N i e u w s b r i e f
Plattelandsontwikkeling
Salland op z'n best
Gemeente Deventer jaargang 2 nummer 2, november 2007
I n dit nummer • Platteland is volop in ontwikkeling • Hout van gekapte laanbomen gaat mogelijk naar rustpunten • Kunst bij rustpunten blijkt verrassende combinatie • Breedband internet komt ook op het platteland • Stichting IJsselhoeven wil markante boerderijen behouden • Project LEADER: platteland versterken op initiatief van bewoners
P l atteland is volop in ontw i k k e l i n g De gemeenten Deventer, Olst-Wijhe en Raalte leggen in één gezamenlijk landschapsontwikkelingsplan vast in welke richting het buitengebied zich in de nabije toekomst ontwikkelt. De inloopavonden in mei en oktober over dit plan en over de bijbehorende Bestemmingsplannen Buitengebied zijn goed bezocht. Het is prettig te merken hoe betrokken de plattelandsbevolking zich bij alle ontwikkelingen voelt. Dat hebben we nodig om van ons beleid een succes te maken. Het buitengebied leeft! Dat is duidelijk merkbaar en zichtbaar! Door de ingrijpende veranderingen maakt het platteland weliswaar spannende tijden door. Er zijn tal van grote en kleine positieve ontwikkelingen, vaak ook in samenwerking met andere gemeenten. Kunst bij rustpunten bijvoorbeeld, een eerste uiting van het project Kunst in Salland van het Kunstenlab in Deventer. Of de wens van de Sallandse rustpunten zelf om gekapt hout van oude laanbomen een nieuwe plek in het buitengebied te geven. Ook het Europese initiatief LEADER vraagt om samenwerking tussen gemeenten én uiteenlopende plattelandsorganisaties. In de IJsselvallei streeft de Stichting IJsselhoeven naar behoud van historische boerderijen. Verder heeft het Deventer platteland binnenkort ook breedband internet. Meer weten over al deze onderwerpen? U leest er alles over in deze nieuwsbrief. Veel leesplezier! Wethouder Gosse Hiemstra Gosse Hiemstra wethouder plattelandsontwikkeling
Hout van gekapte laanb o m e n g a a t m o g e l i j k n a a r r u s t pu n t e n
“Rustpunten zijn plekken in het buitengebied waar bewoners gastvrijheid bieden aan fietsers en wandelaars om even te verpozen”, legt Wim Odé uit. Hij is voorzitter van de Stichting Recreatie Deventer Buiten, de initiatiefnemer van de rustpunten. “Er is koffie, thee en limonade en soms zijn er ook eigen producten.” Er zijn 49 rustpunten in Deventer, Olst-Wijhe en Raalte, en er is overleg met Rijssen-Holten om ook het Sallandse deel van Holten erbij te betrekken. “Er wordt behoorlijk gebruik van gemaakt”, weet Odé. “Afhankelijk van de ligging en de openingstijden.” Rustpunthouders krijgen allemaal eenzelfde uithangbord, een tafel en twee banken. Ze moeten bovendien minimaal twee dagen per week open zijn in de maanden april tot november. “Verder zijn ze vrij. Het zijn ook heel diverse bedrijven en particulieren die meedoen. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze trots zijn op hun omgeving en het leuk vinden contact met anderen te hebben.” “Momenteel kijken we of we bomen die de gemeente kapt aan de Oerdijk en elders, kunnen gebruiken voor banken en tafels bij de rustpunten”, vertelt Odé. “Het idee is dat het hout in het landschap blijft waar het vandaan komt. ”
Oerdijk Judith Slot, programmaonderdeelmanager Groen bij de gemeente, legt uit waarom de gemeente kapt. “We vervangen bomen die aan het aftakelen zijn. Dit doen we al jaren, maar we doen het nu meer gestructureerd. Dat wil zeggen:
als veertig procent van de bomen langs een stuk weg achteruitgaat, dan halen we alle bomen weg en planten opnieuw aan. Alles in één keer of om en om. Dit in overleg met bewoners en belangenverenigingen.” Binnenkort vervangt de gemeente laanbomen langs de Oerdijk. Laanboomverjonging is een lastig onderwerp. “Er is niet altijd begrip voor, want het verdwijnen van oude karakteristieke bomen doet pijn”, aldus Slot. “Maar de gemeente wil het bestaande beeld eveneens behouden en plant zo groot mogelijke bomen terug.” Het idee om de oude bomen deels voor tafels en banken bij de rustpunten te verzagen, spreekt haar aan. “Als alles doorgaat, willen we dan ook een rustpunt ‘terugbrengen’ naar de Oerdijk. Bomen die daar gegroeid en gekapt zijn, krijgen er een ‘tweede leven’.” Informatie over de rustpunten staat op de website www.rustpunt.nu. Daar staan ook alle nieuwtjes.
