Ouderen
in beeld Oost-Vlaams
ouderencahier
1
Ouderen in beeld. Oost-Vlaams Ouderencahier is een uitgave van Provincie Oost-Vlaanderen Directie Welzijn en Gezondheid Ouderenzorg tel. +32 9 267 75 46
[email protected] Ouderenparticipatie tel. +32 9 267 75 85
[email protected] Steunpunt Sociale Planning tel. +32 9 267 75 03
[email protected] www.oost-vlaanderen.be/socialeplanning Redactie, dataverzameling en -verwerking Frans Meyfroodt (coördinatie) Christophe Pyra Mieke Van Opstal Secretariaat: Annie Verdonck Ontwerp omslag: Karakters, Gent Zetwerk en lay-out: Karakters, Gent Druk: Stevens Print Verantwoordelijke uitgever Eddy Couckuyt, gedeputeerde p/a Gouvernementstraat 1 9000 Gent Wettelijk depotnummer: D/2008/5139/12
Voorwoord
5
Deel 1: Oost-Vlaamse ouderen doorgelicht
6
1. Bevolkingsgegevens • Leeftijdsverdeling • Bevolkingscoëfficiënten • Vergrijzing
6 6 9 14
2. Ouderen en huisvesting • Eigenaars en huurders • Comfort van de woningen • Zelfstandig wonende ouderen
17 17 18 20
3. Ouderen en gezondheid • Gezondheidstoestand • Begunstigden zorgverzekering
23 23 24
4. Kwetsbare groepen • Hoogbejaarden • Alleenwonende ouderen • Armoede bij de oudere bevolking Verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering (voorheen WIGW)
28 28 37 40
•
•
Inkomensgarantie voor ouderen (GI of IGO)
40 43
Ouderen met een handicap
46
Personen met een handicap (60-plus) Tegemoetkomingen: IVT/IT en THB
46 48
Allochtone ouderen
52
5. Mantelzorg • Profiel van de mantelzorger • Zorgsituatie • Beleving van de zorg • Verenigingen van gebruikers en mantelzorgers
56 57 60 61 63
6. Aanbod professionele zorg • Residentiële zorg
63 63
Rusthuizen Serviceflats
64 71
Semi-residentiële zorg
76
Dagverzorgingscentra Centra voor kortverblijf
77 82
Thuiszorg
86
Lokale dienstencentra Regionale dienstencentra Diensten voor gezinszorg Diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg Diensten voor oppashulp
86 89 90 101 112
•
•
Deel 2: Ouderenbehoefteonderzoek
115
1. Sociaal demografische indicatoren
116
2. Woonsituatie en buurt
117
3. Mobiliteit
119
4. Objectieve en subjectieve gezondheid, zorg en hulpverlening, vallen
120
5. Welbevinden
122
6. Maatschappelijke participatie
124
7. De problemen-top-vijf
130
Bijlagen
131
Bibliografie
134
4
Woord vooraf “Sociale Planning” geldt als één van de kerntaken van de provincies. Vanuit die opdracht bieden de provinciale steunpunten sociale planning ondersteuning bij het plannen, opvolgen en evalueren van lokaal, regionaal, provinciaal, sectoraal en intersectoraal beleid inzake welzijn en gezondheid. Zo stelt het Steunpunt Sociale Planning van de provincie Oost-Vlaanderen een ruime waaier van instrumenten ter beschikking (gemeentefiches, regionale omgevingsanalyses, de driejaarlijkse Sociale Situatieschets van Oost-Vlaanderen, de elektronische sociale kaart, …). Daarnaast biedt het Steunpunt ook methodo logische en procesmatige ondersteuning. Zowel beleidsmakers als actoren uit het werkveld ervaren steeds sterker de nood aan gestructureerd, bruikbaar en verhelderend materiaal over specifiekere thema’s. De uitdaging die de vergrijzing met zich meebrengt, is en blijft één van dé bepalende (beleids)thema’s. Dat het beter, genuanceerder en correcter “in beeld brengen” van de ouderen tot de strategische doelstellingen rond ouderenzorg en ouderenparticipatie binnen de Directie Welzijn en Gezondheid hoort, wekt dan ook geen verwondering. Het Steunpunt Sociale Planning en de collega’s van Ouderenzorg en Ouderenpartici patie ontwikkelden daarom “Ouderen in beeld. Oost-Vlaams Ouderencahier”, een interessante verzameling van relevante cijfers (meestal tot op gemeente niveau), kaartmateriaal en interpretatie bij al deze gegevens. Het concept van het “Oost-Vlaams Ouderencahier” hebben we geleend van de collega’s van Vlaams-Brabant. Ook de provincie West-Vlaanderen plant een gelijk aardige publicatie. Het ouderencahier is daarmee één van de vele voorbeelden waar interprovinciale samenwerking de eigen werking versterkt en de horizon (“over het muurtje durven kijken”) verruimt. Het cahier is opgedeeld in 6 thematische hoofdstukken, telkens met volgende onderdelen: tabellen met indicatoren, een beschrijving van de gebruikte indicatoren1 (definitie, interpretatie en een korte omschrijving van de toestand in de provincie) en GIS-kaarten van de provincie Oost-Vlaanderen. De meeste van de aangeboden cijfers zijn indicatoren: ze meten niet direct feiten, maar geven een indicatie over de werkelijke toestand. Ze geven een richting aan. Cijfers kunnen een belangrijke signaalfunctie hebben: ze geven aan waar mogelijke problemen liggen, welke thema’s meer diepgaand onderzoek vragen, welke accenten men kan leggen, ... Het cahier wordt afgesloten met de belangrijkste conclusies van het behoefte onderzoek ouderen dat de Vrije Universiteit Brussel en de Hogeschool Gent ontwikkelden in opdracht van de provincies. Niet onbelangrijk: het eigenlijke veldwerk bij de uitvoering van dit behoefteonderzoek gebeurde door vrijwilligers uit de doelgroep “ouderen”. Het behoefte onderzoek wil bijdragen tot een grotere participatie van ouderen aan het beleid. Cijfers zeggen immers weinig als ze niet worden getoetst aan de perceptie en ervaringen van de mensen waarover die cijfers betrekking hebben. Ik hoop dat dit “Oost-Vlaams Ouderencahier” voor velen een bruikbaar instrument is bij het opmaken van de diverse omgevingsanalyses en beleidsplannen. Eddy Couckuyt gedeputeerde voor welzijn en gezondheid 1 Definitie ‘indicator’ volgens Van Dale: “getal dat een betrouwbare aanwijzing is voor de waarde van iets”
5
deel 1
Oost-Vlaamse ouderen doorgelicht 1 Bevolkingsgegevens Leeftijdsverdeling Tabel 1: leeftijdsverdeling; 01-01-2007 Gemeente
Jongeren 0 – 19
Beroepsactieve leeftijd 20 – 59
Ouderen 60+
Totale bevolking
aantal
%*
aantal
%*
aantal
%*
Aalst
15 602
20,1
43 206
55,5
18 982
24,4
Aalter
4 419
23,4
10 284
54,5
4 184
22,2
18 887
Assenede
2 942
21,7
7 284
53,6
3 358
24,7
13 584
Berlare
3 141
22,0
8 009
56,1
3 122
21,9
14 272
Beveren
10 289
22,5
25 228
55,1
10 254
22,4
45 771
Brakel
2 800
20,4
7 374
53,6
3 585
26,1
13 759
Buggenhout
2 953
21,3
7 710
55,5
3 227
23,2
13 890
De Pinte
2 381
23,2
5 468
53,2
2 424
23,6
10 273
Deinze
6 294
22,0
15 600
54,6
6 699
23,4
28 593
Denderleeuw
3 762
21,5
9 838
56,2
3 893
22,3
17 493
Dendermonde
9 205
21,2
24 099
55,4
10 217
23,5
43 52
Destelbergen
3 787
22,0
9 255
53,7
4 197
24,3
17 239
Eeklo
4 054
20,6
10 447
53,2
5 144
26,2
19 645
Erpe-Mere
3 881
20,4
10 568
55,5
4 607
24,2
19 056
Evergem
7 258
22,4
17 474
54,0
7 641
23,6
32 373
Gavere
2 724
22,4
6 768
55,6
2 687
22,1
12 179
49 399
21,0
132 916
56,5
52 828
22,5
235 143
6 787
21,5
17 168
54,4
7 588
24,1
31 543
Haaltert
3 535
20,3
9 850
56,5
4 057
23,3
17 442
Hamme
5 347
22,9
12 651
54,1
5 370
23,0
23 368
Herzele
3 629
21,6
9 355
55,6
3 838
22,8
16 822
448
21,8
1 029
50,1
577
28,1
2 054
Kaprijke
1 353
21,9
3 363
54,5
1 455
23,6
6 171
Kluisbergen
1 439
23,0
3 338
53,3
1 481
23,7
6 258
Knesselare
1 667
21,1
4 301
54,5
1 926
24,4
7 894
Kruibeke
3 469
22,6
8 224
53,7
3 635
23,7
15 328
Kruishoutem
1 921
23,6
4 413
54,1
1 818
22,3
8 152
Laarne
2 508
21,3
6 506
55,3
2 754
23,4
11 768
Gent Geraardsbergen
Horebeke
6
77 790
Lebbeke
3 853
21,8
9 684
54,9
4 106
23,3
17 643
Lede
3 561
20,7
9 596
55,8
4 038
23,5
17 195
Lierde
1 412
21,9
3 458
53,6
1 584
24,5
6 454
Lochristi
4 964
24,3
11 243
55,1
4 188
20,5
20 395
Lokeren
9 232
24,1
21 224
55,4
7 820
20,4
38 276
Lovendegem
1 986
21,1
5 037
53,6
2 370
25,2
9 393
Maarkedal
1 520
23,5
3 288
50,9
1 652
25,6
6 460
Maldegem
4 878
21,8
12 040
53,8
5 448
24,4
22 366
Melle
2 382
22,3
5 736
53,8
2 542
23,8
10 660
Merelbeke
5 158
23,0
12 140
54,1
5 125
22,9
22 423
Moerbeke
1 313
22,2
3 259
55,2
1 332
22,6
5 904
Nazareth
2 557
23,3
5 850
53,4
2 555
23,3
10 962
Nevele
2 680
23,6
6 058
53,3
2 638
23,2
11 376
Ninove
7 710
21,5
19 875
55,4
8 289
23,1
35 874
Oosterzele
3 150
23,9
7 174
54,4
2 870
21,8
13 194
Oudenaarde
6 175
21,4
15 587
54,1
7 058
24,5
28 820
Ronse
6 048
24,8
12 665
51,9
5 713
23,4
24 426
Sint-Gillis-Waas
4 446
24,5
9 727
53,6
3 991
22,0
18 164
Sint-Laureins
1 402
21,3
3 513
53,3
1 676
25,4
6 591
Sint-Lievens-Houtem
2 021
21,3
5 168
54,5
2 292
24,2
9 481
Sint-Martens-Latem
1 836
22,2
4 183
50,7
2 237
27,1
8 256
15 526
22,2
37 183
53,1
17 307
24,7
70 016
Stekene
3 852
22,6
9 439
55,4
3 749
22,0
17 040
Temse
6 382
23,9
14 606
54,8
5 679
21,3
26 667
Waarschoot
1 650
21,3
4 175
53,8
1 931
24,9
7 756
Waasmunster
2 366
22,9
5 605
54,3
2 358
22,8
10 329
Wachtebeke
1 563
22,7
3 590
52,2
1 722
25,0
6 875
Wetteren
4 833
20,7
12 900
55,4
5 571
23,9
23 304
Wichelen
2 428
21,9
6 195
55,8
2 476
22,3
11 099
Wortegem-Petegem
1 423
23,4
3 323
54,6
1 339
22,0
6 085
Zele
4 943
24,2
11 170
54,6
4 331
21,2
20 444
Zelzate
2 497
20,5
6 482
53,2
3 211
26,3
12 190
Zingem
1 535
22,5
3 649
53,5
1 638
24,0
6 822
Zomergem
1 649
20,6
4 303
53,8
2 051
25,6
8 003
Zottegem
4 871
19,8
13 264
54,0
6 443
26,2
24 578
Zulte
3 418
23,4
8 076
55,2
3 135
21,4
14 629
Zwalm
1 749
22,3
4 297
54,8
1 789
22,8
7 835
Best. Arro. Aalst (10)
55 359
20,7
147 888
55,3
64 027
24,0
267 274
Best. Arro. Dendermonde (10)
41 577
21,9
104 529
55,1
43 532
23,0
189 638
Best. Arro. Eeklo (6)
17 126
21,3
43 129
53,5
20 292
25,2
80 547
Best. Arro. Gent (21)
112 235
21,9
282 890
55,2
117 282
22,9
512 407
Best. Arro. Oudenaarde (11)
26 470
22,6
62 421
53,3
28 234
24,1
117 125
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
53 196
23,0
125 631
54,3
52 435
22,7
231 262
305 963
21,9
766 488
54,8
325 802
23,3
1 398 253
1 354 371
22,1
3 335 968
54,5
1 427 101
23,3
6 117 440
Sint-Niklaas
Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest
* t.o.v. de totale bevolking Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
7
In de meeste Oost-Vlaamse gemeenten is het aandeel jongeren (0 – 19 jaar) kleiner dan het aandeel ouderen. In de meeste gemeenten blijft het aandeel jongeren in de buurt van 22%. De gemeenten met het kleinste aandeel jongeren zijn Zottegem, Aalst, Haaltert, Brakel en Erpe-Mere: daar blijft het aandeel jongeren t.o.v. de bevolking onder de 20,5%. De “jongste” gemeenten zijn Lokeren, Zele, Lochristi, Sint-Gillis-Waas en Ronse, waar het aandeel jongeren tot boven de 24% uitstijgt. Het aandeel ouderen (60 jaar en ouder)2 in de bevolking in Oost-Vlaanderen bedraagt 23,3%. Enkel in Lokeren, Lochristi, Zele, Temse en Zulte ligt het aandeel ouderen onder de 21,5% . Horebeke, Sint-Martens-Latem, Zelzate, Zottegem en Eeklo zijn gemeenten met een relatief oudere bevolking: daar is meer dan 26% van de bevolking ouder dan 60 jaar. Uit deze cijfers blijkt duidelijk dat de vergrijzing zich ook in Oost-Vlaanderen laat voelen. Het arrondissement Eeklo kent het grootste en het arrondissement Gent het kleinste aandeel ouderen in de bevolking. Het aandeel ouderen is in Oost-Vlaanderen gelijk aan dat in Vlaanderen. Oost-Vlaanderen (2007)
95+ jaar 90-94 jaar 85-89 jaar 80-84 jaar 75-79 jaar 70-74 jaar 65-69 jaar 60-64 jaar 55-59 jaar 50-54 jaar 45-49 jaar 40-44 jaar 35-39 jaar 30-34 jaar 25-29 jaar 20-24 jaar 15-19 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar 0-4 jaar 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000
0
vrouwen
10 000
20 000 30 000 40 000 50 000 60 000
mannen
De leeftijdspiramide van Oost-Vlaanderen wordt gekenmerkt door een relatief smalle basis: het aandeel jongeren in de bevolking is eerder klein. We zien ook dat vrouwen relatief langer leven dan mannen. Dit uit zich in de leeftijdspiramide vanaf de leeftijd van 50 – 55 jaar. 2 In dit Ouderencahier definiëren we de ouderen steeds als personen van 60 jaar en ouder. We wijken hier enkel van af daar waar we afhankelijk zijn van andere leeftijdsindelingen van bestaande onderzoeken of in paragrafen die handelen over rechten die niet vanaf 60 jaar, maar vanaf een andere leeftijd worden toegekend (bv. vanaf 65 jaar).
8
Bevolkingscoëfficiënten We bespreken achtereenvolgens de grijze en groene druk en de afhankelijkheidsratio. De grijze druk is het aandeel ouderen (60-plussers) tegenover de bevolking op actieve leeftijd (20 – 59 jaar). Deze verhouding geeft weer hoe sterk de niet-meer-actieven wegen op de bevolking op actieve leeftijd. Tabel 2: bevolkingscoëfficiënten; 01-01-2007 Gemeente
Grijze druk
Groene druk
Afhankelijkheidscoëfficiënt
Aalst
43,9
36,1
80,0
Aalter
40,7
43,0
83,7
Assenede
46,1
40,4
86,5
Berlare
39,0
39,2
78,2
Beveren
40,6
40,8
81,4
Brakel
48,6
38,0
86,6
Buggenhout
41,9
38,3
80,2
De Pinte
44,3
43,5
87,9
Deinze
42,9
40,4
83,3
Denderleeuw
39,6
38,2
77,8
Dendermonde
42,4
38,2
80,6
Destelbergen
45,3
40,9
86,3
Eeklo
49,2
38,8
88,0
Erpe-Mere
43,6
36,7
80,3
Evergem
43,7
41,5
85,3
Gavere
39,7
40,3
80,0
Gent
39,7
37,2
76,9
Geraardsbergen
44,2
39,5
83,7
Haaltert
41,2
35,9
77,1
Hamme
42,4
42,3
84,7
Herzele
41,0
38,8
79,8
Horebeke
56,1
43,5
99,6
Kaprijke
43,3
40,2
83,5
Kluisbergen
44,4
43,1
87,5
Knesselare
44,8
38,8
83,5
Kruibeke
44,2
42,2
86,4
Kruishoutem
41,2
43,5
84,7
Laarne
42,3
38,6
80,9
Lebbeke
42,4
39,8
82,2
Lede
42,1
37,1
79,2
Lierde
45,8
40,8
86,6
Lochristi
37,2
44,2
81,4
Lokeren
36,8
43,5
80,3
Lovendegem
47,1
39,4
86,5
Maarkedal
50,2
46,2
96,5
Maldegem
45,2
40,5
85,8
Melle
44,3
41,5
85,8
Merelbeke
42,2
42,5
84,7
Moerbeke
40,9
40,3
81,2
Nazareth
43,7
43,7
87,4
9
Nevele
43,5
44,2
87,8
Ninove
41,7
38,8
80,5
Oosterzele
40,0
43,9
83,9
Oudenaarde
45,3
39,6
84,9
Ronse
45,1
47,8
92,9
Sint-Gillis-Waas
41,0
45,7
86,7
Sint-Laureins
47,7
39,9
87,6
Sint-Lievens-Houtem
44,3
39,1
83,5
Sint-Martens-Latem
53,5
43,9
97,4
Sint-Niklaas
46,5
41,8
88,3
Stekene
39,7
40,8
80,5
Temse
38,9
43,7
82,6
Waarschoot
46,3
39,5
85,8
Waasmunster
42,1
42,2
84,3
Wachtebeke
48,0
43,5
91,5
Wetteren
43,2
37,5
80,7
Wichelen
40,0
39,2
79,2
Wortegem-Petegem
40,3
42,8
83,1
Zele
38,8
44,3
83,0
Zelzate
49,5
38,5
88,1
Zingem
44,9
42,1
87,0
Zomergem
47,7
38,3
86,0
Zottegem
48,6
36,7
85,3
Zulte
38,8
42,3
81,1
Zwalm
41,6
40,7
82,3
Best. Arro. Aalst (10)
43,3
37,4
80,7
Best. Arro. Dendermonde (10)
41,6
39,8
81,4
Best. Arro. Eeklo (6)
47,0
39,7
86,8
Best. Arro. Gent (21)
41,5
39,7
81,1
Best. Arro. Oudenaarde (11)
45,2
42,4
87,6
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
41,7
42,3
84,1
Provincie Oost-Vlaanderen
42,5
39,9
82,4
Vlaams Gewest
42,8
40,6
83,4
Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
De grijze druk loopt van 36,8 in Lokeren tot 56,1 in Horebeke. Concreet betekent dit dat er in Lokeren voor elke 60-plusser 2,7 personen op actieve leeftijd (20 – 59-jarigen) zijn, in Horebeke is voor elke 60-plusser 1,7 persoon op actieve leeftijd. Belangrijke opmerking die ook voor een correcte interpretatie van de rest van dit ouderencahier van belang is: bij kleinere gemeenten zoals Horebeke (slechts 2 054 inwoners op 01/01/2007) speelt bij het berekenen van relatieve cijfers (zoals coëfficiënten, procenten en promilles) de wet van de kleine aantallen. Bij de berekening van relatieve cijfers op een (in absolute cijfers) beperkte populatie, zorgt een kleine afwijking in die absolute cijfers, snel voor grote verschillen in de relatieve cijfers. Met de “recordscores” van Horebeke moet dus voorzichtig worden omgegaan … Behalve in Lokeren behoort de grijze druk op de actieve bevolking ook in Lochristi, Zele, Zulte en Temse tot de laagste in Oost-Vlaanderen. Sint-Martens-Latem, Maarkedal, Zelzate en Eeklo vergezellen Horebeke bij de gemeenten met de hoogste grijze druk. 10
Opnieuw zien we dat het arrondissement Eeklo de hoogste vergrijzingsgraad kent (ten opzichte van de actieve leeftijd) en Gent de laagste. De provincie Oost-Vlaanderen (42,5) heeft ongeveer dezelfde grijze druk als het Vlaamse gewest3 (42,8). Kaart 1
G rijze druk T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% 60+ op 20-59 jarigen 36.8 - 40.3 % 40.3 - 42.9 % 42.9 - 46.3 % 46.3 - 50.2 % 50.2 - 56.1 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Op de kaart zien we duidelijk dat de grijze druk in het arrondissement Eeklo en in de Vlaamse Ardennen het hoogst is van Oost-Vlaanderen. De groene druk is het aandeel jongeren (0 – 19 jaar) tegenover de bevolking op actieve leeftijd (20 – 59 jaar). Deze verhouding geeft weer hoe sterk de nog-niet-actieve bevolking weegt op de bevolking op actieve leeftijd. De groene druk loopt van 35,9 in Haaltert tot 47,8 in Ronse. Concreet betekent dit dat er in Haaltert voor elke jongere (0 – 19 jaar) 2,8 personen op actieve leeftijd zijn, in Ronse zijn er dat 2,1. De vijf gemeenten met de laagste groene druk liggen allen in dezelfde regio: naast Haaltert zijn dat Aalst, Erpe-Mere, Zottegem en Lede. Na Ronse vervolledigen Maarkedal, Sint-Gillis-Waas, Zele en Nevele de top vijf van de Oost-Vlaamse gemeenten met de hoogste groene druk. 3 Wanneer wij in deze publicatie spreken over ‘Vlaamse’ cijfers, betreft het telkens cijfers over het Vlaamse Gewest (dus zonder Brussel).
11
Het arrondissement Aalst heeft de laagste groene druk, het buurarrondissement Oudenaarde heeft de hoogste groene druk van de zes Oost-Vlaamse arrondissementen. De provincie Oost-Vlaanderen (39,9) kent een iets lagere groene druk dan het Vlaamse gewest (40,6). Kaart 2
G roene druk T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% 0-1 9 jarigen op 20-59 jarigen 35.9 - 37.5 % 37.5 - 39.6 % 39.6 - 40.9 % 40.9 - 43.1 % 43.1 - 47.8 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De kaart van de groene druk geeft geen eenduidig beeld. Vooral Gent en een deel van het arrondissement Aalst springen eruit met een lage groene druk. De afhankelijkheidscoëfficiënt is de verhouding tussen de 0 – 19 jarigen (nog-niet-actieven) en de 60-plussers (niet-meer-actieven) tegenover de bevolking op actieve leeftijd (20 – 59 jarigen). Dit is dus de verhouding tussen de bevolking op niet-actieve leeftijd tegenover de bevolking op actieve leeftijd. Deze verhouding geeft weer hoe sterk de niet-actieven ‘wegen’ op de bevolking op actieve leeftijd. De gemeenten met de hoogste grijze druk, Horebeke, Sint-Martens-Latem en Maarkedal, hebben ook de hoogste afhankelijkheidsratio van Oost-Vlaanderen. Ook de groene druk in die gemeenten behoort tot de hoogste van Oost-Vlaanderen. 12
Maarkedal heeft de tweede hoogste grijze druk en de derde hoogste groene druk van Oost-Vlaanderen. In Horebeke is de afhankelijkheidsratio 99,6. Concreet betekent dit dat in Horebeke voor iedere persoon in de actieve leeftijd ongeveer 1 persoon (0,996 persoon) jonger dan 20 jaar of ouder dan 60 jaar is. Ook in de gemeenten Ronse en Wachtebeke ligt de afhankelijkheidsratio boven de 90. Ronse kent de hoogste groene druk van Oost-Vlaanderen, Wachtebeke ligt zowel voor de grijze als de groene druk binnen de top 15 van Oost-Vlaanderen. De arrondissementen Oudenaarde en Eeklo kennen de hoogste afhankelijkheidsratio (respectievelijk 87,6 en 86,8), Aalst en Gent de laagste (respectievelijk 80,7 en 81,1). Kaart 3
Afhankelijkheidsratio T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% 0-1 9 ja rig en e n 60+ op 20-59 ja rig e n 76.9 - 79.2 % 79.2 - 82.3 % 82.3 - 85.3 % 85.3 - 91 .5 % 91 .5 - 99.6 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De afhankelijkheidsratio van de provincie Oost-Vlaanderen (82,4) ligt lager dan die van het Vlaamse gewest (83,3). Het westen van Oost-Vlaanderen en delen van het Waasland kleuren voornamelijk donkerder in (met uitzondering van Gent), wat wijst op een hoge afhankelijkheids ratio.
13
Vergrijzing in 2007, 2015 en 2025 Tabel 3: vergrijzing; 2007 – 2025 (telkens op 01/01) Gemeente
60+ 2007
60+ 2015
aantal
%*
aantal
60+ 2025
%*
aantal
%*
index 2007 – 2025
Aalst
18 982
24,40
21 129
27,02
25 380
32,57
133,71
Aalter
4 184
22,15
4 783
25,45
5 805
31,10
138,74
Assenede
3 358
24,72
3 737
28,32
4 413
34,36
131,42
Berlare
3 122
21,88
3 784
26,10
4 604
31,39
147,47
Beveren
10 254
22,40
12 111
26,70
14 582
32,50
142,21
Brakel
3 585
26,06
3 981
29,46
4 522
34,32
126,14
Buggenhout
3 227
23,23
3 799
27,63
4 563
33,73
141,40
De Pinte
2 424
23,60
2 850
28,20
3 366
33,50
138,86
Deinze
6 699
23,43
7 665
27,10
9 074
32,19
135,45
Denderleeuw
3 893
22,25
4 537
26,20
5 628
32,76
144,57
Dendermonde
10 217
23,48
11 996
27,86
14 394
33,92
140,88
Destelbergen
4 197
24,35
4 865
29,06
5 680
34,71
135,33
Eeklo
5 144
26,18
5 563
28,34
6 381
32,71
124,05
Erpe-Mere
4 607
24,18
5 217
27,91
6 294
34,61
136,62
Evergem
7 641
23,60
8 654
26,67
10 358
31,99
135,56
Gavere
2 687
22,06
3 195
26,57
4 024
33,70
149,76
52 828
22,47
56 632
23,36
64 754
26,01
122,58
Geraardsbergen
Gent
7 588
24,06
8 823
28,48
10 366
34,14
136,61
Haaltert
4 057
23,26
4 551
26,54
5 613
33,24
138,35
Hamme
5 370
22,98
6 334
26,92
7 190
30,39
133,89
Herzele
3 838
22,82
4 395
25,98
5 297
31,40
138,01
577
28,09
580
30,46
619
33,10
107,28
Kaprijke
Horebeke
1 455
23,58
1 678
28,07
1 967
33,90
135,19
Kluisbergen
1 481
23,67
1 624
26,10
1 825
29,59
123,23
Knesselare
1 926
24,40
2 176
27,75
2 459
32,13
127,67
Kruibeke
3 635
23,71
4 137
27,23
4 794
31,50
131,88
Kruishoutem
1 818
22,30
2 071
24,37
2 520
28,91
138,61
Laarne
2 754
23,40
3 271
28,17
3 908
34,31
141,90
Lebbeke
4 106
23,27
4 675
26,22
5 464
30,67
133,07
Lede
4 038
23,48
4 700
27,75
5 488
33,08
135,91
Lierde
1 584
24,54
1 774
26,67
2 103
31,44
132,77
Lochristi
4 188
20,53
5 024
24,46
6 244
29,93
149,09
Lokeren
7 820
20,43
9 352
23,75
11 499
28,44
147,05
Lovendegem
2 370
25,23
2 860
30,45
3 287
35,77
138,69
Maarkedal
1 652
25,57
1 796
28,53
2 079
33,35
125,85
Maldegem
5 448
24,36
5 952
27,08
6 941
32,03
127,40
Melle
2 542
23,85
2 932
27,24
3 478
32,42
136,82
Merelbeke
5 125
22,86
5 762
25,71
7 120
31,69
138,93
Moerbeke
1 332
22,56
1 602
27,46
1 939
33,59
145,57 142,66
Nazareth
2 555
23,31
2 987
27,29
3 645
33,61
Nevele
2 638
23,19
2 804
25,47
3 381
30,90
128,17
Ninove
8 289
23,11
9 783
26,77
11 810
32,04
142,48
Oosterzele
2 870
21,75
3 251
24,96
4 171
32,34
145,33
Oudenaarde
7 058
24,49
7 448
26,25
8 889
31,30
125,94
Ronse
5 713
23,39
6 242
26,33
7 077
30,04
123,88
Sint-Gillis-Waas
3 991
21,97
4 500
24,99
5 461
30,13
136,83
14
Sint-Laureins
1 676
25,43
1 796
27,65
2 081
32,36
124,16
Sint-Lievens-Houtem
2 292
24,17
2 482
26,54
2 943
31,66
128,40
Sint-Martens-Latem
2 237
27,10
2 492
30,22
2 815
34,83
125,84
17 307
24,72
19 365
27,95
22 126
32,17
127,84
3 749
22,00
4 542
26,16
5 473
31,33
145,99
Sint-Niklaas Stekene Temse
5 679
21,30
6 826
25,33
8 382
30,72
147,60
Waarschoot
1 931
24,90
2 088
27,22
2 511
33,79
130,04
Waasmunster
2 358
22,83
2 840
26,69
3 500
32,71
148,43
Wachtebeke
1 722
25,05
2 069
30,25
2 313
34,38
134,32
Wetteren
5 571
23,91
6 421
27,24
7 634
32,33
137,03
Wichelen
2 476
22,31
2 967
26,26
3 609
31,98
145,76
Wortegem-Petegem
1 339
22,00
1 579
26,52
1 921
32,76
143,47
Zele
4 331
21,18
5 222
25,44
6 202
30,25
143,20
Zelzate
3 211
26,34
3 596
29,58
3 934
33,11
122,52
Zingem
1 638
24,01
1 748
26,14
2 040
30,69
124,54
Zomergem
2 051
25,63
2 342
29,70
2 766
36,28
134,86
Zottegem
6 443
26,21
6 995
28,66
8 127
33,93
126,14
Zulte
3 135
21,43
3 502
24,03
4 383
30,17
139,81
Zwalm
1 789
22,83
2 119
27,06
2 586
33,10
144,55
Best. Arro. Aalst (10)
64 027
23,96
72 612
27,25
86 946
32,92
135,80
Best. Arro. Dendermonde (10)
43 532
22,96
51 309
26,96
61 068
32,21
140,28
Best. Arro. Eeklo (6)
20 292
25,19
22 322
28,10
25 717
32,91
126,73
Best. Arro. Gent (21)
117 282
22,89
130 535
25,21
153 573
29,40
130,94
28 234
24,11
30 962
26,77
36 181
31,43
128,15
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
52 435
22,67
60 833
26,28
72 317
31,15
137,92
Provincie Oost-Vlaanderen
325 802
23,30
368 600
26,31
435 811
31,10
133,77
1 427 101
23,33
1 630 494
26,39
1 957 479
31,45
137,16
Best. Arro. Oudenaarde (11)
Vlaams Gewest
* t.o.v. de totale bevolking Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering- Bevolkingsprojecties – http://aps.vlaanderen.be/statistiek/cijfers/stat_cijfers_demografie_nieuw_cubus.htm
In tabel 3 zien we een beeld van het aandeel 60-plussers in de bevolking nu (2007), op relatief korte termijn (2015) en op iets langere termijn (2025). De bevolkingsprojecties zijn gebaseerd op de werkelijke cijfers van 2005. In de toekomst kijken is altijd moeilijk. In demografie is dit niet anders. Een overzicht van de verschillen tussen de werkelijke en de geprojecteerde bevolkingscijfers voor het jaar 2007 (Oost-Vlaamse gemeenten) vindt u achteraan deze publicatie als bijlage 1. Toch zijn de gegevens, indien de huidige trends zich de volgende jaren doorzetten, indicaties van de spectaculaire groei van het aandeel 60-plussers in de bevolking tegen 2025. In Oost-Vlaanderen zien we dat de 60-plussers in 2007 23,3% van de totale bevolking uitmaken. Dat loopt in 2015 op tot een verwacht aandeel van 26,3%. Tegen 2025 groeit het verwachte aandeel van 60-plussers spectaculair tot 31,1%. In 2007 blijft in de meeste gemeenten het aandeel 60-plussers onder de 25%. 11 gemeenten vormen hierop een uitzondering: Horebeke, Sint-Martens-Latem, Zelzate, Zottegem, Eeklo, Brakel, Zomergem, Maarkedal, Sint-Laureins, Lovendegem en Wachtebeke. In 2015 vormen de lokale besturen waarin het aandeel 60-plussers in de bevolking onder de 25% blijft een uitzondering: Sint-Gillis-Waas, Oosterzele, Lochristi, Kruishoutem, Zulte, Lokeren en Gent.
15
Tegen 2025 zal het aandeel 60-plussers in bijna alle Oost-Vlaamse gemeenten boven de 30% stijgen. In Zomergem en Lovendegem stijgt het aandeel 60-plussers zelfs boven de 35% van de bevolking. Het is duidelijk dat het opvangen van de toename ouderen in de bevolking in de toekomst een grote uitdaging zal vormen. In dit kader is ook het bekijken van de index 2007 – 2025 interessant. De index geeft de evolutie weer van de vergrijzing tussen 2007 en 2025. Cijfers boven 100 duiden op een toename van het aandeel 60-plussers in de bevolking, cijfers onder de 100 op een afname. In alle gemeenten van Oost-Vlaanderen stijgt het aandeel 60-plussers. Horebeke kent de laagste stijging, met een index van 107,28, Gavere kent de hoogste toename van het aandeel 60-plussers, met een index van 149,76. In het arrondissement Dendermonde verwachten we de grootste stijging van het aandeel 60-plussers (index 140,28), in het arrondissement Eeklo wordt de laagste (maar toch nog steeds aanzienlijke) stijging van het aandeel 60-plussers verwacht (index 126,73). De provincie Oost-Vlaanderen mag zich aan een minder snelle toename van het aantal 60-plussers verwachten dan het Vlaamse gewest: index 133,77 ten opzichte van index 137,16. Kaart 4
Ouderen ( 60-plussers) T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7
•
Sint-Laureins
•
•
Maldegem
Knesselare
Wachtebeke
Sint-Niklaas
Loven• degem
Lochristi
•
•
•
•
Deinze
SintMartens• Latem De Pinte
•
Kruishoutem
•
WortegemPetegem
Laarne
Melle
Wetteren
•
•
•
SintLievensHoutem •
Zingem •
Zwalm
Oudenaarde
• Zottegem
• Herzele
•
Horebeke
Maarkedal
Kluisbergen
• Ronse
•
•
Brakel
Hamme
•
Dendermonde
•
Wichelen
•
•
Lede
Oosterzele
•
•
Berlare
Gavere
• •
•
•
• •
•
•
Zulte
•
Zele
Destelbergen
Merelbeke
•
Nazareth
Waasmunster
•
Gent
Nevele
•
•
Haaltert
•
Denderleeuw
•
Ninove
•
Lierde
•
Geraardsbergen
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
16
•
Lebbeke
Aalst
ErpeMere
•
•
Kruibeke
Temse
• Lokeren
•
Zomergem
• Aalter
•
Moerbeke
Evergem
•
•
•
•
•
Waarschoot
•
Stekene
Zelzate
Beveren
SintGillesWaas
•
•
•
Kaprijke
Eeklo
•
•
• Assenede
• Buggenhout
Aantal 60-plussers • 577 - 3 000 • 3 001 - 8 000
• 8 001 - 1 4 000
•
•
1 4 001 - 25 000
25 001 - 52 828
% 60-plussers op de bevolking 20 - 23,5 % 23,5- 26 % 26 - 29.5 % 29.5 - 33 % > 33 %
Verwacht aantal 60-plussers 2025
Kaart 5
T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7
•
•
Sint-Laureins
•
•
•
Assenede
•
• Eeklo
Maldegem
•
Kaprijke
Knesselare
•
•
•
•
Zulte
•
Kruishoutem
•
WortegemPetegem
SintMartensLatem De Pinte
•
•
Nazareth
•
•
Wetteren
SintLievensHoutem •
•
•
Zottegem •
•
Brakel
Maarkedal
•
Wichelen
•
•
Herzele
•
Dendermonde
Aalst
ErpeMere
•
Haaltert
•
Lebbeke
•
Denderleeuw
•
Ninove
•
Lierde
•
•
Hamme
•
•
Lede
Zwalm
Kluisbergen Ronse
•
•
Horebeke
•
Berlare
Oosterzele
Zingem
Oudenaarde
•
Merelbeke
•
•
•
Zele
Laarne
• •Melle
Gavere
• •
Destelbergen
Kruibeke
Temse
•
Gent
•
•
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Nevele
•
•
•
• Loven-
•
Deinze
•
•
Moerbeke
Sint-Niklaas
degem
Aalter
•
Wachtebeke
Evergem
•
•
Zomergem
•
•
Waarschoot
•
Stekene
Zelzate
Beveren
SintGillesWaas
•
Geraardsbergen
•
Buggenhout
V erwac ht aa ntal 60-plussers • 61 9 - 3 000 • 3 001 - 8 000
•
•
•
8 001 - 1 4 000 1 4 001 - 25 000
25 001 - 64 754
% 60-plussers op de be volking 20 - 23.5 % 23.5 - 26 % 26. - 29.5 % 29.5 - 33 % > 33 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Vergelijken we beide kaarten, dan kunnen we niet naast de spectaculaire stijging van het aandeel van de 60-plussers in de bevolking tussen 2007 en 2025 kijken. Ook het aantal 60-plussers stijgt (gevisualiseerd door de gele bollen).
