Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 8, 7 maart 2007

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 8, 7 maart 2007 Beste collega, Met de Panama Nieuwsbrief worden opleiders rekenen/wiskunde op de hoogte gehouden van Panamaactiviteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected]. Vriendelijke groet, namens Panama, Marc van Zanten

Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen December 2006 werd ELWIeR opgericht. ELWIeR staat voor Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen en heeft tot doel opleiders rekenen-wiskunde te ondersteunen bij hun werk, onder meer door het gericht uitvoeren van kortlopende onderzoeken. Informatie over ELWIeR vindt u op de site: www.elwier.nl. In maart neemt ELWIeR een online enquête af onder alle lerarenopleiders wiskunde: pabo, tweedegraads en eerstegraads (een kleine 300 mensen in Nederland). Met deze enquête-gegevens hoopt het kernteam van ELWIeR een goed beeld te krijgen wat er momenteel speelt op de lerarenopleidingen, en wat er aan onderzoek en ondersteuning geboden kan worden vanuit het landelijk expertisecentrum. Mocht u tot deze doelgroep behoren, dan stelt ELWIeR het geweldig op prijs dat u de enquête invult (ongeveer 15 minuten). U vindt de enquête via: http://www.fi.uu.nl/elwier/enquete/. Panama-conferentie 2007: conferentiematerialen op de website Op 17, 18 en 19 januari 2007 vond de 25e Panama-conferentie plaats, met als titel: 'De toekomst van het reken-wiskundeonderwijs, reken-wiskundeonderwijs voor de toekomst'. Ondertussen zijn veel van de conferentiematerialen geplaatst op de website (http://www.fi.uu.nl/panama), vanwaar u ze kunt downloaden. Kijk onder Panamaconferentie 2007 > conferentiematerialen. Op veler verzoek zijn ook de twee filmpjes uit de opening van de conferentie op de website geplaatst. Inventarisatie rekenvaardigheids- en gecijferdheidstoetsen Na de presentatie van deze inventarisatie op de categoriale bijeenkomst voor opleiders op de afgelopen Panama-conferentie, hebben we van verschillende kanten nog aanvullende informatie ontvangen. Het uiteindelijke overzicht wordt gepubliceerd in de komende Panama Post.

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Beste collega,

Nummer 9, 16 april 2007

Met de Panama Nieuwsbrief worden opleiders rekenen/wiskunde op de hoogte gehouden van Panamaactiviteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected]. Vriendelijke groet, namens Panama, Marc van Zanten

Resultaten enquête ELWIeR In maart heeft ELWIeR (het Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen) een online enquête afgenomen onder alle lerarenopleiders wiskunde: pabo, tweedegraads en eerstegraads (een kleine 300 mensen in Nederland). Zo’n 45% van de benaderde opleiders heeft de enquête ingevuld. Met deze enquête-gegevens hoopt het kernteam van ELWIeR een goed beeld te krijgen wat er momenteel speelt op de lerarenopleidingen, en wat er aan onderzoek en ondersteuning geboden kan worden vanuit het landelijk expertisecentrum. Momenteel is voor geïnteresseerden een beknopt verslag van de enquête-resultaten terug te vinden op www.elwier.nl. Deze resultaten zullen verder gebruikt worden om de activiteiten van ELWIeR zo goed mogelijk te laten aansluiten op de actuele situatie binnen de pabo’s en lerarenopleidingen. Vincent Jonker en Ronald Keijzer

NVORWO werkconferentie Ernstige Rekenproblemen en Dyscalculie Op dinsdag 5 juni 2007 organiseert de NVORWO een werkconferentie over ernstige rekenproblemen en/of dyscalculie. Het doel van deze conferentie is te komen tot een aanzet voor een landelijk gedragen protocol voor deze problematiek. Hiervoor nodigen wij een beperkte groep mensen uit, afkomstig uit diverse doelgroepen: ouders, remedial teachers, orthopedagogen, GZ-psychologen, begeleiders, opleiders, onderzoekers. Bij de aanmeldingen wordt gekeken naar spreiding over deze doelgroepen en, op de tweede plaats, naar spreiding over het land. Ook opleiders rekenen-wiskunde zien wij graag vertegenwoordigd. Wij nodigen opleiders uit die specifieke interesse hebben in dit onderwerp en daar ook deskundig in zijn. Wij verwachten van deelnemers een constructieve en deskundige inbreng tijdens de subgroepen. In verband met het beperkte aantal plaatsen op de conferentie kan maximaal één persoon per pabo deelnemen. Bij een teveel aan aanmeldingen selecteren wij op basis van bovengenoemde criteria. Voor verdere informatie en voor aanmelding: zie de twee bijlagen bij deze nieuwsbrief. Mieke van Groenestijn

Panama Opleidersdag 2007 De Panama Opleidersdag 2007 vindt plaats op donderdag 1 november 2007. Deze dag zal in het teken staan van rekenen-wiskunde en didactiek in de veranderende opleidingen. De dag wordt voorbereid door de Kerngroep van het Opleidersnetwerk, in samenwerking met FIsme, ELWIeR en SLO. Marc van Zanten

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Beste collega,

Nummer 10, 26 april 2007


LOBO overleg over de Wiscat-pabo toets LOBO staat voor het Landelijk Overleg lerarenopleidingen BasisOnderwijs. In dit overleg zijn alle pabo-directies vertegenwoordigd. Op het LOBO-overleg van donderdag 19 april was de Wiscat geagendeerd. De directies hebben gesproken over enkele knelpunten en hebben afgesproken hierover een brief te sturen aan de HBO-raad. Deze brief zal t.z.t. (dat is in ieder geval na de meivakantie) openbaar worden gemaakt.

NVORWO Lustrumuitgave: Het Ei van Columbus - Rekenpuzzels & Breinkrakers Onder deze naam verschijnt in september een boek van 48 bladzijden met boeiende rekenpuzzels en breinkrakers. Goed voor leerlingen in de bovenbouw van de basisschool, goed voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en goed voor pabostudenten. De kosten zijn bijzonder laag: €4,95 per boek. 'Het Ei' is erg geschikt om cadeau te geven aan leerlingen, stagescholen en pabostudenten. De NVORWO vraagt met name pabo's en obd's om dit boek te kopen en cadeau te geven aan scholen. Bij een grote afname komt het logo van de organisatie die koopt op de achterzijde (zie bijlage 1 bij deze nieuwsbrief). Welke organisatie wil niet zijn logo groot op de achterkant van dit boek dat in duizenden exemplaren verspreid gaat worden? Alle pabo-directies en alle colleges van bestuur hebben een brief met dit idee ontvangen (zie bijlage 2 bij deze nieuwsbrief). De NVORWO vraagt alle opleiders en begeleiders bij hun directie te pleiten om mee te doen aan deze lustrumactie van de NVORWO. Jaap Vedder, voorzitter NVORWO

NVORWO Lustrumjaarvergadering In 2007 bestaan zowel Panama als de NVORWO 25 jaar. Op 18 januari jongstleden was tijdens de Panama-conferentie de donderdagavond bestemd voor een feestelijke bijeenkomst om dit te vieren. Door de weersvoorspelling moesten de meeste genodigden - evenals de negenkoppige jazzband - verstek laten gaan. Het KNMI wilde dat zo. Slechts een enkeling trotseerde weer, en vooral wind. Daarmee viel de feestelijke ‘reünie’ een beetje in het water. In een brief aan de speciaal genodigden werd de hoop uitgesproken elkaar bij het 25-jarig jubileum van de NVORWO te treffen. Voor dit jubileum is vrijdagmiddag 15 juni gekozen, de datum van de NVORWO jaarvergadering, van 15.00 tot 18.00 uur op het Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education, Aïdadreef 12, 3561 GE Utrecht. Het wordt een gezamenlijke bijeenkomst van Panama en NVORWO. Het programma ziet er als volgt uit:

15.00 uur 15.30 uur 16.00 uur 17.00 uur

Koffie met gebak Lustrumjaarvergadering NVORWO Drie bijdragen met als thema ‘Van Zilver naar Goud’ van Ed de Moor, Marc van Zanten en Marjolein Kool Fotomoment, en napraten onder het genot van een drankje en een hapje.

