagblad 29, 64 Geldersch volksblad 65, 68, 70 Geldersch weekblad 239 de Geldersche Achterhoeker 66, 67 de Geldersche bode 66, 67, 77 de Geldersche bode en Geldersche Achterhoeker 66, 67 Geldersche courant 65, 68, 70, 273 Geldersche courant en Geldersch volks­ blad 68 de Geldersche Courant, NV 68 Geldersche koerier 69 de Geldersche Koerier, NV Courant- en Handelsdrukkerij 69 Geldersche krant 68, 70, 273 Geldrop 165 Geleen 126, 173 Gellicum 139 Geloofsverdediging 292 geloofsverdediging 20, 26, 89, 116, 151 de Geluksbode 71, 72, 282 Gemeenschappelijk Bezit Dagbladaandelen Volkskrantgroep, NV 291 Gemeenschappelijke Pers Dienst 129, 242 Gemert 1 Gemonde 208 Gendringen 65, 77 Gendt 181 Gennep 44, 129, 198, 215 Gent 63 Gent, W. van 24, 184, 293

Gerats MSC, A. 24 Gerits, J.A.M. 32 Gerlach OFM (= N.J.H. Royen) 293, 313 Gerris, Jacobus 204 Gerritsen, J.D. 211 Gervasius OFM Cap (= H.F. van der Leemputten) 258 Gestel 53 Gestel, A. van 274 Geurts, A.H. 261 Geurts, P. 154 Geurts, P.J.H. 137, 169, 274 Geurtsen, G. 166, 274 Gezelle, Caesar 261 de Gezellige huisvriend 30, 72, 130, 282 Gezellige lectuur 163 Ghert, Ed van 1, 86 Gheijn, E.F.J. van der 204 Gheyn, J.V.H.Th. van den 63 Gianotten, H. 202 Gianotten, uitgeverij en drukkerij H. 13, 202 Gielen, A.B.H. 154 Gielen, J.J. 15 Gils, A.A. van 119 Gils, Antonius van 204 Gilze 259 Gilze-Rijen 196 Gilze-Rijensche courant 196 Ginneken 196 Ginneken, Jac. van 164 Ginnekenschecourant 196 Goddijn, Walter 275 Goderie, Jan 31 de Godsdienstvriend 245 Goede en Co., uitgeverij Fr. de 283 Goede, Uitgeverij Gebr. de 16, 283 Goede-de Greeff, Uitgeverij W.P.I. de 16, 283 Goemans, A.J. (= pater Monald Goemans OFM) 120 Goes 31, 33, 36, 190, 259, 305 Goewie, uitgeverij E.A. 266 Goewie, uitgeverij L.J. 266 Goinga, K. 211 Goldschmitz, W. 57, 129, 288 Gommans, G.L.W. 211 Gommers, R.A.M.E. 259 Gompertz, Eug. 22 Gons, Peter 50 het Gooi 73, 74 Gooi en Sticht, NV 74, 194,263 Gooische courant 73, 159 de Gooische post 74, 159, 194, 263 Goossens, E.F.M. 32, 126 Goossens, P. 13 Gorinchem 139 Gorkom, L. van 261 Gorris, Gabriël 80 Gorsel 234 Gouda 22, 106, 160, 191, 291

Goudsch nieuwsblad 191 Goudsche kerkklok 191 Gouw, Nico de 50 Graaf, A. de 166 de Graafschap 65, 229 Graafsche courant 44, 61, 75,231,278, 302 Graafsche Drukkerij Wed. A. Verhaak NV 75, 278 Gratis advertentieblad [Nijmegen] 63 Gratis advertentieblad voor Nijmegen en omstreken 69 Gratis bijblad van de Graafsche courant gewijd aan den landbouw, veeteelt en populaire wetenswaardigheden 75 Grave 20, 26, 75, 217, 231, 278, 302 ’s-Graveland 74 ’s-Gravenhage 12, 38, 40, 47, 48, 81, 93, 96, 105, 119, 142, 145, 151, 203, 204, 216, 218, 227, 243, 244, 245, 265, 271, 291,

293, 307 Greif, Ben 274 de Grensbode (1890-1892) 76, 224 de Grensbode ([1895^1925]) 66, 67,77 de Grensbode ([1896^1907]) 78 de Grensbode, NV 76 Grete, M.L.H. 184 Greven, drukkerij 258 Greven, Drukkerij Th. 299 Greven, uitgeverij Arn. M. 95,306 Griendt, F.H.M. van de 166 Griendt, Jos. van de 190, 273,284 Griendt, Willem van de 191 Griensven, F. v. 37 Griepink, J.F.A. 211 Grinten, H. van der 84, 88,164 Grinten, J. van der 164 Grinten, L.M.J.A.van der 31 Groen, J. 129 de Groene Amsterdammer 261 Groenendael, H. van 309 Groenendael, J. van 33 Groenlo 66, 67, 77, 229 't Groentje 161 Grol-Veeger, N. 211 Grolsche Courant 67 de Grondwet 15, 59, 61, 79, 247, 308 de Grondwet, Katholieke Vereenigingen (Rotterdam, Schiedam) 184 de Grondwet, NV Uitgeversmaatschap­ pij 15, 79 de GrondwetsgezindeBatavier 63

Groningen 100, 105, 156, 211, 222, 260, 291 Groningen, provincie 100, 211, 220, 221, 222, 260 Groninger Dagblad 222 Grood, R. de 135 Groot, Cor de 24,140,164,274,291 Groot, J.D.C.L. 173 Groot, Jac de (pseud. van Jan Roovers) 258

343 Groot, Kees de 120 Groot, uitgeverij P.S. de 51 Groot-Limburg 80 Groothoff, Geert 2, 156,222 Groothuis 222 de Grote Provinciale Dagbladen, Ver­ eniging 15 Grovestins, K.F. Sirtema van 47, 48 Grundmeijer, J.H.J. 291 Grunsven, Ad van 34, 228,250 Gruwel, Henk 129, 173 Grijpink, Jacques 12 Gualzatta 31 Gulpen 233 Gun u De Tijd 274 Gunther, G. 22 Haagsche courant 12 de Haagsche morgenpost 81, 149 Haagse vereniging voor roomschkatholieke kiesbevoegden de Toe­ komst 271 Haaksbergen 273 Haaksberger nieuwsblad 273 Haan, Ko de 222 Haaren, Marcus van 255 Haarlem 62, 91, 102, 106, 111, 114, 154, 159, 166, 183, 223, 234, 254, 291, 301 Haarlemmerliede 106 Haarlemmermeer 102, 106, 254 Haas, J. de (pseud. van H. Bresser) 138 Haas, uitgeverij J.S. de 6, 152 Haastrecht 191 Haffmans, L. 285, 286, 287 Hagen, C. ten 24, 240 Hagen, Drukkerij T.C.B. ten 12, 47, 93,

244 Hagen, P.J.A. ten 244 Hagen, Th. ten 24 Hagen, uitgeverij J.W. ten 47, 48, 243 Hahn, K.J. 134 Haimon, Paul 80 half abonnement 274, 281 Halfweg 106 Hallewas, J.J. 12, 119 Halsteren 257 Hamers, J.P.H. 222 Hamersveld 51 Hamersveld, C.M. van 119, 219 Hammecher, H. 294 Handel 1 de Handelsbode 262 handelsnieuws 46, 50, 140, 257, 262,

274 Hanekroot, Leo 24, 274 Hank 162 Hansma, Lieuwe 13 Harderwijk 51 Haren, C.C.A. van 18 Hark, P.P.L. van der 221 Harkx, W.A.J.M. 259 Harten, Pieter 192

Hol, H. Hasewinkel, H.T., uitgeverij 273 Hasselt, R.J.G.M. van 15 Haver, H.J.Ch. 110 Haye, F. 154 Hazelzet, L.J.M. 140, 160 Heelsum 63 Heemskerk 110 Heemskerk aan Duin 110 Heemstede 106, 108 Heemstede, Leo van (pseud. van Leo Tepe) 22, 261 Heerdt, J.F. van 271 Heeres, J.G. 112, 189, 274 Heereveld & Co, uitgeverij J.F. van 139 Heerhugowaard 213 Heerkens, T.E.F. 234 Heerlen 57, 80, 82, 126, 127, 128, 130, 138,

174 deHeerlensche courant 82

Heerlensche Drukkerij J. Anten en Zonen 82 Heerler Zeitung 127 Hees 63 Hees, Nico van 134,176 Heesch 231 de Heilige stede 159, 274 Heilo 110 Heirman en Co, Firma 90 Heitling, W.H. 229 Hekendorp 191 de Heldersche post 83, 167 de Heldersche Post, Drukkerij en Uitge­ verij 83 Hellendoorn 273 Helman, Albert 277 Helmer, J.W. 274 Helmond 1, 16, 84, 85, 86, 87, 88, 138, 148, 153, 164, 193, 195, 228, 237, 314 Helmond, NV Boek- en Handelsdrukke­ rij 21, 88, 138,148, 164, 268, 314 Helmonds dagblad (1961) 153 Helmonds dagblad (1964-/1980}) 52, 84, 88, 153 Helmondsch dagblad (1919-/1929]) 52,85 Helmondsch dagblad (1944-1945) 1,86,

228 Helmondsch nieuwsblad 87, 195 Helmondschecourant 23, 84,86, 88, 153

Helmondsche courant, Stichting 88 Helmondsche koerier 88

Helvert-van der Bom, Firma J.M. 180 Helvert-Weijermans, uitgeverij E.H.B. van 78 Hemsing, H.J.P. 167 Hende, Ruud van den 274 Hendrichs, F.L.E.M. 79, 154 Hendriks, G.J.H. 164, 314 Hendriks, L. 65 Hendriks, M. 175 Hendrikx, F.N.J. 37 Hendrikx, W.C.M. 88,164

Hengelo 35, 273 Hengelo'sch nieuws- en advertentieblad

273 Hengelosche courant 273

Henkus, Uitgeverij J.A.H.A. 6 Henricus OFMCap. (=W.C.M. Hend­ rikx) 88,164 herdrukken 20, 245 Hermans, A.L. 79 Hermans, Fons 164 Hermans, Henri 9, 154, 291 Hermans, Hyacinth 140,261 Hermes, NV Drukkerij 52, 85, 237 Hernould, A. 134 Herold, Felix 31, 128, 157 Herpers 313 herstel der bisschoppelijke hiërarchie 164 ’s-Hertogenbosch 13, 14, 16,24,26, 50, 89, 135, 178, 204, 206, 207, 208, 209, 228, 240, 241, 242, 274, 289, 291, 294 's-Hertogenbossche courant 14, 242 Heruer, H.P.M. 119 Herveld 63 Heteren 63, 181 Hetzler, J.H. 8,38, 203 Heugten, Johannes van 25 Heugten, W.A.M. van 188 Heusden 14, 117, 250 Heuts, T.A.M. 15 Heuvel, F.A. van den 52, 60, 149, 237, 274 Heuvel, uitgeverij A.B. van den 114 Heijden, A.C. van der 50 Heyden, drukkerij T. van der 146 Heyden, E.J.J. van der 164 Heyden, J. van der 293 Heijl, Snelpersdruk van C.L. 306 Highly, kolonel 52 Hillegom 106, 120 Hilst, A.C. van 291 de Hilver- en Vechtbode, drukkerij 74, 263 Hilversum 22, 51, 73, 74, 101, 145, 194, 263,

293

Hilversumsche courant 61

Hoeben, Hein 38 Hoebens, L. 293 Hoefnagels, Frans 52 Hoefsmit, A. 129 Hoek, A. van 228 Hoek, G. v.d. 313 Hoek, Luc. van 293 Hoensbroek 129 Hoeven 232 Hoeven, C.A. van 63 Hoeven, uitgeverij Adr. van der 28 Hohuizen, Herman 274 Hogenstyn, H. 234 Hol, G.H.J.L. 22, 29, 208, 281, 291 Hol, H. 129, 188

