p. 3 Wat gebeurt er in Europa? Zwolle T (038) Expertdag Natuurlijke Koudemiddelen

•

p. 2 NEN 378 en brandbare koudemiddelen

•

p. 3 Wat gebeurt er in Europa?

•

p. 4 Centercon levert complete klimaatinstallatie voor zwembad

•

p. 5 Integratie van technieken bij Bovendeert

•

p. 6 Danfoss loopt voorop in ontwikkeling

Juni 2013

Centercon is dé groothandel voor koude- en klimaattechniek in Nederland. Onze ambitie is een bijdrage te leveren aan het succes van onze klanten. Behalve onze producten, spelen dienstverlening en informatievoorziening hierbij een cruciale rol. We maken het u graag gemakkelijk. Actuele technische kennis. Direct contact met de juiste persoon. Een compleet assortiment. Levering uit voorraad via eigen distributie.

Kijk voor meer informatie op www.centercon.nl of bel naar uw Centercon vestiging: Rotterdam T (010) 458 44 55 Rosmalen T (073) 513 21 32 Zwolle T (038) 425 00 90

Expertdag Natuurlijke Koudemiddelen De Centercon Expertdagen zijn dé gelegenheid om actuele onderwerpen uit te diepen. Nadat we het in maart over synthetische koudemiddelen als alternatief voor R404A en R507A hebben gehad, stond deze drukbezochte dag helemaal in het teken van halogeenvrije (natuurlijke) koudemiddelen, de koolwaterstoffen en CO2. De dag in het kort We hebben kort gekeken naar wat er eigenlijk in de landen om ons heen gebeurt op het gebied van gefluorideerde broeikasgassen en welke maatregelen zij nemen. Daarna hebben we gefocust op de regelgeving in Nederland. De nadruk van de dag lag op de brandbare koudemiddelen

(propaan) en op CO2. Vooral de concrete toepassing van CO2 is uitgebreid aan de orde gekomen. Hierbij hebben vertegenwoordigers van Bitzer en Danfoss laten zien wat het gebruik van natuurlijke koudemiddelen voor de componenten en compressoren betekenen.

Centercon Expertdag ‘Natuurlijke Koudemiddelen’. Een dag van interactie,met elkaar in gesprek zijn en van elkaar leren.

Samen gaan we verder De Expertdag is een dag van interactie, met elkaar in gesprek zijn, van elkaar leren en dat geldt zeker voor de natuurlijke koudemiddelen. Er valt ook nog veel te leren, daarom is deze Centercontact grotendeels gewijd aan dit onderwerp. Door kennis te delen en elkaar te informeren over wat er speelt en gebeurt, wordt het uiteindelijke resultaat gewoon beter.

02 CO2 concreet

NEN 378 en brandbare koudemiddelen

CO2 is een natuurlijk koudemiddel met een hoge volumetrische capaciteit, hoge

Regelgeving rondom brandbare koudemiddelen is opgenomen in de NEN-EN 378. Sinds 1 mei 2013 kunt u ook gebruikmaken van de definitief geworden NPR 7600:2013, die specifiek over de toepassing van brandbare koudemiddelen gaat.

persgastemperaturen, hoge COP bij lage omgevingstemperaturen en met efficiënte warmteoverdracht. Bovendien is het gunstig geprijsd. Maar hoe kunnen we het concreet toepassen?

NEN-EN 378 Deze norm gaat over alle koudemiddelen waarbij er onder meer onderscheid wordt gemaakt tussen de brandbare en niet-brandbare koudemiddelen. Als het gaat om brandbare koudemiddelen stelt de norm dan ook dat ze uit de buurt van ontstekingsbronnen moeten blijven. Voor fabrieksmatig duurzaam gesloten systemen tot 150 gram gelden geen restricties voor de opstellingsplaats. Verder zijn er meer aanvullende eisen voor toepassing van brandbare koudemiddelen, zoals:

• Geen afsluiters in algemeen toegankelijke ruimtes • Het gebruik van drukindicatoren • Oppervlakken die in contact kunnen komen met het koudemiddel (bijvoorbeeld bij lekkages) moeten altijd 100°C lager zijn dan de zelfontbrandingstemperatuur van het koudemiddel. Daarnaast worden er eisen gesteld aan de maximale hoeveelheden koudemiddel in bepaalde ruimtes.

