Parochiekerkenplan Antwerpen
Inhoud 1. proces naar een parochiekerkenplan 2. methodiek 3. vaststellingen en uitdagingen
Parochiekerkenplan Geen plan maar een proces
om in de huidige context vanuit de huidige toestand van 69 parochiekerken een lange termijnvisie te ontwikkelen.
Proces over 2 sporen Stadsbreed:
Projectmatig:
Overal denkwerk stimuleren
* pilootstudies * lokale initiatieven
stimulans
denkwerk
mogelijkheden
Methodiek naar toekomstscenario’s 1. uitgaan van geïnventariseerde en geobjectiveerde data cijfers gebouw, erfgoed, gebruik, financieel
+ aanvullen met info uit lokale gemeenschap en werking kwalitatieve info, parochiale werking, pastorale eenheden, ander gebruik, organisatiekracht kerkbestuur
2. afwegen kostprijs gebouw versus erfgoedwaarde? grootte gebouw versus benodigde ruimte?
3. kiezen blijft dit gebouw in gebruik voor eredienst? waar liggen knelpunten? wat is wel/niet mogelijk?
van wenselijke scenario’s naar mogelijke scenario’s
Analyse huidige toestand 69 katholieke parochiekerken Gemiddelde oppervlakte 1.384 m² Totale oppervlakte: 96.000 m² 6 kerken < 1800 27 kerken van 1800-1900, neostijlen 36 kerken 20e eeuw 24 beschermd als monument 2 stad of dorpsgezicht 43 niet beschermd 59 geen stadseigendom
Analyse gebouwen Monumentenwacht grote onderhoudsachterstand toenemende veiligheidsproblemen Investerings- en onderhoudskost 30 jaar: raming 9 kerkgebouwen extrapolatie naar 69 kerkgebouwen Elementen voor toekomstvisie: Beschikbare middelen: stad, Vlaanderen, kerkfabrieken Prijzen per m2: instandhouding tot 4.700 euro Eigenaarsstatuut: 59 kerken eigendom van kerkfabriek Financiering: subsidiestelsel, fiscaliteit
Analyse financiële draagkracht stijgende kosten – dalende inkomsten exploitatietoelagen 2008-2014: 5 mio euro exploitatietoelagen 2014-2019: 7,7 mio euro uitgaven met eigen inkomsten 57 kerken met tekorten 27 kerken tekort groter dan 35% groot aandeel van gebouw gebonden kosten verwarming, verzekering, schoonmaken, personeel middelste 68% - hoogste 89% van uitgaven
Afwegingen Gegevens over 4 thema’s: • gebouwfysisch en gebouwkost • erfgoedwaarde: kunsthistorisch en architecturaal, situationeel, ensemble • financiële draagkracht: exploitatie uit jaarrekeningen, 10% gebouwkost • gebruik voor gewone misvieringen positionering van de 69 kerken ten opzichte van elkaar en per thema afweging verschillende thema’s
Afweging 4 thema’s 1 hoofdparameter voor elk thema Elk thema onderverdeeld in hoog/gemiddeld/laag, positie binnen 69 kerken per gebouwtype
Groep (historisch))
Type gebouw
Kerk
vóór 1800 neostijl neostijl historische kern na 1945 na 1955 na 1955 na 1965 na 1965
vóór 1800 neostijl neostijl neostijl 20 eeuw na WO II 20 eeuw modern 20 eeuw modern 20 eeuw recent 20 eeuw recent
Kerk Sint 1 Kerk Sint 7 Kerk Sint 9 Kerk Sint 2 Kerk Sint 4 Kerk Sint 6 Kerk Sint 8 Kerk Sint 5 Kerk Sint 3
CKB
Totale gebouwkost 30 jaar in mio euro
15,0 12,0 8,2 7,0 1,5 0,8 2,3 3,5 0,3
Type
Centraal kerkbestuur
A v1800
A v1800
Centrum
25,8
20
-415.248
A v1800
A v1800
Centrum
16,5
20
-484.261
65.844
A v1800
A v1800
Centrum
13,2
20
44.574
188.234
neostijl
B N-G
Zuid
11,6
20
-45.802
Totale_geb score_archit tekort_exploi gebouwkost ouwkost_30 ecturale_en tatie_en_geb bij hoge _jaarin_mio _kunstwaar ouw_6_jaar opkomst _euro de