2 Ouderen en huisvesting Eigenaars en huurders Het aantal 60-plussers die eigenaar of huurder zijn, is beschikbaar op basis van de gegevens van de Socio-Economische Enquête 2001. De FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie stelt de gegevens op vraag ter beschikking. Bij de verwerking van de gegevens bemerkte het steunpunt sociale planning een fout. We hebben de correcte tabel niet tijdig ontvangen om ze te kunnen opnemen in de publicatie. De tabel kan wel opgevraagd worden bij het steunpunt sociale planning via
[email protected] . 17
Comfort van de woningen Tabel 4: aandeel woningen zonder elementaire comfortvoorziening (centrale verwarming of badkamer) volgens leeftijdsklasse van de bewoners, 01/01/2001 % geen centrale verwarming (individuele of gemeenschappelijke installatie) Gemeente
30 jaar en jonger
31 tot 40 jaar
41 tot 50 jaar
51 tot 60 jaar
61 tot 70 jaar
71 tot 80 jaar
80 jaar en ouder
totaal
% geen badkamer met bad of douche 30 jaar en jonger
31 tot 40 jaar
41 tot 50 jaar
51 tot 60 jaar
61 tot 70 jaar
71 tot 80 jaar
80 jaar en ouder
totaal
Aalst
39,40
35,90
36,80
34,00
41,20
44,00
47,60
38,60
3,30
2,60
2,50
2,30
4,10
8,00
19,30
4,40
Aalter
34,40
34,90
36,70
29,50
37,90
47,50
56,50
37,00
1,60
0,00
1,40
3,70
6,50
14,00
29,20
4,70
Assenede
53,80
40,00
37,00
32,20
55,40
47,50
69,60
43,90
3,80
3,70
0,90
4,50
11,80
10,80
42,30
7,20
Berlare
34,00
30,60
38,20
38,30
55,10
48,10
60,00
40,20
0,00
2,50
2,70
2,10
0,00
15,30
23,50
3,90
Beveren
34,00
36,70
36,60
32,20
33,10
43,70
60,60
36,80
0,00
1,30
0,60
2,20
2,30
5,40
9,70
2,20
Brakel
38,50
31,70
40,90
38,30
39,10
44,20
58,60
40,10
0,00
4,70
2,50
3,60
11,10
8,90
26,70
6,90
Buggenhout
28,60
20,70
34,20
22,40
35,60
34,30
61,10
30,00
0,00
1,80
0,90
0,00
3,30
12,70
27,80
3,70
De Pinte
41,20
17,50
28,60
20,00
27,30
35,70
33,30
25,60
0,00
0,00
0,00
0,00
5,50
7,00
0,00
1,60
Deinze
36,40
30,20
39,00
39,70
35,50
37,80
54,70
37,30
0,90
0,50
2,30
2,10
4,00
12,00
21,40
4,20
Denderleeuw
42,10
28,00
41,80
27,50
34,70
42,50
55,90
36,70
2,70
2,20
1,40
3,90
1,90
5,30
17,10
3,50
Dendermonde
31,80
35,30
37,00
28,30
40,10
47,90
49,30
37,20
3,20
1,20
3,10
2,80
4,50
12,90
22,80
5,10
Destelbergen
42,60
39,20
25,70
31,50
23,20
53,80
53,60
34,20
4,10
1,60
1,50
3,90
3,80
7,20
33,30
4,60 5,40
Eeklo
38,80
39,90
39,60
35,50
38,80
46,10
58,60
40,10
6,00
3,00
5,20
1,90
7,10
7,40
24,10
Erpe-Mere
41,20
39,40
45,60
35,00
39,80
52,00
64,30
43,40
3,90
2,20
3,10
2,50
4,10
10,70
34,10
5,90
Evergem
31,10
23,20
41,10
30,00
43,90
50,70
52,80
36,40
2,50
1,20
2,30
1,80
6,40
13,80
30,80
5,10
Gavere
47,60
24,70
44,80
34,70
34,20
53,30
54,20
38,80
0,00
0,00
0,00
1,40
6,10
24,50
33,30
5,80
Gent
37,10
32,80
33,80
31,20
32,20
29,60
35,20
32,90
3,30
2,30
1,90
2,70
4,40
5,70
14,00
3,80
Geraardsbergen
32,00
25,80
37,70
31,80
44,00
49,40
29,80
36,20
2,00
1,70
3,30
2,80
5,40
8,20
8,70
4,00
Haaltert
37,30
33,10
33,10
27,80
50,00
51,90
65,20
38,40
0,00
0,00
1,30
0,90
3,80
9,10
8,30
2,40
Hamme
41,90
35,90
38,80
37,00
45,70
57,00
66,70
43,00
3,50
0,00
1,90
1,40
6,40
13,70
36,40
5,40
Herzele
31,80
23,20
32,60
30,00
39,10
49,40
67,70
35,20
0,00
0,70
4,40
3,10
5,20
9,90
26,70
5,00
Horebeke
20,00
31,30
42,90
38,50
41,70
66,70
0,00
40,30
0,00
0,00
12,50
0,00
8,30
23,10
0,00
7,10
Kaprijke
42,90
43,10
48,00
44,20
45,20
52,60
75,00
47,30
0,00
2,00
3,90
0,00
15,20
16,70
50,00
7,90
Kluisbergen
48,30
35,30
39,00
41,90
50,00
44,40
66,70
44,20
10,00
5,70
4,90
0,00
6,70
18,40
35,30
9,40
Knesselare
35,00
28,80
41,30
29,00
34,10
61,40
70,00
38,40
0,00
0,00
0,00
0,00
4,80
20,00
55,60
5,20
Kruibeke
27,00
27,20
29,50
25,50
40,40
43,90
62,50
33,60
5,40
1,00
1,70
0,00
4,00
12,40
12,50
4,00
Kruishoutem
36,80
22,60
26,30
30,80
50,00
56,80
50,00
36,70
0,00
0,00
0,00
5,80
0,00
10,60
22,20
4,10
Laarne
38,20
28,20
40,80
40,00
50,00
46,30
61,90
41,20
0,00
1,30
3,00
1,00
10,30
23,60
22,70
6,60
Lebbeke
28,90
34,90
34,10
26,80
38,50
42,30
55,90
35,20
6,70
3,40
6,20
3,60
5,40
15,10
29,40
7,20
Lede
62,50
42,20
44,00
27,30
45,60
54,70
43,50
44,00
3,00
2,20
3,10
4,00
3,70
13,20
21,70
5,20 4,90
Lierde
50,00
31,90
28,30
15,40
34,00
41,90
38,50
31,80
0,00
0,00
2,10
0,00
14,00
6,50
15,40
Lochristi
24,60
22,50
39,80
17,50
26,40
38,60
41,70
28,20
1,60
1,20
2,30
0,00
5,30
8,60
15,40
3,30
Lokeren
38,20
36,30
39,80
32,40
39,90
40,80
58,50
38,40
1,90
1,40
2,30
1,90
6,90
8,80
22,80
4,30
Lovendegem
42,90
31,30
18,80
27,70
47,90
41,00
50,00
32,80
0,00
0,00
1,50
2,10
3,80
4,80
8,30
2,20
Maarkedal
25,00
42,90
28,00
25,00
41,50
69,20
71,40
38,70
0,00
0,00
2,00
2,40
2,40
22,20
14,30
4,50
Maldegem
45,80
32,30
42,10
30,90
43,20
63,90
48,90
41,70
0,00
1,00
2,70
2,20
7,60
14,70
21,70
5,50
Melle
32,30
31,80
38,30
30,30
34,00
40,50
59,10
35,90
0,00
2,30
3,20
5,80
0,00
2,30
17,40
3,50
Merelbeke
33,30
27,80
35,40
29,00
32,80
45,00
64,10
34,70
0,00
0,00
0,60
0,00
4,00
9,30
33,30
3,50
Moerbeke
45,80
30,80
40,00
30,80
44,00
50,00
53,80
39,90
0,00
0,00
3,60
2,50
0,00
7,10
14,30
3,10
Nazareth
34,80
33,30
34,80
28,80
28,10
43,20
46,70
33,80
4,30
1,10
1,10
2,70
3,50
10,60
26,70
4,00
Nevele
43,20
29,90
28,00
29,00
40,30
44,60
53,30
35,50
4,50
0,00
1,30
1,40
6,90
16,70
26,70
5,60
Ninove
36,80
30,30
31,50
34,10
37,80
46,50
52,60
35,70
0,80
0,00
1,00
1,70
3,30
10,80
23,20
3,30
Oosterzele
40,00
33,00
38,90
30,50
39,30
51,90
44,40
37,90
5,70
1,00
0,90
1,20
10,20
7,30
20,00
4,10
18
Oudenaarde
37,40
27,10
34,20
32,30
37,90
50,30
57,60
37,00
3,30
0,40
2,70
2,50
6,70
11,20
33,80
6,10
Ronse
43,30
40,40
40,70
36,40
45,30
41,00
57,10
41,80
3,30
7,10
3,60
3,80
6,50
13,70
17,30
7,00
Sint-Gillis-Waas
31,40
30,30
35,80
27,00
34,40
44,60
57,70
34,00
1,90
0,00
0,70
0,90
2,10
4,90
24,00
2,20
Sint-Laureins
43,50
43,90
49,00
35,00
33,30
65,20
64,00
46,30
0,00
3,40
2,00
2,50
3,70
14,30
23,10
5,90
Sint-Lievens-Houtem
38,50
25,80
35,30
32,80
55,60
69,00
69,60
43,40
0,00
1,60
1,40
6,10
3,10
17,40
33,30
6,70
Sint-Martens-Latem
40,00
22,80
22,80
10,50
21,20
26,80
44,40
22,90
0,00
3,50
0,00
0,00
1,90
4,50
27,80
3,10
Sint-Niklaas
32,30
33,50
32,40
27,80
37,00
40,30
50,00
34,20
1,40
1,50
1,50
2,60
3,70
7,20
16,00
3,50
Stekene
40,40
25,20
30,30
36,00
43,80
51,40
54,20
36,50
0,00
0,00
2,10
2,70
5,30
9,10
16,70
3,50
Temse
38,00
34,30
35,30
35,60
42,90
52,30
48,40
38,80
5,10
3,20
1,00
3,60
6,00
9,00
13,30
4,40
Waarschoot
50,00
40,60
36,30
28,00
44,90
56,40
60,00
42,80
0,00
3,10
1,30
3,80
7,70
22,20
11,10
6,20
Waasmunster
21,90
29,90
47,40
30,40
40,00
39,30
46,20
36,30
0,00
1,30
1,30
1,40
3,90
6,70
12,50
2,90
Wachtebeke
39,10
22,60
47,10
60,00
29,40
41,70
87,50
44,80
4,30
0,00
1,40
1,70
4,90
19,20
37,50
5,10
Wetteren
46,10
40,00
46,60
43,10
50,70
52,40
60,60
46,60
3,50
2,10
4,20
2,40
6,00
9,30
11,80
4,70
Wichelen
34,10
37,00
43,80
42,00
48,80
46,20
63,60
43,10
0,00
2,50
3,40
4,30
6,80
14,00
9,10
5,30
Wortegem-Petegem
40,00
28,30
32,00
43,60
25,90
55,20
53,80
37,40
0,00
2,20
0,00
2,60
3,70
33,30
27,30
7,90
Zele
38,70
43,10
39,90
34,50
49,60
58,40
80,00
45,10
2,70
4,10
3,30
3,50
6,10
9,20
36,70
6,00
Zelzate
26,90
24,70
25,60
32,00
39,60
26,60
45,80
30,60
0,00
0,00
1,10
3,00
3,00
5,90
16,00
2,90
Zingem
57,70
25,60
46,20
32,30
41,50
54,30
82,40
44,90
3,80
4,70
1,90
6,30
14,00
10,50
40,00
9,40
Zomergem
52,90
38,00
35,50
28,00
29,80
62,90
41,70
38,00
0,00
0,00
2,60
4,00
6,70
19,50
23,10
6,10
Zottegem
30,10
29,00
35,70
25,60
36,40
38,20
50,00
33,60
1,40
1,20
2,00
1,90
3,40
15,50
20,80
5,10
Zulte
32,60
27,00
36,00
28,80
33,30
50,70
53,30
35,00
2,30
0,00
1,90
2,40
8,80
20,30
12,50
5,70
Zwalm
46,70
34,90
45,90
27,90
45,70
62,20
88,90
44,20
0,00
6,30
1,60
2,30
9,60
18,90
20,00
7,10
! Deze gegevens zijn gebaseerd op personen en niet huishoudens. Bijvoorbeeld: een man en vrouw, beiden ouder dan 65 jaar, wonen samen in een huis waarvan ze eigenaar zijn, worden twee keer geteld in de kolom eigenaar. Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Socio-Economische Enquête, 2001 http://www.statbel.fgov.be/census/home_nl.asp
Tabel 5: aandeel woningen zonder elementaire comfortvoorziening (toilet, badkamer of centrale verwarming) in Oost-Vlaanderen volgens leeftijdsklasse van de bewoners, 01/01/2001 % geen toilet (in de badkamer of apart)
% geen badkamer met bad of douche
% geen centrale verwarming
30 jaar en jonger
2,00
2,40
37,40
31 tot 40 jaar
1,30
1,70
32,50
41 tot 50 jaar
1,50
2,10
36,30
51 tot 60 jaar
2,10
2,40
31,60
61 tot 70 jaar
4,10
5,00
38,50
71 tot 80 jaar
6,10
10,00
43,70
80 jaar en ouder
8,10
20,50
50,90
Totaal
2,90
4,50
36,70
! Deze gegevens zijn gebaseerd op personen en niet op huishoudens. Bijvoorbeeld: een man en vrouw, beiden ouder dan 65 jaar, wonen samen in een huis zonder toilet, worden twee keer geteld in de kolom zonder toilet. Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Socio-Economische Enquête, 2001 http://www.statbel.fgov.be/census/home_nl.asp
Uit deze tabellen kunnen we afleiden dat de leeftijd van de bewoners sterk samenhangt met de aanwezigheid van comfortelementen in het huis. Over het algemeen heeft wie jonger is dan 60 jaar meer comfort in de woning dan 60-plussers. We zien dit zowel bij de aanwezigheid van centrale verwarming, als bij de aanwezigheid van een badkamer met bad of douche, als bij de aanwezigheid van toilet. Van de oudste leeftijdsgroep (80+) heeft 50,90% geen centrale verwarming, meer dan 20% geen badkamer en ongeveer 10% geen toilet met waterspoeling in huis. Van alle Oost-Vlaamse gemeenten kennen Sint-Martens-Latem, De Pinte, Lochristi, Buggenhout en Zelzate het grootste aandeel huizen met centrale verwarming. 19
Kaprijke, Wetteren, Sint-Laureins, Zele en Zingem hebben het grootste aandeel huizen zonder centrale verwarming. In Zingem, Kluisbergen, Kaprijke, Wortegem-Petegem en Assenede vinden we het grootste aandeel huizen terug zonder badkamer met bad of douche. De gemeenten De Pinte, Lovendegem, Sint-Gillis-Waas, Beveren en Haaltert kennen het grootste aandeel huizen met badkamer met bad of douche.
Zelfstandig wonende ouderen Tabel 6: huishoudens met referentiepersoon 60-plus; 01/01/2007 Huishoudens met referentiepersoon ouder dan 60 jaar Gemeente
60-79 jaar aantal
80-plus
Totaal aantal huishoudens
60-plus
%*
aantal
%*
aantal
%*
Aalst
9 710
27,97
2 619
7,54
12 329
35,51
34 716
Aalter
2 032
27,67
483
6,58
2 515
34,24
7 345
Assenede
1 636
29,24
435
7,77
2 071
37,02
5 595
Berlare
1 604
27,35
360
6,14
1 964
33,49
5 865
Beveren
5 133
27,70
1 259
6,79
6 392
34,49
18 533
Brakel
1 732
30,69
522
9,25
2 254
39,94
5 644
Buggenhout
1 617
28,64
378
6,70
1 995
35,33
5 646
De Pinte
1 219
30,85
250
6,33
1 469
37,18
3 951
Deinze
3 303
28,08
850
7,23
4 153
35,31
11 762
Denderleeuw
1 928
26,37
532
7,28
2 460
33,65
7 310
Dendermonde
5 106
27,44
1 362
7,32
6 468
34,76
18 606
Destelbergen
2 167
30,90
486
6,93
2 653
37,82
7 014
Eeklo
2 610
29,59
626
7,10
3 236
36,69
8 820
Erpe-Mere
2 179
28,08
610
7,86
2 789
35,94
7 761
Evergem
3 724
28,90
781
6,06
4 505
34,97
12 884
Gavere Gent Geraardsbergen
1 327
27,54
368
7,64
1 695
35,17
4 819
26 737
23,73
8 142
7,23
34 879
30,96
112 661
3 828
28,97
1 015
7,68
4 843
36,65
13 213
Haaltert
2 035
28,09
524
7,23
2 559
35,32
7 245
Hamme
2 724
28,72
636
6,71
3 360
35,43
9 484
Herzele
6 791
1 920
28,27
503
7,41
2 423
35,68
Horebeke
220
29,65
71
9,57
291
39,22
742
Kaprijke
715
29,18
157
6,41
872
35,59
2 450
Kluisbergen
701
27,95
223
8,89
924
36,84
2 508
Knesselare
935
28,56
279
8,52
1 214
37,08
3 274
1 821
29,52
418
6,78
2 239
36,29
6 169
831
26,90
268
8,68
1 099
35,58
3 089
1 425
29,61
321
6,67
1 746
36,28
4 813 7 334
Kruibeke Kruishoutem Laarne Lebbeke
2 057
28,05
515
7,02
2 572
35,07
Lede
2 082
29,17
491
6,88
2 573
36,05
7 137
771
30,40
199
7,85
970
38,25
2 536
Lierde Lochristi
2 002
25,81
449
5,79
2 451
31,60
7 757
Lokeren
3 953
25,94
910
5,97
4 863
31,92
15 237
Lovendegem
1 210
32,10
226
5,99
1 436
38,09
3 770
Maarkedal
721
30,75
178
7,59
899
38,34
2 345
Maldegem
2 690
29,48
771
8,45
3 461
37,93
9 125
20
Melle
1 188
27,63
316
7,35
1 504
34,98
Merelbeke
2 469
27,66
595
6,67
3 064
34,33
4 300 8 925
Moerbeke
654
27,24
183
7,62
837
34,86
2 401
Nazareth
1 186
28,31
248
5,92
1 434
34,23
4 189
Nevele
1 292
29,05
331
7,44
1 623
36,49
4 448 15 052
Ninove
4 208
27,96
1 065
7,08
5 273
35,03
Oosterzele
1 449
28,61
347
6,85
1 796
35,46
5 065
Oudenaarde
3 384
28,16
1 042
8,67
4 426
36,83
12 016
Ronse
2 906
28,43
863
8,44
3 769
36,87
10 223
Sint-Gillis-Waas
1 918
27,42
456
6,52
2 374
33,93
6 996
777
28,71
281
10,38
1 058
39,10
2 706
Sint-Lievens-Houtem
Sint-Laureins
1 105
28,78
305
7,94
1 410
36,73
3 839
Sint-Martens-Latem
1 173
35,00
269
8,03
1 442
43,03
3 351 29 553
Sint-Niklaas
8 641
29,24
1 997
6,76
10 638
36,00
Stekene
1 891
27,80
412
6,06
2 303
33,86
6 801
Temse
2 903
26,90
633
5,87
3 536
32,77
10 791
Waarschoot Waasmunster Wachtebeke
963
30,11
227
7,10
1 190
37,21
3 198
1 158
28,45
280
6,88
1 438
35,33
4 070
818
30,03
181
6,64
999
36,67
2 724
Wetteren
2 840
28,14
698
6,92
3 538
35,05
10 093
Wichelen
1 286
27,98
302
6,57
1 588
34,55
4 596
644
27,94
170
7,38
814
35,31
2 305
Zele
Wortegem-Petegem
2 175
27,55
486
6,16
2 661
33,71
7 894
Zelzate
1 644
30,70
356
6,65
2 000
37,35
5 355
Zingem
794
29,06
218
7,98
1 012
37,04
2 732
Zomergem
980
30,61
247
7,71
1 227
38,32
3 202 10 410
Zottegem
3 134
30,11
889
8,54
4 023
38,65
Zulte
1 558
27,07
395
6,86
1 953
33,94
5 755
864
28,38
231
7,59
1 095
35,97
3 044 113 474
Zwalm Best. Arro. Aalst (10)
32 129
28,31
8 553
7,54
40 682
35,85
Best. Arro. Dendermonde (10)
21 992
28,05
5 338
6,81
27 330
34,86
78 401
Best. Arro. Eeklo (6)
10 072
29,58
2 626
7,71
12 698
37,29
34 051
Best. Arro. Gent (21)
58 386
26,21
15 653
7,03
74 039
33,23
222 795
Best. Arro. Oudenaarde (11)
13 568
28,76
3 985
8,45
17 553
37,20
47 184
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
26 260
27,91
6 085
6,47
32 345
34,38
94 080
Provincie Oost-Vlaanderen
162 407
27,53
42 240
7,16
204 647
34,69
589 985
713 110
27,96
185 230
7,26
898 340
35,23
2 550 088
Vlaams Gewest
* t.o.v. totaal aantal huishoudens Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering- Demografische kubussen – http://aps.vlaanderen.be/statistiek/cijfers/stat_cijfers_demografie_nieuw_cubus.htm
Het percentage ouderen dat nog op hun privé-domicilie woont en ingeschreven is als referentiepersoon, geeft een indicatie van het aantal ouderen dat nog zelfstandig thuis woont. Collectieve huishoudens, waartoe ook de rusthuizen behoren, werden niet opgenomen. Deze cijfers kunnen een overschatting zijn: soms blijven ouderen gedomicilieerd op hun thuisadres terwijl ze al verblijven in een rusthuis. Huishoudens met de referentiepersoon in de leeftijdscategorie 60-79 jaar vormen 27,53% van alle huishoudens in Oost-Vlaanderen, terwijl het aandeel huishoudens met een referentiepersoon boven de 80 jaar voor Oost-Vlaanderen 7,16% bedraagt. Dit verschil is niet enkel te wijten aan personen die verhuizen naar een rust- en verzorgingstehuis of gaan inwonen bij hun kinderen, maar ook aan het grotere aantal overlijdens omwille van de hogere leeftijd. 21
We zien in de gemeenten met een groot aandeel 60-plussers ook een groot aandeel huishoudens met een referentiepersoon die ouder is dan 60: Sint-Martens-Latem, Horebeke, Zottegem, Brakel en Sint-Laureins. Uitzonderingen vormen Eeklo en Zelzate, die enerzijds behoren tot de top vijf van Oost-Vlaamse gemeenten met het grootste aandeel 60-plussers in de bevolking, maar anderzijds in de rangschikking van het grootste aandeel huishoudens met een referentiepersoon ouder dan 60 pas op de 22ste en 12de plaats staan. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat daar een groter aandeel ouderen ervoor heeft gekozen te verhuizen naar een rust- en verzorgingstehuis en hun domicilie hebben aangepast. Gent heeft het kleinste aandeel huishoudens met een referentiepersoon ouder dan 60 jaar in Oost-Vlaanderen. Bekijken we het aandeel 60-plussers in de bevolking, dan zien we Gent op de 17de plaats verschijnen. Het aanbod van ouderenvoorzieningen in het Gentse is sterk uitgebouwd. Dit zou een verklaring kunnen zijn maar dit vergt verder onderzoek. Kaart 6
Huishoudens met referentiepersoon van 60 jaar of ouder T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% op totaal aantal huishoudens 31 - 32.8 % 32.8 - 35.6 % 35.6 - 37.3 % 37.3 - 39.9 % 39.9 - 43 %
Bron data: Studiedienst van de Vlaamse Regering, aps.vlaanderen.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Op de kaart van het aandeel huishoudens met een referentiepersoon van 60 jaar of ouder kleuren het arrondissement Eeklo en het zuiden van Oost-Vlaanderen opnieuw donkerder in. Hier vinden we het grootste aandeel huishoudens met referentiepersonen van 60 jaar of ouder ten opzichte van het totaal aantal huishoudens. 22
3 Ouderen en gezondheid Subjectieve gezondheidstoestand In de algemene socio-economische enquête van 2001 werden een aantal vragen gesteld over de algemene gezondheidstoestand van de mensen. De antwoorden zijn subjectieve inschattingen van de eigen gezondheidstoestand. Er is dus enige omzichtigheid nodig bij de interpretatie. Omwille van de privacygevoeligheid van deze vragen worden de gegevens door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie niet vrij ter beschikking gesteld op gemeenteniveau. De monografie ‘Gezondheid en Mantelzorg’4 geeft wel een beeld van de subjectieve gezondheidstoestand van België tot op gemeente niveau. De 65-plussers in Oost-Vlaanderen verklaren zich over het algemeen in ‘goede gezondheid’. Het aandeel 65-plussers dat zichzelf in een goede gezondheids toestand voelt, is in het westen van de provincie net iets groter dan in het oosten. Kaart 7
Aandeel in de bevolking ouder dan of gelijk aan 65 jaar (in %)
België: 61,3
69,0 - 84,2 [121] 64,5 - 68,9 [116] 59,6 - 64,4 [112] 54,4 - 59,5 [121] 41,0 - 54,3 [119] Bron: NIS, Algemene socio-economische enquête 2001
0
30 km Interface Demography Vrije Universiteit Brussel
Op de vragen: “Hebt u last van één of meerdere langdurige ziekten, langdurige aan doeningen of handicaps?” en “Indien ja, bent u door deze ziekten, aandoeningen of handicaps belemmerd in uw dagelijkse bezigheden?” hebben we meer gedetailleerde informatie ontvangen op provinciaal niveau.
4 Deboosere, P. e.a., Gezondheid en mantelzorg, Monografieën SEE 2001 (zie www.statbel.fgov.be/studies/mono_200101_nl.pdf )
23
Tabel 7: langdurige chronische ziekten per leeftijd voor Oost-Vlaanderen, SEE 2001 Hebt u last van één of meerdere langdurige ziekten, langdurige aandoeningen of handicaps?
% ja % nee
Indien ja bent u door deze ziekten, aandoeningen of handicaps belemmerd in uw dagelijkse bezigheden?
% voortdurend
% af en toe
% zelden of niet
% geen antwoord
totaal percentage
% geen antwoord
van 5 tot 9 jaar
86,70
0,97
1,50
1,07
0,44
3,98
9,31
van 10 tot 14 jaar
86,19
1,07
1,79
1,25
0,54
4,64
9,16
van 15 tot 19 jaar
86,23
1,01
2,55
1,69
0,53
5,78
7,99
van 20 tot 24 jaar
86,63
1,27
3,19
2,29
0,60
7,35
6,01
van 25 tot 29 jaar
86,36
1,58
3,85
2,47
0,66
8,56
5,08
van 30 tot 34 jaar
85,15
2,09
4,58
2,36
0,75
9,77
5,09
van 35 tot 39 jaar
82,31
2,89
5,79
2,39
0,91
11,97
5,72
van 40 tot 44 jaar
79,48
3,66
6,98
2,69
1,11
14,43
6,08
van 45 tot 49 jaar
74,87
5,38
8,88
2,82
1,35
18,44
6,69
van 50 tot 54 jaar
70,60
6,55
10,93
3,09
1,63
22,21
7,19
van 55 tot 59 jaar
65,65
7,91
12,33
3,39
1,92
25,55
8,81
van 60 tot 64 jaar
62,01
8,39
13,06
3,78
2,11
27,35
10,65
van 65 tot 69 jaar
57,51
9,38
14,56
4,09
2,30
30,33
12,16
van 70 tot 74 jaar
52,30
12,03
16,42
4,07
2,73
35,24
12,46
van 75 tot 79 jaar
46,24
17,33
17,27
3,85
3,43
41,88
11,88
van 80 tot 84 jaar
42,14
23,23
16,79
3,04
4,06
47,12
10,74
van 85 tot 89 jaar
36,74
31,23
14,65
2,06
4,11
52,04
11,22
van 90 tot 94 jaar
32,45
36,98
11,80
1,83
4,14
54,76
12,79
95 +
27,49
42,65
7,01
1,07
5,41
56,13
16,37
Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Socio-Economische Enquête, 2001 http://www.statbel.fgov.be/census/home_nl.asp
In deze tabel lezen we dat de gezondheidslasten toenemen met de leeftijd. Het aan deel personen dat meldt last te hebben van één of meerdere langdurige ziekten, aandoeningen of handicaps neemt toe naarmate men ouder wordt. Ook de belemme ringen die men ervaart door de gezondheidstoestand nemen toe met de leeftijd.
Begunstigden zorgverzekering Zorgbehoevenden hebben niet-medische zorgen nodig. Daarvoor kunnen ze rekenen op mantelzorgers, professionele zorgverleners of zorgvoorzieningen. Via de zorgverzekering ontvangen zwaar zorgbehoevenden een forfaitaire maandelijkse tegemoetkoming voor hun niet-medische kosten. Dit kan onder andere voor mantelzorg, professionele thuiszorg, of voor een verblijf in een rusthuis, een rust- en verzorgingstehuis of een psychiatrisch verzorgingstehuis.
Tabel 8: begunstigden zorgverzekering, 2006 Gemeente
Gerechtigden - Zorgverzekering mantel- & thuiszorg 2006 aantal
Aalst
per duizend*
Gerechtigden - Zorgverzekering residentiele zorg 2006 aantal
Totaal aantal begunstigden mantel- & thuiszorg + residentiële zorg
per duizend*
aantal
per duizend*
2 278
29,45
711
9,19
2 989
38,64
Aalter
235
12,47
187
9,93
422
22,40
Assenede
200
14,76
198
14,61
398
29,37
Berlare
254
18,02
184
13,06
438
31,08
Beveren
598
13,08
424
9,28
1 022
22,36
Brakel
302
22,00
228
16,61
530
38,61
24
Buggenhout
283
20,45
165
11,92
448
32,37
De Pinte
106
10,36
70
6,84
176
17,20
Deinze
415
14,65
334
11,79
749
26,45
Denderleeuw
401
23,10
172
9,91
573
33,01
Dendermonde
773
17,83
622
14,35
1 395
32,18 19,74
Destelbergen
190
11,06
149
8,68
339
Eeklo
278
14,23
339
17,35
617
31,58
Erpe-Mere
546
28,77
310
16,33
856
45,10
Evergem
386
11,97
534
16,56
920
28,53
Gavere
222
18,49
123
10,25
345
28,74
3 156
13,54
2 744
11,77
5 900
25,31
Geraardsbergen
Gent
886
28,23
361
11,50
1 247
39,74
Haaltert
467
27,06
164
9,50
631
36,57
Hamme
388
16,70
277
11,92
665
28,62
Herzele
439
26,27
212
12,69
651
38,96
45
22,46
66
32,93
111
55,39
Horebeke Kaprijke Kluisbergen
83
13,54
93
15,18
176
28,72
106
17,20
83
13,47
189
30,68 27,14
Knesselare
132
16,74
82
10,40
214
Kruibeke
286
18,80
179
11,76
465
30,56
Kruishoutem
101
12,42
130
15,99
231
28,41
Laarne
196
16,70
113
9,63
309
26,33
Lebbeke
325
18,46
212
12,04
537
30,50 42,59
Lede
495
29,00
232
13,59
727
Lierde
159
24,85
34
5,31
193
30,16
Lochristi
220
10,94
283
14,07
503
25,01
Lokeren
481
12,71
424
11,20
905
23,91
Lovendegem
142
15,17
109
11,65
251
26,82
84
12,99
207
32,00
291
44,99
Maarkedal Maldegem
399
17,90
178
7,99
577
25,89
Melle
142
13,42
171
16,15
313
29,57 28,27
Merelbeke
325
14,54
307
13,73
632
Moerbeke
72
12,32
95
16,26
167
28,58
Nazareth
146
13,34
247
22,56
393
35,90
Nevele
239
21,31
110
9,81
349
31,11
Ninove
755
21,18
346
9,71
1 101
30,88
Oosterzele
272
20,65
115
8,73
387
29,38
Oudenaarde
465
16,31
350
12,27
815
28,58
Ronse
412
17,05
246
10,18
658
27,24
Sint-Gillis-Waas
247
13,79
230
12,84
477
26,64
96
14,59
82
12,46
178
27,04 43,38
Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem
293
31,31
113
12,07
406
Sint-Martens-Latem
99
11,96
47
5,68
146
17,63
1 045
14,99
1 215
17,43
2 260
32,41
Sint-Niklaas Stekene
300
17,80
122
7,24
422
25,04
Temse
380
14,46
277
10,54
657
24,99
Waarschoot
115
14,73
100
12,81
215
27,55
Waasmunster
168
16,31
84
8,15
252
24,46
Wachtebeke
77
11,19
152
22,09
229
33,28
Wetteren
416
17,92
258
11,12
674
29,04
Wichelen
244
21,89
84
7,54
328
29,43
25
88
14,72
74
12,38
162
Zele
Wortegem-Petegem
316
15,51
229
11,24
545
27,10 26,75
Zelzate
173
14,21
222
18,23
395
32,44
Zingem
122
17,96
77
11,34
199
29,29
Zomergem
127
15,85
135
16,85
262
32,71 35,97
Zottegem
508
20,69
375
15,28
883
Zulte
197
13,48
140
9,58
337
23,06
Zwalm
176
22,67
81
10,43
257
33,10
Best. Arro. Aalst (10)
7 068
26,60
2 996
11,28
10 064
37,88
Best. Arro. Dendermonde (10)
3 363
17,80
2 228
11,80
5 591
29,60
Best. Arro. Eeklo (6)
1 229
15,31
1 112
13,85
2 341
29,17
Best. Arro. Gent (21)
7 015
13,78
6 234
12,25
13 249
26,03
Best. Arro. Oudenaarde (11)
2 060
17,74
1 576
13,57
3 636
31,32
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
3 337
14,54
2 871
12,51
6 208
27,04
Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest
24 072
17,32
17 017
12,25
41 089
29,57
102 633
16,88
64 836
10,67
167 469
27,55
* t.o.v. de totale bevolking Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid - Afdeling Vlaamse zorgverzekering via Portaal Lokale Statistieken www.zorg-en-gezondheid.be/zorgverzekering.aspx en www.lokalestatistieken.be
In bovenstaande tabel worden alle gerechtigden van de zorgverzekering weer gegeven en niet enkel de gerechtigden bij de 60-plussers. Het totaal aantal gerechtigden van de zorgverzekering per 1 000 inwoners (mantelen thuiszorg + residentiële zorg) verschilt sterk van gemeente tot gemeente. In De Pinte zijn 17,20 ‰ inwoners gerechtigden van de zorgverzekering, in Horebeke zijn dat 55,39 inwoners. In de meeste gemeenten zijn er meer gerechtigden op de zorgverzekering in het kader van mantel- en thuiszorg dan in het kader van de residentiële zorg. De gemeenten met het hoogste aantal gerechtigden per 1 000 inwoners van de zorgverzekering in het kader van mantel- en thuiszorg zijn: Sint-Lievens-Houtem, Aalst, Lede, Erpe-Mere en Geraardsbergen. In de Pinte, Lochristi, Destelbergen, Wachtebeke en Sint-Martens-Latem is het aandeel gerechtigden klein. Het aandeel gerechtigden op de zorgverzekering voor residentiële zorg is het grootst in Horebeke, Maarkedal, Nazareth, Wachtebeke en Zelzate en het kleinst in Lierde, Sint-Martens-Latem, De Pinte, Stekene en Wichelen.
26
Begunstigden van de zorgverzekering
Kaart 8
T o e s ta n d 2 0 0 6 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare Lovendegem
Kruibeke Temse
Zomergem
Aalter
Beveren
Lochristi
Gent
Waasmunster
Lokeren
Hamme Zele
Destelbergen
Nevele
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
ErpeMere Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
Aalst
Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Aantal begunstigden 1 000 begunstigden # Verdeling aantal begunstigden Mantelzorg Residentiële zorg Begunstigden van de zorgverzekering per 1 000 inwoners 1 7.2 - 23.06 % 23.06 - 27.55 % 27.55 - 31 .1 1 % 31 .1 1 - 36.57 % 36.57 - 55.39 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, www.zorg-en-gezondheid.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Het zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen kleurt duidelijk donkerder dan het noorden: het aandeel begunstigden van de zorgverzekering is groter in het zuiden van Oost-Vlaanderen dan in het noorden. Het grootste (absolute) aantal begunstigden vinden we in de grote steden.
27
4 Kwetsbare groepen Binnen de groep ouderen zijn er een aantal groepen die omwille van bepaalde kenmerken meer risico lopen op sociale uitsluiting of achterstelling of waarvoor een specifiek zorg- en dienstenaanbod nodig is. We beschrijven in dit hoofdstuk een aantal van deze specifieke doelgroepen.
