Patiëntenvoorlichting Gynaecologie Menstruatiespreekuur Er is een speciaal gynaecologisch spreekuur voor vrouwen met abnormaal vaginaal bloedverlies of problemen met de menstruatie. Alle onderzoeken om de klachten in beeld te brengen kunnen meestal in het eerste bezoek plaatsvinden. In sommige gevallen kunt u direct in het eerste bezoek behandeld worden. Welke klachten? Overmatig bloedverlies tijdens de menstruatie Menstruatie, hevig bloedverlies Hevig bloedverlies betekent voor elke vrouw iets anders. Sommigen vinden bloedverlies hevig als het meer is dan zij gewend zijn; anderen noemen het hevig omdat zij veel tampons of maandverband nodig hebben, doorlekken, en zich zeer vaak moeten verschonen. Een nauwkeurige definitie van hevig bloedverlies is er niet. Verlies van stolsels (dikke brokken) en bloedarmoede worden meestal als kenmerken van hevig bloedverlies beschouwd. Hevig bloedverlies is vervelend, maar kan meestal geen kwaad. Alleen als er sprake is van bloedarmoede, adviseert de arts vaak wel behandeling. Sommige vrouwen menstrueren al van jongsaf aan hevig. Zij weten nauwelijks anders en hebben vaak geleerd ermee te leven. Voor veel vrouwen ontstaat de klacht na hun dertigste of veertigste jaar, soms na het stoppen van de pil. Hevig bloedverlies heeft verschillende oorzaken, die ieder een andere aanpak vragen. Men schat dat zo'n tien tot vijftien procent van de vrouwen er last van heeft en medische hulp zoekt. •
Te frequente menstruaties
•
Tussentijds bloedverlies
•
Pijnlijke menstruaties
•
Bloedverlies na de menopauze
Oorzaken Bij 60% van de vrouwen vindt de gynaecoloog geen duidelijke verklaring voor hevige bloedverlies. Er is wel een aantal mogelijke oorzaken aan te wijzen. Hormonen Tijdens de cyclus van de vrouw maken de eierstokken hormonen aan. Die hormonen zorgen voor de opbouw van het baarmoederslijmvlies. Zodra de hormoonspiegel daalt en er geen bevruchting heeft plaatsgevonden, stoot de baarmoeder het slijmvlies af. Hierbij ontstaat een bloeding: de menstruatie. Hoe dikker het opgebouwde slijmvlies is, hoe groter de hoeveelheid bloed die de vrouw verliest. Naarmate de overgang nadert, maken de eierstokken onregelmatiger hormonen. Daardoor wordt soms heel veel slijmvlies opgebouwd, dat bij afstoting een sterke bloeding geeft. Bij pilgebruik blijft het slijmvlies vaak dun. Het bloedverlies is dan minder dan bij een natuurlijke menstruatie.
Baarmoeder De baarmoeder zelf kan ook een rol spelen bij menstruatieklachten. De baarmoeder bestaat uit spierwand en heeft de vorm en grootte van een peer. De spierwand is aan de binnenkant bekleed met slijmvlies. Aan de binnenkant is de baarmoederholte. Alhoewel dit geen echte holte is omdat de spierwanden tegen elkaar aan liggen. Door een poliep of myoom (vleesboom) kan de vorm van de ‘holte’ veranderen. En dat heeft nogal eens overmatig bloedverlies tot gevolg. Afwijkingen aan het baarmoederslijmvlies kunnen ook hevig bloedverlies veroorzaken. Als het slijmvlies bijvoorbeeld ook buiten de baarmoeder aanwezig is. Of als het slijmvlies niet alleen tegen maar ook in de baarmoederwand zit. Bloedstolling en medicijnen Een enkele keer veroorzaken afwijkingen in de bloedstolling hevig bloedverlies. Ook kunnen medicijnen die de bloedstolling beïnvloeden een rol spelen bij menstruatieklachten. Voorbereidingen Lege blaas Voor het onderzoek is het nodig dat u een lege blaas heeft. Het onderzoek Duur U dient rekening te houden met een duur van het eerste bezoek van ongeveer een halfuur. Eerste bezoek In een gesprek zal de gynaecoloog allereerst uw klachten in kaart brengen. Gynaecologisch onderzoek Dit onderzoek bestaat uit een onderzoek met de gynaecologische spreider (speculum) waarbij de baarmoederhals en de schede bekeken kan worden. Hierbij kan een uitstrijkje worden gemaakt of kweken worden afgenomen. Daarna volgt een inwendig onderzoek waarbij de gynaecoloog voelt of er afwijkingen zijn van baarmoeder, eileiders en eierstokken zijn. Ook zal een gynaecologische echo worden gemaakt. Dit is meestal een inwendige echo waarbij de echosonde via de schede wordt ingebracht. De baarmoeder en de eierstokken kunnen hiermee in beeld gebracht worden.