344

Holdert en Co, Drukkerij Holdert en Co, Drukkerij 22,81, 149, 274,289 Holland, Drukkerij 134 Holland, Jan (pseud. van A.J. Vitringa) 274 HollandscheIllustratie 281 de Hollandsche politiek 238 Hollman, K.L.H. 298 Hollman, uitgeverij Chr. 123 Hollman-Rutten, uitgeverij Chr. 28 Holterman, H.J. 234 Honig, G.G. 152 Hontelé en zonen, uitgeverij L. 246 Hoofddorp 102, 106 Hoog, A.J. de 196 Hoogenhoff, M. van den 15 Hoogenstraaten, E.J. 138 Hoogland 51 Hooglanderveen 51 Hoogstraten, T. van 261 Hoogte, J.A.G. van der 272 Hoogveld, P.C. 15 Hoorn 155, 156, 213, 214, 222, 225, 235, 300 Hoornik, E.J.A.M. 276 Hootegem, C.J. 259 Hopstaken, Firma M. 56, 143, 162, 232 Horst 32 Horst, H.F. van der 74, 222 Hosson, F.C. de 189 Houben, H.M. 259 Houben, J.J.A. 79 Hourakpolder 106 Houten 23 Houthem 130 Huberti en Co, uitgeverij 152 Hüffer, C. 154 Hugens, Wim 12 Huibers, J.P. 212, 300 het Huisgezin 89, 206, 208 het Huisgezin, NV Maatschappij Dag­ blad 89, 208 Huissen 63, 181 Hulskorte, F.J.G. 23, 63,126, 129,170, 173 Hulsman, Bernard 74 Hulsman, J.B.H. 105, 156, 222, 244 Hulsman, M. 295 Hulst 31, 33, 36, 90, 259, 305 Hulsterweekblad 90 hetHulsterblad 90 Humoristisch weekblad 63, 287 Hunting, K.J. 65, 68 Hupperetz, P.H.E. 169 Hussen, N.J.J. van 52 Hustinx, J.P. 259 Huijbers, A. 261 Huys, G. 31 Huyskens, Pierre 129 Huysmans, G.W.M. 228 Hypertonides (pseud. van Lou Licht­ veld) 230

de Illustratie/Van Ditmar 61, 128,281 de Illustratie voor het katholieke huis­ gezin 186 illustratiebladen 44, 50, 52, 79, 128, 146, 149, 171, 174, 184, 186, 190, 202, 208, 219, 242, 281, 300, 308 Ilpendam 182, 183 In den storm 91 Indemans, E. 30, 312 Indonesië 227 Indoornik 63 industrie 115 Informatiebulletin van het bisdom Gro­ ningen 211 Inkijk 126

integralisme 54, 140, Intermezzo 138

Intrapress Servicecentrale voor Pers en Publiciteit 197 Italië 134 Izaks, Firma A.J. 295 jaargangnummering 196, 274 Jacobi, H. 9 Jacobs, J.H. 259 Jacobs, J.H.P. 80 Jacobs, Jac. 125 Jacobs, M.H. 134 Jan Gijzenvaart 201 Jansen, A. 261 Jansen, A.B. 63 Jansen, A.J.J. 184 Jansen, L.F.W. 24 Jansen, uitgeverij en drukkerij J.L.M. 121, 252 Jansen, W.H.J. 184 Jansen, W.P.H. 261 Janssen, A.J. 65, 68 Janssen, Gerard 157 Janssen,M. 279 Janssen, M.P. 155 Janssen, Wim 176 Janssens, L. 154 JeMaintiendrai 24,294 Jeugdkrant 159 Jezuïeten, paters 176,275 Joling, A.J. 261 Jong, A. de 211 Jong, B.P.M. de 292 Jong, T.P.M. de 211 Jong, Tjebbe de 222 jongeren 24 Jonkers, H. 33, 164 Jonkers, J. 288 Jorden, Adolph 127 le Journal de la Haye 243,265 Journal de la Haye du dimanche 265 Journal des Pays-Bas 47, 93 Journal duLimbourg 28, 92 de Journalist 101 journalisten 101, 105, 145 Junior (pseud. van F.J.F.M. Duynstee)

24

Jurgens, J. 134 Jussen, H. 288 Juten jr., Ant. 9 Juten, A.G.G. 9 Juten, A.J.L. 9 Juten, J.A.G. 9 Juten, NV Stoomboekdrukkerij van Gebr. 9, 180 Juten, W.J.F. 9 Juten, W.L.A. 9 Jutphaas 23 Kaag, A.H.W. 22 Kaag, H.A. 154, 164 Kaatsheuvel 43, 50, 117 Kaller, A.J.M. 31, 225 Kagie, Rudie 176 Kalb, W. 88 ’t Kalf 292 Kallen, Albert van der 31, 63,140,261 Kallen, W.A.M. van der 29, 160, 166, 274 Kampenhout, J.W. van 154 Kampschröer, G.W. 299 de Kandelaar 31, 33 het Kanton 196 Kanton Oosterhout 196 het Kanton Weert 61, 94 Kanton Zevenbergen 95,256 Karakter 140 Karhof, Nic. J. 184, 190 Karmelk, R. 24 Karthaus, P.F.M. 228 ’t Kasteel van Aemstel, Drukkerij 149, 214 Kasteel, P.A. 154, 160 katernen 23, 129, 173 katholiek democratische beweging 22, 148 Katholiek Indisch Bureau 227 Katholiek Indisch Persagentschap 96, 142 Katholiek Indisch weekblad 96, 142 Katholiek Journalisten Centrum 101 het Katholiek kerkbericht [Rotterdam]

307 Katholiek kompas 97, 141, 294 Katholiek leven (1944-1947) 80

Katholiek Nederlands Persbureau, NV 38, 136,203 Katholiek Perscongres, Brussel (1930)

40 'tKatholiek volksblad (/1889J-/1898]) 98 het Katholiek volksblad (1898-1900) 19,

99,312 Katholiek weekblad voor Deventer en omstreken 273 Katholiek zondagsblad voor Enschedé en omstreken 273 Katholiek zondagsblad voor Tiel en oms­ treken 295 Katholieke Actie 38, 284, 299 Katholieke Arbeiders Beweging 291

Kudelstaart

345 Katholieke Bond van werknemers in de bouwnijverheid Sint Joseph 291 Katholieke Bond van werknemers in het kleding en textielbedrijfSint Lambertus 291 katholieke cultuur 154, 164 de Katholieke Groninger 100, 260 de Katholieke illustratie 89, 281,301 de Katholieke Illustratie, NV 89 de Katholiekejournalist 101, 105 Katholieke Kamerclub 185, 188 Katholieke Kiesvereniging Recht voor Allen 239 de Katholieke kring 244 Katholieke Limburger 252 de Katholieke meerbode 102 Katholieke Nederlandsche Dagblad­ pers, KNDP 144 KatholiekeNederlandsche stemmen

(1852-1856) 20,103,112 Katholieke Nederlandsche stemmen,

de Kennemer, NV Drukkerij 110, 201 Kennemerland 111, 159, 254 Kerk en wereld 273

Klein dagblad 114

Kerkbericht voor Roomsch-Katholieken

Kerkblad [Twente] 273

ken 115 Klerk, C.R. de 274 Kleijn, Stef 57,288 Klönne, B.H. 261, 274 Klompé, H. 119 Klompé, M.A.M. 164 Klundert 232 Kluwer, NV 176 Klijn, W.J.J. de 268,270 KNDP Mededeeling 144 Knepflé, G.A. 33,126, 173 Knippenberg, H.H. 88 Knipping, B. 134

Kerkelijk register 26

't Knuppeltje in het hoenderhok van

Kerkelijke courant (1857-/1871}) 103, 104,

godsdienst en politiek 116 Knuvelder, G.A.J.M. 22 Knuvelder, G.P.M. 148, 164, 268 Koegras 83 Koekkoek, G. 234 Koelman, T.A. 22, 289 Koenders, Angelinus 255 Koens, J.F.J.M. 12, 119 de Koerier 69 Koersen, Th.D.J.M. 164 Koken, Win. 253 Kokkelkoren, Antonius 160, 163 Kolfschoten, R.J.C.T. 239 Kolkman, J.A. 291 Kolkman, M.J.C.M. 239 Koog aan de Zaan 292 Koolen, D.A.P.N. 261 Koops, H. 161 Kooten, uitgeverij C. van 194 Kors, J.B. 164 Kortenhoef 74 Kortenhorst, L. 291 Kortenhorst, L.G. 12 Korteraar 106 Korthout, Wim 119 Koster, F.J. 281 Koymans Zoon, drukkerij W. 298 Kraakman, J. 179 Krabben, B. v.d. 228 Krekel, J.B. 63 Kreling, G. 293 Kreutzer, H. 293 Kreutzer, H.H. 134 Kromme Rijnstreek 23 Krommenie 292 Kronenburg, J. 154 Kroon, Ben 274, 275 Kroon, J.J. 208 Kropholler, A.J. 154 Kropman, G.J.C.D. 22, 164 Kropman, Paul 159, 160, 166 Kruisland 257 Krijnen, P.J.C. 68 Kudelstaart 106

[Rotterdam] 307 Kerkbericht voor Roomsch-Katholieken in Helder 167 Kerkbericht voor Roomsch-Katholieken te Leiden 171 Kerkbericht voor Twente 35

kerkberichten 74, 79, 81, 83, 100, 110, 125, 129, 140, 161, 163, 167, 171, 179, 191, 208, 244, 260, 263, 268, 274, 307, 313 Kerkberigt voor Roomsch-Katholieken t e ' s-Gravenhage 244

112 Kerkelijke courant (1873-1874) 104,113 Kerkelijke diensten voor roomsch-

over godsdienst, staat-, geschied- en

katholieken in de gemeente Gronin­

letterkunde 104,112,113

gen 100, 260

Katholieke Nederlandse Dagbladpers, Vereniging de 38 Katholieke Nederlandse Journalisten­ kring 101 Katholieke Nederlandse Nieuwsblad Pers, KNNP 136 Katholieke Nieuwsblad Uitgevers, KNU 136, 197 de Katholieke pers 101, 105, 145 Katholieke Sociale Actie 119, 219, 292,

295 Katholieke Universiteit Nijmegen 59, 164 Katholieke Volkspartij 275 het Katholieke weekblad voor Haarlem­ mermeer, Amstelland en omstreken

6, 106, 107 het Katholiek weekblad voor Nederland

35, 107, 159, 166, 234, 301 de Katholieke Wereld-Pers, Persbureau

38 de Katholieke wereldpers 38 de Katholieke werkman 289 Katinpers 108

Keesen, S.P.M. 23 Keesom, S.J.A. 219 Kelckhoven, G. van 225 Kellenaers, A. 292 Kellenaers-Damerau, Anna 292 Kemna, H.B.A.M. 24,38, 203 Kemp, Mathias 188 Kempen 237 Kempen, P. van 288 Kempen, W. van 24 Kempenland 37 het Kempenland 109, 199 deKennemer 62, 110, 201 Kennemer dagblad 111, 159, 166

kerkelijke invloed 169 Kerkhoffs, H. 29, 217 Kerkhoffs, L. 8 Kerkklok 125, 129 Kerkklok voor het dekenaat Gouda 191 Kerkklokje van Tilburg 268 de Kerkklokken van Sint Joris 51 Kerkkrant [Twente] 273 Kerklijst [Haarlem] 166 Kerklijst voor de Katholieken van A lk­ maar, Purmerend en Schagen 179

kerklijsten 35 Kerkraadschecourant 313

Kerkrade 57, 126, 129, 136, 253, 313 deKerkradenaar 253 Kerssemakers, Ton 148 Kersten, kapelaan 79 Kerstens, F.A. 90 Kerstens, P.A. 274 Kervel en Co., Drukkerij J. 6 Kessel 231 Kessel, C.C. van 291 Kesselaer, A. 236 Keulemans OCarm, Th. 24 Keulen, H.A.C. van 88 Keulen, W. 88 Kien, uitgeverij W.K. 239 kiesdistrict 41, 98 kiesvereniging 271, 313 Kimpe, P. de 88 kinderbijlage 22, 159, 166, 202, 208, 225, 244 de Kindercourant 166

Kinderen, M. Der 218 Kinderkrant 291

kinderrubriek 63 Kirchrather Volkszeitung 313

Klare, Paul 275

Kleine koerier 115, 202 Kleine koerier voor Tilburg en omstre­

Kühn, drukkerij C. Kühn, drukkerij C. 100 Küppers en Laurey, uitgeverij W. 166 Küppers, H.J.B. 166 Küppers, W. 52, 166 Kuilenburg 139 Kuin, Dirk 275 Kuiper, Arie 275 Kuiper, B. 291 Kuiper, C.J. 291 Kuis, T. 211 Kuitenbrouwer, H. 293 Kuitenbrouwer, L.M.A. 22, 293 Kunkeler, Jet 275 kunstbijlage 52, 265 Kusters, uitgeverij en drukkerij A. 45, 98, 179, 219 Kusters, W.J.A.G. 219 Kuyle, Albert (pseud. van L.M.A. Kui­ tenbrouwer) 22,293 Kuijpers, H.-J. 176 Kuijpers, Henri 140 Kuypers, J. 129 Kuijpers, Johan 140, 160 Kuypers, M.J.G. 199, 283 Kuypers, Paul 1,86,88,164,314 Kwakel 106 Kwakman, T. 154 Laan, Adri 63, 170 Laar, L. v.d. 228 Lagé, W. 141 Lammers, H. 272 Lammers, L.B.M. 166, 261 Lamsweerde, H.C.J.A. van 22, 159,166,

274 Lanaeken 264 Land en vee 94 het Land van Hulst 305 Land van Maas en Waal 139, 302 Land van Rode 313 het Land van Thorn 94 landbouw 16, 41, 44, 75, 79, 94, 174, 232, 233, 286, 309 Landbouw en veeteelt 232 Landbouw-kroniek 174 Landbouw-kroniek der Overmaassche courant 233 deLandbouwgids 79

Lande, J.C.L. van der 234 landelijke editie 22, 69, 208 landelijke edities 242 Landman, A.A. 173 Langebent, Ad 12, 291 Langendam, A.J.J.M. 63 Langendam, C.J. 304 Langendam, Drukkerij C.J. 22,304 Langendam, Firma & Co 63 Langendam, S.P. 11, 63, 304 Langendam, uitgeverij S.P. 63 Langenhorst, E.A. 259 Langenhuysen, Firma C.L. van 6, 261,