Kunst bij rustpunten blijkt verrassende combinatie Kunst en het platteland. Die onverwachte combinatie krijgt gestalte in het Deventer buitengebied. Onder de noemer Kunst in Salland (KiS) geeft het Kunstenlab (de organisatie die vanuit Deventer professionele beeldende kunst bevordert) kunstenaars een rol in de veranderingen op het platteland. Met beeldende kunst wil ze bijdragen aan de eigenheid en leefbaarheid van Salland. Ze werkt hierbij samen met diverse kunst- en natuurorganisaties uit de regio. Maar belangrijker nog: het project sluit aan bij bestaande en nieuwe initiatieven van plattelandsbewoners en stimuleert hun betrokkenheid erbij. het nieuwe buitenseizoen te realiseren”, zegt de projectondersteuner.
Adembenemend
Eind oktober werden de eerste resultaten van KiS zichtbaar. Bij drie rustpunten zijn kunstwerken onthuld die in overleg tussen kunstenaars en bewoners tot stand zijn gekomen. “We willen kunst die past bij een locatie én bij de mensen”, aldus Luc Ambagts, projectondersteuner bij het Kunstenlab. “De rustpunthouder zorgt voor het kunstwerk.” Samen met de Stichting Recreatie Deventer Buiten, de organisatie achter de rustpunten, koos het Kunstenlab twaalf kunstenaars uit de regio en daarbuiten. “We keken daarbij in hoeverre hun kunst vertaald kan worden naar een rustpunt, en of het klikte met de bewoners”, aldus Ambagts. Van de 49 rustpunten wilden er 25 meedoen. “Daaruit hebben we twaalf gekozen door te kijken naar de spreiding over Salland en naar de situatie ter plekke. Een kunstwerk moet iets toevoegen.” Uit de schetsontwerpen zijn vier geselecteerd om direct uit te voeren. Het vierde ontwerp wacht nog op een vergunning. Voor deze vier is geld bijeengebracht door het Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Recreatie Deventer Buiten, het Kunstenlab, de provincie en de gemeente. “Voor de overige acht zoeken we sponsoren. We hopen die kunstwerken voor
De combinatie van kunst en het buitengebied is een contrast dat verrassend werkt. De samenwerking tussen rustpunthouders en kunstenaars verloopt goed. Aan de ene kant gaat het om hardwerkende en vaak bescheiden bewoners, aan de andere om kunstenaars die leven voor de verbeelding. Zo kreeg Fruitbedrijf van Vilsteren in Olst een fruitautomaat met neonverlichting waar mensen een appel of peer ‘uit de muur’ kunnen halen. “Ieder kunstwerk heeft iets functioneels”, aldus Ambagts. “Dit bedrijf verkoopt ook aan huis en de automaat is een soort voorpost van het bedrijf. Mensen mogen weten dat hier een fruitkwekerij is.” De fruitautomaat, ‘Forbidden fruit’, is een werk van de Amsterdamse kunstenaar René van Engelenburg. Er zijn nog twee kunstwerken klaar. Marieke de Jong uit Zwolle ontwierp ‘Rozenvoorde’, voor Bed & Breakfast Boerderij Het Rozenvoorde in Olst. Het bestaat uit banken en tafel in een ombouw van witte koetsen. De Deventer Spacecowboys maakten ‘Crossing the well’ bij landgoed Groot Zwaaftink in Heeten. Uit een grote schaal water steekt hier een hertenkop met een gewei van water als je aan zijn tong draait. “Bij de rondgang die we met de kunstenaars maakten, waren vooral die uit de Randstad verrast door de schoonheid van ons buitengebied”, aldus Ambagts. “We kwamen op allerlei achterafplekjes en ze vonden het adembenemend mooi.” Dat belooft veel goeds voor de toekomst van Salland.
