PANORAMA
U6
Energie neutrale multifunctionele accommodatie
2010-2011
klimaatneutraal epc = 0
GPR score
9
passief gebouw
opdracht Een buurthuis met een open sfeer voor alle leeftijden afkomstig uit ca. 60 culturen met gymzaal in Engelenburg-Noord te Veenendaal.
nominatie BNA gebouw van het jaar 2012 Stedenbouwkundige inpassing: object in het groen Het gebouw ligt als één alzijdig, rond, uitnodigend paviljoen in het groen. Een gymzaal is vaak een gesloten gebouw. Door deze centraal te situeren en de overige functies rondom te leggen ontstaat er interactie met de omgeving. De ronde vorm benadrukt maximaal het vrij liggende karakter als een autonome sculptuur tussen de zestiger jaren flats. Het grasveld omringt het gebouw, het loopt 30 á 40 cm op, zodat het paviljoen ogenschijnlijk iets in de grond zakt en letterlijk met z’n voeten in het groen staat. Dit grastalud is tevens een beschutte verblijfpek. Vanaf de aanpalende flats kijkt men op het dak, daarom heeft het gebouw een groen vegetatiedak, dit werkt tevens warmteaccumulerend en werkt als water- en fijnstofbuffer. De gymzaal die al iets hoger is wordt voorzien van een groot schuin dak – gericht op het zuiden – met 530m² zonnepanelen (elektriciteit) en 10m² zonnecollectoren (warm water). Een enorme overhangende luifel genereert rondom een veranda en vangt de felste zomerzon op. Architectuur: transparantie Bij Panorama is het schuine vlak van zonnepanelen en het gebruik van een luifel geïntegreerd in de hoofd-
opdrachtgever vorm van het gebouw: een spel van schuine lijnen en vlakken waarbij het hellende vlak zonnepanelen wordt gesublimeerd. Ook het gestreepte voorkomen van de aanpalende flats is inspiratiebron geweest voor het ensemble. Het gaat om een spel van witte en zwarte stripings, een soort dazzle painting, zoals bij ‘onzichtbare’ oorlogsschepen. Het paviljoen is er wel, maar is er toch ook weer niet. Het gaat én op in de omgeving en is tevens een baken. Deze paradoxale dubbelheid is uitgangspunt geweest voor het ontwerp van de gevel. De plattegrond is gebaseerd op een spel van geometrische transformaties, zodat taps toelopende gangen ontstaan die net iets meer ruimte genereren waar nodig is, zoals bij de entree. Het ronde gebouw opent zich, middels vol glazen puien naar de omgeving, het ziet er uitnodigend uit. Exterieur en interieur vloeien in elkaar over. Achter de glazen puien zie je de ronde wand die geheel beschilderd is door omwonenden als een bonte ‘binnenvoering’, die alle zestig culturen afspiegelt. ’s Nachts licht het kunstwerk op. Er zijn grote openslaande deuren aan de kant van de speelplaats. Daklichten (solartubes) voorzien diverse ruimtes van daglichttoetreding. Ruimtes zoals kleedkamers en bergingen zijn om de
Gemeente Veenendaal
architect Architectenbureau Marlies Rohmer
ontwerp Marlies Rohmer
team Fabian van den Bosch Floris Hund Thomas van Nus Begoña Masiá Kate Griffin
aannemer Grootheest Bennekom Bouwbedrijf, Ede
constructeur Breed integrateddesign, Den Haag
installatieadviseur Merosch, Bodengraven E&B engineering en bouwbegeleiding B.V., Lekkerkerk
fotografie Daria Scagliola Marlies Rohmer
ontwerp 2010
oplevering 2011
08-2012
opp / aanneemsom BVO: 1048 m2 € 2.080.000,- incl. installaties, excl. BTW
