P ERSPECTIEF VOOR DE TOEKOMST

J

OOM N.V. Hoofdvestiging bezoekadres:

Satellietvestiging Zwolle bezoekadres:

Satellietvestiging Deventer bezoekadres:

‘Ondernemingshuis Twente’

‘Ondernemingshuis Zwolle’

‘IJsseldelta’

Hengelosestraat 585 7521 AG Enschede S 053 - 484 96 49 T 053 - 484 96 78

Govert Flinckstraat 1 8021 ET Zwolle S 038 - 456 14 56 T 053 - 454 68 69

Keulenstraat 11a 7418 ET Deventer S 0570 - 85 59 17 T 0570 - 85 58 66

A A RV E R S L A G

2002

U [email protected] v http://www.oomnv.nl Postadres: Postbus 5518 7500 GM Enschede

P

E R S P E C T I E F

V O O R

D E

TO E K O M S T

INHOUD 4 5 7 8

De OOM

Organisatie

Bericht van de Raad van Commissarissen

Verslag van de directie - De Overijsselse economie in perspectief - De OOM in 2002 - Activiteiten en resultaten - Vooruitblik

PERSPECTIEF 2

Perspectief, geen woord is zozeer met economisch handelen verbonden. Ooit is iemand met ondernemen begonnen in de verwachting zo een beter leven te krijgen. De eerste klant liet zich leiden door dezelfde gedachte.

33

Jaarrekening 2002 - Balans per 31 december 2002

- Toelichting behorende bij de jaarrekening 2002

Al zijn we vele eeuwen verder in de tijd, alles draait nog steeds om dat woord. En om een ander, daarmee nauw verbonden begrip: toekomst. Zij het ook dat de economie wereldomvattend is geworden en schommelingen in het ene land elders worden gevoeld.

- Toelichting op de balans - Toelichting op de winsten verliesrekening - Kasstroomoverzicht

Perspectief is daarom het passende opschrift voor dit laatste jaarverslag dat de OOM publiceert. Globalisering vraagt om bundeling van krachten, kennis, kunde en expertise. Daarom fuseert de OOM in het jaar waarin dit verslag verschijnt met de zusterinstellingen GOM en ESKAN tot één nieuwe ontwikkelingsmaatschappij voor OostNederland. Om zo krachtig bij te dragen aan de economische ontwikkeling van dit landsdeel. En nog beter de vele kansen te benutten. Kansen benutten op de manier waarop de OOM de afgelopen jaren haar positie heeft opgebouwd; in een goede balans tussen decentrale aanwezigheid en centrale sturing; met kennis van en dichtbij de bedrijven. Met als doel om naar de toekomst toe perspectief te bieden.

44 Overige gegevens - Accountantsverklaring - Statutaire regeling omtrent bestemming van de winst - Voorstel bestemming winst 2002 - Gebeurtenissen na balansdatum

45 Bijlage - Resultaten per taakveld Ontwikkeling 2002 - Verklaring van gebruikte afkortingen

JAA RVERSLAG 2002 - Perspectief voor de toekomst -


- Winst- en Verliesrekening over 2002

3

DE OOM Versterking van de economie van Overijssel. Dat is, kort samengevat, de missie van de Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij voor Overijssel, OOM N.V. De OOM doet dit door het economisch leven van de provincie nieuwe impulsen te geven, aan de hand van de kernbegrippen: kennis; technologie; clusters; versterking van vestigingsklimaat en bedrijfsomgeving; werving van nieuwe bedrijven; ondersteuning en verankering van bestaande bedrijven; deelneming in bedrijven.

4

De OOM geeft de uitvoering van het beleid van het Rijk, de Provincie Overijssel en de gemeenten mede vorm en werkt nauw samen met het bedrijfsleven, regio’s, kennisinstituten en intermediairs. In deze rol is de OOM de brug tussen overheden, bedrijfsleven en kennisinstituten.


Om haar taken te kunnen uitvoeren, beschikt de OOM over drie instrumenten: ontwikkeling, investeringsbevordering en participatie. Dit zijn tevens de business units van de OOM. De activiteiten van de business units staan niet op zichzelf, maar hangen nauw met elkaar samen en versterken elkaar. In het geval van participatie sluit de OOM allianties met andere partijen, om zo het financiële draagvlak te verbreden en risico’s te spreiden.

O R G A N I S AT I E De instrumenten kunnen als volgt worden omschreven: Ontwikkeling Het nemen van initiatieven en ondersteunen van activiteiten die leiden tot een beter economisch klimaat in de regio en daardoor tot bevordering van duurzame werkgelegenheid. Investeringsbevordering Het aantrekken van nieuwe bedrijven en/of bedrijvigheid van buiten Overijssel, het ondersteunen van reeds gevestigde bedrijven bij (grotere) uitbreidingen en het ontwikkelen van activiteiten die leiden tot behoud van bedrijven en bedrijvigheid in Overijssel. Participatie Financiering - zelf of via afzonderlijke participatiemaatschappijen van bedrijven, instellingen of projecten door de verschaffing van risicodragend kapitaal. In de gevormde participatiemaatschappijen nemen ook andere partijen deel.

RAAD PER

VA N

31

COMMISSARISSEN

DECEMBER

2002

H.J. Hazewinkel RA, voorzitter (53) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Volker Wessels Stevin N.V. Benoemd uit een bindende voordracht, opgemaakt door de commissarissen die zijn benoemd uit een bindende voordracht van de Minister van Economische Zaken en het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Overijssel. Andere functies: commissaris Raab Karcher Nederland B.V., lid Raad van Toezicht Saxion Hogeschool, lid Raad van Advies Rabobank en een aantal bestuurs- en adviesfuncties. Voor het eerst benoemd op 14 juni 1996 en herbenoemd op 7 juli 2000. Zittingstermijn eindigt op 14 juni 2004. T. Bennink (64) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: gedeputeerde Werk en Bereikbaarheid van de Provincie Overijssel. Benoemd uit een bindende voordracht, opgemaakt door het College van Gedeputeerde Staten van de Provincie Overijssel. Andere functies: lid van Raad van Commissarissen N.V. Luchthaven Twente, ROC Kampen Vastgoed B.V., CTH Vastgoed B.V., lid Raad van Toezicht Rabobank Enschede. Voor het eerst benoemd op 1 januari 2001. Zittingstermijn eindigt op 1 januari 2005. drs. D.G. Brinkman (43) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: zelfstandig organisatie-adviseur. Andere functies: lid medezeggenschapsraad OBS “De Bonte Stegge” te Dalfsen.

Benoemd op 1 oktober 2001. Zittingstermijn eindigt op 1 oktober 2005. drs. F.A. van Kesteren (53) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: directeur Advisie Holding B.V. Andere functies: lid van Raad van Commissarissen Het Glazen Huis B.V., Provision B.V. Benoemd op 1 september 1998, zittingstermijn eindigde op 1 september 2002 (statutair verlengd tot de vergadering van Aandeelhouders op 16 mei 2003). drs. J.H.H. Mans (62) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: burgemeester van de Gemeente Enschede. Andere functies: lid van Raad van Commissarissen Vitens en N.V. Luchthaven Twente en een aantal bestuursfuncties. Voor het eerst benoemd op 1 februari 1995 en herbenoemd op 25 juni 1999. Zittingstermijn eindigde op 1 februari 2003 (statutair verlengd tot de vergadering van Aandeelhouders op 16 mei 2003). J.Waterlander (67) Nationaliteit: Nederlandse. Functie: directeur Komec B.V. Andere functies: lid van Raad van Commissarissen Brada Beheermaatschappij B.V. Voor het eerst benoemd op 1 januari 1992 en voor het laatst benoemd op 7 juli 2000. Zittingstermijn eindigt op 1 januari 2004.

5

OOM- MEDEWERKERS Directie ir. G. van Houweninge (60), directeur J.H. Ligtenberg (51), adjunct-directeur mw. G. Edelenbos, directiesecretaresse Algemene zaken R.G.B. Steggink (42), hoofd Algemene Zaken, Financieel Controller en Personeelszaken H. Cornelisse, manager Informatievoorziening Mw. M. van Pelt-Vahrmeijer, telefoniste/receptioniste (p) mw. I.Wiering, telefoniste/receptioniste (p) mw. J.T.M. Satink, administratie

6

1

APRIL

2003

Investeringsbevordering J.H. Ligtenberg (51), hoofd business unit mw. A.Verdonk, management assistente mw. M. Euverink-Köhlenberg, medewerkster Informatievoorziening en Public Relations (p) ing.W.C. den Hertog, regiomanager Zuidwest Overijssel en IJssel-Vecht en adviseur Internationale Acquisitie mw. A.B. Hoemakers, manager Public Relations A. Hoogeveen, regiomanager Twente en adviseur Internationale Acquisitie mw. drs. M.A.M. Middendorp, adviseur Investeringsbevordering (p) drs. E.M. Naafs, adviseur Investeringsbevordering drs. B. Riesewijk, medewerker Investeringsbevordering Participatie Ontwikkelingsfonds (OOM belang 100%) ir. G. van Houweninge, directeur R.G.B. Steggink, Financieel Controller Innofonds Twente B.V. (OOM belang 36,6 %) ir.W.H. van den Berg (41), directeur mw. H. van Wijngaarden, management assistente (p) M.A.S.M. van Liempd RA, investment manager drs.T.J. Markus, investment manager

Een aantal medewerk(st)ers heeft een parttime dienstverband (p). Het aantal full time arbeidsplaatsen (fte’s) bedraagt 28,6.

B ERICHT

VAN DE

R AAD

VAN

C OMMISSARISSEN

Aan de aandeelhouders, De directie van de OOM heeft ons het jaarverslag 2002 voorgelegd met daarin opgenomen het verslag van de directie, de jaarrekening en de overige gegevens. De jaarrekening is gecontroleerd door Deloitte & Touche Accountants. De accountantsverklaring is onder de overige gegevens opgenomen op pagina 44 in dit verslag.

Wij spreken graag onze waardering uit aan de directie en medewerkers van de OOM voor hun inspanningen, waardoor ook weer in 2002 vele goede initiatieven ten dienste van de verbreding van de economische structuur in de provincie Overijssel tot stand zijn gekomen. De OOM behaalde een positief resultaat van € 415.752, waarvan € 562.825 betrekking heeft op incidentele baten uit het participatiebedrijf.

Wij hebben de jaarrekening in onze vergadering van 4 april 2003 goedgekeurd.

Enschede, 4 april 2002

Wij adviseren de aandeelhouders de jaarrekening 2002 inclusief het voorstel tot winstbestemming vast te stellen.Tevens stellen wij u voor de directie te dechargeren voor haar bestuur en ons college voor het gehouden toezicht.

Raad van Commissarissen

De Raad van Commissarissen kwam gedurende de verslagperiode vijf keer formeel in vergadering bijeen. Tijdens die vergaderingen werd met de directie intensief overleg gevoerd over de gang van zaken binnen de OOM en de in de toekomst te voeren strategie. Naast de gebruikelijke onderwerpen zoals werkplannen, begroting, financiële rapportage en jaarverslag, zijn onderwerpen besproken als de fusieplannen met de Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij (N.V. GOM) en de Stichting Economisch Samenwerkingsverband Knooppunt Arnhem Nijmegen (ESKAN).