Het Panama-team en het bestuur van de NVORWO nodigen u van harte voor deze bijeenkomst uit. Mede in verband met de catering, verzoeken wij u vriendelijk u voor 10 juni aan te melden via email: [email protected]. De stukken, benodigd voor de jaarvergadering, kunt u vinden op de website www.nvorwo.nl. Via een verzoek aan de secretaris ([email protected]) worden deze per post aan u toegestuurd. Jaap Vedder, voorzitter NVORWO Marc van Zanten, coördinator Panama

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 11, 20 juni 2007

Beste collega,


Wiscat-resultaten in het nieuws De HBO-raad heeft woensdagochtend 20 juni bekend gemaakt dat ongeveer een kwart van de eerstejaars pabostudenten de verplichte Wiscat-rekentoets niet zal hebben gehaald. Hieronder de berichtgeving zoals de HBO-raad die op haar website heeft gepubliceerd.

Van alle studenten die dit jaar zijn begonnen met een opleiding aan een pabo is op dit moment 71% geslaagd voor de verplichte rekentoets. Dat percentage zal in de komende weken nog stijgen, omdat een aantal studenten nog een laatste kans krijgen om de toets te halen. De HBOraad verwacht dat uiteindelijk ongeveer 75 tot 80% van alle studenten de toets zal halen. Positief aan deze gegevens is dat hiermee vast komt te staan dat elke student die begint aan het tweede jaar van de opleiding beschikt over het juiste startniveau om in de komende jaren te worden opgeleid voor het aanzienlijk hogere eindniveau van de opleiding. Ook blijkt uit deze voorlopige gegevens dat de intensieve bijspijkerprogramma’s die pabo’s in het afgelopen jaar hebben verzorgd vruchten afwerpen. Enkele duizenden toekomstige leraren zijn hierdoor behouden voor het vak. De cijfers geven ook aanleiding tot zorg. Een substantiële groep studenten blijkt ook na een jaar intensief bijspijkeren het noodzakelijke startniveau niet te halen, terwijl dat wel een vereiste is om met een reële kans op succes de opleiding tot leraar basisonderwijs te vervolgen. De HBO-raad is zeer bezorgd over deze ontwikkeling en roept het gehele onderwijsveld op om op korte termijn gezamenlijk tot oplossingen te komen voor dit nijpende probleem. In de nieuwsuitzendingen op TV vanavond was kort aandacht voor deze berichtgeving. Voor zover ons nu bekend zullen in elk geval Parool, Algemeen Dagblad en Spits hier donderdag 21 juni aandacht aan besteden. Hoewel de media over het algemeen niet al te genuanceerd omgaan met de kwestie van de rekenvaardigheid en gecijferdheid van aanstaande leerkrachten basisonderwijs, lijkt het ons toch goed om op de hoogte te zijn van de actualiteit zoals die in het nieuws wordt gepresenteerd.

(Bron: NRC Handelsblad 20 juni 2007)

Publicatie Gecijferdheid in beeld Kees Hoogland (APS) heeft een boekje samengesteld omtrent gecijferdheid. Dit boek wordt kosteloos toegezonden aan alle pabodocenten rekenen-wiskunde en didactiek. Hieronder de begeleidende brief. U kunt het boek begin komende week in uw brievenbus verwachten. Beste collega’s, Sinds enkele jaren houd ik mij intensief bezig met “Numeracy” en ” Mathematical literacy”. Begrippen die wereldwijd in toenemende mate terugkomen in de discussies over het vormgeven van rekenen wiskundeonderwijs binnen voortgezet en volwassenenonderwijs. Deze begrippen worden ook veelvuldig gebruikt in internationaal vergelijkende onderzoeken, zoals TIMSS, PISA and ALL . In Nederland spreekt men wel van wiskundige geletterdheid of gecijferdheid. Deze begrippen roepen bij mensen direct beelden op. Die beelden zijn zeer divers en komen menigmaal niet verder dan denken aan cijferen en letterrekenen. De beelden zijn meestal sterk gevoed door het eigen schoolse rekenen wiskundeverleden. De publicatie “Gecijferdheid in beeld” is bedoeld om andere beelden op te roepen bij gecijferdheid en wiskundige geletterdheid. Beelden die meer aansluiten bij de definitie die ook in het boekje wordt gehanteerd: “Gecijferdheid is de combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten om adequaat en autonoom om te gaan met de kwantitatieve kant van de wereld om je heen.” Het boekje is gericht op een breed publiek. In het opleiden van leraren voor het basisonderwijs wordt het begrip gecijferdheid ook gebruikt, vaak in de combinatie professionele gecijferdheid (van leraren) en basale en ontluikende gecijferdheid (van leerlingen). Het heeft daarin een rijke traditie vooral via de publicaties van Goffree, Oonk en vele anderen. In overleg met de organisatoren van PANAMA en de Nationale Rekendagen hebben we nu besloten u dit boekje aan te bieden. We hopen daarmee een discussie op gang te brengen over de verschillende manieren waarop gecijferdheid gebruikt wordt en hoe de verschillende benaderingswijzen elkaar kunnen verrijken en versterken. Ook hoop ik dat het boekje een bijdrage kan leveren aan de discussie welke invulling van rekenonderwijs relevant is in de huidige maatschappij, voor jonge kinderen, scholieren en volwassenen. Ik ga er over met u in discussie op de komende PANAMA-conferentie en de Nationale Rekendagen. Met collegiale groet, Kees Hoogland

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 12, 27 juni 2007 Beste collega, Met de Panama Nieuwsbrief worden opleiders rekenen/wiskunde op de hoogte gehouden van Panamaactiviteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected]. Vriendelijke groet, namens Panama, Marc van Zanten

Opleiden in geuren en kleuren - Panama Opleidersdag 2007 “Lastig hoor, inhoud!” zei Majorie. “Het lijkt me het beste om eerst een les aan omtrek te besteden. Als ze snappen wat omtrek is, ga ik ze uitleggen wat oppervlakte is en dan laat ik ze zien wat inhoud is.” Majorie tilde haar tas op schoot en pakte er een map uit. Trots liet ze mij haar eerste opzet van de drie lessen zien. Keurige lesvoorbereidingen met fraai geïllustreerde werkbladen. Vrij formeel reikte zij hierin de drie grootheden aan. De verwerking van iedere les bestond uit het berekenen van de grootheid met behulp van een formule. Voorzichtig vroeg ik Majorie hoe ze binnen deze lessen om kon gaan met de verschillen tussen kinderen. Wat deed ze met een kind dat in de derde les niet begreep hoe het inhoud moest berekenen? Moest je met dat kind een stapje terug doen en uitleggen hoe het ook alweer zat met het berekenen van oppervlakte volgens de aangereikte formule? Even leek het of Majorie af moest stemmen op een andere golflengte… Bij het vormgeven van hun opleidingsonderwijs hebben pabodocenten rekenen-wiskunde te maken met allerlei overwegingen. Welke inhouden stel ik aan de orde? Welke werkvormen stimuleren het leren van de student? Hoe zorg ik ervoor dat studenten inzien dat het om méér gaat dan zelf goed kunnen rekenen? En hoe help ik studenten de theorie toe te passen in de (stage-)praktijk? Docenten rekenen-wiskunde van veertien pabo’s hebben de afgelopen twee jaar samen gewerkt aan dergelijke vragen. Dit werk heeft geleid tot het boek Opleiden in geuren en kleuren (werktitel), dat op deze studiedag wordt aangeboden aan collega-pabodocenten en aan de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie). In drie hoofdstukken wordt ingegaan op actuele zaken waar pabodocenten rekenen-wiskunde mee te maken hebben: 1. Rekenen-wiskunde tussen opleiding en praktijk. Hoe gaan studenten en docenten om met verschillen tussen theorie op de opleiding en de stagepraktijk waarbinnen de student functioneert? 2. Gecijferdheid als basis. In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij onder andere toetsing van gecijferdheid en het afbrokkelende imago van pabostudenten. Niet om nog eens te klagen over het niveau van studenten maar om te verkennen hoe we om gaan met die lastige problematiek van de gecijferdheid die voor een belangrijk deel de beginsituatie van onze studenten bepaalt. 3. Rekenen-wiskunde in de veranderende opleiding. Hierbij gaat het onder meer over studenten die onderzoek doen en het ontwerpen van opleidingsonderwijs binnen nieuwe randvoorwaarden.

