OV EKSNIEUWS. Batkid saves SF! Algemene Ledenvergadering. De beeldhouwer IN ALLE STATEN

VOEKS NIEUWS IN ALLE STATEN

Maandblad van de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” Nr. 6 | Juni 2014

Batkid saves SF! Algemene Ledenvergadering De beeldhouwer

COLOFON Voeksnieuws

Officieel orgaan van de Vereniging van OudEmployés der “Koninklijke/Shell” 64e jaargang, nr.06, juni 2014

Herdenking 4 mei

Kopij inleveren De kopij voor het volgende nummer 07/08-2014 dient uiterlijk vrijdag 30 mei 2014 door de redactie te zijn ontvangen. De kopij voor het daarop volgende nummer 09-2014 moet uiterlijk vrijdag 1 augustus 2014 binnen zijn. Inzendingen uitsluitend per e-mail aan: [email protected] Redactie Anton Barendregt Marieke van Bork Oscar Franse Eef Hummel Leen Rijkers Meinen Chris Whincup Website www.voeks.nl Webmaster: [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Bram de Groen, Ank Herstel, Jim Keulemans, Henk Mentink, José Ouwerkerk, Tom Reijers, Peter Visser, Pim Visser Ontwerp Shell – Production Centre of Excellence, Den Haag Druk Roto Smeets Grafiservices, Utrecht Oplage 21.450 © 2014 Voeks De redactie behoudt zich het recht voor, aangeboden kopij in te korten of aan te passen. Voor het geheel of gedeeltelijk overnemen of bewerken van artikelen uit dit blad is toestemming van de redactie vereist.

Bureau Voeks

Postbus 162 2501 AN Den Haag Tel. 070 – 377 2371 Fax: 070 – 392 4835 E-mail: [email protected] Voor informatie bereikbaar op maandag t/m donderdag tussen 9 en 12 uur Bankrekening NL14 INGB 0000 0405 08 t.n.v. Voeks te Den Haag Shell Pensioenfonds Tel. 070 – 319 9388 Website: www.shell.nl/pensioenfonds

Foto voorpagina:

Strandhuisjes bij Domburg

2

VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

Tijdens een korte plechtigheid in de hal van het gebouw Carel van Bylandtlaan 30 werden op zondag 4 mei de slachtoffers herdacht die in dienst van Shell hun leven gaven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Kransen werden gelegd door Dick Benschop namens de directie van Royal Dutch Shell, Han Kooy namens VOEKS en Gerrit Dijkstra namens CNOOKS.

Herstelplan SSPF beëindigd Per 31 maart 2014 is het herstelplan van het Shell Pensioenfonds officieel beëindigd. Op die datum was de dekkingsgraad drie kwartaaleinden achter elkaar boven het wettelijk vereiste niveau. Volgens de definitie van DNB is de financiële positie van het Pensioenfonds daarmee voldoende hersteld en het herstelplan officieel beëindigd. Het herstelplan was van kracht sinds 2009. In het plan stonden maatregelen om de dekkingsgraad binnen 15 jaar op het voor het Pensioenfonds vereiste niveau van 123% te brengen.

VAN DE BESTUURSTAFEL

Het Voeks Jaarverslag In voorgaande jaren presenteerden uw secretaris, penningmeester en redactie een uitgebreide samenvatting van het Voeks Jaarverslag, zoals dat op de Algemene Ledenvergadering werd gepresenteerd. Omdat het jaarverslag dit jaar voor het eerst ook op de Voeks website staat, leek het plaatsen van een uitgebreide samenvatting en financiële verantwoording in Voeksnieuws weinig zinvol. We volstaan daarom met een samenvatting ervan. Papieren kopieën van het volledige jaarverslag zijn beschikbaar via het Voeksbureau. Het afgelopen jaar is voor Voeks goed verlopen. Als uitvloeisel van het rapport van de Commissie Voeks Vitaal (CVZ) werden een aantal initiatieven ontplooid en besluiten genomen. Zo was er voor de tweede keer een Voeks Golftoernooi, ditmaal op de baan van de Efteling. Vermeldenswaard is verder de jaarlijkse interregionale ontmoeting te Landsmeer die voor de 10de keer werd georganiseerd. En natuurlijk al die andere activiteiten die door de regio’s werden georganiseerd. Onze statisticus heeft berekend dat jaarlijks ruim 870 Voeks activiteiten georganiseerd worden, van vergaderingen tot lezingen, van wandelingen tot bezoeken aan musea, etc. Een Voekslid hoeft zich dus nooit te vervelen, helemaal niet als men ook een blik op activiteiten in aangrenzende regio’s werpt. Alle inlichtingen staan in Voeksnieuws en op de websites. Wat betreft het gebied belangenbehartiging: vanaf 1 juli 2014 zullen vertegenwoordigers van gepensioneerden deel uitmaken van het bestuur van het Shell Pensioenfonds. Dit is het gevolg van de nieuwe Wet versterking bestuur pensioenfondsen, waarover in Voeksnieuws uitvoerig en duidelijk is geschreven. De huidige Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan zullen verdwijnen.

Daarvoor in de plaats komt het Verantwoordingsorgaan-nieuwe stijl, waarin naast werknemers en werkgever ook gepensioneerden vertegenwoordigd zullen zijn. De nieuwe Wet beoogt tevens de ‘geschiktheid’ van bestuursleden op een hoger peil te brengen. Die geschiktheid omvat overigens niet alleen deskundigheid maar ook onafhankelijkheid. De Nederlandsche Bank (DNB) speelt hierbij een belangrijke rol. Het Welzijnswerk blijft een constante factor binnen Voeks en wordt door de wat oudere gepensioneerden op prijs gesteld. Aanwas van vrijwilligers blijft echter wenselijk. Sinds enige tijd wordt gewerkt aan een rapport over Regioprofilering. Regiovertegenwoordigers en leden van het dagelijks bestuur zullen wensen en voorstellen samen bespreken. De afronding hiervan zal nog in 2014 plaatsvinden. Voor alle activiteiten is een omvangrijk ledenbestand belangrijk. De aanwas gaat tegenwoordig wat lastiger. Vroeger gingen veel werknemers direct na het beëindigen van hun dienstverband met pensioen. Tegenwoordig wordt het dienstverband, om diverse redenen, eerder beëindigd. Deze laatste groep is groot en vormt dan ook de potentieel grootste aanwas. Maar die zou groter kunnen zijn. Voeksleden worden daarom aangemoedigd zoveel mogelijk oud-collega’s over te halen Voekslid te worden. Voeks is druk doende het bestand aan e-mailadressen te vergroten zodat makkelijker en sneller met de leden kan worden gecommuniceerd. Ook de website wordt meer en meer hiervoor gebruikt en het is verheugend te zien dat leden geregeld hun weg naar voeks.nl weten te vinden.


3


Impressie Algemene Ledenvergadering De rode lintenbrigade, zo kon men de 85 stemgerechtigde Voeksleden en hun schaarse partners op die middag van de Voeks ALV, op de 17e april, het beste omschrijven. Want de tijden waarin toegangspasjes tot de heilige Bylandt-hallen besmuikt in borstzakjes konden worden weggestopt zijn definitief voorbij. Om de nek dat ding en vooral met dat felrode hanglint! De vele aanwezige stropdassen verbleekten bij zoveel moois.

Toen onze voorzitter, Han Kooy om stipt 13.30 uur de vergadering opende leek het even een totalitaire machtsovername, want Han zat alleen achter de lange bestuurstafel. De reden daarvan bleek een iets vriendelijkere versie van machtspolitiek: In plaats van te fungeren als hekkensluiter zou de directeur van ons Pensioenfonds, JanWillem Bouma, de bijeenkomst openen met zijn ‘State of the Fund’-praatje. Wel, het Fonds deed het goed. De dekkingsgraad was in 2013 gestegen van 119% naar 131%, ook in de eerste drie maanden van dit jaar bleef deze gunstige ontwikkeling gehandhaafd. Op 31 maart van dit jaar kon ons Pensioenfonds dan ook trots het in 2009 met de DNB overeengekomen herstelplan beëindigd verklaren. Wat in de zaal de reactie ontlokte: ‘Dus…?’ Waarop het antwoord luidde: ’Dus niets’. Iedereen wist wat werd bedoeld, iedereen kon uitrekenen dat 131 meer was dan 115 of 125 en iedereen begreep dat die vraag voor het midden van dit jaar wél beantwoord zou moeten worden… Toch waren er nog donkere wolken aan de kim. Het kabinet had zojuist nieuwe voorstellen voor eisen aan pensioenfondsen aan de Raad van State voorgelegd (het ‘Financieel Toetsingskader, kortweg FTK) en in Brussel praatte men over herziening van de pensioenrichtlijnen (met de curieuze naam IORP II). Opletten bleef de boodschap. 4


Na JanWillem kwam Bart van der Steenstraten aan het woord om ons bij te praten over de manier waaróp het Fonds zulke mooie resultaten had weten te bereiken. En wel, door met beleggingen in 2013 een totaal rendement van 7% te bereiken. Niet zo geweldig als het superjaar ervóór, maar het Fonds verkeerde daardoor toch in de bovenste regionen van de Nederlandse pensioenfondsen. Daarna trad eindelijk het voltallige Voeksbestuur aan, het DB, voor kenners. De vergadering besprak in rap tempo de vaste onderwerpen, zoals de notulen van vorig jaar en het jaarverslag. Ook nu weer werden vragen gesteld over de grootte van de reserves (de financiële, wel te verstaan) en of daar niet een cadeautje voor leden uit betaald kon worden. Zoals bv. een gratis jaar lidmaatschap voor nieuwe leden. Want met de terugloop van het aantal gepensioneerden direct uit actieve dienst (momenteel slechts 40%, de rest is dus ‘slapers’) begint het teruglopend ledenaantal zorgen te baren. Slapers neigen nu eenmaal naar minder ‘binding’ met onze vereniging. De voorzitter zei deze en andere maatregelen te zullen overwegen. Toen passeerden wat personele wisselingen de revue. Secretaris Wim Hartlieb had al eerder afscheid genomen en opvolger Theo Eyckenschild zag zijn benoeming bekrachtigd door de vergadering. Daarnaast werden drie voorgestelde nieuwe leden van de Voeks Pensioencommissie door de vergadering bekrachtigd. Zij waren helaas niet aanwezig, maar elders in dit nummer stellen zij zich aan u voor. Tenslotte verliet Peter Grabau het bestuur. Zijn taken (Vice-voorzitter en Commissaris zorgverzekeringszaken) zullen worden overgenomen door Tim van Kooten. Voor zijn vele verdiensten werd Peter benoemd tot erelid. Het was een gedenkwaardige middag! A.B.


Van de Voeks Pensioencommissie In de Voeks ALV van 17 april jl. is de benoeming van een viertal nieuwe leden van de Voeks Pensioencommisie bevestigd. Hieronder stellen zij zich aan u voor. Drie van de vier zijn tevens kandidaat voor het nieuwe Verantwoordingsorgaan, dat op 1 juli a.s. aantreedt. In totaal zal het Voeksbestuur de volgende acht leden van de Pensioencommissie voordragen als lid van het nieuwe Verantwoordingsorgaan, ter benoeming door het Bestuur van het Pensioenfonds: Jenny Tutein Nolthenius, Jan van den Berg, Willem van den Boom, Wim Deelen, Pierre van Herk, Henk Krijgsman, José Ouwerkerk en Marjan Timmermans.

Henk Krijgsman Na mijn studie Bedrijfseconomie ben ik in 1977 in dienst getreden bij Shell International, waar ik op financieel en informatietechnologisch gebied diverse functies heb vervuld, zowel in Nederland als in het buitenland. Mijn laatste werkzame jaren bij Shell werkte ik achtereenvolgens als financieel directeur van het Shell Pensioenfonds en als business manager bij Global Finance Consulting Services in Londen. In 2000 heb ik een overstap buiten Shell gemaakt (Syntel BV). In juni 2012 ben ik gepensioneerd, nog profiterend van de zestig jaar grens. Dat geeft mij meer tijd om de passie kunst met mijn vrouw (kunsthistorica) te delen en wat verbouwingen te begeleiden voor mijn beide dochters. Daarnaast ben ik betrokken bij twee start–up ondernemingen op het gebied van gewas– en biotechnologie en ben ik lid van de Hogeschoolraad en het Trustfonds van de Erasmus Universiteit. De pensioenwereld is de laatste jaren aan enorme veranderingen onderhevig met nieuwe pensioenwetgeving op verschillende terreinen. Ik beschouw het als een uitdaging om een bijdrage te kunnen leveren aan de belangenbehartiging van gepensioneerden via Voeks, mede in het licht van die veranderingen.

Jan van den Berg Na mijn studie Bedrijfseconomie aan de VU heb ik van 1970 tot 2002 bij Shell in een aantal functies gewerkt, voornamelijk van financiële aard bij downstream in binnen en buitenland, afgewisseld met uitstapjes naar andere delen van het bedrijf. Na mijn pensionering in 2002 heb ik nog enige tijd bij het Stork Pensioenfonds gewerkt, daarom is de pensioenproblematiek mij niet geheel onbekend. De pensioenwereld is volop in beweging en het is belangrijk voor het Shell Pensioenfonds om de ontwikkelingen op de voet te volgen en de veranderingen in regelgeving op een verantwoorde wijze binnen de pensioenvoorwaarden in te passen. Als lid van de Voeks Pensioencommissie en het Verantwoordingsorgaan hoop ik aan dit proces een bijdrage te kunnen leveren.