De eigenschappen van CO2 zorgen voor belangrijke voordelen op het gebied van materialen en arbeidskosten.

Voordelen De eigenschappen van CO2 zorgen voor belangrijke voordelen op het gebied van materialen en arbeidskosten:

• • • •

Kleinere compressoren door kleiner slagvolume Kleinere leidingdiameters Kleinere warmtewisselaars Normale materiaalsoorten blijven toepasbaar

Toepassingsmogelijkheden beperkt Als we vanuit de norm de toepassingsmogelijkheden van propaan (R290) en iso-butaan (R6008) bekijken, dan blijven die beperkt tot:

• • • • •

Kleine systemen Klasse C verblijfsruimte (alleen geautoriseerde toegang) Buitenopstelling, bovengronds Chillers Meerdere koudemiddelcircuits/secties

Laag GWP F-gassen, zoals HFO1234yf, hebben wat ruimere mogelijkheden, maar ondervinden ook soortgelijke beperkingen. Het alternatief is dan CO2.

Maar ook nadelen

Nog even over ATEX 137

CO2-systemen werken onder hogere druk, dat vereist een mechanisch sterkere compressor. Die hogere drukken zijn echter wel acceptabel. Bij hoge omgevingstemperaturen is de COP relatief laag. CO2 is reukloos en daarom is CO2-detectieapparatuur nodig. Al met al vraagt dit om meer investeringen.

Als je in een binnenruimte onder de 5 kg brandbaar koudemiddel blijft, is zone-indeling niet nodig. Uiteraard moet de apparatuur daar wel geschikt voor zijn. Bij een buitenopstelling ligt die grens bij 50 kg. Bij hogere volumes val je met propaan en iso-butaan in gaszone 2. Bedenk overigens dat propaan en HFO1234yf zwaarder zijn dan lucht. Lokaal kunnen dus grotere concentraties ontstaan.

Welke systemen? Als je kiest voor CO2 als koudemiddel, heb je de keuze uit twee basissystemen: subkritisch en transkritisch. In een apart artikel leest u hier meer over.

Warmteterugwinning – een groot voordeel Een ander belangrijk aspect van CO2 is de mogelijkheid tot warmteterugwinning. De relatief hoge persgastemperatuur, die vergelijkbaar is met ammoniak, maakt dit mogelijk. Terugwinning kan bijvoorbeeld plaatsvinden op twee temperatuurniveaus, waardoor een combinatie gemaakt kan worden van tapwater en ruimteverwarming. DK heeft in dit kader speciale warmtebuffers ontwikkeld die geschikt zijn voor toepassing met CO2.

Hoeveel vulling? NEN-EN 378-1 hanteert een aantal bepalende factoren bij het vaststellen van de hoeveelheid koudemiddelvulling in een systeem: • Brandbaarheid • Vulling (kg koudemiddel) • Soort verblijfsruimte • Opstelling van het koelsysteem • Direct of indirect

Energetische vergelijk Het energetisch vergelijk tussen de koudemiddelen is natuurlijk altijd afhankelijk van de omstandigheden waarop je selecteert. Maar wat je bij CO2 ziet, is dat naarmate de omgevingstemperatuur daalt, de COP enorm toeneemt. Dat is de grote kracht van CO2.

CO2 eigenschappen Fysiologisch: • Kleurloos • Geurloos • Niet toxisch • Niet brandbaar GWP: 1 Veiligheidsklasse: A1

Thermodynamisch: • Hoge drukken • Hoge volumetrische koelcapaciteiten • Zeer efficiënte warmteoverdracht • Lage viscositeit

EU regelgeving leidt tot steeds verdere inperking gebruik F-gassen. Propaan CO2 en NH3 zijn natuurlijke alternatieven.