Na het hoorcollege kwam een aantal studenten naar mij toe met de vraag: ‘Wordt de informatie die in dit college wordt gegeven en die niet in het boek staat, ook getoetst?’ Ik antwoordde ontkennend, waarop de studenten vroegen: ‘Kunt u volgende keer dan meer het boek behandelen, want daar gaat de toets immers over?’ Ik antwoordde dat ik daar eens over na zou denken. In het volgende hoorcollege heb ik hun wens ingewilligd en heb ik voornamelijk het boek aan de orde gesteld. Tijdens dat college lieten sommige studenten – anderen dan diegenen die ik eerder gesproken had – duidelijk hun irritatie blijken. Zij kwamen na afloop naar mij toe en deelden mij mee, dat, wanneer ik volgende keer weer alleen het boek zou behandelen, zij dan niet meer zouden komen. Dat boek konden ze immers zelf wel lezen! Op de Opleidersdag 2007 zal – mede vanuit Opleiden in geuren en kleuren – ook vooruit worden geblikt. Welke kant willen en kunnen we op met het vakgebied rekenen-wiskunde & didactiek op de pabo? We worden aan het denken gezet door enkele deskundigen van binnen en buiten de reken-wiskundewereld. Mede naar aanleiding hiervan wordt geformuleerd met welke (vervolg-)opdracht de Kerngroep van het Opleidersnetwerk de komende jaren aan de slag gaat. Verder presenteert ELWIeR (het Expertisecentrum Lerarenopleidingen Wiskunde en Rekenen) op deze dag haar plannen voor een Kennisbank rekenen-wiskunde voor de pabo’s. U krijgt de gelegenheid hieromtrent uw wensen kenbaar te maken.

Het Opleidersnetwerk Aangezien de Kerngroep van het Opleidersnetwerk na deze Opleidersdag met een nieuwe opdracht aan het werk gaat, is dit een goed moment voor uitbreiding. Collega’s van alle pabo’s – zowel startend als ervaren – zijn welkom! De Kerngroep biedt een klankbord voor de dagelijkse werkzaamheden en dilemma’s van pabodocenten rekenen-wiskunde. Er is ruimte voor uitwisseling en discussie, waardoor gewerkt wordt aan een steviger fundering van de eigen expertise. Bovendien draagt de Kerngroep bij aan de ontwikkeling van de opleidingsdidactiek van rekenen-wiskunde & didactiek. Panama zorgt desgewenst voor een verzoek aan de directies van betrokken pabodocenten om dit werk te faciliteren met 50 uur op jaarbasis. In de regel wordt dit gehonoreerd. Opgave en meer informatie op de Opleidersdag of via [email protected].

Praktisch Deze studiedag wordt georganiseerd door Panama, in samenwerking met de NVORWO en ELWIeR. De dag vindt plaats op donderdag 1 november van 10.00 tot 16.00 op het Universiteitscomplex De Uithof, te Utrecht. Nadere adresgegevens volgen na de zomerstop. Dan zal ook actuele informatie over de Opleidersdag te vinden zijn op www.fi.uu.nl/panama. De kosten van de dag, inclusief het boek Opleiden in geuren en kleuren, bedragen €47,50. Met het bijgesloten aanmeldingsformulier kunt u zich opgeven.

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 13, 28 juni 2007 Beste collega, Met de Panama Nieuwsbrief worden opleiders rekenen/wiskunde op de hoogte gehouden van Panamaactiviteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected]. Vriendelijke groet, namens Panama, Marc van Zanten

Intentieverklaring Dyscalculie De NVORWO heeft in de afgelopen jaren het voortouw genomen om te komen tot een landelijk protocol voor ernstige rekenproblemen en dyscalculie. Op 5 juni j.l. is een werkconferentie gehouden met als doel een brede landelijke basis te leggen voor dit initiatief. Aan het einde van de dag hebben de deelnemers aan de conferentie massaal de eerste intentieverklaring symbolisch ondertekend. De eerste stap is gezet. Als bijlage bij deze nieuwsbrief vindt u het verslag van de werkconferentie en een kopie van de intentieverklaring. Wij nodigen u uit om ook vanuit de opleidingen deze verklaring te ondertekenen om het Ministerie te laten zien dat wij gezamenlijk werken aan kwaliteit van het onderwijs, met name ook voor de risico-kinderen in het onderwijs. U kunt de intentieverklaring retourneren aan de secretaris van de NVORWO, bij voorkeur nog voor de zomervakantie. De adresgegevens staan vermeld op de intentieverklaring. Op de website van de NVORWO leest u meer over dit onderwerp. Mieke van Groenestijn, bestuurslid NVORWO

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 14, 7 september 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Opleidersdag 2007 Op 1 november vindt de jaarlijkse Panama Opleidersdag plaats, met als speciale gasten Jan van Maanen, hoogleraar-directeur van het Freudenthal Institute for Science and Mathematics education, en Karl Dittrich, voorzitter van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie. Binnenkort ontvangt u meer informatie over het programma. (Nieuwsbrief nr. 12, waarin al aandacht werd besteed aan deze dag, en een aanmeldingsformulier kunt u downloaden vanaf www.fi.uu.nl/panama.) Marc van Zanten MILE studie- en overlegdagen 2007-2008 In het cursusjaar 2007-2008 organiseren we vanuit het MILE2-project weer studie- en overlegdagen. De data zijn 15 november 2007, 7 februari 2008 en 10 april 2008. Elke bijeenkomst begint om 10.00 uur en eindigt om 16.00 uur. Voor een lunch wordt gezorgd. De plaats van samenkomst is het Freudenthal Instituut te Utrecht. Tijdens deze dagen is er steeds een programma voorbereid dat voor elke pabo-docent interessant zal zijn. Voor de ‘beginners’ zijn er practica om MILE (en de bijbehorende opleidingsdidactiek) te leren kennen, voor de ‘gevorderden’ zijn er mogelijkheden om met elkaar te overleggen en samen activiteiten bij MILE te ontwikkelen. Het belangrijkste is echter dat we bezig zijn een nieuw project als een vervolg op MILE te definiëren om een webbased versie te ontwikkelen waarbij de filosofie van MILE herkenbaar blijft en waarin fysieke onderdelen van onze leeromgeving worden ondergebracht (videofragmenten, leerlingenmateriaal, logboekaantekening). Je gaat er meer van horen. Uiteraard hebben we behoefte aan ondersteuning en feedback van jullie kant. En dus: komt allen, want dan lever je een bijdrage aan het ontwikkelen van het vak rekenenwiskunde & didactiek. Ook zouden we het op prijs stellen als je een collega uit een andere vakgroep meeneemt, zodat er uitwisseling vanuit verschillende gezichtspunten kan ontstaan. Uiteraard komt er van tevoren via de mail een uitnodiging. Namens het project MILE2, Jaap den Hertog