Marjan Timmermans Ik was aangenaam verrast toen ik werd benaderd voor de Voeks Pensioencommissie. Voor mij komt de vraag als geroepen. Drie jaar geleden ben ik met pensioen gegaan – vroeger dan gepland, wegens een reorganisatie. Mijn arbeidsverleden in Shell omvat

Nieuwe VPC-leden. Van links naar rechts Henk Krijgsman, Dick Bode, Marjan Timmermans en Jan van den Berg 25 jaar werken in HR, waarop ik met veel genoegen terugkijk. Mijn werk ging om het werk maar wat was dat eigenlijk? Het ging vooral om de mensen. Na mijn pensioen heb ik enkele consultancy-opdrachten gedaan en verder geniet ik van het leven thuis, de tuin, familie, sporten etc. Ik heb echter nog tijd over, dus het verzoek van de VPC was zeer welkom. Niet alleen wegens het tijdselement maar pensioen is voor mij altijd een interessant onderwerp geweest, zowel vanuit mijn HR-werk als door persoonlijke interesse. Ik hoop dat ik in deze rol een goede bijdrage kan leveren.

Dick Bode Na 40 jaar te hebben gewerkt in downstream olie en gas, waarvan 35 jaar in dienst van Shell en 5 jaar als consultant, wil ik mij meer gaan toeleggen op activiteiten van algemeen maatschappelijk belang. Sinds vorig jaar vertegenwoordig ik, samen met anderen, Voeks bij de KNVG (Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden). Hierdoor is mijn belangstelling voor nieuwe pensioenwetgeving en vraagstukken zoals dekkingsgraad, rekenrente en de veel besproken belangentegenstelling tussen werkenden en gepensioneerden gegroeid. Mijn deelname in de VOEKS pensioencommissie zie ik daarom als een welkome mogelijkheid om bij te kunnen dragen aan het succes van ons Pensioenfonds. Namens de VPC Dick Swier VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

5


Pensioenontwikkelingen in vogelvlucht - deel 1 De regelgeving over pensioenen heeft een hoge vlucht genomen. Naar verwachting zal eind mei nieuwe wetgeving bij de Tweede Kamer worden ingediend. In dit artikel (deel 1) worden in vogelvlucht de ontwikkelingen geschetst vanaf de invoering van de Pensioenwet in 2007. Daarbij komen de onderwerpen aan de orde die naar verwachting bij de komende wetgeving worden gewijzigd. In een volgend artikel (deel 2) wordt ingegaan op die nieuwe wetgeving.

2007: 'Een schokbestendig pensioen' Toen in 2007 de Pensioenwet werd ingevoerd, maakten weinigen zich zorgen over ons stelsel. Het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd was een gelukwens waard en jongeren zagen pensioen als een zorg voor later. De Pensioenwet werd overwegend met instemming ontvangen, te meer daar zij een aantal vernieuwingen introduceerde onder de vlag van: 'naar een schokbestendig pensioen'. Al snel bleek door de financiële crisis dat die vlag de lading niet geheel dekte: vele pensioenfondsen liepen door de financiële crisis ernstige averij op. Dat neemt niet weg, dat de meeste pensioenfondsen daarna wel in staat waren om op eigen kracht aan herstel te beginnen. Niettemin lijken verdere maatregelen wenselijk: daartoe hebben in 2010 de commissies Goudswaard en Frijns op verzoek van de toenmalige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ('SZW') aanbevelingen voor de toekomst uitgebracht. Sindsdien is jaren lang gediscussieerd over de invoering daarvan, over toekomstscenario's en zelfs een geheel nieuw type pensioencontract. Aan veel onzekerheid kan binnenkort een einde komen, want de staatssecretaris van SZW heeft nu een nieuw wetsvoorstel voor advies bij de Raad van State ingediend; de tekst daarvan is nog niet bekend gemaakt. Uit de korte samenvatting in de brief van 4 april 2014 aan de Tweede Kamer blijkt dat wederom een koers naar meer 'schokbestendigheid' is uitgezet; De solvabiliteitseisen voor pensioenfondsen worden verzwaard en het lang besproken nieuwe type pensioencontract komt er niet. De vernieuwingen in de Pensioenwet betreffen in hoofdzaak de nog steeds meest gangbare pensioenencontracten, nl. de contracten, die uitzicht geven op een bepaald pensioen ('Defined Benefit'). Bij Shell gepensioneerden is het pensioen gerelateerd aan het eindloon (hetgeen gunstig is); de meeste andere Defined Benefit contracten zijn gebaseerd op een middelloonregeling (dus als regel lager). In dit deel I behandel ik aspecten van het pensioencontract, die in het wetsvoorstel waarschijnlijk worden gewijzigd. Na publicatie van het wetsvoorstel en bestudering daarvan ga ik in deel II nader in op die wijzigingen. U zult merken dat ik in dit artikel hier en daar wat kort door de bocht ga, maar dat is helaas noodgedwongen om het nog leesbaar te houden.

De premie en de aangroei van pensioenverplichtingen De pensioenpremie dient ter financiering van de jaarlijkse aangroei van pensioenaanspraken van de werknemers. De Pensioenwet definieert een kostendekkende premie als 'de premie die actuarieel benodigd is in verband met de aangroei van de 6


pensioenverplichtingen.' Die nieuwe pensioenaanspraken moeten dus actuarieel op dezelfde wijze worden berekend als de reeds bestaande pensioenverplichtingen. De rekenrente (ik kom daarop terug), waarmede de contante waarde van de bestaande pensioenverplichtingen moet worden vastgesteld, bedroeg 2,74% aan het begin van 2014. met die rente moet in beginsel dus ook de kostendekkende financiering van de aangroei worden bepaald. De wetgever erkent dat, maar aanvaardt op dit moment nog steeds dat deze kostendekkende premie wordt 'gedempt'. Volgens de regeling, die voor die 'demping' geldt, mag met een hogere rente worden gerekend zodat demping resulteert in een 'lagere premie dan actuarieel nodig is in verband met de aangroei van verplichtingen.' Die gedempte premie is thans dus niet kostendekkend. Op dit punt is derhalve sprake van een innerlijke tegenstrijdigheid in de Pensioenwet. Aanvankelijk is aangekondigd dat deze tegenstrijdigheid in het thans ingediende wetsvoorstel wordt gerepareerd, maar daar is – kennelijk op de valreep - van afgezien. De Nederlandsche Bank ('DNB') en de Autoriteit Financiële Markten ('AFM') hebben laten weten zich daarover teleurgesteld te voelen. De Koepel van Nederlandse Verenigingen van Gepensioneerden ('KNVG'), waarvan ook VOEKS lid is, wijst er op dat voor zover door demping de betaalde premie niet kostendekkend is, dit leidt tot een verlaging van de dekkingsgraad. Dit kan een structureel probleem vormen bij pensioenfondsen, omdat betaling van een niet kostendekkende premie effectief ten laste van pensioengerechtigden gaat en – afhankelijk van de feiten – dan strijdig zou kunnen zijn met het beginsel van evenwichtige besluitvorming dat aan de Pensioenwet ten grondslag ligt. Een interessant onderwerp voor de Tweede Kamer.

De rekenrente De financiële positie van een pensioenfonds wordt niet alleen bepaald door het rendement op beleggingen, maar ook door de ontwikkeling van de rente die moet worden gebruikt om de hoogte van de pensioenverplichtingen te berekenen. Ook hier geldt: hoe hoger de rente, des te lager het vermogen is dat een pensioenfonds verplicht is te hebben. Vóór de invoering van de Pensioenwet werden de verplichtingen berekend op basis van een min of meer vaste rekenrente van 4%. Deze rekenrente is ingewisseld voor de door DNB voorgeschreven rentetermijnstructuur ('RTS'). Het is een samenstel van rentes waarbij rekening wordt gehouden met de verschillende looptijden van de verplichtingen en het minimaal te verwachten rendement bij die verschillende looptijden. Bij de invoering in 2007 was deze nieuwe marktrente >5% en leek daardoor aantrekkelijk voor sociale partners. In plaats van een voortschrijdend gemiddelde van deze rente als actuele rekenrente te nemen, heeft men in 2007 een dagrente als rekenrente genomen met alle risico's van dien. Ook voor de werkgevers, die een lage maar ook een stabiele pensioenpremie willen betalen. Toen de financiële crisis uitbrak, daalde die marktrente sterk, waardoor ook de rekenrente met een grote klap naar beneden kwam. Dat veroorzaakte een sterke stijging van de verplichtingen met grote dekkingstekorten als gevolg. In die situatie is het voor Shell gepensioneerden een grote geruststelling te weten dat Shell als sponsor de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105% garandeert. Inmiddels werkt DNB met een driemaands

gemiddelde van die marktrente (2,74% begin 2014) en nu –bij een licht opwaarts gaande rente- wordt zelfs overgegaan tot een voortschrijdend jaargemiddelde. In antwoord op vragen uit de Tweede Kamer bevestigde staatssecretaris Klijnsma dat –indien de vóór 2007 bestaande min of meer vaste rekenrente zou zijn gehandhaafd- niemand in 2013 zou zijn gekort.

De zekerheidsmaatstaf en de indexatie In de Pensioenwet van 2007 is een wettelijk verplichte zekerheidsmaatstaf ingevoerd van 97,5%. Met die zekerheid wordt aangegeven dat een pensioenfonds maximaal eens in de 40 jaar nat gaat, dwz over minder vermogen beschikt dan dat het verplichtingen heeft. Om die zekerheid te bieden, moeten pensioenfondsen een buffer van ongeveer 23% (dus een dekkingsgraad van 123%) hebben. Dit betekent dat een fonds bijv. met €1 miljard aan pensioenverplichtingen een 'reserve' van €230 miljoen moet aanhouden. Volgens het nieuwe wetsvoorstel moet dat fonds vanaf 2015 waarschijnlijk een naar €280 miljoen verhoogde reserve aanhouden. Tussen die (hogere) reserve ter voldoening aan de wettelijke zekerheidsmaatstaf enerzijds en anderzijds de indexatieambitie van een fonds, bestaat een zeker spanningsveld. Deze verhoging met €50 miljoen moet komen uit het (extra) rendement van het pensioenfonds op zijn vermogen, maar de indexatie moet uit dat zelfde rendement komen. Zeker in een 'vergrijsd' pensioenfonds, dat relatief weinig premie ontvangt, kan met de premie niet voldoende worden 'bijgestuurd' om zo'n stijging op te vangen. Hoe zullen na invoering van de nieuwe wet de verhoudingen liggen in dit spanningsveld? De extra reserve zal leiden tot extra rendement, maar is als zodanig 'dood' kapitaal. We weten dat een pensioen zonder indexatie maar een half pensioen is. Dat

geldt ook – en zelfs des te meer- voor de opbouw door werknemers van een voorwaardelijk geïndexeerd pensioen gebaseerd op een middelloon (Bij een pensioen gebaseerd op een eindloon, zoals bij Shell, speelt indexatie van aanspraken van werknemers geen rol); Zonder indexatie kunnen werknemers met een middelloon geen volledig pensioen opbouwen. In dit verband is van belang te weten dat bij de invoering van de Pensioenwet in 2007 de pensioenfondsen voor een keuze zijn gesteld: zien zij de indexaties als afdwingbare verplichtingen (onvoorwaardelijke indexatie), dan leiden de afgesproken indexaties tot een hogere verplichte buffer; zien zij echter de indexaties als niet- afdwingbare indexaties (voorwaardelijke indexatie), dan leiden de afgesproken indexaties niet tot verhoging van de buffer. Bij deze voorwaardelijke indexatie zijn pensioenfondsen wel verplicht om te streven naar uitvoering van de afgesproken indexatieambitie, maar de uitvoering van die ambitie is afhankelijk van de financiële situatie van het fonds. Bij de invoering van de Pensioenwet opteerden de meeste pensioenfondsen voor een voorwaardelijke indexatie. Nu wordt gevreesd dat de overheid de indexatie te strak aan banden legt, omdat zij het 'voorwaardelijke karakter' van de indexatie is gaan zien als 'geheel onverplicht' als ware indexatie een geschenk. Die uitleg zou niet overeenstemming zijn met de bedoeling, zoals die bij de invoering van de Pensioenwet is gecommuniceerd. De wetgever moet daarom het bestuur van een pensioenfonds de ruimte bieden om ook op dit punt aan de gewekte verwachtingen te kunnen blijven voldoen. Namens de Voeks Pensioen Commissie José Ouwerkerk

POST

Geoloog op zoek naar olie

Nederlandse missie op de Balkan

We zeiden het al, het aantal creatieve schrijvers onder Shell gepensioneerden is verheugend groot. Zo ontvingen we van P.A.J. Coelewij, [email protected] een boek met zijn memoires als veldgeoloog in Borneo en Cambodja in de jaren rond 1960. Een veldgeoloog was meer dan een keienzoeker op de hei. Hij moest met primitieve middelen (niet veel meer dan een hamer en een kompas en misschien wat seismische kornuiten) proberen in de diepe jungle geologische karteringen te maken. Hij kwam daar vaak in aanraking met geïsoleerd levende lokale dorpelingen, die een bezoek van een blanke vierden als een bijzondere gebeurtenis. De titel van zijn boek is ‘Een geoloog op zoek naar olie’, ISBN 9.789402.113600. Het boek kost € 19,95 en is te verkrijgen via bol.com.

