Panoramafotografie 2
Panorama foto's laten in de breedte veel meer zien dan bij een normale foto het geval is. Panorama betekent "wijd's", een panorama foto laat dus een wijd's gezicht zien. Soms laten panorama foto's zelfs een zicht van 360° zien.
Hoe wordt een panorama foto gemaakt?
In de analoge fotografie had men fototoestellen die speciaal uitgerust waren voor panorama fotografie. Met de digitale toestellen is het een stuk eenvoudiger geworden om panorama foto's te maken. Men stelt de panorama foto samen, door verschillende foto's na elkaar van het vergezicht te fotograferen, bij iedere foto schuift men een stukje op zodat er een overlapping van de foto's is. Nadien gaat men deze foto's naadloos samenvoegen tot een brede panorama foto. Sommige toestellen, zoals de Canon compact camera's, hebben software aan boord om meteen panorama foto's te maken, waarbij het begin van de foto zich automatisch uitlijnt en vastklikt aan de voorgaande foto.
Parallax - Nodal point- Panorama beugel Bij panorama foto's gaat men dus eerst een aantal foto's maken van een landschap door telkens de positie van het vergezicht iets op te schuiven met een kleine overlapping van iedere foto, om later het uitlijnen van de foto's te vereenvoudigen.
Om horizontaal uitgelijnd te blijven is het noodzakelijk om een statief te gebruiken. Verder is het ook belangrijk dat het draaipunt van het statief samenvalt met het "Noparallax point" van de lens. Anders zullen parallax fouten ontstaan. Parallax kan je het beste demonstreren door afwisselend met het ene oog, dan met het andere naar een punt te kijken. Het beeld wat je ziet is niet helemaal hetzelfde, voorwerpen op de voorgrond liggen niet op dezelfde plaats t.o.v. voorwerpen op de achtergrond. Door dit fenomeen hebben we dieptezicht. Als het einde van de vorige foto en het begin van de nieuwe foto een afwijkend beeld geven, wordt uitlijnen van de foto's op elkaar moeilijk. Wanneer alles op de foto even ver verwijderd is van de camera (vergezichten), vallen parallax fouten nogal mee. Dan kan je zelfs uit de hand fotograferen en de foto's nadien zonder problemen naadloos combineren. Het wordt wel veel kritischer wanneer zich ook voorwerpen dichterbij bevinden, dan zijn parallax fouten veel beter te zien, en wordt het veel moeilijker om de foto's op elkaar uit te lijnen. We moeten er dus voor zorgen dat het draaipunt van het statief op het "Noparallaxpunt " van de lens ligt. Hiervoor hebben we een panorama beugel nodig. Soms worden de afzonderlijke foto's ook verticaal genomen, om ook verticaal een groter gebied te bestrijken, of om een samengestelde foto te maken met een veelvoud van het aantal pixels van de camera (met 4 foto's van 6M pixels kan je een 24M pixels samengestelde foto maken) We hebben dus 2 beugels nodig, om de camera zowel horizontaal of vertikaal rond zijn "No-parallax punt" te kunnen laten draaien (of eentje die universeel instelbaar is)..
"Nodal point" - "Intredepupil" en het "No parallax point" nader bekeken Er blijkt nogal wat verwarring te bestaan waar het "No-parallax punt" juist ligt, sommigen beweren dat het samenvalt met het "front-nodal punt" andere met het "intredepupil". Daarom gaan we beide eens nader bekijken.
Nodal point Enkelvoudige lens
Bij dunne enkelvoudige lenzen ligt het nodal point (knooppunt) op de hoofdas van de lens en valt samen met het optisch middelpunt van de lens. Het is het hoekpunt van de openingshoek. Bij focusering op oneindig (rechtse fig.) , staat de sensor in het brandpunt, die instelling geeft de grootste openingshoek. Bij focuseren op voorwerpen die dichter bij de lens staan (linkse fig.) verschuift de lens weg van de sensor, het brandpunt schuift mee, de sensor en het beeld blijven staan. Objectief Het objectief bestaat uit meerdere enkelvoudige lenzen die bij elkaar gebracht worden.