Grote Rekendag 2008 Op 16 april 2008 vindt de 16e Grote Rekendag plaats. Het thema van deze dag is 'tijd'. In september worden eerste versies van opdrachten uitgeprobeerd. Studenten kunnen hieraan meewerken. Ze maken dan kennis met creatieve ideeën en hebben werkelijk invloed op hoe het reken-wiskundeonderwijs er tijdens de Grote Rekendag uitziet. Als studenten meewerken krijgen ze in januari het GRD-boek thuisgestuurd en maken ze kans een dag de NRD te bezoeken. Informatie voor studenten is te vinden op de site van de Grote Rekendag, die bereikt kan worden via het Rekenweb: www.rekenweb.nl. Meewerken aan de opdrachten voor de Grote Rekendag is speciaal een uitdaging voor studenten die zich tijdens een van de minoren willen verdiepen in rekenen-wiskunde. Ronald Keijzer en Rob van Tricht

Magische gastles rekenen Als bijlage van deze Nieuwsbrief ontvangt u een schrijven van Job van de Groep. Job van de Groep is goochelaar die bij zijn trucs gebruik maakt van rekenwiskundige zaken. In het komende nummer van ‘Volgens Bartjens…’ verschijnt een artikel van zijn hand. Ook op de Panama Conferentie 2008 zal Job van de Groep aanwezig zijn en een staaltje van zijn kunnen vertonen. Marc van Zanten


Doorlopende leerlijnen taal en rekenen-wiskunde

Momenteel loopt in opdracht van het ministerie van OCW het project Doorlopende leerlijnen voor taal en rekenen-wiskunde. Dit project bestrijkt het gehele onderwijs; van primair tot en met hoger onderwijs. Speciale aandacht is er voor de lerarenopleidingen, waaronder de pabo’s. We hebben de projectsecretaris van de betrokken Werkgroep Lerarenopleidingen bereid gevonden een toelichting te schrijven voor deze nieuwsbrief. Ook van enkele andere kanten wordt in deze nieuwsbrief aandacht besteed aan dit project. Marc van Zanten, coördinator Panama

Expertgroep Doorlopende leerlijnen voor taal en rekenen-wiskunde Aanleiding en opdracht Afgelopen mei hebben de bewindslieden van OCW de Expertgroep "Doorlopende leerlijnen voor taal en rekenen-wiskunde" geïnstalleerd. De reden hiervoor is dat het rekenen taalniveau van alle leerlingen in het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het middelbaar en hoger beroepsonderwijs beter moet worden. Dat is uiteraard in eerste instantie een taak voor de onderwijsinstellingen in alle betrokken sectoren zelf, maar niet voor hen alleen. Juist omdat het gaat om de overgangen van de ene sector naar de andere heeft ook de overheid een belangrijke verantwoordelijkheid. De minister is verantwoordelijk voor de werking van het stelsel en de kwaliteit van het onderwijs, wat ondermeer blijkt uit het vaststellen en voorschrijven van kerndoelen, eindtermen en kwalificatie-eisen (mbo). In het onderwijsbeleid van de laatste jaren is sprake van een terugtredende overheid vanuit de gedachte dat scholen en leraren het beste zelf kunnen bepalen hoe zij een goed onderwijsaanbod realiseren. Bij het vraagstuk van de doorlopende leerlijnen en de aansluiting binnen en tussen de verschillende sectoren van het onderwijs kent de autonomie van scholen echter grenzen. De verschillende onderdelen van het onderwijs zijn immers afhankelijk van elkaar. Het gevolg kan zijn dat leerlingen vastlopen op de verschillende ‘schakels’ binnen het stelsel. Maatschappelijk is er zorg of die aansluiting voor taal en rekenen-wiskunde wel van voldoende niveau is. De toenmalig minister van OCW kondigde in 2006 aan dat zij betere doorlopende leerlijnen voor taal en rekenen wilde realiseren door voor de verschillende overgangen of schakels in de onderwijsloopbaan van leerlingen vast te leggen wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van rekenen taalvaardigheid, de zogenaamde referentieniveaus. De in mei geïnstalleerde Expertgroep heeft de opdracht om nog dit jaar een advies uit te brengen over de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen voor taal en rekenen-wiskunde door alle schooltypen heen en over de toereikendheid van de bekwaamheidseisen voor deze vakken op de lerarenopleidingen. De Expertgroep heeft tevens de opdracht om bij de advisering voor voldoende draagvlak te zorgen bij leraren, scholen en instellingen. Werkgroepen De Expertgroep heeft vier werkgroepen ingesteld: twee inhoudelijke werkgroepen voor taal en rekenen-wiskunde, een werkgroep die gericht is op draagvlak en implementatie en een werkgroep die gericht is op de lerarenopleidingen voor basisonderwijs en

tweedegraads en eerstegraads lerarenopleidingen waarvoor basale rekenen taalvaardigheden relevant zijn. De werkgroepen worden voorgezeten door voorzitters die tevens lid zijn van de Expertgroep. Elke werkgroep heeft een secretaris vanuit de SLO en leden met inhoudelijke expertise. In het geval van de Werkgroep Lerarenopleidingen zijn dat vertegenwoordigers vanuit de pabo, de tweede en eerstegraads lerarenopleidingen. De werkgroepen voeren opdrachten uit die worden verstrekt door de Expertgroep. De Werkgroep Lerarenopleidingen buigt zich over de toereikendheid van de vakinhoudelijke component ‘rekenen-wiskunde en taal’ van de lerarenopleidingen. Richtpunt voor de lerarenopleidingen, waaronder de pabo, zijn de bekwaamheidseisen waaraan leraren moeten voldoen. De werkgroep onderzoekt of de huidige (vakinhoudelijke) bekwaamheidseisen voor leraren toereikend zijn voor de pabo en voor die tweedegraads en eerstegraads lerarenopleidingen die basale rekenen taalvaardigheden vereisen. Bij dat onderzoek maakt de werkgroep lerarenopleidingen gebruik van de referentieniveaus voor de verschillende overgangen in het onderwijsstelsel die door de werkgroepen voor taal en rekenen-wiskunde worden ontwikkeld. Verdere informatie Voor actuele informatie en voor de samenstelling Werkgroepen, zie www.doorlopendeleerlijnen.slo.nl

van

de Expertgroep

en

de

Rob de Kievit, secretaris Werkgroep Lerarenopleidingen

Website met achtergrondinformatie

Op de website www.fi.uu.nl/nl/dll is achtergrondinformatie, relevant onderzoek en literatuur omtrent leerlijnen en doorgaande lijnen rekenen-wiskunde bijeen gebracht. De website is gemaakt ter ondersteuning van de Werkgroepen Rekenen-wiskunde en Lerarenopleidingen en verder ter informatie voor iedereen die inhoudelijk geïnteresseerd is in deze materie. Vincent Jonker, FIsme

Stem voor de toekomst van het reken-wiskundeonderwijs

Wat moeten kinderen aan het eind van de basisschool kunnen als het gaat om rekenenwiskunde? Het is een van de vragen die de minister van onderwijs heeft gesteld aan de expertgroep ‘Doorlopende leerlijnen rekenen en taal’. Die vraag heeft nogal wat discussie opgeleverd. In het septembernummer van Volgens Bartjens zijn verschillende meningen te lezen. In de rubriek ‘Interactie’ verdedigt Jan van de Craats de stelling “Handig rekenen moet geschrapt worden uit de kerndoelen van het basisonderwijs”. Willem Uittenbogaard houdt juist een warm pleidooi voor het handig en flexibel rekenen in zijn artikel “Hoe Juliette en Jonas leren rekenen”. We willen heel graag weten wat het standpunt is van de reken-wiskunde-experts van Nederland. Willen jullie asjeblieft je mening kenbaar maken door te stemmen op de website van Volgens Bartjens www.volgens-bartjens.nl? Geef bij voorkeur een toelichting op je uitgebrachte stem. Je kunt je mening ook naar mij mailen via [email protected]. Als iedereen voor 1 oktober reageert, kunnen we in het novembernummer van Volgens Bartjens nog een weergave geven van de standpunten. Ik ben niet alleen nieuwsgierig, maar ook bezorgd. Als veel mensen laten horen welke kant het op moet met ons rekenwiskundeonderwijs kunnen we met elkaar misschien nog enige invloed uitoefenen. Stemmen gaat anoniem, maar we hopen dat veel stemmers hun keuze willen toelichten en daarbij hun naam en functie willen vermelden. Alvast hartelijk dank voor je medewerking. Marjolein Kool, hoofdredacteur Volgens Bartjens