Nee, dit boek gaat niet over de tragische gebeurtenissen aan het begin van dit millennium. Slechts weinigen onder u zullen weten dat er in 1914 ook een Nederlandse vredesmissie plaats vond. Achttien Nederlandse officieren moesten een nationale gendarmerie helpen opzetten in Albanië, waar ze al gauw werden gedwarsboomd door lokale krijgsheren en internationale intriges. Die historie zou zich later herhalen. Een kloeke studie van oud-collega Joep Zonne, in twee gebonden delen van 500 pagina’s voor € 97,50, zie http://keesmpaling.wix.com/missie-albanie-1914. Verkrijgbaar via bol.com.


7

EVEN BIJBABBELEN

Zo lossen we dat op Op verjaardagspartijtjes in de familiekring, als ik denk ontspannen te kunnen meepraten over het weer, auto's, koophuizen of de studievorderingen van de kleinkinderen, begint men mij vaak onder vuur te nemen. Over Shell. Het gebeurde voordat ik met pensioen ging. En het gebeurt nog steeds dat ik de barricade op moet om mijn oud-werkgever te verdedigen met de vele informatie waarover ik beschik. De ene schoonzus begint onmiddellijk over de industriële luchtvervuiling, een dikke achterneef hakt ongedocumenteerd op de ‘kapitalistische multinationals’ en een in groezelig spijkergoed gehulde kleinzoon van mijn zuster roept, met de slagroom van zijn moorkop nog aan zijn lippen,

dat ‘de Shell genationaliseerd moet worden’. Mijn allerliefste nicht, waarmee ik het anders zo goed kan vinden, doet me de hevigste verwijten over de benzineprijzen. En dan is er ook nog een chagrijnige schoonzoon die altijd over de olievervuiling in Nigeria aan het zeuren is. Ik zou zo graag eens rustig meedoen aan onschuldige conversatie... Ik vind dat het tijd wordt dat we het ingezakte imago van onze broodvrouwe wat opkrikken, ik wil vóór mijn dood een keer met plezier naar een familie-verjaardagsfeestje kunnen. Ik weet heus wel dat er allerlei experts in de Shell-gelederen met die opkrikkerij bezig zijn, volgens mij doen ze het op een verkeerde manier. Ze slepen onder andere directeuren voor televisiecamera's, opdat die de goegemeente de waarheid over onze Maatschappij kunnen vertellen. Maar deze heren zien er zo verdacht goed gekleed en keurig gekapt uit. Ze tonen veel te veel stropdas en manchet en ze praten zo verschrikkelijk netjes. Directeuren zullen alleen niet over te halen zijn om een wilde baard te gaan kweken, of hun haar 8


tot op de schouders te laten groeien, of zich in een spijkerpak te hullen. Maar er bestaan hulpmiddelen, het is toch een kleine moeite om voor een TV-optreden een ruige pruik op te zetten, een verwarde baard aan te plakken of voor eventjes een slobbertrui aan te trekken. Als de hoge heren dan ook hun taal zouden aanpassen, een Amsterdams accentje ‘weet je wel’, en even niet dat maffe Wassenaars praten, dan zouden ze veel geloofwaardiger overkomen bij de kijkers. En dan de Shell-benzineverkooppunten. Het woord alleen al is een afknapper, waarom niet 'Benzine Boetiek'? En waarom niet een beetje sexy, er lopen in Nederland talloze majorettes met wonderschone benen rond. Daar moet Shell er een stelletje van in dienst nemen. Het enige wat die meisjes hoeven te doen, is in hun majorette-outfit tussen de benzinepompen rondlopen, een lief lachje hier, een beetje helpen bij het zelf tanken... Als dat ons imago niet omhoog jaagt, dan weet ik het niet meer. En waarom niet wat vrouwelijk naakt op die saaie, lange benzineauto’s van Shell schilderen? Moet je eens kijken hoe dat klanten zal aantrekken. En al die grote sombere tanks en installaties op de raffinaderij en de depots? Zo veel kan het toch niet kosten om er allemaal grappige onschuldige afbeeldingen op te schilderen zoals konijntjes, snoezige poezen, kabouters en olijke teddyberen? Kinderen zullen voortaan in de weekends en in de schoolvakanties vragen: 'Hè toe pappa, gaan we weer eens kijken bij die leuke Shell in Pernis?' Volgens mij heb ik een paar gezonde ideeën geponeerd. Mocht de directie er niets in zien, dan kan zij misschien het bezoek van werknemers en gepensioneerden aan familie-verjaardagsfeestjes honoreren. Met een flinke bonus zullen we Moedertje Shell enthousiast tegen de aanvallen van onze bloedverwanten verdedigen. Het is dan gewoon werk, dat nog betaald wordt ook. Mr. Jike

IN ALLE STATEN

Liefdadigheidsstunt met Batkid In vorige bijdragen heb ik me dikwijls kritisch uitgelaten over situaties en gewoonten in de VS waar we als Nederlander verbaasd of verontwaardigd over kunnen zijn. Het wordt daarom tijd om ook eens wat positieve kanten te belichten. Een duidelijk voorbeeld is liefdadigheid. In 2012 werd in dit land meer dan $316 miljard aan charitatieve instellingen gegeven; dat is ongeveer 2% van het Bruto Nationaal Product! En van die $316 miljard werd ruim 70% gegeven door particulieren! Bedrijven gaven 6%, stichtingen 15% en erflating was verantwoordelijk voor 7%. Volgens sommige economen zou Amerika niet kunnen functioneren zonder liefdadigheid. Verreweg de grootste liefdadigheidsinstelling is het Amerikaanse Rode Kruis met totale uitgaven van $3,3 miljard in 2012. Ook al is het iets afgenomen, er gaat nog steeds ruim 30% naar religieuze organisaties. Het geld wordt verder gegeven aan kunst, milieu, voedsel en onderdak voor de hulpbehoevenden en zorg voor dieren. De meeste liefdadigheidsinstellingen timmeren veel aan de weg met advertenties en bedelbrieven, maar sommigen doen nog veel meer. De nationale ‘Make-a-Wish Foundation’ pakte het helemaal groot aan, zoals onlangs in San Francisco. De hoofdpersoon die een wens mocht doen was in dit geval de vijfjarige Miles Scott, een leukemiepatiënt, die dolgraag voor één dag Batman wilde zijn. Die wens werd vervuld en San Francisco werd voor één dag getransformeerd tot ‘Gotham City’. Het begon ’s morgens met ‘breaking news’ op TV. De politiechef vroeg om hulp van de bevolking in het zoeken naar Batkid die een misdaad zou kunnen oplossen en de slechterikken aan de politie kon uitleveren. Patiëntje Miles kreeg een prachtig Batman-kostuum en kon gebruik maken van de batmobiel, een fraai uitgedoste Lamborghini. De eerste opdracht voor Batkid was het redden van een schone jonkvrouw die verstrikt was geraakt in de bovenleiding van de tram in de High Street. Daarna moest hij de ‘Riddler’ op heterdaad betrappen toen deze een bankkluis leegroofde. Bij dit alles werd hij geassisteerd door de echte Batman. Terwijl hij z’n lunch nuttigde was de schurkachtige ‘Penguin’ bezig met de ontvoering van de beroemde ‘San Francisco Giants’ mascotte Lou de Zeeleeuw, maar gelukkig kon de Batkid hier een stokje voor steken. En tenslotte werd hij op het stadhuis door de Burgemeester en de

Chef van Politie uitvoerig bedankt, waarbij ze hem de sleutel van de stad overhandigden, terwijl een duizendkoppige menigte hem toejuichte. Op dat moment vloog er ook nog een vliegtuig over met de tekst: ‘Wishes do come true SF Batkid’. Zelfs in Washington werd meegespeeld: de ‘U.S. Attorney’ publiceerde een nieuwsbericht over de inhechtenisneming van de ‘Riddler’ en de ‘Penguin’ en President Obama schreef zijn allereerste ‘tweet’ met gelukwensen aan Miles op Twitter. Talloze TV zenders en dagbladen schreven over de stunt in San Francisco onder het kopje ‘Batkid Saves City’. De organisatie omvatte niet alleen een groot aantal hoogwaardigheidsbekleders en ambtenaren, maar ook acteurs, schrijvers en muzikanten. Alle kosten voor de stad San Francisco werden vergoed door een rijke familie. De ‘Make-a-Wish Foundation’ zag het Batkid avontuur niet als een typische fondswerving, maar het leidde wel tot grotere naamsbekendheid en toegenomen donaties. Bovendien is er inmiddels een Batkid Fonds opgericht dat geld inzamelt voor drie goede doelen uitgezocht door de Scott familie: een lokaal medisch centrum, een zogenaamd ‘Ronald McDonald House’ en ‘Make-a-Wish’. Ondertussen heeft Miles zijn chemotherapie achter de rug en het ziet er naar uit dat de kanker in remissie is. Helaas komen sommige liefdadigheidsinstellingen op een heel andere manier in het nieuws. Er wordt soms gerommeld met inzamelingen van fondsen die de beoogde goede doelen nooit bereiken. Er zijn gevallen bekend waar exorbitante salarissen zijn uitgekeerd aan directeuren van zogenaamde ‘Low-rated Charities’, zoals het fonds voor de Los Angeles Opera waarvan de directeur een salaris toucheert van meer dan $1 miljoen. Ook dat is een spectaculair voorbeeld van liefdadigheid in Amerika… Pim Visser [email protected] VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

9

GLOBETROTTER

Zilte Zeeuwse Zaligheden Dat Zeeland de provincie met de meeste zonuren en de schoonste stranden van Nederland is, moge bekend zijn. Dat Zeeland leverancier is van Bolussen, Boterbabbelaars en Bløf, weet ook bijna iedereen. Maar Zeeland levert nog talloze culinaire specialiteiten die het ook verdienen om op de kaart gezet te worden. In Zeeland is een stroming gaande waarin jonge ondernemers aan het pionieren zijn om te zorgen voor een betere teelt en een gezondere oogst of eindproduct. Er worden nieuwe, verrassende wegen ingeslagen om de consument een eerlijk, gezond en lekker product voor te schotelen. We beginnen onze culinaire ontdekkingstocht op Walcheren waar we in het plaatsje St. Laurens (Middelburg) Kaasboerderij Schellach bezoeken. Eigenares Els Mesu leidt ons rond en vertelt honderduit over de zelf ontwikkelde ‘Zeeuwse knopkaas’, een uniek vormgegeven kaasje van een kilo in de vorm van een Zeeuwse knop, al dan niet met toevoegingen van lamsoor en zeekraal. Het voer voor de koeien wordt op de boerderij zelf verbouwd zodat men precies weet wat de dieren eten. Via een zender om de hals van elke koe is precies af te lezen hoeveel melk de koe gegeven heeft. De koeien staan in de winter bij elkaar in een grote serrestal met veel licht en lucht. En in de zomer mogen de dames uiteraard in de wei huppelen. De melkproducten van Schellach zijn meerdere malen bekroond. In de winkel is een groot assortiment verkrijgbaar. Vanaf het bezoekersplatform is de koeienstal goed te zien. Een voetstappenspoor leidt naar alle ruimten op de boerderij. Wie wil, mag kalfjes knuffelen! Sinds april 2013 staan op het Noordzeestrand tussen Domburg en Westkapelle schattige en bijzondere strandhuisjes. Deze huisjes kunnen door 2-6 personen bewoond worden en zijn voorzien van alle mogelijke luxe en comfort, waaronder een veranda 10


met zeezicht. Op ieder moment van de dag ontrolt zich een ander panorama. Er is zelfs een huisje dat geschikt is voor mindervaliden. Dichter bij zee kun je niet wonen, www.strandroom.nl. De gezonde lucht en het zeewater trokken rond 1835 vanuit heel Europa adellijke en invloedrijke personen aan die kwamen kuren in Domburg. Het duurde niet lang of kunstenaars en schilders wisten ook deze plaats te vinden. Deze badcultuur bestaat niet meer, wat is gebleven zijn de herinneringen aan een bijzonder tijdperk met hun toenmalige bewoners. Piet Mondriaan, Charley en Jan Toorop en veel andere kunstenaars lieten hun sporen hier na. De Mondriaanwandeling ‘Baden in het verleden’, verkrijgbaar bij het VVV-kantoor, voert langs schilderachtige plekken. We fietsen een stukje over de polderwegen en melden ons voor het diner bij Hof Welgelegen in Middelburg. Op dit bedrijf worden gewone, maar ook bijzondere groenten- en fruitsoorten op biologische wijze geteeld. Diverse sterrenrestaurants in Zeeland weten de weg te vinden naar Hof Welgelegen voor de afname van hun unieke producten. Consumenten kunnen in de winkel terecht en wie wil komen eten, kan, na reservering, voor een viergangen-aanschuifdiner terecht op elke eerste vrijdag van de maand. De volgende dag maken we de oversteek naar Schouwen Duiveland. Onderweg komen we langs talloze pittoreske dorpjes met namen als Serooskerke, Meliskerke en Biggekerke. Wij hebben geen tijd om die dorpjes te bezoeken; we zijn immers op een culinaire toer en brengen een bezoek aan Aart-Jan Bil in Kerkwerve. Deze jonge ondernemer heeft zich volledig toegelegd op het kweken van zeekraal en lamsoor, dat volgens Aart-Jan eigenlijk zee-aster heet. De zilte groente, vroeger alleen door arme Zeeuwen gegeten, is tegenwoordig zeer geliefd. Aart-Jan vertelt dat de kweek van lamsoren een uitermate moeilijk en arbeidsintensief proces is. Lamsoor kan van maart tot augustus geoogst worden, zeekraal is vanaf mei rijp voor de oogst. Onkruid als schorrekruid, schijnspurrie en andere grassen worden allemaal handmatig en op de knieën door Aart Jan verwijderd.