115.658
214.649
neostijl
B N-G
Berchem
11,2
14
-36.260
74.868
A v1800
A v1800
Centrum
10,2
20
-69.551
34.099
neostijl
B N-G
Noord
9,8
18
-90.980
interbellum
C art deco Cu
Zuid
9,2
20
-210.418
neostijl
B N-G
Noord
8,9
18
238.750
88.954
neostijl
B N-G
Noord
8,8
19
8.991
109.387
neostijl
B N-G
Borgerhout
8,3
20
-57.228
118.676
interbellum
C art deco Cu
Zuid
8,3
18
-287.901
neostijl
B N-G
Hoboken
8,0
11
-122.284
neostijl
B N-G
Zuid
7,2
10
21.150
81.522 46.028
68.754 79.753 26.828
neostijl
B N-G
Noord
6,6
17
-96.738
43.775
neostijl
B N-G
Borgerhout
6,5
13
-37.298
108.486
neostijl
B N-G
Zuid
6,4
10
-12.895
neostijl
B N-G
Berchem
6,3
14
-66.618
41.758
neostijl
B N-G
Noord
5,6
12
-97.237
139.033
interbellum
D 20e V
Berchem
5,5
13
-146.715
68.760
historische kern
B N-G
Merksem
5,5
12
-3.769
68.534
historische kern
B N-G
Hoboken
5,3
13
-201.494
43.996
neostijl
B N-G
Noord
5,2
8
-48.204
73.912
A v1800
A v1800
Ekeren
4,9
18
-56.202
27.391
91.164
neostijl
B N-G
Ekeren
4,3
10
48.605
neostijl
B N-G
Deurne
4,3
8
-41.444
21.456
interbellum
D 20e V
Centrum
4,3
20
-50.837
65.868
na 1945
E 20e na WO
Borgerhout
4,3
11
22.352
42.621
neostijl
B N-G
Merksem
4,1
14
-101.476
81.278
A v1800
A v1800
Deurne
3,9
18
83.822
55.918
na 1955
E 20e na WO
Berchem
3,8
10
-131.553
42.370
historische kern
B N-G
Berchem
3,5
17
-11.344
47.097
interbellum
D 20e V
Wilrijk
3,5
13
-10.180
50.323
interbellum
D 20e V
Borgerhout
3,3
15
-73.029
40.642
interbellum
D 20e V
Berchem
3,2
13
-153.565
63.016
neostijl
B N-G
Centrum
3,1
20
-91.857
15.514
historische kern
B N-G
Wilrijk
3,0
17
32.566
15.126
historische kern
B N-G
Ekeren
3,0
17
-18.825
24.745
na 1955
E 20e na WO
Merksem
2,8
11
-53.925
23.300
interbellum
D 20e V
Deurne
2,8
18
746
23.226
interbellum
D 20e V
Wilrijk
2,8
15
35.856
46.175
interbellum
D 20e V
Merksem
2,7
13
-28.321
12.053
na 1955
E 20e na WO
Deurne
2,5
13
-6.344
36.404
na 1965
E 20e na WO
Noord
2,5
18
-20.693
10.147
neostijl
D 20e V
Borgerhout
2,3
4
-54.324
25.835
interbellum
D 20e V
Ekeren
2,2
7
-63.539
na 1965
G 20e R
Merksem
2,1
13
-61.490
10.894
neostijl
B N-G
Hoboken
2,1
6
-136.732
41.158
na 1965
G 20e R
Centrum
2,1
18
-62.614
17.107
na 1965
F 20e M
Wilrijk
2,0
18
30.089
13.583
na 1945
B N-G
Ekeren
2,0
6
-10.903
10.087
neostijl
B N-G
Borgerhout
2,0
2
-4.852
19.742
na 1965
G 20e R
Wilrijk
1,9
12
-4.252
24.339
na 1955
F 20e M
Deurne
1,9
13
-11.931
21.361
na 1965
G 20e R
Deurne
1,7
13
-63.048
6.752
na 1955
F 20e M
Deurne
1,6
2
-20.767
22.703
na 1945
E 20e na WO
Deurne
1,5
8
-95.110
38.448
na 1965
G 20e R
Berchem
1,5
9
-168.651
12.138
na 1965
G 20e R
Hoboken
1,4
16
-86.405
5.743
na 1965
G 20e R
Ekeren
1,3
8
-95.019
13.133
interbellum
D 20e V
Ekeren
1,3
2
-10.523
25.136
neostijl
B N-G
Ekeren
1,1
8
-65.766
22.176
na 1965
F 20e M
Deurne
1,1
18
na 1965
G 20e R
Zuid
1,1
na 1965
G 20e R
Deurne
-108.425
8.870
0
10.884
13.209
1,0
14
-57.314
29.883
na 1955
F 20e M
Borgerhout
0,9
19
-15.204
5.935
na 1955
F 20e M
Deurne
0,8
0
-14.256
10.581
na 1955
F 20e M
Deurne
0,8
10
-58.672
8.936
na 1965
G 20e R
Zuid
0,3
0
-39.328
3.469
score architecturale en kunsthistorische waarde 0
1 1 2 2 1 3 3 2 3
Groep (hist)
overschot / tekort 2008-2013
0 gebouwkost bij hoge opkomst gewone zondag
0 20 17 15 12 8 10 2 14 0
-480.000 -44.000 -132.000 -4.000 -94.000 -58.000 -20.000 -60.000 -38.000