274

346 Langenhuysen, uitgeverij A.P. van 204,218, 265 Langenhuysen, uitgeverij Gebr. 151, 204, 216, 245,271 Langeraar 106 Langstraat 14, 50,117,268,291 de Langstraat 117 Lans, B. 119 Lans, J.R. van der 63,89,261 Laren 51,73,74 lasterproces 11 Laudy, A. 57,79,154,164,173,261,274 Laumans, Q. 228 Laurel, A.M. 202 Laurey, Harriët 291 Lautenslager, F.L. 63 Lebens, P.A. 161 Lebens, W.H. 129 Lebesque, H. 285 Ledenlijst /Nederlandsche Roomsch Katholieke Journalisten-Vereeniging

105 Leemputten, H.F. van der 258 Leenes, H. 291 Leer, J. van 154 Leerdam 139 Leeuwarden 2, 221, 222 Leeuwen, F. van 263 Leeuwen, uitgeverij C. van 194 Leeuwen, uitgeverij J.W. van 171 de Leeuwensche courant 139 Leguit Cz, Drukkerij P. 106 Leiden 10, 18, 105, 106, 118, 119, 171, 292, 299, 310, 311 Leidsch weekblad 310 de Leidsche courant (1869-1902) 171 de Leidsche courant (1892-1902) 61 de Leidsche courant (1906-1909) 118, 119, 171 de Leidsche courant (1909-/1980}) 12, 18, 60, 62, 118,119,161, 299, 311 de Leidsche courant, NV 119 Leimuiden 106 Leiter-Nijpels, Electrische Drukkerij 121, 290 Lelieveld, L.C. 213 Leloup en Peters, uitgeverij 314 Leloup, uitgeverij Gebrs. 314 Leloup, uitgeverij Joseph 314 Lemmens, V. 236 Lemstra, J. 211 Lent 63, 181 Leo, Albert 140 Leune, J.W.C. 119 Leusden 51 Leusink, A.A.B. 63 Levigne, H. 24 Leijdeckers, W.C.H. 160, 166,274 Leyen, C.A. 140 Leyendekker, L. 259 Leijten, Drukkerij W. 306

Leijten, J.W. 196 Leijten, uitgeverij J.W. 196 Leythe, Alphonse de (pseud. van P.J.M. Aalberse) 22 liberaal-katholicisme 5, 28, 47, 92, 93, 121, 122, 157, 252, 273, 287, 298, 312 liberalisme 26 Lichtstralen 120 Lichtveld, Lou 230 Liemers 239 Liempde 208 Lierop 1 Lierop, A.S.A.A. van 38,257 Lierop, K. van 1, 86 Lieshout 1 Lieshout, G. van 12 Liessel 1 Lievelde 67 Limburg 4, 5, 27, 28, 30, 57, 80, 92,121, 122, 123, 125, 126,127, 128,129,130,131, 133, 147,168,169,172, 173,175,252, 264,291 Limburg, Midden 138, 173, 288 Limburg, Noord 32, 44, 173, 215, 217, 285, 288 Limburg, Zuid 19, 174, 312 Limburg ([18747-1912) 121,132,175,185,

252,309 Limburg (1945-) 121 Limburg (1947-1948) 80 Limburg aan Christus 129 de Limburger (1845-/1866]) 122, 298 de Limburger (1912-/1920] 124, 282 de Limburger (1921-1941) 125, 129,174,

309 de Limburger (1971-/1980}) 32, 126, 129,

138, 173 de Limburger ([18677-/1874]) 28, 122, 123,

172 Limburger courier 127, 128 Limburger koerier 33,57, 61,127, 128,

174,210, 236, 244, 281, 288 de Limburger, NV Courant 125 Limburgia Krant 32 Limburgia, Zondagsblad van 't Limburgsch nieuwsblad 130 Limburgia-Pers 14,32,126,129, 138,173 Limburgsch advertentieblad 130 Limburgsch dagblad 32, 125, 129, 138, 174 Limburgsch Dagblad NV, Uitgevers­ maatschappij 129 het Limburgsch Dagblad, NV Maat­ schappij tot Exploitatie van 125 Limburgsch nieuwsblad 19, 30, 72, 130, 282, 312 het Limburgsch volksblad 28,99,131 Limburgsch zondagsblad 62, 169 deLimburgsche aankondiger 61, 121, 132,

175, 185, 309 Limburgsche Boek-, Courant- en Han­ delsdrukkerij, NV 175, 309

S47 Limburgsche illustratie 133, 147, 188

Limburgsche Landbouwbond 94 de Limburgsche morgen 148 Limmen 110 Linde, J. van der 178, 204 Linden, Frenk van der 275 Linden, uitgeverij E.J.J. van der 171 Lindendaal Jacobs, H.L. 22 Linders, Jan 84, 153 Linderfs Electrische Drukkerij, NV Jos J. van 44,198, 215 Lindner, C.H.M. 228 Lindveld 67 de Linie 134, 176 de Linie, NV 176 de Linie, Stichting 134 Linnebank, D.A. 295 Linnebank, Herman 139 Lisonne, P. 154 Lisonne-Wierdels, P. 154 Lisse 106 Lisserbroek 106 Lith 231 Lithoijen 231 Lockum, Snelpersdrukkerij Gebr. van 200 Lodewijks, J.L.M. 52 Lohuis, H.J.A. 67 Lom, H.A. 137 Lombardo, Riccardo 134 Lonnekercourant 273 Loo, F. van de 164 Loomans, Antonius 308 Loon op Zand 117 Loon, uitgeverij M.J. van 78 Loos, T. van der 221, 222 Loosbroek, drukkerij M.W. van 250 losse verkoop 267 Losschersch nieuws-en advertentieblad

273 Losser 273 Lossersche courant 273

Louw, Jan de 202 Louw, P.C.P. de 193 Lovinfosse, drukkerij F., Luik 4 Lucas, Charles 22 Lucas, H.J. 262 Lucas, J.W. 166 Ludwig 79 Lücker, J.M. 159, 274, 291 Luik 4 Lumax, NV Drukkerij en Uitgeverij 291 Lunter, W. 211 Lurasco, C.F. 243 Lurasco, F.M. 22 Lutkie en Cranenburg, Firma 50, 89, 207, 208 Lutkie, Eugène 89 Lutz, J.C.F.M. 244 Lux 110 Luijten, Firma N. 268

M eeuw esse, K. Luijten, Frans 168 Luijten, Vincent 268 Lijmers 65, 229 Lijnentrekker (pseud. van Jan Bouman) 291 de Maandagmorgen 9, 44, 135, 208

Maas- en Waalbode, Drukkerij 139

Man, Herman de 135 Manders, F.W.M. 207 Manders, H. 63 Marck, A.J.J.M. van der 22 Marck, H.J.M. van der 169,273 Marck, Jac. v.d. 202 Marck, Snelpersdrukkerij Henri van der 27, 168,169 Marck, T. van der 168, 169, 261 Marck, T.J.A.M. van der 22 Marck, van der 188 Maren 231 Margry, J.C.F. 140 Maris, A.D.C. 306 Mark- en Dintelbode 143, 232 Markt- en aankondigingsblad 286 marktblad 94, 95 Mastrigt en Verhoeven, Firma 239 Mastrigt en Verhoeven, NV Boekdruk­ kers- en Uitgeverszaak v/h Van 29, 64 , 239 Mastrigt, J.W.L. van 35, 101 Mastrigt, uitgeverij J.J. van 239 Matser, C.G. 57 Maurik 139 Meddens, B.A. 100

Maas- en Waalsche courant 139

Mededeelingen van de Katholieke Neder­

Maandelijks bulletin /Katholieke Nederlandse Nieuwsblad Pers 136,

197 Maarseveen, J.H. van 279 Maas en Waal, Land van 177, 255, 295 de Maas en Waler 139, 177, 181 de Maas en Waler, NV Electrische Drukkerij 139,181 Maas, Loe 24, 57, 236,288 Maas, Simon 134, 176 Maas, Willem 134, 293 Maas- en Roerbode (1856-1904) 138, 137, 169,174 Maas- en Roerbode (1945-1971) 12, 32,

126,

129, 138,169,173

Maas- en Waal's advertentieblad 139 Maas- en Waal's nieuws- en advertentie­ blad 139 Maas- en Waalbode 139

de Maasbode (1868-1959) 62, 140, 141,

160,

166, 186, 274,307 de Maasbode (1943-1944) 97,141 Maasbode en Nieuwe Dordtsche courant

163 de Maasbode, NV Courant 39, 140, 160, 163, 184, 191, 272, 299, 307 de Maasbode-bulletin 140 de Maasgalm 312 de Maaskantse Pers 44 Maasland 75 Maastricht 4, 5, 19, 27, 28, 30, 49, 57, 76, 92, 99, 122, 123, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 172, 173, 224, 233, 236, 262, 264, 288, 290, 309, 312 Maastrichtsch advertentieblad 290 Maastrichtsche Dagblad-Drukkerij 19,

99 , 312 Maastrichtsche Stoomdrukkerij 28, 76, 131, 224 Maatschappij tot exploitatie van een RK courant voor het Gooi en het Sticht 74 , 263 Maatschappij tot exploitatie van het Dagblad het Centrum 22 Made 162 Maden 196 Maden, J.F.J. van der 291 Madensche courant 196 Maertens-Wilking, Jos 305 Mailberichten van het Katholiek Indisch Persagentschap 96, 142

Majoie, J. 269 Malden 25

landsche Dagbladpers 40,144 Mededeelingen van de Nederlandsche Katholieke Journalisten-Vereeniging

105,145 Mededeelingen van den Nederlandschen orde-dienst 288 Mededeelingen: Weert 138 Mededeelingenbladvoor Tilburg 202 Mededeelingenblad, gedrukt op last van het Militair Gezag door de uitgevers van het Brabantsch Nieuwsblad 15 Mededelingen Blad, gedrukt op last van het Militair Gezag door den uitgever derSteenbergse courant 257 Mededelingenblad van de Steenbergse courant 257 Medemblik 300 Mee, W. van de 50 Meegeren OESA, D. van 24 Meegeren, J. van 24 Meekel, K. 164 Meel, C.J. van 228 Meelberg, uitgeverij J.C. 184 Meer de Walcheren, Pieter van der 22, 164, 230, 269 Meer, A.J. v.d. 259 Meer, G. van 79 Meer, uitgeverij en drukkerij A.L. van der 189 Meer, uitgeverij J.F. van der 194 Meerbach, Cor 15 De Meern 23 Meersen 264, 296, 297 Meeuwesse, K. 164

S48

M eeuw issen, B. Meeuwissen, B. 74 Meeuwsen, Frans 96, 142 Meierij 54, 88, 199 de Meierij, NV Drukkerij 146 Meierijsche courant 42, 53, 54, 61, 146 Melati van Java (pseud. van mej. M. Sloot) 261 Melchers, J.W.N. 184 Melsen, J. 24 Menten, E. 168 hetMerckwaerdigste meyn bekent 291 Mercurius 252 Mercurius, Drukkerij 125 Mercurius, NV Sittardsche Boek- en Handelsdrukkerij 125,175,309 Mercurius, RK Volksdrukkerij 253 Mergelland 173 Merman, K.A. (pseud. van C. van de Bilt) 291 Mertens, A.Th. 134 Mertens, C.A.M. 196 Mertens, drukkerij C.A.M. 196 Mertens, Jan 259 Mertens, T. 293 Mes, A.J.J. 259 Meuleman, E.W.M. 68 Mey, J.L. 134 Meyer, Annie 154 Meijer, G.A. 184 Meyer, Irma 293 Meijer, J.W.H.M. 70 Meijerij 37, 146 de Meijerij, NV Drukkerij 37, 54 Meijerijsche courant 146 Meylink, A.A.J. 218, 243,265 Michaëlsbeweging 148 Michel, Ernest 25, 52, 274 Michels, D. 134 Michels, Jan 257 Michielse, Henk 176 Michielsen, drukkerij A.J. 51 Micklinghoff, C. 295 Middelburg 190, 304, 305 Mierlo 1 Mierlo, Frans van 63 Miessen, J.P. 14, 241 Mignot, R.P.P.A.M. 52, 237 Milheeze 1 Minderop, C. 134 Mindszenty, J. 134 Minkman en Co, drukkerij 239 Misset, uitgeverij 79 missie 26 Moerdijk, drukkerij A. 305 Moerkerk, Herman 154, 277 Mokveld, L. 52 Mol, Jan 257 Molenaar, M. 154, 293 Molkenboer, Th. 261 Moll, A.P. 52 Monnikendam 182, 183

monopoliepositie l29 Montfoort 2S Montgomery, F. 2so MooiLimburg ^ i47, 169, 188 Mook l88 Mook, Willem van 270 Moonen, drukkerij H.J. 196 Moor, W.A.M. de 274 Moordrecht l9l Mooren, Richard 52,84 Moorsel en Van den Boogaart, uitge­ verij Van 21, S14 Moorsel, C. van l54 Mooij, C. de l5, 79 Morel, Henk ^4,176 de Morgen i4S, 164, 1S6 de Morgenpost 6, 7, i49, 274, 2S9 Mortel l Mug, A. de 12,52, 84, 202 Muiden 74, l94 Mul, Drukkerij G. de 90, 259 Mul, Jan 29l Mulder, A.J. 2l9 Mulder, Ries 29s Munster’s Uitgevers-Maatschappij, NV van 2So Muré, uitgeverij gebroeders 171 M uzikale bloemlezing 50, 61, so5 Mijdrecht 2s, 106 de Mijnstreek l29 Mijnstreek 17s, 288, mijnwezen l74 Naaldwijk 299, sll naamsverbod 44, 155, 1S7, 279 Naar de overwinning 91 Naarden 51, 74, 194 Nabbeveld, J.L.A. l79 Naninck, Joep 14, 240, 241 Napoleon III 47, 92 Nationaal Front 244 Nationale Bond van R.K. Sociale Propa­ gandaclubs 292 Necomin l5 Neder-Betuwe lS9 Nederhorst den Berg 74, 106 Nederland i5o de Nederlander 21S Nederlands Indie 96, 140, 142, Nederlands Katholiek Vakverbond 275, 29l hetNederlandsch dagblad 244 Nederlandschecatholijkecourant i5i, 2l6, 245 Nederlandsche illustratie 61, 2S1 de Nederlandsche katholiek i5 i Nederlandsche katholieke stemmen (l879-l9oo) llS Nederlandsche R.K. Volksbond 2S9 Nederlandsche Roomsch-Katholieke Journalisten-Vereeniging 105, 145 Nederlandse Journalisten Kring 101