H.J. Hazewinkel RA (voorzitter) T. Bennink drs. D.G. Brinkman drs. F.A. van Kesteren drs. J.H.H. Mans J.Waterlander

7 JAA RVERSLAG 2002 - Naar een breder perspectief... -

Ontwikkeling drs. A.H. Beune (48), hoofd business unit mw. G. Edelenbos, hoofd secretariaat mw. K. Steenhagen, secretaresse Ontwikkeling mw. H. van Wijngaarden, secretaresse Ontwikkeling (p) mw. A.Wullink, projectassistente Innovatiebeleid drs.W.A. Been, regiomanager Twente drs. P. Dillingh, adviseur Technologie F.J. Geerlings, regiomanager IJssel-Vecht en projectleider Vestigingsklimaat ir. R.P.F. ‘t Hart, adviseur Innovatiebevordering MKB ir. J. Hoekman, adviseur clustervorming MKB ing. J. Kleiberg, adviseur ICT Stedendriehoek mw. ir. M. Luizink, adviseur Technologie drs. G. Monninkhof, regiomanager Zuidwest Overijssel mw. ir. L. van Schoonhoven, adviseur Vestigingsklimaat drs. J.P.K.M. van der Stappen, adviseur Technologische Samenwerking en Innovatie mw.Y.Tiellemans, medewerkster VIT (p)

PER

V E R S L AG VA N D E D I R E C T I E D E OV E R I J S S E L S E ECONOMIE IN PERSPECTIEF Vanuit economisch perspectief bezien heeft Overijssel op het eerste gezicht geen gemakkelijk jaar achter de rug. Helaas is de wereldwijde economische malaise ook aan de provincie niet ongemerkt voorbijgegaan. Veel ondernemers besloten belangrijke investeringen nog even uit te stellen, sommige bedrijven moesten noodgedwongen snijden in hun personeelsbestand en een enkele onderneming was zelfs genoodzaakt faillissement aan te vragen. Het banenverlies in de provincie trof vooral de industrie, met als in het oog springende voorbeelden de sluiting van vestigingen van de multinationals Wärtsilä in Zwolle en Ericsson in Enschede. De werkloosheid is in Overijssel weliswaar lager dan in Nederland, maar neemt wel sneller toe.


Toch is dit maar een deel van de balans van de Overijsselse economie over het jaar 2002. Want wanneer we de economische ontwikkeling van de provincie in een breder perspectief plaatsen ontstaat een genuanceerder beeld. Om te beginnen waren de economische prestaties niet slechter dan het Nederlands gemiddelde. Het alom gewaardeerde provinciale vestigings- en innovatieklimaat heeft in de afgelopen jaren tot nieuwe bedrijvigheid en technologische ontwikkeling geleid. Er is sprake van een trend: steeds meer bedrijven en hun werknemers ontvluchten de drukte in de Randstad en vestigen zich in de IJsselsteden of Twente waar relatief meer ruimte beschikbaar is. Bovendien zijn deze gebieden in vergelijking met de Randstad beter bereikbaar. Nog een Overijsselse troef is de grote netwerkdichtheid. Deze netwerken fungeren als podia waar ondernemers op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen, kennis uitwisselen en gezamenlijk tot innovaties komen. Ten slotte blijkt de enigszins behoudende en no-nonsens mentaliteit in Overijssel een pluspunt. Onder de motto’s ‘zuinig zijn op wat er is’ en ‘trend door traditie’ hebben Overijsselse bedrijven, overheden en kennisinstellingen volop geïnvesteerd in de verankering van bestaande bedrijvigheid. Daarbij gaat het niet alleen om sectoren waarin de provincie van oudsher uitblinkt, zoals de maakindustrie. Ook aan de verdere integratie van high-tech bedrijven uit het buitenland in de regionale economie is het afgelopen jaar hard gewerkt. Ondanks afslankingsoperaties en sluitingen van enkele van die multinationals draait het merendeel van deze bedrijven in Overijssel goed: ze groeien snel, zijn innovatief en zorgen er bovendien voor dat de provincie de aansluiting met Europa behoudt.

Europese integratie Juist dat internationale perspectief is van groot belang voor de toekomst van Overijssel. In 2002 kwam de Europese integratie in een stroomversnelling. Door de definitieve introductie van de euro hebben de deelnemende landen hun wisselkoersbeleid als concurrentiemiddel moeten opgeven. Binnen Europa zijn de lidstaten volledig afhankelijk geworden van de specifieke kenmerken van hun economische structuur – en daarmee van de regio’s waar het economisch leven van een land zich op concreet niveau afspeelt. Of de euro nog niet genoeg was, was 2002 ook het jaar waarin de historische beslissing genomen werd om de Europese Unie uit te breiden met een groot aantal landen uit Midden- en OostEuropa. Enerzijds kunnen regio’s en hun bedrijven van deze ontwikkeling profiteren: er ontstaan nieuwe afzetmarkten en investeringsmogelijkheden in het buitenland. Anderzijds zal de internationale concurrentie toenemen, al was het maar omdat de arbeidskosten in de toetredende landen een stuk lager liggen. In het oog springende gevolgen zijn er dan ook waarschijnlijk voor de toeleveringsindustrie en de transport en distributie branche. In dit laatste geval gaat het om kansen maar ook om bedreigingen van de arbeidsmarkt door migratie. De verdieping en uitbreiding van de Europese Unie betekenen dus nogal wat. Het regionale concurrentie- en innovatievermogen in Europa wordt ingrijpend op de proef gesteld; het Europa van de regio’s lijkt nu echt een feit. De inzet van die wedloop tussen Europese regio’s is de gunst van bewoners, bedrijven en bezoekers. Burgers, ondernemers en toeristen zijn mobiel en kunnen met de euro overal terecht, maar uiteindelijk kiezen ze voor de aantrekkelijkste regio. Om hun aantrekkelijkheid voor deze verschillende doelgroepen te behouden en te vergroten, moeten regio’s meer dan ooit over een duidelijke strategie beschikken. In de concurrentiestrijd met andere Europese regio’s zal ook Overijssel alles uit de kast moeten halen om het onderscheid te kunnen maken.

Europese concurrentiestrijd Welke perspectieven heeft Overijssel in deze Europese concurrentiestrijd? Ondanks de voorzichtigheid waartoe het afgelopen jaar noopt, is er alle reden om aan te nemen dat de provincie relatief goed voorbereid is op deelname aan die wedloop.

In tegenstelling tot veel andere regio’s heeft Overijssel naast de eerder genoemde troeven namelijk nog een sterk punt. Dat is haar vermogen om ‘voor elk wat wils te bieden’. In de richting van het bedrijfsleven profileert ze zich als een high-tech regio. Aan de andere kant positioneert ze zich in het toeristische segment als de ‘Tuin van Nederland’ met als trefwoorden traditie, rust en ruimte. In de buitenwereld creëert deze strategie soms onduidelijkheid. Het is niet meteen helder dat Overijssel een regio is waarin goed werken, wonen en recreëren elkaar niet uitsluiten, maar juist goed samengaan. De provincie is een eldorado van dergelijke ‘nieuwe combinaties’. En daarmee van échte innovatie. Kansrijke activiteiten in Overijssel waarin trend en traditie alsmede stedelijkheid én landelijkheid elkaar versterken zijn bijvoorbeeld agritoerisme (vrije tijd en landbouw), mode (high tech-design en (eco)textiel) en biomedische technologie (vergrijzing en zorg). De komst van de nieuwe opleiding Technische Geneeskunde aan de Universiteit Twente versterkt dit beeld.

Nieuwe combinaties Dit zijn originele ‘nieuwe combinaties’ die voor Overijssel een belangrijk wapen kunnen vormen in de concurrentiestrijd met andere Europese regio’s die veelal louter inzetten op informatie- of biotechnologie ‘sec’. De fusie tussen de OOM, GOM en ESKAN betekent een versterking van de bestaande diversiteit en is mogelijk een opmaat voor de vorming van een landsdeel Oost. Samen bieden Overijssel en Gelderland immers een compleet aanbod van economische, educatieve en culturele faciliteiten - denk aan de netwerksteden, de Stedendriehoek en het complementaire aanbod van de universiteiten van Twente, Nijmegen en Wageningen en de drie samenwerkende hogescholen. Daar komt nog eens bij dat zeker in een uitgebreid Europa een gebied als Oost-Nederland voor Brussel een stuk zichtbaarder zal zijn dan de huidige afzonderlijke provincies die te klein zijn om volledig aandacht te trekken. Natuurlijk, ook andere Europese regio’s doen hun best om zich te positioneren in de Europese Unie. Het is dan ook zeker niet zo dat Oost-Nederland met een strategie van ‘nieuwe combinaties’ en een bijbehorend merk (bijvoorbeeld ‘de proeftuin van Europa’) de Europese concurrentieslag om bewoners, bedrijven en bezoekers probleemloos aan kan. Maar het zoeken naar ‘nieuwe combinaties’ sluit wél naadloos aan bij het unieke karakter van Oost-Nederland als een gebied waarin traditie én trend alsmede stad én land elkaar kunnen versterken. Met een beetje geluk schoppen Overijssel en Gelderland het gezamenlijk nog eens tot een ‘best practice’ in Europa: een gebied waarvan andere Europese regio’s willen leren – kortom, een ‘wenkend perspectief’.

S T R AT E G I E Veranderende perspectieven De terugloop in de economie van de laatste twee jaren heeft ook Overijssel niet ongemoeid gelaten. Deze vindt niet alleen zijn weerslag in de krimpende werkgelegenheid in de maak- en toeleverings-industrie, maar ook in de ICT-branche. Hiervan getuigd bijvoorbeeld de sluiting van Ericsson in Enschede. Dit is een zorgelijke ontwikkeling, omdat het risico bestaat dat de ICTsector in Twente beneden de kritische massa geraakt. Dit kan als gevolg hebben dat de kwaliteit van het vestigingsklimaat voor ICT-bedrijven en -personeel ernstig achteruit gaat. Deze situatie heeft binnen de OOM geleid tot het verleggen van accenten: Ontwikkeling richt zich sterker dan voorheen op clusters en verankering van bedrijven. De benodigde extra capaciteit hiervoor werd gevonden door de aandacht voor de callcenter-sector af te bouwen. Dat geldt ook voor het accent op de textielsector in relatie tot Expertex en voor het EFRO-programmamanagement; dat door de Provincie Overijssel in haar eigen organisatie is ondergebracht. Vooral de vermindering van aandacht voor dit laatste levert aanzienlijke capaciteitswinst op. Investeringsbevordering richt zich naast het aantrekken van nieuwe bedrijven, in toenemende mate op het bestaande bedrijfsleven. Het gaat daarbij met name om verankering, behoud, uitbreiding en after sales-activiteiten. De laatste jaren is er sprake van een intensieve samenwerking met de vakbonden. Zij signaleren richting de OOM en dit maakt anticiperen beter mogelijk.

Het één doen en het ander niet laten Op korte termijn is het bestaande bedrijfsleven dominerend. Op middellange termijn is vernieuwing van de productiestructuur door (kennisintensieve) bedrijven een absolute noodzaak. Daarbij gaat het zowel om bedrijven die hun wortels in de regio hebben als om bedrijven die van elders komen. De business unit Ontwikkeling heeft in 2002 veel aandacht geschonken aan het taakveld Kennis en Technologie. Dit heeft onder meer geresulteerd in het project NEW Triangle, waarin de drie Oost-Nederlandse universiteiten (Nijmegen, Enschede, Wageningen) samenwerken. Dit is een voorbeeld van de eerdergenoemde nieuwe combinaties. Het in kaart brengen van kennisintensieve clusters in Overijssel voor de informatievoorziening aan alle business units is en blijft een accent in het takenpakket.

9

Voor de business unit Investeringsbevordering blijft werving van buitenlandse bedrijven belangrijk. Deze bedrijven hebben in de zeer open Nederlandse economie een cruciale functie voor het handhaven en het uitbouwen van de welvaart. Uit vele onderzoeken blijkt dat buitenlandse bedrijven gemiddeld innovatiever zijn en die eigenschap eerder en meer delen met toeleveranciers en kennisinstituten. Bovendien groeien ze, in vergelijking met Nederlandse bedrijven in hun sector, sneller in tijden van hoogconjunctuur en verloopt hun terugval minder snel tijdens een laagconjunctuur. Kortom: wil Overijssel haar concurrentiepositie versterken, dan zullen er meer innovatieve buitenlandse bedrijven moeten worden aangetrokken. Hierdoor stijgt de arbeidsproductiviteit, verbetert de concurrentiepositie en kan de noodzakelijke groei gerealiseerd worden.