PANORAMA gymzaal/theater gelegen en pakken deze als het ware geluidstechnisch in. Een voorzetwand in de gymzaal versterkt dit aspect, er is geen contact-geluid. Het gymzaal gedeelte is heel eenvoudig af te scheiden voor avondgebruik, er is een extra toegang aan de noordzijde. Ter plaatse van de gevel is een doorlopende bank gemaakt. De vigerende gang, waar deze bank tegenover de kunstwand is gesitueerd, functioneert als foyer wanneer er voorstellingen zijn. Dubbelgebruik: gymzaal én theater Bij de constructie is rekening gehouden met eventueel toekomstig gebruik van de gymzaal als theater. De gymzaal kan met de activiteitenruimte samengevoegd worden middels het openen van de geluidsdichte vouwwanden, waardoor een zaal met
podium ontstaat. Halverwege de activiteitenruimte is een rail bevestigd met een zwart gordijn, wanneer dit dichtgeschoven wordt ontstaat er een mooie achterwand vanwaar de artiesten op kunnen komen. Er is een tevens relatie tussen de jongeren- en activiteitenruimte. De bar is centraal gelegen en heeft uitgifte mogelijkheden naar twee kanten, naar de activiteitenruimte en naar de gang (foyer). De ruimte van de beheerder is centraal bij de hoofdentree gelegen. De activiteitenruimte en met name de huiskamer zijn - middels grote openslaande deuren - aan het terras gelegen vanaf hier kunnen de ouders naar hun spelende kinderen kijken. Het gigantische overstek geeft beschutting en vormt een rondlopende veranda.
PANORAMA
3
11
4
4
9
1
5
6 10
2
2
9
7
8
1. Grote zaal 2. deelbare activiteitenruimte
3. toestelberging 4. kleedkamer 5. cursusruimte
6. kookruimte 7. KANTOOR 8. huiskamer
9. berging 10. stoelenberging 11. techniek
5
project
Architectenbureau Marlies Rohmer Architectenbureau Marlies Rohmer
specificatie
N 10
15 5
20 10
25 15
PRESENTATIE PRESENTATIE werknr. 0912 werknr. 0912 projecttric trac MFA tetric Veenendaal MFA trac te Veenendaal schaal schaal 1:500 PL01 1:500 specificatie plattegronden plattegronden datum 29-11-2011 datum 15-12-2011
bestand: 0912-308-PL.dwg
PANORAMA Duurzaamheid: het begint bij “low-tech” maatregelen: • Het gebouw is rond en compact en heeft een optimale verhouding gevel-grondoppervlak. Het licht oplopende maaiveld en de overhangende luifel reduceren het glasoppervlak van de rondlopende pui, terwijl er toch overal licht naar binnen stroomt (1). • Flexibiliteit en Cradle to Cradle: houten kolommenstructuur. • Multifunctionaliteit en dubbelgebruik: De cursusruimte, het kantoor en de vergaderruimte zijn ongeveer even groot en uitwisselbaar qua functie (2). • Een lage temperatuur vloerverwarming versterkt het concept van de flexibele indeling.
pv-cellen en begroeid dak
één gebouw met twee functies: sport en welzijn
• Hoge ruimtes zorgen dat de kritische CO2 -waardegrens minder snel wordt bereikt. • Het licht oplopend maaiveld zorgt voor een gesloten grond balans. • (Noord)licht dringt middels daklichten diep het gebouw binnen, er is nauwelijks kunstmatige verlichting nodig. De zone langs de gevel van de kunstverlichting is daglicht afhankelijk geschakeld. • Het groene vegetatie dak heeft een – warmte accumulerende massa van 150 kg/m2, buffert stof en water en fungeert als extra isolatie (3). • De luifel houdt zomerzon buiten en laat winterzon binnen.
geluidsbuffer
flexibiliteit: ruimtes koppelbaar (theateropstelling)
Energie neutraal gebouw, gebouw- en gebruiksgebonden neutraliteit: Om de hoge ambities te realiseren is het ontwerp geoptimaliseerd aan de hand van volgende stappen, gebaseerd op de trias energetica. Stap 1 – Beperking energievraag Toepassing van driedubbel glas. Dit vormt tevens een verbetering van het thermische binnenklimaat. Goede isolatie van alle staande dichte geveldelen grenzend aan de buitenlucht (Rc=5.0 m²K/W) • Gebouw “luchtdichter” maken door driedubbele kierdichting. Dit betekent dat minder lucht kan ex- of infiltreren, en dus een lager energieverlies. Toepassing van daglichtafhankelijke regeling en aanwezigheidsdetectie.
