26/04/2010
Correct isoleren van een hellend dak
Peter Herman www.E-advies.org
Overzicht presentatie Enkele vaststellingen… Principes isoleren Bouwdelen van het dak Materialen
1
26/04/2010
Enkele vaststellingen…
Enkele vaststellingen…
• 80% of 2.000.000 woningen geen wandisolatie • 33% of 800.000 woningen geen dakisolatie
2
26/04/2010
Enkele vaststellingen…
bron eurima
Enkele vaststellingen…
Of omgerekend 1.400L stookolie/ jaar
Het energieverbruik van onze woningen is dit van Duitsland x 2,8 …
3
26/04/2010
Enkele vaststellingen… Financiële besparing
Een woning verwarmen kost in Vlaanderen gemiddeld > € 1000
Enkele vaststellingen… energiebronnen voor verwarming Ecologisch aspect
Steenkool 2,5 % Aardolie 44 %
Aardgas 46 %
Hout 2,5 %
Elektriciteit 5 %
4
26/04/2010
Besparing van 90% op het fossiel energieverbruik in de woning is mogelijk ! Doorgedreven en correct geplaatste isolatie: Passief bouwen of minimum laagenergie Ook bij grondige renovatie is passief mogelijk. Eerste projecten: ZenRen ( zie PHP)
Enkele vaststellingen… in huis kwaliteit
Hoog energieverbruik ≠ aangenaam binnenklimaat
5
26/04/2010
Enkele vaststellingen… in huis kwaliteit
Hoog energieverbruik ≠ gezond binnenklimaat
Enkele vaststellingen… in huis kwaliteit
Hoog energieverbruik ≠ gezond binnenklimaat
6
26/04/2010
Enkele vaststellingen… Onze woningen isoleren = 1. Daling energiefactuur 2. Daling CO2 uitstoot 3. Verbetering woonkwaliteit
Principes isoleren
7
26/04/2010
Isoleren ≠ zomaar isoleren
Principes isoleren Voldoende dik
Koudebrugvrij
Winddicht
Luchtdicht
8
26/04/2010
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: λ lamda-waarde λ lamda-waarde warmtegeleidingscoëfficient in W/mK = de hoeveelheid warmte die per tijdseenheid door een vlak van 1 m2 met een dikte van 1 m wordt geleid bij een temperatuursverschil van 1 °C (1K). Materiaaleigenschap.
Tbuiten
Isolatiemateriaal = λ < 0,065 W/mK. Hoe lager λ (lambda), hoe beter het materiaal isoleert. Warmteverlies = oppervlak x geleiding x temperatuurverschil dikte
P
A(m²)
Tbinnen
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: U-waarde U-waarde warmtedoorgangscoëfficiënt U [W/m²K] = de hoeveelheid warmte per tijdseenheid door een constructie van 1 m² gaat bij een temperatuursverschil van 1°C (1K) (oude benaming: ‘k’) Hoe lager U, hoe beter de wand isoleert. Voorbeeld : λ = 0,04 (rotswol) isolatiedikte = 12 cm = 0,12 m U = λ / d = 0,04 / 0,12 = 0,3 W/m²K
9
26/04/2010
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: R-waarde R-waarde warmteweerstand R [m²K/W] = 1 / U = geeft aan hoe goed een materiaal de warmte tegenhoudt. Vermits de wand samengesteld is uit verschillende materialen met verschillende dikten moet voor elk materiaal de R-waarde berekend en samengeteld worden. Hoe groter R, hoe meer weerstand tegen geleiding, hoe beter de isolatie. Voorbeeld : R=1/U U= 0.3W/mK R= 1/0.3 = 3.33m²K/W Voorbeeld R=3= 0,10/0,034 of 10 cm minerale wol Voorbeeld R=2,5= 0,085/0,034 of 8,5 cm minerale wol Makkelijke berekening R x λ= dikte 3 x 0,034= 10 cm
Principes isoleren: voldoende dikte Van wettelijke eis tot laag energiewoning
• Wet 2006 ( E100) – – – –
Dak 15cm. Muur 4cm. Vloer 3cm. Glas hr.
Verbruik verwarming 110kwh/m²
• Lage energie – – – –
Dak 22cm. Muur 15cm. Vloer 10cm. Glas hr.
Verbruik verwarming 45kwh/m² + comfort.