Herijking

10

De in het voorgaande geschetste situatie heeft geleid tot een nadere bezinning van de Provincie Overijssel op haar economisch beleid. Het rapport ‘Met beide benen op de grond’ van Ecorys-NEI brengt hiervan verslag uit. Zo gaat het in op de veranderingen in de economie en doet het aanbevelingen voor acties om hierop in te spelen. Op de pagina hiernaast wordt een relatie gelegd tussen deze aanbevelingen en de OOM-activiteiten en plannen.

FUSIE OOM – GOM/ESKAN Het jaar 2002 heeft om begrijpelijke reden deels in het teken gestaan van de mogelijke fusie van OOM en GOM. De verkenningen daarvoor, gestart in 2001, zijn tot in 2002 doorgelopen. Begin november 2002 kregen de aandeelhouders van OOM en GOM een analyse van de mogelijkheden en een voorstel voor vormgeving en exploitatie gepresenteerd. Provinciale Staten van de provincies Gelderland en Overijssel hebben in het voorjaar van 2003 ingestemd met de fusie. Deze behelst ook de gelijktijdige overname van de werkzaamheden en het personeel van de stichting Economisch Samenwerkingsverband Knooppunt Arnhem Nijmegen (ESKAN). De voorbereidingen om te komen tot één ontwikkelingsmaatschappij boeken goede voortgang. Naar verwachting zal de nieuwe ontwikkelingsmaatschappij voor Oost-Nederland voor de zomer van 2003 een feit zijn. De participatieactiviteiten worden in een afzonderlijk vennootschap ondergebracht. Dit is dan ook het laatste jaarverslag van de OOM in haar huidige vorm.Vanwege de gezamenlijke toekomst is de vooruitblik in dit jaarverslag samen met de GOM geschreven.

R E L AT I E T U S S E N A A N B E V E L I N G E N R A P P O RT ‘ M E T B E I D E B E N E N O P D E GROND’ EN DE OOM-ACTIVITEITEN Kennisinfrastructuur en ICT-ontwikkelingen Versterking van de (kennis)infrastructuur ten behoeve van de industrie krijgt gestalte in projecten als het Industrial Design Centre, Mechatronica Valley, TreNT en de NDIX. De ICT-ontwikkeling concentreert zich op specifieke gebieden als virtual reality, wireless, multimedia en nanotechnologie. In alle projecten is er een sterke betrokkenheid van het bedrijfsleven. Versterking toeleveranciers door clustervorming De Oostelijke T&U-Agenda (waarbij T&U staat voor toeleveren en uitbesteden) speelt hierop in. Kwalitatieve verbetering van de toeleveranciers en versterking van de relatie met de uitbesteders vormen de basiselementen van deze samen met het bedrijfsleven vastgestelde agenda.

Diversificatie Het werven van bedrijven leidt tot diversificatie. De OOM blijft zich hierop richten. Het belang is in het voorgaande onderstreept. Ruimte voor bedrijvigheid De business unit Ontwikkeling ondersteunt overheden hierin. Het Regionaal Bedrijventerrein Twente bij Almelo, het Kennispark rond de Universiteit Twente in Enschede, de containerterminal in Hengelo en een aantal revitaliseringsprojecten in Zwolle zijn hiervan voorbeelden. Zorg voor bereikbaarheid Dit is voor de OOM zeer belangrijk in verband met de kwaliteit van het vestigingsklimaat. Bereikbaarheid behoort echter niet tot het takenpakket van de OOM.

Verankering Behoud en verankering van bedrijven raken elkaar. Het project Picture, dat verderop in dit jaarverslag wordt besproken, richt zich hierop .


Productiviteitsverbetering door innovaties stimuleren Bij de uitvoering van de Innovatiestrategie, de Innovatiestimuleringsregeling en het door de Europese Unie goedgekeurde Innovative Actions Programme krijgen innovaties die een bijdrage kunnen leveren aan productiviteitsverbetering bij het MKB extra aandacht.

DE OOM IN 2002

2002

ACTIVITEITEN R E S U LT A T E N

I N V O G E LV L U C H T

OOM-ONTWIKKELING

De OOM in 2002 2002 in vogelvlucht Het PLATO-project in de regio’s Salland/Stedendriehoek en IJssel-Vecht werd in 2002 met succes gecontinueerd. Meer dan vijftig bedrijven delen in het kader van dit project kennis en ervaringen met elkaar, onder leiding van een coach van een grote regionale onderneming. De OOM coördineert het project, dat een goed voorbeeld geeft van de vraaggestuurde aanpak die haar voor ogen staat. De Europese Commissie in Brussel heeft het door de OOM en de Provincie Overijssel ontwikkelde Innovative Actions Programme Overijssel (IAO) goedgekeurd en van financiering voorzien. Dit programma biedt een extra impuls aan het in 2001 gestarte uitvoeringsprogramma voor de provinciale innovatiestrategie; dat in goede samenwerking met Syntens wordt uitgevoerd en succesvol verloopt.


De OOM ontwikkelde samen met het MESA+ instituut van de Universiteit Twente het Nano Impuls Programma. Het Ministerie van Economische Zaken heeft dit programma eind 2002 goedgekeurd. En daarbij een bedrag van € 23 mln. beschikbaar gesteld. Dit betekent een sterke stimulans voor het kennisspeerpunt nanotechnologie in Twente. Nanotechnologie richt zich op onderzoek naar individuele structuren van minder dan honderd nanometer tot moleculair niveau; met de bedoeling om complexe structuren te bouwen met geheel nieuw fysische, chemische en biologische eigenschappen. In januari 2002 ging het NITEL instituut van start. Dit Nederlands Instituut voor Telemedicine houdt zich bezig met het bevorderen van innovaties in de gezondheidszorg. De business units Ontwikkeling en Investeringsbevordering waren betrokken bij de opstart en vestiging van dit instituut. De business unit Investeringsbevordering realiseerde 21 projecten met op termijn ruim 250 nieuwe arbeidsplaatsen en een bedrag aan directe investeringen van circa € 67 mln. Interessante projecten zijn de vestiging van het financiële adviesbedrijf DPA en de uitbreiding van Abbott Laboratories in Zwolle. Voor 83 bedrijven werd een informatiepakket op maat, oftewel een ‘bidbook’, samengesteld. De OOM besteedde daarnaast veel aandacht aan behoud van bedrijven.Voorbeelden hiervan zijn de doorstart van activiteiten van Wärtsilä in Zwolle en Ericsson in Enschede.

EN

Algemeen De business unit Ontwikkeling besteedde in 2002 veel aandacht aan het verbeteren van de meetbaarheid van de resultaten. De resultaten van de andere twee business units, Investeringsbevordering en Participatie, zijn door de aard van de activiteiten van oudsher goed meetbaar. De gemeten resultaten van de business unit Ontwikkeling zijn in een aparte bijlage weergegeven. Innofonds Twente B.V. besteedde in 2002 veel aandacht aan de bestaande participatieportefeuille. Met name in de ICT-sector vielen ook bij het Innofonds klappen. In één nieuw bedrijf werd deelgenomen. Het belang in één bedrijf werd verkocht. Eind 2002 omvatte de totale portefeuille 23 bedrijven. Het belang van de OOM in de Overijsselse Participatie Maatschappij B.V. werd in het voorjaar van 2002 aan de Friesland Bank verkocht. Naast een éénmalige winst leverde dit een aanzienlijke versterking van de liquiditeitspositie op. De fusie met de GOM en ESKAM heeft in 2002 veel aandacht gevergd. De voorbereiding voor de besluitvorming voor aandeelhouders werd afgerond. Eind januari en begin februari 2003 hebben de Provinciale Staten van beide provincies met de fusie ingestemd. Het Ministerie van Economische Zaken is in 2002 reeds met de fusie akkoord gegaan. De verwachting is dat de gefuseerde ontwikkelingsmaatschappij voor Oost-Nederland voor de zomer van 2003 tot stand komt. De OOM behaalde in 2002 een positief resultaat van € 415.752, waarvan € 562.825 betrekking heeft op incidentele nettobaten uit het participatiebedrijf.

De OOM definieert haar ontwikkelingstaak als “het nemen van initiatieven en ondersteunen van activiteiten die leiden tot een beter economisch klimaat in de regio en daarmee tot bevordering van de werkgelegenheid”. De aandacht gaat daarbij vooral uit naar de verbetering van de productiestructuur en het productiemilieu, de versterking van de concurrentiekracht en het stimuleren van innovatie en (nieuw) ondernemerschap. Hierbij geldt het additionaliteitsprincipe als uitgangspunt: de OOM treedt daar op waar ze met andere relevante factoren een duidelijke meerwaarde kan creëren. Ze heeft dan de rol van procesmanager die belangen samenbrengt, als katalysator werkt en mede richting en uitvoering geeft aan processen die kunnen leiden tot versterking van de economische activiteiten in de regio. Doelgroepen zijn kennisintensieve starters en doorstarters, het technologiegedreven midden- en kleinbedrijf (MKB) en grote industriële ondernemingen.

Speerpunten en accenten in 2002 In 2002 hebben vergroting van de herkenbaarheid van de activiteiten en de meetbaarheid van de resultaten veel aandacht gekregen. Dit heeft geleid tot een duidelijke positionering van de OOM-rol binnen projecten of programma’s en een scherpe keuze voor een beperkt aantal sectoren en/of thema’s. Met andere woorden: sterker dan voorheen heeft de OOM in haar ontwikkelingsactiviteiten gekozen voor een herkenbare, marktgerichte benadering. De laatste blijkt uit de inhoudelijke en financiële participatie van ondernemingen bij bedrijfsgerichte projecten. Bij technologiegeoriënteerde en voorwaardenscheppende projecten is het belang van het bedrijfsleven en kennisinstellingen bij de resultaten een belangrijk ijkpunt geweest. De werkwijze van Ontwikkeling wordt gekenmerkt door: een actieve opstelling bij het speuren naar nieuwe mogelijkheden; het signaleren van relevante ontwikkelingen en kansrijke ideeën; het onderzoeken van de financiële en inhoudelijke haalbaarheid; het ontwikkelen van concept tot project; waar noodzakelijk, het (mede) trekken van het project in de realisatiefase.

13

TA A K V E L D E N

Resultaten 2002

OOM-Ontwikkeling kende in 2002 vier taakvelden:

In 2002 is net als in het voorgaande jaar gewerkt op basis van een resultaatgestuurd werkplan. De volgende paragrafen bieden een globaal overzicht van de resultaten. In bijlage 1 worden de beoogde en de behaalde resultaten per taakveld en per indicator naast elkaar geplaatst. In algemene zin kan worden geconstateerd dat de activiteiten binnen de verschillende taakvelden conform het werkplan zijn verlopen.

Clustervorming: gericht op het vormen van (innovatie)clusters binnen sectoren, versterking van de samenwerking tussen bedrijven en regionale verankering van het grootbedrijf; Technologie en Innovatie: betere benutting van het kennispotentieel in de provincie en het creëren van samenwerkingsprojecten gericht op kennisontwikkeling en kennisuitwisseling; Vestigingsklimaat: aandacht voor (boven)regionale en specifiek thematische projecten die bijdragen aan het realiseren van een duurzame en kwalitatief hoogwaardige bedrijfsomgeving. Programmamanagement: gericht op het ontwikkelen, vormgeven, uitvoeren en ondersteunen van economische stimuleringsprogramma’s.