Talentenkracht

Op de 25e Panama-conferentie heeft het project Talentenkracht, satelliet Utrecht, onder de titel ‘Jonge kinderen sprankelen’ enkele videoclips laten zien. Ondertussen zijn al zo’n 100 kinderen geïnterviewd. Momenteel zijn we druk bezig goede opnames via de website van Talentenkracht beschikbaar te stellen aan ouders en het onderwijsveld. Er staan er nu al vijf op en we proberen er per maand twee à drie aan toe te voegen. De opnames zijn direct vanaf de site af te spelen; studenten kunnen er dus ook zo bij. Zie: www.talentenkracht.nl en klik op videoclips. Onderaan elke pagina vragen we ook om reacties. Die komen in onze mailbox terecht. We stellen het erg op prijs om reacties te ontvangen. Els Feijs en Willem Uittenbogaard, FIsme

Opleiden in geuren en kleuren - Panama Opleidersdag 2007 Het programma voor de Panama Opleidersdag op 1 november 2007 is bekend. Hieronder het programma met een toelichting wat u op deze dag kunt verwachten. Dagindeling 9.30 Inloop en koffie 10.00 10.15 11.45 12.15

Opening en welkom Practicum: Keuze(s) voor kwaliteit Lezing door prof. dr. Jan van Maanen Presentatie ‘Opleiden in geuren en kleuren’ en reactie door dr. Karl Dittrich

12.30

Lunch

13.30 15.30 16.00

Werkgroepen Een vervolgopdracht voor het Opleidersnetwerk Sluiting

Ochtendprogramma: Keuze(s) voor kwaliteit Vraag de doorsnee opleider RW&D om belangrijk leerinhouden voor de pabo op een rijtje te zetten en hij of zij vult met gemak de opleiding met louter rekenen-wiskunde & didactiek. Dat gaat dus niet. Een basisschoolleerkracht is geen vakspecialist rekenen-wiskunde. Op de opleiding moeten ook veel andere zaken aan bod komen en de beschikbare tijd voor rekenen-wiskunde en didactiek is daardoor beperkt. Dat betekent dat er keuzes worden gemaakt en prioriteiten gesteld. Middels een actieve werkvorm verkrijgen we helderheid over de aard van de prioriteiten die wij als vakexperts willen stellen. Waar richten we – binnen beperkte tijd en andere randvoorwaarden – als opleider RW&D de aandacht op? Keuzes die we daarbij maken zeggen iets over (impliciete) opleidingsdoelen die we hanteren. Door de keuzes visueel te maken, maken we letterlijk zichtbaar wat prioriteit heeft. Zodoende ontstaat een beeld van wat voorop staat in ons streven naar kwaliteit. Dit kan helpen bij het maken van keuzes op de eigen opleiding. We hopen dat we met deze activiteit ook zicht krijgen op gemeenschappelijke prioriteiten. De vervolgactiviteiten voor opleiders, zoals de nieuwe opdracht aan de Kerngroep (zie verderop), willen we daar op aan laten sluiten. Zo kunnen we meer onze krachten bundelen en van elkaar leren in plaats van elk voor zich het wiel te moeten uitvinden. Ochtendprogramma: Van dilemma’s in doorkijkjes naar bakens voor kwaliteit Het maken van keuzes in opleidingsonderwijs is niet altijd eenvoudig – soms lijkt kiezen niet eens mogelijk omdat alles zo belangrijk is. Dat kan lastige dilemma’s opleveren. De Panama Kerngroep Opleiders heeft de afgelopen twee jaar dilemma’s en overwegingen bij het vormgeven van

opleidingsonderwijs rekenen-wiskunde en didactiek in kaart gebracht. Dat heeft een bundel verhalen opgeleverd die onder de titel ‘Opleiden in geuren en kleuren’ deze dag wordt gepresenteerd. In dit boek gaan we een stap verder dan enkel het bieden van doorkijkjes; naar aanleiding van de verhalen en de reflectie daarop schetsen we bakens voor opleidingsonderwijs rekenen-wiskunde en didactiek van goede kwaliteit. Het boek wordt op de Opleidersdag aangeboden aan Karl Dittrich, de voorzitter van de NederlandsVlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). Dittrich houdt bij de ontvangst van de publicatie een korte inleiding waarin hij ingaat op de accreditatie van de pabo’s die de komende jaren plaatsvindt. We hopen dat hij de aangeboden publicatie in dat kader een plaats kan geven. Dittrich zal een deel van het ochtendprogramma bijwonen om in gesprek te raken met opleiders RW&D. Jan van Maanen, de nieuwe hoogleraar-directeur van het Freudenthal Institute for Science and Mathematics zal zich aan u voorstellen door in te gaan op zijn visie op goed opleidingsonderwijs rekenen-wiskunde en didactiek op de pabo. Hij zal daarbij aangeven wat volgens hem noodzakelijk is om dat te kunnen realiseren. Middagprogramma: Werkgroepen De werkgroepen deze dag richten zich op rekenen-wiskunde in de veranderende opleidingen. Enkele opleiders laten zien hoe zij vorm geven aan actuele ontwikkelingen binnen hun opleidingsonderwijs RW&D. Het gaat hierbij om de volgende onderwerpen: • Hoorcolleges ontwerpen en luisteren naar studenten Frits Barth, Christelijke Hogeschool Nederland • Pabostudenten doen onderzoek op het gebied van rekenen-wiskunde Frans Van Mulken, Avans Hogeschool • Opleiden in school: Het ondersteunen van mentoren bij het vakinhoudelijk begeleiden van stagiaires Hans Wolthuis, Saxion Hogescholen Verder verzorgt het Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen (ELWIeR) een werkgroep over een digitale kennisbank voor rekenen-wiskunde op de pabo. Middagprogramma: Het Opleidersnetwerk In de Kerngroep bundelen opleiders RW&D hun krachten. Op elke pabo is een schat aan kennis en ervaring aanwezig. De Kerngroep biedt een platform om via uitwisseling te werken aan verdere professionalisering. Met de bakens uit ‘Opleiden in geuren en kleuren’ als leidraad willen we een goede vervolgopdracht voor de Kerngroep vaststellen. Deze dient een bijdrage te leveren aan kwalitatief goed opleidingsonderwijs in zo’n vorm dat zoveel mogelijk pabo’s er wat aan hebben. Mede naar aanleiding van de prioriteiten die in het ochtendprogramma zichtbaar zijn gemaakt, wordt een voorstel ter discussie ingebracht. U heeft de gelegenheid te reageren en vragen te stellen. We proberen nog op deze dag, of zo snel mogelijk hierna, de vervolgopdracht vast te stellen. Tevens wordt informatie verstrekt omtrent het deelnemen aan de Kerngroep. De Kerngroep biedt een klankbord voor de dagelijkse werkzaamheden en dilemma’s van pabodocenten rekenenwiskunde. Er is ruimte voor uitwisseling en discussie, waardoor gewerkt wordt aan een steviger fundering van de eigen expertise. Bovendien draagt de Kerngroep bij aan de ontwikkeling van de opleidingsdidactiek van rekenen-wiskunde & didactiek. Aangezien de Kerngroep van het Opleidersnetwerk na deze Opleidersdag met een nieuwe opdracht aan het werk gaat, is dit een goed moment voor uitbreiding. Collega’s – zowel startend als ervaren – van alle pabo’s zijn welkom! Panama zorgt desgewenst voor een verzoek aan de directies van betrokken pabodocenten om dit werk te faciliteren met 50 uur op jaarbasis. In de regel wordt dit gehonoreerd. Praktisch De Opleidersdag vindt plaats op 1 november op Universiteitscomplex ‘De Uithof’. Na inschrijving ontvangt u een routebeschrijving. De dag start om 10.00 (de koffie staat klaar vanaf 9.30) en duurt tot 16.00. De kosten van de dag, inclusief het boek ‘Opleiden in geuren en kleuren’, bedragen €47,50. Op www.fi.uu.nl/panama vindt u onder ‘Opleiders’ een aanmeldingsformulier. Anneke van Gool en Marc van Zanten, Panama