Een objectief kan je voorstellen door een front-hoofdlens en de achterste (rear) hoofdlens, daartussen zitten een aantal enkelvoudige lenzen en het diafragma. Op bovenstaande figuur is de schematische voorstelling van de breking van de lichtstralen te zien. Een objectief heeft 2 "nodal points" een "front nodal point" en een "rear nodal point" De positie van de Nodal punten van een objectief is lensafhankelijk, voor sommige lenzen ligt het Nodal point zelfs vóór de frontlens. De positie van het nodal point is belangrijk voor de beeldhoek, de vergroting van de lens
en de DOF
Intredepupil van een objectief Het "intredepupil" is het virtuele beeld van het diafragma. Dit is de plaats waar je het diafragma "ziet" als je door de frontlens kijkt. De afstand tot de sensor wordt bepaald door de lens en verschuift bij het wijzigen van de brandpuntsafstand (zoomlens)
No-parallax punt van een objectief Het "No -parallax point" valt niet samen met het "front nodal point" zoals sommigen beweren. Het "No-parallax punt" van een objectief valt samen met het intredepupil Het ligt tussen" front nodal punt" en het diafragma. Wil je er meer over weten: Rik Littlefield heeft er een studie aan gewijd. Dit document vind je hier Ook op de site van Toothwalker.org kan je een document vinden wat de positie van het "nodal punt" en het "entrance pupil" beschrijft Het Intredepupil/ No-parallax point wordt bepaald door de lens, en niet door de camera. Wat is belangrijk? De discussie, met welk punt het No-parallax punt samenvalt is voor de praktische kant van de panorama fotografie in wezen niet echt belangrijk, feit is dat het "No parallax punt" ergens achter de frontlens ligt. o
Eens gemonteerd op de panoramabeugel zal het geheel moeten afgeregeld worden zodat het "No parallaxpunt" samenvalt met het draaipunt van het statief. Dit is eenvoudiger dan je zou denken, hoe dat gebeurt zien we verder.
o
Als we de camera laten draaien rond het "No -parallaxpoint" zullen voorwerpen die op één lijn liggen met dit punt, ook als beeld op 1 lijn blijven liggen ongeacht de hoek waarmee de camera naar dit voorwerp kijkt.
Panorama beugel Om de camera, zo op het statief te plaatsen dat het No-parallax punt van de lens samenvalt met het draaipunt van het statief, hebben we een panorama beugel nodig. Deze zijn in alle maten en vormen te koop in fotozaken. De beugels die je koopt zijn zo geconstrueerd dat ze instelbaar zijn voor de meeste types camera's en lenzen, andere zijn dan weer voor 1 bepaald type camera. Fotografeer je enkel "ver-gezicht" panorama foto's dan mag je deze rubriek over het panorama statief vergeten. Je kunt de camera eenvoudig op een statief plaatsen, of zelfs uit de hand fotograferen. Zijn er ook "dichtbij " onderwerpen op de foto te zien dan heb je wel een panorama beugel nodig. We kunnen dergelijke beugel ook zelf maken. Het geheel : camera+lens wordt met de camera bevestigingsschroef op de beugel
bevestigd. Gevolg hiervan is dat het "No-parallax point" bij wijzigen van de brandpuntsafstand, verschuift t.o.v. het statief en opnieuw moet uitgelijnd worden met het statief.
De panorama beugel moet aan 2 vereisten voldoen: o
o
De lens moet zo gepositioneerd worden dat het draaipunt van het statief samenvalt met de as van de lens. Bij Nikon camera's ligt het bevestigingspunt op de as van de lens, bij andere camera's kan dat verschillen. De camera moet zo gepositioneerd zijn dat het draaipunt van het statief samenvalt met het "No-parallax punt" (entrance pupil) van de lens" De beugel zal dus zowel in X als in Y richting instelbaar moeten zijn. Maken we de panoramabeugel specifiek voor één bepaald toestel, dan hoeft de positie van de camera t.o.v. de as van de lens niet meer gewijzigd te worden, en dus niet instelbaar te zijn.
De camera (+ lens) dienen dan nog enkel te kunnen verschuiven langs de as van de lens.
Positioneren van de camera Het vast positioneren van de camera op de as van de lens, is relatief eenvoudig, voor Nikon toestellen is het helemaal eenvoudig omdat het camera bevestigingspunt op de lens as ligt, voor andere camera's moet de offset t.o.v. de lensas gemeten worden. Op deze site: http://wiki.panotools.org heb je een overzicht van de plaats van de bevestigingsschroef t.o.v. lens as en de lensbasis voor verschillende merken camera's. De afstand van het bevestigingspunt van de camera tot het draaipunt van het statief kunnen we berekenen: o
o
o
Op deze site http://wiki.panotools.org vinden we de afstand tussen het camera bevestigingspunt en de lensbasis van de camera. Voor Nikon D90 is dit: Tripod mount length (L1)= 40mm Op dezelfde site vinden we de afstand tussen de lensbasis en het "Entrance pupil" voor verschillende lenzen. Voor een Nikkor AF-S DX 18-70mm is dit voor brandpuntsafstand 18mm = 51mm Het center draaipunt van het statief en het camera bevestigingspunt moeten dus voor een D90 camera met 18-70mm lens afgesteld op 18mm brandpuntsafstand: :40+51= 91mm van elkaar verwijderd zijn Ook op deze site vind je hier voor vele (Nikon) lenzen de positie van de "nodal points" en het "entrance pupil"
Met deze berekening hebben we een indicatie hoe ver de camera moet bevestigd worden van het statief draaipunt. Hoe we de camera nauwkeurig op het statief afregelen zien we verder. Waterpas o o
o
o
Wanneer je foto's neemt t.b.v. een panoramafoto (vooral vergezichten) , zet je best eerst het statief in alle richtingen waterpas. Zorg er voor dat de rototieas van de camera en het statief samenvallen. Als het statief niet loodrecht staat en je zet nadien de camera waterpas (met het bolhoofd), dan vallen de rotatieassen niet samen en gaat het panorama golven. Een waterpasje dat in het flitsschoentje kan geschoven worden is hier goed bruikbaar om de camera horizontaal te zetten nadat eerst het statief vlak werd gezet Eens de eerste foto genomen mag je de instelling niet meer wijzigen.