Aanvullende onderzoeken De arts bespreekt met u welke aanvullende onderzoeken nodig zijn. Die onderzoeken worden meteen daarna uitgevoerd. De volgende onderzoeken zijn mogelijk. 1. Gynaecologische echoscopie Bij een echoscopie wordt de baarmoeder onderzocht door middel van geluidsgolven. Met de teruggekaatste geluidsgolven kunnen afbeeldingen worden gemaakt van bijvoorbeeld de baarmoeder en de eierstokken. Het onderzoek vindt plaats via de buikwand of de vagina. Water- of gelcontrastechoscopie Door water of gel in de baarmoederholte te brengen, kan de baarmoederholte beter zichtbaar worden gemaakt. Dit gebeurt door middel van een dun slangetje dat via de baarmoedermond in de baarmoeder wordt gebracht. Voor het onderzoek is geen verdoving nodig. Het kan zijn dat u tijdens het onderzoek een licht menstruatieachtig gevoel krijgt. 2. Afname baarmoederslijmvlies biopt (Pipelle) Bij bloedverlies rondom of na de overgang is het soms wenselijk slijmvliescellen uit de baarmoeder te onderzoeken. Daarvoor wordt een dunne katheter via de baarmoederhals in de baarmoederholte gebracht en weefsel uit de baarmoederholte geschoven. De cellen worden microscopisch onderzocht om onrustigheid of kwaadaardigheid uit te sluiten of op te sporen. Zie NVOG baarmoederkanker 3. Bloedonderzoek Met bloedonderzoek is het mogelijk om bloedarmoede, ijzergebrek of afwijkingen in de bloedstolling op te sporen. 3. Diagnostische Hysteroscopie Hierbij wordt een dunne kijkbuis(hysteroscoop) via de schede in de baarmoederholte ingebracht. Hierbij kan de gynaecoloog eventuele afwijkingen in de baarmoeder zien. Hier is in de regel geen verdoving voor nodig. Soms kan het nodig zijn stukjes van uw baarmoederslijmvlies weg te nemen voor onderzoek door de patholoog. Wanneer u bepaalde afwijkingen in de baarmoederholte heeft, zoals kleine poliepen en vleesbomen Zie ook NVOG folder Myomen - kan de arts die vaak al tijdens het onderzoek verwijderen. (zie therapeutische hysteroscopie) Het vervolgonderzoek en enkele behandelingen kunnen op de polikliniek op dezelfde dag plaatsvinden. Afhankelijk van de bevindingen bij het onderzoek kan ook gekozen worden voor behandeling in narcose. Dat gebeurt dan op een andere dag.