Hoogbejaarden De groep van de hoogbejaarden (80+) is een groep die geconfronteerd wordt met extra noden en behoeften. De ouderen hebben op hogere leeftijd meer kans om geconfronteerd te worden met een verminderde gezondheidstoestand, met minder fysieke mobiliteit, partnerverlies,… Deze kenmerken zorgen voor extra noden: verhoogde gezondheidskosten, aanpassing van de woning, hulp bij persoonlijke verzorging, hulp in het huishouden, vereenzaming,… Om aan de behoeften van de hoogbejaarden tegemoet te komen, zal het noodzake lijk zijn om een breed gamma van ondersteunende en verzorgingsinstrumenten op te zetten en te organiseren. Een streefdoel hierbij moet zeker zijn: de ondersteuning zoveel mogelijk afstemmen op de noden van de hoogbejaarde. Niet iedereen wil naar een rust- of verzorgingstehuis. Zorg op maat is de grote uitdaging. Heel veel ouderen blijven het liefst zo lang mogelijk in de eigen woning wonen. Helaas zagen we in een vorig hoofdstuk al dat ouderen meestal in de minst comfortabele en slechtst uitgeruste woningen wonen. Op het platteland is ook mobiliteit frequent een probleem. Het openbaar vervoer is vaak te weinig uitgebouwd. Tabel 9: hoogbejaarden; 01/01/2007 Gemeente
80+
% 80+*
Interne vergrijzing
Familiale zorgindex
3 659
4,70
19,28
34,74
Aalter
821
4,35
19,62
34,37
Assenede
707
5,20
21,05
38,61
Berlare
561
3,93
17,97
28,32
Aalst
Beveren
1 901
4,15
18,54
29,44
Brakel
802
5,83
22,37
41,73
Buggenhout
586
4,22
18,16
29,58
De Pinte
376
3,66
15,51
24,87
1 361
4,76
20,32
37,11
Deinze Denderleeuw Dendermonde Destelbergen
768
4,39
19,73
32,03
2 100
4,83
20,55
33,87
683
3,96
16,27
27,16
Eeklo
998
5,08
19,40
39,45
Erpe-Mere
987
5,18
21,42
37,54
1 380
4,26
18,06
33,36
530
4,35
19,72
31,25
11 748
5,00
22,24
42,04
Evergem Gavere Gent Geraardsbergen
1 517
4,81
19,99
34,53
Haaltert
776
4,45
19,13
32,51
Hamme
982
4,20
18,29
31,61
Herzele
718
4,27
18,71
32,97
Horebeke
174
8,47
30,16
60,63
Kaprijke
270
4,38
18,56
31,43
Kluisbergen
342
5,47
23,09
45,91
Knesselare
398
5,04
20,66
37,41
Kruibeke
653
4,26
17,96
32,58
Kruishoutem
411
5,04
22,61
40,29
Laarne
489
4,16
17,76
29,89
28
Lebbeke
798
4,52
19,43
Lede
679
3,95
16,82
34,03 27,32
Lierde
280
4,34
17,68
33,49
Lochristi
820
4,02
19,58
30,37
Lokeren
1 436
3,75
18,36
29,61
Lovendegem
385
4,10
16,24
27,29
Maarkedal
411
6,36
24,88
50,55
Maldegem
1 061
4,74
19,48
35,97
Melle
530
4,97
20,85
36,86
1 012
4,51
19,75
34,42
Moerbeke
279
4,73
20,95
33,49
Nazareth
554
5,05
21,68
38,50
Nevele
489
4,30
18,54
35,59
Ninove
1 533
4,27
18,49
31,01
532
4,03
18,54
31,65
Oudenaarde
1 530
5,31
21,68
42,08
Ronse
1 228
5,03
21,49
40,20
768
4,23
19,24
34,30 43,72
Merelbeke
Oosterzele
Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins
397
6,02
23,69
Sint-Lievens-Houtem
456
4,81
19,90
39,55
Sint-Martens-Latem
341
4,13
15,24
28,66
Sint-Niklaas
3 372
4,82
19,48
36,60
Stekene
660
3,87
17,60
27,51
Temse
984
3,69
17,33
27,39
Waarschoot
360
4,64
18,64
35,79
Waasmunster
428
4,14
18,15
27,52
349
5,08
20,27
36,74
Wetteren
Wachtebeke
1 030
4,42
18,49
32,83
Wichelen
424
3,82
17,12
27,21
Wortegem-Petegem
290
4,77
21,66
33,22
Zele
771
3,77
17,80
29,72
Zelzate
547
4,49
17,04
32,87
Zingem
330
4,84
20,15
38,37
Zomergem
420
5,25
20,48
36,08
Zottegem
1 327
5,40
20,60
39,61
Zulte
562
3,84
17,93
30,69
Zwalm
343
4,38
19,17
31,73 34,08
12 420
4,65
19,40
Best. Arro. Dendermonde (10)
Best. Arro. Aalst (10)
8 169
4,31
18,77
31,30
Best. Arro. Eeklo (6)
3 980
4,94
19,61
37,05
Best. Arro. Gent (21)
23 930
4,67
20,40
36,88
6 141
5,24
21,75
40,59
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
9 774
4,23
18,64
37,78
Provincie Oost-Vlaanderen
64 414
4,61
19,77
35,00
Vlaams Gewest
277 514
4,54
19,45
33,92
Best. Arro. Oudenaarde (11)
* t.o.v. de totale bevolking Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
Het aandeel 80-plussers bedraagt in Horebeke, Maarkedal, Sint-Laureins, Brakel en Kluisbergen meer dan 5,5% van de totale bevolking. In De Pinte, Temse, Lokeren, Zele en Wichelen vinden we het kleinste aandeel 80-plussers ten opzichte van de bevolking (ongeveer 3,8%). 29
De arrondissementen Oudenaarde en Eeklo kennen het grootste aandeel 80-plussers ten opzichte van de bevolking. De arrondissementen Dendermonde en Sint-Niklaas hebben het kleinste aandeel 80-plussers ten opzichte van de bevolking. De provincie Oost-Vlaanderen ligt qua aandeel 80-plussers ten opzichte van de bevolking in dezelfde lijn als het aandeel in het Vlaamse gewest. Je kan het aantal hoogbejaarden (80+) ook bekijken tegenover het totaal aantal 60-plussers. Deze indicator wordt de interne vergrijzing genoemd en geeft een zicht op de grootte van de groep 80-plussers binnen de totale groep ouderen. De indicator geeft als het ware een zicht op de vergrijzing binnen de vergrijzing. Niet alle gemeenten met een groot aandeel 60-plussers kennen een hoge interne vergrijzing en omgekeerd. De Pinte bijvoorbeeld wordt gekenmerkt door een vrij gemiddeld aandeel 60-plussers, maar heeft de laagste interne vergrijzing van Oost-Vlaanderen. Dit betekent dat de 60-plussers die in De Pinte wonen vaker tot de jongste groep van de ouderen behoren. De gemeenten met de hoogste interne vergrijzing zijn: Horebeke, Maarkedal, Sint-Laureins, Brakel en Kluisbergen. In de gemeenten De Pinte, Temse, Lokeren, Zele en Wichelen is de interne vergrijzing het laagst.
Kaart 9
Hoogbejaarden T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7
•
Sint-Laureins
•
Kaprijke
Eeklo
•
Knesselare
Waarschoot
•
•
•
•
•
Kruishoutem
•
WortegemPetegem
Melle
Wetteren
Berlare
•
•
SintLievens• Houtem
Zingem
•
•
Zwalm
•
Zottegem
Oudenaarde
• Herzele
•
Horebeke
Maarkedal
Kluisbergen Ronse
•
• Brakel
Wichelen
•
Aalst
•
Haaltert
•
Denderleeuw
•
•
Geraardsbergen
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
30
•
Lebbeke
Ninove
•
Lierde
ErpeMere
Dendermonde
•
• •
Lede
Gavere
•
Temse
Hamme Zele
•
•
•
• •
•
Oosterzele
•
Zulte
•
Merelbeke
Nazareth
•
•
Kruibeke
•
Laarne
•
•
•
Destelbergen
•
•
SintMartens• Latem De Pinte
•
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Gent
Nevele
Deinze
•
•
•
•
•
Moerbeke Sint-Niklaas
Lovendegem
Aalter
Wachtebeke
Evergem
•
Zomergem
•
•
•
•
•
Stekene
Zelzate
Beveren
SintGillesWaas
•
•
Maldegem
•
•
•
Assenede
A a nta l 80-plusse rs • 1 74 - 586 • Buggen• 587 - 1 061 hout
• 1 062 - 2 1 0 0
•
•
2 1 01 - 3 65 9 3 660 - 1 1 7 48
A a nde e l 80-plus se rs op de be volking 3.66 - 4.03 % 4.03 - 4.64 % 4.64 - 5.47 % 5.47 - 6.36 % 6.36 - 8.47 %
Wat betreft het aandeel 80-plussers zien we opnieuw het arrondissement Eeklo en deze keer ook het zuid-westen van de provincie Oost-Vlaanderen donkerder inkleuren. Die donkere inkleuring wijst op een groot aandeel 80-plussers ten opzichte van de bevolking. Tabel 10: interne vergrijzing ; 2007, 2015 en 2025 (telkens op 01/01), index 2007-2025 2007 Gemeente Aalst
2015
2025
80+
%*
80+
%*
80+
%*
3 659
19,28
4 911
23,24
5 177
20,40
index 2007-2025 141,49
Aalter
821
19,62
1 079
22,56
1 241
21,38
151,16
Assenede
707
21,05
844
22,58
920
20,85
130,13
Berlare Beveren Brakel
561
17,97
844
22,30
967
21,00
172,37
1 901
18,54
2 422
20,00
2 881
19,76
151,55
802
22,37
1 051
26,40
1 000
22,11
124,69
Buggenhout
586
18,16
777
20,45
926
20,29
158,02
De Pinte
376
15,51
560
19,65
728
21,63
193,62
1 361
20,32
1 784
23,27
2 035
22,43
149,52
768
19,73
994
21,91
1 098
19,51
142,97
2 100
20,55
2 769
23,08
2 980
20,70
141,90
Deinze Denderleeuw Dendermonde Destelbergen
683
16,27
1 016
20,88
1 213
21,36
177,60
Eeklo
998
19,40
1 261
22,67
1 438
22,54
144,09
Erpe-Mere
987
21,42
1 285
24,63
1 323
21,02
134,04
1 380
18,06
2 060
23,80
2 407
23,24
174,42
530
19,72
722
22,60
816
20,28
153,96
11 748
22,24
13 208
23,32
13 783
21,29
117,32
1 517
19,99
2 019
22,88
2 132
20,57
140,54
776
19,13
1 070
23,51
1 124
20,02
144,85
Evergem Gavere Gent Geraardsbergen Haaltert Hamme
982
18,29
1 382
21,82
1 588
22,09
161,71
Herzele
718
18,71
1 034
23,53
1 109
20,94
154,46
Horebeke
174
30,16
138
23,79
153
24,72
87,93
Kaprijke
270
18,56
391
23,30
420
21,35
155,56
Kluisbergen
342
23,09
449
27,65
423
23,18
123,68
Knesselare
398
20,66
466
21,42
532
21,63
133,67
Kruibeke
653
17,96
879
21,25
1 080
22,53
165,39
Kruishoutem
411
22,61
516
24,92
542
21,51
131,87
Laarne
489
17,76
678
20,73
796
20,37
162,78
Lebbeke
798
19,43
1 033
22,10
1 171
21,43
146,74
Lede
679
16,82
999
21,26
1 107
20,17
163,03
Lierde
280
17,68
401
22,60
422
20,07
150,71
Lochristi
820
19,58
1 105
21,99
1 281
20,52
156,22
Lokeren
1 436
18,36
1 802
19,27
2 225
19,35
154,94
385
16,24
561
19,62
770
23,43
200,00
Lovendegem Maarkedal
411
24,88
490
27,28
514
24,72
125,06
Maldegem
1 061
19,48
1 361
22,87
1 487
21,42
140,15
530
20,85
693
23,64
759
21,82
143,21 138,44
Melle Merelbeke
1 012
19,75
1 224
21,24
1 401
19,68
Moerbeke
279
20,95
328
20,47
372
19,19
133,33
Nazareth
554
21,68
709
23,74
822
22,55
148,38
Nevele
489
18,54
655
23,36
734
21,71
150,10
Ninove
1 533
18,49
2 078
21,24
2 389
20,23
155,84
532
18,54
730
22,45
817
19,59
153,57
Oosterzele
31
Oudenaarde
1 530
21,68
1 789
24,02
1 825
20,53
119,28
Ronse
1 228
21,49
1 513
24,24
1 507
21,29
122,72
768
19,24
913
20,29
1 159
21,22
150,91
Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins
397
23,69
433
24,11
434
20,86
109,32
Sint-Lievens-Houtem
456
19,90
641
25,83
647
21,98
141,89
Sint-Martens-Latem
341
15,24
459
18,42
625
22,20
183,28
3 372
19,48
4 393
22,69
5 085
22,98
150,80
Stekene
660
17,60
862
18,98
1 082
19,77
163,94
Temse
984
17,33
1 347
19,73
1 643
19,60
166,97
Waarschoot
360
18,64
524
25,10
526
20,95
146,11
Sint-Niklaas
Waasmunster
428
18,15
543
19,12
681
19,46
159,11
Wachtebeke
349
20,27
467
22,57
597
25,81
171,06
Wetteren
1 030
18,49
1 451
22,60
1 631
21,36
158,35
Wichelen
424
17,12
665
22,41
754
20,89
177,83
Wortegem-Petegem
290
21,66
343
21,72
369
19,21
127,24
Zele
771
17,80
1 142
21,87
1 335
21,53
173,15
Zelzate
547
17,04
837
23,28
903
22,95
165,08
Zingem
330
20,15
415
23,74
426
20,88
129,09
Zomergem
420
20,48
600
25,62
599
21,66
142,62
1 327
20,60
1 704
24,36
1 790
22,03
134,89
Zulte
562
17,93
760
21,70
820
18,71
145,91
Zwalm
343
19,17
455
21,47
505
19,53
147,23
12 420
19,40
16 735
23,05
17 896
20,58
144,09
8 169
18,77
11 284
21,99
12 829
21,01
157,04 140,75
Zottegem
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10) Best. Arro. Eeklo (6)
3 980
19,61
5 127
22,97
5 602
21,78
Best. Arro. Gent (21)
23 930
20,40
29 710
22,76
32 878
21,41
137,39
6 141
21,75
7 560
24,42
7 686
21,24
125,16
Best. Arro. Oudenaarde (11) Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
9 774
18,64
12 618
20,74
15 155
20,96
155,05
Provincie Oost-Vlaanderen
64 414
19,77
83 051
22,53
92 057
21,12
142,91
Vlaams Gewest
277 514
19,45
358 424
21,98
406 828
20,78
146,60
* t.o.v. alle 60-plussers Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
Bovenstaande tabel geeft het aantal 80-plussers weer: nu (2007), op relatief korte termijn (2015) en op iets langere termijn (2025). De index 2007-2025 toont de evolutie van het aantal 80-plussers. De interne vergrijzing in Oost-Vlaanderen in 2007 bedraagt 19,77%, stijgt in 2015 tot 22,53% om in 2025 te dalen tot 21,12%. Het absolute aantal 80-plussers stijgt doorheen de jaren. In 2007 zijn er dat in Oost-Vlaanderen 64 414. In 2015 is de groep 80-plussers aangegroeid tot 83 051 personen en in 2025 zijn er dat 92 057. De daling van de interne vergrijzing in 2025 is dus te wijten aan de grote stijging van het absolute aantal 60-plussers tussen 2015 en 2025 (van 368 600 naar 435 811). De gemeenten die de hoogste interne vergrijzing kennen in 2007 zijn niet dezelfde als in 2015 en 2025. Lovendegem is hier het meest sprekende voorbeeld van: in 2007 en 2015 behoort Lovendegem tot de gemeenten met de laagste interne vergrijzing in Oost-Vlaanderen, in 2025 behoort Lovendegem tot de gemeenten met de hoogste interne vergrijzing van Oost-Vlaanderen. Lovendegem kent een index van 200%. Dat betekent dat het aandeel 80-plussers op 60-plussers verdubbelt tussen 2007 en 2025. In een aantal gemeenten, bijvoorbeeld Maarkedal en Kluisbergen, blijft de hoge interne vergrijzing van 2007 aanhouden in 2015 en 2025. 32
De evolutie van het aandeel 80-plussers op de totale groep van ouderen is het grootst in Lovendegem (+ 200,00%), De Pinte (193,62%), Sint-Martens-Latem (+183,28%), Wichelen (+177,83%) en Destelbergen (+177,60%). Enkele van die gemeenten worden in 2007 nochtans nog gekenmerkt door een lage interne vergrijzing. Aan de andere kant kennen de gemeenten met een eerder hoge interne vergrijzing in 2007 (Horebeke, Sint-Laureins, Gent, Oudenaarde, Kluisbergen,…) een meer gematigde evolutie. Horebeke ervaart tegen 2025 zelfs een afbouw van de interne vergrijzing. Het beeld van de arrondissementen is gelijklopend met dat van de gemeenten: het aandeel 80-plussers op de totale groep ouderen is het grootst in 2015 om dan geleidelijk af te nemen naar 2025 toe. Ook hier is dit vooral te wijten aan de sterke toename van de groep 60-plussers. De toename van het aantal 80-plussers is tussen 2015 en 2025 minder uitgesproken dan tussen 2007 en 2015. Over de volledige periode is de stijging het kleinst in het arrondissement Oudenaarde (+125,16%) en het grootst in het arrondissement Dendermonde (+ 157,04%). De provincie Oost-Vlaanderen kent een gelijkaardige evolutie als het Vlaamse gewest en heeft zowel in 2007, 2015 als 2025 een iets hogere interne vergrijzing dan Vlaanderen.
33
Kaart 10
Interne vergrijzing T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% 80-plus se rs op to ta a l 60-plusse rs 1 5.2 - 1 7.1 % 1 7.1 - 1 8.7 % 1 8.7 - 21 .1 % 21 .1 - 24.9 % > 24.9 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
34
Interne vergrijzing
Kaart 11
T o e s ta n d 2 0 2 5 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% 80-plusse rs op tota a l 60-plusse rs 1 5.2 - 1 7.1 % 1 7.1 - 1 8.7 % 1 8.7 - 21 .1 % 21 .1 - 24.9 % > 24.9 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Het vergelijken van beide kaarten maakt visueel duidelijk dat er een spectaculaire stijging van het aandeel 80-plussers ten opzichte van de 60-plus kan worden verwacht. De populatie 60-plussers stijgt niet enkel, ook het aandeel oudere ouderen (80+) neemt toe tegen 2025.
35
F amiliale zorgindex
Kaart 12
T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
F am iliale z orginde x 24.87 - 30.37 30.37 - 34.74 34.74 - 38.61 38.61 - 45.91 45.91 - 60.63
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De familiale zorgindex is de verhouding van de hoogbejaarden (80+) ten opzichte van de oudste actieven (50-59 jaar) en geeft weer in welke mate de oudste actieven instaan voor de zorg van hun hoogbejaarde ouders. In tabel 9 zien we dat in Horebeke de familiale zorgindex 60,63%bedraagt. Concreet betekent dit dat er voor elke 80-plusser 1,65 personen zijn die normaliter de zorg voor deze persoon zouden kunnen opnemen (kinderen, schoonkinderen). Andere gemeenten met een eerder hoge familiale zorgindex zijn: Maarkedal (50,55%), Kluisbergen (45,91%), Sint-Laureins (43,72%) en Oudenaarde (42,08%). Een familiale zorgindex lager dan 27,5% vinden we in: De Pinte (24,87%), Destelbergen (27,16%), Wichelen (27,21%), Lovendegem (27,29%) en Lede (27,32%).
36
% % % % %
Alleenwonende ouderen Tabel 11: alleenwonende ouderen; 01/01/2007 Alleenwonende ouderen Gemeente
Aalst
60-79 jaar
80+
60+
mannen
vrouwen
totaal
mannen
vrouwen
totaal
mannen
vrouwen
vrouwen
%*
1 074
2 496
3 570
315
1 269
1 584
1 389
3 765
5 154
14,85
Aalter
182
394
576
56
191
247
238
585
823
11,20
Assenede
199
313
512
58
188
246
257
501
758
13,55
Berlare
192
379
571
46
176
222
238
555
793
13,52
Beveren
533
1 045
1 578
178
579
757
711
1 624
2 335
12,60
Brakel
180
408
588
72
247
319
252
655
907
16,07
Buggenhout
124
337
461
46
180
226
170
517
687
12,17 11,19
De Pinte
82
228
310
33
99
132
115
327
442
Deinze
309
764
1 073
106
375
481
415
1 139
1 554
13,21
Denderleeuw
180
461
641
73
232
305
253
693
946
12,94
Dendermonde
571
1 226
1 797
177
659
836
748
1 885
2 633
14,15
Destelbergen
180
470
650
66
203
269
246
673
919
13,10
Eeklo
319
639
958
89
298
387
408
937
1 345
15,25
Erpe-Mere
222
451
673
73
280
353
295
731
1 026
13,22
Evergem
318
748
1 066
94
350
444
412
1 098
1 510
11,72 12,72
Gavere
112
278
390
61
162
223
173
440
613
3 610
8 046
11 656
1 012
4 282
5 294
4 622
12 328
16 950
15,05
Geraardsbergen
422
935
1 357
148
474
622
570
1 409
1 979
14,98
Haaltert
217
433
650
75
210
285
292
643
935
12,91
Hamme
309
592
901
101
293
394
410
885
1 295
13,65
Herzele
Gent
193
388
581
78
224
302
271
612
883
13,00
Horebeke
19
38
57
7
28
35
26
66
92
12,40
Kaprijke
59
161
220
12
67
79
71
228
299
12,20
Kluisbergen
74
148
222
24
104
128
98
252
350
13,96
Knesselare
115
179
294
38
130
168
153
309
462
14,11
Kruibeke
203
349
552
52
196
248
255
545
800
12,97
92
165
257
41
100
141
133
265
398
12,88
Laarne
146
296
442
37
136
173
183
432
615
12,78
Lebbeke
202
449
651
67
238
305
269
687
956
13,04
Lede
235
456
691
64
227
291
299
683
982
13,76
63
153
216
22
83
105
85
236
321
12,66
Lochristi
166
387
553
62
183
245
228
570
798
10,29
Lokeren
389
872
1 261
122
429
551
511
1 301
1 812
11,89
Lovendegem
99
217
316
21
98
119
120
315
435
11,54
Maarkedal
70
116
186
22
73
95
92
189
281
11,98
Maldegem
278
528
806
109
342
451
387
870
1 257
13,78
Kruishoutem
Lierde
Melle
114
255
369
33
142
175
147
397
544
12,65
Merelbeke
194
509
703
79
272
351
273
781
1 054
11,81
Moerbeke
77
125
202
26
83
109
103
208
311
12,95
Nazareth
99
243
342
36
96
132
135
339
474
11,32
Nevele
114
254
368
56
117
173
170
371
541
12,16 13,50
Ninove
412
972
1 384
152
496
648
564
1 468
2 032
Oosterzele
136
288
424
40
137
177
176
425
601
11,87
Oudenaarde
332
809
1 141
123
473
596
455
1 282
1 737
14,46
Ronse
339
848
1 187
97
458
555
436
1 306
1 742
17,04
37
Sint-Gillis-Waas
189
346
535
78
213
291
267
559
826
11,81
Sint-Laureins
85
163
248
32
114
146
117
277
394
14,56
Sint-Lievens-Houtem
84
215
299
27
150
177
111
365
476
12,40
Sint-Martens-Latem
105
226
331
35
120
155
140
346
486
14,50
Sint-Niklaas
934
2 094
3 028
259
928
1 187
1 193
3 022
4 215
14,26
Stekene
156
390
546
49
184
233
205
574
779
11,45
Temse
299
611
910
97
281
378
396
892
1 288
11,94
Waarschoot
111
194
305
29
99
128
140
293
433
13,54
Waasmunster
108
219
327
38
110
148
146
329
475
11,67
Wachtebeke
71
164
235
23
77
100
94
241
335
12,30
Wetteren
286
714
1 000
93
345
438
379
1 059
1 438
14,25
Wichelen
138
310
448
32
137
169
170
447
617
13,42
61
123
184
18
67
85
79
190
269
11,67
Zele
194
448
642
43
226
269
237
674
911
11,54
Zelzate
229
390
619
50
159
209
279
549
828
15,46
Zingem
76
154
230
40
89
129
116
243
359
13,14
Wortegem-Petegem
Zomergem
106
191
297
32
111
143
138
302
440
13,74
Zottegem
290
733
1 023
94
427
521
384
1 160
1 544
14,83
Zulte
166
301
467
46
177
223
212
478
690
11,99
90
160
250
40
89
129
130
249
379
12,45
Best. Arro. Aalst (10)
3 329
7 540
10 869
1 099
3 989
5 088
4 428
11 529
15 957
14,06
Best. Arro. Dendermonde (10)
2 270
4 970
7 240
680
2 500
3 180
2 950
7 470
10 420
13,29
Best. Arro. Eeklo (6)
1 169
2 194
3 363
350
1 168
1 518
1 519
3 362
4 881
14,33
Best. Arro. Gent (21)
6 466
14 461
20 927
1 984
7 504
9 488
8 450
21 965
30 415
13,65
Zwalm
Best. Arro. Oudenaarde (11)
1 396
3 122
4 518
506
1 811
2 317
1 902
4 933
6 835
14,49
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
2 703
5 707
8 410
835
2 810
3 645
3 538
8 517
12 055
12,81
Provincie Oost-Vlaanderen
17 333
37 994
55 327
5 454
19 782
25 236
22 787
57 776
80 563
13,66
Vlaams Gewest
74 140
161 932
236 072
24 335
85 757
110 092
102 475
247 689
350 164
13,73
* t.o.v. totaal aantal huishoudens Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
Alleenwonende ouderen lopen vooral een hoger risico op vereenzaming. Uit de cijfers blijkt dat alleenwonende vrouwen nog steeds in de meerderheid zijn en dit zowel in de leeftijdscategorie 60-79 jaar als bij de 80-plussers. Dit is onder andere te verklaren vanuit de hogere levensverwachting van vrouwen. In 2005 was de levensverwachting bij de geboorte voor vrouwen 82,14 jaar, voor mannen 76,32 jaar5. In de evolutie zien we wel dat de levensverwachting bij de geboorte, bij mannen in de voorbije twee decennia lichtjes sneller stijgt dan bij vrouwen. We kunnen dus spreken van een langzame inhaalbeweging van de levensverwachting bij de geboorte bij mannen (zie ook bijlage 2). Een andere mogelijke verklaring kan zijn dat mannen misschien iets sneller dan vrouwen beslissen om in een rusthuis te gaan wonen als ze alleen komen te staan. In Ronse, Brakel, Zelzate, Eeklo en Gent stijgt het aandeel alleenwonende ouderen (60-plus) uit boven de 15% ten opzichte van het totaal aantal huishoudens. Lochristi, De Pinte, Aalter, Nazareth en Stekene kennen het kleinste aandeel alleen wonende ouderen ten opzichte van het totaal aantal huishoudens. Het aandeel alleenwonende ouderen blijft in die gemeenten onder de 11,5%.
5 Bron: Algemene Directie voor Statistiek en Economische informatie: Mathematische demografie- Sterftetafels, zie: www.statbel.fgov.be/pub/d2/p238y2005_nl.pdf
38
De arrondissementen Sint-Niklaas en Dendermonde kennen het kleinste aandeel alleenwonende ouderen, de arrondissementen Oudenaarde en Eeklo het grootste. De provincie Oost-Vlaanderen kent ongeveer hetzelfde aandeel alleenwonende ouderen als het Vlaamse gewest. Kaart 13
Alleenstaande ouderen T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
É énpersoonshuishoudens met referentiepersoon > 60 jaar : % op tota a l a anta l huishoude ns 1 0.29 - 1 1 .54 % 1 1 .54 - 1 2.45 % 1 2.45 - 1 3.42 % 1 3.42 - 1 4.56 % 1 4.56 - 1 7.04 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De kaart van de alleenwonende ouderen geeft geen eenduidig beeld. Eeklo, Gent, Aalst, en een aantal steden en gemeenten in de Vlaamse Ardennen kleuren het donkerst. Dat wijst op een groter aandeel alleenwonende ouderen.
39
Ouderen met beperkte financiële middelen Een aantal uitkeringen hebben als toekenningsvoorwaarde een beperkt inkomen. Deze uitkeringen kunnen dan ook een aanduiding zijn van de minder begoede ouderen. Toch moeten we voorzichtig zijn met de interpretatie: een groot aandeel personen met een uitkering kan ook wijzen op een betere toeleiding, het beter verschaffen van informatie over de verschillende uitkeringen of dienstverlening. Verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering Tabel 12: verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering; 01/01/2006 60-74 jaar
Gemeente
Aalst Aalter
Aantal titularissen met voorkeurs regeling in de ziekte verzekering
75+
60+
Aantal personen ten laste met voorkeurs regeling in de ziekte verzekering
Aantal titularissen met voorkeurs regeling in de ziekte verzekering
Aantal personen ten laste met voorkeurs regeling in de ziekte verzekering
2 127
729
2 559
438
5 853
30,83
440
249
725
215
1 629
38,93
Titularissen + personen ten laste - aantal
Titularissen + personen ten laste - %*
Assenede
354
186
594
138
1 272
37,88
Berlare
437
195
505
104
1 241
39,75
Beveren
798
374
1 213
239
2 624
25,59
Brakel
411
133
651
97
1 292
36,04
Buggenhout
323
159
467
99
1 048
32,48
De Pinte
139
72
204
46
461
19,02
Deinze
802
387
1 144
266
2 599
38,80 27,43
Denderleeuw Dendermonde Destelbergen
354
133
497
84
1 068
1 214
461
1 515
271
3 461
33,87
375
171
465
96
1 107
26,38
Eeklo
635
217
853
162
1 867
36,29
Erpe-Mere
490
231
717
133
1 571
34,10
Evergem
671
331
996
199
2 197
28,75
Gavere Gent
272
124
415
81
892
33,20
5 980
1 603
6 835
1 067
15 485
29,31 32,49
Geraardsbergen
817
303
1 143
202
2 465
Haaltert
433
182
625
139
1 379
33,99
Hamme
713
335
838
140
2 026
37,73
Herzele
412
182
593
115
1 302
33,92
48
22
112
18
200
34,66
Horebeke Kaprijke
193
112
304
85
694
47,70
Kluisbergen
183
73
315
60
631
42,61
Knesselare
280
137
417
102
936
48,60
Kruibeke
296
156
417
87
956
26,30
Kruishoutem
253
149
411
114
927
50,99
Laarne
354
164
476
105
1 099
39,91
Lebbeke
528
247
627
120
1 522
37,07
Lede
506
188
582
118
1 394
34,52
Lierde
186
82
226
50
544
34,34
Lochristi
475
264
661
172
1 572
37,54
Lokeren
975
409
1 178
202
2 764
35,35
Lovendegem
262
114
293
67
736
31,05
Maarkedal
199
78
377
58
712
43,10
Maldegem
732
417
1 106
332
2 587
47,49
Melle
217
88
340
70
715
28,13
40
Merelbeke
441
173
626
129
1 369
26,71
Moerbeke
161
71
239
54
525
39,41
Nazareth
285
129
442
111
967
37,85
Nevele
351
251
503
183
1 288
48,82
Ninove
994
414
1 246
274
2 928
35,32
Oosterzele
323
161
421
121
1 026
35,75
Oudenaarde
756
301
1 170
250
2 477
35,09
Ronse
759
189
961
112
2 021
35,38
Sint-Gillis-Waas
349
168
630
139
1 286
32,22
Sint-Laureins
220
150
426
127
923
55,07
Sint-Lievens-Houtem
297
159
454
114
1 024
44,68
Sint-Martens-Latem
135
61
163
58
417
18,64
2 019
694
2 275
355
5 343
30,87
Sint-Niklaas Stekene
368
177
555
102
1 202
32,06
Temse
540
223
671
95
1 529
26,92
Waarschoot
213
100
307
67
687
35,58
Waasmunster
275
111
353
77
816
34,61
Wachtebeke
150
62
248
26
486
28,22 34,32
Wetteren
671
249
851
141
1 912
Wichelen
278
122
363
69
832
33,60
Wortegem-Petegem
160
79
272
59
570
42,57
Zele
518
243
681
130
1 572
36,30
Zelzate
329
91
362
62
844
26,28
Zingem
190
100
280
73
643
39,26
Zomergem
262
126
378
105
871
42,47
Zottegem
627
233
944
174
1 978
30,70
Zulte
460
247
588
167
1 462
46,63
Zwalm
183
79
300
58
620
34,66
7 057
2 754
9 360
1 791
20 962
32,74
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10)
5 311
2 286
6 676
1 256
15 529
35,67
Best. Arro. Eeklo (6)
2 463
1 173
3 546
906
8 088
39,86
Best. Arro. Gent (21)
12 694
4 921
16 410
3 402
37 427
31,91
Best. Arro. Oudenaarde (11)
3 328
1 285
5 075
949
10 637
37,67
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
5 345
2 201
6 939
1 219
15 704
29,95
Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest
36 198
14 620
48 105
9 523
108 446
33,29
150 045
62 585
195 073
39 011
446 714
31,30
* tov het totaal aantal 60-plus Bron: Portaal Lokale Statistieken (SVR) – aps.vlaanderen.be/lokaal/lokale_statistieken.htm
In deze reeks wordt het aantal personen weergegeven dat op grond van van een relatief laag inkomen een voorkeursregeling geniet in de ziekteverzekering (een verhoogde tegemoetkoming ziekte- en hospitalisatiekosten) (vroegere WIGW’s). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen titularissen (zij die het recht openen) en hun personen ten laste. De som van de twee geeft het volledige aantal personen in het Vlaams Gewest dat geniet van de voorkeursregeling in de ziekteverzekering. Er is een strenge inkomensvoorwaarde6. Door de strenge inkomensvoorwaarde geeft deze reeks zicht op het aantal personen dat over een relatief laag inkomen beschikt. 6 Het recht kan pas toegekend worden voor zover het belastbare bruto gezinsinkomen op jaarbasis van het jaar voordien het bedrag van 14 057,18 euro (01/01/2008) voor de gerechtigde (titularis), verhoogd met 2.602,36 euro (01/01/2008) voor elke persoon ten laste, niet overschrijdt.
41
In Sint-Laureins, Kruishoutem, Nevele, Knesselare en Kaprijke zien we het grootste aandeel 60-plussers die genieten van een verhoogde tegemoetkoming in de ziekte verzekering (hetzij als titularis of als persoon ten laste). Dat kan wijzen op een groter aandeel minder begoede 60-plussers in de oudere bevolking. In Sint-Martens-Latem, De Pinte, Beveren, Zelzate en Kruibeke zien we het kleinste aandeel personen die genieten van de verhoogde tegemoetkoming in de ziekte verzekering ten opzichte van de oudere bevolking. In de leeftijdscategorie 75+ zien we een groter aantal titularissen, terwijl het aantal personen ten laste in de meeste gemeenten lichtjes daalt. Waarschijnlijk kan dat grotendeels verklaard worden door het wegvallen van één van de partners. Het gevolg hiervan is dat meer ouderen onder de strikte inkomensgrens komen te vallen (het belastbaar bruto gezinsinkomen op jaarbasis is lager), waardoor ze kunnen genieten van de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. Het aantal titularissen stijgt enerzijds omdat meer mensen een beroep kunnen doen op de maatregel, anderzijds zal er ook een verschuiving plaatsvinden van personen ten laste naar titularis (door het wegvallen van de oorspronkelijke titularis). De arrondissementen Eeklo en Oudenaarde kennen het grootste, de arrondissementen Gent en Sint-Niklaas het kleinste aandeel begunstigden van de verhoogde tegemoet koming (titularissen + personen ten laste) in de ziekteverzekering van Oost-Vlaanderen. Oost-Vlaanderen wordt gekenmerkt door een iets groter aandeel begunstigden van de verhoogde ziekteverzekering ten opzichte van de 60-plussers dan het Vlaamse gewest.