DIY panorama beugel Een panorama beugel kan je eenvoudig zelf maken (DIY= Do It Yourself) Hier is een voorbeeld hoe ik het heb aangepakt. De beugel is lichtjes gewijzigd t.o.v. de vorige versie, de verticale beugel wordt nu op zijn plaats vastgeschroefd met dezelfde schroef als waarbij de camera in de horizontale positie wordt vastgeschroefd. Een ref pin houd de verticale beugel op zijn plaats. Voor de montage van de beugels is nu geen gereedschap meer nodig.
De basis van de beugel is een aluminium profiel 40x 10mm, voldoende stevig dus. De bodemplaat is 180mm lang en over de volle lengte is een sleuf van 7mm breedte. Aan de bodemplaat is een dwarsplaat van 110mm bevestigd (breedte van de camera) met lange schroeven. Hierop staat de camera in horizontale positie gemonteerd. De camera bevestigingsschroef ligt op de as van de sleuf. Op de dwarsplaat ligt een 5mm dikke rubber mat. Deels als antisslip voor de camera ,maar ook om de camera iets hoger op te stellen, zodat de lenshoed van de 18-70mmVR de bevestigingsschroeven niet raakt. De bevestiging van de beugel op het statief gebeurt met een zwaluwstaart passing, wat in de statiefkop schuift. Wanneer de bevestigingsschroeven lichtjes gelost worden kan de camera naar voor en achter geschoven worden t.o.v. het statief. Om de camera vertikaal te plaatsen wordt een 145mm lange beugel op de horizontale beugel geschroefd, met de bevestigingsschroef voor de camera, een ref.pin houd de vertikale beugel op zijn plaats. De panorama beugel is specifiek gemaakt voor een D90 camera, de positie verticale beugel is zo gekozen dat as van de lens samenvalt met het draaipunt van het statief. Op de verticale beugel is ook een (dunne) antisliplaag aangebracht. De 2 bevestigingsschroeven voor de camera zijn 1/4" UNC (engelse) schroefdraad. De positie van de camera wordt afgeregeld en gemerkt zoals hieronder beschreven. Met het waterpasje in het statief en het waterpas in de flitsschoen, kan de camera perfect horizontaal worden gezet .
Afregelen van de camera positie op de panoramabeugel
Plaats de camera met panoramabeugel op het statief. Zet de horizon van de camera vlak met behulp van een waterpas. Kijk door zoeker van de camera en zoek op verre afstand een vertikaal referentiepunt (een muur van een gebouw, paal,...) Zoek op korte afstand een voorwerp (paal) dat op een rechte lijn ligt t.o.v. het verre ref. punt, verplaats eventueel het statief. Draai nu de camera op het statief , tot het verre referentiepunt nog net zichtbaar is in de uiterst rechtse kant van de kijkhoek van de lens. Verschuif de camera op de beugel tot de 2 (ver en dichtbij) ref. punten op 1lijn liggen in de zoeker van de camera. Controleer nu de uiterst linkse kijkhoek en regel eventueel nog wat bij. Neem met beide uiterste kijkhoeken een foto en vergelijk de positie van de 2 ref. punten op beide foto's. Finetune indien nodig de positie van de camera voor optimaal resultaat. Plaats een merkstreep op de beugel , en noteer de gebruikte lens, zodat je nadien met deze lens de juiste positie van de camera eenvoudig kunt terugvinden. Heb je een zoomlens, herhaal dan de procedure voor beide uiterste brandpuntafstanden, en een paar tussenliggende brandpuntafstanden. Plaats telkens een merkteken op de beugel voor iedere gekontroleerde brandpuntsafstand.