1. COMPACT, VOLLEDIG KIERDICHT (GETEST)
2. Flexibel, hout, lichtgewicht, C2c, materiaalbespaaring
Beperking energievraag 1 Het gebouw is rond en compact en heeft een optimale verhouding gevel- grondoppervlak
Stap 2 – Warmteterugwinning • Het rendement van de warmteterugwinning uit ventilatie lucht (WTW). De WTW onttrekt warmte uit aangezogen vervuilde lucht, en warmt daarmee verse buitenlucht op. Het rendement van de WTW is 90%.
Generieke hoofdstructuur 1 alle gebouwen zijn gebaseerd op een modulair grit van 7.2m x 8.4mvoor flexibiliteit in de toekomst 2 organisatie rond middengang met aan weerzijde gebruiksruimtes 3 centraal georganiseerd rond een atrium
1
Duurzame energie: daglicht 1 oriëntatie gebouwen voor een maximum aan daglicht (noordlicht) en minimaal gebruik van kunstlicht 2 dakramen voor extra daglicht tot diep in de ruimtes 3 grote ramen tot aan het plafond voor maximaal uitzicht en daglicht tot diep in de verblijfsruimte
Groen Vegetatie Dak
de
4. SOLARTUBES, rondom drievoudig glas
Hemelwater 1 mos-sedum daken voor water- en fijnstofbuffering 2 hemelwaterafvoer in de rivier de Grift
5. Vloerverwarming en WKO
1
6. Zonnecollectoren en PV-panelen (75kWp) Duurzame energie: zonne- en bodemwarmte 1 oriëntatie en dakhelling voor optimaal gebruik van zonnewarmte 2 PV-panelen en zonne collectoren voor warmwater 3 toepassing van warmtepomp voor verwarming / koeling middels bodemwarmtewisselaar of koudeopslag 4 verdeelunit 5 overschot aan energie terugvoer in stroomnet
Verwarming 1 lage temperatuur vloerverwarming, gevlinderde vloeren 2 opties voor warmteopwekking: warmtepomp met bodemwarmtewisselaar of WKO, zonneboiler, ketel op biomassa
ft
Gri
PANORAMA
Stap 3 – Duurzame energie, benutten wat de natuur biedt De daglichttoetreding van het gebouw wordt verder geoptimaliseerd middels toepassing van solartubes op plekken buiten de daglichtzone (4). De daglichttoetreding wordt verder verbeterd door een glas met een hoge lichttoetredingsfactor toe te passen. • Het ventilatiesysteem in de gymzaal is hybride. Dit betekent dat afhankelijk van de gemeten CO2-concentratie en de buitentemperatuur, kleppen in de zijkant van de gymzaal open gestuurd kunnen worden. Dit verlaagt niet alleen de benodigde ventilatie energie, maar verhoogt de functionaliteit en flexibiliteit van het MFAde TICveel TAC TE VEENENDAAL - duurzaamheid gebouw door grotere ventilatiedebieten. De warmtebron voor de warmtepompen is een WKO (warmtekoude opslag). Het toepassen van een WKO heeft als voordeel, ten opzichte van de bodemwarmtewisselaar, dat het rendement hoger ligt. Dit geldt voor zowel koeling als verwarming (5). • Voor warm tapwater worden zonneboilers toegepast. Door de toepassing van zonneboilers wordt bijna 30% van de energie op de post tapwater bespaard (6). • Er worden PV-cellen toegepast (ca. 530m²). Daar waar elke andere maatregel energie bespaart, wekken PV-cellen energie op. Deze vormen daarmee een zeer belangrijke schakel in het behalen van klimaat- of energieneutraliteit. De PV-cellen zijn geïntegreerd in het ontwerp van het gymzaaldak samen met 10m² zonnecollectoren (6).
3.
PANORAMA