Begunstigde 60-plussers (titularissen en personen ten laste) van de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering
Kaart 14
Sint-Laureins
0 1 /0 1 /2 0 0 6 SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare Lovendegem
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Zele
Destelbergen
Gent
Nevele
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Lebbeke
Aalst ErpeMere Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Buggenhout
Wichelen
Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Dendermonde
Lede SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: Studiedienst van de Vlaamse Regering, Portaal Lokale Statistieken, www.lokalestatisteken.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
42
Kruibeke Temse
Zomergem
Aalter
Beveren
B e g unstig de 60-plu s o p tota a l 60 -plus 1 8.64 - 27.4 3 % 27.43 - 32.4 9 % 32.49 - 37.0 7 % 37.07 - 43.1 % 43.1 - 55.07 %
Opmerkelijk aan deze kaart is dat de zuidrand van de stad Gent heel licht kleurt. Dit wijst op weinig begunstigden van de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. Het westen van Oost-Vlaanderen (de grensgemeenten met WestVlaanderen) kleuren daarentegen donkerder. Dat wijst dan weer op een groter aandeel begunstigden van de verhoogde tegemoetkoming in de ziekteverzekering. Inkomensgarantie voor ouderen (gewaarborgd inkomen (GI)- inkomensgarantie (IGO)) Zowel het gewaarborgd inkomen (GI) als de inkomensgarantie voor ouderen (IGO) zijn bijstandsregelingen die verstrekt worden aan ouderen die de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikt hebben en die door omstandigheden geen of geen voldoende loopbaan hebben kunnen opbouwen. Het is een soort leefloon dat wordt toegekend aan ouderen die over onvoldoende bestaansmiddelen beschikken. Op 1 juni 2001 werd het GI vervangen door de IGO. De twee regelingen blijven naast elkaar bestaan, in die zin dat wie reeds een GI had met daarin voordeligere rechten dan bij de IGO, zijn oude GI kan behouden. Het GI en IGO verschillen onder andere hierin: bij GI kregen de partners een gezinsbedrag, bij de IGO krijgt elk van de partners een basisbedrag. Een tweede verschil is dat bij de IGO de instapleeftijd voor mannen en vrouwen wordt gelijkgesteld op 65 jaar. Bij GI was de instapleeftijd voor vrouwen 60 jaar en 65 jaar voor mannen. Tabel 13: tegemoetkomingen GI of IGO; 2007 Gemeente Aalst
Inkomensgarantie (IGO)
Gewaarborgd inkomen voor ouderen (GI)
Totaal (IGO+GI)
%*
602
129
731
4,96 8,13
Aalter
219
40
259
Assenede
166
21
187
7,31
Berlare
128
17
145
6,14
Beveren
344
57
401
5,26
Brakel
141
49
190
6,65
Buggenhout
91
16
107
4,44
De Pinte
43
5
48
2,68
284
50
334
6,51
Denderleeuw
95
10
105
3,53
Dendermonde
392
73
465
5,91
Deinze
Destelbergen
89
6
95
3,00
Eeklo
226
44
270
6,85
Erpe-Mere
135
30
165
4,61
Evergem
255
37
292
4,95
84
5
89
4,42
2 493
439
2 932
7,10
Geraardsbergen
205
33
238
4,13
Haaltert
116
19
135
4,28
Hamme
234
50
284
7,05
Herzele
105
6
111
3,76
Horebeke
24
3
27
5,91
Kaprijke
84
13
97
8,87
Kluisbergen
55
5
60
5,12
Knesselare
103
15
118
8,15
Kruibeke
120
16
136
5,05
Gavere Gent
43
Kruishoutem
112
8
120
8,33
91
11
102
5,02
Lebbeke
146
21
167
5,31
Lede
155
22
177
5,86
57
12
69
5,69
Lochristi
208
41
249
7,89
Lokeren
314
57
371
6,37
79
23
102
5,95
Maarkedal
73
34
107
8,14
Maldegem
267
16
283
6,73
Laarne
Lierde
Lovendegem
Melle
99
29
128
6,45
Merelbeke
131
17
148
3,87
Moerbeke
58
5
63
6,16
Nazareth
108
24
132
6,85
Nevele
211
15
226
11,33
Ninove
297
50
347
5,57
Oosterzele
115
21
136
6,07
Oudenaarde
276
74
350
6,25
Ronse
191
37
228
5,13
Sint-Gillis-Waas
145
20
165
5,67
96
11
107
7,91
Sint-Lievens-Houtem
109
13
122
6,80
Sint-Martens-Latem
36
7
43
2,59
Sint-Niklaas
683
123
806
6,13
Stekene
120
11
131
4,79
Temse
185
22
207
4,93 4,59
Sint-Laureins
Waarschoot
58
12
70
Waasmunster
69
34
103
6,01
Wachtebeke
71
24
95
7,45
Wetteren
215
37
252
5,86
Wichelen
61
11
72
3,84
Wortegem-Petegem Zele Zelzate
54
7
61
6,09
170
34
204
6,23
75
17
92
3,77
Zingem
55
9
64
5,00
Zomergem
92
12
104
6,44
Zottegem
184
30
214
4,26
Zulte
140
21
161
6,74
79
13
92
6,77
Best. Arro. Aalst (10)
2 003
342
2 345
4,76
Best. Arro. Dendermonde (10)
Zwalm
1 597
304
1 901
5,76
Best. Arro. Eeklo (6)
914
122
1 036
6,64
Best. Arro. Gent (21)
4 976
848
5 824
6,45
Best. Arro. Oudenaarde (11)
1 117
251
1 368
6,18
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
1 911
306
2 217
5,66
Provincie Oost-Vlaanderen
12 518
2 173
14 691
5,89
Vlaams Gewest
50 228
9 382
59 610
5,47
* t.o.v. totale bevolking 65-plus Bron: Portaal Lokale Statistieken – www.lokalestatistieken.be
44
In deze tabel zien we het aantal ouderen (65-plus) dat een beroep doet op een gewaarborgd inkomen of inkomensgarantie voor ouderen. In de gemeenten Nevele, Kaprijke, Kruishoutem, Knesselare, Maarkedal en Aalter zien we dat meer dan 8% van de 65-plussers een beroep doet op deze bijstandsregeling. In Sint-Martens-Latem, De Pinte, Destelbergen, Denderleeuw, Herzele, Zelzate, Wichelen en Merelbeke blijft het aandeel 65-plussers dat een bijstandsregeling krijgt beperkt tot onder de 4% van het totale aantal 65-plussers. De arrondissementen Eeklo en Gent kennen het grootste aandeel 65-plussers dat een beroep doet op het IGO en GI van Oost-Vlaanderen. De arrondissementen Aalst en Sint-Niklaas daarentegen hebben het kleinste aandeel ouderen die een beroep doen op het IGO en GI. In Oost-Vlaanderen is het aandeel 65-plussers dat een beroep doet op de bijstandsregelingen gewaarborgd inkomen en inkomensgarantie voor ouderen iets groter dan in het Vlaamse Gewest. Kaart 15
Ouderen met een gewaarborgd inkomen of inkomensgarantie voor ouderen 20 0 7
Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
É énpersoonshuishoudens met referentiepersoon > 60 jaar : % G I of IG O op totaal aantal ouderen 2.59 - 3.87 % 3.87 - 5.31 % 5.31 - 6.37 % 6.37 - 7.45 % 7.45 - 1 1 .33 %
Bron data: Studiedienst van de Vlaamse Regering, Portaal Lokale Statistieken, www.lokalestatisteken.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
We zien hier een gelijkaardig beeld als op de kaart van de begunstigden voor de ziekte verzekering. Zo bemerken we een klein aandeel begunstigden in de zuidrand van de stad Gent en een groot aandeel begunstigden in het westen van Oost-Vlaanderen. 45
Ouderen met een handicap Personen met een handicap (60-plus) Tabel 14: ouderen met een handicap (60-plus); 2008 (8/9/2008) Gemeente Aalst
Personen met een handicap 60+
Per duizend *
193
10,02
Aalter
42
9,65
Assenede
44
12,96
Berlare
17
5,37
Beveren
68
6,44
Brakel
28
7,66
Buggenhout
32
9,74
De Pinte
24
9,66
Deinze
79
11,55 8,78
Denderleeuw
35
Dendermonde
92
8,83
Destelbergen
44
10,17
Eeklo
60
11,48
Erpe-Mere
50
10,67
Evergem
81
10,37
Gavere
24
8,79
521
9,83
Gent Geraardsbergen
92
11,96
Haaltert
55
13,30
Hamme
49
8,95
Herzele
34
8,69
6
9,79
Horebeke Kaprijke
15
10,06
Kluisbergen
20
13,37
Knesselare
25
12,83
Kruibeke
32
8,67
Kruishoutem
26
14,21
Laarne
22
7,89
Lebbeke
28
6,70
Lede
48
11,64
Lierde
19
11,96
Lochristi
42
9,66
Lokeren
75
9,31
Lovendegem
28
11,33
Maarkedal
14
8,22
Maldegem
73
13,27
Melle
16
6,17 12,55
Merelbeke
66
Moerbeke
11
8,05
Nazareth
28
10,76
Nevele
45
16,97
Ninove
62
7,29
Oosterzele
32
10,95
Oudenaarde
61
8,51
46
Ronse
61
10,59
Sint-Gillis-Waas
47
11,45
Sint-Laureins
16
9,45
Sint-Lievens-Houtem
29
12,54
Sint-Martens-Latem
27
11,86
216
12,28
Stekene
Sint-Niklaas
47
12,12
Temse
43
7,33
Waarschoot
24
12,22
Waasmunster
22
9,01
Wachtebeke
26
14,74
Wetteren
62
10,89
Wichelen
23
9,15
Wortegem-Petegem
14
10,29
Zele
31
7,07
Zelzate
33
10,18
Zingem
11
6,70
Zomergem
15
7,18
Zottegem
63
9,62
Zulte
23
7,20
Zwalm
29
15,87 10,14
Best. Arro. Aalst (10)
661
Best. Arro. Dendermonde (10)
378
8,52
Best. Arro. Eeklo (6)
241
11,73
Best. Arro. Gent (21)
1 223
10,28
Best. Arro. Oudenaarde (11)
289
10,09
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
528
9,83
3 320
10,02
14 264
9,80
Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest * t.o.v. totale bevolking 60-plus op 1/1/2008 Bron: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
Deze tabel geeft een overzicht van het aantal 60-plussers met een handicap die door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap effectie erkend zijn. Tot de leeftijd van 65 jaar kan men een aanvraag richten tot het Vlaams Agentschap om erkend te worden als persoon met een handicap. Eens men die erkenning heeft gekregen, blijft men die behouden, ook na zijn 65 jaar. In de gemeenten Nevele, Zwalm, Kruishoutem en Kluisbergen zijn meer dan 14 per 1 000 60-plussers erkend als persoon met een handicap. De gemeenten Lebbeke, Zingem, Beveren, Melle en Berlare blijven onder de 7 per 1 000 60-plussers die erkend worden als persoon met een handicap. De arrondissementen Eeklo en Gent kennen de meeste 60-plussers die erkend zijn als persoon met een handicap, respectievelijk 11,78 en 10,28 per 1 000 60-plussers. Het aandeel oudere personen met een handicap van Oost-Vlaanderen en Vlaanderen ligt dicht bij elkaar, respectievelijk 10,02 en 9,80 per 1 000 van het totale aantal 60-plussers.
47
Personen met een handicap (erkend door het VAPH) ouder dan 60 jaar
Kaart 16
T o e s ta n d 0 8/0 9 /2 0 0 8
Sint-Laureins
SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Ninove Brakel
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
% op tota a l a anta l 60-plussers 5.37 - 7.66 % 7.66 - 9.31 % 9.31 - 10.95 % 10.95 - 13.37 % 13.37 - 16.97 %
Bron data: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De kaart met het aandeel 60-plussers met een handicap geeft geen eenduidig beeld. Wel valt op dat de donkerste kleur (het grootste aandeel 60-plussers met een handicap) zich vooral in de Vlaamse Ardennen situeert. We merken de lichtere kleuren (het kleinste aandeel 60-plussers met een handicap) vooral op in het noord-oosten van de provincie. Tegemoetkomingen voor personen met een handicap Ouderen (65+) kunnen een tegemoetkoming ontvangen voor verminderde zelfredzaamheid, de tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden (THB). Personen met een handicap die voor hun 65ste een verminderde zelfredzaamheid ervaren, kunnen een integratietegemoetkoming (IT) ontvangen voor personen met een handicap. Personen die een integratietegemoetkoming of een inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) ontvangen voor hun 65ste blijven deze uitkering ook ontvangen na hun 65ste .
48
Tabel 15: tegemoetkomingen, IVT en THB; 2006 Gemeente
Ouderen (65+) met een tegemoet koming aan personen met een handicap aantal
Aalst Aalter
per duizend*
Ouderen (65+) met IVT aantal
Ouderen met een THB
per duizend*
aantal
per duizend*
1 523
102,52
58
3,90
1 346
90,61
377
119,76
18
5,72
323
102,60
Assenede
256
99,61
13
5,06
213
82,88
Berlare
266
112,86
11
4,67
235
99,70
Beveren
410
53,66
22
2,88
350
45,81
Brakel
347
119,86
13
4,49
312
107,77
Buggenhout
277
115,27
8
3,33
245
101,96
71
41,02
2
1,16
62
35,82
De Pinte Deinze
549
107,65
29
5,69
480
94,12
Denderleeuw
335
113,64
8
2,71
301
102,10
Dendermonde
922
117,14
30
3,81
812
103,16
Destelbergen
169
53,99
11
3,51
145
46,33
Eeklo
414
106,18
23
5,90
343
87,97
Erpe-Mere
422
118,11
15
4,20
378
105,79
Evergem
504
86,29
24
4,11
434
74,30
Gavere Gent Geraardsbergen
216
107,62
9
4,48
187
93,17
2 530
60,70
151
3,62
2 143
51,42
620
106,42
25
4,29
551
94,58 108,86
Haaltert
382
120,89
9
2,85
344
Hamme
393
96,97
16
3,95
337
83,15
Herzele
383
129,26
12
4,05
346
116,77
Horebeke Kaprijke
49
118,07
3
7,23
42
101,20
146
131,65
9
8,12
129
116,32
Kluisbergen
135
114,21
18
15,23
110
93,06
Knesselare
214
147,28
13
8,95
183
125,95
Kruibeke
223
83,30
11
4,11
193
72,10
Kruishoutem
180
126,05
9
6,30
158
110,64
Laarne
181
89,78
18
8,93
147
72,92
Lebbeke
320
102,20
23
7,35
275
87,83
Lede
300
99,24
22
7,28
240
79,39
Lierde
137
112,66
7
5,76
113
92,93 79,14
Lochristi
285
92,44
15
4,87
244
Lokeren
452
77,64
22
3,78
366
62,86
Lovendegem
121
74,32
13
7,99
100
61,43
Maarkedal
175
131,18
7
5,25
154
115,44
Maldegem
438
104,01
24
5,70
382
90,71
Melle
138
69,38
16
8,04
107
53,80
Merelbeke
302
79,22
20
5,25
246
64,53
Moerbeke
99
97,15
9
8,83
83
81,45
Nazareth
233
121,99
19
9,95
195
102,09
Nevele
349
174,33
20
9,99
305
152,35
Ninove
711
113,47
31
4,95
616
98,31
Oosterzele
196
88,25
12
5,40
167
75,19
Oudenaarde
521
93,32
23
4,12
465
83,29
Ronse
392
87,34
22
4,90
332
73,98
Sint-Gillis-Waas
252
87,17
9
3,11
221
76,44
Sint-Laureins
109
80,27
8
5,89
95
69,96
49
Sint-Lievens-Houtem
258
144,70
6
3,37
240
Sint-Martens-Latem
61
36,79
6
3,62
50
30,16
868
66,09
70
5,33
657
50,02
Sint-Niklaas
134,60
Stekene
225
82,60
15
5,51
192
70,48
Temse
271
64,72
11
2,63
229
54,69
Waarschoot
145
95,08
9
5,90
131
85,90
Waasmunster
146
85,73
9
5,28
122
71,64
Wachtebeke
111
89,88
8
6,48
91
73,68
Wetteren
403
93,29
15
3,47
347
80,32
Wichelen
181
94,71
7
3,66
147
76,92 125,87
Wortegem-Petegem
140
139,86
6
5,99
126
Zele
329
101,08
13
3,99
298
91,55
Zelzate
177
71,86
37
15,02
110
44,66 137,98
Zingem
197
152,71
8
6,20
178
Zomergem
172
105,91
9
5,54
149
91,75
Zottegem
499
98,83
25
4,95
434
85,96
Zulte
310
130,91
5
2,11
278
117,40
Zwalm
153
111,68
12
8,76
124
90,51
5 433
109,88
211
4,27
4 796
96,99
Best. Arro. Dendermonde (10)
3 418
103,51
150
4,54
2 965
89,79
Best. Arro. Eeklo (6)
1 540
98,65
114
7,30
1 272
81,49
Best. Arro. Aalst (10)
Best. Arro. Gent (21)
7 152
79,32
418
4,64
6 103
67,69
Best. Arro. Oudenaarde (11)
2 426
109,27
128
5,77
2 114
95,22
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
2 701
69,12
160
4,09
2 208
56,51
Provincie Oost-Vlaanderen
22 670
90,86
1 181
4,73
19 458
77,98
Vlaams Gewest
91 264
84,17
5 151
4,75
77 604
71,57
* t.o.v. totale bevolking 65-plus Bron: Portaal Lokale Statistieken – www.lokalestatistieken.be
In de tabel beschrijven we in de eerste kolom het aantal 65-plussers dat een uit kering ontvangt voor verminderde zelfredzaamheid of gebrek aan zelfredzaamheid. Hiertoe behoren alle begunstigden van zowel het uitdovende oude stelsel van 1969 met de gewone en bijzondere tegemoetkomingen, tegemoetkomingen voor hulp van derden, aanvullende tegemoetkomingen, tegemoetkoming ter aanvulling van het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, als van het stelstel van 1987 met de inkomensvervangende en integratietegemoetkoming en de tegemoet koming voor hulp aan bejaarden. We geven in de tabel ook het aantal begunstigden die na de leeftijd van 65 jaar genieten van een inkomensvervangende tegemoetkoming en het aantal begunstigden van de tegemoetkoming hulp aan bejaarden die pas na het 65ste levensjaar kan worden aangevraagd. We merken op dat het aantal personen dat na 65 jaar de tegemoetkoming hulp aan bejaarden ontvangen een stuk hoger ligt dan het aantal inkomensvervangende tegemoetkomingen. In Nevele, Zingem, Sint-Lievens-Houtem, Knesselare en Wortegem-Petegem wonen het meest begunstigden (per 1 000 65-plussers) van de tegemoetkoming hulp aan bejaarden. Dat wil niet noodzakelijkerwijs zeggen dat hier relatief meer ouderen wonen die verminderde zelfredzaamheid of gebrek aan zelfredzaamheid hebben, maar wel dat in die gemeenten meer ouderen van de regeling gebruik maken. In Sint-Martens-Latem, De Pinte, Zelzate, Beveren en Destelbergen zien we dat het aantal gerechtigden op een tegemoetkoming daalt tot onder de 50 per 1 000 65-plussers.
50
Het aantal tegemoetkomingen hulp aan bejaarden maakt het grootste deel uit van alle tegemoetkomingen. Dat verklaart waarom we grotendeels hetzelfde patroon terugvinden bij de verzameling van alle tegemoetkomingen. Zelzate vormt hierop een uitzondering: die gemeente verdwijnt uit de top vijf van gemeenten met het kleinste aandeel personen met een tegemoetkoming en Gent komt in de plaats. Tussen de arrondissementen is er een aanzienlijk verschil: de arrondissementen Aalst en Oudenaarde (zuiden van Oost-Vlaanderen) kennen iets meer dan 109 personen met een tegemoetkoming (ten opzichte van 1 000 65-plussers) terwijl arrondissement Sint-Niklaas en Gent onder de 70 personen per 1 000 65-plussers blijven steken. Oost-Vlaanderen haalt een groter aandeel personen die een tegemoetkoming voor verminderde zelfredzaamheid of gebrek aan zelfredzaamheid ontvangen dan het Vlaamse gemiddelde. Kaart 17
65-plussers met een tegemoetkoming aan personen met een handicap T o e s ta n d 2 0 0 6
Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne
Deinze
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
a a n ta l b e g u n s tig d e n p e r 1 0 0 0 6 0 - plu s s e rs
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
36 .7 9 - 6 6 .0 9 66 .0 9 - 8 9 .8 8 89 .8 8 - 1 0 7 .6 5 1 0 7 .6 5 - 1 3 1 .6 5 1 3 1 .6 5 - 1 7 4 .3 3
Bron data: Studiedienst van de Vlaamse Regering, Portaal Lokale Statistieken, www.lokalestatistieken.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Ook op kaart is goed te zien dat het aandeel personen met een tegemoetkoming aan oudere personen met een handicap, vooral in (gedeelten van) de regio Gent en in het Waasland relatief klein is.
51
Allochtone ouderen Ook de bevolking van vreemde afkomst veroudert. Cijfers op basis van de etniciteit van de ouderen zijn niet meteen voorhanden. We beperken ons hier dus tot cijfers over de niet-Belgen: inwoners die niet beschikken over de Belgische nationaliteit.
Tabel 16: niet-Belgen 60-plus; 01/01/2007 Niet-Belgen 60+ Maghreb-landen + Turkije
Niet-Belgen 60+ Gemeente
Index 1997-2007
aantal
per duizend*
aantal
per duizend*
niet-Belgen per duizend
Aalst
238
12,54
64
3,37
150,90
Aalter
22
5,26
0
0,00
139,89
Assenede
67
19,95
0
0,00
128,38
Berlare
15
4,80
0
0,00
134,45
Beveren
122
11,90
0
0,00
98,10
Brakel
14
3,91
0
0,00
104,55
Buggenhout
17
5,27
1
0,31
125,48
De Pinte
37
15,26
0
0,00
146,73
Deinze
51
7,61
3
0,45
128,55
Denderleeuw
35
8,99
5
1,28
183,84
Dendermonde
77
7,54
21
2,06
121,42
Destelbergen
44
10,48
5
1,19
132,16
Eeklo
55
10,69
3
0,58
92,47
Erpe-Mere
17
3,69
2
0,43
157,02
Evergem
86
11,26
6
0,79
142,35
Gavere
11
4,09
1
0,37
156,70
1 714
32,44
863
16,34
159,96
Geraardsbergen
67
8,83
5
0,66
159,10
Haaltert
15
3,70
0
0,00
107,56
Hamme
35
6,52
20
3,72
126,85
Herzele
11
2,87
1
0,26
91,40
Gent
Horebeke
3
5,20
0
0,00
120,93
14
9,62
0
0,00
163,88
Kluisbergen
8
5,40
1
0,68
200,00
Knesselare
12
6,23
0
0,00
259,58
Kruibeke
37
10,18
10
2,75
158,32
Kaprijke
Kruishoutem
8
4,40
0
0,00
107,32
Laarne
14
5,08
0
0,00
173,38
Lebbeke
20
4,87
9
2,19
115,68
Lede
11
2,72
0
0,00
50,46
3
1,89
0
0,00
135,97
Lochristi
44
10,51
2
0,48
129,12
Lokeren
214
27,37
145
18,54
166,89
Lovendegem
23
9,70
1
0,42
112,27
Maarkedal
15
9,08
0
0,00
202,68
Maldegem
66
12,11
0
0,00
139,36
Melle
22
8,65
3
1,18
97,74
Merelbeke
34
6,63
0
0,00
136,42
Moerbeke
47
35,29
0
0,00
148,59
Nazareth
17
6,65
0
0,00
65,91
Nevele
11
4,17
3
1,14
164,82
Lierde
52
Ninove
82
9,89
21
2,53
Oosterzele
15
5,23
0
0,00
278,19
Oudenaarde
43
6,09
7
0,99
148,54
Ronse
175,35
155
27,13
50
8,75
125,31
Sint-Gillis-Waas
98
24,56
3
0,75
102,50
Sint-Laureins
54
32,22
0
0,00
114,78
Sint-Lievens-Houtem
7
3,05
1
0,44
663,04
Sint-Martens-Latem
49
21,90
0
0,00
106,05
Sint-Niklaas
274
15,83
95
5,49
128,18
Stekene
145
38,68
1
0,27
108,17
Temse
100
17,61
45
7,92
117,64
9
4,66
2
1,04
408,77
Waasmunster
29
12,30
2
0,85
139,93
Wachtebeke
46
26,71
1
0,58
125,81
Wetteren
29
5,21
15
2,69
114,25
Wichelen
10
4,04
2
0,81
448,89
Waarschoot
Wortegem-Petegem
1
0,75
0
0,00
94,94
67
15,47
47
10,85
112,67
Zelzate
162
50,45
8
2,49
133,86
Zingem
6
3,66
0
0,00
0,00
Zomergem
12
5,85
0
0,00
134,48
Zottegem
19
2,95
1
0,16
156,91
Zulte
17
5,42
6
1,91
169,38
8
4,47
0
0,00
0,00
Best. Arro. Aalst (10)
502
7,84
100
1,56
148,48
Best. Arro. Dendermonde (10)
313
7,19
117
2,69
125,92
Best. Arro. Eeklo (6)
418
20,60
11
0,54
123,13
Best. Arro. Gent (21)
2 323
19,81
896
7,64
145,98
264
9,35
58
2,05
133,38 123,48
Zele
Zwalm
Best. Arro. Oudenaarde (11) Best. Arro. Sint-Niklaas (7) Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest
990
18,88
299
5,70
4 810
14,76
1 481
4,55
137,17
46 213
32,38
6 086
4,26
127,73
* t.o.v. totaal aantal 60-plus Bron: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie – http://ecodata.mineco.fgov.be/mdn/bevolking.jsp
In deze tabel geven we een overzicht van het aantal niet-Belgen ouder dan 60 jaar, het aantal niet-Belgen van Maghrebijnse of Turkse afkomst ouder dan 60 jaar en de evolutie van het aandeel oudere niet-Belgen (60-plussers) tussen 1997 en 2007. In bijna alle gemeenten stijgt het aandeel oudere niet-Belgen (60-plus) tussen 1997 en 2007. In sommige gemeenten verdubbelt het aantal (bv Kluisbergen) of verzesvoudigt het (bv Sint-Lievens-Houtem). We moeten hier wel enige voorzichtigheid aan de dag leggen met de interpretatie: in Kluisbergen is het aantal oudere niet-Belgen gestegen van 4 naar 8, in Sint-Lievens-Houtem is het aantal gestegen van 1 naar 7. Ook hier speelt dus de wet van de lage aantallen, waarvoor we reeds in het begin van deze publicatie waarschuwden. We zien in de cijfers dat ook de bevolking van niet-Belgische afkomst veroudert. Er zijn een heleboel risicofactoren waardoor de groep van ouderen van een nietBelgische afkomst kwetsbaar is voor vereenzaming of maatschappelijke achterstelling. Het is belangrijk dat de nodige aandacht wordt besteed aan de uitbouw en aanpassing van professionele thuiszorg, welzijns- en zorgvoorzieningen voor deze doelgroep. 53
Van alle Oost-Vlaamse gemeenten is het aandeel oudere niet-Belgen het grootst in Zelzate, Stekene, Moerbeke, Gent en Sint-Laureins: groter dan 30 personen per 1 000 60-plussers. In Wortegem-Petegem, Lierde, Lede, Herzele en Zottegem is het aandeel niet-Belgen aanzienlijk kleiner, met minder dan 3 niet-Belgen ten opzichte van 1 000 60-plussers. Belangrijk om te vermelden is dat in het aantal niet-Belgen alle nationaliteiten vervat zitten. We zien in het arrondissement Eeklo een hoog promille niet-Belgen, dat is hoofdzakelijk te wijten aan het hoog aantal uitgeweken Nederlanders. Ook het arrondissement Gent en Sint-Niklaas scoren hoog wat betreft het aandeel oudere niet-Belgen ten opzichte van het totaal aantal 60-plus. Hier zorgt een verscheidenheid van nationaliteiten voor het groot aandeel niet-Belgen (in het arrondissement Sint-Niklaas zijn de Nederlanders ook sterk vertegenwoordigd, maar minder uit gesproken dan in het arrondissement Eeklo). De provincie Oost-Vlaanderen blijft wat betreft het aandeel oudere niet-Belgen een stuk onder het Vlaamse cijfer, respectievelijk 14,76 en 32,38 oudere niet-Belgen ten opzichte van het totale aantal 60-plussers. Wat betreft het aandeel oudere niet-Belgen (60-plus) van Maghrebijnse of Turkse afkomst zien we een grote verscheidenheid. Een aantal gemeenten kennen een groot aandeel 60-plussers van Maghrebijnse of Turkse afkomst ten opzichte van 1 000 60-plussers: Lokeren, Gent, Zele, Ronse en Temse. Het overgrote deel van de lokale besturen in Oost-Vlaanderen telt minder dan 1 oudere niet-Belg van Maghrebijnse of Turkse afkomst ten opzichte van 1 000 60-plussers (45 gemeenten). Het arrondissement Sint-Niklaas kent duidelijk een groter aandeel ouderen van Maghre bijnse of Turkse afkomst per 1 000 60-plussers dan de andere arrondissementen. Het aandeel oudere 60-plussers van Maghrebijnse of Turkse afkomst is in OostVlaanderen iets groter dan in Vlaanderen.
54
Kaart 18
Niet-Belgen 65-plus T o e s ta n d 0 1 /0 1 /2 0 0 7 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
aanta l niet-B elgen 60-plus per 1 000 60-plussers 0.75 - 4.47% 4.47 - 8.65 % 8.65 - 1 7.61 % 1 7.61 - 27.37 % 27.37 - 50.45 %
Bron data: FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie - Dienst Demografie Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Vooral het noorden van de provincie Oost-Vlaanderen kleurt donkerder: hier vinden we het grootste aandeel niet-Belgen terug. Zoals hoger vermeld gaat het in het Meetjesland en in mindere mate in delen van het Waasland vooral om uitgeweken Nederlanders.
55
5 Mantelzorg Mantelzorg is de praktische, niet-medische zorg die aan een zorgbehoevende persoon wordt gegeven door één of meerdere leden uit zijn of haar directe omgeving, waarbij de zorgverlening voortvloeit uit de sociale relatie, buiten het kader van een hulpverlenend beroep of het georganiseerde vrijwilligerswerk. Over het aantal mantelzorgers in Vlaanderen bestaan verscheidene studies. De cijfers over het aantal en aandeel mantelzorgers worden niet altijd op dezelfde manier berekend. De Vrije Universiteit Brussel bracht op basis van de socio-economische enquête van 2001 het aandeel van de bevolking van 15 jaar en ouder die mantelzorg verstrekt in beeld: Kaart 19
Aandeel in de bevolking van 15 jaar en ouder (in %)
België: 9,46
10,66 - 13,00 [120] 9,81 - 10,65 [117] 9,17 - 9,80
[116]
8,60 - 9,16
[116]
6,93 - 8,59
[120]
Bron: NIS, Algemene socio-economische enquête 2001
0
30 km Interface Demography Vrije Universiteit Brussel
In de monografie Gezondheidszorg en mantelzorg vinden we op pagina 132 en 133 terug: “Wallonië heeft het hoogste percentage van de bevolking dat informele hulp verstrekt, gevolgd door het Brussels Gewest en Vlaanderen. De reden hiervoor heeft weinig te maken met een betere aanwezigheid van formele zorg in Vlaanderen of een gebrek aan generositeit en hulpvaardigheid onder de Vlaamse bevolking. De voornaamste reden wordt gevormd door de vraag naar zorg. In de mate dat het aantal zorgbehoevende personen in het Waalse Gewest aanzienlijk hoger is dan in Vlaanderen is de kans dat iemand zorg kan en/of moet verstrekken veel groter. Uiteraard spelen beschikbaarheid en bereidheid om hulp te verlenen een belangrijke rol, maar deze elementen zijn op bevolkingsniveau slechts modulerend ten opzichte van de vraag naar hulp. […] In de gemeenten met de beste gezondheid of de laagste chronische morbiditeit vinden we ook vaak het laagste aandeel mantelzorgers terug. Omgekeerd, blijken regio’s met de meeste gezondheidsproblemen ook de regio’s te zijn met het hoogste aandeel informele zorgverstrekkers. Het valt overigens op hoe zelfs op dit vlak de afwijkingen tussen de gewesten identiek zijn als deze gebaseerd op de ruimtelijke indeling van gezondheid.” 7
7 P. Deboosere, P. e.a., Gezondheid en mantelzorg, Monografieën SEE 2001 (zie www.statbel.fgov.be/studies/mono_200101_nl.pdf )
56
Bekijken we de situatie op Oost-Vlaams niveau dan zien we dat we in Oost-Vlaanderen geen identieke weerspiegeling krijgen van de kaart van de gezondheidstoestand (zie kaart onder 3 ouderen en gezondheid, p.23). In die kaart zagen we dat het aandeel 65-plussers die zichzelf in goede gezondheidstoestand voelen in het westen van de provincie net iets groter is dan in het oosten. We zien in de kaart van de mantelzorgers een veel diverser beeld. In veel beperkter mate zouden we wel kunnen zeggen dat er meer mantelzorgers zijn in het oosten van Oost-Vlaanderen dan in het westen. De enquête “Zicht op zorg: studie van de mantelzorg in Vlaanderen in 2003”8 van het voormalige Centrum voor Bevolkings- en Gezinsstudies (CBGS) schat het aantal intensieve mantelzorgers in Vlaanderen op minimaal 13% van de 25- tot 64-jarigen met de Belgische nationaliteit, zijnde 400 000 mantelzorgers . Omgerekend naar de Oost-Vlaamse context zou Oost-Vlaanderen ruim 90 000 intensieve mantelzorgers tellen. Let op: telkens betreffen het cijfers van het jaar 2003.
Profiel van de mantelzorger Dezelfde CBGS-enquête8 tracht ook het profiel van de mantelzorger (Vlaanderen, 2003) te schetsen. Geslacht 65% van de geregistreerde9 mantelzorgers is vrouw, 35% is man. Dat één derde van de mantelzorgers een man is, stemt dus niet overeen met het wijdverspreide idee dat het bijna uitsluitend vrouwen zijn die zorg verlenen. Factoren die hierin een rol spelen zijn de sociale verwachtingen en praktische omstandigheden. Van vrouwen neemt men aan dat ze kunnen zorgen, mannen moeten dit bewijzen. Vrouwen hebben een betere en meer betrouwbare zorgreputatie. Meer mannen dan vrouwen werken buitenshuis, en meer mannen dan vrouwen hebben een voltijdse baan. Leeftijd Geregistreerde mantelzorgers, of ze nu intensief of minder intensief zorgen, zijn meestal tussen de 45 en de 70 jaar oud. De gemiddelde leeftijd van de Vlaamse mantel zorger is 52 jaar, waarbij de vrouwen gemiddeld 50 jaar zijn en de mannen 55 jaar.
8 Zicht op zorg: studie van de mantelzorg in Vlaanderen in 2003, CBGS-werkdocument, 11, 2004. Belangrijk: in de steekproef zijn geen vreemdelingen opgenomen, deze werden ook in de schatting van het aantal mantelzorgers niet meegerekend. Als intensieve mantelzorgers worden volgens de zgn. CBGS-norm beschouwd: geregistreerde mantelzorgers die op 2 van de 3 groepen zorgtaken (sociaal-emotionele taken, huishoudelijke taken, persoonsverzorgende taken) of bij persoonsverzorgende taken evenveel doen als 75% van alle geregistreerde mantelzorgers. 9 4 000 mantelzorgers tussen 25 en 79 jaar werden geregistreerd in het kader van de Vlaamse zorgverzekering.
57
Grafiek 1: leeftijd mantelzorgers (uit: Zicht op zorg) 100% 90% 80% 70% 60% vrouw
50%
man
40% 30% 20% 10% 0% 25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
Opleiding en graad van verstedelijking Er is geen samenhang tussen de opleidingsgraad van de geregistreerde mantelzorger en de intensiteit van de verleende zorg. Toch valt op dat lager opgeleiden verhoudingsgewijs meer intensieve zorg verlenen. Er is ook geen verband tussen de verstedelijkingsgraad van de woonplaats en de intensiteit van de mantelzorg. Beroepsactief of niet10 Eén derde van de mantelzorgers is beroepsactief. Indien we dit cijfer vergelijken met het aantal beroepsactieve mantelzorgers tien jaar geleden, is dit evenwel een behoorlijke stijging. Mantelzorgers combineren mantelzorg dus meer dan vroeger met een baan. Een belangrijk deel is echter niet-beroepsactief. Grafiek 2: beroepsactieve mantelzorgers (uit: Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap) Beroepsactief in % 3%
10%
loontrekkende voltijds loontrekkende deeltijds 41% 19%
zelfstandige meewerkende echtgeno(o)t(e) andere
27%
10 Dedry, D., Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap, Ons Zorgnetwerk, 2001.
58
Grafiek 3: niet beroepsactieve mantelzorgers (uit: Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap) Niet-beroepsactief in % 9% Niet-beroepsactief gepensioneerd
10%
Niet-beroepsactief huisvrouw/huisman 48%
Niet-beroepsactief werkloos
Niet-beroepsactief invalide 33%
Inkomen Uit de Panelstudie van de Belgische Huishoudens (PSBH)11 blijkt dat een derde van alle Vlaamse mantelzorgers het eerder moeilijk tot zeer moeilijk vindt om toe te komen met het netto-inkomen van alle gezinsleden samen. De groep beroeps actieve mantelzorgers heeft het dan ook makkelijker. Grafiek 4: netto-maandelijks inkomen per maand in % (uit: Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap)
> = 80 000
60 000 tot 80 000 mantelzorger in enquête Vlaamse bevolking 40 000 tot 60 000
< 40 000
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Samenstelling gezin In het gezin van de mantelzorger wonen er gemiddeld 2,9 mensen (inclusief de mantelzorger). Ter vergelijking: de gemiddelde grootte van een huishouden in Vlaanderen is 2,6.
11 De PSBH startte in 1990 als een project in het Impulsprogramma voor Maatschappelijk Onderzoek van het federale Ministerie voor Wetenschapsbeleid (nu Federale Diensten voor Wetenschappelijke, Technische en Culturele Aangelegenheden). De opdracht werd toegekend aan de universiteiten van Antwerpen en Luik. (zie www.psbh.be)
59
De Panelstudie geeft verder aan dat 47% van de mantelzorgers samenwonen met de zorgvrager. Band Wanneer we de familiale of sociale band in kaart brengen, zien we dat mantelzorgers in de eerste plaats voor de dichte familie zorgen, dan voor de partner en in mindere mate voor buren, vrienden en kennissen of verre familie12. Grafiek 5: familiale of sociale band tussen mantelzorger en zorgvrager (uit: Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap) Familiale of sociale band tussen mantelzorger en zorgvrager in %
4%
dichte familie
12%
partner geen familie verre familie
23% 61%
Zorg voor één of meer personen Vier op de vijf van de geregistreerde mantelzorgers verlenen mantelzorg aan één zorgbehoevende persoon. 17% doet dit voor twee en 4% aan drie of meer zorg behoevenden, alhoewel hier dient gezegd dat dit vooral over vrouwelijke mantelzorgers gaat. Ongeacht de intensiteit van de mantelzorg geldt dat oudere geregistreerde mantel zorgers vaker voor één zorgbehoevende zorgen dan jongere. Hoger opgeleiden geven vaker aan meer dan één zorgbehoevende mantelzorg. Dat opleidingseffect speelt enkel bij de 40-plussers.