14

Clustervorming

JAA RVERSLAG 2002 - Naar een breder perspectief... -

In 2002 is het netwerk van Picture-bedrijven verder vergroot. Dit project heeft tot doel om bestaande grotere Overijsselse bedrijven te verankeren omdat ze van bovenregionaal belang zijn. In samenwerking met Investeringsbevordering heeft er een inventarisatie plaatsgevonden bij 46 grote ondernemingen. Dit om contacten met het betreffende management te leggen, inzicht te krijgen in bedrijfsontwikkelingen en, waar nodig, te helpen om eventuele problemen op te lossen en kansen te benutten. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan: locatiekeuzes, fysiek ten gevolge van inkrimping, concentratie en uitbreiding; communicatie met (lokale) overheden, herstructurering bedrijfsterreinen, regelgeving milieu; interne bedrijfsontwikkelingen, procesinnovatie en productontwikkeling; opleiding; samenwerking met kenniscentra; toelevering en uitbesteding: verankering; transportmodaliteiten: wegennet, luchtverbinding. Het PLATO-project, waarin MKB-bedrijven uit de regio Deventer en Zwolle kennis en ervaringen delen, is met veel succes gecontinueerd. In het project Catena kon de basis gelegd worden voor de Oostelijke T&U Agenda, die op 3 oktober 2002 is gepresenteerd. Bij de voorbereiding daarvan waren naast de branche-organisaties meer dan 50 bedrijven uit de metalektro- en kunststofsector betrokken. In 2003 zullen regionale toeleveranciers en uitbesteders gezamenlijk de actiepunten uitwerken en aanpakken. Voor de agrofood- en feedsector worden in samenwerking met de GOM, kennisinstellingen en marktpartijen nieuwe initiatieven voorbereid, waarbij een link wordt gelegd met de ontwikkeling van de A1 als ‘Protein Highway’. Doelstelling van dit project is de bestaande bedrijfskolommen in deze branche te herinrichten zodat de individuele bedrijven in de toekomst concurrerend kunnen zijn. In de Stedendriehoek is eind 2002 een begin gemaakt met de voorbereiding van een platform voor de Grafische sector. Hieraan namen 35 bedrijven deel.

Kennis & Technologie Voor het taakveld Kennis & Technologie is 2002 een overgangsjaar geweest. Een groot aantal initiatieven verkeerde in de voorbereidingsfase of wachtte op financiering. In dat kader kunnen genoemd worden: IMOT: gericht op het matchen van ideeën en uitvindingen aan Twentse bedrijven; dit project is eind 2002 door de Provincie Overijssel goedgekeurd; Innovatiestimulering in de Stedendriehoek: een project dat naar verwachting in de loop van 2003 van start zal gaan; Innovatiestimuleringsregeling: waarbinnen de OOM samen met Syntens een belangrijke taak heeft. Dit project is nog niet van start gegaan. Het KIDS-project, gericht op kennisintensieve doorstarters die willen groeien, loopt naar verwachting. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de voorbereiding van een nieuwe rol van de OOM op het gebied van technostarters. Dit laatste in het verlengde van de taak van de OOM als themamanager technostarters in het kader van de provinciale Innovatiestrategie. Samen met de Provincie is het Innovative Actions Programme Overijssel (IAO) ontwikkeld en in Brussel ingediend. De Europese Commissie heeft dit programma eind 2002 goedgekeurd. Van dit programma kan een extra stimulans uitgaan naar het in 2002 gestarte uitvoeringsprogramma voor de provinciale Innovatiestrategie. Het programma heeft tot doel innovaties bij het bedrijfsleven te stimuleren. De samenwerking met Syntens in dit verband verloopt succesvol. Sinds de ondertekening van het tripartiete convenant (Syntens, Provincie, OOM), eind 2001, zijn reeds drie gezamenlijke projecten opgestart. Op het gebied van nanotechnologie is het nationale Nano Impuls Programma ontwikkeld. De OOM en het MESA+ instituut van de Universiteit Twente zijn hier als initiatiefnemers nauw bij betrokken. Eind 2002 heeft het Ministerie van Economische Zaken het programma goedgekeurd en € 23 ml. beschikbaar gesteld voor wetenschappelijk onderzoek met industriële relevantie. In opdracht van de Gemeente Enschede heeft de OOM een Actieprogramma Zorg en Technologie opgezet. Dit programma, dat is toegesneden op de situatie in en rond de gemeente Enschede en het omliggende Twentse gebied, omvat een combinatie van doelstellingen, activiteiten en voortgangsindicatoren. Hiermee geeft de Gemeente Enschede een gerichte innovatieve invulling aan haar economische beleid. De OOM gaat het programma voor de Gemeente Enschede coördineren.

15

In het project NEW Triangle is gezocht naar nieuwe combinaties tussen de kennis- en technologiegebieden van de universiteiten van Nijmegen, Twente en Wageningen. Het eerste succes bestond uit de toekenning door het Ministerie van Economische Zaken van een budget van € 4 mln. voor het project ‘Proces on a chip’. Ook in 2002 is de organisatie van de Overijssel Innovation Award weer in handen geweest van de OOM. Eind oktober 2002 werd de prijs uitgereikt aan TopKip uit Enschede. Het bedrijf won de prijs voor de ontwikkeling van een ‘Combi koelsysteem’, een productielijn voor de verwerking van pluimveekarkassen. Vestigingsklimaat

16

Programmamanagement Regiomanagement neemt een belangrijke plaats in bij de OOM. De fysieke aanwezigheid in de regio biedt een goede basis voor het opbouwen van adequate netwerken en het ontwikkelen van de juiste projecten. Ook in 2001 is daarin wederom fors geïnvesteerd. Met de vijf grote steden (Enschede, Zwolle, Hengelo, Deventer en Almelo) en in het verband van de Netwerkstad Twente en de Stedendriehoek, is overleg gevoerd over het opstellen van convenanten voor het inkaderen van de ontwikkelingsactiviteiten van de OOM vanaf 2002. OOM-Ontwikkeling speelde een belangrijke rol bij het ontwikkelen en begeleiden van projecten in het kader van het EPD Oost-Nederland (meer dan zestig projecten) en Interreg (zes projecten). EPD staat voor Enig Programmerings Document. Dit zijn geldelijke middelen vanuit Brussel voor projecten die zich richten op de groei van werkgelegenheid en de kwaliteit van de

Daarnaast heeft de OOM de Provincie ondersteund bij de invulling van het Regioconvenant Oost, waarin de provincies Overijssel en Gelderland aangeven samen te werken op projectniveau. In 2001 coördineerde OOM-Ontwikkeling twee actieprogramma’s: het Actieprogramma Transport, Groothandel en Logistiek en het Actieprogramma Versterking Industriepotentieel Twente (VIT). Het Actieprogramma Transport, Groothandel en Logistiek wordt gecoördineerd in opdracht van de Provincie Overijssel, de Kamer van Koophandel Veluwe en Twente, Centraal Bureau Werk en Inkomen, de Regio Twente, Industriële Kring Twente en vervoersorganisatie ETT. In het najaar van 2001 ondertekenden de OOM en het Ministerie van Verkeer & Waterstaat een intentieverklaring. Deze wees de OOM aan als intermediair voor bedrijven die meedoen aan een samenwerkingsproject om het goederenvervoer in Twente te verbeteren. Het project, dat meerdere jaren duurt, moet leiden tot een besparing van kilometers, een vermindering van uitstoot van uitlaatgassen en een reductie van de transportkosten. VIT wordt gecoördineerd in opdracht van de Kamer van Koophandel Veluwe en Twente, de Industriële Kring Twente (IKT), Centraal Bureau Werk en Inkomen, de Regio Twente en de Provincie Overijssel. In 2002 werden vier succesvolle en goed bezochte bijeenkomsten georganiseerd, waar VIT-deelnemers en geïnteresseerden elkaar informeerden over de voorgang van de actiepunten.

BLIK

N A A R D E TO E KO M S T

Inhoudelijk zullen de activiteiten van OOM-Ontwikkeling zich in 2003 steeds verder concentreren op een beperkt aantal speerpunten. Binnen de bestaande economische dragers ligt het accent op de metaal-, elektro- en kunststofsector, de voedingsen genotmiddelensector en de grafimedia. Kennisspeerpunten zijn ICT en nanotechnologie, medische technologie en mechatronica. Organisatie Begin 2003 is de naam van de business unit Ontwikkeling gewijzigd in Ontwikkeling & Innovatie (O&I). OOM sluit hierdoor aan op de bij andere ontwikkelingsmaatschappijen gebruikelijke benaming voor ontwikkelingsactiviteiten. Eind 2002 is besloten Programmamanagement niet meer als afzonderlijk taakveld te definiëren. Hoewel er nog steeds sprake is van een duidelijke behoefte aan de expertise van de OOM op dit gebied, blijkt deze steeds vaker te kunnen worden ondergebracht binnen één van de andere taakvelden. De overige taakvelden hebben in overleg met de GOM een deels gewijzigde benaming gekregen, te weten: Sectorontwikkeling, Kennis en Technologie en Vestigingsklimaat. In dit jaarverslag worden overigens nog de oude benamingen gehanteerd. Het taakveld Vestigingsklimaat wordt in de nieuwe ontwikkelingsmaatschappij ondergebracht in een afzonderlijke vierde kerntaak, genaamd Bedrijfsomgeving.

S T R AT E G I S C H E

SAMENWERKING

Syntens De OOM werkt sinds enkele jaren nauw samen met Syntens (innovatienetwerk voor ondernemers), zowel op strategisch vlak als bij de uitvoering van projecten. Tussen de OOM en Syntens bestaat een duidelijke taakverdeling die aansluit bij de expertise en ervaring van beide organisaties. Zo richt de OOM zich vooral op het initiëren en vormgeven van netwerken en structuren. Syntens opereert meer op uitvoerend niveau; zowel in projecten als in de advisering van individuele bedrijven. De OOM concentreert zich op een beperkt aantal grote projecten en op het management van de drie thema’s: ICT,Technostarters en Innoverend Vermogen. Syntens heeft het voortouw bij innovatieprojecten gericht op individuele bedrijven. Regionale partners Ook met de grote steden, intermediaire organisaties, instituten als de Universiteit Twente, de Hogescholen, de ROC’s en andere relevante partijen in de provincie, vindt regelmatig afstemming plaats. De OOM streeft ernaar om met elk van deze partijen een samenwerkingsovereenkomst te sluiten. Dit betekent naast inhoudelijke afstemming ook dat deze regionale partijen activiteiten van de OOM mee financieren. Met de Gemeente Deventer is op 25 maart 2002 een dergelijke overeenkomst gesloten. Met de Universiteit Twente en de Gemeente Enschede is er al sinds eind 2000 een convenant voor de ontwikkeling van het Kennispark. Met de Netwerkstad Twente vinden gesprekken plaats over samenwerking. De OOM ziet een convenant niet als een doel op zich. In de praktijk blijkt echter dat een meerjarig convenant de transparantie van onze inspanningen in de regio vergroot. Met de Kamer van Koophandel wordt in toenemende mate samengewerkt op het taakveld Vestigingsklimaat. Te verwachten valt dat die samenwerking in 2003 verder wordt geïntensiveerd.


Het Ministerie van Economische Zaken heeft de door de OOM begeleide TIPP-aanvraag voor 2002 gehonoreerd. Dat heeft een stevige financiële basis gelegd voor enkele belangrijke bedrijfsomgevingsprojecten in Enschede, Hengelo, Almelo, Deventer en het Regionaal Bedrijventerrein Twente. Bij de ontwikkeling van dit laatste terrein is de OOM intensief betrokken. De OOM vervult daarnaast een initiërende of coördinerende rol bij revitaliserings- of duurzaamheidsprojecten in Zwolle en de Netwerkstad Twente. Een prominente plaats in dit kader neemt ook het project Ongehinderd Logistiek Systeem (OLS) in, dat zich richt op het realiseren van een nieuw concept voor ongehinderde logistieke verbindingen tussen de containerterminal in Hengelo en bedrijven als AKZO,Twence en Grolsch. Bij het project Kennispark is minder voortgang geboekt dan verwacht, mede als gevolg van de slechtere economische ontwikkelingen en de financiële problemen van de Universiteit Twente. Samen met de GOM voert de OOM de projectcoördinatie voor de bedrijventerreinenvisie Stedendriehoek.

leefomgeving. Het Interreg-programma ondersteunt grensoverschrijdende projecten tussen Nederland en Duitsland. De OOM is hierbij betrokken door het initiëren van projecten en het toetsen en begeleiden van in ontwikkeling zijnde projecten op het gebied van economie, technologie en innovatie.