Nederlandse Katholieke Oudervereni­ ging 274 Nederlandse Nieuwsbladpers, NNP 136 Nederlandse Vereniging van Journalis­ ten 101 Nederlandse Volksbeweging 240 Neelis, Edmond 268 Neerbosch 63 Neerlandia, NV Uitgeversmaatschap­ pij 23, 31, 33, 36, 51, 57,61, 63, 128, 173, 190, 259, 281 Neerven, J.P.S. van 129 Nes 106 neutraliteit 58, 61, 146, 161, 179, 184, 273 Nichtevecht 106 Nicolaas, Joep 293 Niessen, J.H. 273 Niessen, J.T.A. 273 Nieuw Apeldoorn'sweekblad 234 Nieuw Gelders volksblad 65 Nieuw Haarlemsch weekblad 166 Nieuw Helmonds dagblad 84, 88, 153 Nieuw Nederland 154, 164 Nieuw Nederland, NV Uitgevers-Maatschappij 154 NieuwNoord-Hollands dagblad 300 Nieuw Noord-Hollandsch dagblad 155, 156,213, 214,222 Nieuw Overijsels dagblad 156, 222, 234, 235 Nieuw Venlooschweekblad 287

Nieuw Vennep 106 Nieuw-Gastel 257 Nieuw-Vossemeer 257 Nieuwbarn, M. 261 deNieuwe 134 NieuweBetuwsche krant 295 Nieuwe Brabantsche courant 13, 209 NieuweBredasche courant 31, 61, 157,

158 Nieuwe Bredasche en Oosterhoutsche courant 157, 158 de Nieuwe dag 7, 73, 74, 111, 159, 160, 166,

214, 274 het Nieuwe dagblad 39, 140, 159, 160,

163, 166, 184, 191, 272, 274, 299 Nieuwe Delftsche courant 12,61, 119,161,

299, 311 het Nieuwe diepertje 83 Nieuwe Dongebode 162, 232 NieuweDordtsche courant 62, 160, 163,

184 de Nieuwe Drukkerij 221 de Nieuwe eeuw 148, 154, 164, 268 de Nieuwe Eeuw, Stichting 164 NieuweEindhovense krant 52, 153, 165, 228 Nieuwe Eindhovense Krant, NV 153, 165,228 Nieuwe Electrische Drukkerij, NV 166 NieuweEnschedesche courant 273

N oordbrabantsch dagblad - h e t H u isg ezin

349 Nieuwe Gorinchemsche courant 61

Nieuwe Tilburgse courant (1951-1964)

het Nieuwsblad voor Bussum, Naarden,

NieuweHaaksbergsche courant 273

187, 202, 269 Nieuwe Tilburgse Courant, Stichting 187

Nieuwsblad voor de katholieke nieuws-

Nieuwe Twentsche en Almelosche cou­

197

NieuweHaarlemschecourant 60, 62, 111,

159, 166, 183,191,214, 219, 223 de Nieuwe Haarlemsche Courant, NV 166 Nieuwe Heldersche courant 167, 219 NieuweKerkraadsche courant 313 de Nieuwe koerier 58, 61, 125, 137, 168, 169 de Nieuwe koerier - Maas- en Roerbode

62, 137, 138, 147, 168, 169 de Nieuwe koerier, Maas- en Roerbode, NV Courant 138,169 de Nieuwe krant 8, 63, 170 de Nieuwe Leidsche courant 60, 118, 119, 171 de Nieuwe Limburger ([1874]-[1883]) 28, 123,172 de Nieuwe Limburger (1955-1971) 12,23,

32,57,126,129,173 de Nieuwe Limburger (1970-/1980}) 138 de Nieuwe Limburger koerier 129,174,

210 Nieuwe Limburger koerier, NV 174 Nieuwe Limburger koerier, voorheen Penners en Co, NV 129 de Nieuwe Limburger, NV Uitgevers­ maatschappij 173 Nieuwe Limburgsche aankondiger 125, 132, 175 Nieuwe Limburgsche Aankondiger, NV 175 de Nieuwe Linie 134,176 de Nieuwe Linie, BV 176 de Nieuwe Maas en Waler 177, 295 Nieuwe Maas- en Waalsche courant 139 het Nieuwe modeblad 50, 61, 305 de Nieuwe Noord-Hollander 179, 219 Nieuwe Noordbrabander 178 NieuweNijmeegsche courant 63 Nieuwe Oosterhoutsche courant 9, 180 Nieuwe Over-Betuwe 139, 181 Nieuwe provincialeNoord-Hollandsche courant 182,183 Nieuwe Purmerender courant 182, 183,

219 NieuweRaaltercourant 234 Nieuwe Rotterdamsche courant 127,

140, 163

rant 273 Nieuwe tijden 154 Nieuwe Udensche courant 44,278 Nieuwe Venloschecourant 32, 133, 147,

188, 285, 287 Nieuwe Venlosche Courant, NV 32,133, 147, 188 het Nieuwe volk 154 Nieuwe IJselbode 189,234 NieuweZeeuwschecourant 31,36, 61, 190 Nieuwe Zeeuwsche courant, NV 190 Nieuwe Zevenaarsche courant 239 Nieuwe Zevenbergsche courant 79,247 Nieuwe Zuid-Hollander 160,166,184,191 Nieuwe Zuid-Hollander, NV 191 Nieuwenhuis, H.H. 189 Nieuwenhuis, Willem 105, 145 Nieuwer-Amstel 6 Nieuwerkerk a/d IJsel 191 Nieuwerveen 106 Nieuwkoop 106 Nieuwkuik 117 het Nieuws van de week 193, 273, 314 het Nieuws van den Dag 114 het Nieuws- en Advertentieblad Het Katholieke Weekblad, NV 106 Nieuws- en advertentieblad van Bergen op Zoom (1856-1897) 192 Nieuws- en advertentieblad van Bergenop-Zoom en omstreken 192,308 Nieuws- en advertentieblad voor de stad en het arrondissement Roermond 137 Nieuws- en advertentieblad voor Hel­ mond en omstreken 1, 86,195 Nieuws- en advertentieblad voor het kanton Weert 94 Nieuws- en advertentieblad voor het arrondissement Eindhoven 146 Nieuws- en informatiedienst /Katholiek Nederlands Persbureau 38 Nieuws-, informatie- en documentatie­ dienst /Katholiek Nederlands Pers­ bureau 38 het Nieuwsblad 130

Nieuwe Schiedamsche courant 160,184

Nieuwsblad van Culemborg 263

Nieuwe Schiedamsche courant, NV 184 Nieuwe Sittardsche courant 121,132, 175, 185 , 309 Nieuwe Sittardsche courant, NV 185 de Nieuwe Soerabaiasche courant 1 Nieuwe Tilburger bode 266 Nieuwe Tilburgsche courant (1879-1944) 62,186, 234, 267, 268, 269 Nieuwe Tilburgsche Courant, NV Dag­ blad en Drukkerij 186

Nieuwsblad van de stad en het distrikt Roermond 137

Weesp en Muiden 74, 194,263 bladuitgever 136, Nieuwsblad voor het kanton Oosterhout

196 Nieuwsblad voorKaatsheuvel,Loon op Zand en omstreken 50 Nieuwsblad voor Oost-Brabant 44,198 Nieuwsblad voorPeelland en Meierij

109, 199, 283 Nieuwsblad voor IJmuiden 110,201 Nieuwsblad voor Zevenbergen 95, 306

het Nieuwsblad, NV Drukkerij 187, 202, 268 Nieuwsbladservice /Katholiek Neder­ lands Persbureau 38,203 nieuwsbladuitgevers 136, 197, 203 nieuwsgaring 186 Nieveen van Dijkum, F.A. 108 Nimwegen, F. van 134 Nispen tot Sevenaer, C.H.M.J.J. van 244 Nispen tot Sevenaer, J.A.C.A. van 243 Nispen tot Sevenaer, J.W.J.C.M. van 239, 244, 261 Nistelrode 198 Nolens, T. 86, 228 Nolens, W.H. 188, 287 Nolet, A.C.A. 184 Noord, T. van 225 deNoord-Brabander 204, 206, 207, 245 Noord-Brabant 13, 14, 17, 31, 33, 54,95, 135, 139, 159, 178, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 240, 242, 259 Noord-Brabant, Midden 187, 202, 291 Noord-Brabant, Oost 44, 84, 169, 198, 217, 291 Noord-Brabant, West 15,79,143, 232, 291 Noord-Brabants dagblad het Huisge­ zin, NV 241 Noord-Brabants dagblad, NV 34 Noord-Brabantsche Courant, NV 294 Noord-Holland 155, 166, 179, 182, 183, 212, 213, 214, 219, 274 Noord-Hollandsch dagblad 3, 155, 166, 167, 182, 183, 212, 214, 219, 300 Noord-Hollandsch Noorderkwartier 83 deNoord-Limburger 44, 215 Noord-Limburgse Boekhandel, drukke­ rij van de 285 Noord-Nederlandsche courant 151, 216,

245

Nieuwsblad van Helmond 87, 195

deNoord-Ooster 63, 217

het Nieuwsblad van Helmond, NV 195 het Nieuwsblad van het Zuiden 61,187, 202 Nieuwsblad van Kerkrade 313 Nieuwsblad van Roermond 200 Nieuwsblad van Venlo 285 Nieuwsblad van Woerden 263

de Noordbrabanter 186, 204 de Noordbrabanter - Noordbrabantsch dagblad 89, 204, 206,207, 208 Noordbrabanter koerier 205 Noordbrabantsch dagblad 135,204,206,

207 Noordbrabantsch dagblad - het Huis­ gezin 89,206,208,209,242

S5 o

Noordbrabantsch dagblad - het H uisgezin, NV Noordbrabantsch dagblad - het Huis­ gezin, NV 208,255 het Noordbrabantsch Dagblad, NV 1S5, 2o6, 2o7, 2o8 Noordbrabantschecourant io9, 242 Noordbrabantsche Courant, NV 2o9, 24o de Noordbrabantsche post 50, 174, iio Noorddam lo6 Noorden lo6 het Noorden iii, 222 Noorderkwartier 2lS Noorderpers, NV 2^, 222, 2S5 deNoorderpost i i i , 214 Noordholland, Drukkerij 155, 156, 2^, 222 Noordhollands dagblad 12,155, 156, irç, 222, 2S5 Noordoostpolder 2ll Noordwijk lo6 Noordwijkerhout lo6 Noort, uitgeverij H.F. van 4S Noortwijk, Stoom-Boekdrukkerij Gebr. Van l84 Nooteboom, Cees 291 Nooteboom, Uri 6s Nooy’s Boekhandel, Drukkerij en Uitge­ verij l8S Nota, J. lS4 Notermans, J. So Notermans, W.A. ^7 Nouwen, L. 228 Nouwens, M. 9 Noyons, A.K. 26l NRCHandelsblad 274 Nuenen l65 Nuland 2sl Nunen, J.P.T. van 4l Nunen, uitgeverij Van 5s Nuijens, A. 6, 28, 76, 219, 224 Nuijens, uitgeverij A. 179,214 Nuyens, W.J.F. 179 Nijkerk 5l Nijmegen S, 11, 24, 44, 6s, 69, 97, 141, 170, 217, 229, 2S4 Nijnsel 2o8 Nypels, uitgeverij L.Th. 92 Nijssen, Gebr. 256 ochtend- en avondeditie 7, 22, 6s, 12S, l4o, l66, 2o2, 274 Odijk, A.J. l64 Oers, F.A.J. van 259 Oetelaar, J.F. v.d. 2ll Officieel kerkbericht voor 's-Gravenhage en Scheveningen 244 Officieel parochieblad [Kerkrade] Officiëele kerkelijke dienstregeling voor 's-Hertogenbosch 2o8 Officieele kerklijst [Haarlem] 254 Officieele kerklijst [voor Twente] S5 Officieele kerklijst der openbaregods-

dienstoefeningen in deR.K.Kerken te

Onze courant (1905-1931) 62,225,300

Haarlem en omliggende plaatsen 166

Onze courant (1911-1915) 226, 273

de Officieele kerklijst van het dekenaat Amsterdam 7, 149,159, 274 Officieele kerklijst voor Haarlem en omgeving 166 de OfficieeleR.K. kerklijst [Hilversum]