65.844 115.658 42.370 68.534 38.448 8.936 22.703 6.752 3.469
Afweging – alles in balans? Kerk:
CKB:
Zijn de gebouwkosten in verhouding tot de (erfgoed)waarde van het gebouw? Zeer hoog
Hoog
Gemiddeld
Laag
Zeer laag
Knelpunten/troeven
De gebouwkost is: De erfgoedwaarde is:
Is de grootte van het gebouw in verhouding tot benodigde ruimte voor de eredienst? (Bijna) nooit
Meestal niet
Soms
Meestal wel
(Bijna) altijd
Knelpunten/troeven
Oppervlakte groter dan nodig voor eredienst? Is er financiële draagkracht voor de instandhouding en gebruik van dit gebouw? Ja, ruime marge Middelen voor onderhoud, 10% en gebouwkost exploitatie? Draagt ander gebruik bij in gebouwkost en exploitatie?
Meestal, kleine marge
Net voldoende
Klein tekort
Groot tekort
Knelpunten/troeven
Vaststellingen gespreksgroepen soorten reacties: -
mijn kerk = schone kerk: de bestaande situatie of financiering wordt niet in vraag gesteld aha erlebnis: deze kost is niet meer verantwoord voor de gemeenschap vanuit elke invalshoek argumenten voor en tegen verandering manier van denken is niet evident, cijfers confronteren
welke gegevens spreken aan? - Kostprijs van het kerkgebouw kost per week: 2.020 euro
- Rangschikkingen en vergelijkingen: ik ben de 30e grootste kerk in oppervlakte maar de 13e voor de gebouwkost
- Exploitatiekost: hoeveel van mijn uitgaven gaan naar gebouwkosten: verzekering, verwarming, schoonmaken
Vaststellingen pilootstudies en lokale initiatieven pilootstudies: vanuit standpunt kerkfabriek en parochie - Pioniers in veranderingsproces - Eigen aanvoelen dat het zo niet meer verder kan, soms jaren - Concrete start met parochiekerkenplan - Ervaren het kerkgebouw als problematisch: zeer duur, zeer groot, slechte staat, grote exploitatietekorten, laag gebruik, niet aangepast aan de noden - Willen herbestemming onderzoeken, volledig of gedeeltelijk, met als randvoorwaarde behoud van een kleine eredienstruimte, sociale invulling en/of meerwaarde voor de buurt Onderzoeksvraag is dus: welke andere functies zijn mogelijk/haalbaar in dit gebouw of op deze site?
Lokale initiatieven: - Starten vanuit lokale opportuniteiten en band met lokale partners (zorgcentrum, school), zoeken zelf naar partners - Situatie minder problematisch, meer marge
Vragen van kerkbesturen:
Complexe regelgeving, procedures en documenten bij elke stap duikt andere regelgeving op draaiboeken, standaardbesluiten en – bestekken horizontale samenwerking administraties “Het lukken van het plan hangt af van de ondersteuning in het proces voor de vrijwilligers gezien het kluwen aan reglementeringen en gezien het gebrek aan expertise (administratief, juridisch, financieel, bouwkundig, erfgoed) bij de kerkbesturen en parochies”
Uitdagingen en leerproces: - bestuurlijk : rolverdeling tussen overheden, verschillende beleidsdomeinen en beslissingsniveau’s multidisciplinair – horizontaal binnen administraties - juridisch: regelgeving erediensten, overheidsopdrachten, erfgoed, ruimtelijke ordening, canoniek recht ~ burgerlijk recht - projectvoortgang: - projectgroep, expertise - in fasen met terugkoppeling & bijsturing, - financiële haalbaarheid van bij de start meenemen - communicatie opbouwen: starten in de luwte tot de haalbare pistes duidelijk worden