03

BREEAM is een wereldwijde beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van gebouwen te bepalen. De methode omvat keurmerken voor nieuwbouw, renovatie en gebiedsontwikkeling.

Wat gebeurt er in Europa?

BREEAM-NL in het kort

De EU wil in 2050 een reductie van alle broeikasgassen realiseren. Onderdeel daarvan is de emissiereductie van 72-73% van niet-CO2-broeikasgassen, waar onze F-gassen onder vallen. Bovendien is een vergaande reductie in 2020 van het gebruik van F-gassen met een hoge GWP-waarde voorgesteld. Hierover is inmiddels binnen de ENVI-commissie gestemd, maar er staat nog niets vast. Verder kunnen de EU-parlementsverkiezingen nog voor vertraging zorgen. Wat wel vaststaat, is dat de F-gassen in meer of mindere mate gereduceerd zullen worden.

BREEAM is een wereldwijde beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van gebouwen te bepalen. De methode omvat keurmerken voor nieuwbouw, renovatie en gebiedsontwikkeling. BREEAM-NL is toegespitst op Nederland. Het wettelijk verplichte energielabel en EPG zijn hier volledig in geïntegreerd.

Punten scoren Het systeem kent punten toe aan duurzaamheidsfactoren. Hoe hoger het puntentotaal hoe beter de prestatie en het aantal sterren voor het gebouw. BREEAM-NL kent negen nieuwbouwcategorieën, waarvan er twee betrekking hebben op de koudetechniek: ENE (energy) en POL (pollution = vervuiling). Energieverbruik en GWP van de koudetechnische installaties spelen hierbij een belangrijke rol. Via www.breaam.nl vindt u alle informatie over de eisen die gesteld kunnen worden aan koudetechnische installaties.

De EU wil in 2050 een reductie van alle broeikasgassen realiseren.

Wat gebeurt er om ons heen? Er is heel veel aandacht voor natuurlijke koudemiddelen. De meest toegepaste – naast lucht en water – zijn R717, R744, R290 en R600a, ook wel bekend als ammoniak, kooldioxide, propaan en iso-butaan. De stimulans voor het toepassen van natuurlijke koudemiddelen is vooral politiek gedreven in de vorm van positieve en negatieve maatregelen. Positieve maatregelen zijn bijvoorbeeld subsidies en belastingvoordelen, zoals in Nederland en Duitsland. De meeste andere landen kiezen echter voor negatieve maatregelen, zoals belasting op het gebruik van HFK’s of beperking van de maximale koudemiddelvulling. Eén ding is zeker Het is absoluut zeker dat iedereen om ons heen bezig is met het uitfaseren van F-gassen en dat er sterke aandacht is voor zowel synthetische F-gassen met een laag GWP als voor natuurlijke (halogeenvrije) koudemiddelen. En dat is niet alleen in de landen om ons heen, ook de automobielindustrie speelt hierop in en ook het Consumer Goods Forum heeft initiatieven op dit gebied genomen. Kortom, de druk op de reductie van F-gassen neemt toe en de markt beweegt zich in de richting van andere koudemiddelen.

Kijk voor meer (technische) informatie op www.centercon.nl of bel naar Centercon: Koudetechniek Rotterdam (010) 258 11 20 / Rosmalen (073) 513 21 30 / Zwolle (038) 425 00 90

04 Centercon levert complete klimaatinstallatie voor zwembad

Vernieuwde LG Klimaat website

Vakantiepark de Wijde Blick in Renesse heeft een nieuw zwembad met een zeer energiezuinige klimaatinstallatie die Centercon heeft geleverd. De klimaatbeheersing in een zwembad zorgt voor bijzondere eisen.

Vakantiepark de Wijde Blick in Renesse heeft een nieuw zwembad met een zeer energiezuinige klimaatinstallatie die Centercon heeft geleverd.