GLOBETROTTER

Eveneens in Kerkwerve is Vleesboerderij Boot. Het vlees in de winkel is afkomstig van koeien van de eigen boerderij die gevoerd zijn met natuurlijke producten; zonder toevoegingen van diermeel, groeibevorderaar of preventieve antibiotica. De dieren zijn van het ras Blonde d’Aquitaine. Tijdens zijn rondleiding legt Han Boot uit dat de kalveren zo lang mogelijk bij de moeder mogen blijven om antistoffen op te kunnen bouwen. En de manier waarop de kalveren worden gemaakt mag uniek in Nederland worden genoemd. Gewoon met een echte stier! De reusachtige fokstieren liggen in een aparte stal zelfvoldaan te herkauwen. Wat een leven!

Het kreeftenseizoen loopt elk jaar vanaf de laatste donderdag in maart tot en met 15 juli. Hierna kan nog wel kreeft worden gegeten, maar de vissers mogen geen kreeften meer aan wal brengen. De Rolls Royce onder de kreeften is de Oosterscheldekreeft. De kreeftenpopulatie van de Oosterschelde heeft door de sterke schommelingen in het zoutgehalte en de temperatuur van de Oosterschelde een fijne en zachte smaak. De opening van het kreeftenseizoen is elk jaar een groot spektakel. Als vanouds werd de allereerste kreeft vanaf Colijnsplaat opgehaald met een reddingsboot van KNRM. Om dit jaar onder leiding van veilingmeester Michael Boogerd ten behoeve van KiKa geveild te worden. De veiling bracht 20.000 euro op. Kreeftenvisser Gerrie van den Hoek lichtte de eerste fuiken en werd daarbij geassisteerd door een drietal ambassadeurs van diverse landen alsmede de Consul-generaal der Nederlanden te Antwerpen. Nadat de hoogwaardigheidsbekleders weer uit hun waadpak waren gehesen, was het tijd voor het nuttigen van… kreeft, vergezeld van de speciale Kreeftwijn, afkomstig uit Spanje. De Zeeuwse beeldend kunstenares Marjolein Innemée ontwierp dit jaar het kreeftenetiket. Bij de vereniging ‘Kring van de Oosterscheldekreeft’ zijn tien restaurants aangesloten waarvan ieder lid tijdens het seizoen een uniek Oosterscheldekreeftmenu voert. www.vvvzeeland.nl www.reizenverrijkt.nl Ank Herstel [email protected]

Rebecca Wiering (what’s in a name) en Jennifer Breaton, een voormalige marketing manager en advocaat ruilden in 2003 hun mantelpak om voor een waadpak, een omslag van 100 graden. De dames zijn eigenaar van de enige zeewierboerderij van Nederland in de Jacobahaven in de Oosterschelde. De afgelopen zomer werd de eerste zeesla volop geoogst. De dames hebben duurzaamheid hoog in het vaandel staan, ze vinden dat duurzaam geteeld zeewier goed is voor mens en milieu. En wijn uit Zeeland? Het bestaat echt! Wijnhoeve De Kleine Schorre in Dreischor is sinds 2001 uitgegroeid tot een wijngaard van 10 ha met een opbrengst van 60.000 liter en is daarmee de grootste van Nederland. Uniek in Nederland is de mogelijkheid om een leaseovereenkomst te gaan van één of meer wijnstokken. VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

11

GEOLOGISCH GEZIEN

Darwin en aardbevingen Na zijn laatste serie over verre reizen tijdens en na zijn leven in dienst van Shell wil Tom Reijers ons weer terugbrengen naar zijn eigenlijke stiel: de wetenschap van de aarde en haar geheimen. De geologie, dus. In komende afleveringen belicht hij een aantal recente en ons allen bekende fenomenen vanuit het standpunt van deze interessante wetenschap. Met onze aarde moeten we zuinig omgaan. Hoe meer we ervan weten hoe beter we ons dat beseffen. De lengte van ons leven is immers slechts een speldenprik op de tijdlijn van de geschiedenis; en die (door de mens beschreven) is slechts een korte tijdsspanne na een veel langere prehistorie. Op haar beurt is die prehistorie weer slechts een fractie van de geologische tijd en die is een heel kort deel van de tijd van het heelal. In de 18e eeuw beschreef de Schotse proto-geoloog Hutton de geologische tijd als gekenmerkt door ‘no vestige of a beginning, no prospect of an end’. Ik hoop in wat kortere tijd een aantal aspecten te kunnen belichten.

U hebt ongetwijfeld het nieuws gevolgd over de aardbeving in Chili van 1 april 2014. Die krachtige aardbeving (8.2 op de schaal van Richter) kostte ‘slechts’ zes mensen het leven en veroorzaakte een milde tsunami. Maar het vestigde onze aandacht opnieuw op de levende en verbrokkelde aardkorst. Sinds de hypothese van de platentektoniek (ca.1960) weten we dat aardkorstfragmenten langs, over en uit elkaar schuiven. Dat gaat langzaam (enkele centimeters per jaar), maar vaak schoksgewijs en dat leidt dan weer tot aardbevingen, tsunami’s en vulkaanuitbarstingen. U hebt toen waarschijnlijk ook kunnen lezen dat aardbevingen in Chili vaker voorkomen, zoals in Valparaiso (1906, 8.6, 22.000 doden), in Chilan (1939, 8.3, 28.000 doden), Concepcion (2010, 8.8, 800 doden en in Valdivia (1960, 9.5, 1655 doden). Maar wist u dat Chileense aardbevingen hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de evolutieleer? Tijdens zijn beroemd geworden reis op de Beagle beleefde Charles Darwin in Concepcion de aardbeving van 20 februari 1835. Hij beschreef toen gedetailleerd de gevolgen van de door hem waargenomen schade (zoals de verwoesting van de 12


kathedraal van Concepcion) en de erop volgende tsunami. Gebaseerd op Darwin’s nauwgezette beschrijving had die aardbeving een (nu) getaxeerde sterkte van 8.8 op de schaal van Richter. Bij Concepcion waren al eerder (in 1570 en 1751) aardbevingen geregistreerd van ongeveer gelijke sterkte. Zonder kennis van de platentektoniek rapporteerde Charles Darwin al een relatie tussen aardbevingen en bodemverschuivingen. Darwin stelde namelijk de juiste vragen, die nu ook nog gesteld worden. Hij inventariseerde de schade langs de kust zodat we ook nu nog precies het gebied kunnen afbakenen dat door de aardbeving werd getroffen. Daarmee kunnen we nu macroseismologische intensiteitskaarten maken op grond waarvan de magnitude van deze aardbeving geschat kan worden. Want er is een relatie tussen de zwaarte van een aardbeving (magnitude) en de grootte van het gebied waarin schade is veroorzaakt (intensiteit). Dat werd later bevestigd toen aardbevingen in Chili instrumenteel werden opgemeten. Wat wist Darwin in 1835 eigenlijk van aardbevingen? In zijn tijd was geologie als zelfstandige wetenschap nog in opkomst. De zich in de geologie ontwikkelende gedachte was het actualiteitsprincipe, samengevat als: wat nu gebeurt gebeurde vroeger net zo. Maar daar had Darwin nog weinig aan. Hij had geen idee van het mechanisme dat aardbevingen veroorzaakte. Hij kon alleen waarnemingen doen en daaruit conclusies trekken, beschreef correct de aardbeving als ‘de beweging van een deels elastisch lichaam over een bewegende vloeistof’. Het patroon van schokken en naschokken veranderde steeds. Het viel hem op dat enkele seconden vóór er schokken optraden (horizontale bodembewegingen) er een rommelend geluid te horen was: de verticale bodembewegingen. De zee trok zich terug vóór de tsunami-vloedgolf toesloeg, de gevolgen daarvan waren afhankelijk van de vorm van de kust.

GEOLOGISCH GEZIEN

De grondbewegingen kwamen schijnbaar uit één richting en de schade aan gebouwen hing af van de oriëntatie van de muren ten opzichte van die richting. Tot op heden wordt wereldwijd uit schade aan archeologische monumenten geprobeerd de richting van de schokgolven van vroegere aardbevingen vast te stellen. Voer voor geologen en archeologen die elkaar daarover regelmatig in de haren vliegen. Tenslotte

beschreef Darwin de landschappelijke gevolgen van aardbevingen, waardoor voorheen onderzeese schelpenbanken na de aardbeving als terrassen tientalen meters boven zee verheven konden worden. De aardbeving van 1835 maakte een onuitwisbare indruk op Darwin: ‘To my mind since leaving England we have scarcely beheld any one other sight so deeply interesting. The Earthquake and Volcano are parts of one of the greatest phenomena to which this world is subject’. Hij realiseerde zich dat door het stapsgewijze karakter van de waargenomen processen door elke aardbeving het land in Chili een beetje omhoog kwam en dat uiteindelijk de hele Andes zo moest zijn ontstaan, over een periode van honderdduizenden, zo niet miljoenen jaren. In zijn tijd was dat nog een controversiële gedachte, want volgens de bijbel was de aarde niet meer dan een paar duizend jaar oud. Geologische processen hebben uiteindelijk zijn denken over het ontstaan van soorten doen rijpen. Geologisch gezien danken we er de evolutieleer aan. Tom Reijers [email protected]

Een Rijswijkse reünie Op vrijdag 4 april was het weer ouderwets gezellig in het voormalige Koninklijke Shell Exploratie en Produktie Laboratorium (KSEPL) dat tegenwoordig Shell Projects and Technolgy Rijswijk (SPTR) heet. Om half vier 's middags dromden ongeveer 170 oud-medewerkers, gepensioneerden en hun partners naar binnen. De glazen bier, wijn, jus en dergelijke stonden al klaar waardoor de gezelligheid steeg, vooral toen het gepensioneerdenduo Gerard Schotting (gitaar) en Arjen Spijker (saxofoon) begon te spelen. Speciaal voor deze gelegenheid hadden zij een zeer in de smaak vallend lied gemaakt en ingestudeerd. Om de gasten te amuseren, was de bij Voekslezers als Mr. Jike bekende Jim Keulemans aangetrokken. Hij hield een conference, deels zittend vanwege zijn leeftijd. Geweldig om zoiets op je 92e nog te kunnen doen. Op een gegeven moment kreeg de site manager van SPTR, de heer Calis het woord. Hij gaf relevante en interessante informatie over de stand van zaken betreffende de research. We hoorden dat in de nabije toekomst een deel van de praktische research naar Amsterdam zal worden verplaatst en zal worden vervangen door theoretici uit Amsterdam. ‘Als u over twee jaar weer een bijeenkomst als deze houdt, nodig ik u hierbij uit naar Amsterdam te komen’. Een leuk en zeer aantrekkelijk idee. Tegen het einde van de reünie sprak Frans van Daalen, van 1984 tot 1989 algemeen directeur van het KSEPL. Frans vertelde dat hij ooit, tijdens een ‘open huis’ in gezelschap van zijn vrouw, weer eens op het lab was gekomen. Toen hij bij een booropstelling kwam werd hij bij naam begroet door iemand die uitlegde dat hij Frans herkende via zijn echtgenote. Gelach alom. Frans besloot zijn toespraak met het overhandigen van een boeket

bloemen aan Laurien Spaans en Tanja Martina van het Site Support Centre, de hulpen van de organisatoren van deze middag. Ook Jim Keulemans en het muzikale duo werden in de bloemen gezet. Bij de afscheidskoffie speelden Arjen en Gerard wederom het lied waarmee ze begonnen waren, met toepasselijke aanpassing van de tekst. Het lied sloeg aan en velen zongen het mee. Om vervolgens voldaan huiswaarts te keren na een leuke en gezellige middag. Heel veel dank aan de directie en alle medewerkers van SPTR die dit mogelijk maakten. Bram de Groen VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

13

HOEZO, GERANIUMS?

Een moeilijk te bewerken variant daarvan is de ‘springstone’, Brams voorkeur, maar hij werkt ook vaak met marmer en albast. Tijdens workshops krijgen de deelnemers een zacht en makkelijk te bewerken stuk Chinese speksteen.