R E S U LT A T E N

OP LANGERE TERMIJN

De OOM baseert de jaarlijkse ‘wervingsresultaten’ op schattingen die bedrijven doen ten aanzien van het aantal te creëren full-time arbeidsplaatsen (fte’s) met een termijn van 2 tot 3 jaar nà realisatie van het project. Om vast te stellen of de prognoses van deze bedrijven zijn uitgekomen heeft Investeringsbevordering de bedrijven die de OOM in 2000 geadviseerd heeft, gevraagd naar de huidige stand van de werkgelegenheid en de verwachtingen voor de toekomst. Hieronder de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek. Van de 42 bedrijven waarbij de OOM betrokken was, waren eind 2002 nog 34 bedrijven actief. Het percentage bedrijven dat niet meer in Overijssel actief is, is daarmee circa 19%. Ter vergelijking, in een voorgaand onderzoek lag het aandeel niet meer actieve bedrijven nog op 34%.Wellicht dat de toegenomen aandacht voor behoud van bedrijven en uitbreidingen bij bestaande bedrijven aan dit resultaat heeft bijgedragen. Bij de realisatie van de projecten geven de bedrijven een prognose met betrekking tot het totaal aantal extra arbeidsplaatsen met een termijn van 2 jaar. In het jaarverslag over het jaar 2000 werd een totale prognose gemeld van 2.811 fte’s, waarvan 540 fte’s in het kader van het behoud van arbeidsplaatsen en 2.271 fte’s in het kader van de uitbreiding van het aantal arbeidsplaatsen.

18 JAA RVERSLAG 2002 - Perspectief voor de toekomst -

Uit de nameting is gebleken dat er naast een behoud van 540 fte’s weliswaar een toename van 994 arbeidsplaatsen als gevolg van deze nieuwe bedrijven en vestigingen is geweest, maar dat deze toename beduidend lager ligt dan de verwachte uitbreiding.Wel verwachten de bedrijven nog een verdere groei in de komende twee jaren van nog eens 235 fte’s.

O O M - I N V E S T E R I N G S B E VO R D E R I N G

Keuzes en accenten

Algemeen

Behoud

Ook Investeringsbevordering (IB) behoort tot de kerntaken van de OOM. En hier gaat het eveneens om versterking van de structuur en de veerkracht van de Overijsselse economie. De sector werkt hieraan door: het leggen van contacten met en het veelal re-actief aantrekken van bedrijven/bedrijvigheid van buiten Overijssel. Als het om buitenlandse bedrijven gaat werkt de OOM samen met het Commissariaat Buitenlandse Investeringen in Nederland (CBIN); een onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken. In Overijssel is de OOM het enig aanspreekpunt van het CBIN; het ondersteunen van reeds gevestigde bedrijven bij hun uitbreidingsinvesteringen (offensief) of het ontwikkelen van activiteiten die tot behoud van het bedrijf in Overijssel moeten leiden; bijvoorbeeld door verankering van de kennis of het vinden van (toe)leveranciers in de regio (preventief en/of defensief); het verzamelen, verwerken en communiceren van economisch relevante data voor het bestaande en nieuwe bedrijfsleven; de zogenaamde infotheek; invulling te geven aan de OOM-brede marketing- en communicatietaak; het initiëren van speciale projecten, veelal in samenwerking met de sector Ontwikkeling, om tot een meer pro-actieve aanpak voor en in samenwerking met regio’s en/of sectoren te komen.

Investeringsbevordering richt zich in toenemende mate op het reeds gevestigde bedrijfsleven in Overijssel. Sleutelwoorden zijn dan verankering, behoud, uitbreiding en after sales. De laatste jaren werken OOM en vakbonden intensief samen. Hierdoor ontstaat een signaalfunctie die een betere anticipatie mogelijk maakt, zeker in combinatie met het eigen Picture-project .

De activiteiten dienen zoveel mogelijk de economische kansen van de drie verschillende Overijsselse regio’s. In 2002 werden additionele en pro-actieve projecten uitgevoerd voor de regio’s Salland en IJssel-Vecht. Nieuwe pro-actieve wervingsprojecten stonden in 2002 voor Twente niet op het programma. Wel waren er projecten gericht om kennisintensieve bedrijven naar Twente te halen. Hierover leest u meer bij ‘Speciale projecten’ op pagina 25. Gemeenten en regio’s zetten het thema economie weer hoger op de prioriteitenlijst. Er wordt hard gewerkt om over meer bedrijventerreinen te kunnen beschikken. Daarentegen is de leegstand op sommige plekken groot. Hier kan de OOM haar toegevoegde waarde inzetten die valt te karakteriseren als: kenner van de regio met een uitgebreide economische database; een neutrale partner die geen grond verkoopt of vergunningverlener is en daardoor niet in een belangenconflict kan geraken; een uitgebreid en (inter)nationaal netwerk; verlengstuk van de Provincie Overijssel en het Ministerie van Economische Zaken en enig aanspreekpunt van het CBIN.

De inspanningen van de OOM golden in dit verband noodgedwongen veelal de grote(re) (inter)nationale bedrijven van bovenregionale betekenis. Recente voorbeelden hiervan zijn Wärtsilä, Ericsson en Akzo Nobel. De term ‘behoud’ duidt hier op het streven de directe en de indirecte werkgelegenheid zoveel mogelijk te behouden. Hierbij past de relativerende opmerking dat grote multinationals zich niet door een (regionale) overheid of uitvoeringsorgaan weerhouden vestigingen te sluiten. Bovendien beschikken (regionale) overheden en de OOM nauwelijks nog over ‘tools’ om dit proces echt te kunnen beïnvloeden: Brussel laat dit niet toe. De OOM vervult in deze gevallen dan ook vooral een procesmatige functie, waarbij ze initieert, coördineert en communiceert. Werving Naast ‘behoud’ blijft de werving van nieuwe buitenlandse bedrijven voor Investeringsbevordering een belangrijke taak. Dit hangt samen met twee ontwikkelingen: Uit diverse onderzoeken blijkt dat buitenlandse bedrijven gemiddeld: - innovatiever zijn en dit in hun omgeving eerder/meer delen met toeleveranciers en kennisinstituten; - een hoger inkomen per arbeidsplaats genereren; - sneller groeien en minder snel terugvallen dan vergelijkbare Nederlandse bedrijven; - meer exporteren; - meer belasting opbrengen. De Overijsselse werkgelegenheid neemt af door krimp en sluiting van bedrijven. Het aantrekken van nieuwe werkgelegenheid wint daarom aan gewicht. Het eerder genoemde rapport ‘Met beide benen op de grond’ van Ecorys-NEI uit 2002 onderstreept het belang hiervan. Daar staat onder meer te lezen:“Het opvullen van de ontbrekende schakels en verder versterken van de clusters betekent dat daar gericht pro-actieve acquisitieinspanningen op gericht moeten worden. De OOM dient hiertoe zowel in binnen, als in buitenland, het promotieen wervingsbeleid met voldoende kracht te kunnen uitvoeren”.

19

Naast aandacht voor het bestaande bedrijfsleven is het daarom noodzakelijk nieuwe bedrijven aan te trekken. Op korte termijn is het bestaande bedrijfsleven dominant, op (middel)lange termijn zijn nieuwe impulsen onmisbaar.

Resultaten 2002 In 2002 was de OOM betrokken bij circa 135 projecten, waarvan er 21 gerealiseerd werden. Dit betreft dertien vestigingen, drie uitbreidingen, één concentratie en vier bedrijven in het kader van behoud. De gerealiseerde projecten zijn goed voor 196 directe arbeidsplaatsen bij de start en 254 over een periode van 2 jaar. In totaal bleven circa 610 directe fulltime arbeidsplaatsen behouden. De bedrijven investeerden circa € 67 mln. De genoemde getallen zijn prognoses van de betreffende bedrijven zelf. Interessante projecten zijn bijvoorbeeld het financieel adviesbureau DPA in Zwolle en het Nederlands Instituut voor Telemedicin (NITEL) in Enschede. Dit instituut is een initiatief van de Universiteit Twente en de OOM. De OOM heeft een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming geleverd. En heeft het instituut in het buitenland gepromoot.

20

Zoals gezegd is er relatief zeer veel tijd besteed aan het bestaande bedrijfsleven.Voorbeelden hiervan zijn Wärtsilä (circa 300 arbeidsplaatsen behouden door alternatieve invulling) in Zwolle en Ericsson in Enschede.

In totaal werden voor 83 bedrijven ‘bidbooks’ (informatiepakketten op maat) samengesteld en brachten 35 bedrijven een oriënterend bezoek aan onze regio.

JAA RVERSLAG 2002 - Naar een breder perspectief... -

In het jaar 2002 was de OOM betrokken bij acht buitenlandse projecten. Deels betrof dit uitbreidingen van bedrijven met een buitenlandse moeder, bijvoorbeeld opnieuw een forse uitbreiding bij Abbott Laboratories in Zwolle, deels nieuwe vestigingen uit Duitsland, Spanje, de Verenigde Staten en Groot Brittannië.

21

De volgende grafieken en tabellen zeggen iets over het aantal projecten naar regio, het aantal arbeidsplaatsen, de investeringen, het soort project en de verdeling naar land van herkomst.

To t a a l p r o j e c t i n v e s t e r i n g e n * i n m l n . e u r o ’s Investeringsbevordering, periode 1999 t/m 2002 * Gebaseerd op de prognoses van de bedrijven bij de start van de investeringsplannen.

To t a a l a a n t a l p r o j e c t e n p e r r e g i o 100

Investeringsbevordering, periode 1999 t/m 2002

80

50 41

42 60

40 30

99 40

21

30 26

12

20

20 10 0

13

9

17

6

4

3

1999

2000

2001

89

67

21

15

RYV 8

41

Twente 0 1999

2000

2001

2002

Deventer

2002

To t a a l p r o j e c t e n p e r s o o r t Investeringsbevordering, periode 2002 3 1

To t a a l a a n t a l d i r e c t e a r b e i d s p l a a t s e n ( f t e ’s ) b i j d e s t a r t e n o p t e r m i j n

22

Investeringsbevordering, periode 1999 t/m 2002

Behoud Concentratie

13

4

Uitbreiding 2811

3000

Vestiging


2500 2000

1446 1753

To t a a l p r o j e c t e n n a a r l a n d v a n h e r k o m s t

1500 1007 1000

1160 1365

500 593

378 629

1060 254

2000

2001

Investeringsbevordering, periode 2002 2 3

806

0 1999

Toename directe arbeidsplaatsen na 2 à 3 jaar

2002

Directe arbeidsplaatsen bij arbeidsplaatsen die behouden

V.S. Overige Landen Duitsland Nederland

3

13

23

Enkele conclusies

SPECIALE

-

Holland Business House In 2002 werd de basis gelegd voor een aantal samenwerkingsprojecten met wervingspartners van de OOM, gericht op de promotie en acquisitie van nieuwe bedrijven. Zo is de OOM partner in Holland Business House, een samenwerkingsverband met KroeseWevers, Markt & Media, Kienhuis Hoving en de ING Bank, alle gevestigd te Oldenzaal. Het doel van Holland Business House is het gezamenlijk aanbieden van een breed pakket van diensten aan Duitse bedrijven die overwegen op de Nederlandse markt te opereren.

-

-

24

Het totaal aantal projecten is wederom gedaald, met name door de daling in de regio IJssel-Vecht en Deventer. De daling in de wervingsprojecten werd meer dan gecompenseerd door de resultaten in het kader van behoud. Dit komt overeen met de inspanningen op dat terrein. Ook het totale investeringsbedrag nam ten opzichte van 2001 toe. Deventer scoorde in 2002 niet. De vooruitzichten voor 2003 zijn gunstiger in verband met het feit dat de OOM met de Gemeente en de Kamer van Koophandel een convenant af kon sluiten voor extra inspanningen. In april 2003 waren er veertien projecten onderhanden.