Verwarmen met LG Om het zwembad, de vloerverwarming en het restaurant te voorzien van warm water is een 90 kW LG Multi V T3 VRF systeem geplaatst dat is aangesloten op een Swep platenwisselaar. Een 50 kW Multi V T3 systeem dat is aangesloten op een DX batterij in de luchtbehandelingskast verwarmt de kleedruimtes. Ontvochtigen met Thermocold De lucht in het zwembad wordt ontvochtigd met een Thermocold ontvochtiger met warmteterugwinning die 9000 m3/uur lucht verplaatst en 22 kg/uur water ontvochtigd. Voor de kleedkamers is een Thermocold WTW unit met laagtemperatuur naverwarming geplaatst. Austria-email voor wateropslag Het warme water dat de LG Multi V T3 opwekt, wordt opgeslagen in een Austria-email 1000 liter buffervat met ECO Skin thermische isolatie. Voor het warmtapwater zijn 2 Austria-email 300 liter warmtepompboilers geplaatst.

Compleet vernieuwde website www.lgklimaat.nl. Kosteloos inschrijven voor trainingen, downloaden van leaflets, handleidingen, foto’s en nog veel meer.

De website www.lgklimaat.nl is compleet vernieuwd en goed toegankelijk voor de installateur. Via de website kunt u zich kosteloos inschrijven voor de trainingen in de LG Academy. U kunt ook zien welke mooie LG-projecten recent gerealiseerd zijn en natuurlijk heeft u zo altijd toegang tot het laatste nieuws.

Downloaden maar De meestgebruikte knop op de website blijft de downloadsectie. Niet voor niets, want hier vindt u alle informatie die u nodig heeft en die u direct kunt downloaden: • Alle nieuwe productleaflets 2013 • Alle LG gebruikershandleidingen • Het LG Greenovation rapport • Productfoto’s • Autocad- en revit-files Vooral dat laatst is supermakkelijk voor de tekenaars, want u kunt de files direct zonder wachtwoord downloaden.

U vindt het allemaal op www.lgklimaat.nl

Vloerverwarming en appendages Naast de apparatuur om warmte op te wekken heeft Centercon alle vloerverwarmingslangen, Caleffi vloerverwarmingverdelers en appendages en Wilo circulatiepompen geleverd. Samenwerking brengt je verder De installateur en Centercon hebben intensief samengewerkt vanaf de ontwerpfase tot en met de uitvoering. Het resultaat is een bijzonder energiezuinige installatie. De eigenaar van De Wijde Blick is erg tevreden over de hele installatie en de toegepaste materialen

De lucht in het zwembad wordt ontvochtigd met een Thermocold ontvochtiger met warmteterugwinning die 9000 m3/uur lucht verplaatst en 22 kg/uur water ontvochtigd.

Kijk voor meer (technische) informatie op www.centercon.nl of bel naar Centercon: Klimaattechniek Rotterdam (010) 258 11 21 / Rosmalen (073) 513 21 31 / Zwolle (038) 425 00 90

05

Achter een imposante gevel bevinden zich het hoofdkantoor van Bovendeert, de magazijnen met duizenden paren schoenen en de distributieruimten. De totale vloeroppervlakte bedraagt 5.000 m2. Installeer daar maar een energiezuinige en comfortabele installatie.

Integratie van technieken bij Bovendeert Achter een imposante gevel bevinden zich het hoofdkantoor van Bovendeert, de magazijnen met duizenden paren schoenen en de distributieruimten. De totale vloeroppervlakte bedraagt 5.000 m2. Installeer daar maar een energiezuinige en comfortabele installatie.

Geen gasaansluiting, dat scheelt Met het VRF-systeem als hoofdverwarming heeft het pand geen gasaansluiting nodig, zodat daar ook geen vastrecht voor wordt betaald. Bovendien bespaart de installatie met een COP van 4,24 (Euroventcondities) op de energiekosten. Integratie van technieken Door de integratie van verschillende technieken, state-of-the-art apparatuur en vakmanschap van de installateur is een zeer energiezuinige en comfortabele installatie gerealiseerd. Het energieverbruik wordt nog verder teruggebracht zodra de 216 PVpanelen zijn geïnstalleerd.