B r e edband internet komt oo k o p h e t p l a t t e l a n d Deventer loopt internationaal voorop met haar glasvezelnetwerk dat straks voor alle adressen in de stad beschikbaar is. Het platteland echter blijft niet achter. Met de aanleg van de riolering in het buitengebied in 2005 zijn tegelijk glasvezelbuizen gelegd langs de hoofdwegen tot aan de gemeentegrens. Nu dat klaar is, zoekt de gemeente een provider om via deze buizen draadloos internet mogelijk te maken. Dit kan door glasvezelkabels te trekken en op de gemeentegrenzen zenders in masten te hangen die gezamenlijk het hele buitengebied bestrijken. “Tot nog toe is het zo dat hoe verder iemand van de stad met de centrales van providers woont, hoe langzamer diens verbinding is”, zegt Gosse Hiemstra, wethouder ICT. “Internetaanbieders beperken zich tot het stedelijke gebied, omdat daarbuiten kabels aanleggen te kostbaar is. Dat is ons een doorn in het oog. Nu de glasvezelbuizen er liggen, willen we er gebruik van maken. Inwoners op het platteland hebben immers net zo goed recht op een snelle internetverbinding.” Momenteel nodigt de gemeente aanbieders uit om met een voorstel te komen voor wimax. Zo heet het draadloze internet. Hiemstra: “We zoeken een aanbieder met de beste prijs-kwaliteitverhouding. We willen dat plattelandsbewoners een prijs betalen die vergelijkbaar is met ADSL. Met dit draadloze internet krijgen ze dan voor dezelfde prijs zelfs een betere kwaliteit.” Hij verwacht eind dit jaar een keuze te maken. Draadloos internet is dan in de loop van volgend jaar operationeel.
Enquête Daarnaast is de gemeente bezig afspraken te maken met de eigenaren van de bestaande
masten. Sommige zijn van telecommunicatiebedrijven voor mobiele telefonie, in andere hangen alarmsystemen. Bij elkaar zijn er een stuk of tien masten nodig om het gebied te dekken. Overigens maakt de afstand tot een mast straks niet uit. Internetgebruikers krijgen signalen van verschillende masten, waardoor het stabiel en betrouwbaar is voor iedereen. Fysiek aansluiten van kabels naar woon- of bedrijfspanden vanaf het glasvezelnetwerk is veel te duur. Alleen bij grote bedrijven is het te overwegen. Zo is de gemeente in gesprek met een reclamebureau in het buitengebied. Zij verzenden grote grafische bestanden via internet en willen eventueel meedoen. Hiervoor schat de gemeente de prijs op twee- tot driehonderd euro per maand. Uit een enquête van de gemeente blijkt dat er veel belangstelling is bij de plattelandsbewoners. Ans Rekveld, webmaster van www.lettele.nl, kijkt ernaar uit: “Op onze website staan alle bedrijven en verenigingen en nieuwtjes uit het dorp. En de kinderen hier moeten dezelfde opdrachten doen voor school of voor hun studie als die in de stad. Op het platteland is een snelle internetverbinding net zo hard nodig als in de stad.”
Project LEADER: platteland versterken op initiatief van bewoners De kraamkamer voor nieuw plattelandsbeleid, zo wordt het project LEADER ook wel genoemd. Deze maatregel van de Europese Commissie stelt Europees geld beschikbaar aan plattelandsgebieden om zich lokaal te versterken op sociaal-economisch gebied. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van wandelroutes of het opzetten van een vrijwilligerscentrale. Voor de periode van 2007 tot 2013 hebben de provincie en de gemeenten Deventer, Olst-Wijhe en Raalte samen met vijftien partners in het gebied hiervoor een plan gemaakt.
“LEADER is bijzonder omdat het zich richt op kleinschalige initiatieven van bewoners”, vertelt Cor van den Berg, wethouder in Olst-Wijhe en voorzitter van de Plaatselijke Groep LEADER Salland, waarin de negentien partners zitting hebben. “Daarnaast vindt LEADER dat projecten innovatief moeten zijn, en dat ze de samenwerking in de regio moet bevorderen. In de Plaatselijk Groep zitten daarom vertegenwoordigers uit zeer diverse organisaties in Salland, allemaal met uitgebreide netwerken. Ze zijn geselecteerd op creativiteit en doorzettingsvermogen. Zij zijn de voelhoorns van het project in Salland.”
Tijdens brainstormsessies in de Plaatselijke Groep kwamen zo’n vijftig ideeën voor projecten naar voren. Tien ervan kunnen op korte termijn worden uitgevoerd. Denk bijvoorbeeld aan een kunstwandelroute, een mobiele fruitpers voor telers van hoogstamfruit, een programma met culturele ontmoetingen of een vrijwilligersknooppunt in een kleine kern. Ook natuurbeheer, klein onderhoud aan landgoederen en de viering van het 150-jarig bestaan van een kanaal zijn mogelijke projecten.