10
26/04/2010
Principes isoleren: koudebrugvrij Koudebrug = onderbreking in de isolatieschil. ter hoogte van de aansluiting van twee geïsoleerde bouwdelen. onderbroken isolatielaag van één (vb dakisolatie tussen kepers of spanten). . Gevolgen extra warmteverliezen. condensatie- en schimmelproblemen.
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Isoleren = droge lucht vasthouden. Isolatie waardoor en waarrond lucht vrij kan circuleren isoleert minder goed. isolatie moet opgesloten zijn tussen een winddichte laag aan de buitenzijde en een luchtdichte laag aan de binnenzijde. grote aandacht voor aansluitingen.
11
26/04/2010
Principes isoleren: wind- en luchtdicht • Verdeling warmteverliezen in niet geïsoleerde woning. 33% dak 13% kieren+ ventilatie
22% muren
22% ramen/deuren 10% vloer
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Basisprincipe: stilstaande lucht = beste isolator
Dikke trui: een dikke laag luchtbelletjes
Windjak: zorgt ervoor dat de warme lucht niet wordt weggeblazen
Isolatie = dikke laag van kleine pakketjes winddicht verpakte lucht
12
26/04/2010
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Te veel vocht in de woning en te weinig ventilatie kan resulteren in condensatie in de constructie: door gebrekkige luchtdichtheid. Door koudebruggen.
Hoe het niet moet:
Overisoleren kan niet: correct isoleren én ventileren is de boodschap
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Natte isolatie isoleert niet. Damptransport (diffusie) van binnen naar buiten. Damptransport voorkomen: ononderbroken luchtscherm: het meeste
Binnen : meestal meer vocht (damp) dan buiten
vocht komt mee met de vochtige lucht
binnen dampdichtere materialen dan buiten: vocht moet makkelijker uit de isolatie verdwijnen dan er in komen
13
26/04/2010
Principes isoleren: wind- en luchtdicht luchtdicht isoleren
Bron: Pro Clima
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Dampscherm als luchtdichtheid Transport van vocht en lucht is groter via lekken dan door diffusie
Het dampscherm moet vooral een luchtscherm zijn
luchtscherm
Bron: Pro Clima
14
26/04/2010
Principes isoleren: wind- en luchtdicht luchtdicht isoleren
• Koudebruggen en warmteverliezen met en zonder wind.
Bouwdelen van het dak
15
26/04/2010
Bouwdelen dak: hellend dak Pannen, leien,...
Energie : 3 belangrijke elementen
Panlat Tengellat (stoflat)
1.
onderdak > winddichtheid
2.
isolatie > voldoende dik
3.
dampscherm > luchtdichtheid
Onderdak
Isolatie tussen kepers Dampscherm Gordingen
Bouwdelen dak: onderdak 1. 2. 3. 4. 5.
Keper Onderdak (dampopen) Tengellat Panlat Dakpan
Functies van het onderdak: • regenbescherming bouwfase. • occasionele lekken, stuifsneeuw. • waterdicht en winddicht. • afschermen van isolatie. • damptransport vanuit isolatie toelaten (dampopen). • eventueel: isoleren en koudebrug door spanten opvangen.
16
26/04/2010
Bouwdelen dak: onderdak Types onderdak cementvezelplaat (‘menuiserite’,...) dampopen of microgeperforeerde folies (Tyvek, Biplex, Corovin,...) houtvezelplaten (Gutex, Celit 4D, Steico...)
onderdak vezelcementplaat
Onderdak houtvezelplaat (met of zonder bitumen) 65% duurder
Met de tand naar boven !
Materialen: isolatie Drie groepen isolatiematerialen: Kunststofschuimen: – Geëxtrudeerd polystyreen (XPS). – Geëxpandeerd polystyreen (EPS). – Polyurethaan (PUR). – Resolschuim Inerte materialen: – Minerale wol (rotswol en glaswol). – Cellenglas. – Vermiculiet.
Nagroeibare materialen: – Vlas. – Hennep. – Schapenwol. – Kurk. – Houtvezelisolatie. – Cellulose.
17
26/04/2010
Materialen: kunststofschuimen Geëxpandeerd polystyreen (EPS) λ=0,035 Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) λ =0,034 Resol hardschuim (PF) λ =0,021 Polyurethaan (PUR) λ =0,025 Polyisocyanuraatschuim (PIR) λ =0,029
Materialen: kunststofschuimen Warmtegeleiding: • λυι gekend naar aard, merknaam en type: 0.020 à 0.045[W/mK] Belangrijkste troeven: • sterk uitgebreid productaanbod • toepassingsmogelijkheden bij geringere dikte vermits beste warmtegeleidingscoëfficiënt • drukweerstand/prijs Belangrijkste minpunten: • Grondstofgebruik. • chemische stabiliteit. • maat- en vormvastheid. • brandgedrag (klasse B) . • Hoekaansluitingen? • harde platen minder aangewezen bij oneffen oppervlakken.