263 de OfficieeleR.K. kerklijst [voorBussum, Naarden, Weesp en Muiden] 194 de OfficieeleR.K. kerklijst ¡voor ’t Gooi]

74 Officiële kerkberichten [Kerkrade] 313

Oisterwijk 42 Oldenboom, J.C. 154 Oldenburg Ermke, Fr. van (pseud. van F.A. Brunklaus) 293 Oldendorff, A. 24, 134 Oldenkott, B.G.F. 63,140 Oldenzaal 273 de Oldenzaalsche 273 Oldenzaalsche courant 273 Oldenzaalsche Courant, NV 273 Oldenzaalsche Courant- en Handels­ drukkerij 273 Olland 208 Olst 234 Oltheten, J.W. 14,52,84,202 Oltheten, Th.W.A. 164 Oltheten, W.H. 202,222 Ommen 273 omslagenprobleem 261 Onder den St. Jacob, Drukkerij 12 ongevallenverzekering 7, 22, 83, 119, 129, 149, 183, 188, 242 de Onpartijdige 218 Ons blad 62,167,179, 183, 219 Ons Blad, NV 219 Ons bijblad 52 Ons eigen blad 244 Ons geïllustreerd bijblad 52 Ons nieuwsblad 295 Ons Noorden (1880-1882) 220, 221 Ons Noorden (1882-1913) 220, 221,222, 260 Ons Noorden (1913-1964) 62,156,211,213, 221, 222, 260 Ons Noorden, Maatschappij 221 Ons Noorden, NV 156, 222 Ons parochieblad [Den Helder] 83 Ons volk 294 Ons vrije Nederland 294 Ons weekblad 295 Ons zondagsblad/deSpaarnestad 35, 59, 62, 159, 166, 223,244, 301 Ons Zuiden (1893-/1894]) 28, 30, 76, 131, 224 ontspanningsbijlage 54, 60, 83, 107, 163, 183, 186 Onstenk, J.M. 63, 155, 213, 222, 235 Onze apologetische vragenbus 292

Onze courant voor de huiskamer 225 Onze Courant, NV 3, 155, 156, 212, 213, 225, 235, 248, 300 Onze eigen krant 208 Onzejeugdkrant 159, 166 Onze kerkklokken 208 Onze mail 227 Onzevragenbus 292 Ooms, C.P. 166 oorlog, 1870-1871 89, 127, 140 oorlog, 1914-1918 124, 274, 313 oorlog, 1940-1945 50, 110, 128, 138, 161, 188, 209, 222, 228, 244, 250, 255, 257, 269, 274, 279, 281, 288, 291, 305, 308, 311, 314, oorlogsbladen 15, 18, 33, 37, 44 Oorschot, A.L.G.M. van 101, 225 Oost Brabant, NV Dagblad en Drukkerij 165, 251 Oost Brabant, Stichting 228 Oost-Brabant 13, 14, 34, 86, 153, 165, 228, 241, 250, 251 Oost-Gelderland 68 de Oost-Gelderlander 63, 229 Oostdam, A.J. 244 Oosten, A.J.D. van 164, 314 Oosten, J.H. van 166 Oostendorp, Th. 24 Oosterbaan & Le Cointre, drukkerij-uitgeverij 190 Oosterbaan, Hiero 176 Oosterbeek 63 Oosterholt, J. 229 Oosterhout 63, 157, 158, 180, 181, 196, 259 Oosterhoutsche courant 196 Oosterhoutsche Courant- en Handels­ drukkerij, NV 196 Oosterhuis, Huub 176 Oostveen, Ton 275 Ootmarsumercourant 273 Ooijen 231 Opgang 164, 230 Opgang-bibliotheek 230 opheffing 17, 23, 25 Ophuijsen, Marianne van 176 oplage 140, 149 oplagecijfers 88, 127, 188, 243, 244 Oppenheim NV, Electrische Drukkerij 222 Oprechte Haarlemsche courant 166 Opzeeland, Walter 274 Oranje garde de Stem 258 Oremus, F.J.M. 22, 29, 279 Osch-America en Co., uitgeverij A.J. van 28, 298 Osch-America, A.J. van 298 Osdorp 106 Oss 14, 16, 34, 44, 46, 152, 228, 231, 241, 250, 251, 255

S5 l de Ossche courant 75,231 Otten, Frans 155, 212 Oud Ade 106 Oud-Gastel 56, 232, 257 oud-katholieken 26 Oude Brunink, J.G.H. 211,273 Oude Wetering 106 Oudenbosch 15, 41, 56, 143, 162, 232 Oudenbossche courant 56, 143, 162, 232 Ouderkerk 106 Oudewater 23, 191 Oukoop, Firma Gebr. 31, 128, 157, 158, 281 Ouwerling, H.N. 21, 314 de Over-Betuwe 63, 181 Overal 129 Overeem, Ad 291 de Overmaassche courant 233 Overmars, J.G. 273 Overijselsch dagblad 35, 156,164,186,

234, 273 Overijselsche Courant- en Handels­ drukkerij 234 Overijssel 156, 222, 234, 235, 291 Overijssels dagblad 156, 213, 235, 273 Oyen, J. 14,138 de Paal 148 Paalvast, H.A. 160 Paap, W. 164 Palmen, M. 175 Panhuysen, Jos 12,63,273 Pannerden 63, 181 Papekop 191 papierschaarste 35, 37, 51, 90, 166, 177, 183, 202, 248, 272, 273, 295, 300 Parochieblad voor de parochies van St. Agatha en OL. Vrouw van Goeden Raad te Beverwijk 110 het Parool 294

het Parool, NV 291 Pas, F.J. van der 15, 308 Passtoors, G.E. 202 Passtoors, H.J. 52, 237 Pastoor, J. 242 Paters Carmelieten 255 Paters Jezuïeten 134 Patria, Drukkerij 279 de Patriot 24, 236 patriotse bladen 10, 238 Pats 54 Paulussen, L.H. 134 Pauwels OP, C.F. 24,291 Pavert, R.A. van de 60 Payens, H. 97 Pecasse, J. 13 Peel 37, 75, 199, 237 de Peel-en Kempenbode 52, 237 Peelbode 52

Peelland 88 Peeperkorn, H. 140 Pel, M. H. 51

Ras, M. de Pellemans, Stoomdrukkerij Aug. 193 Penners en Co, Firma 174 Penners, G.E.C. 174 Penners, Gerard 210 Pennings, Anton 186, 205 Perquin, P.J. 119 pers, nieuwe 12, 32, 52, 63, 128, 129, 140, 259, 274 , 291 Pers Unie 12, 23, 32, 119, 138, 173, 213, 259,

273 persbureau 38, 142, 203 Perscombinatie, NV 291 Perscomité Achterhoek NV, Uitgevers­ maatschappij 65, 68, 70 Perscomité Ons Noorden 221 Perscomité St. Paulus 22 Persdienst /Katholiek Nederlands Pers­ bureau 38 Peters, J.M. 173 Peters, T. 188 Philippine 305 Philippona, Louis 146, 178 Phönica, Stoomdrukkerij 65 Piels, E.C. 295 Piere en Co, uitgeverij M.F. van 146 Piere-Bijsterveld, uitgeverij P.E. van

237 Pisa, Wim 176 Plegt, B.H.A.M. 273 Pleunis-Buijsse, Drukkerij A. 90 Ploem, uitgeverij Gebrs. 92 Plug, F.J. 12, 119 Plukker, M. 32, 188 pluriformiteit 29 Plus 32, 159, 166 Pluym, J.M.M. van der 291 Poel, Albert van de 31, 33, 128, 234 Poel, D.C. van der 291 Poel, J.E.A. van de 173 Poell, J.H. 204 Poell-de Rooij, uitgeverij J.H. 204, 206 Poelman, J.H.M. 63,273 Poels, H.A. 129, 174, 175, 309, 313 Pol, C.J. van der 273,281 Pol, Dick van de 275 Pol, P.A. van de 139 politiek 114, 115, 125, 239, 270, 305 de Politique hollandais 238 le Politique hollandais 238 le Politique hollandais. Seconde partie

238 Politique hollandais nouveau 238

Poll Suykerbuyk, A. van 79 Poll Suykerbuyk, J. van 79 Poll Suykerbuyk, NV Grafische Kunstinrichting J. van 15, 79, 247 Poll, M.J.M. van 17, 63, 69, 129, 134, 139, 140,148, 164, 166, 181, 290, 314 Pompe, W.P.J. 24, 164 Pompen, F.M.J. 126, 173 de Post 29, 239

de Post, NV 2S9 Post, B.J. l6l Post, J.L.F llo Post, R.R. 222 Post, Toos l6l postdateren 6s, 179, 1S9, 260, 2S1 de Postduif 129 postduiven l27, l29 Pott, A. 40 Prenen, H.L. lS4, 29l Princenhagen l96 Princenhaagsche courant 196 Prins, A.J. 78,1S6,268,270 Prins, J.W. 6s, 161,189 Prins, Uitgeverij S.J. 78 Prinsen,C.C. 207 de Propagandist 292 Protestants Christelijke Journalisten Vereniging lol protestantse drukker 2S9, 26s, 274 Provinciaal dagblad voor Noord-Brabant en 's-Hertogenbosschecourant 242 Provinciaal Noordbrabantsch dagblad

i4o, 24l, 294 Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant 6l Provinciale Noord-Brabantsche courant -

het Huisgezin 14, S4,240, i4 i, 251

Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant 6l Provinciale Noordbrabantsche en 's-Hertogenbosschecourant 208,209, i 4 i Provinciale Pers-Combinatie 15,1S7 publicatieverbod 52, 54 le Publiciste 48, i4 s Purmer l8S Purmerend 179,1S2, lSs, 225 Putman, W. 22, 166, 274 Putte, A.J.A. van 259 Pijls, W.H. 4,5,28, 252, 29S Pijper, IJ. 29S Quant, L.H.A.J.M. l9l R K . dagblad het Huisgezin 89, 20S R.K. Kerkbericht voor Dordrecht l6S de R.K. Meerbode lo2 R.K. Staatspartij 27o R.K. Vereeniging van Nederlandsche Drukkerspatroons 65 R.K. Werkliedenverbond 29l R.K. Zuiderfront 27o Raab, J.M.M. l69 Raalte 2S5, 27s Raamsdonk ll7, l62 Raamsdonksveer ll7, l62 Raaymakers, Ch. 261 Raaymakers, P.J. 6 Ramaekers, H.T.H. Ramaekers, uitgeverij P. 297 Ramselaar, A. 29S Randwijk 6s, 1S1 Ras, M. de so, sl2

S52

Rath, M.P.P. Rath, M.P.P. Sl4 Raven Sl Ravenstein l6 Ravo (pseud. van F.A. van den Heuvel) l 49 Raymakers HZ., Jacq. J.J. 19s Raymakers, A.F.M. S7, 54 Rebers, drukkerij C.J. 184 Rechter, H.B.L. de 259 de Reclame-bode 44 Rees, Otto van 29s Reeuwijk l9l Regionale Dagblad Pers 15 regionale pers, taak van de 126, 19s Regout, Petrus 4, 5 Reiné, W. S2, 188 Renckens, R. 57, 288 Renkum 6S Res, NV Uitgeversmaatschappij l76 de Residentiebode 12, ss, 62, 12S, i44, 274, 2S1, S10 de Residentiebode, NV 244,29s Ressen 6S Rete, A. 52 Reuser, B.J.W. 69 Reuser, P. l29 Reuth, H. van S7,22S Revue de la presse catholique 47 Reijsen, N. van 140 Rhenen, dr. Van l86 Rhenooy ^9 Ricken, J.J. 294 Ridder, M.H. 22l Rips l R.K. Kerkbode voor Roosendaal en Nispen 79

R.K. Maas- en Waalsche Courant- en Boekdrukkerij, NV lS9 R.K. Persvereeniging De Gooische en Stichtsche Post 74,194,26s R.K. Vereeniging van Directeuren van RK Dagbladen 40,144 R.K. Volksbond 149 Roberts, Firma Emile 4,49,122,29S Roberts, uitgeverij en drukkerij A.H. l22 Roberts, uitgeverij en drukkerij Wed. A.H. l22 Robitsch, S.J. 292 Roda klokken SlS Röling, G. 106 Roelofarendsveen lo6 Roelofs, G. 1S9 Roermond 57, 126, 129, ^7, ^S, 16S, 169, l88, 2oo Roermonds markt- en aankondigingsblad lS7 Roermondsche Stoomdrukkerij 16S, l69 Roes, G.W.M. lS9 Roes, H.W. 1S9, sl4

Roestenberg, boekverkoper C. 43 Roetenberg, A.J. 23, 173 Rogier, L.J. 275 Roman-bijvoegsel 74 romanbijlage 9, 72, 74, 94, 128, 202, 222 Romanbijlage v.h. Nieuwsblad v.h. Zui­ den 202 Rome 140

