Ouderschap, gezag en scheiding mr. Paulien Boerkamp met dank aan: mr. Lydia Janssen 2 en 12 maart 2015
1. Ouderschap Soorten ouders: •Juridisch: op grond van de wet •Biologisch: baren of verwekken •Genetisch: eicel of sperma (donor / ivf) •Sociaal: dagelijks verzorgen en opvoeden
Moeder is de vrouw • Geboorte: uit wie het kind geboren is • Adoptie kind
Programma Twee soorten juridische banden met kind: 1. Ouderschap (= familie) 2. Gezag (= zeggenschap) 3. Gescheiden ouders
Juridisch ouderschap • Familiebanden tussen ouder en kind op grond van familierecht • Eén of maximaal twee ouders
Duomoeder is de vrouw • Bij huwelijk/geregistreerd partnerschap: partner van biologische moeder én donor van spermabank • Bij samenwonen: erkenning kind indien geen 2e ouder • Aanwijzing door rechter als ouder • Adoptie kind
Vader is de man • Bij huwelijk/geregistreerd partnerschap: partner van biologische moeder • Bij samenwonen: erkenning kind indien geen 2e ouder • Aanwijzing door rechter als ouder • Adoptie kind (evt. 2 vaders)
Rechtsgevolgen juridisch ouderschap - 2 •Recht op omgang en informatie
Rechtsgevolgen juridisch ouderschap - 1 • Achternaam, nationaliteit • Onderhoudsplicht: ouder verplicht om financieel voor kind te zorgen tot 21 jaar • Erfenis: kind recht op deel erfenis als ouder overlijdt (legitieme portie)
Onthouden: • Juridische ouder is vaak gezagsouder, maar niet altijd!
•Ouderlijk gezag en zorgplicht: vaak, niet altijd!
• Ook juridische ouder die geen gezagsouder is, heeft in beginsel recht op omgang en informatie
Casus 1 - Dyslexietest
2. Gezag
• Moeder wil dat het kind getest wordt op dyslexie. • Vader woont in Zuid-Limburg. Moeder heeft geen contact met vader. • Kun je het kind aanmelden voor de test?
• Juridische zeggenschap over kind tot 18 jaar • In medische kwesties en jeugdhulp: o 16+: jongere alleen zeggenschap o 12-16 jaar: kind medezeggenschap
Twee soorten gezag • Ouderlijk gezag Door een of twee ouders • Voogdij Door een ander dan een ouder
Ouderlijk gezag één ouder (18+)
Ouderlijk gezag twee ouders (gezamenlijk gezag) • Bij huwelijk/geregistreerd partnerschap: na geboorte • Bij samenwonen: na erkenning door vader/duomoeder én aantekening gezamenlijk gezag in gezagsregister bij rechtbank • Na breuk in de relatie: 92% gevallen gezamenlijk gezag voortgezet
Inhoud ouderlijk gezag - 1
• Alleenstaande moeder • Na overlijden andere gezagsouder • Door rechterlijke uitspraak, meestal na scheiding ogv ‘klemcriterium’: ‘onaanvaardbaar risico dat kind klem of verloren raakt tussen de ouders en verbetering niet te verwachten is binnen afzienbare tijd’
• Juridisch vertegenwoordiger van kind tegenover derden (toestemming geven voor behandeling, inschrijven school, uitoefenen rechten) • Beheer vermogen • Als belanghebbende gehoord worden in rechtszaken mbt kind
Inhoud ouderlijk gezag - 2
Voogdij
• Verzorgen en opvoeden kind (recht én plicht) o incl. zorg voor welzijn en veiligheid en ontwikkeling van persoonlijkheid
• Na overlijden gezagsouders: o benoemd door ouders via testament notaris of via registratie in gezagsregister bij rechtbank o benoemd door rechter • Na einde gezag: benoemd door rechter
Voogd / gezinsvoogd
Waar gezag te vinden? - 1
• Voogd: oefent gezag uit over minderjarige in plaats van ouder
• Centraal Gezagsregister (uittreksel opvragen bij griffie rechtbank): niet volledig, bevat alleen uitspraken rechters (dus wijzigingen) en gezamenlijk gezag ‘samenwoners’
• Gezinsvoogd: voert maatregel kinderrechter uit zoals ondertoezichtstelling (OTS)
Waar gezag te vinden? - 2
Vastleggen gezag door school/kinderopvang
• Basisregistratie Personen (BRP) (evt. uittreksel geboorteakte opvragen bij gemeente): niet altijd volledig, bevat wel situatie bij geboorte (huwelijk, moeder, etc.) • Bij verwarring: eerst terug naar situatie bij geboorte, bijna altijd gelijk gebleven
• Bij intake altijd adres en handtekening beide ouders vragen • In ieder geval na wijziging gezinssituatie: uitzoeken hoe de (nieuwe) situatie is • Lukt het echt niet, dan vergeefse pogingen in dossier vastleggen
Onthouden:
Casus 2 - Dossiervorming In het dossier van Kim Veenstra staat het volgende:
• De gezagsouder is de juridisch vertegenwoordiger van het kind en maakt de belangrijke keuzes • Bijna altijd twee gezagsouders: betrek tweede ouder zo snel mogelijk bij belangrijke beslissingen!