Zorgsituatie De duur van de zorg De duur van de mantelzorg is gemiddeld zeer hoog, namelijk 9 jaar. De standaardafwijking is echter ook groot, dit betekent dat er een grote variatie bestaat wat betreft de duur van het zorgengagement. Een kwart van de geregistreerde mantelzorgers zorgt reeds meer dan 10 jaar, nog eens een kwart zorgt reeds tussen de 6 en 10 jaar, 29% biedt 3 tot 5 jaar mantelzorg en 19% 1 tot 2 jaar. Een kleine minderheid zorgt 1 maand tot één jaar. De duur van het zorgengagement is erg verschillend voor intensieve en minder intensieve zorg. Er is geen significant onderscheid tussen mannen en vrouwen wat de duur van de zorg betreft. Oudere mantelzorgers verlenen langer zorg dan jongere. Naarmate het opleidingsniveau stijgt, daalt de duur van de mantelzorg. De intensieve mantelzorger met werk zorgt minder lang dan de intensieve mantelzorger zonder werk. 12 Onder dichte familie verstaan we: familieleden die als eerste en tweede graad beschouwd worden: ouders, kinderen, broers, zussen, kleinkinderen en grootouders.
60
De duur van de intensieve mantelzorg staat ook rechtstreeks in verband met de aard van de bloedverwantschap. Voor dichtere familie (vooral kinderen en partners) wordt langer gezorgd dan voor verre familie of buren en vrienden. Een ander opvallend gegeven is dat intensieve mantelzorgers van meer zorgbehoevenden honkvast zijn en dus langdurige zorg verlenen. Combinatie met andere zorgverleners Gemiddeld staat 18% van de geregistreerde mantelzorgers als enige zorgverlener in voor de zorg van de zorgbehoevende persoon. Dat percentage verhoogt naarmate de mantelzorg te maken heeft met zorg voor echtgenoot of kind. In totaal krijgt de zorgbehoevende persoon bij 73% van de mantelzorgers ook zorg van een beroepskracht, bij 48% ook van een andere mantelzorger en bij 14% van een vrijwilliger. Of de zorgbehoevende hulp krijgt van andere zorgverleners, hangt samen met de intensiteit van zorg door de mantelzorger. Het hebben van collega-hulpverleners houdt eveneens, ongeacht de intensiteit van zorg, verband met het al dan niet inwonen van de zorgbehoevende persoon, de familiale of sociale band, de leeftijd van de mantelzorger (meer combinatie naarmate jongere leeftijd), het combineren met een job (meer professionele hulp als de mantelzorger een betaalde job heeft). De andere hulpverleners zijn verpleegkundigen, huisarts, gezinszorg, paramedici en andere thuiszorgondersteunende diensten als poetshulp, oppas, klusjeshulp, warme maaltijden e.a. Er is een grote tevredenheid over deze professionele hulp (93%).
Beleving van de zorg 85% van de mantelzorgers heeft de keuze om mantelzorger te worden gemaakt uit een vanzelfsprekendheid, dus niet gedwongen. Onderstaande grafiek toont welke gevoelens meespelen bij het verlenen van mantelzorg. Grafiek 6: gevoel dat het meest meespeelt bij het geven van mantelzorg (uit: Zicht op zorg) 0
7 31
5
27
Liefde
39 240 65
Moreel plichtsgevoel Emotionele verbondenheid Hulpvaardigheid Dankbaarheid Vriendschap
107
Christelijke overtuiging Solidariteit Medelijden 177 123
Schuldgevoel Schaamte Andere drijfveer
138
61
In vergelijking met professionele hulpverleners, kiezen mantelzorgers minder bewust voor het opnemen van zorgtaken. De top drie van de aangeduide redenen om mantelzorg te verlenen is het vertrouwen dat de zorgbehoevende heeft in de mantelzorger (69%), het vermijden van een opname (56%) en de tijd en de beschikbaarheid (40%). Andere redenen zijn: de zorgvrager wil thuis niet weg, de zorgvrager wantrouwt vreemden, het kost niet veel moeite, er is geen andere hulp beschikbaar, de zorgvrager kan professionele hulp niet betalen, enz… Een rode draad doorheen de redenen is de bewuste positieve keuze voor de thuiszorg. Draagkracht en draaglast van de mantelzorger Draagkracht De geregistreerde mantelzorgers zijn over het algemeen positief als ze de balans opmaken van het verlenen van zorg. 52% vindt dat dit zin geeft aan hun leven, 56% ervaart dit als een verrijkende ervaring en liefst 84% gaat akkoord tot helemaal akkoord met de stelling “ik zou het opnieuw doen”. Draaglast 52% van de geregistreerde mantelzorgers vindt mantelzorg fysiek belastend, 58% ervaart een emotionele belasting. Meer dan één derde van de mantelzorgers vindt dat zijn sociaal leven lijdt onder de mantelzorg. Een even groot deel vindt dat er op die manier weinig tijd overblijft voor zichzelf en 28% meent dat het gezinsleven lijdt onder de zorg. Eén op de vier beweert dat de eigen gezondheid lijdt onder de mantelzorg en/of dat er een financiële belasting is. Eén op de vijf (toch niet onbelangrijk) voelt zich uitgeblust en zeven op de tien zegt wel degelijk nood te hebben aan een adempauze. Intensiteit van de mantelzorg 60% van de mantelzorgers staat 24 uur op 24 uur paraat, 24% dagelijks, 11% enkele keren per week en 5% af en toe. Hoe ouder de mantelzorger, hoe vaker men dag en nacht zorgt. Zorgtaken Het is duidelijk dat mantelzorgers niet alleen veel, maar ook diverse en uiteenlopende taken op zich nemen. Er zijn quasi geen verschillen tussen wat jonge of oudere, vrouwelijke of mannelijke mantelzorgers doen. Het valt op dat er binnen de verwante items van huishouden, verzorging of psycho-sociale hulp weinig uitschieters zijn. Alles wat nodig is, wordt gedaan. Verplaatsingen maken en actieve of passieve oppas behoren ook tot deze taken. Adempauze Uit de studie “Respijtzorg”13 van Ons Zorgnetwerk blijkt dat de meest prioritaire wens de hoop is om respijtzorg niet nodig te hebben. Men zal trouwens nooit een beroep doen op respijtzorg als de zorgvrager dat zelf niet wil. Als men dan een beroep doet op zorgvormen, verkiest men bij uitstek een andere mantelzorger die de zorgvrager liefst ook goed kent. Als deze vorm van vervangende mantelzorg niet mogelijk is, gaat de volgende keuze naar de oppas aan huis. Lukt dat niet, dan komen de voorzieningen aan de beurt, met vooral de centra voor kortverblijf.
13 Dedry, A., Zorg voor adempauze, tussen daad en droom, Ons Zorgnetwerk, 2006. Respijtzorg staat voor: alle mogelijkheden tot tijdelijke en volledige overname van de zorg van een mantelzorger, met het doel om die mantelzorger even op adem te laten komen.
62
Verenigingen van gebruikers en mantelzorgers De opdracht van de verenigingen van gebruikers en mantelzorgers omvat de onder steuning van de mantelzorgers en de behartiging van hun belangen. Voor de mantel zorger hebben zij een belangrijke informatiefunctie. Enerzijds verstrekken zij advies betreffende rechten en plichten, anderzijds kan de mantelzorger er terecht voor informatie en advies over alle thema’s binnen de thuiszorg. Daarnaast inventariseren die verenigingen alle mogelijke probleemsituaties die gebruikers en mantelzorgers ondervinden. Indien nodig signaleren zij deze knelpunten aan de overheid. Meer informatie over de erkende mantelzorgverenigingen en over alle andere voorzieningen kunnen worden teruggevonden in de interprovinciale sociale kaart. Je vindt er handige fiches met adresgegevens, contactmogelijkheden, openingsuren, een heldere uitleg over de werking, de beoogde doelgroep en veel meer. Surf naar: www.desocialekaart.be .
6 Aanbod professionele zorg Het voorzieningenaanbod voor ouderen kan men onderverdelen in: voorzieningen voor residentiële zorg, semi-residentiële zorg en thuiszorg. We behandelen hier alleen de voorzieningen vervat in het Vlaams thuiszorgdecreet en het ouderenzorgdecreet. Voorzieningen voor ouderen binnen de sector personen met een handicap en de psychiatrische verzorgingstehuizen komen in dit ouderencahier niet aan bod. De Vlaamse overheid bepaalt per gemeente een programmatiecijfer voor de verschil lende voorzieningen in de ouderenzorg. Dit programmatiecijfer geeft aan hoeveel plaatsen er nodig zullen zijn om aan de opvangbehoefte van ouderen te voldoen. Het bepalen van de programmatiecijfers gebeurt onder andere op basis van het te verwachten aantal ouderen in de gemeenten in de komende jaren. Voor de programmatiecijfers van 2007 bijvoorbeeld is dat op basis van de bevolkingsprojecties voor 2012. Ook een inschatting van de zorgbehoevendheid (inschatting afhankelijk van de verschillende leeftijdsklassen) wordt meegenomen in de berekening van de programmatiecijfers. Daarnaast wordt ook nog met andere evaluatiecriteria (lokale en regionale noden, bezettingsgraad, spreiding in de regio) rekening gehouden in de beoordeling of een aanvraag tot erkenning past binnen de programmatie.
Residentiële zorg In de residentiële zorg verblijven de ouderen in de verzorgingsinstelling zelf. We bespreken in dit hoofdstuk de gerealiseerde en geplande plaatsen in de rusthuizen en de serviceflats. Voor het aantal gerealiseerde plaatsen tellen we het aantal erkende plaatsen en het aantal plaatsen in onderzoek. De laatste zijn gerealiseerde plaatsen die nog wachten op een erkenning. Het percentage gerealiseerde plaatsen geeft weer hoeveel van de geprogrammeerde plaatsen effectief gerealiseerd werden. Voor de geplande plaatsen werd een dossier ingediend en heeft de Vlaamse Gemeenschap toestemming verleend om met de bouw, verbouwing,... te starten. We spreken hier over de voorafgaand vergunde plaatsen. De realisatie van deze woongelegenheden is dus niet voor 100% zeker. De som van het aantal gerealiseerde en geplande plaatsen geeft een idee over de beschikbare woonmogelijkheden in de toekomst. 63
Rusthuizen (toekomstige woonzorgcentra) Een rusthuis is een bij decreet beschermde collectieve woonvorm waar aan de ouderen huisvesting wordt gegeven met de mogelijkheid geheel of gedeeltelijk gebruik te maken van de aangeboden gezins- en huishoudelijke zorg. Een rusthuisopname is bedoeld voor ouderen die zo beperkt zelfredzaam zijn dat een groot deel van de zorg door professionelen dient overgenomen te worden, of voor ouderen bij wie mantelzorg in combinatie met professionele thuishulp niet meer volstaat of niet meer beschikbaar is.Binnen de rusthuissector bestaan erg uiteenlopende openbare en private initiatieven. Diverse rusthuizen transformeren zich naar een woonzorgcentrum. In de financiering van de residentiële ouderenzorg maakt het (federale) Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) een onderscheid tussen: • ROB-bedden voor valide of semi-valide ouderen (ROB staat voor rustoord voor bejaarden). Men spreekt hier ook wel over rusthuisbedden. • RVT-bedden (RVT staat voor rust- en verzorgingstehuis) voor ouderen die zeer intensieve zorg nodig hebben. RVT houdt eigenlijk een bijkomende erkenning in van een rusthuisbed. De uitbreiding van RVT-bedden werd in het recente verleden gekoppeld aan de vermindering van sommige ziekenhuisbedden. De meeste residentiële voorzieningen voor ouderen zijn gemengde voorzieningen van ROB-bedden en RVT-bedden.
Tabel 17: RVT- en ROB-bedden naar type inrichtende macht; 23/06/2008 Type
RVT-bedden
ROB-bedden
Aantal voorzieningen
%*
OCMW of andere overheden
2 832
3 625
67
36%
vzw
4 267
4 382
95
51%
499
745
24
13%
7 598
8 752
186
100%
privé totaal
* op totaal aantal RVT- en ROB-bedden Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Oost-Vlaanderen telt 186 erkende rusthuizen, waarvan 67 openbare, 95 van vzw’s en 24 private rusthuizen (situatie juli 2008). Samen zijn die rusthuizen goed voor 7 598 RVT-bedden en 8 752 ROB-bedden. Gevisualiseerd op kaart geeft dat volgend beeld: De huidige programmatiecijfers voor rusthuizen zijn gebaseerd op de volgende principes: Kaart 20
E rkende rusthuizen en rvt's in de arrondissementen Aalst en Oudenaarde SintT o e s ta n d 2 0 0 8
Kruishoutem
• Sint-Petrus
Zingem
• Home Vijvens
LievensHoutem
Ter Bruisbeke ••Ter Kimme
• Sapienta • Villa Letha • Denderrust
Lede
• O.L.V.-Ten Rozen • Avondzon • Sint-Job Aalst • Mijlbeke Paul • Lienart • Meredal Erpe• De Hopperank Mere • Sint-Anna • Rodenbach Sint•Vincentius • Sint-Jozef Dender-
• Stuyvenberg • Ter Leen • Floreal Haaltert leeuw •DeBruggenpark • Ter Bake • Huize Roborst • •Raeve Ter Deinsbeke Herzele Oudenaarde Wortegem• De Vlamme De Meerspoort • De Vlaamse Ardennen Petegem • Zottegem Hore• Terlinden • De Linde • Rustoord Ninove • Heilig Hart beke • Carpe DiemO.L.V. met de Rozen Neerhof • • • • Puttene Ninove • Haagwinde Brakel Lierde • De Samaritaan Rusthuis Najaarszon •Denderwindeke • Maarkedal • Sint-Franciscustehuis • Sint-Franciscus Baronie van Boelare • Kluisbergen • Sint-Leonard • WZC Vincent Geraardsbergen • Hogerlucht • Huize Verhaeghe • De Linde Denderoord • Ronse Zwalm
E rkenning rusthuis e n/of rvt • ocmw of ande re ove rhe den • privé • vz w G e meenten
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
64
Erkende rusthuizen en rvt’s in de arrondissementen Gent en Eeklo
Kaart 21
Toestand 2008
Sint-Laureins
•Sint-J ozef
Sint-Bernardus
•
Sint-Vincentius
••
Rusthuis Tilla
•
Warmhof
Maldegem
Eeklo
•
Sint-Jozef
Assenede
Bloemenbos
Kaprijke
••
Dr. J. Coppens Sint-Elisabeth Avondzegen
Zelzate•
•
Sint-J ozef
•
Ten Oudenvoorde
Waarschoot
Evergem
•De Linde
Knesselare
Ter Hollebeke
•
••
Moervaartheem
•
Ave Maria
Ons Zomerheem
Onderdale
Wachte-
•Sint-Jan beke Moerbeke •Ter Moere • Tehuis De Mey • Sint-Vincentius
Zomergem •
•Stuivenberg Home LineHindeplas• ••Brembloem Sint-Eligius • Hof ter Linden Home Astrid•••Buitenlucht Ter C aele • • LovenDiepenbroeck • Aalter • •Sint-Pieter degem • • Balade • • Lochristi • Veilige Have • • Destel•• Nevele Gent • • • •• •• bergen Ter Leenen • • • • •• •Kouter hof Sint•• Sint-Franciscus Martens• Triest • Deinze ••Kanunnik Latem • Lemberge• Helianthus Sint-Vincentius • De • Pinte • Melle • O.L.V. R usthuis Scheldevelde Het Lindeken • Sint-J ozef Wielkine Merelbeke • O.L.V. Ter Veldbloemen Nazareth • • De Lichtervelde Oosterzele •Home Nazareth • Zulte Mariahuis De Zilverlinde • •Bel-Age •Sint-Vincentius Gavere
Erkenning rusthuis en/of rvt • ocmw of andere overheden • privé • vzw gemeenten
Detail stad Gent
Vincenthof
•
•Vroonstalle •De L iberteyt
•Sweet Home •Roeland
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
•
Pension Zurich
•Het Heiveld • E. Anseele • Tempelhof •Avondvrede •Sint-Jozef •Home Claire De R efuge• • Toevlucht van Maria Privilege • •Ter Hovingen O.L.V. Ter Rive •Seniorcity •De Vijvers Sint-Coleta• • Avondsterre Sint-J ozef
•Leiehome
•Ster van Vrede •Zonnehove
• •Arion
Kaart 22
Zonnebloem
•
Heilige Familie
Beveren SintGillesWaas
Stekene
Tereken
De Reiger
Waasmunster
Lokeren
• Heuverveld
• •
Ter Durme Hof ter Engelen
•
Rusthuis Kalken
• • Sint-Jozef
Schelderust
Wetteren
Huize •Vincent
• Beukenhof • De Vliet • Fleuri
• Ter Meere
•
•
Molenkouter
Wichelen
T o e s ta n d 2 0 0 8
• Blauwhof• • Mercator
Hamme Sint-Jozef • Sint- • Antonius
Gentse Aymonshof SintPoort Vincentius Herfstvreugde Mariatroon Kruyenberg Futuro Hof Ter Boonwijk
Berlare •
Erkende rusthuizen en rvt’s in de arrondissementen Sint-Niklaas en Dendermonde
• Meulenbroek Zele
Laarne
•
• De Kroon • Sint-Elisabeth Briels • • Zoetenaarde • De Notelaar • • Sint-Jozef Populieren• De Linde • Enneahof Hof • HetAlbert-Elisabeth Sint-Niklaas Kruibeke •• De Ark Sint-Katharina • Wissekerke • Ter Wilgen • Herfstrust • • Ten Berge • H.H. Temse
Hof van •Eksaarde
• SintMacharius
Boeyé-Van Landeghem
• • •• •
Dendermonde
Herfst• droom • De Heymeulen Hof • • Buggenter Veldeken
Lebbeke•
Ter Minne
hout
E rkenning rusthuis e n/of rvt • ocmw of ande re ove rhe den • privé • vz w G e meenten
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
65
Kaart 23
E rkende rusthuizen en R VT's T o e s ta n d 2 0 0 8 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Hamme Gent
Nevele
Zele
Destelbergen Laarne Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Deinze
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
T otale c a pac iteit
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
#
Lierde
1 00 bedden
C a pa citeit e rkende rusthuiz en e n rvt's R vt R ob
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
De huidige programmatiecijfers voor rusthuizen zijn gebaseerd op de volgende principes: • 1 woongelegenheid per 100 ouderen in de leeftijdsgroep 60 tot 74 jaar • 4 woongelegenheden per 100 ouderen in de leeftijdsgroep 75 tot 79 jaar • 12 woongelegenheden per 100 ouderen in de leeftijdsgroep 80 tot 84 jaar • 23 woongelegenheden per 100 ouderen in de leeftijdsgroep 85 tot 89 jaar • 32 woongelegenheden per 100 ouderen in de leeftijdsgroep 90 jaar en ouder
Tabel 18: rusthuizen; 01/01/2007 Gemeente
Aalst
Aantal geprogrammeerde plaatsen
Aantal gerealiseerde plaatsen
% gerealiseerde plaatsen
Aantal geplande plaatsen
% gerealiseerde en geplande plaatsen
Saldo (nog niet ingevulde geprogrammeerde plaatsen)
1 047
569
54,3
414
93,9
64
Aalter
231
191
82,7
0
82,7
40
Assenede
189
230
121,7
0
121,7
-41
Berlare
180
210
116,7
0
116,7
-30
Beveren
541
400
73,9
64
85,8
77
66
Brakel
229
292
127,5
0
127,5
Buggenhout
174
172
98,9
0
98,9
-63 2
De Pinte
122
59
48,4
0
48,4
63
Deinze
390
347
89,0
19
93,8
24
Denderleeuw
216
157
72,7
52
96,8
7 -75
Dendermonde
611
686
112,3
0
112,3
Destelbergen
217
100
46,1
60
73,7
57
Eeklo
277
304
109,7
0
109,7
-27
Erpe-Mere
276
344
124,6
0
124,6
-68
Evergem
434
578
133,2
26
139,2
-170
Gavere Gent Geraardsbergen
158
120
75,9
0
75,9
38
2 993
2 407
80,4
207
87,3
379
447
345
77,2
88
96,9
14
Haaltert
227
153
67,4
0
67,4
74
Hamme
297
288
97,0
-10
93,6
19
Herzele
219
176
80,4
45
100,9
-2
Horebeke
32
93
290,6
30
384,4
-91
Kaprijke
82
108
131,7
0
131,7
-26 10
Kluisbergen
97
87
89,7
0
89,7
Knesselare
105
75
71,4
27
97,1
3
Kruibeke
199
195
98,0
-15
90,5
19
Kruishoutem
112
90
80,4
0
80,4
22
Laarne
151
95
62,9
0
62,9
56 49
Lebbeke
232
176
75,9
7
78,9
Lede
213
90
42,3
86
82,6
37
Lierde
86
0
0,0
0
0,0
86 -85
Lochristi
241
326
135,3
0
135,3
Lokeren
413
398
96,4
0
96,4
15
Lovendegem
122
97
79,5
0
79,5
25
Maarkedal
110
295
268,2
0
268,2
-185
Maldegem
297
163
54,9
0
54,9
134
Melle
154
134
87,0
2
88,3
18
Merelbeke
276
315
114,1
0
114,1
-39
Moerbeke
77
56
72,7
14
90,9
7
Nazareth
156
308
197,4
0
197,4
-152
Nevele
139
94
67,6
2
69,1
43
Ninove
455
299
65,7
139
96,3
17
Oosterzele
159
112
70,4
34
91,8
13
Oudenaarde
395
307
77,7
0
77,7
88
Ronse
336
199
59,2
0
59,2
137
Sint-Gillis-Waas
216
260
120,4
0
120,4
-44 35
97
62
63,9
0
63,9
Sint-Lievens-Houtem
Sint-Laureins
135
138
102,2
0
102,2
-3
Sint-Martens-Latem
102
0
0,0
0
0,0
102
Sint-Niklaas
972
1 207
124,2
0
124,2
-235
Stekene
194
100
51,5
34
69,1
60
Temse
307
252
82,1
51
98,7
4
Waarschoot
110
106
96,4
0
96,4
4
Waasmunster
125
80
64,0
0
64,0
45
Wachtebeke
105
165
157,1
0
157,1
-60
Wetteren
313
242
77,3
0
77,3
71
67
Wichelen
142
73
51,4
34
75,4
35
78
65
83,3
0
83,3
13
Zele
245
249
101,6
0
101,6
-4
Zelzate
178
156
87,6
-6
84,3
28
Zingem
88
90
102,3
0
102,3
-2 -37
Wortegem-Petegem
Zomergem
125
162
129,6
0
129,6
Zottegem
373
353
94,6
0
94,6
20
Zulte
161
107
66,5
0
66,5
54
97
93
95,9
0
95,9
4
Best. Arro. Aalst (10)
3 608
2 624
72,7
824
95,6
160
Best. Arro. Dendermonde (10)
2 470
2 271
91,9
31
93,2
168
Zwalm
Best. Arro. Eeklo (6)
1 120
1 023
91,3
-6
90,8
103
Best. Arro. Gent (21)
6 577
5 859
89,1
391
95,0
327
Best. Arro. Oudenaarde (11)
1 660
1 611
97,0
30
98,9
19
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
2 842
2 812
98,9
134
103,7
-104
Provincie Oost-Vlaanderen
18 277
16 200
88,6
1 404
96,3
673
Vlaams Gewest
79 042
62 647
79,3
10 185
92,1
6 210
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Vergelijken we de gerealiseerde en geplande plaatsen met de programmatiecijfers, dan blijkt dat er in verschillende gemeenten sprake is van overprogrammering. Vaak wordt dat regionaal opgevangen. Op arrondissementeel niveau zien we immers dat overprogrammering enkel voorkomt in het arrondissement Sint-Niklaas. In het arrondissement Oudenaarde benadert het aantal gerealiseerde en geplande plaatsen het dichtst het aantal geprogrammeerde plaatsen. De arrondissementen met de grootste groeimarge zijn Eeklo en Dendermonde. 96,3% van de geprogrammeerde plaatsen in Oost-Vlaanderen is ingevuld door gerealiseerde of geplande plaatsen. Hiermee scoort Oost-Vlaanderen ruim 4% hoger dan het Vlaamse gewest. In absolute aantallen betekent dit dat er in OostVlaanderen nog ruimte is voor 673 plaatsen in rusthuizen.
68
Kaart 24
Rusthuizen T o e s ta n d 2 0 0 7
• Assenede
•
Eeklo
•
Maldegem
•
•
•
Zomergem
•
•
Lovendegem
Aalter
•
•
•
Deinze
•
Nazareth
Zulte Kruishoutem
•
•
•
•
Melle
•
•
Oosterzele
• •
Maarkedal
Kluisbergen Ronse
•
•
Horebeke
•
Brakel
•
•
Zele
Herzele
Zottegem
•
•
Geraardsbergen
•
Hamme
Dendermonde
•
Lebbeke
•
•
ErpeMere
Aalst
•
Haaltert
•
Ninove Lierde
•
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Zingem
Oudenaarde
• • •
Wetteren
•
•
•
•
•
•
Berlare
Merelbeke
Zwalm WortegemPetegem
Laarne
Gavere
•
•
•
SintMartensLatem • De Pinte
••
•
Kruibeke
Waasmunster
Lokeren
Gent
Nevele
Sint-Niklaas
Temse
Lochristi
Destelbergen
•
Moerbeke
•
Evergem
•
Stekene
Wachtebeke
Beveren
SintGillesWaas
•
•
Zelzate
•
Waarschoot
•
Knesselare
•
Kaprijke
•
•
Sint-Laureins
•
•
Buggenhout
Aantal gerealiseerde plaatsen rusthuizen 56 - 112 • 120 - 199
•
•
•
•
Denderleeuw
•
207 - 400 569 - 1207 2407
% gerealiseerde t.o.v. geprogrammeerde plaatsen rusthuis % gerealiseerde plaatsen 40 - 75 % 76 - 90 % 91 - 100 % 101 - 135% > 135 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
69
Rusthuizen
Kaart 25
T o e s ta n d 2 0 0 7 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas Temse
Zomergem Lovendegem
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Zele
Destelbergen
Gent
Nevele
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Lebbeke
Aalst ErpeMere Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Buggenhout
Wichelen
Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Dendermonde
Lede
Oosterzele
Zulte
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
70
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
% gerealiseerde en geplande t.o.v. geprogrammeerde plaatsen rusthuis geen gerealiseerde of geplande plaatsen 40 - 75 % 76 - 90 % 91 - 100 % 101 - 135 % > 135 %
Tabel 19: evolutie aantal rusthuisbedden 1989-2007 Provincies
Antwerpen
1989
1992
1997
2002
2007
% aangroei 2007 tav 1989
% aangroei 2007 tav 1992
% aangroei 2007 tav 1997
% aangroei 2007 tav 2002
13 615
14 144
15 744
16 846
17 869
31
26
13
6
openbaar
5 774
5 797
6 154
6 491
6 458
12
11
5
-1
vzw
5 878
6 380
7 411
8 103
10 096
72
58
36
25 -42
privaat
1 963
1 967
2 179
2 252
1 315
-33
-33
-40
7 088
7 210
8 205
8 672
9 578
35
33
17
10
openbaar
2 231
2 224
2 355
2 400
2 763
24
24
17
15
Vlaams-Brabant
vzw
2 648
2 996
3 388
3 601
4 644
75
55
37
29
privaat
2 209
1 990
2 462
2 671
2 171
-2
9
-12
-19
2 820
2 751
3 859
4 680
5 400
91
96
40
15
openbaar
1 459
1 456
1 769
2 094
2 057
41
41
16
-2
vzw
1 267
1 109
1 526
1 745
2 391
89
116
57
37
Limburg
privaat Oost-Vlaanderen
94
186
564
841
952
913
412
69
13
13 496
13 520
14 952
16 126
16 407
22
21
10
2
openbaar
6 092
5 881
6 216
6 770
6 806
12
16
9
1
vzw
6 190
6 201
7 007
7 551
8 017
30
29
14
6
privaat
1 214
1 438
1 729
1 805
1 584
30
10
-8
-12 4
West-Vlaanderen
11 263
11 447
12 673
13 351
13 893
23
21
10
openbaar
5 054
5 094
5 437
5 445
5 839
16
15
7
7
vzw
5 241
5 496
6 316
6 891
7 231
38
32
14
5
privaat
968
857
920
1 015
823
-15
-4
-11
-19
48 282
49 072
55 433
59 675
63 147
31
29
14
6
openbaar
20 610
20 452
21 931
23 200
23 923
16
17
9
3
vzw
21 224
22 182
25 648
27 891
32 379
53
46
26
16
privaat
6 448
6 438
7 854
8 584
6 845
6
6
-13
-20
Vlaams Gewest
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Tussen 1989 en 2007 kwamen er in Oost-Vlaanderen 2 911 rusthuisbedden bij, een stijging met 22%. Dat is de kleinste groei van alle Vlaamse provincies. Serviceflats Een serviceflatgebouw bestaat uit individuele wooneenheden waar ouderen zelfstandig wonen en uit een gemeenschappelijke dienstverlening waarop zij facultatief een beroep kunnen doen. Dat laatste punt is vrij rekbaar en leidt tot diverse discussies. Het betreft dus een tussenwoonvorm waar de bewoner beschermd zelfstandig woont en hulp op maat kan ontvangen. Om erkend te worden moeten de serviceflatgebouwen ingepland zijn in of bij een bewoonde wijk en binnen een minimale of maximale capaciteit blijven. De serviceflats zijn bestemd voor ouderen met een lichter zorgprofiel dan de ouderen die in een rusthuis terecht kunnen. Oost-Vlaanderen telt 110 serviceflatgebouwen, waarvan 46 openbare, 42 van vzw’s en 22 private serviceflatgebouwen (situatie juli 2008).
71
Vestigingsplaatsen erkende serviceflats
Kaart 26
T o e s ta n d 2 0 0 8
• Helios
SintGillesWaas
Sint-Laureins
•
• Noach
WCD
• Prekerijho
Assenede
•
• Diederik
WCD
Kaprijke
Maldegem
Eeklo • Joker Hoorebeke • VanAvondzegen •
Wachtebeke
•
Moerbeke
• De Zilverlinde
• Ter Hollebeke Evergem
Knesselare
Zomergem • • Ons Zomerheem Loven- Ter Caele
• Den Dries
Huize Neri Ten Berge
• Elzenhof
degem WCD •Kerkelare
• WCD
Aalter
• Veilige Have
•
(& bis)
• Seniotel
Militza
• Stichting Wibier-Defay
Tempelhof Antoniushof Tichelhof
•
•
Ter Engelen
LievensHoutem
Zingem
Kruishoutem
WortegemPetegem
• Floreal • Bruggenpark
Zottegem
Oudenaarde
• De Vlaamse Ardennen • Neerhof
Maarkedal
•
Kluisbergen
Louise Marie
• Zilverpand • Klein Kwartier
Ter Varent
•
• •
•
Lebbeke •
• Bond Moyson • Seniorama Buggenhout
Kareeloven Huize Wispelaere Weyveldt
Aalst
• Kaalberg • DeDr.Kastanjevesten • Isidoor Bauwens
Avondzon
• Zonneschijn
• Eden Park Mere Natuurrust •Rozenberg • • Rodenbach De Pastorale • • Tobias Haaltert
Denderleeuw
Herzele
• Denderzicht • Carpe Diem Lierde
•
Ninove
• De Lavondel
Residentie Beauprez
E rkenning se rvic eflats oc m w of andere overhe de n • • privé • vz w
• De Maretak
Geraardsbergen
• Sint-Hermes • De Hoge Ronse
• Alverna
Hamme
Dendermonde
Berlare
Lede
Horebeke
Brakel
Zele
Erpe-
Rusthofje
Zwalm
•
Residentie Elisabeth
• Den Craenevliet
Wichelen
• Sint-
• Ter Kimme •
•
Schuttershof
Meulestraat
Gavere
• t hoge
• Boerenkrijghof De Zilverberk • •
Kruibeke
De Dome
en De Durme
• Lindenhof • Ter Kouter
Merelbeke
• De Lork
Zulte
•
Lochristi
Oosterzele
•
• Bejaardenwoningen MD • Residentie Cuesta • Den Eendengaerd
Lokeren
•• • DestelNevele Rozendaal • Artevelde bergen Toevlucht van Maria • • Seniorcity Laarne • Golfresidentie • De Lijsterbes • Gent Sint- Huize Elsakker Scheldezicht • Martens• De Kleine Havertuin• • Latem Deinze Wetteren Molenhoek Melle • Herfstdroom • Ten Bosse De Pinte d’Heye • Adagio • Nazareth
• Leiehove • Ponthove
Sint-Eligius
Vincenthof
• Ennea • Hulsterhof • • H.H. Tereken Temse
Waasmunster
Hof Ter Linden
•
• Molenberg
Sint-Niklaas
• Ter Moere
• WCD
• WCD
• Sint-Jozef
• Abri
Ten Oudenvoorde
Waarschoot
• Parkresidentie
Stekene
Zelzate
• De Aster
Beveren
• Kamerwijk
Winde
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Op de kaart zien we vooral in het zuidwesten van de provincie verscheidene gemeenten zonder een serviceflatgebouw. Het programmatiecijfer voor serviceflats bedraagt twee wooneenheden per 100 ouderen (60-plussers). Voor de toepassing van de programmatiecijfers wordt uitgegaan van de bevolkingsprojectie voor het vijfde jaar volgend op het jaar waarop de erkenningsaanvraag wordt ingediend.
Tabel 20: serviceflats; 01/01/2007 Gemeente
Aantal geprogrammeerde plaatsen
Aantal gerealiseerde plaatsen
% gerealiseerde plaatsen
Aantal geplande plaatsen
% gerealiseerde en geplande plaatsen
Saldo (nog niet ingevulde geprogrammeerde plaatsen)
Aalst
406
247
60,8
101
85,7
58
Aalter
91
77
84,6
0
84,6
14
Assenede
71
63
88,7
45
152,1
-37
Berlare
71
40
56,3
0
56,3
31
Beveren
228
77
33,8
110
82,0
41
72
Brakel
77
56
72,7
0
72,7
21
Buggenhout
72
37
51,4
0
51,4
35
De Pinte
53
20
37,7
0
37,7
33
147
61
41,5
0
41,5
86
Denderleeuw
Deinze
85
48
56,5
0
56,5
37
Dendermonde
226
120
53,1
89
92,5
17
Destelbergen
91
0
0,0
100
109,9
-9
108
68
63,0
91
147,2
-51
Eeklo Erpe-Mere Evergem Gavere Gent Geraardsbergen
99
79
79,8
81
161,6
-61
167
104
62,3
37
84,4
26
60
38
63,3
0
63,3
22
1 100
605
55,0
166
70,1
329
168
113
67,3
34
87,5
21
Haaltert
87
30
34,5
30
69,0
27
Hamme
120
76
63,3
25
84,2
19
Herzele
83
14
16,9
0
16,9
69
Horebeke
11
0
0,0
0
0,0
11
Kaprijke
32
15
46,9
0
46,9
17
Kluisbergen
32
0
0,0
24
75,0
8
Knesselare
42
30
71,4
15
107,1
-3
Kruibeke
80
0
0,0
0
0,0
80
Kruishoutem
39
19
48,7
0
48,7
20
Laarne
62
0
0,0
0
0,0
62
Lebbeke
90
41
45,6
42
92,2
7
Lede
89
0
0,0
60
67,4
29
Lierde
34
0
0,0
0
0,0
34
Lochristi
95
31
32,6
57
92,6
7
Lokeren
176
20
11,4
46
37,5
110
54
15
27,8
0
27,8
39
Lovendegem Maarkedal
35
6
17,1
10
45,7
19
Maldegem
114
30
26,3
50
70,2
34
56
25
44,6
14
69,6
17
Merelbeke
Melle
110
104
94,5
61
150,0
-55
Moerbeke
30
24
80,0
0
80,0
6
Nazareth
57
0
0,0
30
52,6
27
Nevele
55
0
0,0
0
0,0
55
Ninove
184
56
30,4
47
56,0
81
62
0
0,0
0
0,0
62
Oudenaarde
145
0
0,0
25
17,2
120
Ronse
121
90
74,4
0
74,4
31
86
59
68,6
59
137,2
-32
Oosterzele
Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins
34
32
94,1
0
94,1
2
Sint-Lievens-Houtem
48
12
25,0
19
64,6
17
Sint-Martens-Latem
48
58
120,8
0
120,8
-10
375
177
47,2
101
74,1
97
85
87
102,4
30
137,6
-32
129
70
54,3
40
85,3
19
Sint-Niklaas Stekene Temse Waarschoot
40
30
75,0
8
95,0
2
Waasmunster
54
20
37,0
0
37,0
34
Wachtebeke Wetteren
40
20
50,0
35
137,5
-15
123
92
74,8
0
74,8
31
73
Wichelen
56
20
35,7
0
35,7
36
Wortegem-Petegem
30
0
0,0
8
26,7
22
Zele
98
43
43,9
0
43,9
55
Zelzate
70
0
0,0
0
0,0
70
Zingem
34
0
0,0
0
0,0
34
Zomergem
44
32
72,7
0
72,7
12
Zottegem
136
3
2,2
113
85,3
20
Zulte
67
20
29,9
16
53,7
31
Zwalm
39
0
0,0
0
0,0
39
1 385
602
43,5
485
78,5
298
972
489
50,3
156
66,4
327
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10) Best. Arro. Eeklo (6)
429
208
48,5
186
91,8
35
Best. Arro. Gent (21)
2 509
1 294
51,6
539
73,1
676
597
171
28,6
67
39,9
359
Best. Arro. Oudenaarde (11) Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
1 159
490
42,3
386
75,6
283
Provincie Oost-Vlaanderen
7 051
3 254
46,1
1 819
71,9
1 978
30 996
12 505
40,3
6 845
62,4
11 646
Vlaams Gewest
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Oost-Vlaanderen telt 3 254 gerealiseerde en 1 819 geplande plaatsen in serviceflats. Met deze cijfers moeten echter omzichtig worden omgegaan voor een correcte interpretatie. Er is namelijk enkel rekening gehouden met officieel erkende serviceflats, niet met alle gelijkaardige woonvormen voor ouderen, waarbij begeleiding en/of een alarmsysteem is voorzien. Deze varianten komen niet voor in de statistieken maar kunnen wel een antwoord bieden op een reële nood. Zo bestaan er bijvoorbeeld initiatieven van OCMW’s die woningen voorzien voor ouderen met dienstverlening vanuit het OCMW. Bovendien zijn er tal van niet-erkende commerciële initiatieven, met een gelijkaardige dienstverlening als serviceflats. Er is ook een evolutie naar andere woonvormen die een alternatief vormen voor serviceflats, zoals kangoeroewonen14. Bovendien kan een lokaal grotere nood aan alternatieve woonvormen zoals serviceflats voortvloeien uit een mindere kwaliteit van de woningen in de gemeente. Ook de grootte van de woningen van ouderen in de gemeente kan een rol spelen. 71,9% van de geprogrammeerde plaatsen in serviceflats in Oost-Vlaanderen is ingevuld door gerealiseerde of geplande plaatsen. Hiermee scoort Oost-Vlaanderen bijna 10% hoger dan het Vlaamse gewest. In absolute aantallen betekent dit dat er in Oost-Vlaanderen nog ruimte is voor 1 978 plaatsen in serviceflats. In een tiental gemeenten zijn er meer gerealiseerde en geplande plaatsen dan de programmatiecijfers voor serviceflats voorzien. Ook dat wordt regionaal uitgevlakt: op arrondissementeel niveau is in geen enkel Oost-Vlaams arrondissement sprake van overprogrammatie. Het arrondissement Eeklo is met voorsprong koploper, met een “vullingspercentage” van 91,8%. Het arrondissement Eeklo haalt die voorsprong vooral uit het grote aantal geplande plaatsen. Het arrondissement Oudenaarde hinkt zwaar achterop, met slechts 39,9% gerealiseerde en geplande plaatsen ten opzichte van het aantal geprogrammeerde plaatsen. Gevisualiseerd op kaart geeft dat volgend beeld:
14 Bij kangoeroewonen wordt een eengezinswoning omgevormd tot een woning waar twee gezinnen gehuisvest kunnen worden (meestal een ouder koppel dat op de benedenverdieping blijft wonen en een jong gezin dat gebruik maakt van de bovenverdieping).