Toegepaste LG apparatuur: 1x 80 PK, 3-pijps VRF-systeem ARUB800LT3 (koelvermogen 224 kW, verwarmingsvermogen 234 kW, -10 °C) 12x laagstatische kanaalunit 4,5 kW 2x hoogstatische kanaalunit 8,2 kW 7x hoogstatische kanaalunit 14,1 kW 4x Hydrokit 29 kW 1x 4-weg cassette-unit 2,8 kW 1x 4-weg cassette-unit 4,5 kW 7x warmteterugwin-ventilatieunit ECO V 1000 met elk 1000 m2 lucht 216x 255 Wp LG monokristallijn PV-paneel, totaal 55.080 Wp KNX-gateway voor koppeling op KNX-systeem

Om de temperatuur in de kantoren en magazijnen individueel te kunnen regelen, is als basis gekozen voor een 80 PK, Multi V 3-pijps VRF-systeem.

Vloerverwarming gekoppeld aan VRF Om de temperatuur in de kantoren en magazijnen individueel te kunnen regelen, is als basis gekozen voor een 80 PK, Multi V 3-pijps VRF-systeem met de volgende kenmerken: • Gekoppeld aan de vloerverwarmingsinstallatie voor basisverwarming • 235 kW koelvermogen bij 35°C buitenluchttemperatuur • 234 kW verwarmingsvermogen bij -10°C buitenluchttemperatuur. Individueel instellen verhoogt comfort Per kantoor is een kanaalunit aangesloten op een hoog inducerend uitblaassysteem. In de magazijnen zijn meerdere kanaalmodellen toegepast om te kunnen koelen. De volledige klimaat- en verlichtingsinstallatie is aangesloten op een KNX-regelsysteem, zodat – naast individuele bediening in de ruimte – de complete installatie ook centraal via een touchscreen kan worden bediend. Optimale warmteterugwinning Vier hydromodules winnen de warmte terug van de binnendelen die in koelbedrijf werken. Hun totale verwarmingsvermogen bedraagt 112 kW. Het warme water (35°C) wordt opgeslagen in een 1000 liter buffervat dat verschillende vloerverwarmingssystemen voedt. Daarnaast zorgen zeven ECO V warmteterugwinunits voor de benodigde ventilatielucht in het hele pand.

Door de integratie van verschillende technieken, stateof-the-art apparatuur en vakmanschap van de installateur is een zeer energiezuinige en comfortabele installatie gerealiseerd.

06 Danfoss loopt voorop in ontwikkeling

Bitzer: optimaliseren is het devies

Vroeger waren alle segmenten in de koudetechniek, zoals kleine koelkasten, commerciële en industriële koeling en petrochemie echt gescheiden wat betreft materialen en koudemiddelen. Met de veranderende regelgeving lopen de segmenten veel meer in elkaar over. Dat zorgt ervoor dat nieuwe technieken en uitvoeringen hun intrede doen. Danfoss speelt daarop in.

“Dat we ons moeten richten op alternatieve koudemiddelen met een lage GWPwaarde staat vast. Te meer omdat de Total Equivalent Warming Impact (TEWI) steeds belangrijker zal worden,” aldus Ruud van Dissel van Bitzer Benelux. Wat draagt bij aan het laag houden van de TEWI? • Lekdichte installaties • Optimaal energiegebruik van installaties • Zo laag mogelijke systeeminhoud. • ‘Lagedruk’ koudemiddel

Capaciteitsregeling in de hoofdrol Capaciteitsregeling speelt een cruciale rol bij een optimale energiehuishouding door zo hoog mogelijk te verdampen en zo laag mogelijk te condenseren. Een optimale capaciteitsregeling beperkt het energieverbruik en voorkomt energieverspilling. Bijvoorbeeld met een Varispeed frequentieregeling om de zuigerdruk constant te houden. Voor de nieuwe Ecoline-serie (geen CO2)is de fast-cyclingschakeling ontwikkeld.

