Parkinson anno 2015 23 april 2015
Kinesitherapeutische testen en behandeling bij de ziekte van Parkinson Isabelle Pollet, kinesitherapeute AZ ST REMBERT
Belang kinesitherapie Gunstig effect sommige motorische problemen Fysieke inactiviteit tegengaan Complicaties ziekte vermijden Valrisico verminderen Op lange termijn progressie ziekte vertragen,
specifieke lange-termijneffekten niet gekend Kwaliteit van leven verbeteren Op lange termijn kosten voor maatschappij verminderen,...
Onderzoek (ICF-model) Stoornis op functioneel niveau
Anamnese: hulpvraag? Observatie: houding, dyskinesieën? Rigiditeitstest: tonus? Retropulsie-test: posturale stabiliteit? Toe tapping: bradykinesie? Krachtstesten UPDRS: ziekte-ernst? 6-minuten wandeltest: uithouding? Mini-Best test: evenwicht? …
Mini-Best test Evaluatie van: • • • •
Anticipatoire posturale reacties Posturale reacties bij retropulsie Proprioceptie Gangstabiliteit
Mini-Best: 14 items Zit naar stand Tenenstand Unipodale stand Opvangreactie bij voorwaarts uit evenwicht brengen Achterwaarts Lateraal Stand met ogen open, instabiele ondergrond Stand met ogen gesloten, voeten bij mekaar, stabiele ondergrond Ogen gesloten op een hellend vlak staan met tenen naar boven Gang met plotse snelheidsverandering Gang met horizontale hoofdbeweging Gang met 180° Gang over obstakel Timed Up en Go in combinatie met dubbeltaak
http://www.bestest.us/files/7413/6380/7277/Mini BEST_revised_final_3_8_13.pdf
Mini-Best Sensitief Betrouwbaar
Kort: 15’ Evaluatie voor vallen: <19/28 Niet veel materiaal nodig: • • • • •
Stopwatch Doos: 23cm hoog Opstapje met hellend vlak Onstabiele ondergrond (foam): 10 cm dik Stoel zonder armleuning
onderzoek Stoornis op activiteitsniveau en participatie Activiteitsniveau: transfers, stappen, freezing, ADL,… Participatie: werk, hobby’s Overlapping kine-ergo • Opmerking 1: ook niet-motorische symptomen invloed op revalidatie: orthostatische hypotensie, cognitieve (dementie) problemen, spraakproblemen, incontinentie, psychologische (psychosen, depressie,…) • Opmerking 2: nevenwerkingen medicatie: on-off periode, dyskinesieën, …
Behandeling algemeen: Afhankelijk van doelstelling? (hulpvraag, testen,…)
Doelstellingen: Smart : Specifiek-Meetbaar-AanvaardbaarRealistisch-Tijdsgebonden Hoehn en Yahr stadium? (is gekend via neuroloog)
• Vroege stadia (I-II-III): basale ganglia stimuleren • Latere stadia (III-IV-V): compensatie-strategieën Individueel of Groepstherapie?
Evidence-based? Zie European Physiotherapy Guideline for Parkinson’s disease 2014
Behandeling (SMART) Vroege stadia Hoehn en Yahr stadium I en II Mobiliteit: stretchen, lichaamshouding: extensie romp, romprotaties , gewichtsverplaatsing, dissociaties, groot bewegen,… Kracht-uithouding: functionele context (STS, trappen , reiken en grijpen, achteruit stappen), distale bewegingsbaan, krachttraining
in ON-periode (meest input), nadruk op snelkracht Evenwicht: functionele uitvalpassen, onstabiele ondergronden, ogen open/toe, in combinatie met dubbeltaken, hindernissen,…
Behandeling Nog aanbevolen (EB) oefeningen european guidelines Loopband: verbetering gangsnelheid en schredelengte (+)
Dans: Tango: verbetering TUG en UPDRS , Tai Chi: verbetering UPDRS (+), Nordic walking BIG: Big and Loud : TUG, UPDRS Progressieve weerstandstraining (2jaar): verbetering UPDRS Dubbeltaken: minder valpartijen Intense balanstraining: toename grijze stof Intensiteit: >150 min gemiddelde intensiteit per week of 75 min intense fysieke activiteit (volgens HF en/of Borg schaal) 30 min wandelen/dag
Behandeling Midden stadium Hoehn en Yahr III
Beginnende freezing Meer vallen Meer moeite met dubbeltaken Meer on-off fluctuaties Belang van aanleren cues en cognitieve strategieën
Behandeling Cognitieve bewegingsstrategieën Beweging opsplitsen in deelbeweging
Compensatie-strategie Oefenen in ON, toepassen in OFF Voorbeelden: • Bed-mobiliteit: gaan liggen, omrollen,… • Uit stoel rechtstaan • Stappen: vertrekken, draaien, stappen over obstakels of door een liftdeur,…
Behandeling Aanbieden van cues Prikkels met sturende werking op repetitieve bewegingen (gaan, schrijven, tanden poetsen,…) Visuele cues : lijnen, tegels,… Auditieve cues: muziekritme, rechtop-rechtop,.. Tactiele: via bekken, schouderklopjes Interne cues: denk hiel-hiel-hiel… Ook cues bij niet-freezers! Beter stappatroon Cues bij freezers in off lokken soms freezing uit
Behandeling eindstadium Bed of rolstoel gebonden Doelstelling: comfort verbeteren en complicaties voorkomen, aanwezige mobiliteit behouden,… • Mobiliseren • Positioneren • Hulpmiddelen • Tiltechnieken mantelzorger • Respiratoire revalidatie
LINKS http://www.parkinsonliga.be/ http://www.parkinsonnet.info/guidelines http://www.pwr4life.org/ https://www.youtube.com/watch?v=YEiupqJDugA Literatuur: Parkinsonrevalidatie: een interdisciplinair plan, door Miet de Letter en Marijke Miatton