Moeder: Jans Veenstra Vader: Peter de Jong Kim Veenstra is 4 jaar. Haar ouders zijn gescheiden en Kim woont bij moeder. Moeder is zeer betrokken en liefdevol naar Kim. Kim gaat 1x per maand een weekend naar vader. Vader is autistisch en afstandelijk naar Kim. Vader is opnieuw getrouwd en woont in ZuidLimburg. Kim kan niet met haar stiefmoeder opschieten. Na het weekend is Kim van slag. Ze slaapt daarna slecht, plast soms in bed en is teruggetrokken. Als ze bij haar vader is kijkt Kim veel televisie en loopt de hele dag in haar pyjama. Er zijn zorgen of de bezoeken aan vader goed zijn voor Kim.
Pauze
3. Gescheiden ouders • Na breuk in relatie blijft 92% ouders gezag gezamenlijk uitoefenen • Rechter kan gezag aan één van hen toewijzen, meestal op grond van ‘klemcriterium’
Aandachtspunten gezag
Zorgplicht na echtscheiding
• Ook kind dat structureel bij ene ouder woont, heeft meestal 2e gezagsouder • Gezag verandert niet door: o wijziging achternaam o gebrek aan contact met ouder o nieuwe relatie/huwelijk van ouder
• Kind recht op gelijkwaardige verzorging/ opvoeding door beide gezagsouders • Gezagsouders verplicht tot afspraken over verdeling zorgtaken, omgang e.d. in ouderschapsplan vóór de start van de scheidingsprocedure • Gezagsouders verplicht banden kind met andere ouder te bevorderen
Niet-gezagsouder • Recht op omgang met kind, tenzij in strijd met zwaarwegend belang kind • Recht op informatie en consultatie door gezagsouder bij belangrijke beslissingen • Desgevraagd recht op informatie derden zoals school/kinderopvang, tenzij in strijd met belang kind (eigen onderzoek!)
Dubbele toestemming • Voor in gang zetten van hulp, zorg, behandeling, therapie, inschrijving, etc. van beide ouders toestemming nodig. ‘In belang van kind’ is onvoldoende! • Ook na echtscheiding hebben de gezagsouders gelijkwaardige positie • Eén weigering = geen toestemming
Verschil van mening gezagsouders • Rechter kan vervangende toestemming geven bv. over: o vervolgopleiding o behandeling, zorg • Rechter kan ook beslissen over bv.: o verhuizing, verblijfplaats o verdeling zorgtaken
Informatie gescheiden ouders • Neem in schoolgids of of in nieuwsbrieven kinderopvang/PSZ op hoe informatie aan gescheiden ouders wordt verstrekt
Bedankt voor de aandacht
Leeftijden • Toestemming voor hulp, zorg, therapie, behandeling etc.: o tot 12 jaar: gezagsouders namens kind o 12-16 jaar: gezagsouders en kind samen o vanaf 16 jaar: jongere alleen
Onthouden: • Word geen partij in (v)echtscheiding: o Vermijd oordelen over wat ‘het beste is voor het kind’ en verwijs ouders evt. naar rechter o Houd verslag in dossier feitelijk o Informeer en betrek beide ouders gelijktijdig bij ontwikkeling kind