74
Serviceflats
Kaart 27
Toestand 2007
•
Sint-Laureins
•
•
Assenede
•
Maldegem
•
Kaprijke
Eeklo
•
•
Wachtebeke
•
•
Zomergem
•
•
•
•
Gent
Nevele
Sint-Niklaas
SintMartensLatem • De Pinte
Deinze
Lochristi
Destelbergen
•
Nazareth Zulte
•
•
Wetteren
Melle
Merelbeke
•
SintLievensHoutem
Oosterzele
•
Zingem
•
•
•
Berlare
• Wichelen
Zottegem
Oudenaarde
WortegemPetegem
•
•
•
• Maarkedal Kluisbergen
•
Ronse
Haaltert
•
Ninove Brakel
•
Lierde
•
Geraardsbergen
•
Kruibeke Temse
Dendermonde
•
Aalst
ErpeMere
Herzele
Horebeke
• •
•
Lebbeke
• Zwalm
•
Hamme Zele
Lede
Gavere Kruishoutem
•
•
•
•
Waasmunster
Lokeren
Laarne
•
•
Moerbeke
Evergem
Lovendegem
Aalter
•
•
Waarschoot
• Knesselare
Stekene
Zelzate
Beveren
SintGillesWaas
•
•
Denderleeuw
Buggenhout
•
Aantal gerealiseerde plaatsen serviceflats 3 - 32 • 37 - 70
•
•
•
•
76 - 120 177 - 247 605
% gerealiseerde t.o.v. geprogrammeerde plaatsen serviceflats geen gerealisserde plaatsen 2 - 40 % 41 - 60 % 61 - 80 % 81 - 100 % > 100 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
75
Serviceflats
Kaart 28
Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% gerealiseerde en geplande t.o.v. geprogrammeerde plaatsen serviceflats geen gerealiseerde of geplande plaatsen 16 - 40 % 41 - 60 % 61 - 80 % 80 - 100 % > 100 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
6.2. Semi-residentiële zorg In de semi-residentiële zorg verblijven de ouderen deels thuis, deels in de verzorgings instelling. In dit hoofdstuk bekijken we de dagverzorgingscentra en de centra voor kortverblijf. In tegenstelling tot de situatie in de residentiële zorg, is een erkenning voor semiresidentiële zorg (als kortverblijf of als centrum voor dagverzorging) niet verplicht. Dit betekent concreet dat verschillende voorzieningen de mogelijkheid van kortverblijf en dagverzorging aanbieden zonder hiervoor erkend te zijn. Deze nieterkende plaatsen zijn niet in kaart gebracht. Enkel via een gerichte bevraging is het mogelijk een overzicht te krijgen van dit aantal plaatsen en op die manier een volledig beeld te krijgen van het totaal aantal plaatsen (erkend en niet-erkend). Voor geplande plaatsen in de semi-residentiële zorg bestaat de erkenning met opschorting. Dit betekent dat, wie nog een gebouw dient te verbouwen of in te richten, of wie een nieuwbouw wil realiseren, kan vragen om de behandeling van de erkenningsaanvraag tijdelijk op te schorten. Deze opschortingstermijn loopt in principe vijf jaar. De cijfers over de geplande plaatsen kortverblijf of dagverzorging moeten dus met 76
de nodige voorzichtigheid worden gehanteerd. Voor de vermelde geplande plaatsen heeft men alleszins de toestemming van de Vlaamse Gemeenschap om met de bouw of verbouwing te starten, al kan het vele jaren duren voordat effectief hiertoe wordt overgegaan. De realisatie van plaatsen kortverblijf en dagverzorging kan sterk verschillen per regio. Thuisverpleging en gezinszorg kunnen immers heel wat opvangen. Er is dus mogelijks minder nood aan dagverzorging daar waar de thuiszorgondersteunende diensten goed uitgebouwd zijn. Dagverzorgingscentra Een dagverzorgingscentrum is verbonden aan een rusthuis en biedt aan gebruikers en hun mantelzorgers hulp en diensten aan. Deze dienstverlening vindt plaats buiten het natuurlijke thuismilieu, met het oog op een tijdelijke overname van de zorg. Een dagverzorgingscentrum biedt overdag naast tijdelijke opvang ook onder andere hygiënische en verpleegkundige hulp, activering en ondersteuning, animatie en ontspanning en psychosociale ondersteuning. Zij staan open voor iedereen, behalve voor diegenen die zware medische verzorging en begeleiding nodig hebben. De centra beschikken in principe over een vervoerdienst die de bezoekers ‘s ochtends ophaalt en ‘s avonds weer terug naar huis brengt.
Vestigingsplaatsen erkende dagverzorgingscentra
Kaart 29
T o e s ta n d 2 0 0 8 Sint-Laureins
• Sint-Jozef Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Wachtebeke
Waarschoot Zomergem
• Ons Zomerheem
Moerbeke
• De Sprangel Sint-Niklaas
Knesselare
Aalter
Stekene
Zelzate
• De Koraal
Deinze
•
Temse
• Hof ter Linden
• Het Passantenhuis
Lovendegem
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
• • •
•
Laarne
•
SintLievensHoutem
• De Tjalk
Zingem
•
Louis Mayart
• De Cocoon Haaltert Zottegem
Oudenaarde
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
• Ter Sig
Aalst
ErpeMere
Zwalm WortegemPetegem
• De Regenboog
Lede
Oosterzele
Gavere
Buggenhout
Lebbeke
Melle
Merelbeke
Nazareth
• Het Passantenhuis
Wichelen
Wetteren
•
De Boomgaard
Dendermonde
Berlare
De Bueren
Sint-Vincentius
Kruishoutem
Zele
Destelbergen De Triangel
SintMartensLatem De Pinte
•
Wissekerke
Hamme
• Het Heiveld
De Blaisant Toevlucht van Maria Solidariteit voor het Gezin
Zulte
Kruibeke
Evergem
Gent Nevele
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
E rke n n in g d a g v e rz o rg in g s c e n tru m • oc m w • vz w
77
Oost-Vlaanderen telt 21 erkende dagverzorgingscentra, waarvan 5 van OCMW’s en 16 van vzw’s (situatie juli 2008). Visualisatie op kaart maakt duidelijk dat het zuiden van de provincie en de driehoek tussen Gent, Sint-Niklaas en Dendermonde dun bezaaid zijn wat dagverzorgingscentra betreft. Voor de verblijfseenheden van dagverzorgingscentra gelden volgende programmatiecijfers: • 0,2 verblijfseenheden per 3 000 inwoners van de leeftijdsgroep van 18 tot 64 jaar • 1 verblijfseenheid per 3 000 inwoners van de leeftijdsgroep van 65 tot 69 jaar • 5 verblijfseenheden per 3 000 inwoners van de leeftijdsgroep van 70 tot 79 jaar • 10 verblijfseenheden per 3 000 inwoners van de leeftijdsgroep van 80 tot 89 jaar • 25 verblijfseenheden per 3 000 inwoners van de leeftijdsgroep 90 jaar en ouder
Tabel 21: dagverzorgingscentra; 01/01/2007 Gemeente
Aantal geprogrammeerde plaatsen
Aantal erkende plaatsen
% gerealiseerde plaatsen
Aantal geplande plaatsen
% gerealiseerde en geplande plaatsen
Saldo (nog niet ingevulde geprogrammeerde plaatsen)
Aalst
33
30
90,9
0
90,9
3
Aalter
7
0
0,0
0
0,0
7
Assenede
6
15
250,0
0
250,0
-9
Berlare
6
0
0,0
0
0,0
6
Beveren
18
0
0,0
15
83,3
3
7
0
0,0
15
214,3
-8
Brakel Buggenhout
6
0
0,0
0
0,0
6
De Pinte
4
0
0,0
0
0,0
4
12
15
125,0
0
125,0
-3
Denderleeuw
Deinze
7
0
0,0
9
128,6
-2
Dendermonde
19
10
52,6
8
94,7
1
Destelbergen
7
15
214,3
0
214,3
-8
Eeklo
9
15
166,7
0
166,7
-6 -21
Erpe-Mere
9
15
166,7
15
333,3
14
10
71,4
0
71,4
4
5
7
140,0
0
140,0
-2
Gent
95
55
57,9
23
82,1
17
Geraardsbergen
14
0
0,0
10
71,4
4
Haaltert
7
0
0,0
0
0,0
7
Hamme
10
0
0,0
10
100,0
0
Herzele
7
0
0,0
0
0,0
7
Evergem Gavere
Horebeke
1
0
0,0
0
0,0
1
Kaprijke
3
0
0,0
0
0,0
3
Kluisbergen
3
0
0,0
0
0,0
3
Knesselare
3
0
0,0
0
0,0
3
Kruibeke
6
0
0,0
7
116,7
-1 -12
Kruishoutem
3
0
0,0
15
500,0
Laarne
5
0
0,0
0
0,0
5
Lebbeke
7
8
114,3
0
114,3
-1
Lede
7
0
0,0
0
0,0
7
Lierde
3
0
0,0
0
0,0
3
Lochristi
8
0
0,0
15
187,5
-7
78
14
0
0,0
15
107,1
-1
Lovendegem
Lokeren
4
0
0,0
0
0,0
4
Maarkedal
3
0
0,0
0
0,0
3
Maldegem
9
0
0,0
0
0,0
9
Melle
5
15
300,0
0
300,0
-10 -6
Merelbeke
9
15
166,7
0
166,7
Moerbeke
2
0
0,0
0
0,0
2
Nazareth
5
0
0,0
0
0,0
5
Nevele
5
0
0,0
0
0,0
5
Ninove
15
0
0,0
0
0,0
15
5
0
0,0
0
0,0
5
Oudenaarde
Oosterzele
12
0
0,0
10
83,3
2
Ronse
10
0
0,0
0
0,0
10
Sint-Gillis-Waas
7
0
0,0
0
0,0
7
Sint-Laureins
3
0
0,0
0
0,0
3
Sint-Lievens-Houtem
4
0
0,0
0
0,0
4
Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas Stekene
4
0
0,0
0
0,0
4
31
10
32,3
10
64,5
11
6
0
0,0
15
250,0
-9
10
15
150,0
0
150,0
-5
Waarschoot
4
0
0,0
0
0,0
4
Waasmunster
4
0
0,0
9
225,0
-5
Wachtebeke
3
0
0,0
0
0,0
3 10
Temse
Wetteren
10
0
0,0
0
0,0
Wichelen
5
0
0,0
0
0,0
5
Wortegem-Petegem
2
0
0,0
0
0,0
2 -2
Zele
8
0
0,0
10
125,0
Zelzate
6
0
0,0
0
0,0
6
Zingem
3
0
0,0
0
0,0
3
Zomergem
4
15
375,0
0
375,0
-11
Zottegem
12
0
0,0
0
0,0
12
Zulte
5
0
0,0
0
0,0
5
Zwalm
3
0
0,0
0
0,0
3
115
45
39,1
34
68,7
36 25
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10)
80
18
22,5
37
68,8
Best. Arro. Eeklo (6)
36
30
83,3
0
83,3
6
Best. Arro. Gent (21)
210
147
70,0
38
88,1
25 10
Best. Arro. Oudenaarde (11)
50
0
0,0
40
80,0
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
92
25
27,2
62
94,6
5
Provincie Oost-Vlaanderen
583
265
45,5
203
80,3
115
2 535
1 335
52,7
744
82,0
456
Vlaams Gewest
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
In 20 Oost-Vlaamse gemeenten is de som van het aantal gerealiseerde en het aantal geplande plaatsen hoger dan het programmatiecijfer. Ook hier blijkt dat dit regionaal wordt opgevangen: geen enkel Oost-Vlaams arrondissement kent een overprogrammering. Het arrondissement Sint-Niklaas heeft het hoogste vullingspercentage, de arrondissementen Aalst en Dendermonde bengelen achteraan. In Oost-Vlaanderen zijn de gerealiseerde en geplande plaatsen in dagverzorgingscentra samen goed voor 80,3% van het geprogrammeerde aantal. Hiermee scoort Oost-Vlaanderen bijna 2% lager dan het Vlaams gewest. 79
Dagverzorgingscentra
Kaart 30
Toestand 2007 Sint-Laureins
•
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
•
Knesselare
Wachtebeke Waarschoot
•
Moerbeke
• Sint-Niklaas
Evergem
Kruibeke Temse
•
Zomergem Lovendegem
Aalter
Stekene
Zelzate
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
•
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Deinze
•
SintMartensLatem De Pinte
•
Laarne
•
•Melle
•
Wetteren
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
•
Lebbeke
•
Haaltert Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
• ErpeMere
Zingem
Zwalm WortegemPetegem
•
Wichelen Lede
Oosterzele
•
Dendermonde
Berlare
Merelbeke
Nazareth Zulte
Zele
Destelbergen
Gent
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Buggenhout
Aantal gerealiseerde plaatsen dvc • 7-8 10 • • 15
•
•
55
% gerealiseerde t.o.v. geprogrammeerde plaatsen dvc geen gerealiseerde plaatsen 32 - 59 % 60 - 99 % 100 - 150 % > 150 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Bij het vergelijken van de kaartjes 30 en 31 valt vooral de geplande uitbreiding van de dagverzorging op. De blinde vlekken in de provincie worden in de toekomst dus iets kleiner, al blijven ze talrijk. De invulling verloopt omwille van uiteenlopende redenen soms erg moeizaam. De decretaal opgelegde schaalgrootte en de beperkte financiering speelden zeker een rol. Al betekent, wat de financiering betreft, het forfait van het RIZIV een belangrijke toevoeging. Nogmaals benadrukken we dat de Vlaamse erkenningen geen volledig beeld bieden van de reële capaciteit. Sommige rusthuizen verkiezen dagverzorging of nachtopvang te organiseren zonder erkenning.
80
30
Dagverzorgingscentra
Kaart 31
Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Lebbeke
Aalst ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% gerealiseerde en geplande t.o.v. geprogrammeerde plaatsen dvc geen gerealiseerde of geplande plaatsen 64 - 99 % 100 - 150 % > 150 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Centra voor kortverblijf Een centrum voor kortverblijf is verbonden aan een rusthuis en biedt hulp- en dienstverlening aan zijn gebruikers en hun mantelzorgers. Kortverblijf neemt de zorg over gedurende korte periodes, met een maximum van 60 opeenvolgende dagen en 90 dagen op jaarbasis. De hulp- en dienstverlening vindt plaats buiten het natuurlijke thuismilieu en wordt zowel ‘s nachts als overdag gegarandeerd. Naast huisvesting omvat het hulp- en dienstverleningspakket van een centrum voor kortverblijf ook revalidatie, activering en verzorging. In Oost-Vlaanderen zijn 47 erkende centra voor kortverblijf actief: 16 voorzieningen gaan uit van het OCMW, 31 van een vzw (situatie juli 2008).
81
Vestiginsplaatsen erkende centra voor kortverblijf
Kaart 32
Toestand 2008 Sint-Laureins
•
Sint Vincentius
Maldegem
SintGillesWaas
Assenede
•
Warmhof
• Sint Jozef
Kaprijke
Eeklo
Wachtebeke
Aalter
Lovendegem
Hof ter Linden
•
•
Deinze Sint-Vincentius
•
•
Sint-Petrus
•
•
bergen
Sint Jozef
Sint-Antonius
Dendermonde
Wetteren
•
Wichelen
Melle
Herfstdroom
Buggenhout
• Molenkouter
Schelderust
•
• Aymonshof
Laarne Berlare
Lebbeke Denderrust
Lede
•
OLV Ten Rozen
• Mariahuis
Oudenaarde
SintLievensHoutem
•
Avondzon
Aalst
•
ErpeMere
Ter Kimme
•
• Home Vijvers
• Paul Lienart
SintVincentius
Huize Roborst
•
Ter Deinsbeke
•
•
Zottegem
Haaltert
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
• Terlinden Ninove Brakel
Kluisbergen
Ter Durme
Zele
Oosterzele
Zwalm WortegemPetegem
•
Waasmunster
Lokeren
•
•
Zingem
Wissekerke
Hamme
Gavere Kruishoutem
•
Lochristi
Merelbeke
Nazareth De Lichtervelde
Kruibeke
•
Temse
• Destel-
SintZonnebloem • MartensLatem De Pinte
Zulte
•
•
Vincenthof De Liberteyt
• • • De Vijvers •
Ter Leenen
SintVincentius
Sint-Eligius
•
Het Heiveld Tempelhof Toevlucht van Maria Solidariteit voor het Gezin
Nevele
Herfstrust
Sint-Niklaas
Sint-Vincentius
Gent
• Veilige Have
•
•
Evergem
Zomergem
• Ons Zomerheem
• De Ark
Ter Moere
•
Knesselare
De Kroon
Moerbeke
Moervaartheem
Waarschoot
•
Stekene
Zelzate
Beveren
Maarkedal
•
Lierde
Erkenning centrum voor kortverblijf • oc m w
Sint-Franciscus
•
Home Franciscus
Geraardsbergen Ronse
• vz w
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Er is een goede spreiding over de ganse provincie. Alleen de randgebieden kleuren wit: een aantal gemeenten in het Waasland en het Meetjesland en het uiterste zuidoosten en zuidwesten van de provincie. De programmatiecijfers voor de centra kortverblijf zijn dezelfde als die van de dagverzorgingscentra. Tabel 22: centra voor kortverblijf; 01/01/2007 Gemeente
Aantal geprogrammeerde plaatsen
Aantal erkende plaatsen
% gerealiseerde plaatsen
Aantal geplande plaatsen
% gerealiseerde en geplande plaatsen
Saldo (nog niet ingevulde geprogrammeerde plaatsen)
Aalst
33
8
24,2
16
72,7
9
Aalter
7
10
142,9
0
142,9
-3
Assenede
6
3
50,0
0
50,0
3
Berlare
6
0
0,0
0
0,0
6
Beveren
18
0
0,0
11
61,1
7
Brakel
7
5
71,4
10
214,3
-8
Buggenhout
6
3
50,0
0
50,0
3
82
De Pinte
4
0
0,0
0
0,0
12
4
33,3
5
75,0
3
Denderleeuw
7
0
0,0
7
100,0
0
Dendermonde
19
9
47,4
8
89,5
2
Destelbergen
7
0
0,0
0
0,0
7
Deinze
4
Eeklo
9
0
0,0
7
77,8
2
Erpe-Mere
9
13
144,4
0
144,4
-4
14
7
50,0
8
107,1
-1
Evergem
5
4
80,0
0
80,0
1
Gent
Gavere
95
36
37,9
29
68,4
30
Geraardsbergen
14
0
0,0
13
92,9
1
Haaltert
7
0
0,0
10
142,9
-3
Hamme
10
8
80,0
5
130,0
-3 -3
Herzele
7
10
142,9
0
142,9
Horebeke
3
0
0,0
0
0,0
3
Kaprijke
3
3
100,0
7
333,3
-7
Kluisbergen
3
3
100,0
0
100,0
0
Knesselare
3
0
0,0
0
0,0
3
Kruibeke
6
0
0,0
5
83,3
1
Kruishoutem
3
3
100,0
0
100,0
0
Laarne
5
0
0,0
4
80,0
1
Lebbeke
7
0
0,0
5
71,4
2
Lede
7
0
0,0
10
142,9
-3
Lierde
3
0
0,0
0
0,0
3
Lochristi
8
8
100,0
0
100,0
0
Lokeren
14
8
57,1
9
121,4
-3
Lovendegem
4
0
0,0
0
0,0
4
Maarkedal
3
0
0,0
12
400,0
-9
Maldegem
9
0
0,0
4
44,4
5
Melle
5
0
0,0
8
160,0
-3
Merelbeke
9
0
0,0
6
66,7
3
Moerbeke
3
3
100,0
0
100,0
0
Nazareth
5
7
140,0
3
200,0
-5
Nevele
5
3
60,0
1
80,0
1
Ninove
15
0
0,0
4
26,7
11
5
0
0,0
5
100,0
0
Oosterzele Oudenaarde
12
0
0,0
6
50,0
6
Ronse
10
0
0,0
0
0,0
10
7
7
100,0
0
100,0
0
Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins
3
0
0,0
3
100,0
0
Sint-Lievens-Houtem
4
4
100,0
0
100,0
0
Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas Stekene Temse
4
0
0,0
0
0,0
4
31
9
29,0
11
64,5
11
6
0
0,0
6
100,0
0
10
0
0,0
3
30,0
7
Waarschoot
4
0
0,0
3
75,0
1
Waasmunster
4
0
0,0
4
100,0
0
3
3
100,0
7
333,3
-7
10
3
30,0
0
30,0
7
Wachtebeke Wetteren Wichelen
5
3
60,0
0
60,0
2
Wortegem-Petegem
3
0
0,0
0
0,0
3
83
Zele
8
0
0,0
6
75,0
2
Zelzate
6
0
0,0
5
83,3
1
Zingem
3
3
100,0
0
100,0
0
Zomergem
4
6
150,0
0
150,0
-2
Zottegem
12
4
33,3
0
33,3
8
Zulte
5
0
0,0
5
100,0
0
Zwalm
3
3
100,0
0
100,0
0
115
39
33,9
60
86,1
16 22
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10)
80
26
32,5
32
72,5
Best. Arro. Eeklo (6)
36
6
16,7
26
88,9
4
Best. Arro. Gent (21)
211
91
43,1
80
81,0
40
Best. Arro. Oudenaarde (11)
53
17
32,1
28
84,9
8
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
92
24
26,1
45
75,0
23
Provincie Oost-Vlaanderen
587
203
34,6
271
80,7
113
2 679
744
27,8
1 119
69,5
816
Vlaams Gewest
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Kaart 33
Kortverblijf Toestand 2007 Sint-Laureins
•
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Wachtebeke
•
•
•
Laarne Berlare
•
Merelbeke SintLievensHoutem
•
Zwalm WortegemPetegem
Oudenaarde
Zottegem
•
Horebeke
Maarkedal
Lebbeke
•
•
Aalst
•
ErpeMere
Haaltert
Denderleeuw
Herzele
Ninove Brakel
•
•
Zingem
•
•
Lede
Oosterzele Gavere
Dendermonde
Wichelen
Wetteren
Melle
•
•
•
•
•
Hamme Zele
Destelbergen
SintMartensLatem De Pinte Nazareth
Kruishoutem
•
•
Nevele
•
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
84
Kruibeke
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Gent
Zulte
• Temse
Lovendegem
Aalter
•
Sint-Niklaas
•
Zomergem
Deinze
•
Evergem
Knesselare
•
Moerbeke
•
Waarschoot
•
Stekene
Zelzate
•
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Buggenhout •
Aantal gerealiseerde plaatsen kortverblijf • 3 • 4-6 • 7-9
•
•
10 - 13 36
% gerealiseerde t.o.v. geprogrammeerde plaatsen kortverblijf geen gerealiseerde plaatsen 24 - 49 % 50 - 74 % 75 - 99 % 100 - 150 %
Kortverblijf
Kaart 34
Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% gerealiseerde en geplande t.o.v. geprogrammeerde plaatsen kortverblijf geen gerealiseerde of geplande plaatsen 26 - 49 % 50 - 74 % 75 - 99 % 100 - 150 % > 150 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Oost-Vlaanderen beschikt over 203 gerealiseerde plaatsen kortverblijf, 271 plaatsen zijn gepland. De regionale verschillen wat het vullingspercentage betreft zijn vrij klein. Het arrondissement Aalst is koploper, het arrondissement Dendermonde sluit de rij. Ten aanzien van Vlaanderen scoort de provincie Oost-Vlaanderen bijzonder goed qua vullingspercentage. 80,7% van de geprogrammeerde plaatsen is ingevuld. Dit is ruim 11% hoger dan in het Vlaams gewest.
85
Thuiszorg Thuiszorg staat voor: de hulp- en dienstverlening die er specifiek op gericht is de gebruiker te handhaven in zijn natuurlijke thuismilieu. In dit hoofdstuk bespreken we achtereenvolgens de lokale en regionale dienstencentra, de diensten voor oppashulp, de diensten voor gezinszorg en de diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg. Lokale dienstencentra De opdracht van een lokaal dienstencentrum is tweeledig. Enerzijds biedt een dienstencentrum activiteiten aan van informatieve, recreatieve en educatieve aard, met het oog op het versterken van het sociale netwerk van de gebruiker. Waar mogelijk, gebeurt dit in samenwerking met de lokale sociaal-culturele verenigingen. Anderzijds brengt een centrum activiteiten van het dagelijks leven, in het bijzonder hygiënische zorgen, binnen het bereik van de gebruiker. Door de lokale opdracht en het laagdrempelig karakter van de activiteiten, zijn de lokale dienstencentra de ideale partners in de strijd tegen de mogelijke vereenzaming van ouderen in de buurt. Een centrum is minstens 32 uur per week voor iedereen toegankelijk. Men tracht bovendien vrijwilligers en mantelzorgers zo optimaal mogelijk in de werking te integreren.
Kaart 35
Vestigingsplaatsen erkende dienstencentra Toestand 2008 Sint-Laureins
Zonneheem
Maldegem
Eeklo
•
Kaprijke
Waarschoot
Stekene
Zelzate
• De Kastanje
• CM Meetjesland
Wachtebeke
Evergem
Zomergem Lovendegem
Aalter
Lochristi
• • Gent• • • • ••• • •
Nevele
Deinze
• De Bosrank • Elfdorpen
SintMartensLatem De Pinte
Kruishoutem
Laarne
Wetteren
•
SintLievensHoutem
•
De Hoge winde
•
•
Buggenhout De Boei
•
ErpeMere
•
•
• Neutraal Ziekenfonds • CM Land van Aalst
Horebeke
•
• • • • Partena Ziekenfonds & Partners • De Horizon
Liberale Mutualiteit van O.-Vl. CM Gent De Vlaschaard
Solidariteit voor het Gezin
Denderleeuw
De Regenboog
•
• Speltincx
•
Ninove Lierde
Geraardsbergen
Erkenning dienstencentrum • lokale dienstencentra (OCMW of andere overheden) • lokale dienstencentra (vzw) • regionale dienstencentra
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
86
De Thuishaven
Bond Moyson Gent-Eeklo Ten Hove
Aalst
Herzele
Kluisbergen Ronse
De Muide
Lebbeke
Haaltert
Bond Moyson Aalst-Oudenaarde
Zottegem
Brakel Maarkedal
Detail stad Gent
Lede
Oosterzele
Oudenaarde
•
Melle
Zingem
CM Vlaamse Ardennen
Dendermonde
Wichelen
Bond Moyson Dendermonde Zilverpand CM Dendermonde Zonnebloem
• •
Berlare
bergen
Zwalm WortegemPetegem
Kruibeke Temse
•
• ZIAC
• • Destel-
•
Gavere
•
Hamme Zele
Merelbeke
Nazareth
• De Wilg CM Waasland
Waasmunster
Lokeren
De Reinaert
Het Wilgenhof
Zulte
•
Bond Moyson Waasland
Moerbeke Sint-Niklaas
Knesselare
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
In Oost-Vlaanderen zijn er 21 erkende lokale dienstencentra, waarvan er 15 uitgaan van een OCMW en 6 van een vzw (situatie juli 2008). De lokale en regionale dienstencentra zijn vooral in de steden gevestigd. Destelbergen, Merelbeke en Zele vormen hierop de uitzondering, telkens met een lokaal dienstencentrum. Overigens zijn er ook steden zonder lokaal of regionaal dienstencentrum. In de zuidelijke helft van de provincie ontbreken de lokale dienstencentra volledig, op eentje in Ronse na. De programmatiecijfers plannen één dienstencentrum per begonnen schijf van 15 000 inwoners, waarbij eens te meer wordt uitgegaan van de bevolkingsprojectie voor het vijfde jaar volgend op het jaar van de erkenningsaanvraag.
Tabel 23: lokale dienstencentra; 01/01/2007 Gemeente
Aantal geprogrammeerde plaatsen
Aantal erkende plaatsen
% gerealiseerde plaatsen
Aantal geplande plaatsen
% gerealiseerde en geplande plaatsen
Saldo (nog niet ingevulde geprogrammeerde plaatsen)
Aalst
6
0
0,0
1
16,7
5
Aalter
2
0
0,0
0
0,0
2
Assenede
1
0
0,0
0
0,0
1
Berlare
1
0
0,0
0
0,0
1
Beveren
4
0
0,0
1
25,0
3
Brakel
1
0
0,0
0
0,0
1
Buggenhout
1
0
0,0
0
0,0
1
De Pinte
1
0
0,0
0
0,0
1
Deinze
2
2
100,0
0
100,0
0
Denderleeuw
2
0
0,0
0
0,0
2
Dendermonde
3
3
100,0
0
100,0
0
Destelbergen
2
1
50,0
0
50,0
1
Eeklo
2
1
50,0
0
50,0
1
Erpe-Mere
2
0
0,0
0
0,0
2
Evergem
3
0
0,0
1
33,3
2
Gavere
1
0
0,0
0
0,0
1
17
9
52,9
0
52,9
8
Geraardsbergen
Gent
3
0
0,0
0
0,0
3
Haaltert
2
0
0,0
0
0,0
2
Hamme
2
0
0,0
0
0,0
2
Herzele
2
0
0,0
0
0,0
2
Horebeke
1
0
0,0
0
0,0
1
Kaprijke
1
0
0,0
1
100,0
0
Kluisbergen
1
0
0,0
0
0,0
1
Knesselare
1
0
0,0
0
0,0
1
Kruibeke
2
0
0,0
1
50,0
1
Kruishoutem
1
0
0,0
0
0,0
1
Laarne
1
0
0,0
0
0,0
1
Lebbeke
2
0
0,0
0
0,0
2
Lede
2
0
0,0
0
0,0
2
Lierde
1
0
0,0
0
0,0
1
Lochristi
2
0
0,0
0
0,0
2
Lokeren
3
0
0,0
0
0,0
3
Lovendegem
1
0
0,0
0
0,0
1
Maarkedal
1
0
0,0
0
0,0
1
Maldegem
2
0
0,0
1
50,0
1
87
Melle
1
0
0,0
0
0,0
1
Merelbeke
2
1
50,0
0
50,0
1
Moerbeke
1
0
0,0
0
0,0
1
Nazareth
1
0
0,0
0
0,0
1
Nevele
1
0
0,0
0
0,0
1
Ninove
3
0
0,0
0
0,0
3
Oosterzele
1
0
0,0
0
0,0
1
Oudenaarde
2
0
0,0
1
50,0
1
Ronse
2
1
50,0
0
50,0
1
Sint-Gillis-Waas
2
0
0,0
0
0,0
2
Sint-Laureins
1
0
0,0
0
0,0
1
Sint-Lievens-Houtem
1
0
0,0
0
0,0
1
Sint-Martens-Latem
1
0
0,0
0
0,0
1 4
Sint-Niklaas
5
1
20,0
0
20,0
Stekene
2
0
0,0
0
0,0
2
Temse
2
0
0,0
0
0,0
2
Waarschoot
1
0
0,0
0
0,0
1
Waasmunster
1
0
0,0
1
100,0
0
Wachtebeke
1
0
0,0
0
0,0
1
Wetteren
2
0
0,0
0
0,0
2
Wichelen
1
0
0,0
0
0,0
1
Wortegem-Petegem
1
0
0,0
0
0,0
1
Zele
2
1
50,0
1
100,0
0
Zelzate
1
1
100,0
0
100,0
0
Zingem
1
0
0,0
0
0,0
1
Zomergem
1
0
0,0
0
0,0
1
Zottegem
2
0
0,0
0
0,0
2
Zulte
1
0
0,0
0
0,0
1
Zwalm
1
0
0,0
0
0,0
1
Best. Arro. Aalst (10)
25
0
0,0
1
4,0
24
Best. Arro. Dendermonde (10)
16
4
25,0
2
37,5
10
Best. Arro. Eeklo (6)
8
2
25,0
2
50,0
4
Best. Arro. Gent (21)
44
13
29,5
1
31,8
30
Best. Arro. Oudenaarde (11)
13
1
7,7
1
15,4
11
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
20
1
5,0
2
15,0
17
Provincie Oost-Vlaanderen
126
21
16,7
9
23,8
96
Vlaams Gewest
557
152
27,3
54
37,0
351
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
De regionale verschillen zijn groot: het arrondissement Eeklo leidt de dans met 50,0% gerealiseerde en geplande plaatsen in lokale dienstencentra ten opzichte van het geprogrammeerde aantal. De arrondissementen Oudenaarde (15,4%), Sint-Niklaas (15,0%) en Aalst (4,0%) hinken achterop. Oost-Vlaanderen telt 21 gerealiseerde en 9 geplande plaatsen lokale dienstencentra. Samen dekken die slechts 23,8% van de geprogrammeerde plaatsen. Er is dus nog heel wat ruimte voor initiatieven hieromtrent. Het Vlaamse gewest klokt af op 37,0%.
88
Regionale dienstencentra De opdrachten van de regionale dienstencentra sluiten aan bij deze van de lokale dienstencentra, in die zin dat zij eveneens een duidelijke informatieve, educatieve en adviserende taak hebben. Zij trachten alle mogelijke vormen van materiële en immateriële hulp- en dienstverlening binnen het bereik van de gebruikers te brengen en hebben met andere woorden een uitgesproken toeleidingsfunctie. Bovendien ondersteunen zij de zelforganisaties van de gebruikers, de mantelzorgers en de vrijwilligers. Oost-Vlaanderen telt 13 regionale dienstencentra (situatie juli 2008). Allen gaan zij uit van vijf mutualiteiten: • Bond Moyson • Christelijke Mutualiteit • Liberale Mutualiteit • Neutraal Ziekenfonds • Onafhankelijke Mutualiteit Voor de programmatiecijfers wordt het maximale aantal voorzien op één regionaal dienstencentrum per 100 000 inwoners per provincie en voor Brussel-Hoofdstad. De minister bepaalt per provincie een aantal regio’s en per regio het maximale te erkennen aantal regionale dienstencentra15. Opnieuw wordt uitgegaan van de bevolkingsprojectie voor het vijfde jaar volgend op het jaar van de erkenningsaanvraag.
Tabel 24: programmatiecijfers regionale dienstencentra; 01/01/2006 Provincie
Programmacijfer
Invulling
%
Antwerpen
16
11
69%
Vlaams-Brabant
10
7
70%
8
7
88%
Oost-Vlaanderen
13
13
100%
West-Vlaanderen
Limburg
11
11
100%
Brussel
2
1
50%
Totaal
60
50
83%
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Voor de arrondissementen Gent en Eeklo betekent dat samen 5 regionale dienstencentra, voor de arrondissementen Sint-Niklaas en Dendermonde samen 4 regionale dienstencentra. Ook de arrondissementen Aalst en Oudenaarde tellen samen 4 regionale dienstencentra.
15 Ministerieel Besluit van 2 maart 1999 houdende vastlegging van de regio’s die per provincie in aanmerking komen voor de programmatie van regionale dienstencentra en diensten voor oppashulp en houdende de vastlegging van het maximale aantal regionale dienstencentra en diensten voor oppashulp per regio.