Kleinschalig Op grond van de eisen van LEADER heeft de Plaatselijke Groep een aantal criteria opgesteld waaraan projecten moeten voldoen. Zo moeten ze behalve innovatief en kleinschalig ook duurzaam zijn en draagvlak hebben bij de bevolking. Als er te veel projecten aan de criteria voldoen, maakt de
Plaatselijke Groep een selectie. Projecten die zich richten op bijvoorbeeld gelijke kansen voor mannen en vrouwen of projecten die de leefbaarheid op het platteland verbeteren hebben de voorkeur. LEADER heeft een plek gekregen in het landelijke Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013. Dit werd deze zomer goedgekeurd door de Europese Commissie. “Het geld ligt er”, aldus de voorzitter. “In november verwachten we de goedkeuring van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dan kunnen we aan de slag. We willen starten met een paar goede voorbeeldprojecten en hopen door publiciteit daarover meer inbreng van bewoners te krijgen. Bij hen leven de beste ideeën en we helpen ze graag om die in de praktijk te brengen. De Plaatselijke Groep LEADER Salland ziet het als haar taak en uitdaging om met bewoners nog veel mooie initiatieven tot stand te brengen.”
Gerard Hendrix is projectleider van de stichting. “We hebben een eerste project afgerond. Daarin hebben we informatie en kennis verzameld en er meer bewoners bij betrokken”, vertelt hij. “Nu zijn we met een tweede project bezig, waarin we bewoners ondersteunen bij kleine herstelwerkzaamheden aan hun gebouwen en erven.” De provincies Gelderland en Overijssel en vijf gemeenten steunen de stichting, waaronder sinds oktober 2006 ook de gemeente Deventer. “Het gaat hier vooral om het gebied dat nog een relatie heeft met de IJssel, in feite vooral Diepenveen en Oxe.” De hoeven waar het om gaat zijn gebouwd tussen 1850 en 1930. Ze hebben meestal een groot
woonhuis dat dwars voor de schuur staat en ze zijn rijk geornamenteerd. Met mozaïekvloeren, gebeeldhouwde deuren, glasgravures en smeedijzerwerk bijvoorbeeld. “Door het volume hebben veel huidige bewoners moeite ze te onderhouden”, aldus Hendrix. “Wij kunnen hen hierbij helpen met geld en kennis, zowel bij de bebouwing als bij de erven.”
Prachtig Een van de boerderijeigenaren die hulp van de stichting krijgt, is van Frank van der Linden in Diepenveen. Van der Linden: “We willen een woonboerderij met comfort én de uitstraling en sfeer van vroeger. Via een voorlichtingsavond kwamen we met de Stichting IJsselhoeven in contact. De eerste schetsen voor de erfbeplanting die ze inmiddels voor ons gemaakt hebben, zijn prachtig. De stichting draagt hier financieel aan bij, maar hun belangrijkste bijdrage voor mij is hun kennis van de oorspronkelijke hoeven en erven.” Naast bewoners ondersteunen bij het behoud van hun hoeve, is de stichting actief op cultureel gebied met toneelvoorstellingen en onderwijsmateriaal. En haar dochter Stichting Behoud IJsselhoeven heeft dit najaar met een aantal particulieren haar eerste boerderij aangekocht. Dit om hiervoor een passend plan te maken en de boerderij daarna door te verkopen. “In Deventer zijn we vooral op zoek naar mensen die onze kennis kunnen gebruiken”, besluit Hendrix. “We willen graag contact met méér bewoners. We kunnen bijvoorbeeld ook helpen als ze wat anders met hun boerderij willen.”
Colofon
De IJsselvallei heeft een rijke geschiedenis. Vooral in de negentiende eeuw ontstond er tussen pakweg Hattem en Brummen een bruisende welvaart. Door de bevolkingsgroei steeg de vraag naar landbouw- en veeteeltproducten en op de rijke rivierklei werd goed geboerd. Dit bleef zo tot in de jaren zestig van de vorige eeuw. Nu herinneren alleen de typische IJsselhoeven, de grote T-vormige boerderijen met rijkversierde voorhuizen en schuren, nog aan deze glorietijd. Om de geschiedenis te behouden hebben bewoners in 2003 de Stichting IJsselhoeven opgericht.
Dit is een uitgave van de gemeente Deventer en is tot stand gekomen met medewerking van Gosse Hiemstra, Petra Augustijn, Auke Pluim en Roswitha E. Rood. Vormgeving: De PLOEG communicatie. Druk: St. Ives. Coördinatie: Roswitha E. Rood. Oplage: 1000 exemplaren.
S t i chting IJsselhoeven wil m a r k a n t e b o e rderijen behouden