De beeldhouwer Het makkelijkst en spannendst vindt Bram Lems het om zelf iets te creëren. Een stuk steen moet ‘iets’ hebben voordat hij het koopt. Hij bewerkt de steen eerst grof, door te hakken, te zagen en te slijpen. Iedere steen heeft zijn eigen verhaal, zegt hij. Hij probeert dat verhaal te vertalen door de vorm die hij in de steen ziet naar buiten te halen, het is vaak een emotioneel moment als die tevoorschijn komt. Zijn gevoelens kan hij kwijt door die vorm net zo lang te bewerken en te polijsten tot hij helemaal glad is en de steen is veranderd in een sculptuur die voor hem af is. Het is vaak moeilijk om er een naam aan te geven. ‘Heb ik eindelijk iets af en weet ik geen naam en dan noem ik het maar ‘beeld zonder naam’,’ zegt Bram. Op een dag komt een kennis met een kind binnen. Het kindje ziet het beeld en zegt, ‘Hé, een haan’. De sculptuur ging daarna verder door het leven als ‘de Haan’. ‘Beeldhouwer’ staat op het visitekaartje van Bram Lems. Hij is niet alleen beeldhouwer, zie ik als ik bij hem thuis in Brielle rondkijk. Er is werk van hem als fotograaf en als tekenaar en ik zie ook beelden van keramiek. Bram was al jong geobsedeerd door kunst, op de lagere school had tekenen zijn voorkeur. Hij heeft verschillende cursussen gevolgd, zoals ‘Vrij tekenen en schilderen’ en ‘Portret en model tekenen’ aan de Volksuniversiteit en privé les Beeldhouwen/keramiek en ‘Bronsgieten’ aan de Vrije Academie. Ongeveer twintig jaar geleden vond hij in een oude tuinderskas in Rockanje atelierruimte en is daar beeldhouwcursussen gaan geven. Onenigheid met de verhuurder noodzaakte hem vier jaar geleden een ander onderkomen te zoeken. In de achtertuin van hun huis in Brielle staat nu een tuinhuis waarin zijn atelier is gevestigd, groot genoeg om twee groepjes van vier cursistes te begeleiden. Net als zijn vader heeft Bram op de raffinaderij van Shell in Pernis gewerkt. Na zijn pensionering, twee jaar geleden, hij was toen bijna 59 jaar, begon wat hij noemt één groot feest. Hij kon ineens al zijn tijd besteden aan zijn hobby’s. Voor zijn werken gebruikt hij meerdere soorten steen, die hij koopt in ‘De Beeldhouwwinkel’ in Scheveningen. Bijvoorbeeld serpentijnsteen uit Zimbabwe, van zacht tot zeer hard. 14


Veel van Brams werk staat ingepakt in de schuur, klaar voor een expositie ergens in het land. Het liefst een beetje verspreid, want als je altijd op dezelfde plaats exposeert moet je voortdurend nieuwe dingen maken. Sommige creaties vragen echter een jaar werk en hij wil ook graag andere dingen doen zoals fotograferen en tennissen. In opdracht werken is moeilijker maar geeft als het lukt veel voldoening. Van een mevrouw kreeg hij een paar jaar geleden de opdracht voor een beeld op het graf van haar man. Ze was heel precies in wat ze wilde. Eerst maakte hij een schets van 30 cm hoog in klei van een tekeningetje van de vrouw. Nadat ze het eens waren, kon het beeld gehakt worden. Met sokkel moest het een meter hoog worden. De grote springstone steen die Bram hiervoor moest kopen woog 120 kg en moest met takels het atelier in. Uit de steen ontstond een 80 cm hoog evenbeeld van het voorbeeld in klei. Alles bij elkaar is hij er een jaar mee bezig geweest. Op zich is beeldhouwen geen dure hobby. Goed gereedschap is het duurst, voor steen moet je rekenen op € 1,60 per kilogram. Het is mogelijk om met een groepje van maximaal zes mensen een workshop bij Bram te volgen. Misschien een idee voor de regio’s, hij is bereid om op locatie komen. Hij geeft niet echt cursus, hij noemt het zelf begeleiden: uit een stukje speksteen moeten de deelnemers zelf iets laten komen, als ze ermee naar huis gaan moet het niet een beeld van Bram Lems zijn. Hij leert de nodige technieken, voorziet iedereen van het juiste gereedschap en ziet erop toe dat niets zijn atelier verlaat dat niet goed is afgewerkt. Want altijd wordt gevraagd: 'Waar heb je dat gemaakt?’ Zie ook www.bramlems.nl EH

Hoezo geraniums? Hebt u een hobby of bezigheid, waar een leuk verhaal over te vertellen valt? Dan is deze rubriek uw kans. De redactie wacht met belangstelling op uw inzending (max. 700 woorden), bij voorkeur met een paar foto’s!

BOEKBESPREKING

Nogmaals: Aardbevingen ‘The Earth Series’ is een reeks boeken die de invloed van natuurlijke catastrofes op cultuur en geschiedenis beschrijft. Er verschenen in deze serie boeken over vulkanen, watervallen, brand en nu dus over aardbevingen. Andrew Robinson is goed gekwalificeerd. Hij schreef 25 boeken over deze onderwerpen, waaronder diverse prijswinnaars. In zijn boek over aardbevingen wordt in negen hoofdstukken achtereenvolgens algemene aardbevingsverschijnselen en specifieke gebeurtenissen beschreven, zoals o.a. de onverwachte in Londen en de grote Allerheiligen-aardbeving en bijbehorende tsunami van Lissabon uit 1755. Het begin van seismologie als zelfstandige wetenschap komt aan de orde, deels in Japan, deels in Engeland en de grote aardbeving van Tokyo van 1923. Vervolgens wordt de manier waarop aardbevingen worden gemeten in intensiteit en grootte (magnitude) op de schalen van Mercalli en Richter besproken. Kort wordt ingegaan op de achterliggende processen van aardkorstplaatbewegingen en op het San Andreas breuksysteem in Californië. Er wordt stilgestaan bij het dilemma van het voorspellen van aardbevingen, zoals in het geval van de belangrijke Japanse seismoloog Omori die daarin jammerlijk faalde terwijl zijn onderschikte Imamaru het bij het rechte einde had. Tenslotte wordt ingegaan op het ontwerpen van aardbevings-resistente gebouwen waarbij weer Japan als voorbeeld naar voren komt met zijn traditionele houten huizen die gemakkelijker mee zwabberen dan betonnen constructies. Los Angeles, Tokyo, Istanbul, Beijing, Lima en Cairo zijn slechte enkele van de ruim zestig grote steden die regelmatig aardbevingen hebben gekend en nog zullen krijgen. Andere, minder voor de hand liggende steden zoals Athene, Boekarest, Lissabon, Madrid, Rome en Napels hebben in de afgelopen eeuwen belangrijke aardbevingen meegemaakt die de cultuur en leefwijze soms ingrijpend veranderden. Ondanks vorderingen van de mens op het gebied van meten en bouwen veroorzaken aardbevingen nog steeds immense schade en grote hoeveelheden slachtoffers. Van meer recente datum zijn de aardbeving die Port au Prince op Haïti vernietigde, de grote tsunami die Noord Sumatra overspoelde en de zeebeving met magnitude 9 die in Japan een nucleaire ramp teweegbracht

Een zeer lezenswaardig en goed geïllustreerd boek; met veel relevante kleurenafbeeldingen van de gevolgen van aardbevingsrampen. Van harte aanbevolen. T.J.A. Reijers [email protected] Earthquake, Nature and Culture. Andrew Robinson, 2012. Reaktion Books Limited, London. 208 pp. ISBN 978 1 78023 0276. €21,05

Wat dit boek naast de beschrijving van de natuurkundige processen extra interessant maakt is de beschrijving van de vele vormen waarop aardbevingen het dagelijkse leven en de kunst beïnvloedden. Voorbeelden zijn houtblokdrukken uit Japan en de stadsarchitectuur van het herbouwde Lissabon. De piratenhoofdstad Port Royal op Jamaica verdween in1692 van de aarde. Daardoor werd piraterij in het Caribische gebied vele jaren onmogelijk gemaakt. Sinister is de totaal ongerechtvaardigde beslissing van de rechterlijke macht in Italië om seismologen gevangen te zetten omdat ze de aardbeving van Aquila niet juist voorspeld hadden. San Francisco werd verwoest, niet zozeer door de aardbeving die relatief weinig schade aanrichtte aan de overwegend houten gebouwen, maar door de erop volgende brand. Er zijn onvoldoende lessen geleerd van die ramp bij het herbouwen van San Francisco op dezelfde plaats.


15

EVEN BIJBABBELEN PENSIEF

De e-reader Puilt u ook uw huis uit? Zoals waarschijnlijk zovele Shell mensen ben ik meerdere keren verhuisd (ik geloof ongeveer drieëntwintig) en heb daardoor in mijn leven heel veel weggegooid. Ik woon inmiddels klein, behalve als student ben ik nog nooit zo klein behuisd geweest. Je zou kunnen zeggen dat een gewaarschuwd mens… ik kan dat niet: zelfs in de zeven jaar dat ik op mijn huidige adres woon heb het voor elkaar gekregen om 'dicht te slibben'. Vooral mijn boekenkast, een van de moeilijkste dingen om afstand van te doen vind ik boeken. Zelfs pocketboeken. Om mezelf te beschermen heb ik een paar jaar geleden een e-reader aangeschaft. Zo handig. Drukken op een knopje in plaats van het omslaan van bladzijden was even wennen, maar het ding heeft erg veel voordelen: met één handeling schaf je een nieuw boek aan (heel gevaarlijk voor je portemonnee) en je kunt je bibliotheek op de computer precies zo beheren als je zelf wilt. Inmiddels staan er honderden boeken op mijn apparaat. In de trein is het mij ooit opgevallen dat veel leeftijdsgenoten e-readers gebruiken. Logisch, het apparaat is gemakkelijker mee te nemen dan een boek, veel van die dingen hebben een ingebouwd lampje en je kunt het lettertype en de regelafstand verkleinen en vergroten naar wens.

Tegenstanders zeggen vaak dat ze een boek ook willen ruiken: nou, als ik dat wil, dan ga ik pontificaal midden voor mijn boekenkast staan, inhaleer diep en vertel mijn boeken dat ze allemaal mogen blijven. Ik kan u verzekeren dat zowel hun reactie als het gevoel dat ik daarbij heb zeer bevredigend is. Overigens, tot grote hilariteit van mijn mede sporters neem ik zelfs een e-reader mee naar fitness: tien minuten op een fietsmachine kan erg lang duren en zo'n loopband is zo saai... de tijd gaat een stuk sneller als je geest ergens mee bezig is, die benen werken wel door. MvB

BRIDGE

De Eerste Wereldoorlog

Het is 100 jaar geleden dat deze oorlog begon met de moord in Sarajevo op de Oostenrijk-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn echtgenote Sofie. Op de TV krijgen we dikwijls programma’s aangeboden die op deze periode betrekking hebben. Nederland was niet direct betrokken bij de vijandelijkheden maar fungeerde wel als opvang voor de vele Belgische vluchtelingen. Bij een bezoek aan een voormalig strijdtoneel in de buurt van Verdun realiseerde ik me dat we door die neutraliteit eigenlijk maar weinig over het verloop van die oorlog hebben meegekregen. Niet veel later vonden we bij Paagman een boekje 16


getiteld: ‘Een korte geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog’ door Roel Tanja. In ruim honderd korte hoofdstukken werd werd een goed overzicht gegeven van het verloop van die rampzalige oorlog. Ook hoofdrolspelers als keizer Wilhelm II, Pétain, Clemençeau, Lloyd George, Woodrow Wilson en zelfs koningin Wilhelmina en Anthonie Fokker passeerden de revue. Het bijgaande spel kwam onlangs voor op de club en leidde tot verhitte discussies over wat nu de beste manier van bieden moest zijn. Als de ruiten ‘normaal’ verdeeld zijn, dus 3-2 (meest waarschijnlijk) levert die kleur al zeven slagen op. Met klaveren aas komt de leider nog maar één slag tekort. Die kán komen van de hartenheer als de aas eruit is of niet direct genomen wordt. NZ komen in ieder geval in afgooiproblemen. Het beste is dus om alle ruiten direct te incasseren. Goed opletten wat de tegenstanders bijgooien!. In de praktijk werd het enige paar dat 3SA bood beloond met de hoogste score. De andere paren boden allen dealscores in ruiten. Conclusie: als je een mooie dichte lage kleur hebt moet je altijd

Spel 24 W/-

♠ ♥ ♦ ♣

AVB6 52 B3 H 10 8 7 6

♠ ♥ ♦ ♣

H V 10 8 4 AHV9876 A

♠8542 ♥AB93 ♦542 ♣52

♠ 10 9 7 3 ♥H76 ♦ 10 ♣VB943 Het biedverloop: W N O pas 2♦ 1) pas pas 3♦ 3) pas

Z 2♥ 2) 3SA 4)

Multi opening – geeft meestal een zwakke 6-kaart in een van de hoge kleuren aan, maar het kan ook een semi forcing in een lage kleur aangeven of een 23-24 SA 2) Tenzij de antwoorder een sterk spel heeft biedt hij 2 ♥ die de partner eventueel kan corrigeren naar de andere hoge kleur 3) Dit keer heeft de multi bieder een sterk spel met een lange kleur 4) Zuid heeft wat kaarten in de andere kleuren die van pas kunnen komen Uitkomst: ♣7 1)

bedenken dat een manche in SA vaak beter is dan een manche in een lage kleur, want dat levert meer punten op. Henk Mentink [email protected]

REGIONIEUWS

Regioactiviteiten 04 05 10 10 10 18 18 19 25 25 26 22 25

juni Wandelen Twente juni Wandelen Rijnmond juni 60 jarig Jubileum Het Sticht juni Rondrit Arnhem juni Zeeuwse Koffietafel Het Zuiden juni Dagtocht Bolsward Het Noorden juni Gezellige dag Twente juni Fietstocht Rijnmond juni Dinerclub Leiden juni Stadswandeling Amsterdam juni Barbecue Rijnmond juli Fietstocht Amsterdam juli Rondvaart Leiden

Tempo: de tocht is bedoeld voor met een gewone fiets in een normaal tempo. Aanmelden: uiterlijk 5 dagen van tevoren mailen naar Wilma Zwaag, [email protected], o.v.v. ‘Fiets met Voeks’. Bowlen Wist u dat in het afgelopen bowling seizoen 252.593 pins zijn omgegooid? Degenen die hieraan de grootste bijdrage hebben geleverd zijn de dames Tiny de Neling, Nel van de Pol en Frouk Leguit en de heren Harry van Noord, Nico Mast en Jaap Leguit. Zij zijn respectievelijk de nummers een tot met drie en mogen zich de winnaars noemen van seizoen 2013/2014. Van harte gefeliciteerd. Op 5 september kunnen we revanche nemen want dan gaan we weer beginnen.