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 17, 11 oktober 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Bartjens Rekendictee Dit jaar zal het Bartjens Rekendictee voor de vierde maal plaatsvinden. De start in 2004 stond in het teken van de nieuwe uitgave van het boek Cijfferinghe van de legendarische schoolmeester Willem Bartjens en was beperkt tot Zwolle en omgeving. De vierde editie is landelijk! Voorrondes en finale met Jan Terlouw als juryvoorzitter Er worden voorrondes gehouden op scholen voor voortgezet onderwijs (3e klassen havo en vwo) in Zwolle, Apeldoorn en Deventer en er zijn voorrondes via internet onder lezers van drie regionale dagbladen (de Stentor, de Limburgse Courant en het Provinciaal Zeeuws Dagblad). Er is ook een landelijke voorronde via Kennisnet. De beste deelnemers worden uitgenodigd voor de finale op vrijdag 23 november a.s. De finale wordt evenals de vorige keren gepresenteerd door Marjolein Kool, hoofdredacteur van het tijdschrift ‘Volgens Bartjens…’. Onze ambassadeur Jan Terlouw is voorzitter van de jury. Programma 2007 - Scholierendictee van woensdag 14 – woensdag 21 november voor 3e klassen op scholen voor voortgezet onderwijs in het Oosten van Nederland. Minimaal 25 scholen participeren in dit dictee en vaardigen allemaal een deelnemer af naar de finale in Zwolle. - De zeven PABO ‘s in het oosten van Nederland (Doetinchem, Deventer, Hengelo, Zwolle en Meppel) vaardigen per PABO de vier beste studenten op rekengebied af naar de finale. - Internetdictee op de site van de Stentor en andere GPD Dagbladen en Kennisnet van 1 – 14 november. De vijftig beste personen die het rekendictee ook het snelst hebben gemaakt, ontvangen op 17 november een uitnodiging om deel te nemen aan de finale op 23 november. We verwachten dat 10.000 mensen meedoen aan het rekendictee op internet. - De finale van het Bartjens Rekendictee vindt plaats op vrijdagavond 23 november 2007 bij Hogeschool Windesheim in Zwolle. In totaal 125 mensen doen mee aan deze finale. In de finale op vrijdagavond 23 november is plaats voor PABO-teams van de zeven oostelijke PABO’s van steeds vier studenten. Deze PABO’s organiseren een Studentendictee tussen woensdag 14 en woensdag 21 november. Daarvoor worden opgaven per mail beschikbaar gesteld. Als andere PABO’s ook een team willen insturen, dan graag contact opnemen met ondergetekende. Ook voor overige vragen kun je bij mij terecht. Jaap Vedder, voorzitter Stichting Bartjens Rekendictee en voorzitter NVORWO [email protected]

Intentieverklaring dyscalculie Zoals bekend heeft de NVORWO het voortouw genomen om te komen tot een landelijk protocol ernstige rekenproblemen en dyscalculie (zie ook Panama-e-brief 13). Ondertussen hebben zo’n 65 organisaties een intentieverklaring ondertekend, waarin zij aangeven dit initiatief te ondersteunen. We streven naar het aantal van 100, dus als uw organisatie de intentieverklaring nog niet heeft ondertekend kan dit alsnog. De intentieverklaring is als bijlage aan deze nieuwsbrief toegevoegd. U kunt deze retourneren aan de secretaris van de NVORWO. De adresgegevens staan vermeld op de intentieverklaring. Op de website van de NVORWO leest u meer over dit onderwerp. Mieke van Groenestijn, bestuurslid NVORWO

Websites doorlopende leerlijnen taal en rekenen-wiskunde De naam van de website van de SLO over doorlopende leerlijnen taal en rekenenwiskunde is gewijzigd van www.doorlopendeleerlijnen.slo.nl in. www.taalenrekenen.nl. De naam van de website van het FI-sme is ongewijzigd: www.fi.uu.nl/nl/dll. Josephine van den Graven (SLO) en Marc van Zanten (FIsme)

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 18, 22 oktober 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Panama-conferentie 2008: Doorgaande ontwikkelingen Op 23, 24 en 25 januari 2008 vindt de 26e Panama-conferentie plaats. In deze nieuwsbrief leest u vast enkele fragmenten uit de uitnodiging, die binnenkort bij u in de bus valt. Doorgaande ontwikkelingen Leren van reken-wiskundige begrippen en vaardigheden strekt zich over het algemeen over een langere periode uit. Voor veel reken-wiskundige domeinen geldt dat zij onderwerp zijn van langlopende leerprocessen. In hun gehele schoolloopbaan zijn leerlingen geholpen met een doorlopende ontwikkeling. Reken-wiskundige kennis en vaardigheden die kinderen al opdoen in de laagste groepen van het basisonderwijs – en daarvoor – bieden een fundament voor latere leerprocessen in hogere groepen en zelfs na de basisschool. Op de 26e Panama-conferentie staan doorgaande ontwikkelingen en langlopende leerprocessen nadrukkelijk in de aandacht. Een en ander wordt zowel vakinhoudelijk als vakdidactisch belicht. Naast aandacht voor doorgaande leerlijnen bij enkele specifieke domeinen, wordt bijvoorbeeld ingegaan op onderwerpen als de wiskunde in het rekenwiskundeonderwijs en de ontwikkeling van gecijferdheid. Omdat de reken-wiskundige ontwikkeling niet stopt bij groep 8, kijken we hierbij soms ook over de ‘rand’ van het basisonderwijs. Doorgaand onderzoek en kennisontwikkeling Om onderwijsleerprocessen te optimaliseren, dient uiteraard rekening te worden gehouden met (on)mogelijkheden van de lerende. Kennis over verschillende aspecten van leren vanuit neurowetenschappelijk onderzoek, is sterk toegenomen. Een deel van deze kennis kan al ten dienste staan van onderwijspraktijk en -innovatie. Op de conferentie wordt nagegaan wat de huidige stand van de hersenwetenschap het rekenwiskundeonderwijs te bieden heeft. Een belangrijk onderdeel van het reken-wiskundeonderwijs is het leren beheersen van de basisbewerkingen. Over leerprocessen die kinderen hierbij doorlopen is al veel bekend. Het proces van uiteindelijke formalisering en standaardisering verdient nog nadere aandacht. De huidige reken-wiskundemethodes geven dit onderwijsleerproces op uiteenlopende manieren vorm. Hoe kunnen de laatste stappen naar formalisering en standaardisering op een verantwoorde manier worden gezet? Geldt dat voor alle leerlingen? Op deze en dergelijke vragen wordt aan de hand van een paradigmatisch voorbeeld nader ingegaan. Hoe is het eigenlijk gesteld met de reken-wiskundelessen in het basisonderwijs? De Inspectie van het onderwijs voert in 2007 een kwalitatief onderzoek uit over het reken-wiskundeonderwijs in Nederland. In een steekproef van ruim 200 scholen worden lessen geobserveerd en bijkomende gegevens over het gerealiseerde rekenwiskundeonderwijs verzameld. De bevindingen van dit onderzoek worden op de conferentie gepresenteerd.