Foto's maken: Bij het fotograferen van foto's t.b.v. een panorama foto dien je op het volgende te letten: Plaats de camera horizontaal m.b.v. een waterpas, wijzig de instelling niet meer nadat je de eerste foto hebt genomen. Plaats alle functies manueel, om er voor te zorgen dat ze niet automatisch wijzigen gedurende het nemen van de verschillende foto's. o o
o o o o o
ISO manueel Diafragma en sluitersnelheid voor juiste belichting Richt op een gemiddeld belichte omgeving met de camera op de stand "auto" noteer de waarden voor diafragma en sluitersnelheid Gebruik deze waarden voor de manuele instelling. Witbalans manueel Focus op oneindig Fotografeer in RAW formaat (dan kan je nadien eventueel de belichting aanpassen) Zorg er voor dat de foto's telkens ongeveer 20-50% overlappen Groothoek lenzen ( kleine brandpuntsafstand) genieten de voorkeur
Samenstellen van de panorama foto - stitching Voor het samenstellen van de foto's tot een panorama foto heb je specifieke software nodig.
Photoshop CS2 of hoger Photoshop is één van de beste fotobewerkingssoftware maar ook één van de duurste. Vanaf CS2 kan je er ook panorama foto's mee maken. Je kan zowel RAW als jpg formaat gebruiken. Je kunt de trial versie van Photoshop gratis downloaden om de software uit te proberen, wil je ze verder gebruiken moet je het aankopen. Werkwijze:
Selecteer : "Bestand-Automatisch-Photomerge" Via "Bladeren" kan je de foto's selecteren die je wilt samenvoegen Selecteer één van de lay-out opties, vink "Afbeeldingen laten overvloeien" aan Klik "ok" Het resultaat is een panoramafoto Uitsnijden op het gewenste formaat, lagen samenvoegen. Eventueel contrast-curven en aanscherpen.
* Hier vind je een tutorial van marc-en-ciel voor CS2 * Dit is de tutorial van Adobe
Photo stitch 3.1 Dit programma wordt gratis bij de Canon Compact camera's geleverd (o a bij Canon S40). Werkwijze:
Klik de knop "Merge Images" Selecteer de foto's klik de optie: "Arrange" en sleep de foto's in de juiste volgorde Klik "Merge" kies de shooting technic : "Panning" en vul de brandpuntsafstand van de lens in. klik op "Merge" Resultaat is een panorama foto. Klik op "Save" , nu kan je de foto bijsnijden op de juiste grootte Selecteer de folder en geef de foto een naam, klik op save.
Panorama tools Panorama tools is opensoftware (freeware) voor panorama foto's voor zowel Windows als Mac... Meer info en download vind je hier: www.tawbaware.com www.all-in-one.
Autostitch Autostich is een programma ontwikkeld aan de University of Britisch Colombia
Er is van dit programma wordt (tot nu) enkel een gratis demo-versie beschikbaar, maar het werkt uitstekend . Er wordt regelmatig een nieuwe update aangeboden, die kan je opnieuw downloaden. Programma downloaden, unzippen, en de .exe file aanklikken, je hoeft het programma niet te installeren. De foto's moeten wel in jpg formaat zijn. Je kunt zowel in de breedte als in de hoogte foto's samenvoegen. Klik op" File - open" en selecteer de foto's die je wilt samenvoegen. Homepage & download meer info hier
Ptgui PTgui is een heel veelzijdig programma waar je alle soorten panorama foto's me kunt maken , ook 360° Je kunt het gratis downloaden en gedurende 30dagen gratis testen, als je het verder wilt gebruiken moet je het kopen. Homepage & Download
Panorama-perfect-lite Een gratis panoramafoto programma Homepage & download gratis "lite" programma, het volledige programma "Panorama -perfect" is betalend
Hugin - Panorama photo stitcher Is een gratis panoramafoto programma, met uitleg en voorbeeldfoto's. Het programma lijkt nogal wat mogelijkheden te hebben. Homepage & download
360° panorama foto's De meeste panorama foto's tonen een beeld van 180° , maar je kunt ook 360° panorama foto's maken , ze worden als het ware op een cilinder geprojecteerd die kan ronddraaien. Een mooi voorbeeld van 360° panorama foto's vind je hier: www.virtualbruges.be Hoe je een 360° foto maakt volgt later.
Links gratiscursus.be : panoramafoto's met Photoshop panoguide.com : zeer uitgebreide site ivm panorama fotografie Google panorama foto's: voorbeelden van panotrama foto's panoramas.dk: site met heel veel panorama foto's en uitleg cambridgeincolour.com : info ivm panorama fotografie © Beertje Versie 15-10-2010