Fastcycling zuigercompressoren Door het zeer snelle schakelen van de capaciteitsklep: • Quasi-traploze capaciteitsregeling • Modulerend tussen 10 en 100% • Geen speciale motor benodigd

Vroeger waren alle segmenten in de koudetechniek, zoals kleine koelkasten, petrochemie etc. echt gescheiden wat betreft materialen en koudemiddelen. Tegenwoordig lopen de segmenten veel meer in elkaar over.

Vallen én opstaan De opkomst van de koudemiddelen als ammoniak en CO2 bracht tien jaar geleden de nodige uitdagingen met zich mee, zoals hogere werkdruk, invloed van vocht (water), materiaalkeuzes. De druk om met goede oplossingen te komen werd groter, naarmate de toepassingsgebieden zich uitbreidden. En nu beschikken we dan over efficiënte, betrouwbare componenten. Nieuwe systemen, nieuwe componenten In de commerciële koeling zijn de afgelopen jaren CO2 sub- en transkritische systemen ontwikkeld die heel efficiënt draaien. Naar aanleiding van die nieuwe systemen heeft Danfoss zijn produkten ingedeeld in drukgroepen, waarin de standaardcomponenten verkrijgbaar zijn. Zo kunnen de nieuwe Flexline componenten voor NH3 en CO2 nu standaard 52 bar aan.

Druk vraagt om veiligheid Voor de hogere druk die CO2 met zich meebrengt heeft Bitzer geschikte compressoren. Excessieve drukstijging van ingeblokte CO2 moet natuurlijk voorkomen worden. Daar zijn allerlei beveiligingen voor: • Ontlastbeveiliging op de compressor en bij ingeblokte delen van de installatie • Veiligheidskleppen die afblazen naar de atmosfeer (denk wel aan mogelijke afzetting van droogijs) • Vloeistofvaten isoleren • Toepassen expansievat • Kleine noodkoelunit op het vat CO2 en de compressor Bij de ontwikkeling van de nieuwe compressoren met CO2 als koudemiddel liep Bitzer tegen een aantal bijkomende uitdagingen aan zoals hogere krachten op drijfwerk, hoge dichtheid zuiggas, variërende belasting en een anderen optimale slag/diameterverhouding.

Toekomst voor lage GWP-middelen Op termijn zullen de F-gassen worden vervangen door koudemiddelen met een laag GWP, vooral door de natuurlijke, maar soms brandbare, koudemiddelen. Danfoss heeft componenten voor al deze koudemiddelen. Aangezien Danfoss met name R32 (A2 koudemiddel) als een hele goede kandidaat met volop mogelijkheden ziet, passen zij daar nu een complete productielijn op aan. Daarnaast zie je dat brandbare koudemiddelen meer ingezet worden in grotere installaties, omdat je met relatief kleine koudemiddelinhoud grotere capaciteiten (tot wel 120 kW) kunt behalen. Kenmerken Danfoss-producten: • Koper en messing componenten voor commerciële toepassingen • Stalen componenten voor zowel industriële als commerciële toepassingen • Geen ondertekende overeenkomst meer verplicht bij afname componenten in systemen met brandbare koudemiddelen. • Producten voor brandbare koudemiddelen voldoen aan de PED vloeistoffengroep I en zijn ATEX-zone 2 geclassificeerd.

Danfoss e-learning Altijd toegang tot een uitgebreid aanbod aan praktijkgerichte zelfstudiecursussen in de koelsector met speciale aandacht voor technieken, producten, toepassingen en diensten. U kunt zelf inloggen en het is leerzaam om te doen. Kijk op www.danfoss.nl

Voor de nieuwe Ecoline-serie (geen CO2) is de fast-cyclingschakeling ontwikkeld o.a. om energieverspilling te voorkomen.

07

Samen werken aan een groene oplossing.