89
Diensten Gezinszorg Gezinszorg is de hulp- en dienstverlening die bestaat uit persoonsverzorging, huishoudelijke hulp en schoonmaakhulp, alsook de daarmee verband houdende algemene psychosociale en pedagogische ondersteuning en begeleiding. Gezinszorg wordt geboden aan gebruikers die hierom verzoeken en in functie van de noden. Die worden beoordeeld op basis van een sociaal onderzoek. Gezinszorg wordt alleen geboden in het natuurlijke thuismilieu van de gebruiker en als uit een sociaal onderzoek blijkt dat de draagkracht van de gebruiker of zijn omgeving niet voldoende is om de lasten op het gebied van de persoonsverzorging en huishoudelijke taken te dragen, en dit ofwel wegens geestelijke of lichamelijke ongeschiktheid, ofwel wegens bijzondere sociale omstandigheden. De gezinszorg kan zowel een preventief, als een herstellend, verzorgend of palliatief karakter hebben. Ze kan ondersteunend, aanvullend of vervangend zijn. Zowel openbare als private diensten staan in voor de gezinszorg. Het plaatje van gepresteerde uren van de private en openbare diensten ziet er in 2007 als volgt uit:
Tabel 25: gezinshulp; 2007 Gemeente Aalst
Aantal geprogrammeerde uren
Aantal gerealiseerde uren privé
231 868
120 523
Aalter
51 248
Assenede
41 306
openbaar
totaal
% gerealiseerde uren*
aantal gerealiseerde uren/inwoner
90,3
2,7
88 802
209 325
48 409
0
48 409
94,5
2,6
23 632
34 024
57 656
139,6
4,2
Berlare
38 910
30 821
0
30 821
79,2
2,2
Beveren
122 294
51 288
21 491
72 779
59,5
1,6
47 264
34 000
0
34 000
71,9
2,5
Brakel Buggenhout
38 370
26 116
0
26 116
68,1
1,9
De Pinte
27 250
16 531
0
16 531
60,7
1,6
Deinze
83 825
75 135
0
75 135
89,6
2,6
Denderleeuw
47 309
22 413
0
22 413
47,4
1,3
Dendermonde
129 794
87 670
0
87 670
67,5
2,0
Destelbergen
47 922
25 208
0
25 208
52,6
1,5
Eeklo
60 803
37 482
35 479
72 961
120,0
3,7
Erpe-Mere
58 827
28 706
4 263
32 969
56,0
1,7
Evergem
92 837
47 773
36 505
84 278
90,8
2,6
Gavere
33 884
28 526
0
28 526
84,2
2,3
683 138
597 099
0
597 099
87,4
2,5
Geraardsbergen
Gent
95 454
57 117
6 691
63 808
66,8
2,0
Haaltert
49 720
19 650
9 746
29 396
59,1
1,7
Hamme
64 926
44 761
0
44 761
68,9
1,9
Herzele
47 749
42 453
0
42 453
88,9
2,5
6 719
11 666
0
11 666
173,6
5,7
Kaprijke
Horebeke
17 767
18 746
0
18 746
105,5
3,0
Kluisbergen
20 580
21 570
0
21 570
104,8
3,4
Knesselare
22 996
24 694
0
24 694
107,4
3,1
Kruibeke
43 754
17 385
0
17 385
39,7
1,1
90
Kruishoutem
23 802
34 941
0
34 941
146,8
Laarne
33 193
33 337
0
33 337
100,4
4,3 2,8
Lebbeke
50 534
24 033
0
24 033
47,6
1,4
Lede
47 904
26 389
0
26 389
55,1
1,5
Lierde
18 785
18 155
0
18 155
96,6
2,8
Lochristi
52 744
44 020
0
44 020
83,5
2,2
Lokeren
95 077
77 745
0
77 745
81,8
2,0
Lovendegem
25 886
13 870
0
13 870
53,6
1,5
Maarkedal
22 450
12 380
0
12 380
55,1
1,9
Maldegem
65 558
53 293
29 338
82 631
126,0
3,7 2,4
Melle
32 396
25 615
0
25 615
79,1
Merelbeke
61 905
32 196
24 205
56 401
91,1
2,5
Moerbeke
16 772
10 945
0
10 945
65,3
1,9
Nazareth
32 696
22 772
0
22 772
69,6
2,1
Nevele
31 113
25 869
0
25 869
83,1
2,3
Ninove
99 952
67 303
0
67 303
67,3
1,9
Oosterzele
35 510
19 104
7 743
26 847
75,6
2,0
Oudenaarde
87 973
114 465
0
114 465
130,1
4,0
Ronse
74 652
68 266
26 099
94 365
126,4
3,9
Sint-Gillis-Waas
48 716
26 806
0
26 806
55,0
1,5
Sint-Laureins
21 109
21 282
0
21 282
100,8
3,2
Sint-Lievens-Houtem
28 804
19 934
0
19 934
69,2
2,1
Sint-Martens-Latem
23 796
18 458
0
18 458
77,6
2,2
210 463
112 889
39 275
152 164
72,3
2,2
Stekene
Sint-Niklaas
44 249
34 008
0
34 008
76,9
2,0
Temse
69 067
22 855
11 973
34 828
50,4
1,3
Waarschoot
23 496
17 264
10 383
27 647
117,7
3,6
Waasmunster
28 039
19 565
0
19 565
69,8
1,9
Wachtebeke
21 279
15 103
0
15 103
71,0
2,2
Wetteren
68 329
57 644
20 485
78 129
114,3
3,4
Wichelen
30 405
24 020
0
24 020
79,0
2,2 3,4
Wortegem-Petegem
16 918
20 617
0
20 617
121,9
Zele
53 240
22 792
7 143
29 935
56,2
1,5
Zelzate
38 196
16 705
27 638
44 343
116,1
3,6
Zingem
19 928
20 341
0
20 341
102,1
3,0
Zomergem
26 151
18 751
0
18 751
71,7
2,3 2,4
Zottegem
79 945
59 054
0
59 054
73,9
Zulte
37 203
39 298
0
39 298
105,6
2,7
Zwalm
21 703
30 229
4 615
34 844
160,5
4,4
787 532
463 543
109 502
573 045
72,8
2,1
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10)
535 740
370 759
27 628
398 387
74,4
2,1
Best. Arro. Eeklo (6)
244 739
171 140
126 479
297 619
121,6
3,7
Best. Arro. Gent (21)
1 650 714
1 261 070
78 836
1 339 906
81,2
2,3
Best. Arro. Oudenaarde (11)
360 774
386 631
30 714
417 345
115,7
3,6
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
446 953
248 545
72 739
321 284
71,9
1,9
Provincie Oost-Vlaanderen
4 026 452
2 901 688
445 898
3 347 586
83,1
2,4
Vlaams Gewest
17 430 334
niet bekend
niet bekend
niet bekend
niet bekend
niet bekend
* op aantal geprogrammeerde uren Bron: Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007 en eigen berekeningen
91
Gezinszorg
Kaart 36
Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare Lovendegem
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Hamme
Gent Zele
Destelbergen
Nevele
Laarne
Merelbeke
Lede SintLievensHoutem
Oosterzele
Zingem
Haaltert Zottegem
Oudenaarde
Aalst
ErpeMere
Zwalm WortegemPetegem
Lebbeke
Melle
Gavere Kruishoutem
Buggenhout
Wichelen
Wetteren
Nazareth Zulte
Dendermonde
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Deinze
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Kruibeke Temse
Zomergem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Totaal aantal gepresteerde uren gezinszorg 30 000 uren
Aantal gepresteerde uren gezinszorg Familiehulp Familiezorg O-Vl Familiezorg W-Vl Landelijke Thuiszorg De Regenboog Onafh. Dienst voor Gezinszorg Solidarityeit v/h Gezin Thuishulp Bond Moyson OCMW en andere overheden
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007 Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Deze tabel en kaart werden (wat het luik van de private diensten betreft) gemaakt op basis van het activiteitenverslag van de private diensten gezinszorg OostVlaanderen 2007, waar abstractie werd gemaakt van enkele kleinere spelers die weliswaar een stuk werkingsgebied in Oost-Vlaanderen hebben, maar niet in OostVlaanderen gevestigd zijn. Hetzelfde geldt overigens voor de tabel en grafiek hieronder. Op basis van dezelfde bron zoomen we even in op de private diensten gezinszorg.
Tabel 26: gepresteerde uren gezinszorg private diensten voor gezinszorg; 2007 Gemeente Aalst
Familiehulp O-Vl
Familiezorg O-Vl
Familiezorg W-Vl
Landelijke Thuiszorg
Thuiszorg Regenboog
ODG
Solidariteit Gent
Thuishulp Bond Moyson
Totaal
46 464
21 551
0
41
0
3 514
32 818
16 135
120 523
Aalter
9 276
27 155
8 529
0
0
0
3 041
408
48 409
Assenede
5 361
12 127
0
0
0
194
4 438
1 513
23 632
Berlare
15 841
5 796
0
0
0
180
3 221
5 784
30 821
Beveren
27 362
4 984
0
178
1 375
0
823
16 566
51 288
92
Brakel
18 012
6 593
37
0
0
0
5 186
4 173
Buggenhout
15 062
6 252
0
1 025
0
4
1 984
1 790
26 116
3 748
8 699
0
0
0
318
3 079
687
16 531
De Pinte Deinze
34 000
20 653
34 020
2 685
0
0
608
7 209
9 960
75 135
Denderleeuw
8 679
5 366
0
0
0
0
3 382
4 986
22 413
Dendermonde
42 862
21 321
0
501
0
377
6 635
15 974
87 670
Destelbergen
5 282
10 258
0
0
0
1 509
5 378
2 781
25 208
11 464
14 770
597
0
0
0
7 123
3 529
37 482
Eeklo Erpe-Mere
13 659
2 988
0
0
0
1 112
7 075
3 872
28 706
Evergem
10 578
27 812
0
0
0
548
5 490
3 345
47 773
6 649
10 246
0
0
0
122
10 269
1 241
28 526
Gent
Gavere
91 833
179 103
0
0
0
54 314
117 266
154 583
597 099
Geraardsbergen
19 348
14 445
0
508
0
0
9 717
13 099
57 117
Haaltert
6 756
4 912
0
0
0
1 610
6 008
365
19 650
Hamme
22 470
7 837
0
0
0
0
7 114
7 340
44 761
Herzele
12 779
12 958
0
0
0
199
12 234
4 284
42 453
Horebeke
5 100
2 675
0
0
0
0
2 638
1 253
11 666
Kaprijke
8 285
9 102
0
0
0
0
788
571
18 746
Kluisbergen
12 868
4 247
522
0
0
0
2 615
1 318
21 570
Knesselare
6 627
13 671
916
0
0
0
2 023
1 457
24 694
12 732
2 179
0
75
53
0
673
1 674
17 385
Kruibeke Kruishoutem
21 811
5 715
0
0
0
143
4 212
3 061
34 941
Laarne
12 566
13 275
0
0
0
2 088
2 207
3 200
33 337 24 033
Lebbeke
9 698
5 453
0
592
0
462
3 640
4 188
Lede
9 294
5 519
0
0
0
2 069
6 425
3 082
26 389
Lierde
6 495
1 346
0
0
0
0
4 444
5 870
18 155
Lochristi
8 759
20 221
0
0
0
732
12 425
1 884
44 020
Lokeren
27 022
24 259
0
0
0
0
14 986
11 479
77 745
1 346
9 260
2 327
0
0
285
618
35
13 870
Lovendegem Maarkedal
7 249
1 163
0
0
0
0
2 804
1 165
12 380
Maldegem
11 417
30 043
5 713
0
0
0
3 577
2 545
53 293
Melle
3 324
15 602
0
0
0
107
3 391
3 191
25 615
Merelbeke
5 794
16 179
0
0
0
3 185
4 243
2 796
32 196
Moerbeke
902
5 476
0
0
0
0
3 323
1 244
10 945
Nazareth
7 778
11 515
0
0
0
465
2 055
959
22 772
Nevele
5 809
9 770
5 848
0
0
473
3 430
539
25 869
Ninove
23 758
17 552
0
120
0
0
18 049
7 825
67 303
4 827
9 360
0
0
0
1 013
2 431
1 473
19 104
Oudenaarde
50 687
27 003
0
0
0
0
24 952
11 823
114 465
Ronse
24 053
8 364
0
0
0
0
11 779
24 071
68 266
Sint-Gillis-Waas
16 212
5 155
0
47
0
0
1 660
3 732
26 806
7 404
12 161
0
0
0
0
1 608
110
21 282
Oosterzele
Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem
10 496
3 923
0
0
0
236
2 820
2 461
19 934
Sint-Martens-Latem
4 889
6 631
0
0
0
1 041
5 326
571
18 458
Sint-Niklaas
58 196
15 064
0
233
0
0
8 149
31 248
112 889
Stekene
15 369
10 001
0
0
0
0
1 776
6 862
34 008
9 041
3 415
0
152
0
0
1 472
8 776
22 855
6 582
7 308
150
0
0
417
257
2 551
17 264
11 334
3 562
0
132
0
0
1 693
2 844
19 565
Temse Waarschoot Waasmunster Wachtebeke Wetteren
3 253
5 464
0
0
0
48
4 877
1 462
15 103
14 146
15 503
0
0
0
4 771
7 551
15 673
57 644
93
7 922
3 811
0
0
0
2 341
3 591
6 355
Wortegem-Petegem
Wichelen
14 550
3 414
0
0
0
0
1 374
1 279
24 020 20 617
Zele
11 017
4 834
0
0
0
185
1 716
5 040
22 792
Zelzate
4 988
5 772
0
0
0
170
2 189
3 586
16 705
Zingem
6 751
3 688
0
0
0
253
9 305
343
20 341
Zomergem
4 243
9 638
2 413
0
0
38
1 293
1 125
18 751
Zottegem
14 754
15 996
0
0
0
0
14 012
14 293
59 054
Zulte
12 845
21 929
502
0
0
737
1 878
1 407
39 298
Zwalm
12 785
6 804
0
0
0
0
8 161
2 480
30 229
Best. Arro. Aalst (10)
165 985
105 208
0
669
0
8 740
112 540
70 401
463 543
Best. Arro. Dendermonde (10)
162 917
87 643
0
2 250
0
10 408
39 353
68 189
370 759
Best. Arro. Eeklo (6)
48 917
83 974
6 310
0
0
364
19 722
11 853
171 140
Best. Arro. Gent (21)
278 303
467 745
23 369
233
0
64 919
202 126
224 375
1 261 070
Best. Arro. Oudenaarde (11)
180 360
71 010
559
0
0
396
77 471
56 836
386 631
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
112 626
56 623
0
452
1 428
1 041
26 715
49 661
248 545
Provincie Oost-Vlaanderen
949 106
872 202
30 239
3 603
1 428
85 868
477 927
481 315
2 901 688
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Grafiek 7 Private diensten gezinszorg gepresteerde uren 2007 provincie Oost-Vlaanderen
Familiehulp O-Vl Familiezorg O-Vl Familiezorg W-Vl Landelijke thuiszorg Thuiszorg Regenboog ODG Solidariteit Gent Thuishulp Bond Moyson
Bekijken we Oost-Vlaanderen in totaliteit, dan blijken in de private sector Familiehulp Oost-Vlaanderen (goed voor 33% van de in Oost-Vlaanderen door private diensten gezinszorg gepresteerde uren) en Familiezorg Oost-Vlaanderen (30%) de grootste spelers. Daarna volgen vzw Thuishulp van de Bond Moyson (17%) en Solidariteit voor het Gezin (16%). De andere private diensten halen samen geen 5%. De 2 901 687 uren die de Oost-Vlaamse diensten gezinszorg in 2007 presteerden, waren verdeeld over 17 373 cliënten16.
16 Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
94
Kaart 37
Gezinszorg Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
aantal gepresteerde uren per inwoner Ninove
Brakel Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
SintLievensHoutem
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
1,1 - 1,7 uren 1,8 - 2,3 uren 2,4 - 3,1 uren 3,2 - 4 uren > 4 uren
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007 Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Zetten we, op gemeenteniveau, het aantal gepresteerde uren gezinszorg af tegen het aantal inwoners, dan blijken er in het westen van de provincie gemiddeld meer uren gezinszorg te worden gepresteerd dan in het oosten van de provincie. Dat blijkt overigens ook uit de laatste kolom van tabel 27, waar de arrondissementen Eeklo en Oudenaarde koplopers blijken en de oostelijke arrondissementen achterop hinken. De programmatiecijfers worden per provincie en per gemeente vastgelegd op basis van de leeftijd van de inwoners. Dat gebeurt op de volgende manier. • per inwoner van de leeftijdsgroep van 0 tot 59 jaar: 0,5 uur per jaar • per inwoner van de leeftijdsgroep van 60 tot 74 jaar: 3,5 uur per jaar • per inwoner van de leeftijdsgroep van 75 tot 84 jaar: 17,5 uur per jaar • per inwoner van de leeftijdsgroep vanaf 85 jaar: 40 uur per jaar Voor de berekening van die programmatiecijfers wordt uitgegaan van de bevolkingsprojecties die gemaakt worden voor het jaar volgend op het jaar waarop de programmatie betrekking heeft. 95
Tabel 27: programmatie gezinszorg; 2008 Gemeente
Programmatiecijfer 2008
Bevolkingsprojecties 2009 0-59 jaar
60-74 jaar
75-84 jaar
85+ 1 599
Aalst
238 512
58 125
12 052
5 911
Aalter
52 593
14 457
2 749
1 215
362
Assenede
42 456
9 935
2 184
926
342
Berlare
40 300
10 943
2 086
955
270
Beveren
125 360
34 631
7 046
2 885
824
48 469
9 927
2 129
1 181
386
Buggenhout
39 558
10 391
2 201
897
275
De Pinte
27 773
7 638
1 669
645
171 674
Brakel
Deinze
86 485
21 194
4 357
1 929
Denderleeuw
48 793
13 230
2 503
1 182
319
Dendermonde
133 847
32 445
6 608
3 095
1 011
Destelbergen
49 131
12 570
2 826
1 197
301
Eeklo
61 880
14 321
3 281
1 441
452 449
Erpe-Mere
60 272
14 112
2 863
1 443
Evergem
95 827
24 248
5 000
2 255
671
Gavere
34 594
9 237
1 749
764
263
692 975
182 094
32 653
15 846
5 275
98 511
23 125
4 905
2 326
729
Gent Geraardsbergen Haaltert
50 895
12 987
2 607
1 234
343
Hamme
67 098
17 596
3 635
1 565
456
Herzele
48 875
12 741
2 524
1 167
332
6 787
1 396
317
141
63
Kaprijke
Horebeke
18 195
4 513
973
431
125
Kluisbergen
20 926
4 663
872
492
174
Knesselare
23 623
5 875
1 261
549
167
Kruibeke
44 981
11 246
2 464
1 029
319 194
Kruishoutem
24 703
6 423
1 136
560
Laarne
34 325
8 712
1 884
804
233
Lebbeke
51 945
13 416
2 742
1 179
376
Lede
49 364
12 743
2 698
1 198
315
Lierde
19 160
4 947
1 018
464
125
Lochristi
54 148
15 787
2 790
1 206
386
Lokeren
98 153
30 053
5 520
2 082
685
Lovendegem
27 117
6 886
1 714
606
177
Maarkedal
22 859
4 663
979
490
214
Maldegem
67 182
16 507
3 439
1 629
460
Melle
33 340
8 040
1 640
791
244
Merelbeke
63 606
17 037
3 398
1 398
469
Moerbeke
16 964
4 413
893
402
115
Nazareth
33 893
8 309
1 681
683
298
Nevele
32 017
8 406
1 655
769
215
Ninove
102 850
27 256
5 567
2 411
690
Oosterzele
35 958
10 147
1 861
849
239
Oudenaarde
89 595
21 202
4 250
2 107
683
Ronse
75 506
17 898
3 497
1 821
563
Sint-Gillis-Waas
49 246
13 768
2 705
998
387
Sint-Laureins
21 539
4 858
975
515
168
Sint-Lievens-Houtem
29 801
6 974
1 403
711
225
96
Sint-Martens-Latem
24 393
6 011
1 588
570
147
216 366
51 136
11 436
4 982
1 593
45 505
13 156
2 646
1 017
298
Temse
70 926
20 509
4 040
1 553
485
Waarschoot
24 250
5 819
1 187
614
162
Sint-Niklaas Stekene
Waasmunster
28 583
8 076
1 665
636
190
Wachtebeke
22 289
4 988
1 216
482
178
Wetteren
70 413
17 491
3 681
1 668
491
Wichelen
31 218
8 573
1 656
769
192
Wortegem-Petegem
17 350
4 594
868
379
135
Zele
55 309
15 830
2 927
1 264
376
Zelzate
39 507
8 786
2 150
1 002
252
Zingem
20 317
5 066
996
479
148 204
Zomergem
27 038
5 894
1 241
663
Zottegem
81 733
17 942
4 002
1 970
608
Zulte
38 235
11 372
2 043
905
239
Zwalm
22 369
5 943
1 183
521
154
Best. Arro. Aalst (10)
809 606
199 235
41 124
19 551
5 611
Best. Arro. Dendermonde (10)
552 596
143 472
29 085
12 834
3 871
Best. Arro. Eeklo (6)
250 759
58 921
13 001
5 943
1 799
Best. Arro. Gent (21)
1 688 222
435 546
85 018
38 754
12 402
Best. Arro. Oudenaarde (11)
368 041
86 721
17 245
8 635
2 839
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
458 564
129 374
26 008
10 134
3 145
4 127 788
1 053 269
211 481
95 851
29 667
21 545 329
5 469 128
1 124 731
503 241
152 077
Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
97
Kaart 38
Gezinszorg Toestand 2007 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Aalst
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lebbeke
ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
% gepresteerde uren op geprogrammeerde uren 37 - 59 % 60 - 79 % 80 - 99 % 100 - 125 % > 125 %
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007 Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
Nadat de regering het totale aantal subsidiabele uren heeft vastgelegd, kent de bevoegde minister aan elke erkende dienst voor gezinszorg een urencontingent toe. Dat is het maximale aantal uren dat voor subsidiëring in aanmerking komt.
98
Tabel 28: contingenten openbare diensten gezinszorg; 2008 Gemeente
Contingent 2008
Aalst
91 809
Assenede
36 000
Beveren
23 100
Eeklo
35 520
Erpe-Mere
4 617
Evergem
40 000
Geraardsbergen
7 599
Haaltert
9 539
Merelbeke
24 379
Oosterzele
8 850
Ronse
29 361
Sint-Niklaas
44 100
Temse
14 000
Waarschoot
12 201
Wetteren
24 468
Zele
9 236
Zelzate
28 827
Zwalm
4 856
Oost-Vlaanderen
448 462
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Tabel 29: contingenten en subsidieerbare uren private diensten gezinszorg; 2007 Contingent 2007
Subsidieerbare uren 2007
% v/h toegekende contingent
Familiehulp Oost-Vlaanderen
921 661,00
980 588,55
106,39%
Familiezorg Oost-Vlaanderen
926 323,50
928 398,00
100,22%
Familiezorg West-Vlaanderen
26 478,50
30 983,00
117,01%
4 615,00
3 607,25
78,16%
Geen uitsplitsing
1 428,25
niet te berekenen
97 751,00
92 113,00
94,23%
Diensten
Landelijke Thuiszorg DVG De Regenboog Onafhankelijke Dienst Gezinshulp Solidariteit voor het Gezin
506 000,00
496 834,35
98,19%
Thuishulp Bond Moyson
473 453,00
508 216,35
107,34%
Totaal Oost-Vlaanderen
2 956 282,00
3 042 168,75
102,91%
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Over de contingenten van de Oost-Vlaamse private diensten gezinszorg vinden we nog een pak interessante cijfers in het reeds vermelde activiteitenverslag van 2007. De private diensten gezinszorg zorgen binnen de omschrijving van de subsidieerbare uren voor 85 886 uren bovenop het toegestane contingent. Dat betekent een extra tewerkstelling van 55,75 VTE in de provincie Oost-Vlaanderen. Van het totale contingent 2007 zijn 67 947 uren onregelmatige prestaties. Dit komt neer op 2% van het totale contingent. Uit de gegevens is verder af te leiden dat 39% (dus meer dan één derde) van de cliënten ouder is dan 80 jaar. Liefst 51% van het totaal aantal uren gezinszorg gaat naar die groep. De gemiddelde intensieve hulp die de 80-plussers ontvangen ligt dan ook beduidend hoger dan de gemiddelde intensieve hulp voor alle cliënten: 218 uren per 80-plusser per jaar, tegenover 167 uren per cliënt (alle leeftijden) per jaar. 99
De gemiddelde intensieve hulp bedraagt 218,5 uur per cliënt per jaar, wat beduidend hoger ligt dan de gemiddelde hulp: 16 uren per cliënt, per jaar. Willen we een beter zicht krijgen op de cliënten van de private diensten gezinszorg, dan is ook de BEL-score van de cliënten een interessant gegeven. De BELscore bepaalt de afhankelijkheid van de cliënt. Hoe hoger de BEL-score, hoe meer zorg de cliënt nodig heeft. Indien de BEL-score gelijk is aan of hoger dan 35, dan heeft de cliënt als “zwaar zorgbehoevende” recht op een bijdragekorting. Nog steeds volgens het activiteitenverslag van de private diensten gezinszorg van Oost-Vlaanderen heeft 28% van de cliënten een BEL-score van 35 en hoger. Het aandeel van deze doelgroep in het aantal gepresteerde uren gezinszorg bedraagt 47%, wat betekent dat naarmate de zorgbehoevendheid stijgt, ook de intensiteit van de hulpverlening stijgt. Deze situaties van zware zorgbehoevendheid stellen hoge eisen op het vlak van continuïteit en zijn een grote uitdaging voor de diensten. Bovendien zijn het complexe situaties die veel bijscholing en begeleiding vereisen. Verder blijkt dat 81% van de cliënten met een BEL-score van 35 en hoger ouder is dan 70 jaar en dat meer dan 81% van het urencontingent bij hen gepresteerd wordt. 18% van de cliënten van de Oost-Vlaamse private diensten gezinszorg heeft een laag inkomen17. 19% van de gepresteerde uren gaat naar die groep. Kraamzorgcliënten zijn goed voor 10% van het totale cliëntenbestand van de OostVlaamse private diensten gezinszorg. De hulp is hier niet intensief, zodat zij slechts 2% van het totale aantal gepresteerde uren inpikken. De afbouw van de bedden in de psychiatrische ziekenhuizen en de grote psychische problemen van onze tijd zorgen bij de private diensten gezinszorg voor een nieuwe cliëntenpopulatie van 6%. De zogenaamde “cliënten met psychische ziekten” zijn tevens goed voor 6% van het totale aantal gepresteerde uren. Iets minder dan 4% van de cliënten van de Oost-Vlaamse private diensten gezinszorg zijn dementerende ouderen. Zij tekenen voor iets meer dan 4% van het totale aantal gepresteerde uren. Tot slot wijzen we ook even op het economische belang van de diensten gezinszorg. Alleen al de private diensten gezinszorg blijken belangrijke werkgevers te zijn.
Tabel 30: personeel private diensten voor gezinszorg in voltijdse equivalenten, per werksoort; 2007 Gezinshulp
Poetshulp
Klusjesdienst
Oppas
Dienstencheque
Totaal
Familiehulp O-Vl
Diensten
783,84
361,98
8,34
15,63
614,13
1 783,92
Familiezorg O-Vl
717,91
61,47
4,00
0,00
124,80
908,18
Familiezorg W-Vl
66,45
1,68
0,00
geen registratie
0,74
68,87
Landelijke Thuiszorg Thuiszorg Regenboog ODG
31,38
0
1,00
0,00
0,00
32,38
geen registratie
47,8
0,00
0,00
23,32
71,12
67,9
28,2
0,00
0,00
0,00
96,10
Solidariteit Gent
340,77
227,55
13,12
10,00
503,74
1 095,18
Thuishulp Bond Moyson
344,05
200,25
9,80
3,00
140,03
697,13
Totaal
2352,3
928,93
36,26
28,63
1406,76
4 752,88
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
17 Meer info over de bijdragenschalen vindt u op: www.zorg-en-gezondheid.be/gebruikersbijdrage_gezinszorg.aspx
100
Diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg Logistieke hulp en aanvullende thuiszorg is het hulp- en dienstverleningsaanbod aan huis dat bestaat uit schoonmaakhulp, klusjeshulp en/of oppashulp, alsook de daarmee verband houdende algemene psychosociale en pedagogische ondersteuning. Een dienst voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg verricht schoonmaakhulp, klusjeshulp en/of oppashulp op verzoek van de gebruiker of zijn vertegenwoordiger. De logistieke hulp en aanvullende thuiszorg wordt alleen geboden in het natuurlijke thuismilieu van de gebruiker en als uit een sociaal onderzoek blijkt dat de draagkracht van de gebruiker of zijn omgeving niet voldoende is, en dit ofwel wegens geestelijke of lichamelijke ongeschiktheid, ofwel wegens bijzondere sociale omstandigheden. De erkende diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg in Oost-Vlaanderen zijn: • 10 OCMW’s, namelijk het OCMW van Assenede, Beveren, Eeklo, Erpe-Mere, Evergem, Geraardsbergen, Maldegem, Sint-Niklaas, Temse en Wetteren • 10 vzw’s, zijnde: Familiehulp Oost-Vlaanderen, Familiezorg Oost-Vlaanderen, Familiezorg West-Vlaanderen, Landelijke Thuiszorg, de Onafhankelijke Dienst voor Gezinszorg (ODG), Dienst voor Gezinszorg De Regenboog, Solidariteit voor het Gezin, Thuishulp, het Vlaams Neutraal Ziekenfonds en het Wit-Gele Kruis Om in aanmerking te komen voor subsidiëring, moet een dienst voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg verschillende voorwaarden naleven. Die subsidievoorwaarden houden verband met het personeel en de werking van de dienst. Een dienst voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg bestaat uit logistiek, administratief, begeleidend en leidinggevend personeel. Het aantal logistieke personeelsleden dat gesubsidieerd wordt, wordt vastgelegd in het ministeriële besluit van 2 april 2008. Voor het aantal omkaderende personeelsleden gelden de volgende normen: - per 22,5 VTE logistiek personeel wordt 1 VTE administratief personeel gesubsidieerd - per 17,5 VTE logistiek personeel wordt 1 VTE begeleidend personeel gesubsidieerd - per 100 VTE logistiek personeel wordt 1 VTE leidinggevend personeel gesubsidieerd Voor het logistiek, het begeleidend en het leidinggevend personeel worden diploma voorwaarden vastgelegd. De dienst voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg moet zijn activiteiten naar onderwerp, doel, vorm, frequentie en bereikte doelgroep registreren. Die registratie is een verplichte voorwaarde voor de activiteiten van de gesubsidieerde personen. Tabel 31: poetshulp; 2005 Gemeente
Aantal gerealiseerde uren privé
%*
openbaar
%*
totaal
Aalst
61 287
40,4
90 235
59,6
Aalter
2 749
100,0
0
0,0
151 522 2 749
Assenede
7 318
31,0
16 303
69,0
23 621
Berlare
15 981
75,1
5 297
24,9
21 278
Beveren
32 032
46,6
36 657
53,4
68 690
Brakel
19 680
69,2
8 776
30,8
28 455
Buggenhout
9 584
47,7
10 508
52,3
20 092
De Pinte
3 249
29,1
7 928
70,9
11 177
Deinze
6 741
19,8
27 371
80,2
34 112
101
Denderleeuw
7 978
100,0
0
0,0
7 978
Dendermonde
33 293
40,8
48 209
59,2
81 502
Destelbergen
5 188
16,7
25 837
83,3
31 025
Eeklo
17 590
39,2
27 233
60,8
44 823
Erpe-Mere
18 487
56,5
14 235
43,5
32 722
Evergem
13 578
49,3
13 939
50,7
27 517
4 033
22,6
13 780
77,4
17 813
354 521
100,0
0
0,0
354 521
Gavere Gent Geraardsbergen
24 164
43,3
31 644
56,7
55 807
Haaltert
12 110
36,0
21 552
64,0
33 661
Hamme
14 479
45,9
17 045
54,1
31 524
Herzele
8 098
42,3
11 038
57,7
19 136
Horebeke
2 417
100,0
0
0,0
2 417
6 791
100,0
0
0,0
6 791
Kluisbergen
Kaprijke
11 769
67,6
5 631
32,4
17 400
Knesselare
2 087
23,0
6 995
77,0
9 081
Kruibeke
9 420
39,1
14 642
60,9
24 062
Kruishoutem
5 649
100,0
0
0,0
5 649 18 174
8 843
48,7
9 331
51,3
Lebbeke
Laarne
11 651
40,9
16 856
59,1
28 507
Lede
11 252
50,6
11 006
49,4
22 258
4 682
27,0
12 685
73,0
17 367
Lochristi
Lierde
11 022
48,5
11 695
51,5
22 717
Lokeren
64 916
42 853
66,0
22 063
34,0
Lovendegem
1 665
10,7
13 963
89,3
15 628
Maarkedal
6 579
44,3
8 271
55,7
14 850 32 308
Maldegem
7 561
23,4
24 747
76,6
Melle
5 548
100,0
0
0,0
5 548
Merelbeke
9 719
31,9
20 742
68,1
30 461
Moerbeke
2 959
27,1
7 961
72,9
10 919
Nazareth
2 393
22,2
8 370
77,8
10 763
Nevele
223
3,5
6 124
96,5
6 347
Ninove
33 112
56,7
25 324
43,3
58 435
2 109
8,7
22 051
91,3
24 160
Oosterzele Oudenaarde
55 943
100,0
0
0,0
55 943
Ronse
41 077
63,0
24 121
37,0
65 198
Sint-Gillis-Waas
18 660
18 660
100,0
0
0,0
Sint-Laureins
8 351
100,0
0
0,0
8 351
Sint-Lievens-Houtem
3 816
24,0
12 082
76,0
15 898
Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas
2 959
25,4
8 690
74,6
11 649
75 719
74,3
26 123
25,7
101 842
Stekene
10 695
29,3
25 767
70,7
36 462
Temse
15 717
42,0
21 691
58,0
37 408
4 678
70,3
1 974
29,7
6 652
Waasmunster
8 989
100,0
0
0,0
8 989
Wachtebeke
1 770
22,5
6 109
77,5
7 878
25 760
44,3
32 357
55,7
58 117
Wichelen
6 252
100,0
0
0,0
6 252
Wortegem-Petegem
4 757
36,4
8 297
63,6
13 053
10 495
48,5
11 137
51,5
21 632
8 228
37,2
13 906
62,8
22 135
Waarschoot
Wetteren
Zele Zelzate
102
Zingem
7 909
40,0
11 856
60,0
Zomergem
1 697
100,0
0
0,0
19 765 1 697
Zottegem
17 276
41,5
24 396
58,5
41 672
Zulte
2 250
9,6
21 182
90,4
23 432
Zwalm
9 046
100,0
0
0,0
9 046
Best. Arro. Aalst (10)
197 579
45,0
241 510
55,0
439 090
Best. Arro. Dendermonde (10)
145 327
49,1
150 740
50,9
296 067
Best. Arro. Eeklo (6)
55 839
40,5
82 190
59,5
138 028
Best. Arro. Gent (21)
441 137
66,3
224 709
33,7
665 846
Best. Arro. Oudenaarde (11)
169 507
68,0
79 636
32,0
249 143
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
205 096
58,3
146 943
41,7
352 039
Provincie Oost-Vlaanderen
1 214 486
56,7
925 728
43,3
2 140 214
Vlaams Gewest
4 488 405
53,5
3 895 825
46,5
8 384 230
* op totaal aantal uren Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. – www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg.aspx
Kaart 39
Poetshulp Toestand 2005 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare Lovendegem
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme
Gent Zele
Destelbergen
Nevele
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Zulte
Wetteren
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Lebbeke
ErpeMere
Denderleeuw
Ninove Brakel
Totaal aantal gepresteerde uren poetshulp 20 000 uren
Aalst
Herzele
Horebeke
Maarkedal
Wichelen
Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Lede SintLievensHoutem
Oosterzele
Gavere Kruishoutem
Dendermonde
Melle Merelbeke
Nazareth
Kruibeke Temse
Zomergem
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Aantal gepresteerde uren poetshulp Familiehulp Familiezorg O-Vl Familiezorg W-Vl Landelijke Thuiszorg De Regenboog Onafh. Dienst voor Gezinszorg Solidariteit v/h Gezin Thuishulp Bond Moyson OTV Pajottenlands Centrum Vl. Neutraal Ziekenfonds OCMW
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
103
De private sector is in alle Oost-Vlaamse gemeenten actief inzake poetshulp. In 14 Oost-Vlaamse gemeenten worden geen uren poetshulp door een openbare instantie gepresteerd. Voor heel Oost-Vlaanderen nemen de private diensten 56,7% van de gepresteerde uren poetshulp voor hun rekening, wat iets meer is dan voor het hele Vlaamse gewest. Toch zijn er drie arrondissementen waar de openbare sector de meerderheid van de uren poetshulp presteert: Aalst, Dendermonde en Eeklo. In totaliteit werden in Oost-Vlaanderen in 2005 liefst 2 140 213 uren poetshulp gepresteerd. Recentere of meer gedetailleerde cijfers over diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg zijn enkel voor de private sector beschikbaar. Ook hier putten we weer uit het activiteitenverslag van de private diensten voor gezinszorg OostVlaanderen 2007. Tabel 32: diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg; 2007 Soort dienst
Cliënten
Gepresteerde uren
Personeel
Gezinshulp
17 373
2 901 687
3 168
Poetshulp
14 911
1 209 235
1 576
Klusjeshulp
1 345
40 954
40
Oppashulp
444
36 283
57
Totaal
34 073
4 188 159
4 841
Waarvan via dienstencheques:
17 393
1 752 575
2 050
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor Gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Voor heel Oost-Vlaanderen presteerden de private diensten in 2007 (alle soorten dienstverlening inbegrepen) ruim 4 miljoen uren, verspreid over 34 073 gezinnen. Hiervoor werden 4 841 medewerkers ingezet. Van het totaal aantal cliënten van de private diensten klopt 54% aan voor gezinszorg en 46% voor poetshulp. Ter vergelijking: in 2006 was dit 53% gezinshulp en 47% poetshulp. Bekijken we de verdeling op vlak van de eigenlijke prestaties, dan blijkt 70% van het totaal aantal gepresteerde uren besteed te worden aan gezinshulp en 29% aan poetshulp. De intensiteit van de gemiddelde hulp bij poetshulp ligt dus veel lager dan bij de gezinshulp, namelijk 167 uren gepresteerde uren per cliënt per jaar in de gezinshulp, tegenover 81 gepresteerde uren per cliënt per jaar in de poetshulp. De intensiteit in de gezinshulp is echter lichtjes gedaald ten opzichte van 2006, toen de private diensten voor de gezinszorg afklokten op 173 uren per cliënt per jaar. Klusjesdiensten en oppashulp zijn duidelijk aanvullend aan de gezinshulp en de poetshulp. De meeste klanten die een beroep doen op die dienstverlening zijn ook ingeschreven voor gezinshulp of poetshulp. Door de éénmalige interventie van de klusjesdienst zijn er een relatief groot aantal cliënten geholpen in verhouding tot de gepresteerde uren. De oppashulp wordt meestal bij zeer zwaar zorgbehoevenden ingezet. Wie één en ander in detail wil navlooien, kan dat in de tabellen en het kaartje die hierna volgen.
