PAT I Ë N T E N INFORMATIE
SLIKPROBLEMEN
2
Slikken is een complex proces waarbij veel structuren en spieren betrokken zijn waaronder spieren van de lippen, tong en wangen. Door te slikken verwijderen we eten, drinken en speeksel vanuit onze mondholte. Meestal verloopt dit reflexmatig, zonder erbij te moeten nadenken. Dit wordt anders als er slikproblemen ontstaan…
Hoe slikken wij a). De tongspieren brengen het voedsel naar de achterkant van de keel (b). Onze ademhaling stopt en we slikken het voedsel door (c). De slokdarm transporteert het voedsel naar de maag (d). We kauwen ons voedsel en vermengen dit met speeksel (
zacht gehemelte voedsel tong keelholte strottenklepje
a
luchtpijp slokdarm
c
b
d 3
Wat gebeurt er bij verslikken Wanneer iemand zich verslikt, komt er voedsel of drank in de luchtweg terecht in plaats van in de slokdarm. Meestal treedt hierbij een krachtige hoestreflex op en hoesten we de drank of het voedsel opnieuw uit de luchtweg. Op die manier worden onze luchtwegen, dankzij deze natuurlijke reflex, beschermd. Soms is het mogelijk dat iemand zich verslikt zonder dat een hoestprikkel optreedt. Er kan dan een longontsteking (= slikpneumonie) ontstaan die soms levensbedreigend kan zijn.
Waardoor ontstaan slikproblemen • Ouderdom of zwakte door ziekte: spieren worden zwakker, eten wordt minder goed gekauwd en doorslikken verloopt steeds moeizamer. Ook de slikinzet is vaak vertraagd. Soms gaat kauwen moeizamer door een niet-passende gebitsprothese of ontbrekende tanden. • Ziekten van het zenuwstelsel: ten gevolge van een beroerte kan er soms door verlamming niet meer geslikt worden of weet de patiënt niet meer hoe hij/zij kan slikken. Door een spierziekte kan de gevoeligheid in het mondgebied verminderen waardoor de patiënt minder voelt wat er in de mond of keel gebeurt. • Dementie: patiënten houden voedsel lang in de mond of vergeten dat voedsel in de mond zit. • Medicijnen kunnen een droge mond veroorzaken en daardoor kan een minder vlotte slikreflex optreden.
4
Aandachtspunten die op slikproblemen kunnen wijzen • Regelmatig hoesten of verslikken tijdens het eten of drinken (ademnood tijdens de maaltijd, rood worden, betraande ogen, kuchdrang, ‘vochtige’ stem enz.) • Vaak keelschrapen tijdens de maaltijd. • Herhaaldelijk slikken op één hap. • Grimassen, indruk van moeilijk en pijnlijk kauwen of slikken. • Speeksel, eten of drinken loopt uit de mond. • Voedselresten blijven achter in de mond na de maaltijd. • Een maaltijd die opvallend lang duurt. • Langzaam eten of meer moeite met vast voedsel. • Op korte tijd gewicht verliezen. • Weigering van bepaalde voedselconsistenties. • Regelmatig optreden van longontstekingen.
Algemene adviezen Laat de maaltijd zo veilig mogelijk verlopen • Zorg ervoor dat de patiënt altijd rechtop in de zetel of het bed zit als hij/zij eet of drinkt. • Let erop dat het hoofd niet achterover hangt maar goed rechtop staat of zelfs iets voorover gebogen is. • Zorg voor een rustige omgeving zodat de patiënt niet afgeleid is. • Praat zo weinig mogelijk tijdens de maaltijd. • Informeer goed bij de verpleegkundige wat er gegeten of gedronken mag worden. • Signaleer problemen bij de verpleegkundige. • Laat de patiënt na de maaltijd nog minimaal 20 minuten rechtop zitten. • Kies voor aangepaste voeding. • Schil fruit en groenten.
5
Te mijden voedsel • Draderige en vezelige structuur zoals ananas, sla, witloof en selder. • Voedingsmiddelen met gemengde consistentie: soep met stukjes, rijstpap, muesli met melk. • Krokante voedingsmiddelen: geroosterd brood, chips, droge koekjes enz. • Hard voedsel: snoepjes, noten en zaden.
6
Raadpleeg de logopedist bij slikproblemen De logopedist inventariseert problemen en kijkt naar de voorwaarden die aanwezig moeten zijn om veilig te kunnen slikken. De logopedist adviseert of er kan gestart worden met voeding en onder welke omstandigheden dit best gebeurt zodat de kans op verslikken kleiner wordt. De logopedist is aanwezig op de afdeling. Vraag meer informatie aan de verpleegkundige.
7
60500344 - © AZ Lokeren 2014
Algemeen Ziekenhuis Lokeren Partner van het UZ Gent Lepelstraat 2 9160 LOKEREN Onthaal tel. 09 340 81 11 fax 09 340 81 91 Dienst geriatrie tel. 09 340 81 60 www.azlokeren.be
[email protected]
Auteur/verantwoordelijke: Karen Moens