Desondanks zijn er tekenen van herstel, maar deze zijn nog vaag en onzeker.

Outdoor project Een voorbeeld van een branchegerichte aanpak is de samenwerking met Bleckmann Logistics. Copex, Eurodev en Nederland Distributieland, gericht op bedrijven in de Verenigde Staten in de outdoor-industrie. Nanotechnologie Met het Centrum voor Informatie- en Communicatie Technologie (CTIT) van de Universiteit Twente heeft de OOM in 2002 Twente gepromoot als kennisregio op de SuperComm 2002, een IT- beurs in Atlanta. Hieruit zijn een aantal goede contacten voortgekomen die in 2003 vervolgd worden. Een zelfde soort promotieactie wordt in 2003 herhaald. In samenwerking met het MESA+ instituut van de Universiteit Twente zal de OOM een promotieen acquisitieproject starten gericht op bedrijven in de nanotechnologie. Picture project Om grote (inter)nationale bedrijven met een bovenregionaal belang in de regio te verankeren werkt Investeringsbevordering samen met de business unit Ontwikkeling (zie pagina 15).


Achtergronden van de teruggang in de werving zijn: de negatieve economische ontwikkelingen in de landen die bij uitstek belangrijk voor Overijssel zijn, zoals de Verenigde Staten, Duitsland en in mindere mate het Verre Oosten en Scandinavië; de nationale en regionale wervingsresultaten die een sterke teruggang laten zien. De teruggang is in Overijssel wat minder, omdat de OOM ook werft in de Randstad en ook aan uitbreidingen en behoud van bedrijven en samenwerking tussen bedrijven werkt. de concurrentiepositie van de BV Nederland neemt af door toenemende arbeidskosten, achterblijvende productiviteitsgroei en verlies van aantrekkelijke financiële en fiscale regelingen. de capaciteit is voor het overgrote deel ingezet op het behoud van bedrijven.

PROJECTEN

BELANG

EN

INVLOED

VA N

BUITEN-

Overzicht bedreigde bedrijven

Vooruitblik Investeringsbevordering

Om een inzicht in deze problematiek te krijgen en de opdrachtgevers te informeren, houdt de OOM een lijst bij van bedrijven waar twintig of meer arbeidsplaatsen in het gedrang dreigen te geraken. Bronnen hiervoor zijn vooral het netwerk, maar ook persuitingen. Per april 2003 stonden er ruim 120 bedrijven op deze lijst; waarbij de OOM in veertien gevallen actief betrokken is.

De business unit Investeringsbevordering heeft op het moment van uitgave van dit jaarverslag ongeveer 150 lopende projecten. Bij economisch herstel bieden deze een goede basis om op voort te bouwen.

LANDSE BEDRIJVEN

In 2002 heeft de OOM onderzoek gedaan naar het belang en de invloed van buitenlandse bedrijven op de werkgelegenheid in Overijssel. Uit dit onderzoek is gebleken dat per ultimo 2001 in Overijssel 213 bedrijven waren gevestigd waarvan de aandelen voor tenminste 50% in handen zijn van een buitenlands bedrijf of waarover de zeggenschap in overwegende mate in het buitenland ligt. Op deze peildatum was de directe werkgelegenheid bij deze bedrijven 19.637 arbeidsplaatsen. Dit is 4% van het aantal banen in Overijssel. Indirect zorgden deze bedrijven nog eens voor 8.640 banen binnen Overijssel, waarmee de totale impact van deze bedrijven op de Overijsselse werkgelegenheid op 28.277 banen (5.7%) komt. Het onderzoek heeft mede geresulteerd in een actuele database van buitenlandse bedrijven in de provincie. Daarnaast heeft het aangetoond dat Overijssel in onvoldoende mate profiteert van de positieve effecten van buitenlandse bedrijven. In samenwerking met het Bedrijven- en Instellingen Register Overijssel (BIRO) , onderdeel van de Provincie Overijssel, zal de OOM de ontwikkelingen met betrekking tot de aanwezigheid van buitenlandse bedrijven in Overijssel de komende jaren intensief volgen. Hierbij zal ook het CBIN betrokken worden.

26

Infotheek De OOM beschikt over een informatiebestand van artikelen over diverse, economische relevante, onderwerpen die van belang zijn voor een bedrijf dat zich (inter)nationaal oriënteert op vestiging of uitbreiding. Het bestand bevat ruim 160 Engelse, 50 Duitse en 130 Nederlandse teksten. Al deze teksten zijn door ‘native speakers’ vertaald en kunnen ieder afzonderlijk gebruikt worden om een nauwkeurig op de klant afgestemd en gepersonificeerd ‘bidbook’ met teksten en beelden binnen enkele minuten via e-mail over de gehele wereld te verzenden. Deze professionele manier van werken werpt steeds vaker vruchten af. Steeds meer regio’s en gemeenten in Overijssel maken er dan ook gebruik van.

Overijssel promotie op internet

De schaalvergroting als gevolg van de fusie met de GOM en ESKAM biedt ook in dit opzicht goede perspectieven. Samen kunnen we meer bieden!

27 JA JAA A RVERSLAG 2002 - Naar een breder perspectief... -


Op initiatief van de Provincie Overijssel zijn in 2002 acht Overijsselse organisaties samen gestart met het opzetten van een informatieve site over Overijssel. Op de site, die in maart van dit jaar van start ging, vinden bezoekers op een eenvoudige en toegankelijke wijze nieuws over economie, onderwijs, ontspanning, bestuur en zorg. Daarnaast biedt de site een agenda met activiteiten en informatie over weer en verkeer. De informatie wordt verzorgd door RTV Oost, Hogeschool Windesheim, Saxion Hogeschool, de Universiteit Twente, de Overijsselse Bibliotheek Dienst, het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme, de Provincie Overijssel en de OOM; waarbij de OOM vooral economisch nieuws aanbiedt. De site is te vinden onder www.overijssel.nl.

In de tussentijd probeert de OOM haar positie te versterken door: meer samen te werken met individuele gemeenten, regio’s en enkele instituten van de Universiteit Twente op pro-actieve en gerichte basis; via de Provincie Overijssel en het Grote Steden Beleid te komen tot een versterking van de economische promotie van het gebied; wellicht dit voorjaar de Arbeids Plaatsen Regeling II (APR) in te zetten in bepaalde delen van Twente.

O O M - PA R T I C I PAT I E Algemeen

Resultaten

Door participatie in ondernemingen stimuleert de OOM bedrijfsmatige werkzaamheden in Overijssel. Het grootste deel van deze activiteiten vindt plaats via afzonderlijke participatiemaatschappijen, waarvan de OOM mede-aandeelhouder is. Deze maatschappijen, waarin ook andere organisaties deelnemen, verschaffen risicodragend kapitaal en ondersteunen elk een aparte doelgroep.

Innofonds Twente B.V. en het OOM-Ontwikkelingsfonds hebben een sterke koppeling met de inhoudelijke activiteiten van de OOM. De resultaten van beide fondsen worden daarom in dit jaarverslag beschreven.

In 2002 zijn alle aandelen van de Overijsselse Participatie Maatschappij (OPM) verkocht aan de Friesland Bank. Innofonds Twente B.V. richt zich op jonge kennisintensieve bedrijven in Twente. Aandeelhouders van het fonds zijn, naast de OOM, de Universiteit Twente en de Saxion Hogeschool Enschede. Naast de inbreng door aandeelhouders ontving het Innofonds middelen uit Europese subsidies. Sinds haar oprichting in 1996 heeft het fonds € 11 miljoen geïnvesteerd in Twentse bedrijven. Het OOM-belang bedraagt 36.6%.

28

De eigen participatie-activiteiten van de OOM vallen onder het OOM-Ontwikkelingsfonds. Dit fonds is gericht op voorwaardenscheppende bedrijven en instellingen. Financieren is een direct verlengstuk van de eigen ontwikkelingstaak.

Daarnaast heeft Innofonds een deel van haar belang in Reinhard Beheer B.V. en haar belang in Click Technology B.V. verkocht. De lening van Innofonds aan TSM Business School is afgelost. Afgelopen jaar zijn Crown Gear B.V. en ESCETE Single Chrystal Technology B.V. (dochter SCT International B.V.) gefailleerd. Eind 2002 bestond de participatieportefeuille van Innofonds in totaal 23 bedrijven waar circa 250 medewerkers werkzaam waren. Het OOM-Ontwikkelingsfonds participeerde in 2002 voor een bedrag van € 9.000 in het Bedrijvencentrum Hart van Zuid en voor € 18.000 in ID Centre B.V. Daarnaast werd er een lening verstrekt aan het Twents Textiel en Confectie Centrum van ruim € 123.000. In 2002 werd het Hanzefonds opgeheven.


De OOM neemt ook deel in een aantal kleinere participatiemaatschappijen: Het Technostartersfonds Noordoost Nederland B.V. participeert in jonge of startende kennisintensieve bedrijven in Noordoost-Nederland, waaronder de gehele provincie Overijssel. Naast de NOM, de GOM en een aantal particuliere participatiemaatschappijen, heeft de OOM een belang van 14% in dit startersfonds. Ondernemend Twente B.V. is een participatiemaatschappij voor kleinere, gevestigde (kennisintensieve) bedrijven in Twente. Het OOM-belang is 6,5%. PD Holding IZ Twinning Seed Fund B.V. is de contractpartner van Twinning Twente. Het OOM-belang is 2,5%. Met betrekking tot Hanzefonds B.V. is er in 2002 een terugbetaling op aandelen geweest.

Innofonds Door de ongunstige economische ontwikkeling die in 2001 begon en zich in 2002 heeft voortgezet, heeft Innofonds haar aandacht verschoven van werving van nieuwe investeringen naar stroomlijning en beheer van haar bestaande portfolio bedrijven. Innofonds heeft in 2002 in één nieuwe participatie geïnvesteerd: Foqus ICT, een bedrijf gespecialiseerd in ERP-software gebaseerd op Navision, via Foqus Gemeenschappelijk Bezit B.V.

OV E R Z I C H T D E E L N A M E P O RT E F E U I L L E Ta b e l “ P a r t i c i p a t i e m a a t s c h a p p i j e n w a a r i n d e O O M d e e l n e e m t ”

30

Naam

Aard van de organisatie

Vestigingsplaats

Innofonds Twente B.V.

Participatiemaatschappij voor ‘jonge’ kennisintensieve bedrijven in Twente

Enschede

Technostartersfonds Noordoost Nederland B.V.

Participatiemaatschappij voor ‘jonge’ kennisintensieve bedrijven in Noordoost Nederland

Zwolle

Ondernemend Twente B.V.

Participatiemaatschappij voor kleine (kennisintensieve) bedrijven

Enschede

PD Holding IZ Twinning Seed Fund B.V.

Participatiemaatschappij voor startende ICT-bedrijven

Amsterdam

Ta b e l P a r t i c i p a t i e s v a n d e O O M ( O O M - O n t w i k k e l i n g s f o n d s ) OOMbelang in %


Naam

Aard van de organisatie

Vestigingsplaats

OOMbelang in %

36,6

Bedrijfs Technologisch Centrum B.V.

Bedrijfsverzamelgebouw voor jonge innovatieve bedrijven

Enschede

35,3

14,3

Bedrijvencentrum Hart van Zuid B.V.

Bedrijfsverzamelgebouw

Hengelo

50,0

6,5

Call Center Twente B.V.

Callcenter-opleidingsfaciliteit

Enschede

33,3

2,5

ICT Twente N.V.

Initiator van ICT-activiteiten

Enschede

33,3

ID Centre B.V.

Kenniscentrum op het gebied van industrieel ontwerpen

Enschede

100,0

Idee Matching en Ontwikkeling Twente B.V.

Commercialisering van nieuwe ideeën

Enschede

100,0

NDIX (Nederlands Duitse Internet Exchange)

Internet exchange

Enschede

50,0

OOM Diensten B.V.

Advisering

Enschede

100,0

Regionaal Overslag Centrum Kampen Exploitatie B.V.