Laatste nieuws en uitgebreide informatie is te vinden op de regiowebsites!

Amsterdam Website Secretariaat

Bankrekening Welzijnswerk ZKA-consulent Activiteiten

www.voeksamsterdam.nl Wilma Whincup, Parelmoervlinder 1, 1113 KV Diemen, tel. 020-6959502, [email protected] NL51 ABNA 0431 2585 38 t.n.v. Voeks te Zunderdorp Wilma Zwaag, tel. 036-5328077, [email protected] Frits Terweij, tel. 036-5319749, [email protected] Trijntje de Vries-Visser, tel. 0299-601940, [email protected]

Wandelen We gaan weer wandelen! Na de eerdere tochten, die ons richting Weesp en Bussum voerden, hebben we dit keer gekozen voor een stadswandeling in Amsterdam, op woensdag 25 juni. Verzamelen om 13.30 uur in de hal van het Amstelstation. Het thema van de wandeling is de architectuur van de Amsterdamse School, waarvan mooie voorbeelden in Amsterdam-Zuid te zien zijn. De bedoeling is dat we ongeveer drie uur gaan wandelen, de totale afstand zal niet zo groot zijn, omdat het tempo laag zal zijn, tenslotte is er tijd nodig om allerlei details te bekijken. Onderweg is er voldoende gelegenheid voor een kop koffie of iets anders en als iemand er genoeg van krijgt, openbaar vervoer is nooit ver weg. U kunt zich opgeven bij Wilma Whincup (zie colofon). Fietsen Kom gezellig een dagje fietsen om samen mooie plekjes in Almere te ontdekken. Een leuke tocht van ongeveer 24 kilometer die ons door prachtige natuur o.a. leidt langs de hedendaagse Kasteelruïne, de landschapswinkel ‘De Kemphaan’ en een heus apeneiland. Onderweg zal er uiteraard ruimte zijn om even af te stappen en de benen te strekken. Voor de lunch zal gestopt worden bij een gelegenheid waar eten gekocht kan worden. De maaltijd is op eigen kosten, zelf meenemen mag ook. Voor wie is de tocht? Voor iedereen die zin heeft. Wanneer? Dinsdag 22 juli. Waar? Verzamelen op het terrein achter de McDonalds, Oorweg 7, 1324 ZX Almere, genaamd ‘Lesplaats’. Vanaf station Almere Centraal, waar OV-fietsen te huur zijn, is het 2 km fietsen. Starttijd: vertrek om 11 uur in de ochtend.

Apeldoorn Website Secretariaat

www.voeks-apeldoorn.nl B.N. de Moel, Asselsestraat 303, 7312 CW Apeldoorn, tel. 055-3561825, [email protected] Bankrekening NL08 INGB 0003 6259 30 t..n.v. Voeks te Apeldoorn Welzijnswerk Mw. L.M.J. Hupkens-Jorna, tel. 055-5064498, [email protected] ZKA-consulent J. Hamer, tel. 0341-417178, [email protected] Activiteiten Mw. M.A. Müller-van der Burg, tel. 06-10765808, [email protected]

Het Voeksseizoen 2013/2014 is wat betreft activiteiten bijna voorbij. Het is voor onze regio een succesvol seizoen geweest. We zijn erg blij met de deelname aan onze bijeenkomsten en uitjes. Het afgelopen seizoen waren er (evenals het vorige) gemiddeld meer dan 30 mensen aanwezig. Bij het kerstdiner waren er zelfs 40 deelnemers. Ook de deelname aan de dinerclub na afloop van de bijeenkomsten was goed. Het bestuur van de regio Apeldoorn wenst u een fantastische zomer. Onze nieuwe welzijnscoördinator is een jaar in functie. Zij werd vorig jaar door de Algemene Ledenvergadering gekozen als opvolgster van mw. Marijke Kroes die dit werk (naast andere functies in Voeks) 18 jaar had gedaan. Dit jaar heeft dhr. Jip Oostervink aangegeven te willen stoppen als activiteitencommissaris. Hij heeft deze taak 10 jaar met veel enthousiasme en toewijding vervuld, een meer dan voldoende reden om hem te benoemen VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

17

REGIONIEUWS

als lid van verdienste van Voeks. Bijgaand ziet u de uitreiking van de oorkonde door onze voorzitter dhr. Wim Scheele. Jip Oostervink wordt ad interim opgevolgd door mw. Tiny Müller, tevens penningmeester, totdat een nieuwe activiteitencommissaris is gevonden. Iets voor U?

Voor dinsdag 19 augustus staat een gezellig dagje midgetgolf gepland. Details hierover in de volgende editie van Voeksnieuws.

Den Haag Website Secretariaat

www.voeks-regio-denhaag.nl A.W.J. de Groen, Gen.Eisenhowerplein 186, 2284XW, Rijswijk-ZH, tel. 070-3943918, [email protected] Bankrekening NL74 INGB 0003 4916 58 t.n.v. Voeks te Den Haag Welzijnswerk L. Tan, tel. 070-2164916, 06-12285125, [email protected] ZKA-consulent F.M. van der Veen, tel. 070-3687168, [email protected] Activiteiten Vacant

Aanmelden voor een activiteit Onze webmaster heeft een fraaie aanpassing gemaakt op onze website: www.voeks-regio-denhaag.nl . Als u wilt deelnemen aan een van onze activiteiten (van te voren aanmelden) kunt u dat voortaan doen via de website. In de linker kolom vindt u ‘Aanmelden-activiteiten’ en daaronder om welke activiteit het gaat. Als u dat aanklikt verschijnt er een formulier dat u voor uw aanmelding kunt gebruiken. Een andere methode is om een e-mail te sturen naar [email protected] . Voor leden zonder computer blijft er een telefoonnummer bij de aankondiging vermeld. Computercursus Onze tweede serie computerlessen van dit jaar begint in oktober. Als u het voornemen hebt om dit jaar aan een cursus te gaan deelnemen dan kan dat. Als u b.v. van uw oude Windows XP machine naar een Windows 8.1 PC overstapt dan komt u een hoop nieuwigheden tegen die om nadere uitleg vragen. Onze leraren hebben zich daarin verdiept en kunnen u dat in onze cursus haarfijn uitleggen. Informatie vragen kan via een e-mail naar: [email protected] of per telefoon 070-3874410. Ook voor onze computercursus is op de website een formulier te openen om of informatie te vragen of om u aan te melden. 18


Arnhem Website Secretariaat

www.voeksarnhem.nl W. van Seters, Schependomlaan 14, 6542 RM Nijmegen, tel. 024-3770765, [email protected] Bankrekening NL81 INGB 0001 0219 12 t.n.v. Voeks regio Arnhem, Elst Welzijnswerk J. Startman, tel. 0316-264256, [email protected] ZKA-consulent T. van Seters, tel. 024-3770765, [email protected] Activiteiten Mw. T. Müller-Evers, tel.026-3643663, [email protected]

Autorit naar Schloss Anholt Zoals vermeld in VN05 maken we op dinsdag 10 juni een rit naar Schloss Anholt in Duitsland met eigen auto’s. We verzamelen om 10.00 uur bij hotel Van der Valk in Arnhem Noord, Amsterdamseweg 505. Na de koffie rijden we naar Gendringen, waar we een lunch gebruiken. Bij Schloss Anholt (we moeten op tijd zijn) kunt u kiezen uit drie mogelijkheden. (wel voor eigen rekening) Een rondleiding door het museum (verplicht met een gids) begint om 14.00 uur, duurt een uur en kost € 8,00 p.p. U kunt gaan wandelen of in de schitterende tuin zitten en genieten van de prachtige natuur. Paden zijn zeer goed begaanbaar, zelfs met rollator of wandelstok. Toegang tot de tuin is € 6,00 p.p. U kunt in het restaurant van het Schloss een drankje nuttigen, binnen of buiten. Indien nodig is er iemand van ons bereid u te helpen met de taal of andere uitleg. In de loop van de middag vertrekken we weer naar Gendringen om nog even iets te gaan drinken. Het afsluitend diner gebruiken we bij Van der Valk in Arnhem Noord, waar u een maaltijd kunt bestellen (een driegangendiner kan ook). Diegenen die dat willen kunnen ook een seniorenmaaltijd krijgen, wij moeten dat in de loop van de dag aan van der Valk doorgeven. Als u aan deze tocht wilt deelnemen dient u € 30,00 over te maken op rekening van de penningmeester.(zie colofon)

Je bent een rund als je met chocolade stunt Jaarlijkse BBQ De jaarlijkse BBQ in herenboerderij “De Hucht” Stationsstraat 24 in Elst vindt plaats op dinsdag 9 september vanaf 17.00 uur. Noteert u deze datum alvast in uw agenda. Nadere gegevens vindt u in het volgende nummer.

REGIONIEUWS

Bowlen Er wordt door een aantal Voeksleden elke maand gebowld in Arnhem-Noord aan de Schelmseweg, tel. 026-3529550. Speeltijd is van 10.00 - 12.00 uur. In de maanden juni, juli en augustus wordt niet gebowld. Nadere inlichtingen bij de heer Krahmer, tel. 0317-357309 (bij verhindering ’s ochtends afbellen). De data voor het najaar kunt u lezen in het volgende Voeksnieuws.

moderne kwekerij komt kijken wat betreft voeding van en zorg voor de half miljoen paprikaplanten. Plukken van de vruchten gebeurt nog met de hand, maar transport en verpakking is volledig geautomatiseerd. Na de kwekerij ging het richting Oudkarspel, waar ingescheept werd voor een vaartocht naar natuurgebied “het Waardje”. Onderweg werden de deelnemers voorzien van lunch en informatie over het natuurgebied en omgeving. Activiteiten Voor 2014 staan de volgende activiteiten op het programma: Dagtocht Maeslantkering en Maasvlakte, bezoek, rondvaart en lunch op woensdag 24 september. Lezing en Lunch in Johanna’s Hof op vrijdag 24 oktober. Onderwerp lezing wordt later bekend gemaakt. Kerstdiner Johanna’s Hof op zaterdag 20 december.

Leiden Terugblik excursie Biesbosch

Haarlem/Alkmaar Website Secretariaat

www.voekshaarlemalkmaar.nl W.J. van Beest, Madelievenlaan 19, 2111 ZJ Aerdenhout, tel. 023-5245855, [email protected] Bankrekening NL63 ABNA 0561 5013 86 t.n.v. Voeks Haarlem Alkmaar te Heemstede Welzijnswerk Mevr. A.J.C. Spindlegger, tel. 072-5710927, [email protected] ZKA-consulent M. Visser, tel. 072-5124545, [email protected] Activiteiten P. Versluis, tel. 06-28154190, [email protected]

Terugblik Agriport Dinsdag 8 april hebben 21 deelnemers een bezoek gebracht aan de oranje paprika-kwekerij van de familie Barendse, een van de firmanten actief in het Agriport complex bij Middenmeer. De rondleiding begon met een kijkje in het warmte/kracht gedeelte van het bedrijf, waar gasturbines warmte en CO2 leveren voor de kassen. Daarnaast wordt elektrische energie gegenereerd die grotendeels aan het landelijk net geleverd wordt. In de kassen, totaal 20 ha, werd duidelijk wat er bij een

Website Secretariaat

www.voeks-leiden.nl L.A. Bijl, ’t Lange Rack 9, 2162XX Lisse, tel. 0252-418296, [email protected] Bankrekening NL52 ABNA 0426 3009 47 t.n.v. Voeks te Leiderdorp Welzijnswerk Mw. L. de Graaf-Wijsman, tel. 0252-216139, [email protected] ZKA-consulent P. Zipp, tel. 071-4025138, [email protected] Activiteiten R. Le Grand, tel. 06-44239515, [email protected]