De Periodieke Peiling van het Onderwijs (PPON) biedt zicht op opbrengsten van het reken-wiskundeonderwijs. De PPON geeft gedetailleerde informatie over onder andere de prestaties van de leerlingen. Op deze conferentie worden de PPON-gegevens van de laatste peiling (2006) in het speciaal basisonderwijs gepresenteerd. Doorlopende leerlijnen In 2007 heeft het ministerie van OC&W de ‘Expertgroep Doorlopende Leerlijn Reken- en Taalvaardigheid’ ingesteld. Deze Expertgroep heeft de opdracht bij de verschillende overgangen in de onderwijsloopbaan van leerlingen vast te leggen wat zij minimaal moeten kunnen en kennen op het gebied van taalen rekenvaardigheid. Verschillende landelijke samengestelde werkgroepen, waaronder een ‘werkgroep rekenen-wiskunde’ en een ‘werkgroep lerarenopleidingen’, ondersteunen dit najaar deze werkzaamheden. Op de 26e Panama-conferentie zal het dan uitgebrachte advies van de Expertgroep worden toegelicht. Omdat op deze conferentie doorgaande ontwikkelingslijnen in de aandacht staan, zullen we mogelijke consequenties van het advies van de Expertgroep betrekken in de discussies. Actuele informatie Meer aandachtspunten op de 26e Panama-conferentie en andere informatie vindt u op www.fi.uu.nl/panama/conferentie. Hier wordt ook het volledige programma – zodra dat beschikbaar is – gepubliceerd.

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 19, 5 november 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Voorlopige beoordeling WISCAT-Pabo De COTAN (Commissie Testaangelegenheden Nederland) heeft haar voorlopige beoordeling van de WISCAT-Pabo gepubliceerd. De COTAN geeft standaard op zeven criteria een beoordeling. De voorlopige beoordeling van de WISCAT-Pabo is: drie criteria ‘goed’, twee criteria ‘voldoende’ en twee criteria ‘onvoldoende’. De definitieve beoordeling wordt waarschijnlijk: vijf criteria ‘goed’, een criterium ‘voldoende’ en een criterium ‘onvoldoende’. Op de website van de COTAN is meer informatie te vinden (www.cotan.nl). Of deze beoordeling consequenties heeft voor het huidige gebruik van de WISCAT-Pabo, en zo ja welke, is op dit moment nog niet duidelijk. Foto’s van de Opleidersdag 2007 Afgelopen donderdag vond de Panama Opleidersdag 2007 plaats. Op de Panama-website vindt u de foto’s die op deze dag zijn genomen. Publicatie ‘Opleiden in geuren en kleuren’ Op de Opleidersdag 2007 is het boek ‘Opleiden in geuren en kleuren – bakens voor rekenen-wiskunde & didactiek op de pabo’ van de Panama Kerngroep Opleiders aangeboden aan collega-docenten rekenen-wiskunde en de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie). In dit boek wordt door middel van verhalen het huidige rekenwiskundeonderwijs op de pabo’s in beeld gebracht. Naar aanleiding van de verhalen worden bakens geschetst die aangeven wat in de actuele opleidingspraktijken nodig is om het reken-wiskundeonderwijs op voldoende niveau te krijgen of te houden. U vindt deze bakens in een bijlage van deze Nieuwsbrief. Aan het boek is meegewerkt door reken-wiskundedocenten van veertien pabo’s en experts van het Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education en de SLO. Meer informatie is te vinden op onder andere www.paboweb.nl en www.scienceguide.nl (onder ‘educatie’). Later dit jaar wordt het boek aangeboden aan het LOBO (Landelijk Overleg lerarenopleidingen BasisOnderwijs). Bij deze gelegenheid zullen de bakens worden gepresenteerd als adviezen aan de Pabo-directies. Het boek is te koop via de webwinkel van het FI (www.fi.uu.nl/nl/ onder ‘instituut’). Panama Kerngroep Opleiders Nu de publicatie ‘Opleiden in geuren en kleuren’ is afgerond, gaat de Panama Kerngroep Opleiders aan het werk met een nieuwe opdracht. De Kerngroep draagt bij aan de ontwikkeling van de opleidingsdidactiek van rekenenwiskunde & didactiek. Dit doet zij door te werken aan concrete producten, die bruikbaar moeten zijn voor zoveel mogelijk collega’s van verschillende pabo’s. We bestuderen actuele thema’s die spelen in het opleidingsonderwijs. In onderling overleg stellen we prioriteiten. Het komt het functioneren van de Kerngroep ten goede als er zoveel mogelijk pabo’s zijn vertegenwoordigd. Collega’s – zowel startend als ervaren – van alle pabo’s zijn van harte welkom. Aangezien de Kerngroep nu, na deze Opleidersdag met een nieuwe opdracht aan het werk gaat, is dit een goed moment om in te stappen. In de tweede bijlage van deze Nieuwsbrief vindt u meer inhoudelijke informatie en informatie hoe u uw belangstelling voor deelname aan de Kerngroep kenbaar kunt maken.

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 20, 20 november 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Monitoring uitvoering Beleidsagenda lerarenopleidingen 2005-2008: Panelbijeenkomst Onderwijsinspectie landelijke taalen rekentoets Donderdag 15 november vond op het hoofdkantoor van de Inspectie van het onderwijs een panelbijeenkomst plaats met vakdocenten Nederlands en rekenen-wiskunde van verschillende pabo’s. Er waren dertien docenten van verschillende pabo’s aanwezig; zes voor rekenen-wiskunde en zeven voor taal. Onderwerp van gesprek was de (invoering van de) landelijk verplichte toetsing taal en rekenen in het eerste jaar van de pabo. Hierbij ging het zowel om de uitwerking van de landelijke afspraken uit de Beleidsagenda over de toetsen, als om hoe de pabo’s de begeleiding en voorbereiding van studenten vormgeven. Er stonden tien gesprekspunten op de agenda: 1. Het voortraject van studenten, de kwaliteit van de instroom; 2. De wijze waarop studenten (kunnen) worden voorbereid op de taalen rekentoets; 3. De kwaliteit van de taalen rekentoets; 4. De wijze waarop wordt omgegaan met de normering van de toetsen en daaraan gekoppeld het geven van het bindend negatief studieadvies; 5. Logistieke en andere knelpunten bij afname van de toetsen; 6. De wijze van terugkoppeling van toetsresultaten aan studenten en het inzagerecht; 7. De wijze waarop pabo’s de ‘remediering’ van studenten vormgeven; 8. Positieve en negatieve effecten van de (invoering van de) landelijk verplichte taalen rekentoets; 9. Verwachtingen voor de toekomst; 10. Contacten en samenwerking tussen pabo’s en mbo’s. De reacties van de aanwezige docenten taal en rekenen-wiskunde waren opvallend eensluidend. Ondergetekende hield aan de bijeenkomst de volgende indrukken over: op de verschillende pabo’s wordt hard gewerkt aan de begeleiding en voorbereiding van studenten; over het algemeen voldoen pabo’s aan de landelijke afspraken; er waren en zijn vrij veel technische en logistieke problemen met de afname van de toetsen; er is ontevredenheid omtrent de gestelde norm, reikwijdte en terugkoppeling van beide toetsen. Als positieve effecten van de invoering van de landelijk verplichte rekentoets zijn genoemd: het is goed voor de beeldvorming van de pabo’s en de pabostudenten; landelijk wordt nu dezelfde eis aan studenten gesteld; studenten die een zwaar onvoldoende rekenniveau hebben, krijgen een bindend negatief studieadvies. Als negatieve effecten zijn onder andere genoemd: niet alle studenten met een onvoldoende niveau rekenen-wiskunde krijgen nu een bindend negatief studieadvies; de gestelde eis ligt te laag, lager dan eerder gehanteerde toetsen;