Goederenoverslag, opslag en distributie

Kampen

17,9

Stichting Virtual Valley Twente

Kenniscentrum virtual reality

Enschede

Lening

Twents Textiel en Confectiecentrum

Expertisecentrum voor textiel- en confectie

Enschede

18,2

31

VOORUITBLIK Een spannend jaar

Nieuwe bedrijfsstructuur

Het jaar 2003 wordt een spannend jaar dat geheel in het teken staat van schaalvergroting en samenwerking. De voorgenomen fusie met de GOM en ESKAN krijgt zijn beslag.Vanaf het midden van het jaar werkt de nieuwe organisatie aan de versterking van de economie van geheel Oost-Nederland.

De voorbereidingen voor de nieuwe organisatiestructuur verkeren inmiddels in nauwe samenwerking met alle medewerkers van de drie bedrijven in een vergevorderd stadium. Daarbij blijven de op de doelgroepen gerichte werkzaamheden voorop staan. Het mag niet gebeuren dat interne processen te veel energie vergen, al zullen ze natuurlijk wel aandacht vragen. Het is voor de klanten van groot belang dat zo snel mogelijk een efficiënte en eenduidige organisatie ontstaat; maar tijdens de verbouwing moet de winkel wel gewoon open blijven.

De ontwikkelingsmaatschappij voor Oost-Nederland wordt de grootste van Nederland en gaat door de nieuwe kapitaalsinjectie ook de participatietaak weer voluit uitvoeren. Juist in tijden van mindere economische ontwikkeling en teruglopende investeringen is dat een belangrijke taak, maar ook één die niet zonder risico’s is. Daarom is het goed dat een grotere en daardoor deskundige organisatie ontstaat, die deze uitdagende taak beter aankan. Bij de fusie zal de steeds meer in belang toenemende taak op het terrein van (duurzame) bedrijventerreinen formeel tot vierde kerntaak aangewezen worden.

De samenwerking met de regio´s binnen het werkgebied blijft ook in 2003 de aandacht houden. De voorgenomen integratie van ESKAN in de ontwikkelingsmaatschappij past daar perfect in. In de Stedendriehoek is een dergelijke aanpak inmiddels ook al in uitvoering door OOM en GOM tezamen. De nieuwe vierde kerntaak op het gebied van de (fysieke) bedrijfsomgeving kan daarin een belangrijke rol vervullen. Economische vooruitzichten De economische vooruitzichten voor 2003 zijn ongunstig. Bij conjuncturele problemen krijgen de zwakkere sectoren of regio´s het eerst met de negatieve gevolgen te maken. Daarop zal ook in Oost-Nederland alert gereageerd moeten worden. De nieuwe ontwikkelingsmaatschappij ziet voor zichzelf een belangrijke signaleringsfunctie op dit terrein. Dat mag niet betekenen dat alleen een defensief beleid gevoerd wordt; gericht op het vasthouden van bedrijven en werkgelegenheid. Steeds moet de nadruk blijven liggen op het werken aan een gezonde toekomst van de regionale economie. En die ligt in het benutten van kansen en mogelijkheden die met name de kenniseconomie kan bieden. Werkplannen De werkplannen van de OOM en de GOM voor 2003 zijn in samenwerking opgesteld. Zodra de fusie zijn beslag krijgt worden deze in onderlinge samenhang uitgevoerd. Voor 2004 zal een werkplan voor geheel Oost-Nederland opgesteld worden; voortbordurend op de werkzaamheden zoals die nu uitgevoerd worden, maar met gebruikmaking van nieuwe inzichten die al werkend ontstaan. Centraal blijft staan het investeren in de kenniseconomie als basis voor een gezonde toekomst voor Oost-Nederland. Een doelstelling die alleen te realiseren is in nauwe samenwerking met andere partijen in het gebied. De ontwikkelingsmaatschappij voor Oost-Nederland wil de spil zijn in dit netwerk en het vliegwiel op gang houden.

JAARREKENING 2002

33

O O M N . V.

JA A RVERSLAG 2002 - Perspectief voor de toekomst -

32

Samenwerking met de regio’s

BALANS

WINST

PER 31 DECEMBER

2 0 0 2 ( i n e u r o ’s , n a b e s t e m m i n g r e s u l t a a t )

2002

2001

2002

EN VERLIESREKENING

O V E R 2 0 0 2 ( i n e u r o ’s )

2001

AC T I E F

PA S S I E F

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

Vaste activa

Eigen Vermogen

Dienstverlening Omzet

Materiële vaste activa Financiële vaste activa

25.012 2.838.479

50.021 8.357.105

_________ 2.863.491

_________ 8.407.126

Geplaatst en gestort aandelenkapitaal Overige reserves

8.921.101 882.154 _________ 9.803.255

8.921.101 466.402 _________ 9.387.503

159.250

136.134

Participatie Rentebaten Overige opbrengsten van participatiebedrijf

34

2001

3.006.770

2.725.995

229.634

11.501

562.825 ________

(18.958) ________

Totaal opbrengst participatie Voorzieningen

2002

792.459 ________ 3.799.229

Totaal bedrijfsopbrengsten

(7.457) ________ 2.718.538

Vlottende activa


Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

1.892.804 5.878.044 _________ 7.770.848 _________ 10.634.339

1.336.111 317.276 _________ 1.653.387 _________ 10.060.513

Kortlopende schulden en overlopende passiva

B E D R I J F S KO S T E N 671.834

536.876

_________ 10.634.339

_________ 10.060.513

Personeelskosten Overige kosten

2.262.484 1.120.993 ________

1.954.135 747.584 ________

Totaal bedrijfskosten

3.383.477 ________

2.701.719 ________

NETTO RESULTAAT

415.752

16.819

Het nettoresultaat is inclusief € 562.825 incidentele nettobaten uit het participatiebedrijf.

35

TOELICHTING JAARREKENING

BEHORENDE BIJ DE

TOELICHTING

OP DE BALANS

2002

Stelselwijziging Conform de richtlijnen van de jaarverslaggeving zijn in 2002 de verplichtingen die voortvloeien uit de per balansdatum niet opgenomen vakantiedagen en vakantiegeldverplichtingen over de verstreken periode opgenomen. Dit is verwerkt als een stelselwijziging. De verplichtingen ultimo 2001 en 2002 bedroegen € 100.000. De stelselwijziging is verwerkt in het eigen vermogen. De invloed van deze stelselwijziging op het resultaat van 2002 is derhalve nihil. De overige reserves en kortlopende verplichtingen zijn in de vergelijkende cijfers over 2001 conform de verslaggevingsregels met € 100.000 aangepast.

M AT E R I E L E VA S T E A C T I VA Dit betreft investeringen in de automatisering (€ 75.031). Het betreft een investering uit 2001 die buiten de reguliere vervanging van hard- en software valt. Afschrijvingen worden berekend op basis van een economische levensduur van 3 jaar en bedragen € 25.010. De boekwaarde bedraagt derhalve € 25.012.

F I N A N C I E L E VA S T E A C T I VA WA A R D E R I N G S G R O N D S L A G E N Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen gebaseerd op de verwachte economische levensduur.

36

Financiële vaste activa Als deelnemingen worden aangemerkt alle vennootschappen waarin de OOM een kapitaalbelang heeft verworven. De deelnemingen en leningen u/g worden gezamenlijk ‘participaties’ genoemd. De deelnemingen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, de leningen tegen nominale waarde.Voor het risico van verliezen op participaties worden ten laste van de verkrijgingsprijs voorzieningen getroffen. Voorzieningen zijn gebaseerd op de door de EVCA (European Venture Capital Association) aanbevolen methode. Gezien het karakter van de deelnemingen worden deze, ook als er sprake is van een meerderheidsbelang, niet geconsolideerd.


Overige activa en passiva De overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde per balansdatum. Voor dubieuze vorderingen worden voorzieningen getroffen.

G R O N D S L A G E N R E S U LTAT E N B E PA L I N G Omzet Onder omzet wordt verstaan het totaal van de aan opdrachtgevers gedeclareerde en te declareren bedragen, exclusief omzetbelasting, voor gedurende het jaar uitgevoerde opdrachten en de doorberekeningen van bedrijfskosten aan de Staat der Nederlanden en de Provincie Overijssel. Opbrengst Participaties Als resultaten uit deelnemingen worden verantwoord dividenden en renten. Winsten uit verkoop van deelnemingen worden verantwoord op het moment van vervreemding. Overige baten en lasten Het resultaat wordt bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde waarderingsgrondslagen. Baten worden verwerkt in het jaar waarop zij betrekking hebben, lasten worden verwerkt in het jaar waarin zij voorzienbaar zijn.

Deelnemingen en leningen u/g Overzicht per 31 december 2002 Naam Participatiemaatschappijen Innofonds Twente B.V Technostarters Noordoost Nederland B.V. Ondernemend Twente B.V. PD Holding inzake Twinning Seed Fund OOM Ontwikkelingsfonds Bedrijfs Technologisch Centrum Twente B.V. Call Center Twente B.V. ICT Twente N.V. Idee Matching & Ontwikkeling in Twente B.V. OOM Diensten B.V. Twents Textiel Confectiecentrum B.V. ROC Kampen Exploitatie B.V. Stichting Virtual Valley Twente Nederlands-Duitse Internet Exchange B.V. ID Centre B.V. Bedrijvencentrum Hart van Zuid B.V. Subtotaal Voorziening risico’s deelnemingen Totaal

Zetel

Belang

Deelneming

Enschede Zwolle Enschede Amsterdam

36,6% 14,3% 6,5% 2,5%

1.361.341 499.158 181.512 116.281

Enschede Enschede Enschede Enschede Enschede Enschede Kampen Enschede Enschede Enschede Hengelo

35,3% 33,3% 33,3% 100% 100% 18,2% 17,9%

544.536 90.756 25.000 18.151 40.840 227.500 61.260

50% 100% 50%

100.000 18.000 9.000 ________ 3.293.335 595.108 _________ 2.698.227

Lening

37 6.807 123.445 10.000

________ 140.252 _________ 140.252

V L O T T E N D E A C T I VA

Het verloop in 2002 is als volgt: Deelnemingen en leningen Stand per 1 januari Verworven in 2002: Bedrijvencentrum Hart van Zuid B.V. ID Centre B.V. Twents Textiel Confectiecentrum B.V.

Verkocht in 2002: Hanzefonds B.V. Overijsselse Participatie Maatschappij B.V. Totaal

38

Voorzieningen risico’s deelnemingen: Stand per 1 januari Toevoeging Totaal voorziening per 31 december


Stand per 31 december

Deelneming

Lening u/g

8.729.698

16.807

9.000 18.000

389.400 205.708 ________ 595.108 ___________ 2.698.227

Liquide middelen De liquide middelen zijn op de deposito’s na vrij opneembaar. Deposito’s worden afgesloten voor maximaal 6 maanden.

EIGEN VERMOGEN 123.445

(18.000) (5.445.363) _________ 3.293.335

Vorderingen en overlopende activa Hier is onder meer inbegrepen een vordering wegens subsidie op de Staat der Nederlanden.

De specificatie van het eigen vermogen is: Geplaatst en gestort kapitaal Overige reserves Eigen Vermogen

__________ 140.252

___________ 140.252

2001 8.921.101 466.402 ___________ 9.387.503

Geplaatst en gestort kapitaal Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt € 34.033.516 en bestaat uit 25.000.000 cumulatief preferente winstdelende aandelen ad € 0,45378 en 50.000.000 gewone aandelen ad € 0,45378. Het geplaatst en gestort kapitaal van de vennootschap bedraagt € 8.921.101 en bestaat uit € 7.469.005 aan gewone aandelen en € 1.452.096 aan cumulatief preferente winstdelende aandelen. Overige reserves Het verloop in 2002 is als volgt: Stand per 1 januari Aanpassing in verband met stelselwijziging Gecorrigeerd saldo per januari Toevoeging resultaat 2002

Acadoo B.V. Door het Ministerie van Economische Zaken is in 2001 een bedrag toegezegd van € 4.537.800, waarvan in 2001 € 3.630.240 is ontvangen en het restant ad € 907.560 in januari 2003, met als specifieke bestemming het verstrekken van een achtergestelde lening aan Acadoo B.V.. Aangezien de OOM voor deze lening uitsluitend als intermediair optreedt heeft geen opname in de balans van vordering en schuldpositie plaatsgevonden. Mogelijke toekomstige rentebaten en aflossingen door Acadoo B.V. komen ten gunste van de OOM.