Opvolging regiovoorzitter Het duurt nog even, maar begin 2015 is Simon van den Broek aan het eind van zijn statutair maximale zittingsperioden van drie maal drie jaar gekomen en treedt hij af als voorzitter van de regio Leiden. Het bestuur zoekt een opvolger voor deze leuke en afwisselende functie van één tot anderhalve dag per week. Op de Voeks website staat een korte taakomschrijving (Voeks.nl > Organisatie > Huishoudelijk Reglement > blz.5, par.8). Het regiobestuur geeft leiding aan o.a. het welzijnswerk en de activiteiten voor de circa 860 leden (incl. partners) in regio Leiden. Een regiovoorzitter heeft zitting in het landelijk Voeks Hoofdbestuur dat verantwoordelijk is voor o.a. de belangenbehartiging (pensioen en zorg) voor de meer dan 12.000 Voeksleden. Hij/zij kan dus direct meebeslissen over beleid en uitvoering. Met alle maatschappelijke en wettelijke veranderingen die gaande zijn, is het daarom een uitdagende en dynamische functie. Daarnaast natuurlijk ook gezellig met de andere regionale en landelijke bestuursleden. Mocht je geen interesse hebben in de voorzittersfunctie maar wel in één van de andere bestuursfuncties, laat het dan ook weten, wellicht dat er door intern schuiven in het bestuur toch plaats voor je is. We horen het graag, zie de colofon of bel even met de voorzitter (Simon 06-81891006). Dinerclub Op woensdag 25 juni gaan we voor de vierde keer naar het restaurant Paerdeburgh, Oud Adeselaan 1, 2375 XA, Rijpwetering. U wordt daar rond 18.00 uur verwacht. We krijgen een verrassingsmenu van chef Hans Vergeer voorgeschoteld. De kosten zijn € 36,00 voor leden en € 45,00 voor introducés. De prijs is inclusief twee glazen wijn en koffie. Aanmelden door VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

19

REGIONIEUWS

betaling aan de penningmeester (zie colofon) o.v.v. ‘Diner juni’. Gastheer is Fred Geiger. Keukenhof Jammer dat er zo weinig belangstelling was voor dit uitje, waarschijnlijk zijn veel mensen al op eigen gelegenheid geweest. Op dus naar een volgende gelegenheid. Bij het verschijnen van deze uitgave is het nog maar drie dagen voor een gepland bezoek aan het Katwijks museum. Daarover heeft u uitgebreid kunnen lezen in VN05. Stadsrondvaart Leiden Met de zomer in aantocht nu vast, zodat u de datum kunt inplannen, de aankondiging voor een rondvaart op vrijdag 25 juli door het centrum van Leiden. De aanvang zal zijn om ongeveer 12.00 uur, afhankelijk van de beschikbaarheid van de rederij. Over het waar en wanneer wordt u nader bericht in het volgende Voeksnieuws. U kunt zich vast opgeven. De kosten bedragen € 7,20 (niet leden € 9,00), over te maken op de rekening van de penningmeester (zie colofon) o.v.v. ‘Rondvaart’.

Rijnmond Website Secretariaat

www.voeksrijnmond.nl W.A. Meijnen, Terborchdreef 10, 3262 NB Oud-Beijerland, tel. 0186-615905, [email protected] Bankrekening NL90 INGB 0000 3201 49 t.n.v. Voeks regio Rotterdam te Hellevoetsluis Welzijnswerk Mw. H.E. Doorneveld-Letterman, tel. 078-6762010, [email protected] ZKA-consulent Mw. W.A. Vogelaar, tel. 0186-617760, [email protected] Activiteiten Mw. G. Burger-Volker, tel. 078-6733993, [email protected] P. Groen, tel. [email protected]

Stadswandeling door Willemstad Deze vindt plaats op donderdag 5 juni onder leiding van Bert Jongbloed, ingezetene van de stad en aangewezen als officiële gids. We verzamelen ons tot 10.30 uur op de parkeerplaats bij het havenhoofd (linksaf bij frituurtent 't Havenhoofd). Hier is meer dan voldoende plaats om te parkeren. We lopen gezamenlijk van de parkeerplaats naar bar 't Pumpke , Benedenkade 9 en drinken daar een kop koffie. Om 11.15 uur beginnen we de wandeling. We hopen van harte dat u er bij zult zijn. Fietstocht Op donderdag 19 juni willen we een fietstocht maken rond de Ackerdijkse plassen en via Rotterdam-Overschie etc. weer terug naar de Polderpoort. De afstand die gereden wordt is ongeveer 40 km. Aan dit evenement zijn wel kosten verbonden. Leden betalen € 15,00 en niet leden € 20,00. Barbecue Op donderdag 26 juni houden we weer een barbecue in de Polderpoort te Vlaardingen. U betaalt als lid slechts € 20,00 en als introducé € 27,50. Dit jaar hebben we vast mooi weer, dus doe gezellig mee. Piet Groen (zie colofon) noteert u graag als deelnemer aan een door Voeks Rijnmond georganiseerd evenement. Kijk voor actuele zaken ook regelmatig even op de website www.voeksrijnmond.nl. Terugblik wandeling op Tiengemeten

Terugblik Voeks Bowling bokaal Drie regio’s met totaal 38 deelnemers waren op 16 april van de partij in Bowlingcentrum IJsselmonde te Rotterdam om te spelen voor de Voeks Bowling bokaal. Dankzij de voortreffelijke organisatie door Vicky en Isaac van Belois kunnen we terugzien op een zeer geslaagde dag.

Het Noorden Website Secretariaat

www.voekshetnoorden.nl Mw. G. van Rossum, Norbruislaan 5, 7761CG Schoonebeek, tel. 0524-532162, [email protected] Bankrekening NL36 RABO 0131 7956 35 t.n.v. Voeks regio Het Noorden te Borger Welzijnswerk Mw. M.J. van Os, [email protected] ZKA-consulent Ton Vas, tel. 0592-346208, [email protected] Activiteiten Wim Huizing, tel. 0592-310932, [email protected]

Dagtocht Bolsward Op woensdag 18 juni brengen we, zoals vermeld in VN04 en VN05, een bezoek aan de stad Bolsward. We starten de dag om 10.00 uur met koffie/thee met oranjekoek in ‘Hotel de Groene Weide’, Sneekerstraat 2, 8701 XD Bolsward, tel. 051520


REGIONIEUWS

572284. Er is parkeergelegenheid aan het Stationsplein, Bolwerkplein en bij het zwembad tegenover het hotel. Van 11.00 tot 13.00 uur maken we een stadswandeling o.l.v. plaatselijke gidsen. Van 13.15 - 14.15 uur gebruiken we een Friese koffietafel-lunch in hotel De Groene Weide. Daarna vertrek naar de Sonnema fabriek voor een rondleiding en proeverij in de destilleerderij van de bekende Berenburg. Dit is tevens het einde van het bezoek aan de stad Bolsward. Opgeven voor deze dagtocht is alleen mogelijk bij Wim Huizing (zie colofon) vóór 1 juni. Na bevestiging deelname graag uw eigen bijdrage van € 20,00 per persoon overmaken naar de penningmeester (zie colofon) o.v.v. ‘Bolsward 18/6’. Bij annulering binnen veertien dagen vóór vertrek is restitutie van kosten ter beoordeling van het bestuur. Mocht u een dieet hebben, meldt u dit dan even. Terugblik boottocht Groningen

Viering 60 jarig jubileum Het is 60 jaar geleden dat de voorloper van Voeks regio ‘het Sticht’ werd opgericht. Het bestuur nodigt de regioleden uit om dit feit op dinsdag 10 juni met hen te vieren. Het programma ziet er als volgt uit. Vanaf 11.00 uur is er ontvangst met koffie/ thee en gebak in brasserie Veluwezoom bij het bezoekerscentrum Veluwezoom, Heuvenseweg 5a, 6991 CL Rheden. Om daar te komen volgt u de borden van Veluwetransferium Posbank. Na de koffie gaan we onder leiding van een boswachter een deel van de Veluwezoom verkennen. Voor degenen die wat minder goed ter been zijn is er een alternatief in de vorm van een natuurfilm in het bezoekerscentrum. Na de lunch gaan we naar het museum Bronbeek in Arnhem waar onder leiding van een gids een rondleiding wordt verzorgd. Vanaf 16.30 uur is er een aperitief, waarna de dag wordt afgesloten met een Indische rijsttafel in restaurant Kumpulan. Naar verwachting zal de viering om 19.30 uur worden afgesloten. Indien u wilt deelnemen stuur dan een email vóór 3 juni, i.v.m. reserveringen, aan de activiteitencoördinator Evert Pater (zie colofon) o.v.v. ‘lustrum 2014’.

Het Zuiden Website Secretariaat

Het Sticht Website Secretariaat

www.voekshetsticht.nl W.G. Reman, Flits 14, 1231 SN Loosdrecht, tel. 035-5823161, [email protected] Bankrekening NL19 INGB 0000 5021 38 t.n.v. Voeks regio Het Sticht te Huizen Welzijnswerk J. van Berkel, tel. 06-53841190, [email protected] ZKA-consulent J.H. Eekhof, tel. 0348-423015, [email protected] Activiteiten E.J. Pater, tel. 06-22451195, [email protected]

Terugblik presentatie Willem van den Boom Opvallend weinig leden waren dinsdag 8 april aanwezig tijdens de presentatie van DB-lid Willem van den Boom. Tijdens zijn presentatie ging hij uitgebreid in op de structuur binnen pensioenland, de diverse organisaties, overheid, etc. Uiteraard ook op ontwikkelingen die in het verleden zijn geweest, maar hij legde vooral de nadruk op wat ons nog te wachten staat.

www.voeksregiozuid.nl Agnes Hengst-van der Meer, Gravin v Sulzbachstraat 10, 4854 EV Bavel, tel 076-5612138, [email protected] Bankrekening NL93 INGB 0003 3074 04 t.n.v. Voeks regio Het Zuiden te Oosterhout (NB) Welzijnswerk A.H. Don, Hoge Vaartkant 128 4873LL Etten-Leur, tel. 076- 5018065 of 06-24396021, [email protected] ZKA-consulenten Brabant & Limburg: J. van Beusekom, tel. 076-5218259, [email protected], Zeeland & Limburg: L. van Zon, tel. 0113-270144, [email protected] Activiteiten (Vacant)

Terugblik Regionale Ledenvergadering Een 45-tal leden en partners bezochten de regionale ledenvergadering op 2 april te Gilze Rijen. Voorzitter Kees IJzerman heette de aanwezigen, waaronder leden van verdienste en de afgevaardigden van het hoofdbestuur, van harte welkom. Uit het jaarverslag blijkt dat de sociëteiten in Goes en Zevenbergen goed worden bezocht en aan de activiteiten enthousiast wordt deelgenomen. Teleurstellend is het dat het nog niet gelukt is om iets te organiseren in Limburg en Oost-Brabant. Het bestuur heeft echter concrete plannen. Wat het welzijnswerk betreft was de themadag in november zeer geslaagd en zeker voor herhaling vatbaar. Met lovende woorden nam de voorzitter afscheid van Toine Sanders, nadat die zes jaar de functie van secretaris had vervuld. Agnes Hengst werd in zijn plaats benoemd. Het blijft een gemis dat er zich nog geen Commissaris Activiteiten heeft aangemeld. Peter Grabau gaf aan dat communicatie een snel veranderend begrip is en dat binnen het hoofdbestuur gebrainstormd wordt over wat er op dit gebied gedaan kan worden. Willem van der Boom vertelde over de ontwikkelingen rondom het pensioenfonds. Tijdens de rondvraag vertelde Albert Don dat, op een suggestie van Wiebe de Boer, verhalen van Shell-mensen zullen worden opgetekend, zonder censuur, van de VoeksNieuws | nr. 6 - juni 2014

21

REGIONIEUWS

gewone man in de samenleving en wat Shell voor hen betekend heeft. Zeven mensen uit alle lagen van de bevolking zullen worden geïnterviewd door een studente van de School voor de Journalistiek in Tilburg. De verhalen worden zowel gebundeld in een boekje als op de website geplaatst. Na afloop was er een interessante lezing door de heer Ir. K. de Groot met als onderwerp “Klimaatverandering en wat eraan te doen” Bijeenkomsten Goes: Iedere tweede dinsdag van de maand sociëteit in Hotel Terminus, Stationsplein 1 in Goes vanaf 10.00 uur. Op 13 mei wordt het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk bezocht. Dit uitstapje is volgeboekt. Op dinsdag 10 juni is de laatste soosochtend van het seizoen met aansluitend de gebruikelijke Zeeuwse koffietafel. In juli en augustus is er geen soos. Zevenbergen: Iedere eerste dinsdag van de maand sociëteit van 10.00 tot 12.00 uur.

de watermolen bereiken via Vasse. Vanuit Ootmarsum neemt u de Denekamperweg, borden Vasse volgen. Vanuit Tubbergen volgt u de borden Uelsen en rijdt u bij de rotonde op de Uelserweg richting Vasse/Ootmarsum. Komt u van Ootmarsum, neemt u dan in Vasse de weg voor de kerk rechts (Hooidijk). Komt u van Tubbergen neem de weg achter de kerk links. Na ca. 300 meter neemt u de eerste weg links de Oosteriksweg in. Na ca. 1 kilometer gaat u linksaf een klinkerweg in, na ca. 200 meter ziet u “Watermolen Bels” aan uw rechterhand.

Welzijnswerk Albert Don blijft op zoek naar een welzijnswerker voor de regio Noord Limburg. Heeft u belangstelling, het telefoonnummer van Albert is 06-24396021.