Transkritische oplossingen Inspelend op deze uitdagingen heeft Bitzer voor de transkritische systemen compressoren ontwikkeld met de volgende eigenschappen: • Variabele frequentieregeling tot 87 Hz • Scheiding tussen hoge en lage druk zonder externe leiding • Druk tot 160 bar (perszijde) • Druk tot 100 bar (zuigzuide) • 3 zuigerveren • Geoptimaliseerde gaskanalen • Lage pulsaties • Aangepast centrifugaal smeersysteem met hoge smeerdruk en extra lage olieuitstoot • Vergrootte inzetgebieden • Motortype I en II - Zeer goed isotropisch rendement Subkritische oplossingen Dit is feitelijk hetzelfde als transkritische systemen, maar natuurlijk met lagere drukken tot 80 bar. Het zijn kleine compressoren met een grote capaciteit. Ze kunnen tot 15°C condenseren, wat ze zeer geschikt maakt voor heetgasontdooiing. Ook van deze compressoren biedt Bitzer twee verschillende ranges.

een trap met een synthetisch of natuurlijk koudemiddel. Deze systemen zijn uitstekend geschikt voor onder meer proceskoeling, supermarkten en de vleesverwerkende industrie. Teko, het zusterbedrijf van Centercon, heeft inmiddels ruim 300 van deze installaties operationeel.

Transkritisch Koeltechnisch gezien is dit hetzelfde proces, maar het vindt gedeeltelijk plaats boven het kritische punt. De verschillen met het subkritische systeem: • Gaskoeler in plaats van condensor • Aanwezigheid van een tussendruktrap. • Hogere werkdrukken tot 120 bar Vanuit de gaskoeler expandeert het koudemiddel tot bijvoorbeeld 40 bar, waar de fasescheiding in vloeistof en damp plaatsvindt. De vloeistof expandeert naar de gewenste temperatuur en de damp wordt afgelaten en eveneens geëxpandeerd. Vervolgens worden beide stromen weer gecomprimeerd. In de winter gaat de gaskoeler werken als een gewone condensor, hij heeft dus een dubbele functie. Tijdens winterbedrijf zal het rendement van de installaties hierdoor verder toenemen. Teko heeft nu circa 60 transkritische systemen operationeel.

Bitzer: Ga de uitdaging aan met CO2. We hebben genoeg kennis om u te ondersteunen. Simulatie- en selectiesoftware voor transkritische systemen Bitzer heeft voor haar partners speciale selectiesoftware ontwikkeld om de juiste toepassing te kiezen. Centercon kan u helpen de juiste compressoren te selecteren in zowel sub- als transkritische toepassingen.

CO2 in subkritische en transkritische systemen CO2 vindt zijn toepassing in twee verschillende systemen: subkritisch en transkritisch. Hieronder volgt een beknopte uitleg.

Subkritisch Hier vindt het koelproces plaats ónder het kritisch punt. Bij CO2 hoort een vrij hoge druk bij een relatief lage omgevingsconditie. Kenmerken van het subkritische systeem met CO2 zijn: - Altijd een cascadesysteem - Altijd in combinatie met een cascade-warmtewisselaar - Werkt met gebruikelijke (werkbare) drukken. Een cascadesysteem wordt toegepast vanwege de mechanische inzetbaarheid van de CO2-compressor. Primair hebben we CO2 als koudemiddel en daarboven komt dan

CO2 vindt zijn toepassing in twee verschillende basissystemen: subkritisch en transkritisch.

Kijk voor meer (technische) informatie op www.centercon.nl of bel naar Centercon: Koudetechniek Rotterdam (010) 258 11 20 / Rosmalen (073) 513 21 30 / Zwolle (038) 425 00 90

08 Wat zijn de ervaringen van installateurs met natuurlijke koudemiddelen?

Bezoekers Centercon Expertdag ‘Natuurlijke Koudemiddelen’. ‘Je moet nu specialisme opbouwen, want dan loop je voorop. De Expertdag is daarvoor een goede aanzet.’