Romen en Zonen, Drukkerij J.J. 137 Romme, C.P.M. 291 Romijn, Ben 129 Rondehoep 106 Rood, S. 228 Roomsch catholijke courant 151, 216,

245

Rumpt 139 Run, H.W.M. van 166,274 Russel, Jos. 4, 5, 28 Russel, uitgeverij en drukkerij Jos. 4, 5, 264, 296, 297 Ruth, H. van 154 Rutte, S.A. 273 Rutten, André 274 Rutten, Felix 261 Ruygers, G. 24 Ruygers, J. 24 Ruyten, A. 168 Rijk van Nijmegen 302 de Rijn- en IJselbode ([18707-/1872]) 189, 239

Roomsch leven 268, 270

Rijn- en IJselbode ([18797-11892}) 189

Roomsch leven , Kerkklokje van 's-Herto-

Rijnsaterwoude 106 Rijnstreek 106, 119 Rijpwetering 106 Rijssen 273

genbosch 208

Rooseboom, D. 170 Roosenboom, B.T. 44, 198, 215 Roosendaal 15, 31, 33, 78, 79, 246, 247,

259

Rijssenschecourant 273

Roosendaalsche courant 247

Rijswijk 161 Rijthoven, H.A. van 31, 202, 228 Sage ten Broek, J.G. le 20, 151, 204, 216,

Roosmalen, A.A.M. van 209 Roosmalen, J.A.G.M. van 209,242 Roovers, Jan 258 Roovers, Peter 293 Rooy en Co, uitgeverij Van 237 Rooy en Strijbos, uitgeverij Van 237 Rooijjr., N. de 240 Rooy, A.H.M.J. van 154, 261 Rooy, C.J.M.A. van 259 Rooij, N.G.A. de 209 Rooij, uitgeverij D.A.A. de 204 Rooij, uitgeverij weduwe D.A.A. de 204 Rooyakkers, Firma zie Roijakkers, uit­ geverij T. Rooijen, Albert van 22 Roozen, L.C.J. 119, 311 Roozen, L.J. 225 Roozenburg, uitgeverij Jos. M. van 244 Rosart en Comp, J.F. 238 Rosendaalsche courant 79, 247 de Roskam 291 Rosmalen 231 Rosmalen, D. v. 228 Rosmalen, J. van 228 Rossum, firma Wed. J.R. van 22 Rossum, J.F.T. van 22, 69 Rossum, T.J.G. van 22 Rotterdam 40, 105, 140, 160, 163, 184, 218, 272, 291, 299, 307 Rouma, J.J. 154 Roumen, L. 236 Rouw, Winus de 129 Roijakkers, T. 1, 86, 228 Roijakkers, uitgeverij T. 1, 86,195 Royen, N.J.H. 293, 313 Rucphen 232 Ruigrok, Annie 120

Salland 235 Salland, Drukkerij 176 Sancta Maria 79 Sande, NV v/h Firma P.J. van de 259 Sandeling, Jean-Jacques 247 Santpoort 201 Sars, Hans 23 Sas van Gent 90, 249, 303, 305 Sasse van Ysselt, Leopold van 204 Sassen, A.J.M. 293, 313 Sassen, E. 294 Sassen, J.H. 204 Schaars, J.J. 136, 313 Schaepman, H.J.A.M. 22, 63, 75, 79, 168, 189, 221, 274, 286, 287, 289 Schaepman, T.F.M. 22 Schagen 83, 155, 179, 212, 213, 214, 225, 248 Schager dagblad 3, 248, 300 deSchagerpost 83 Schaick, H.J.J. van 281,293 Schaick, J.G. van 291 Schaick, S. van 293 Schaik, J.A.S. van 261 Schaik, J.G. van 100 Schaveren, J. van 3, 188, 248, 300 Scheepers, J. 32 Scheepmaker, A.G. 120 de Scheldebode 61, 249, 303 Schellekens, J.M. 50 Schellens, C.F.J. 228 Schendel, C.A.J. van 259 Scheurer, Wim 275 Schiedam 160,184,291 Schiedamsche Boek- en Courantdruk­ kerij, NV 184

deRoosendaaler 246,308

245

St. Oedenrode

353 Schielander (pseud. van G.A. Meijer) 184 Schiffer, Snelpersdrukkerij van F.H.

304 Schils, J.D.A. 33,37,173 Schiphorst, F.X.M. 62,166 Schippers, Willem 52,53, 146,237 Schlichting, L.G.A. 24,159, 166,274 Schlichting, T.M. 291 Schmaling, uitgeverij F.W. 265 Schmutzer, J.I.J.M. 293 Schnabel, Hans 293 Schnabel, J. 96, 142 Schnebbelié, P.J.F.J. 227 Schneider, J.W. 273 Schneiders, F.I.M. 12,119 Schneiders, Frans 105 Schoenmakers, H. 32 Schoenmakers, L. 188 Scholberg-de Reijdt, drukkerij A. 115, 205 Schols, drukkerij M. 76 Scholten, G. 70 Scholten, J. 14, 52, 84, 202 Schooltijd 274 Schoonbrood, H.J.L. 293 Schoondergang, Huub 119 Schoonhoven 23, 191 Schotten, A. 209, 241 Schram, Dionisius 285 Schrama, N.G. 119,274,275 Schreurs, A.H. 138,169 Schreurs, Jac. 293 Schrievers, H.J. 63 Schriks, Uitgeverij P.J. 199 Schröder, E.F. 134 Schrijnen, P.A. 32 Schuh, Hub. 80 Schuit, P. 24 Schuitemaker 183 Schul, E.J.L.M. 33 Schut, drukkerij Joh.T. 310 Schut, L.H. 230 Schuuller, E.J.W. 120 Schuurs, J. 140, 303 Schuurs, uitgeverij J. 303 Schuijt, W.J. 24 Schweitzer, F.H.C.M. 173 Schijndel 42, 208 Schijndel, H. van 22 Schijndel, J.A.H.M. van 33, 51, 259 Seelen 188 Semaine religieuse 79 Sengers, J.G. 139 Seuter, F. 22, 166, 274 Severin, W. 22, 159, 166, 274 Sicking, J.J.M. 228 Siebel, J. 116 Siebelt, Joop 18 Siemers, T.A.J. 184 Siero, W.A.A. 235

Sies, B.H.M. 14 Sigon, P. 155 Sillen, G. 138 Simon, Lambert 293 Simpelveld 313 Sinkel, A.E.J.M. 244 Sinner, Louis 119 SintBonifacius 221 Sint Bonifacius Vereeniging 221 Sint Christophorus 83 Sint Christophorus, Vereeniging 167 Sint Cyriacus-vereniging 225 SintJansklokken 208 Sint-Maartensklok 222 Sint-Paulusdrukkerij 262 Sint Paulus-Vereeniging 262 Sipman, A. 272 Sips, H.H. 313 de Sirene ([19447-1945) 228,250 de Sirene (1947-1960) 14,228, 251 de Sirene - Dagblad voor Oss en omge­ ving 34, 241 de Sirene - Provinciale Noord-Brabantsche courant - het Huisgezin 251 Sittard 45, 57, 121, 125, 126, 129, 132, 173,

175, 185, 252, 309 Sittardsche courant 121, 125, 252

Slewe, C. 291 Sleijffers, J. 134 Sloet, D.A.W. 261 Sloot, M. 261 Sloot, uitgeverij W. van der 188, 287 Slootmans, C. 9 ’t Slot Loevenstein, NV Boek-, courant­ en handelsdrukkerij 43,78,95 Sloten 106 Sloterdijk 106 Sluiter, J.G.J. 222 Slijk-Ewijk 63 Smedts, P.M. 134, 291 Smeenk, uitgeverij Gebr. 65, 77 Smeets, J.H.M. 169 Smeets, M.A. 158 Smeets, Stoom-, Boek- en Steendrukke­ rij 94 Smiets, Michaël 137 Smit, B. 222 Smit, C. 244 Smit, Gabriël 24, 291 Smithuis, Joan 275 Smits Azn., Herm. 171 Smits van Waesberghe, J. 134 Smits, A. 88, 314 Smits, A.L. 222 Smits, Arnold 22, 79 Smits, C.J.M. 228 Smits, drukkerij Jean 115 Smits, H.N. 3, 140, 155, 156, 166, 213, 222, 225, 235, 248, 300 Smits, J.A. 204,274 Smits, Jos. 310

Smits, L.H.J. 128, 129, 140 Smulders, L.C.F.M. 279 Sneek 221, 222 Sneep en Maris, Firma 306 Sneep, G. 306 Snelders, Gerard 293 Snitker, Wim 291 Snijders, L. 164 Snijdewind, P.C.J.M. 284 sociale problematiek 19, 76, 99, 124, 148, 149, 176, 185, 186, 207, 237, 253, 292,

309 de Sociale voorvechter 253

Soest 51, 74 Soest, C. van 293 Soest, G.H. van 47, 48 Soest, Marjo van 176 Soestbergen, M.G.W. 228 Soesterberg 51 Someren 1 Somers, P. 291 Sommer, H.F. 273 Sommer jr, J.T. 273 Sommer sr, J.T. 273 Sommer, J.T., Drukkerij 273 Sommer-de Voogd 154 Son 165 Son, J.B. van 274 Sondaal, H.L.J.M. 18 Spaar- en beleggingskas voor Roomsch-Katholieken, NV 154 de Spaarnestad, NV 14, 22, 35, 62, 102, 107, 166, 167, 182, 183, 191, 212, 214, 219, 223, 234, 239, 254 , 274, 292, 300 , 301 Spaarnewoude 106 Speet, Leo 166, 214, 219 Spekholzerheide 313 Spekman, G.J. 15, 79 Spekman, J.G. 15, 79 Spiekman, B.W. 134 Spiering, A.W. 222 Spiering, Firma 156, 222 Spierings, Kees 293 Spoor, Corine 275 Spoorenberg, A. 273 Spoorman, H.L. 304 sport 74 het Sportblad 308 Sportblad behoorende bij het Dagblad Nieuwsblad van het Zuiden 202 sportbijlage 135, 173, 202, 208, 274, 308 Sportgazet 173 Sporttijd 274 Sprang 117 Sprenger, A.J.L. 239 Sprundel 232 Spijk, Snelpersdruk van P.J. van 189 St. Maarten, NV Drukkerij en Boekhan­ del 177,295 St. Michielsgestel 208 St. Oedenrode 42, 208

S54

St. W illebrord St. Willebrord 232 de Staatkundige hollander 238 Stad en land 62, 254 Stad en streek 228 de Stad Oss 46, 61, 208, 255

staking 170 Stalpers, J. 228 Standdaarbuiten 232,257 Steele, A. van der 219 Steele, N.J. van der 221 Steenbergen 41, 95, 256, 257 Steenbergen en Co, Boek-, Courant- en Handelsdrukkkerij Van 184 Steenbergen, H.J.M. 259 deSteenbergenaar 95, 256 Steenbergsch nieuwsblad 257 Steenbergsche bus-courant 257 Steenbergsche courant 41, 257 Steene, Cuno van den 293 Steenhoff, P.H.J. 22 Stegeman, H.M. 44 Steger, A. 154 de Stem ([1942W1944]) 258, 259 deStem (1944-/1980}) 9, 12, 23, 33, 258,

259 de Stem van Vrij Nederland 258

de Stem, NV Uitgevers Maatschappij 259 Stemmen onzer eeuw 261 Stemmen van het Noorden 100, 221, 222,

260 de Ster 262

Sterck, J.F.M. 154, 261 Sterenberg, J.H. 273 Sterk, Harry 293 Steur, Boekhandel E. 194 Stevens, A. 295 Stevens, Eustachius 220 Stevens, Hans 166 Steijn, Firma C.F. van 280 Stichting ter Bevordering van de Media in Ontwikkelingslanden voorheen Stichting De Stem 259 deStichtsche post 62, 74,194, 263 Stieger, Joh. 190 Stiphout 1 Stokman, F.H.J. 273 Stokvis en Zoon, uitgeverij P. 178 Stolk, H.C. 161 Stolwijk, L.J. 63, 105, 160, 274 Stoutenburg 51 Stouthard, P. 15 Sträter, Carl 115 Stratum 53 streekedities 12, 14, 15, 23, 31, 33, 44, 52, 62, 63, 119, 126, 128, 129, 155, 159, 165, 166, 173, 213, 214, 222, 225, 228, 240, 241, 259, 273, 274, 288, 291, 305, 311 Strieder, J. 293 stripverhalen 274, 291 Stroeken, P.J. 32,188