Twente Website Secretariaat

www.voekstwente.nl J.W. te Kiefte, An der Muest 2, D-48455 Bad Bentheim, tel. 00-49- 5922 6236, [email protected] Bankrekening NL62 ABNA 0549 0097 44 t.n.v. Voeks regio Twente te Hengelo Welzijnswerk Mw.B.Feunekes-Spruijt, tel. 053-4614598, [email protected] ZKA-consulent J.Sizoo, tel. 053-4365398, [email protected] Activiteiten H.Freiboth, tel. 0546-492944, [email protected]

Voor oud-voorzitter Jan Sizoo was het een grote eer om aan Henk Susebeek de oorkonde met bijbehorende brief als Lid van Verdienste te mogen overhandigen.

Wandelen Voor woensdag 4 juni a.s. heeft Ursel Kriekjes een wandeling georganiseerd door het Korenburgerveen in Winterswijk. Door het veen is een prachtige wandeling uitgezet van ongeveer 5 km, die deels over houten vlonders voert. Stevige, waterdichte schoenen zijn een vereiste. We verzamelen om 10.00 uur bij restaurant “De Rommelpot”, Meekertweg 8, Winterswijk (we zijn hier eerder geweest), tel. 0543 750261. De Meekertweg is een zijweg van de weg Groenlo/Winterswijk enkele kilometers voor Winterswijk. Voor verdere informatie: Ursel Kriekjes, tel. 0543 531248. Gezellig samenzijn in “Watermolen Bels”. Uit het resultaat van de enquête die wij de leden hebben laten invullen is gebleken dat gedurende de vakantiemaanden het wat activiteiten betreft rustiger kan zijn. Op woensdag 18 juni willen wij om 14.00 uur bij elkaar komen bij het restaurant “Watermolen Bels”, Bergweg 9,7663TB Mander. We kunnen daar gezellig met elkaar praten, maar we kunnen ook klootschieten. De locatie daarvoor is 10 tot 15 minuten lopen vanaf de molen. We gaan ongeveer anderhalf uur klootschieten. Degenen die voor het klootschieten naar de watermolen willen komen moeten zich vóór 10 juni aanmelden bij Hans Freiboth, (zie colofon). De kosten, € 4.- p.p. voor het klootschieten, moet u ter plaatse betalen. U kunt 22


De Gouden Rozen zijn uitgereikt aan coordinator welzijnswerk Benty Feunekes, en de welzijnswerksters Kitty Sizoo en Etty de Koning.

PERSONALIA De volgende leden heten wij welkom: Mw. H. van Arendonk-Verbeek, Overveen L.A.J. Beekes, Oud Beijerland; ex Nigeria R. Berhitoe, Delft; ex SIEP A. Bliek, Hoogvliet; ex SNR C.O. da Costa Gomez, Nederlandse Antillen; ex SGSI P.C.W. Enders, Spanje; ex Oman Mw. M.J. Forbes-van Smaalen, Den Haag J.P. Gerritsen, Oisterwijk Mw. C.M. Harting, Canada R. Heger, Spijkenisse; ex SNR P.E. Hoekenga, Warmond; ex UK Mw. L.E.C.T. de Hoog, Leidschendam; ex SI Mw. E. Kalden-Schotel, Wassenaar

H.A.M. Kanters, Zevenbergen; ex SNC Moerdijk Mw. A.M.K. Kooijman-van der Horst, Amsterdam P.J. Koorneef, Hellevoetsluis, ex SNR Mw. M.A. van der Kuil-Mechielsen, Brielle Mw. C.H. van Lier-Korver, Den Haag Mw. E.T.F.W. Lodder-Lund, Oud-Beijerland O.L. Maaskant, Wassenaar; ex SGSI Mw. N.J. Meertens-Vis, Almere Mw. C. Meijer-den Boon, Siddeburen Mw. J.L.H. Noordmans-van Gils, Sneek G. Omvlee, Spijkenisse; ex SNR Mw. Y.M. Peters-Muilwijk, Hoogvliet

Mw. J.G. Huijser-van der Hoek, Hellevoetsluis Mw. A.W. Robberegt-Weges, Annen E.J. van Rooij, Bergschenhoek, ex SGS T. van de Ruit, Breda; ex Nigeria Mw. E.J. Thoen-Lelieveld, Spijkenisse Mw. C.W.M. Tönis-van der Plas, Voorschoten A.A.F. van Unnik, Winterswijk; ex SIPM Mw. M.F.C. de Vries-Troll, Den Haag S. Wanakerta, Indonesië; ex SNR C.B. Wijnants, Den Haag; ex SIEP N. Wijnhorst, Maassluis; ex SNR Mw. J.N. van Zanten, Vlaardingen E. van Zuidam, Voorburg; ex SNV T.H. Zwanenburg, Hoogvliet

Met leedwezen geven wij kennis van het overlijden van onze leden: J.J. Al, ex SIPM, 1/04, 79 jr; Duitsland Mw. G.J.M. Alink-Roelink, (Sarawak), 5/04, 89 jr; Denekamp L.W. Beekkerk van Ruth, ex Nigeria, 16/04, 90 jr; België J.H. Bloemendal, ex SNI, 23/03, 87 jr; Nederhorst den Berg P. de Boer, ex KSLA, 2/04, 90 jr; Wolvega H.A.J. Bos, ex SNV, 28/03, 90 jr; Bentveld Mw. S. Botbijl-Kwak, (SNR), 23/04, 86 jr; Brielle Mw. G. Brasser-Zeeman, (KSLA), 22/04, 87 jr; Huizen Mw. E.J.A. Bronder-Karelse, (SNR), 5/04, 70 jr; Etten-Leur Mw. K. Davidson-Leinenga, (KSEPL), 28/03, 87 jr; Apeldoorn Mw. M.C. Deurloo-Teuben, (KSLA), 26/04, 93 jr; Amsterdam J.G. van Dijk, ex SNI, 17/04, 88 jr; Nieuw-Haamstede Mw. A.M. Erkelens-van Veen, (SNR), 16/04, 80 jr; Rotterdam Mw. J. Goudzwaard-Dijkstra, (SNR), 6/04, 93 jr; Rhoon Mw. M. van Gulik-Karssen, (SNR),

21/03, 80 jr; Rotterdam J. Haasnoot, ex SNV, 19/04, 74 jr; Katwijk Mw. J. Hoekstra-Lodewegen, (SNR), 17/04, 83 jr; Schiermonnikoog R.J. Huizinga, ex SIPM, 22/03, 88 jr; Zoetermeer Mw. A.M. Inderbitzen-Ingeneeger, (SIPM), 31/03, 84 jr; Voorburg L. Joling, ex SNV, 12/04, 84 jr; Winsum W. Kapteyn, ex SNR, 8/04, 89 jr; Spijkenisse E.W. van Leusden, ex Shell Tankers, 6/04, 83 jr; Breukelen Mw. E. van Lierde-Kort, (SNV), 7/04, 94 jr; Putten Mw. J. Palsma, (Billiton), 31/03, 83 jr; Warmond A.H.G. Paulussen, ex SNR, 19/04, 84 jr; Vlaardingen Mw. I.J. Peereboom, ex SIPM, 5/04, 86 jr; Spijkenisse A. Pereira, ex SNR, 26/01, 68 jr; Rotterdam H. Peters, ex NAM, 29/03, 94 jr; Coevorden B. Ponte, ex SNR, 29/03, 84 jr;

Dordrecht Mw. D. Post-Fidder, (NAM), 20/04, 87 jr; Assen W. Postuma, ex SIPM, 20/04, 86 jr; Leidschendam P. Prins, ex SNR, 23/03, 84 jr; Spijkenisse Mw. A. Schreuder-Kuchler, (Curaçao), 4/04, 81 jr; DriebergenRijsenburg Mw. S.J. Schutten-Pals, (NAM), 6/04, 82 jr; Zuidlaren T.W.M. Swaak, ex SNR, 25/03, 88 jr; Langedijk Mw. E. van Unen-Plomper, (SNV), 24/03, 102 jr; Haarlem L.C. Vermeulen, ex SNC Moerdijk, 4/04, 63 jr; Netterden J. Vesseur, ex Iran, 19/04, 94 jaar; Soest H.W.A. de Vries, ex SNR, 21/03, 90 jr; Nieuwegein J. van Westenbrugge, ex SNC Moerdijk, 29/03, 87 jr; Klundert H. Zwart, ex SIPM, 30/03, 83 jr; Domburg G. Zwarts, ex SNR, 1/04, 86 jr; Spijkenisse

12/04, 73 jr; echtgenote van C. Bruins (SNR), Barendrecht Mw. H. van Leewen-Bruggenwirth, 27/04, 91jr; echtgenote van

J.C.P. van Leewen (Indonesië), Den Haag Mw. T.P. Struijk-de Baan, 25/03, 86 jr; echtgenote van G. Struijk (SNV), Vlaardingen

Familieberichten: Mw. M. Appel-Neef, 31/03, 60 jr; echtgenote van J.H. Appel (SGS), Maassluis Mw. B.M. Bruins-Houtbraken,


23

VOEKSKRONKEL EVEN BIJBABBELEN V-048 V-048 VOEKSKRONKEL Beste Kronkelkrakers, De afbeelding van V-47 had te maken met de ‘snip pers’ van 2 verticaal. Om u op weg te helpen ook hier weer een afbeelding van een de gevraagde antwoorden uit deze Kronkel. De oplossing van onderstaande Kronkel kunt u sturen aan:

De oplossing van V-47 is als volgt: Horizontaal: 10 Levensteken; 11 Kamergenoot; 14 Uitsparen; 15 Aanslagbiljet; 17 Top; 18 Ereteken; 19 Carrousel; 22 Kaasstolp; 25 Botsauto; 30 Aanmaakhoutje; 32 Heethoofd; 34 Steenkarper; 37 Drugsdealer. Verticaal: 1 Ovatie; 2 Snippers; 3 Sterke; 4 Akant; 5 Knaap; 6 Ja; 7 Droger; 8 Demi; 9 Dotjes; 10 Lauwerkrans; 11 Kano; 12 Moloch; 13 Titelhouder; 20 Oosthoek; 21 Oploop; 23 Aanleg; 24 Orkaan; 26 Odessa; 28 Eter; 29 Bende; 31 Acne; 32 Huur; 33 Oslo.

P.J. Visser - Sparrendal 552 3142 LR MAASSLUIS of naar [email protected]

De Voeksbalk 47 luidt: JEUGDKAMP Onder de goede inzendingen worden drie cadeaubonnen van € 12,50 verloot. Wilt u eraan denken uw volledige adresgegevens in uw mail mee te sturen?

Luuk haalde de volgende namen uit ‘de hoge hoed’:

Ik wens u veel plezier met het oplossen van deze opgave.

Zij hebben hun gewonnen prijs inmiddels ontvangen. Van harte gefeliciteerd en tot de volgende Kronkel…

1 A. Baljet - Roosendaal 2 Mvr. A.J. Jansen – Weultjes - Sneek 3 Mvr. J.H. van Benthem – van Leeuwen - Vlaardingen

Peter 1 10

2

3

4

5

11

8

14

17

20

VOEKS NIEUWS

22 24

25

32

29

34

37

27

30

33

36

18

21

26

28

9

13

16

19

31

7

12

15

23

6

38

35

39

HORIZONTAAL: 10 Die hebben dus heus plezier gehad van het huwelijk (11); 12 Zwaai maar met je handje naar dat eten, meer krijg je niet vandaag (11); 15 Limonade om onder de armen te verdelen (9); 16 Bunkerruimte (7); 17 Larve die uit 't meel komt (4); 19 Wal van waar men in het huwelijksbootje stapt (8); 20 Handjeklap voor een vreemde herberg brengt wat nieuws mee (9); 23 Internationale bh maat (9); 26 Vruchtje met scherpe kantjes (8); 31 Misleidend rondje (5); 33 Bescherming voor een valschermspringer (7); 34 Brancard die makkelijk te reinigen is (9); 36 Muzikale bloedverwanten (11); 38 Wat een lief koppie heeft die vis (11). VERTICAAL: 1 Volkswagen waarin een kind ter wereld was gekomen? (12); 2 Hoofd van een stekelige plant (8); 3 Hoofd van een biggetje (4); 4 Die tas is anders van een voormalige DDR agent (5); 5 Bijwapen (5); 6 Muzikale schuiver! (2); 7 Voorbeelden van dwazen (6); 8 Boerenplaats met heilig water (4); 9 Van die kerel wordt men wijzer (6); 11 Stevig drinkend iets omhoog takelen (5); 12 Dit rondje is identiek (4); 13 De aardappelen zien er wezenloos uit (6); 14 Een fatsoenlijke toezichthouder bij de visserij? (12); 21 Die plaats heeft zijn kleur verloren (5); 22 Rotterdamse brommer (6); 24 Schaatser die bij de sluiting naast moeder staat (6); 25 Sleutelfiguur in de bajes (6); 27 Stuk hout om gas mee te geven (5); 28 Een kikker die je met je vingers kunt bedienen (4); 29 Kopie van kinderspeelgoed (5); 30 Reservoirs om mee te schieten (5); 32 Verharding van hand en ziel (4); 35 Men wordt kwaad als men daarin geschoten wordt (4); 37 Het alternatief van nooit (2); 39 Slim insect (2).

VOEKSBALK V-048

38 31

1

34 24 20 18

7

16

U kunt inzenden t/m

20 juni 2014

OV EKSNIEUWS. Batkid saves SF! Algemene Ledenvergadering. De beeldhouwer IN ALLE STATEN

Recommend Documents