18
26/04/2010
Materialen: inerte isolatiematerialen Glaswol λ =0,037 Rotswol λ =0,037 Vermiculiet λ =0,043 Perliet λ =0,045 Cellenglas λ =0,050
Materialen: inerte isolatiematerialen Minerale wollen Warmtegeleiding: • λ gekend naar aard, merknaam en type: 0.032 à 0.041[W/mK] Belangrijkste troeven: • sterk uitgebreid productaanbod • grondstofgebruik/recyclage • prijs • dimensiestabiliteit • brandgedrag (klasse A0) Belangrijkste minpunten: • drukweerstand • onbruikbaarheid voor ondergrondse constructies
19
26/04/2010
Materialen: inerte isolatiematerialen Cellenglas Warmtegeleiding: • λ gekend naar aard, merknaam en type 0.042 à 0.048[W/mK] Belangrijkste troeven: • ecologisch verantwoord grondstofgebruik • volledig lucht-, damp- & waterdicht • brandt en rot niet (brandgedrag klasse A0) • ongedierte-bestendig • druk-, maat- & vormvast • Delaminatieweerstand Belangrijkste minpunten: • beperkter productaanbod • gemiddelde warmtegeleiding • hogere prijsklasse
Materialen: hergroeibare materialen Cellulose λ =0,037 Vlas λ =0,042 Hennep λ =0,038 Houtwol λ =0,035 Kurk λ =0,045
20
26/04/2010
Materialen: hergroeibare materialen Warmtegeleiding: · λ : 0.040 tot 0.065[W/mK] Belangrijkste troeven: • nagroeibaar en biologisch afbreekbaar • positieve CO2-balans • hoge warmteopslagcapaciteit • veroorzaken geen irritatie aan huid en luchtwegen Belangrijkste minpunten/vaststellingen: • niet overal toepasbaar • vaak toevoeging synthetische steunvezels • gebruik van chemicaliën om duurzaamheid, brandwerendheid en chimmelwerendheid te verhogen
Isolatie van een hellend dak in de praktijk: Bij dak met gordingen en kepers met rotswol Eerste laag isolatie: passend aanbrengen tussen de kepers (delta platen ) Onderdak(dampopen) Panlat Tengellat Keper
Altijd volledige vulling nooit luchtpakketten insluiten. Gording 8x23 cm
21
26/04/2010
Isolatie van een hellend dak in de praktijk: Tweede laag isolatie: onder de kepers door Integrale isolatielaag (niet onderbroken door kepers) Hulpkeper Hoekijzer (kozijnanker)
Derde laag isolatie: tussen de hulpkepers
Bouwdelen dak: dampscherm/rem Steeds langs de warme zijde! Naden en randen afkleven
Dampscherm (lucht- en damp-dicht) perfect te plaatsen Leidingspouw (optie) voor het wegwerken van kabels en spots Binnenafwerking Geen mechanische spanning aan het dampscherm!
Bron: Pro Clima
22
26/04/2010
Bouwdelen dak: dampscherm/rem Luchtschermen: Geschikt: • Pleisterlaag. • Soepele kunststoffolies (ideaal µd= 2.3 m, bij dampopen onderdak) • Sommige OSB- of multiplexplaten. Minder geschikt: • Gipskartonplaten. • Spijkerflensdekens. • Stijve isolatiematerialen. Ongeschikt: • Soepele isolatiematerialen. • Houten schroten.
Voegdichting: Geschikt: • Luchtdichtingskleefband speciale types voor specifieke aansluitingen vb. hoekvorm). • Luchtdichtingskit • Kunstrubber profiel. • Kurkrubberpasta. Ongeschikt: • PUR-schuim.