2002 8.921.101 882.154 ___________ 9.803.255


39 566.402 (100.000) ________ 466.402 415.752 ________ 882.154

Stelselwijziging Conform de richtlijnen van de jaarverslaggeving zijn in 2002 de verplichtingen die voortvloeien uit de per balansdatum niet opgenomen vakantiedagen en vakantiegeldverplichtingen over de verstreken periode opgenomen. Dit is verwerkt als een stelselwijziging. De verplichtingen ultimo 2001 en 2002 bedroegen € 100.000. De stelselwijziging is verwerkt via het eigen vermogen. De invloed van deze stelselwijziging op het resultaat van 2002 is derhalve nihil. De overige reserves en kortlopende verplichtingen zijn in de vergelijkende cijfers over 2001 conform de verslaggevingsregels met € 100.000 aangepast.

TOELICHTING

O P D E W I N S T- E N VERLIESREKENING VO O R Z I E N I N G E N

De dienstverlening heeft betrekking op Ontwikkeling en Investeringsbevordering. De samenstelling is als volgt:

Voorziening Het betreft een voorziening voor organisatie-aanpassing. Het verloop in 2002 is als volgt: Stand per 1 januari Toevoeging

136.134 23.116 ___________ 159.250


Omzet Opbrengsten overige opdrachten Additionele (project) financiering: - Staat der Nederlanden - Provincie Overijssel Doorberekening bedrijfskosten aan: - Staat der Nederlanden - Provincie Overijssel

KO R T L O P E N D E S C H U L D E N E N O V E R L O P E N D E PA S S I VA Deze post is als volgt samengesteld: Crediteuren Belastingen en sociale lasten Overige

40

2002 230.523 92.265 349.046 ______________ 671.834

2001 173.935 64.350 298.591 ______________ 536.876

Toezegging aan NDIX B.V. van € 40.000 en aan PBS B.V. van € 9.000. Huurovereenkomsten: Locatie Enschede: t/m 31 december 2006, € 160.000 per jaar. Locatie Deventer: t/m 31 mei 2005, € 14.000 per jaar. Locatie Zwolle: t/m 30 juni 2003, € 11.000 per jaar. Huurcontracten kopieermachines t/m 1 augustus 2005, € 14.000 per jaar. Leaseovereenkomst auto: t/m november 2004, € 18.000 per jaar.

2001 1.209.235

449.319 351.418 800.921 761.400 ____________ 3.006.770

786.401 730.359 ____________ 2.725.995

2002 229.634

2001 11.501 43.720 (62.678) ________ (7.457)

PA R T I C I PAT I E Rentebaten / overige opbrengsten Betreft: Rentebaten Overige opbrengsten deelnemingen Boekwinst verkoop OPM Toevoeging voorziening deelnemingen

786.533 (205.708) ________ 792.459

41 JAA RVERSLAG 2002 - Perspectief voor de toekomst -

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN

2002 643.712

KASSTROOMOVERZICHT P E R S O N E E L S KO S T E N Netto resultaat Specificatie: Lonen en Salarissen Vergoedingen aan derden Pensioenlasten Sociale Lasten Overige Personeelskosten Vrijval/toevoeging overige voorziening

2002 1.462.570 82.634 201.151 203.309 289.704 23.116 _____________ 2.262.484

2001 1.401.690 36.829 179.384 201.530 225.458 (90.756) _____________ 1.954.135

Het gemiddeld aantal personeelsleden in 2002 was 31 (in 2001 aantal personeelsleden 31).

VERGOEDINGEN AAN COMMISSARISSEN De vergoedingen aan commissarissen bedragen in 2002 € 22.689 (in 2001 € 22.689). De OOM had in 2002 6 commissarissen (in 2001 6 commissarissen).

Aanpassingen - Afschrijvingen - Mutatie voorziening - Mutatie voorziening participaties Mutaties werkkapitaal - Onderhanden werk 144.115 - Debiteuren (354.660) - Overig (346.150) - Totaal toename vorderingen - Crediteuren 56.588 - Overig 78.370 - Afname kortlopende schulden overlopende passiva Kasstroom uit operationele activiteiten Investeringen Investeringen in vaste activa

42

415.752

25.012 23.116 205.708

(556.695)

134.958 (167.901)

-

V E N N O OT S C H A P S B E L A S T I N G Kasstroom uit investeringen

0

De vennootschap is niet vennootschapsbelastingplichtig.


Kasstroom uit participatieactiviteiten Verworven deelnemingen Verkochte deelnemingen

(150.445) 5.463.362

Kasstroom uit participatieactiviteiten

5.312.917

Totaal kasstroom

5.560.768

Liquiditeiten Stand per 1 januari kasstroom Stand per 31 december

317.276 5.560.768 _____________ 5.878.044

Enschede, 4 april 2003 De directeur ir. G. van Houweninge

Raad van Commissarissen H.J. Hazewinkel RA, voorzitter T. Bennink drs. D.G. Brinkman drs. F.A. van Kesteren drs. J.H.H. Mans J.Waterlander

43

OVERIGE

A C C O U N TA N T S V E R K L A R I N G Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2002 van de Overijsselse Ontwikkelingsmaatschappij N.V. te Enschede gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van de vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken.

44

Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en samenstelling van het vermogen op 31 december 2002 en van het resultaat over 2002, in overeenstemming met de in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving, en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening, zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW.

Deloitte & Touche Accountants, voor deze, drs. J. de Rooy RA

S TAT U TA I R E

REGELING OMTRENT B E S T E M M I N G VA N D E W I N S T

DE

Van de winst, die blijkt uit de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgestelde jaarrekening, wordt eerst aan de houders van preferente aandelen een percentage van 6% over het nominale bedrag uitgekeerd. Uit de winst worden vervolgens uitgekeerd de bedragen waarop houders van preferente aandelen ingevolge de eerste alinea recht hebben verkregen, doch die ingevolge de wet niet mochten worden uitgekeerd. Voor zover na toepassing van de eerste en tweede alinea uitkeerbare winst resteert, kan de Algemene vergadering van Aandeelhouders deze geheel of gedeeltelijk reserveren. Het restant staat ter vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

VO O R S T E L

BESTEMMING WINST

2002

De directie stelt voor om, in afwijking van de statutaire regeling, de winst over 2002 van € 415.752 toe te voegen aan de overige reserves ter aanzuivering van de in het verleden geleden verliezen.

G E B E U RT E N I S S E N

N A B A L A N S D AT U M

Begin 2003 hebben de provincies Overijssel en Gelderland ingestemd met de fusie van de OOM met haar Gelderse zustermaatschappij GOM. De overname van de Stichting ESKAN (Economisch Samenwerkingsverband Knooppunt ArnhemNijmegen) is eveneens onderdeel van de fusie.

R E S U LT A T E N

P E R TA A K V E L D

ONTWIKKELING 2002 A.Taakveld Clustervorming Beoogd Resultaat

Indicator Verankering grote ondernemingen - Totaal - Waarvan nieuw Kennisoverdrachtclusters - MKB-deelnemers

Opmerkingen

10 2

46 15

Inventarisatie 50 Picture bedrijven; i.s.m. IB

60

67

PLATO III

Clusterinitiatieven - Totaal - Waarvan nieuw

2

6 2

Sectorverkenningen - Totaal

2

1

Indicator Actieplannen speerpunttechnologie - Totaal Technologieverkenningen - Totaal Stimuleringsregeling - Aantal aanvragen Matchingsovereenkomsten - Totaal Bewustwordingsbijeenkomsten - Totaal Startersnetwerken - Totaal

Catena zeer sterk; heroriëntatie voeding; ICTcallcenter-platform Oost (nog niet gestart: grafimedia)

B.Taakveld Technologie en Innovatie Beoogd Resultaat

Indicator Begeleiding TIPP - Aantal aanvragen Begeleiding revitaliseringsprojecten - Aantal projecten Advisering nieuwe bedrijfslocaties - Totaal Nieuwe bedrijventerreinen - Start ontwerpfase Kennispark - RBT Duurzaamheidsprogramma Twentekanaalzone - Opstellen actieplan Start binnen duurzaamheidsplan - Aantal projecten PPS kennis en expertisecentrum - Opbouw

Opmerkingen

2

2

Nano, medische technologie

1

2

Nano, NEW Triangle: heroriëntatie laser

50

-

Start in 2003

20

-

IMOT-project recent goedgekeurd

3

8

Vnl. ICT,VR, nano

2

1

KIDS-project loopt, technostarters i.v.

C.Taakveld Vestigingsklimaat Beoogd Resultaat

Opmerkingen

1

5

5 aanvragen gemeenten

2

2

2 projecten in Zwolle

2

3

Ontwikkeling neutrale advies- en procesrol

1

1

Lid stuurgroep Projectsecretariaat

1

1

Actieplan gereed; kick off 25 september 2002

2

3

OLS;Warmtenet; terminal gestart

1

-

In voorbereiding (UT)

D.Taakveld Programmamanagement Indicator Beoogd Resultaat Opmerkingen Ontwikkeling/begeleiding projecten EPD Oost - Aantal projecten 30 30 Advisering Provincie Ontwikkeling/begeleiding projecten Interreg - Aantal projecten 2 3 Advisering; lid adviesraad Afsluiting convenanten - Totaal 2 1 Deventer; Saxion Hogescholen en Twente (Netwerkstad) i.v.


Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig de in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en toelichtingen in de jaarrekening.Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.

Zwolle, 4 april 2003

BIJLAGE

GEGEVENS

VERKLARING


APR BIRO CBIN CIAS CTIT EFRO EPD ESKAN ETT FTE GOM IAO IB ICT IKT IMOT KIDS NDIX NEW NITEL O&I OLS OOM OPM PPS RBT ROM T&U TIPP TreNT VIT VR

VA N G E B R U I K T E A F KO RT I N G E N

Arbeidsplaatsen Regeling Bedrijven- en Instellingen Register Overijssel Commissariaat Buitenlandse Investeringen in Nederland Customer Interaction Activities Stedendriehoek Centrum voor Informatie- en Communicatie Technologie Europees Fonds Regionale Ontwikkeling Enig Programmerings Document Economisch Knooppunt Arnhem Nijmegen European Transport region Twente Full Time Arbeidsplaats Gelderse Ontwikkelingsmaatschappij Innovative Actions Overijssel Investeringsbevordering Informatie- en Communicatietechnolgie Industriële Kring Twente Idee Matching en Ontwikkeling in Twente Kennis Intensieve Doorstarters Stedendriehoek Nederlands Duitse Internet Exchange Nijmegen Enschede Wageningen Nederlands Instituut Telemedicine Ontwikkeling en Innovatie Ongehinderd Logistiek Systeem Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij voor Overijssel Overijsselse Participatie Maatschappij Publiek Private Samenwerking Regionaal Bedrijventerrein Twente Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Toeleveren & Uitbesteden Tender Investeringsprogramma’s Provincie Twinning research network Twente Versterking Industriepotentieel Twente Virtual Reality

COLOFON Uitgave Mei 2003 OOM N.V. Vormgeving Reclamebureau VanderVeer Tekstredactie Keijzer & Botter Communicatieadviseurs OOM N.V. Fotografie Jan Nijkrake PhotoDisc Reclamebureau Van der Veer

47

Van dit jaarverslag is ook een samenvatting verschenen. Deze is op te vragen via onze internetsite. Zowel het jaarverslag als de samenvatting staan als een PDF-document op de OOM site: www.oomnv.nl.

P ERSPECTIEF VOOR DE TOEKOMST

Recommend Documents