Behandeling De arts bespreekt met u de mogelijke behandelingen. Voor welke behandeling u in aanmerking komt hangt af van de uitkomst van de onderzoeken. Er zijn verschillende mogelijkheden. 1. Medicatie Er zijn verschillende medicijnen, met en zonder hormonen, die de menstruatieklachten kunnen verminderen. Medicijnen zonder hormonen Prostaglandine-synthetase-remmers Deze medicijnen (o.a. diclofenac en ibuprofen) verminderen vaak de menstruatiepijn. Minder bekend is dat ook het bloedverlies bij de menstruatie met gemiddeld 30% afneemt. Meer dan de helft van de vrouwen ervaart dat de menstruaties minder hevig worden. De mogelijke bijwerkingen in de bijsluiters komen relatief weinig voor. Tranexaminezuur Dit middel beïnvloedt de bloedstolling. U neemt het alleen in tijdens de dagen van hevig bloedverlies. Bij de menstruatie ontstaat door het afstoten van het slijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder een wondgebied. Naarmate het bloed hier sneller stolt, verliest u minder bloed. Gemiddeld neemt het bloedverlies met de helft af, en vier van de vijf vrouwen zijn tevreden. Vrouwen die ooit trombose gehad hebben, mogen dit middel niet gebruiken. Medicijnen met hormonen De pil De pil is vaak een geschikt medicijn bij klachten over hevig bloedverlies. Toch is de pil niet altijd de oplossing. Sommige vrouwen ervaren bijwerkingen, anderen willen de pil om een andere reden liever niet gebruiken. Bij hoge bloeddruk of roken wordt de pil soms ontraden. De prikpil. Dit is een driemaandelijkse injectie met veel progestageenhormoon erin. Progesteronpreparaten. Continu gebruik van een progesteronpreparaat zoals Orgametril® zorgt ervoor dat er geen eisprong optreedt. Daardoor blijft ook de menstruatie achterwege. Deze medicijnen moet u dagelijks innemen. Niet altijd blijven de menstruaties weg. Soms treedt tussentijds bloedverlies op. Progesteron-spiraaltje (Mirena) Het Mirena-spiraaltje geeft vijf jaar lang een progestageenhormoon af. Het baarmoederslijmvlies wordt zo minder gevoelig voor de hormonen die de eierstokken maken. Het slijmvlies blijft dun, en het bloedverlies bij de menstruatie vermindert sterk bij 75% van de vrouwen. Sommige vrouwen menstrueren na langere tijd helemaal niet meer. Het Mirena-
spiraaltje is niet geschikt voor elke vrouw. De eerste maanden na het inbrengen van het spiraaltje kunnen buikpijnklachten optreden. Ook houden sommige vrouwen drie tot zes maanden last van tussentijds bloedverlies op onvoorspelbare ogenblikken. 2. Hormoonspiraaltje (Mirena) Het Mirena spiraaltje geeft gedurende vijf jaar in de baarmoederholte een hormoon (progesteron) af. Daardoor wordt het baarmoederslijmvlies dunner en vermindert het bloedverlies bij de menstruatie. Bij een groot deel van de vrouwen stopt het menstrueren zelfs. Dit spiraaltje kan op de polikliniek worden geplaatst. Meestal gebeurt dat tijdens de menstruatie. Ook kan het aansluitend aan een hysteroscopie (zie bij 3. Diagnostische Hysteroscopie) worden ingebracht. 3. Therapeutische hysteroscopie Als er in de baarmoederholte afwijkingen zoals poliepen of vleesbomen gevonden zijn, kunnen die met een therapeutische hysteroscopie worden verwijderd. Daarbij wordt een dunne kijkbuis via de schede in de baarmoederholte gebracht en worden eventuele vleesbomen of poliepen verwijderd. Deze behandeling kan poliklininisch of in dagbehandeling worden verricht. Op de polikliniek wordt de ingreep zonder of met een lokale verdoving uitgevoerd. Een behandeling onder narcose of met een ruggenprik gebeurt in dagbehandeling. De gynaecoloog bespreekt met u waar de ingreep plaatsvindt. Dit is afhankelijk van de aard en de grootte van de afwijking en van uw persoonlijke situatie en voorkeur. 4. Operatieve behandeling van het baarmoederslijmvlies (endometriumablatie) Bij deze behandeling wordt het baarmoederslijmvlies definitief vernietigd. Hierdoor vermindert het bloedverlies bij de menstruatie sterk. In ons ziekenhuis wordt gebruikgemaakt van de Novasure-techniek. Daarbij wordt een driehoekig netje in de baarmoederholte gebracht en na de behandeling weer verwijderd. Het netje wordt gedurende maximaal twee minuten verhit waardoor het baarmoederslijmvlies wordt vernietigd. De ingreep vindt plaats onder lokale verdoving op de polikliniek of in narcose/met een ruggenprik in dagbehandeling. Deze behandeling kan alleen worden gebruikt als u definitief niet meer zwanger wilt worden en de anticonceptie goed is geregeld. 5. Operatieve verwijdering van de baarmoeder (hysterectomie of uterusextirpatie) Verwijdering van de baarmoeder adviseert de gynaecoloog doorgaans pas als andere behandelingen niet het gewenste resultaat hebben opgeleverd. De operatie kan via de schede, via een buiksnede of via een kijkoperatie worden uitgevoerd.
Tot slot Vragen Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, kunt u die tijdens het menstruatiespreekuur met uw behandeld arts bespreken.
Gynaecologie\web\40\November 2014