Strooband, Kees 293 Stroober, uitgeverij A.F. 234 Strijbosch, L.C.J. 242 Strijp 53 Stumpel, E.J.M. 155, 156, 213, 222, 235 Stumpeljr., E.J.M. 222, 235 Stumpel, H.B.A.A. 213 Stumpel, M.A.J. 213 Stumpel, uitgeverij en drukkerij H. 225 Sub Umbra (pseud. van M.J.M. van Poll) 164 Swart, J. de 293 Swart, T. 52 Sweens, F.P.J.M. 274 Swildens, H. 164 Sijbesma, F. 134 Sijpkens, P.G. 14, 52, 84 Sijthoff Pers 12 de Talmudjood 264, 296 Tans, J. 24 Tazelaar, H.J. 15,79 Te elfder ure (1950-1953) 24 Teeffelen 231 Tegelen 32 de Telegraaf 291 de Telegraaf, NV Holding 129 telegrafisch nieuws 9, 124 Tellegen, F. 24 le Temps 265 Tepe, Leo 22, 261 Ter Aar 106 Terborgh 68 Terburg, C. 164 Term jr, J. van 288 Term, J. van 57 Term, J.P. van 63, 128, 140, 290 Terneuzen 259, 305 Tesser, S. 140, 160 Tetering, P.J.M. van 95 Teteringen 196 Teteringsche courant 196 Teulings Koninklijke Drukkerijen, NV C.N. 14, 129, 208, 241, 242 Teulings, C.N. 242 Teulings, Firma 129, 291 Teulings, G.C.J. 242 Texel 83 de Texelschepost 83 Teylingen, uitgeverij C.A. van 280 Théonville, Uitgeverij G.F. 118, 171 Theunis, L.C. 91 Thiel, R. van 134 Thien, J.J. 51 Thier, drukkerij L. de, Luik 4 Thissen, F.H.J. 127, 128 Thole, Karel 293 Tholen, uitgeverij Gerard 27, 132 Thomas, F. 274 Thomas-a-Kempis-Vereeniging 189 Thomassen, A.I.M. 126,138 Thomassen, J.M.J. 169

Thompson, H.J.W. 2l8 Thompson, J.W. l4o Thompson, M.A. l4o Thorbecke, J.R. 286 Thorn 94 Thijssen, F. 29S Thijssen, H.M. 140,206, 207, 20S Thijssen, L. 244 Thijssen, V.J. 244 Tiel 39, 177, 295 Tielen, Antoon 5o Tielen, Jan 5o Tielen, uitgeverij Antoon 50 Tielen, W.P. 6S Tielerwaard 295 Tienen, J.A.M. van 14, 52, 84,202 Tik-tak 29l Tilburg y , 50, 115, 1S6, 1S7, 202, 205, 22S, 25S, 266, 267, 268, 269, 270 de Tilburgerbode i66 het Tilburgsch dagblad 1S6, i67 Tilburgsche courant (iS69-19si) 62, 148, 164, 1S6, 2S4, i68 de Tilburgsche courant (1945-1951) 1S6, 1S7, i69 de Tilburgsche courant, v/h Fa. Antoine Arts, Stichting 269 Tilburgsche Handelsdrukkerij Jean Smits en Zonen 270 Tilburgsche post i7o Tilken, A. lS8 Timmermans, G. 15, soS de Toekomst (1848-1851) i7 i Toekomst ([1944^1954) S9, 160, 161, i7 i, Sll Toekomst, Stichting 272 Toes, J. 155, 21S, 222,2S5 Tol, Truusje van 275 Tonella 222 Tongelre 5S Tonino, H. 29S Tonnaer-Adams, Firma Antoine 94 Toonder, Maarten 274, 29l Toorop, Jan l54 Tresoor, uitg. Wed. 274 Triesscheijn, A.J.M. 197,211 Triniteitslyceum, Haarlem 9l Tromp, Jan llo Troost, Albert 164 Trouw 291, 294 Truyen, Jan 2S5, 286 TS 274 Tschierschke, F.W. 1S9 Tubbergen 27S Tubbergercourant 27s Tuinstra, Fons 57, 288 Tummers, A.A.V. 6S Tussen 2weken 21s, 222, 2S5 Tussenspel l5S, l65, 228 Twente S5, 226, 27s Twentsche courant 12, 6S, 70, 226, 2S4,

2S5, i 7 î

355 Twentsche Courant, NV Drukkerij 211,

234,

235,273 Twentsche Courant, Stichting 273 de Twentsche koerier 273 de Twentsche post 35 de Tijd (1845-1974) 7, 14, 35, 60, 73, 106, 118, 119, 140, 141, 149, 159, 160, 166, 171, 204, 274, 275, 291, 301 de Tijd (1974-/1980}) 274,275 de Tijd gewijd aan het katholieke beschavingsleven 274, 276, 277 de Tijd op zondag 274, 276, 277

de Tijd, NV Dagblad en Drukkerij 7,60, 73,74,81,106, 111,149,159,261,263, 274,276, 277 de Tijdspiegel 128 Tijdspiegel 274 Tijsen, drukkerij Leonard 220,221 Ubbergen 63 Uden 44, 198, 215, 278 Udensche courant 44,75,278 Uitgeest 110 Uithoorn 106 Ulft 68, 70 Un de plus 265 Unitas 12 Utile Dulci 60 Utrecht 22, 23, 35, 59, 61, 101, 263, 279, 280, 281, 289, 291, 292, 299 Utrechtsch algemeen volks- en adverten­ tieblad 280 Utrechtsch katholiek dagblad 22,23,

279 Utrechtsch nieuws- en advertentieblaad­ j e 281 Utrechtsch nieuwsblad 23 Utrechtsch volksblad 280 Utrechtsche courant 33, 51, 61, 128, 244,

281 Utrechtsche Katholieke Pers, Stichting 23, 279 een Uurtje letterkunde 186 Uyttenbroeck, Drukkerij der Wed. H.H. 285, 286 Vaassen 234 Vaassen, J. 253 Valburg 63, 181 Valck, P. van de 11 Valk, J. de 138 Valkenburg 71, 72, 124, 126, 130, 282 Valkenburgs nieuws- en advertentieblad

71, 72, 124, 282 Valkenswaard 109, 199 Valuas (pseud. van J.L.H. Vrancken) 285, 286 Varik 139 Vas Dias, Mordechai 243 Vat, Daan van der 274 Vechtstreek 23, 106, 273 Veeger, Herman 222 Veel, uitgeverij Erven G. 179

h e t Vervolg

Veel, uitgeverij G. 179 Veen, Jos. van 261 Veendammercourant 61 Veenendaal 51 Veenman, Drukkerij J.C.F. 6 Veenstreek 273 Veghel 16, 42, 198, 283 Veghelsche courant (1903-/1907]) 16, 199, 283 Veghelsche courant (1920-}) 283 Velden, J. v.d. 138 Velden, W. v.d. 33 Velden-Vygh, L.G. van der 140 Velders, drukkerij H.W. 234 Veldhoven 165 Veldhuis, J. 161, 311 Velsen 110, 201 Velseroord 110, 201 Velthoven, H. van 228 Velthunten, W. van (pseud. van A.W.M. van Welsem) 65 Veluwe 235 Veluwe- en IJsselbode 63, 284 Ven, F.J.H.M. van der 24,293 Ven, W.E. van de 154 Venema, G. 37 Venhuis 222 Venlo 32, 57, 126, 129, 133, 147, 188, 285, 286, 287 Venloosch nieuwsblad 61, 188, 285, 286, 287 Venloosch weekblad 32, 61, 285, 286 Venloosche courant 188, 285, 287 Venray 32, 129 Veraart, A.C. 31, 281 Veraart, J.A. 148 verandering van frequentie 74, 90, 125, 137, 190, 219, 268, 305, 308, 314 verandering van identiteit 32, 50, 67, 74, 90, 110, 150, 259, 281, 303 verandering van inhoud 51, 74, 75, 295,

313 Verberk, F.J.A. 164 Verberne, A.H.J. 106 Verberne, L.G.J. 140 Verberne, P.E.H. 314 Verbiest, J.V.L.M. 22, 134, 274, 301 Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen 25 Verbond van Nederlandsche Journalis­ ten 105 Vercammen, F.A. 228 Vercauteren, P. 259 Verdonck, J. 15 Verdonck, Jan 176 Vereenigde Katholieke Pers 22, 29, 159, 166, 212, 214, 234, 274 Vereeniging tot oprichting en uitgifte van het weekblad De Post 239 Verenigde Nederlandse Uitgeversbe­ drijven 202, 274, 275

Verenigde Nederlandse Uitgeversbe­ drijven, NV 14 Verhaag, drukkerij J. 273 Verhaak voorheen A.F.G. van Dieren, Firma Gebr. 75, 231,278,302, Verhaak, Antoon 75 Verhaak, C. 217 Verhaak, Chr. 249,303 Verhaak, Drukkerij Chr. 249, 303 Verhaak, Kees 75 Verhaak, M. 249, 303 Verhaak, Theodoor 75 Verhaak, uitgeverij M. 249, 303 Verhaak-Van Haren, C. 75 Verhaar, N. 29 Verhagen, H.J. 22, 313 Verhallen en Zn., uitgeverij W. 87, 195 Verheul, G. 24 Verhoeve, B.G.G. 184 Verhoeven, A. 240, 294 Verhoeven, Bernard 22, 24, 29, 140, 164, 293 Verhoeven, drukkerij Gebr. 274 Verhoeven, J.G. 239 Verhofstad, K. 134 Verhulst, Jos. 12,128,161, 191 Veritas (1932-1941) 288 Veritas (1944-1945) 57, 128,288 Veritas, Stichting 57, 173, 288 Verkade, J. 15 Verkouteren, uitgeverij 192 Verlinden, F.J.M.M. 308 Verlinden, H.P.H. 308 Verlinden, H.P.M. 308 Verlinden, J.A.A. 154, 279 Verlinden, J.J.H. 308 Verlinden, uitgeverij H.P.M. 308 Verlinden, uitgeverij J.J.H. 192, 308 Vermaas, Rob 275 Vermeulen en Co, Commanditair Ven­ nootschap 274 Vermeulen, Ans 257 Vermeulen, boekverkoper J. 43 Vermeulen, Drukkerij Firma P.A. 257 Vermeulen, J. 29 Vermeulen, J.A. 257 Vermeulen, J.H. 139 Vermeulen, J.P.M. 14 Vermeulen, P.A. 257 Vermeulen, P.J. 257 Vermeulen, P.J.F. 7, 149, 274 Vermeulen, uitgeverij P.A. 41 Verschuur, T.J. 140,145 Verschuuren, P.H. 207 verschijningsfrequentie 89 verschijningsonderbreking 35 verschijningsverbod 9, 18, 67, 110, 129, 222, 228, 234, 244, 269, 274, 313 Verstegen, W.Q. 134 Versterren, H.J.W.F. 137, 174 het Vervolg 291

Vervoort, A.J.M Vervoort, A.J.M. 53, 54, 146, 274 Vervoortjr., A.J.Th.J.M. 54 Vervoort, H. 37 Vervoort, H.A.A.M. 54 Vervoort, uitgeverij A.J.M. 53 Verwayen, C. 11 Verwayen, uitgeverij en drukkerij C. 11 Verwilghen, Drukkerij 90 Verwilghen, H.M.F. 90 Verwilghen, Honoré 90 Verwilghen, L.J. 90 Verwilghen, uitgeverij L.J. 90 Verwilghen, uitgeverij P.L. 90 Verwijs, Handelsdrukkerij Louis 196 Verwijs, S.A. 196 verzetsbladen 13, 250, 272 Vesters, J.A. 89, 291 Vesters, J.B. 89, 146, 208, 291 Vetter, Marijke 291 Veugen, L. 57, 288 Vianen, T.C. 129, 174,188, 210 Vienings, J.W. 190 de Vier ambachten 305 Vilsteren, T.C. van 65 Vincent, M.J. 184 Vincentiusvereniging 169 Vink Pieterszoon, J. 110 Vinke, W.J. 189 Vinkel 231 Vinkenburg, H. 228 Vinkesteyn, J.J. 281 Vinkeveen 23, 106 Visser, A. 234 Visser, S. 22 Visser, S.T. 293 Vissers, M.J.J. 314 Vissers, Thieu 88, 148 Vitringa, A.J. 274 de Vlaamse linie 134 Vlaardingen 160 Vlekke, J.F. 22 Vleuten 23 Vliet, L. van 243 Vliet, Piet v.d. 291 de Vlietstreek 12 Vlissingen 190, 259, 304 Vloedbeld, G.B. 273 Vlooswijk, H.J. 63 Vlijmen 117 Vlijmen, L.A. van 202 Vlijmincx, W. 52 Vogelpoel, P.J. van 222, 279 Vogels, Is. 261 Voges, Carol 291 Volendam 182, 183 het Volk 22, 291 Volkel 198 Volkers, J.A.G. 179 de Volksbanier 59, 149, 289 het Volksblad 280 volksblad 99, 193, 262, 289, 290, 292

356 volksbladen 7, 9, 53, 55, 65, 89, 98, 124, 131, 149, 160, 280 de Volkscourant (1886-/1895]) 22,289 de Volkscourant (1904) 290 de Volkscourant, NV 290 Volksfreund 290 volkskatholicisme 129 de Volkskrant (1919-/1926}) 291 de Volkskrant (1920-/1980}) 149,291 de Volkskrant, NV 176, 291 volksuitgave 63 Vonderen, J.P. van 23,129,279,293 Voor de huiskamer 63, 166, 183, 191, 214 Voor de huisvrouw 242 Voor de roomsche vrouwen 292 Voor de vrouwen 242, 292 Voor koningin en vaderland, voor vrij­ heid, waarheid en recht 13 Voor moeder en gezin 291 Vooronzejeugd 22 Voor onze kinderen 202 Voor vandaag en morgen 52 Voor-Beltrum 67 de Voorhoede 59, 292 Voorhoeve, Ernst 25 Voorst 234 Voorst tot Voorst, L.F.J.M. baron van