Zoldervloer isoleren • Zoldervloer isoleren indien dak niet als leefruimte gebruikt wordt Loopvloer (dampopen , winddicht) Isolatie Houten keperwerk (Eventueel) lucht- en dampscherm Draagstructuur (massief of hout)
• Is eenvoudiger
Bepleistering
– Dampscherm: aan de warme zijde, dus onder isolatie – Isolatie: tussen houten draagbalken of op vloer – Afwerking: indien er op de vloer gelopen wordt afwerken met plankenvloer
23
26/04/2010
Premies Netbeheerder •
Netbeheerders geven al gedurende jaren premies voor het plaatsen van dakisolatie in een bestaande woning. Ook doe-het-zelvers komen daarvoor in aanmerking.
Energienetbeheerders • De drie grote distributienetbeheerders – Eandis, Infrax en de Provinciale Brabantse Energiemaatschappij – leggen gelijkaardige voorwaarden op om in aanmerking te komen voor een dakisolatiepremie. Zo moet de woning waarin dakisolatie geplaatst wordt minstens drie jaar op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. Het isolatiemateriaal zelf moet nieuw zijn, en moet een RD-waarde of warmteweerstand hebben van minstens 3 m²K/W. Vakman of doe-het-zelver • Wie hieraan voldoet en de isolatie laat plaatsen door een vakman, krijgt een premie van 4 euro/m² geplaatste isolatie. Doe-het-zelvers ontvangen 2 euro/m². • De premie van de distributienetbeheerders is overigens perfect te combineren met de Vlaamse dakisolatiepremie €500.
Premies Federaal •
De federale overheid kent een belastingvermindering toe voor dakisolatie die wordt geplaatst door een geregistreerde aannemer.
Premiebedrag ? • De belastingvermindering bedraagt 40 procent van de factuur inclusief btw, met een maximumbedrag van 2 770 euro per woning voor alle federale maatregelen samen (uitgezonderd fiscaal voordeel voor passiefhuizen). Dat bedrag moet nog verhoogd worden met het percentage gemeentelijke opcentiemen dat je normaal op dat bedrag had moeten betalen. Wie aan een woning die al minstens vijf jaar in gebruik genomen is in 2010 voor meer dan 2 770 euro werken heeft uitgevoerd, mag het overschot overdragen naar de drie volgende belastbare tijdperken. Voorwaarden ? • De isolatie moet geplaatst worden door een geregistreerde aannemer. Die moet bevestigen dat het gebruikte isolatiemateriaal een thermische weerstand (R) heeft die gelijk is aan of groter is dan 2,5 m²K/W.
24
26/04/2010
Premies Vlaams De Vlaamse overheid kent een premie toe aan wie in de loop van 2010 zijn dak isoleert. De premie geldt ook voor doe-het-zelvers. Premiebedrag ? • De dakisolatiepremie bedraagt normaal gezien 500 euro, maar is afhankelijk van het factuurbedrag en van andere al verkregen premies, zoals van de netbeheerder. Indien een bedrag van 500 euro zou betekenen dat de werken voor meer dan 100% worden gesubsidieerd, zal het premiebedrag verminderd worden. Voorwaarden ? • De werken moeten uitgevoerd en betaald worden in de loop van 2010. Er wordt minstens 40 m² nieuw isolatiemateriaal geplaatst (onder het dak of op de zoldervloer). Enkel voor woningen die in Vlaanderen gelegen zijn en voor 1 januari 2006 werden aangesloten op het elektriciteitsnet. De R-waarde (warmteweerstand) van het nieuw geplaatste isolatiemateriaal moet minimaal 3 m²K/W zijn. De R-waarde van een bestaande isolatielaag mag niet mee verrekend worden om aan de minimumeis van 3 m²K/W te komen. • Kosten die in aanmerking komen zijn de kosten van het isolatiemateriaal zelf, kosten voor de plaatsing van het isolatiemateriaal door een geregistreerd aannemer en kosten voor het dampscherm, het bevestigingsmateriaal, het onderdak, het houtwerk om kepers te verbreden en het houtwerk om zoldervloerisolatie te ondersteunen. •
Premies
meest actuele premies vind je op www.energiesparen.be
25
26/04/2010
De praktijk: isolatie van een hellend dak met papiervlokken • 1e casus, relatief dampopen onderdak ( biplex) • 2e casus, dampdicht onderdak (OSB)
Peter Herman
Bedankt voor de aandacht !
Peter Herman E-advies bvba
• • • • •
Plaatsing van zonnepanelen & zonneboilers Plaatsing van warmtepompen Plaatsing van condenserende gaswandketels Bouw & energieadvies voor (ver)bouwers Geven van vormingen duurzaam & energiezuinig (ver)bouwen
26