“Wij hebben ze zelf nog niet toegepast, maar je komt ze wel steeds meer tegen, daarom zijn wij hier. In de commerciële koeltechniek, in het kleine werk zie je het nog weinig, terwijl het op huishoudelijk gebied toch al zo gewoon is.”

“Ik hou mij er liever nog ver vanaf, want het betekent dat je mensen moet opleiden en er spelen veel meer zaken rondom veiligheid. De ontwikkeling met natuurlijke koudemiddelen ligt commercieel nog niet bepaald gunstig door de prijs. Vanuit de overheid zou men eigenlijk met dwingende maatregelen moeten komen. De Centercon Expertdag helpt mij wel om een goed algemeen beeld te vormen.”

“In de transportkoeling is R404A (R507A) nog het toonaangevende koudemiddel en dat heeft te maken met de beschikbaarheid in Europa. Er bestaat wel een duidelijk interesse om R404A terug te dringen, maar het is heel moeilijk een vervangend koudemiddel te vinden. Op termijn zal dat toch gebeuren. Wij gaan zelf een proefproject met propaan doen.”

“Wij gebruiken al een tijdje natuurlijke koudemiddelen voor industriële installaties. Je merkt wel dat iedereen zoekende is. Wij komen hier voor oplossingen en om ideeën op te doen. Ammoniak heeft mijn eigen voorkeur, je ziet dat dit ook al verschuift naar wat kleinere installaties, maar daar is de kostprijs vaak een probleem.”

“In onze markt – commerciële koelsystemen tot 25-30 kW – is het nog niet zo aan de orde. Natuurlijk heeft dat met geld te maken. Toch ontkomen ook wij er niet aan, hoor. Daarom zijn wij ons nu aan het oriënteren en dan helpt de Expertdag. Het wordt nog interessant de komende jaren”

“In kleinere installaties passen wij al natuurlijke koudemiddelen toe, helaas zijn daar problemen mee. Dat besteden we nu nog uit, maar in de toekomst willen we dat zelf kunnen oplossen. Je moet nu specialisme opbouwen, want dan loop je voorop. De Expertdag is daarvoor een goede aanzet.”

“Veel monteurs zijn gewend aan de dagelijkse zaken. Het zou goed zijn om het hele koelproces met natuurlijke koudemiddelen van begin tot eind door te nemen, het principe van de koelinstallatie, de regeltechniek. Dan kunnen we goed voorbereid aan de nieuwe koudemiddelen beginnen en smoren we potentiële problemen in de kiem.”

‘Wij hebben net meegeholpen een grote koelinstallatie met CO2 te bouwen. Je ziet dat we steeds meer richting natuurlijke koudemiddelen gaan, de synthetische zullen gaan verdwijnen. Zo’n Expertdag houdt je scherp, je hoort net weer andere dingen, het is vernieuwend. Het is fijn dat de presentaties goed op elkaar aansluiten, zodat je een compleet verhaal hebt.”

Kijk voor meer informatie over één van deze artikelen op www.centercon.nl Colofon Centercontact is een uitgave van Centercon, groothandel in koude- & klimaattechniek.

Aan vermelde informatie kan geen rechten worden ontleend. Adreswijzigingen kunt u doorgeven via [email protected]

Vestiging Rotterdam Kiotoweg 60 3047 BG Rotterdam

Vestiging Rosmalen Westeind 9 5245 NL Rosmalen

Vestiging Zwolle Conradstraat 4c 8013 RN Zwolle

Koudetechniek T (010) 258 11 20 F (010) 458 47 48 E [email protected]

Koudetechniek T (073) 513 21 30 F (073) 513 21 33 E [email protected]

Koudetechniek T (038) 425 00 90 F (038) 425 00 99 E [email protected]

Klimaattechniek T (010) 258 11 21 F (010) 262 40 71 E [email protected]

Klimaattechniek T (073) 513 21 31 F (073) 513 21 34 E [email protected]

Klimaattechniek T (038) 425 00 92 F (038) 425 00 99 E [email protected]

Redactie: Centercon BV. Opmaak: Met Opzet Grafische Vormgeving