de lage norm (niveau van p.80 groep 8) is juist negatief voor de beeldvorming; de reikwijdte van de toets is beperkt; er wordt enkel op antwoord beoordeeld en de oplossingswijze (bijvoorbeeld hoofdrekenend of hoofdcijferend) wordt niet betrokken; de toets geeft een verkeerde eerste indruk aan studenten wat belangrijk is in rekenwiskundeonderwijs; de toets geeft onvoldoende diagnostische informatie aan de student en de begeleidend docent, dat geldt ook voor studenten die gebruik hebben gemaakt van hun inzagerecht; een student die de toets niet haalt, krijgt als gevolg van het adaptieve karakter van de toets, onvoldoende beeld welke opgaven (inclusief moeilijkheidsgraad) hij/zij nu daadwerkelijk zou moeten kunnen oplossen; de vorm van de toets (digitaal, opgaven in een vaste volgorde) werkt voor onzekere of faalangstige studenten in het nadeel. Ook dyslectische studenten ondervinden extra nadeel.

Er is natuurlijk nog veel meer gezegd op deze bijeenkomst. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met ondergetekende. De Inspectie heeft in het kader van deze monitoring meerdere gesprekken gevoerd, met onder andere pabo-directies, toetsdeskundigen en inhoudelijk experts. Afgelopen maandag zijn de bevindingen tot dusver besproken met een vertegenwoordiging van de besturen. De HBO-raad zal worden gevraagd om een bestuurlijke reactie. In december worden de bevindingen op hoofdpunten gerapporteerd aan het Ministerie van OCW. Marc van Zanten, Panama

Site van Grote Rekendag uitgebreid met uitdagende klok Op woensdag 16 april vindt de zesde Grote Rekendag plaats. Die staat in 2008 in het teken van tijd. Om deze thematiek ook op de site tot uitdrukking te laten komen is een uitdagende interactieve klok ontwikkeld. Deze klok is eenvoudig via de site van de Grote Rekendag bereikbaar. De interactieve Grote Rekendag-klok biedt studenten en leerkrachten allerlei mogelijkheden om in de bovenbouw van de basisschool aan de slag te gaan. Daag uw studenten uit en wijs ze op deze klok. De interactieve Grote Rekendag-klok is bereikbaar via het Rekenweb, www.rekenweb.nl. Kies voor ‘Grote Rekendag’ en ‘De klok van de Grote Rekendag’. Wij zijn geïnteresseerd in ervaringen met de klok. De site van de Grote Rekendag biedt mogelijkheden die met ons te delen. Ronald Keijzer en Rob van Tricht, FIsme

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 21, 17 december 2007 Met de Panama Nieuwsbrief worden docenten rekenen-wiskunde en didactiek op de hoogte gehouden van Panama-activiteiten en andere actuele zaken. De nieuwsbrief wordt verstuurd aan alle collega’s die bij ons bekend zijn. We hopen dat dit ertoe bijdraagt dat u goed op de hoogte blijft. De nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is ook te vinden op de Panama-website. Vragen en reacties zijn welkom via [email protected].

Programma 26e Panama-conferentie bekend Het programma van de 26e Panama-conferentie ‘Doorgaande ontwikkelingen’ is bekend. U kunt het programma bekijken op www.fi.uu.nl/panama, onder ‘Conferenties’. Als u zich al heeft aangemeld voor de conferentie, ontvangt u binnenkort het programmaboekje thuis, samen met een code waarmee u zich online kunt inschrijven voor de parallelsessies en werkgroepen. Advies ‘Expertgroep Doorlopende Leerlijnen taal en rekenen-wiskunde’ De ‘Expertgroep Doorlopende Leerlijnen taal en rekenen-wiskunde’ (zie o.a. Nieuwsbrief nr. 15) is bezig haar werkzaamheden af te ronden. Afgelopen weken vonden een Veldraadpleging en een Klankbordbijeenkomst plaats en zijn diverse belanghebbenden in de gelegenheid gesteld schriftelijk te reageren op het conceptrapport van de Expertgroep. De NVORWO, Panama en ELWIeR hebben allen inhoudelijk gereageerd. Van de Veldraadpleging verschijnt in de komende Panama-Post een inhoudelijk verslag. Het advies van de Expertgroep wordt op de 26e Panama-conferentie aangeboden aan de bewindslieden van OCW. Alle conferentiegangers zijn voor deze bijeenkomst uitgenodigd en ontvangen het eindrapport ‘Over de drempels met taal en rekenen’ en het deelrapport rekenen-wiskunde. De programmering van de conferentie biedt uiteraard gelegenheid om stil te staan bij de onderliggende overwegingen bij dit advies en (de) mogelijke betekenis(sen) ervan voor het reken-wiskundeonderwijs. Panama-website vernieuwd De Panama-website is in een nieuw jasje gestoken. De bedoeling is dat op termijn de informatievoorziening en –uitwisseling via de website beter verloopt. Momenteel wordt de website aangepast. Suggesties en ‘bugs’ kunnen worden gemeld via [email protected] of via het ‘contact’-icoontje op de website. Marc van Zanten, Panama Website Spelenderwijs De website www.hs-ipabo.edu/spelenderwijs gaat over speels en onderzoekend leren. Het reken-wiskunde gedeelte is ingevuld. Bij de andere vakken – natuur & techniek, aardrijkskunde & geschiedenis en Nederlands - moet je nog even geduld hebben maar kun je al wel een spelletje spelen. Leo Prinsen, IPABO

De Panama-NVORWO wedstrijd op de Panama-conferentie 2008 Het is traditie dat er een prijsvraag wordt uitgeschreven tijdens de Panama-conferentie. Deze uitdaging leidt elke keer weer tot fraaie resultaten. We zien verrassende en onvermoede talenten van onze collega's tot bloei komen. Er zijn echter ook altijd deelnemers die tijdens de conferentie de tijd niet kunnen vinden om er iets van te maken, omdat er dan ook zoveel andere dingen te doen zijn. Dit jaar zijn we ruim op tijd met de aankondiging van de wedstrijd. De prijsvraag is aan het einde van de vorige conferentie al aangekondigd. Er is toen ook al een inspirerend voorbeeld getoond. Voor degenen die dat even vergeten waren of vorig jaar niet aanwezig waren op de conferentie herhalen we nu de oproep nog een keer: Ontwerp een reken-T-shirt Er zijn twee eisen: 1. Het moet met rekenen, wiskunde of met reken-wiskundeonderwijs te maken hebben. 2. Het ontwerp moet op een T-shirt passen. Verder mag alles op het gebied van tekst, beeld en/of geluid. Er zijn ook geen beperkingen ten aanzien van de te kiezen textiele werkvormen. Kortom; leef je uit. Er is vast wel een regenachtige dag in de kerstvakantie waarop je wat tijd kunt vrijmaken. Anders is het misschien een geldig excuus om onder ongewenste activiteiten uit te komen; je moet je toch echt nodig voorbereiden op de komende conferentie! Tijdens de conferentie zal er ook nog gelegenheid zijn om aan de prijsvraag te werken. Wij zorgen voor materiaal. Je kunt deelnemen aan de wedstrijd door je T-shirt tijdens de conferentie (een keer) te dragen en je op de foto te laten zetten in je creatie. Er zal ook een ‘doorgaande (was)lijn’ worden vrijgehouden om de creaties aan op te hangen. Op vrijdag 25 januari 2008 wordt de uitslag bekend gemaakt. Anneke van Gool, Panama Anneke Noteboom, NVORWO Anneke Aartsen, namens de conferentiegangers

Panama Nieuwsbrief Opleidersnetwerk Nummer 8, 7 maart 2007

Recommend Documents