273 Vos de Wael, N.X.T.M. 273 Vos, M. 259 Vragenbus 292 vragenrubriek 74, 292 Vrancken, J.L.H. 137, 285, 286 Vrancken, Joannes 204, 268 Vranken, P.J.J. 61 Vreeswijk N.J. (= pater Martialis Vrees­ wijk OFM) 244 Vreeze, J. de 279 Vries, J.W. de 129, 161, 194, 311 Vries, Jan de 1, 52, 86, 228, 314 Vries, uitgeverij en drukkerij J.G. de 221 Vriezenveen 273 Vrins, G. 268 Vroemen, J. 176 Vroemen-Bormans, uitgeverij en druk­ kerij J.H. 121 Vroomshoop 273 de Vrouw en haar huis 208 de Vrouw en haar tijd 274 Vrouwenakker 106 vrouwenbijlage 208, 242 vrouwenbijlage en -rubriek 291, 292 Vrouwenleven 291 Vrouwenrubriek 291 vrouwenrubriek 60, 63, 129, 274 Vrij Nederland 258, 294 Vrij uit 259 Vrijdag 293 Vrijdagavond 52 Vrije gedachten van een burger, onder den naam van den Batavier 10

het Vrije Kanton 196 de Vrije pers 240, 294 de Vrije pers, Stichting 294 het Vrije volk 8, 63, 170 de Vrije Zeeuw 90, 259 Vrijhoeven-Cappel 117 Vrijmoed, J.J.A. (= pater Germanus Vrijmoed OFM) 161 Vrijwaert, C.J. (pseud. van L.G.A. Schlichting) 24 Vught 14, 208 Vugt, uitgeverij G.L. van 46 Vulink, W. 24 Vullings, P.J. 261 Vuuren, A.C.A. van 244, 261, 310 Vuysters, Davo 115 Vij huizen 106 de Waalbode 177, 295 Waalwijk 14, 31, 33, 50, 117, 210, 259, 266 Waalwijksche Stoomdrukkerij Antoon Tielen 50 Waanders, Firma J.M.W. 234 Waanders, J. 234 Waanders, uitgeverij 189 Waarheid en recht 264, 296, 297 de Waarheids-geest 245 Waart, Paul de 23, 38, 279 de Wacht 296, 297 Waddinxveen 191 Wael, Willem de (pseud. van Louis Frequin) 63 Waerden, H. v.d. 274 Waes, van 259 Wagemans, Hans 164 Wageningen 63 Wageningsche Boek- en Muziekdrukkerij 239 Walters, H.I.C. 239 Wap, J.J.F. 150, 161, 204, 243 Waspik 43, 117, 162 Wasser, J. 88, 164, 314 Wasser, Koos 228 Watering, Kees van de 9 Waterland 183 Waterveen 106 Weck, H.H. 191 Week uit 14,34,52, 84,241 Week uit, week in - week in, week uit

140 het Weekblad 188 Weekblad van Heerlen 127 Weekblad van Tilburg 268 het Weekblad voor Baarn 51 Weekblad voor Borne 273 het Weekblad voor Bussum, Naarden en Ankeveen 74, 194 Weekblad voor Castricum 110 Weekblad voor de stad en het kanton Grave 75 het Weekblad voor Laren en Blaricum

74

Zeyl, J.J.F. van

357 het Weekblad voor Laren, Blaricum en Eemnes 74, 194 Weekblad voor Limburg 28,122,123, 298 Weekblad voor Oldenzaal en omstreken

273 Weekblad voor Oosterhout en omstre­ ken 158 Weekblad voor Ootmarsum 273 Weekblad voor Raalte, Heino, Hellendoorn 273 Weekblad voor Tubbergen 273 het Weekblad voor Zeist, Rijsenburg, Driebergen en Soesterberg 74 Weekeinde 32 Weekend 23, 32, 63, 126, 138, 170, 173, 235,

273 Weekend-passage 235, 273

weekendbijlage 138 Weekgazet 173 Weening, Theo 63 Weerselosche courant 273 Weert 94, 126, 129, 138, 169 Weert, Annemie van 291 Weert, Henriëtte van 291 Weesp 74, 152, 194 Weesperkarspel 106 Wehberg, H.F. 8, 63 Wehrens, H. 253 Wekelijksche kerklijst voor ’s-Gravenhage 81 Wel, Jos van 164, 193 Wellen, J.W. 259 Welling, Albert 159, 160, 166, 274, 279 Welschen, R. 154 Welsem, A.W.M. van 65 Weppelman, boekhandel J. 245 Werkhoven, A.G. van 22 Wery, F.G. 47 Wessels, F. 140 Wessels, W. 189 de West-Brabant koerier 259 Westdorpe 249 Westende, L. J. van ’t 259 de Westerbode 119, 160, 161, 299, 311 de Westerbode, NV 299 Westerloo, C.J.A. van 156, 222 de Westerpers NV 12, 119 Westerwoudt, J. 12 de Westfries 98 Westfriesch dagblad 3, 62, 155, 214, 225, 248, 300 Westhoek 259 Westland 12, 160, 291, 299 de Wetenschappelijke Nederlander 6 Weterings, L.M. 140, 166, 202, 274 Weustink, G.H. 261 Wey, A. van der 24, 291 Weijer, Firma P.W. van de 22,31, 128, 140,157,158, 281 Weijer, I.A.J. 281 Weijer, J.H. 281

Weijer, P.W. 281 Weyerhorst, Firma 128, 281 Weyerhorst, Frans 127 Weyerhorst, Karel 174 Weyerhorst, Rotatiedrukkerij Karel 128 Weyerhorst, uitgeverij Hermann 127 Weyerhorst, uitgeverij Karl 127 Weyerhorst, uitgeverij Margaretha 127 Weyers, F.J. 129 Weijers, W.P.A. 22 Weyn Banningh, F.J.H. (= F.J.H. Ban­ ning) 67 Weijnen, A. 134 Wibmer, J.B. 218 Wiegerink, A.W.G.M. 279 Wienema, Jan 275 Wierdels, F.J.A.M. 7, 74, 149, 274, 281 Wierden 273 Wieringen 83 de Wieringerpost 83 Wilbrink, B.A.H. 291 Wilbrink, J.B.T. 160, 279 Wildnis 106 Will, F. van 228 Willebois, mr. 204 Willems, J.M. 164 Willems, P.H. 236 Willeskop 191 Willige, W. van 166 Wilmer, G.P. 179 Wilmer, T.B.J. 105,119, 311 Winants, uitgeverij 80 Winkel, J. 154 Winkler, Johan 63 Wintershoven, Edmond van 122 Wintraecken, J. 57, 288 Witkam, Jos. 190 Witlox, J. 140, 160 de W itte raaf 35, 107, 159, 166, 223,301 Witte, J. 134 Witteman, P.J. 154 Witz, Josué 20, 26 Witz, uitgeverij en drukkerij Josué 20, 103, 104, 112, 113, 189, 239 Woensel 53 Woerden 23, 191 Woesik, G. van 154 Wolf, B.T. de 161 Wollaert, F. 285 Wolters, Drukkerij Frans 193 Wolters, uitgeverij H. 152 Worm, Piet 291 Wormer 292 Wormerveer 292 Woude, Johan van der 63 Wouterlood, C.J. 184 Wouw 257 Wüst, L.B.M. 140, 160,274 Wuisman, Gerardus 255 Wijbosch 208 Wijch, Hanneke 176

Wijchen 302 Wijchensche courant 75,302 Wijck, H.J.J. van 239 Wijck, J. van 268 Wijck, J.G. van 239 Wijck, S.M. van 239 Wijde Wormer 183 Wijers, G.P. 63 Wijffels, A. 12, 63,240, 241, 294 Wijffels, H.C.M. 208, 209 Wijhe 234 Wijk aan Zee 110 Wijkeroog 110, 201 Wijmen, W.J.L.I. van 259 Wijnands, F. 126 Wijnen, A. 228 Wijngaard, J. van den 240, 294 Wijnhoven, H.M. 37 Wijs, B. de 258 Wijs, Hein de 204 IJmuiden 110, 111, 201 deIJselstroom 68 de IJselstroom, Drukkerij 65, 68,70 IJsselstein 23, 24 de Zaaier 186 Zaandam 292 Zaanstreek 291 de Zaanstreek 292 ’t Zand 83 Zande, Henny van der 176 zaterdagbijlage 52, 63, 84, 119, 126, 129, 140, 213, 222, 228, 234, 268, 274, 279 Zeegelaar, Jan 87 Zeeland 31, 33, 36, 190, 259, 291, 303, 304,

305 Zeeland (NB) 198 Zeeland, Oost 256 de Zeeuws-Vlaamse koerier 259 Zeeuws-Vlaanderen 303, 305 de Zeeuwsche huisvriend 305 de Zeeuwsche koerier 249, 259, 303 de Zeeuwsche Koerier, Drukkerij 90 zegelrecht 47 Zegers, J. 63 Zeist 23, 51 Zelandia ([1870]-[1884]) 304 Zelandia (1901-/1941}) 61,305 Zelandia, Coöperatieve Drukkersvereniging 305 Zelandia, NV 305 Zetten 63, 181 Zevenaar 239 Zevenaarsche Courant 239 Zevenbergen 41, 43, 78, 79, 95, 259, 306 Zevenbergsche courant ([1867^1921])

257, 306 Zevenbergsche courant [[1926^(1945})

306 de Zevende dag 244

Zevenhoven 106 Zeyl, J.J.F. van 154, 305

S58

Zeyl, Uitgeverij J.J.F. van Zeyl, Uitgeverij J.J.F. van 6 Zilk 106 Zoetmulder 31 Zoetmulder, A.J. 52 Zoetmulder, Jac. 295 Zoetmulder, S.H.A.M. 52, 84, 101, 274, 276 Zondag 23, 279 Zondags-lectuur 314

Zondagsblad van het R.K. dagblad Ons Noorden 222 Zondagsblad voor kunst, letteren en ont­ spanning 140 Zondagsblad, hoofdzakelijk gewijd aan de belangen der gemeente Rotterdam

140 Zondagsblad, Onderhoudende lectuur voor de huiskamer 166

zondagsblad 244, 273

Zondagsblad. Bijvoegsel Eindhovensch

Zondagsblad [de Grondwet] 79

dagblad 52 zondagsbladen 128, 130, 225, 308 zondagsbijlage 22, 31, 63, 68, 79, 110, 130, 186 de Zondagscourant 307 zondagseditie 35 Zondagslectuur 74, 110, 201, 273 Zonderop, M. 119, 311 de Zoom 15, 61, 79, 192, 246, 308 de Zoom, NV Drukkerij en Uitgevers­ maatschappij 308 de Zuid 254 Zuid-Holland 12, 81, 119, 159, 160, 166, 311 de Zuid-Limburger (1897-/1900]) 19, 30,

Zondagsblad Ons Noorden 222 Zondagsblad van de Nieuwe Tilburgsche courant 186 Zondagsblad van de Residentiebode 244 Zondagsblad van de Twentsche courant

273 Zondagsblad van de Utrechtsche cou­ rant 281 Zondagsbladvan het Centrum 289 Zondagsblad van het dagblad de Zoom

308 Zondagsblad van het dagblad Ons Noor­ den 222 Zondagsblad van het Dagblad van Noord-Brabant 31 Zondagsblad van het Overijselsch dag­ blad 234

99 ,

130,312

de Zuid-Limburger (1916-/1959}) 313

de Zuid-Limburger, NV Boek-, Courant­ en Handelsdrukkerij 313

Zuid-Nederlandsche Drukkerij, NV ^ Zuid-Nederlandsche Zuivelbond 94 Zuid-Oost-Pers, Stichting de 14^2, 52, 6s, 84,129, ^8 deZuid-Willemsvaart 21, 61, SS, 19s, 514 Zuiddorpe So5 het Zuiden 125, 175, 1S5, so9 de Zuidhollander 244, sio de Zuidhollander, Vereeniging Katho­ liek Dagblad slo Zuidhollandsch dagblad 18, 119, 161, 299, ïii Zutphen 229, 284 Zutphen, Van Sl Zuydewindt, P.J. (pseud. van L.G.A. Sch­ lichting) 24 Zwaluwenbuurt lo6 Zwarte Kat 106 de Zwarte Ridder (pseud. van C. Sträter) ll5 Zwetsloot, Jan 22^,292 Zwolle 156, 1S9, 2S4, 2S5 Zwolle (Gld.) 67 Zwolsch weekblad 2S4 Zwijsen, C.J. 274 Zwijsen, Victor 268

C o lofon Vorm geving: Gerrit Noordzij, Hattem Opmaak: Gerrit Vroon, N ijm egen Lettertype: Tret, Gerrit Noordzij (The Enschedé Font Foundry) Druk: A-D Druk, Zeist Bindwerk: Callenbach, N ijkerk © 1999 by KDC, Nijm egen ISBN: 90 5625 061 2 NUGI: 602/656