104
Tabel 33: gepresteerde uren poetshulp private diensten; 2007 Gemeente Aalst
Familiehulp O-Vl
Familiezorg O-Vl
Familiezorg W-Vl
Landelijke Thuiszorg
Thuiszorg Regenboog
ODG
Solidariteit Gent
Thuishulp Bond Moyson
Totaal
15 674
3 254
0
0
0
2 844
18 663
13 472
53 907
Aalter
2 510
0
0
0
0
0
625
250
3 385
Assenede
3 337
1 236
0
0
0
0
1 145
1 461
7 179
Berlare
5 465
1 432
0
0
0
108
4 241
3 505
14 750
Beveren
21 405
67
0
0
10 473
0
1 610
6 898
40 453
Brakel
13 253
0
0
0
0
4
3 036
1 452
17 745
Buggenhout
5 563
245
0
0
0
0
950
1 634
8 391
De Pinte
1 358
0
0
0
0
0
1 467
177
3 002
Deinze
2 312
1 010
0
0
0
0
3 039
2 654
9 015
Denderleeuw
2 084
336
0
0
0
0
2 307
4 796
9 523
Dendermonde
14 313
2 419
0
0
0
0
4 338
12 041
33 111
338
80
0
0
0
103
3 318
1 305
5 144
Eeklo
Destelbergen
5 767
2 167
0
0
0
0
6 046
3 218
17 198
Erpe-Mere
5 761
159
0
0
0
213
5 076
2 904
14 113
Evergem
8 848
1 015
0
0
0
0
4 912
2 175
16 950
Gavere
2 077
0
0
0
0
50
1 005
691
3 823
102 225
22 534
0
0
0
16 651
117 753
96 246
355 409
Geraardsbergen
Gent
4 738
1 037
0
0
0
999
8 479
10 762
26 014
Haaltert
1 706
612
0
0
0
272
3 321
2 515
8 426
Hamme
5 308
402
0
0
0
0
5 565
3 485
14 759
Herzele
2 889
461
0
0
0
174
2 044
2 077
7 646 2 934
Horebeke
1 864
52
0
0
0
0
642
376
Kaprijke
3 897
946
0
0
0
0
592
1 663
7 099
Kluisbergen
6 830
415
0
0
0
0
2 361
155
9 761
Knesselare
1 679
819
0
0
0
0
314
1 545
4 357
Kruibeke
6 740
0
0
0
437
0
468
159
7 804
Kruishoutem
4 939
182
0
0
0
126
3
1 469
6 719
Laarne
4 347
2 696
0
0
0
179
223
4 598
12 043
Lebbeke
4 107
485
0
100
0
136
3 189
511
8 527 13 176
Lede
4 953
667
0
0
0
216
3 226
4 114
Lierde
3 039
0
0
0
0
0
453
435
3 928
Lochristi
3 468
0
0
0
0
266
7 064
1 612
12 411
Lokeren
13 606
3 812
0
0
0
0
16 269
9 629
43 316
985
0
0
0
0
0
632
153
1 771
Lovendegem Maarkedal
5 058
0
0
0
0
80
1 918
306
7 362
Maldegem
3 672
1 571
159
0
0
0
780
2 542
8 724
Melle
1 530
448
0
0
0
74
1 469
1 406
4 926
Merelbeke
2 416
1 051
0
0
0
30
4 882
1 931
10 310
Moerbeke
104
0
0
0
0
0
2 873
225
3 202
Nazareth
974
0
0
0
0
52
1 084
7
2 117
Nevele
74
51
0
0
0
0
202
22
349
Ninove
5 446
2 369
0
0
0
220
12 708
8 619
29 362
232
479
0
0
0
163
1 172
379
2 425
Oudenaarde
Oosterzele
29 352
1 768
0
0
0
2 643
14 553
6 071
54 387
Ronse
19 167
982
0
0
0
3 047
10 290
10 450
43 935
Sint-Gillis-Waas
12 461
557
0
0
0
0
1 723
3 971
18 712
Sint-Laureins
4 929
1 821
0
0
0
0
797
270
7 816
Sint-Lievens-Houtem
1 516
151
0
0
0
0
1 715
845
4 227
105
Sint-Martens-Latem
39 612
2 171
0
0
0
0
7 489
18 660
52
87
0
0
0
197
2 176
201
2 713
Stekene
5 937
385
0
0
0
0
830
3 087
10 238
Sint-Niklaas
67 932
Temse
4 614
0
0
0
0
0
3 491
4 459
12 564
Waarschoot
2 150
1 066
0
0
0
0
282
1 438
4 935
Waasmunster
5 700
267
0
0
0
0
1 233
1 260
8 460
0
0
0
0
0
0
1 556
532
2 088
5 963
3 400
0
0
0
1 926
4 427
10 179
25 894
Wachtebeke Wetteren Wichelen
2 140
292
0
0
0
418
1 744
2 068
6 662
Wortegem-Petegem
2 946
169
0
0
0
184
1 990
571
5 860 10 919
Zele
2 388
1 153
0
0
0
0
4 990
2 388
Zelzate
2 229
769
0
0
0
0
3 258
2 655
8 911
Zingem
3 614
0
0
0
0
183
3 268
961
8 026
Zomergem
2 114
96
0
0
0
0
100
126
2 436
Zottegem
3 554
1 204
0
0
0
0
6 029
8 001
18 788
Zulte
1 638
0
0
0
0
0
355
449
2 441
Zwalm
5 860
134
0
0
0
0
2 017
710
8 721
Best. Arro. Aalst (10)
48 320
10 249
0
0
0
4 938
63 571
58 105
185 183
Best. Arro. Dendermonde (10)
55 292
12 790
0
100
0
2 767
30 901
41 670
143 518
Best. Arro. Eeklo (6)
23 831
8 510
159
0
0
0
12 618
11 809
56 927
Best. Arro. Gent (21)
137 083
28 735
0
0
0
17 586
156 283
113 523
453 209
Best. Arro. Oudenaarde (11)
95 921
3 701
0
0
0
6 267
40 533
22 955
169 378
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
104 375
6 992
0
0
10 910
0
31 880
46 863
201 020
Provincie Oost-Vlaanderen
464 821
70 976
159
100
10 910
31 558
335 787
294 925
1 209 235
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
106
Poetshulp
Kaart 40
Toestand 2007 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas Temse
Zomergem Lovendegem
Waasmunster
Lokeren
Lochristi
Hamme
Gent Zele
Destelbergen
Nevele
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
SintLievensHoutem
Zingem
Lebbeke
Zottegem
Oudenaarde
ErpeMere
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Totaal aantal gepresteerde uren poetshulp
Aalst
Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Gavere Kruishoutem
Dendermonde
Melle Merelbeke
Nazareth Zulte
Kruibeke
Evergem
Knesselare
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten, Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen e2007 Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
20 000 uren Aantal gepresteerde uren poetshulp Familiehulp Familiezorg O-Vl Familiezorg W-Vl De Regenboog Onafh. Dienst voor Gezinszorg Solidariteit v/h Gezin Thuishulp Bond Moyson
Tabel 34: gepresteerde uren klusjesdienst private diensten voor gezinszorg; 2007 Gemeente Aalst
Familiehulp O-Vl
Familiezorg O-Vl
Familiezorg W-Vl
Landelijke Thuiszorg
Thuiszorg Regenboog
ODG
Solidariteit Gent
Thuishulp Bond Moyson
Totaal
645
373
0
212
0
0
120
235
1 585
Aalter
77
11
0
0
0
0
119
20
226
Assenede
53
128
0
0
0
0
0
10
190
Berlare
79
37
0
0
0
0
0
3
119
Beveren
289
0
0
61
0
0
0
315
664
Brakel
436
52
0
0
0
0
116
137
740
Buggenhout
63
69
0
1
0
0
0
3
136
De Pinte
53
80
0
0
0
0
764
0
897
77
140
0
0
0
0
131
188
536
Denderleeuw
Deinze
274
16
0
0
0
0
0
104
394
Dendermonde
22
86
0
52
0
0
0
337
496
Destelbergen Eeklo Erpe-Mere
3
55
0
0
0
0
521
118
696
42
231
0
0
0
0
0
42
315
179
7
0
202
0
0
0
319
707
107
Evergem Gavere Gent Geraardsbergen
203
295
0
0
0
0
427
239
51
5
0
0
0
0
0
0
1 163 56
2 638
1 912
0
2
0
0
7 402
3 749
15 703
269
202
0
0
0
0
0
160
630
Haaltert
76
10
0
0
0
0
0
32
117
Hamme
73
130
0
0
0
0
0
12
215
Herzele
0
89
0
0
0
0
0
49
138
18
0
0
0
0
0
406
185
609
Horebeke Kaprijke
27
8
0
0
0
0
0
0
35
Kluisbergen
50
0
0
0
0
0
128
91
269
Knesselare
53
0
0
0
0
0
0
0
53
Kruibeke
85
0
0
38
0
0
0
8
130
Kruishoutem
145
14
0
0
0
0
0
44
202
Laarne
114
160
0
0
0
0
66
71
411
8
0
0
80
0
0
0
354
442
28
25
0
117
0
0
0
88
257
Lebbeke Lede Lierde
58
16
0
0
0
0
0
39
113
Lochristi
44
97
0
0
0
0
152
31
323
Lokeren
160
128
0
0
0
0
66
314
668
51
62
0
0
0
0
124
0
237
104
0
0
0
0
0
0
0
104
Lovendegem Maarkedal Maldegem
20
42
0
0
0
0
0
579
640
Melle
78
148
0
0
0
0
78
0
304
Merelbeke
5
4
0
0
0
0
742
0
751
Moerbeke
0
50
0
0
0
0
0
0
50
Nazareth
5
0
0
0
0
0
0
0
5
Nevele
34
4
0
0
0
0
0
0
38
Ninove
140
237
0
0
0
0
0
246
622
0
16
0
0
0
0
34
0
50
Oosterzele Oudenaarde
512
35
0
320
0
0
1 432
483
2 782
Ronse
524
14
0
0
0
0
42
237
816
Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas Stekene
39
0
0
0
0
0
0
48
87
332
63
0
0
0
0
0
0
394
0
0
0
234
0
0
0
88
322
345
108
0
0
0
0
0
590
1 043
0
0
0
0
0
0
78
0
78
229
6
0
0
0
0
0
120
355
48
0
0
0
0
0
0
243
291
116
33
0
0
0
0
0
120
269
Waasmunster
18
3
0
0
0
0
0
62
83
Wachtebeke
99
0
0
0
0
0
0
37
136
Wetteren
69
108
0
0
0
0
62
261
499
Temse Waarschoot
Wichelen Wortegem-Petegem
10
8
0
6
0
0
0
100
124
163
0
0
0
0
0
38
7
208
Zele
0
22
0
50
0
0
0
49
121
Zelzate
0
16
0
0
0
0
0
215
231
Zingem
38
0
0
0
0
0
46
0
84
Zomergem Zottegem Zulte Zwalm
108
6
53
0
0
0
0
0
95
154
105
43
0
18
0
0
48
226
439
5
4
0
0
0
0
36
0
44
78
46
0
0
0
0
31
212
367
1 715
1 000
0
782
0
0
168
1 546
5 210
Best. Arro. Dendermonde (10)
Best. Arro. Aalst (10)
455
622
0
188
0
0
128
1 251
2 644
Best. Arro. Eeklo (6)
473
486
0
0
0
0
0
845
1 804
Best. Arro. Gent (21)
3 596
2 966
0
2
0
0
10 607
4 596
21 766
Best. Arro. Oudenaarde (11)
2 124
175
0
320
0
0
2 239
1 435
6 292
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
1 196
242
0
98
0
0
66
1 637
3 238
Provincie Oost-Vlaanderen
9 557
5 490
0
1 390
0
0
13 208
11 309
40 954
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Tabel 35: gepresteerde uren oppashulp private diensten voor gezinszorg; 2007 Gemeente Aalst Aalter Assenede
Familiehulp O-Vl
Familiezorg O-Vl
Familiezorg W-Vl
Landelijke Thuiszorg
Thuiszorg Regenboog
ODG
Solidariteit Gent
Thuishulp Bond Moyson
Totaal
2 796
0
34
0
0
0
980
370
4 180
89
0
0
0
0
0
0
0
89
0
0
0
0
0
0
0
0
0 534
Berlare
64
0
0
0
0
0
470
0
Beveren
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Brakel
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Buggenhout De Pinte Deinze
0
0
0
0
0
0
80
0
80
126
0
0
0
0
0
0
0
126
4
0
30
0
0
0
364
0
399
Denderleeuw
10
0
0
0
0
0
91
3
104
Dendermonde
0
0
0
0
0
0
669
454
1 123
Destelbergen
114
0
0
0
0
0
0
419
533
Eeklo
575
0
1
0
0
0
0
0
576
3 848
0
0
0
0
0
69
0
3 917
Erpe-Mere Evergem
0
0
0
0
0
0
0
6
6
Gavere
0
0
0
0
0
0
0
0
0 7 477
Gent Geraardsbergen Haaltert
3 160
0
0
0
0
0
2 656
1 661
768
0
0
0
0
0
0
108
876
0
0
0
0
0
0
212
0
212
Hamme
0
0
0
0
0
0
592
12
604
Herzele
124
0
0
0
0
0
0
165
289
Horebeke Kaprijke Kluisbergen Knesselare
0
0
0
0
0
0
57
0
57
668
0
0
0
0
0
0
57
725
0
0
0
0
0
0
199
0
199 125
125
0
0
0
0
0
0
0
Kruibeke
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Kruishoutem
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Laarne Lebbeke Lede
15
0
0
0
0
0
116
0
131
0
0
0
0
0
0
217
0
217 2 185
2 030
0
0
0
0
0
139
16
Lierde
0
0
0
0
0
0
18
0
18
Lochristi
0
0
0
0
0
0
12
0
12
Lokeren
0
0
0
0
0
0
458
0
458
Lovendegem
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Maarkedal
0
0
0
0
0
0
152
0
152
Maldegem
606
0
80
0
0
0
0
0
686
Melle
178
0
0
0
0
0
0
571
749
Merelbeke
287
0
0
0
0
0
0
163
450
109
Moerbeke
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Nazareth
0
0
0
0
0
0
0
0
0
854
0
36
0
0
0
0
0
890
Nevele Ninove
762
0
0
0
0
0
569
235
1 566
Oosterzele
256
0
0
0
0
0
4
0
260
Oudenaarde
0
0
0
0
0
0
815
8
823
Ronse
0
0
0
0
0
0
1 596
0
1 596
Sint-Gillis-Waas
0
0
0
0
0
0
0
6
6
Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas Stekene Temse Waarschoot Waasmunster Wachtebeke
426
0
0
0
0
0
0
0
426
20
0
0
0
0
0
12
0
32
0
0
0
0
0
0
0
74
74
888
0
0
0
0
0
122
0
1 010
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
15
15
477
0
0
0
0
0
0
0
477
0
0
0
0
0
0
2
3
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Wetteren
14
0
0
0
0
0
12
0
26
Wichelen
662
154
0
0
0
0
0
508
0
Wortegem-Petegem
0
0
0
0
0
0
59
0
59
Zele
0
0
0
0
0
0
237
0
237
Zelzate
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Zingem
0
0
0
0
0
0
276
0
276
Zomergem
31
0
3
0
0
0
0
0
34
Zottegem
0
0
0
0
0
0
387
0
387
Zulte
0
0
130
0
0
0
0
0
130
Zwalm
0
0
0
0
0
0
8
0
8
10 356
0
34
0
0
0
2 460
897
13 747
246
0
0
0
0
0
2 903
469
3 618
Best. Arro. Aalst (10) Best. Arro. Dendermonde (10) Best. Arro. Eeklo (6)
2 274
0
81
0
0
0
0
57
2 412
Best. Arro. Gent (21)
6 588
0
199
0
0
0
3 159
2 820
12 765
0
0
0
0
0
0
3 181
8
3 189
Best. Arro. Oudenaarde (11) Best. Arro. Sint-Niklaas (7) Provincie Oost-Vlaanderen
0
0
0
0
0
0
458
95
553
19 463
0
315
0
0
0
12 161
4 345
36 284
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Tabel 36: gepresteerde uren private diensten voor gezinszorg waarvoor een dienstencheque gevraagd wordt; 2007 Gemeente Aalst
Familiehulp O-Vl
Familiezorg O-Vl
Familiezorg W-Vl
Landelijke Thuiszorg
Thuiszorg Regenboog
ODG
Solidariteit Gent
Thuishulp Bond Moyson
Totaal
68 238
5 979
0
0
0
0
51 984
13 737
139 938
Aalter
3 686
1 791
20
0
0
0
1 846
484
7 827
Assenede
3 317
5 222
0
0
0
0
1 986
930
11 455
Berlare
9 891
1 252
0
0
0
0
7 588
1 332
20 063
Beveren
33 972
176
0
0
0
0
7 004
2 861
44 013
9 282
957
0
0
0
0
13 900
2 305
26 444
Brakel Buggenhout
11 945
382
0
0
0
0
4 711
1 403
18 441
2 614
2 493
0
0
0
0
6 548
1 787
13 442
Deinze
10 814
11 154
0
0
0
0
5 782
4 108
31 858
Denderleeuw
14 075
1 285
0
0
0
0
9 913
4 320
29 593
De Pinte
110
Dendermonde
38 314
4 091
0
0
0
0
8 336
5 271
56 012
Destelbergen
3 607
1 578
0
0
0
0
8 341
528
14 054
Eeklo
4 322
3 699
0
0
0
0
3 343
895
12 259
Erpe-Mere Evergem Gavere
26 399
954
0
0
0
0
17 498
2 580
47 431
4 984
5 564
0
0
0
0
6 562
1 292
18 402
3 763
1 331
0
0
0
0
6 418
103
11 615
Gent
51 885
25 230
0
0
0
0
114 645
41 376
233 136
Geraardsbergen
15 068
450
0
0
0
0
13 019
5 328
33 865
Haaltert
13 543
712
0
0
0
0
12 082
2 189
28 526
Hamme
17 154
2 291
0
0
0
0
8 019
1 836
29 300
Herzele
26 945
10 102
2 114
0
0
0
0
11 460
3 269
Horebeke
3 596
460
0
0
0
0
5 026
124
9 206
Kaprijke
1 115
1 063
0
0
0
0
1 099
144
3 421
Kluisbergen
4 597
735
0
0
0
0
4 352
502
10 186
188
2 534
0
0
0
0
1 436
194
4 352
Kruibeke
8 928
977
0
0
0
0
1 300
308
11 513
Kruishoutem
7 494
466
0
0
0
0
9 298
762
18 020
Laarne
9 643
5 186
0
0
0
0
5 046
785
20 660
Knesselare
Lebbeke
12 882
1 638
0
0
0
0
4 616
3 889
23 025
Lede
20 988
1 194
0
0
0
0
9 547
2 063
33 792
Lierde
5 841
408
0
0
0
0
5 628
985
12 862
Lochristi
6 285
6 934
0
0
0
0
22 965
836
37 020
Lokeren
17 598
3 454
0
0
0
0
26 319
2 217
49 588
3 070
4 017
0
0
0
0
5 175
585
12 847
Maarkedal
Lovendegem
10 680
565
0
0
0
0
8 115
590
19 950
Maldegem
3 296
2 791
0
0
0
0
1 873
489
8 449
Melle
1 352
2 721
0
0
0
0
4 433
849
9 355
Merelbeke
6 011
5 813
0
0
0
0
7 023
1 456
20 303
Moerbeke
1 537
754
0
0
0
0
3 688
493
6 472
Nazareth
3 130
352
0
0
0
0
3 496
526
7 504
Nevele
2 056
2 732
0
0
0
0
1 781
958
7 527
Ninove
17 545
2 024
0
0
0
0
34 664
5 664
59 897
2 233
2 134
0
0
0
0
1 841
2 131
8 339
38 340
5 250
0
0
0
0
34 127
2 724
80 441
Oosterzele Oudenaarde Ronse Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins
8 781
213
0
0
0
0
14 578
1 692
25 264
31 857
2 444
0
0
0
0
2 899
2 513
39 713
756
492
0
0
0
0
1 873
419
3 540
Sint-Lievens-Houtem
5 338
1 782
0
0
0
0
6 884
1 481
15 485
Sint-Martens-Latem
60 990
682
0
0
0
0
14 247
10 538
86 457
Sint-Niklaas
1 268
1 907
0
0
0
0
4 122
777
8 074
Stekene
15 452
629
0
0
0
0
5 253
2 252
23 586
Temse
17 580
1 583
0
0
0
0
4 956
1 572
25 691
Waarschoot Waasmunster
1 068
749
0
0
0
0
422
460
2 699
14 462
1 003
0
0
0
0
4 392
786
20 643
Wachtebeke
1 377
1 420
0
0
0
0
5 807
414
9 018
Wetteren
6 979
3 620
0
0
0
0
3 128
2 010
15 737
Wichelen
7 439
1 475
0
0
0
0
1 332
464
10 710
Wortegem-Petegem
6 221
962
0
0
0
0
7 659
195
15 037
11 379
1 394
0
0
0
0
9 845
744
23 362
Zelzate
1 750
1 512
0
0
0
0
1 541
1 006
5 809
Zingem
5 370
990
0
0
0
0
7 192
150
13 702
Zele
111
Zomergem
3 028
668
0
0
0
0
1 035
108
4 839
Zottegem
16 984
4 622
0
0
0
0
16 693
5 955
44 254
4 252
1 319
0
0
0
0
76
560
6 207
10 206
1 872
0
0
0
0
9 032
2 290
23 400
Zulte Zwalm Best. Arro. Aalst (10)
208 280
21 116
0
0
0
0
183 744
46 586
459 726
Best. Arro. Dendermonde (10)
140 088
22 332
0
0
0
0
57 013
18 520
237 953
Best. Arro. Eeklo (6)
14 556
14 779
0
0
0
0
11 715
3 883
44 933
Best. Arro. Gent (21)
118 208
83 195
20
0
0
0
213 442
60 025
474 890 254 512
Best. Arro. Oudenaarde (11)
110 408
12 878
0
0
0
0
118 907
12 319
Best. Arro. Sint-Niklaas (7)
186 377
9 945
0
0
0
0
61 978
22 261
280 561
Provincie Oost-Vlaanderen
777 917
164 245
20
0
0
0
646 799
163 594
1 752 575
Bron: Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007
Diensten voor oppashulp Ter aanvulling van de professionele hulp en de mantelzorg, verzekert de thuisoppas in eerste instantie gezelschap, veiligheid en de strikte basiszorgen voor de gebruiker. Oppashulp richt zich tot een heel heterogeen publiek en is op dat vlak niet aan beperkingen gebonden.Wel kan een individuele dienst voor oppashulp binnen zijn eigen werking heel specifieke doelgroepen afbakenen, zoals bv. chronisch zieken, personen met een handicap… De dienst voor oppashulp coördineert vraag en aanbod in samenwerking met vrijwilligers. Een dienst voor oppashulp moet jaarlijks minstens 5 000 uren oppas voor vrijwilligers coördineren om voor subsidiëring in aanmerking te komen. In Oost-Vlaanderen zijn 13 diensten voor oppashulp actief (situatie juli 2008). Net zoals de regionale dienstencentra hangen zij af van een vzw of een ziekenfonds : • Christelijke Mutualiteit: 6 diensten voor oppashulp • vzw Mantelzorg: 1 dienst voor oppashulp • vzw Thuishulp: 3 diensten voor oppashulp • Vrijwilligerswerk in Solidariteit: 3 diensten voor oppashulp
112
Kaart 41
Vestigingsplaatsen erkende oppasdiensten T o e s ta n d 2 0 0 8 Sint-Laureins
Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate
CM - Regio •Meetjesland
Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke
• Thuishulp - Regio Waas & Dender Sint-Niklaas Temse
Zomergem Lovendegem
Nevele
Lochristi
Gent
Berlare
Wetteren
Melle
Zingem
Afd. Oudenaarde
Zottegem
Buggenhout
Wichelen
Lebbeke
Aalst ErpeMere
• CM - Regio Aalst
Haaltert
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
•
Thuishulp Regio Oudenaarde-Aalst
Oudenaarde WortegemPetegem • Vrijwilligerswerk in Solid.
Dendermonde
Lede SintLievensHoutem
Oosterzele
Zwalm
• CM - Regio Dendermonde
Laarne
Gavere
• CM - Regio Oudenaarde
Hamme Zele
Merelbeke
Nazareth
Kruishoutem
• Vrijwilligerswerk in Solid.
Destelbergen
• CM - Regio Gent • Vrijwilligerswerk in Solidariteit • Thuishulp - Regio Gent-Eeklo Sint- • Mantelzorg
Zulte
Waasmunster
Lokeren Afd. Lokeren
MartensLatem De Pinte
Deinze
Kruibeke
• CM - Regio Waasland
Evergem
Knesselare
Aalter
Beveren
SintGillesWaas
Assenede
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Bron data: WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid / Sociale Kaart Oost-Vlaanderen, www.desocialekaart.be Bron kaartmateriaal: Voorlopig referentiebestand gemeentegrenzen, toestand 22/05/2003 (OC GIS-Vlaanderen) Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen,
[email protected]
E rke nning oppa sdie ns te n • D ie ns te n oppa s hulp
Alle diensten voor oppashulp zijn in steden gevestigd, verspreid over de provincie. Overigens hebben vzw Mantelzorg en vzw Thuishulp in Zwijnaarde (Gent) hetzelfde adres; beide behoren tot de Bond Moyson. Voor de programmatiecijfers wordt het maximale aantal voorzien op één oppasdienst per 100 000 inwoners per provincie en voor Brussel-Hoofdstad. De minister bepaalt per provincie een aantal regio’s en per regio het maximale te erkennen aantal oppasdiensten18. Ook hier wordt uitgegaan van de bevolkingsprojectie voor het vijfde jaar volgend op het jaar van de erkenningsaanvraag.
18 Ministrieel Besluit van 2 maart 1999 houdende vastlegging van de regio’s die per provincie in aanmerking komen voor de programmatie van regionale dienstencentra en diensten voor oppashulp en houdende de vastlegging van het maximale aantal regionale dienstencentra en diensten voor oppashulp per regio.
113
Tabel 37: programmatiecijfers oppasdiensten; 01/01/2006 Programmacijfer
Invulling
%
Antwerpen
16
7
44
Vlaams-Brabant
10
6
60
8
8
100
Oost-Vlaanderen
13
13
100
West-Vlaanderen
Limburg
11
11
100
Brussel
2
2
100
Totaal
60
47
78
Bron: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, www.zorg-en-gezondheid.be/ouderenzorg
De regionale spreiding van de diensten voor oppashulp is dezelfde als bij de regionale dienstencentra: 5 in de arrondissementen Gent en Eeklo samen, 4 in de arrondissementen Sint-Niklaas en Dendermonde samen en eveneens 4 in de arrondissementen Aalst en Oudenaarde samen.
Tabel 38: oppasuren erkende diensten voor oppashulp; 2007 Erkende diensten Vrijwilligers in Solidariteit (Solidariteit voor het Gezin)
CM Midden Vlaanderen
CM Waas en Dender
Thuishulp vzw (Bond Moyson)
Vzw Mantelzorg (Bond Moyson) Totaal Oost-Vlaanderen
Uren oppas professionelen
Uren oppas vrijwilligers
Aalst-Oudenaarde
32 477,30
3 991,25
32 821,70
Gent-Eeklo
30 849,17
2 544,50
30 054,30
Sint-Niklaas-Dendermonde
18 116,69
3 567,25
19 515,55
Gent
13 619,00
1 276,00
13 256,55
Meetjesland
7 781,80
241,00
7 140,29
Land van Aalst
9 011,00
354,00
8 334,85
Vlaamse Ardennen
7 674,00
230,00
7 034,56
Waas
6 999,00
639,00
6 797,82
Dender
9 326,00
641,00
8 870,63
Aalst-Oudenaarde
14 851,40
928,00
12 623,52
Sint-Niklaas-Dendermonde
14 406,10
742,00
12 118,48
Gent-Eeklo
12 945,81
2 834,00
12 623,85
Gent-Eeklo
15 059,90
0,00
12 047,92
193 117,17
17 988,00
183 240,01
Bron : cijfers van de diensten zelf *Bron: eigen berekeningen, op basis van percentages, specifiek gepresteerd voor 60-plussers, door de diensten doorgegeven. ! Deze cijfers zijn dus inschattingen van het aantal uren specifiek gepresteerd voor 60-plussers”
Het overgrote deel van de oppashulp gebeurt dus door vrijwilligers. Belangrijk voor een correcte interpretatie van deze tabel is het feit dat de vermelde oppasuren niet enkel betrekking hebben op ouderen, maar ook op andere doelgroepen. Het aandeel gepresteerde uren voor ouderen op het totaal aantal gepresteerde uren oppas verschilt per dienst. Helaas beschikken we niet over gedetailleerde cijfers per doelgroep.
114
Uren oppas specifiek voor 60-plus*
Regio's
deel 2
Ouderenbehoefte onderzoek Het Vlaams Parlement keurde op 21 april 2004 het decreet goed inzake de stimulering van een inclusief Vlaams ouderenbeleid en de beleidsparticipatie van ouderen. Via dit zogenaamd “participatiedecreet” wil men de participatie van ouderen aan het lokale beleid stimuleren. Het decreet streeft verschillende doeleinden na: - discriminatie en sociale uitsluiting op basis van leeftijd voorkomen - de deelname van ouderen aan het beleid stimuleren - het uitwerken en evalueren van het ouderenbeleid mogelijk maken en versterken - doelgericht acties ondernemen vanuit een partnerschap met alle betrokkenen. Gemeenten worden dan ook gestimuleerd om een ouderenbeleidsplan op te stellen en om ouderenadviesraden op te richten of verder in de juiste richting te stimuleren, mede in het kader van het lokaal sociaal beleidsplan. Om tot dit lokaal ouderenbeleidsplan te komen hadden diverse gemeenten nood aan cijfermateriaal en effectieve ondersteuning. Het provinciebestuur van WestVlaanderen nam daarom, in samenwerking met het West-Vlaams Overleg Advies raden van Senioren (WOAS) en de VUB, het initiatief om een behoefteonderzoek bij ouderen (60-plussers) te ontwikkelen. In 2005 schreef ook het provinciebestuur Oost-Vlaanderen hierop in en startte het be hoefteonderzoek in 25 gemeenten. In 2007 sloten nog eens 17 gemeenten hierbij aan. Op dit ogenblik zijn van 21 Oost-Vlaamse gemeenten de resultaten reeds bekend. In een later stadium willen wij dit ouderencahier aanvullen met de globale resul taten van de 42 gemeenten. Dankzij de inspanningen van het provinciebestuur zal tegen eind februari 2009 elke deelnemende gemeente die daarom vroeg in het bezit zijn van een eigen lokaal standaardrapport. Dat vrij lijvige standaardrapport behandelt 22 items uit het onderzoek en geeft hierbij de nodige commentaren. Dat instrument stelt lokale besturen dus in staat om een echte stap vooruit te zetten bij het uitwerken, uitvoeren en evalueren van hun lokaal ouderenbeleid. De resultaten die wij nu voorstellen, zijn de globale resultaten van volgende gemeenten: Aalter, Assenede, Deinze, Denderleeuw, Eeklo, Erpe-Mere, Gent, Herzele, Kluisbergen, Kruibeke, Lochristi, Lokeren, Nazareth, Ninove, Sint-LievensHoutem, Sint-Niklaas, Temse, Waarschoot, Wachtebeke, Wetteren en Zingem. De resultaten worden voorgesteld aan de hand van een provinciaal en een Vlaams gemiddelde. Die gemiddelden zijn opgesteld op basis van de deelnemende 115
gemeenten waarvoor reeds resultaten voorhanden zijn (in Oost-Vlaanderen zijn er dat dus 21, voor heel Vlaanderen 73) 19. De behandelde items zijn: - Sociaal-demografische indicatoren - Woning en buurtbetrokkenheid - Mobiliteit - Gezondheid, zorg en hulpverlening en vallen - Welbevinden, onveiligheidsgevoelens en ouderdomsbeeld - Maatschappelijke participatie - De problemen-top-vijf
1 Sociaal-demografische indicatoren In Vlaanderen zien we bij de 60-plussers een sterke vertegenwoordiging van vrouwen. Voor 45 mannen zijn er 55 vrouwen. Dat is ook zo voor Oost-Vlaanderen. De meeste ouderen zijn gehuwd. Toch heeft ruim één op de vijf ouderen zijn of haar partner verloren. Het aantal ouderen dat nooit gehuwd is, blijkt groter dan het aantal ouderen dat gescheiden is of samenwoont. Voor Oost-Vlaanderen blijkt het aandeel gehuwden iets kleiner ten aanzien van het Vlaams gemiddelde, het aandeel weduw(naren)(es), alleenstaanden en samenwonenden daarentegen is iets groter in Oost-Vlaanderen. Het aantal kinderen volgt het Vlaamse gemiddelde, maar is toch het laagste van alle provincies. Dat zet zich ook door in het aantal kleinkinderen. Grafiek 8: opleidingsniveau bij 60-plussers
Opleidingsniveau (%) 62,7
70,0 60,0 50,0
43,1
49,3 40,5
40,0
28,4
30,0
32,9 24,6
20,3
20,0
17,3
16,4
21,3 9,7
11,2
9,7
13,6
10,0 0,0 max lager onderwijs
max lager secundair
VL-gem
max hoger secundair
Prov-gem
Max
hoger/universitair
Min
We merken op dat het overgrote deel van de Oost-Vlaamse ouderen eerder laag opgeleid is. 26,1% volgde hoger secundair onderwijs of hoger onderwijs, terwijl 73,9% maximaal lager secundair volgde. Het gemiddelde opleidingsniveau van de Oost-Vlaamse oudere ligt iets lager dan het Vlaamse gemiddelde: het gemiddelde van de Vlaamse ouderen die hoger secundair onderwijs of hoger onderwijs volgden is 28,5%.
19 Als bronnen gebruiken wij doorheen dit hele “Deel 2: ouderenbehoefteonderzoek”: - Schaakmat of aan zet: monitor voor lokaal ouderenbeleid in Vlaanderen – 2007 – Dominique Verté, Nico De Witte, Liesbeth De Donder. - Provinciale presentatie Oost-Vlaanderen 2007 – Dominique Verté, Nico De Witte.
116
5,0
Van alle 60-plussers in Oost-Vlaanderen moet zo’n 30,5% rondkomen met een gezinsinkomen tot 999 EUR. Het Oost-Vlaamse gemiddelde ligt daarmee 2,5% hoger dan het Vlaamse gemiddelde. 34,5% van de Oost-Vlaamse ouderen heeft een gezinsinkomen tussen de 1 000 en de 1 499 EUR. Het Vlaamse gemiddelde ligt op 36,4%. Een gezinsinkomen tussen de 1 500 en de 1 999 EUR is weggelegd voor 20,0% van de Oost-Vlaamse ouderen. Dat is pal op het Vlaamse gemiddelde. 14,9% van de Oost-Vlaamse ouderen beschikt over een hoger gezinsinkomen, het Vlaamse gemiddelde klokt iets hoger af, op 15,4%. Grafiek 9: gevoel rond te komen met het inkomen bij 60-plussers
Rondkomen met inkomen (%) 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0
35,0
34,0
36,6 31,6
28,3 22,6
22,1
16,5 5,9 6,1
7,7
zeer moeilijk
10,1
20,3
17,0
21,1
25,5 16,5
10,3 6,1
6,5
4,0
moeilijk
eerder moeilijk
VL-gem
Prov-gem
eerder gemakkelijk
Max
gemakkelijk
6,3
9,9 4,4
zeer gemakkelijk
Min
In Oost-Vlaanderen komt 60,7% gemakkelijk tot zeer gemakkelijk rond met het inkomen. Belangrijk is dat 39,3% zegt moeilijk tot zeer moeilijk rond te komen: een opvallend hoog cijfer dat overigens in de lijn ligt van het Vlaamse gemiddelde.
2 Woonsituatie en buurt De Vlaamse ouderen wonen gemiddeld 49,6 jaar in hun gemeente. De Oost-Vlaamse ouderen zijn de meest honkvaste: zij wonen gemiddeld 51,8 jaar in hun gemeente. De woning van de Oost-Vlaamse oudere is ouder dan de gemiddelde Vlaamse woning (Oost-Vlaanderen 48,0 jaar, Vlaanderen 45,3 jaar). Van alle provincies heeft Oost-Vlaanderen het kleinste aandeel ouderen die eigenaar zijn van hun woning (77,8%). Dat weerspiegelt zich in de huurders op de privé-markt en het huren van sociale woningen. Het hebben van een eigen woning is niet altijd een voordeel bij het ouder worden. Vaak zijn de woningen verouderd, onaangepast en is er een tekort aan financiële middelen om de woning te onderhouden of aan te passen. 95,5% van de Oost-Vlaamse ouderen wonen zelfstandig thuis. 2,4% woont bij de kinderen en 2,2% woont bij anderen. Eengezinswoningen zijn de populairste woonvorm. 10,9% woont op een appartement. Die cijfers liggen in de lijn van de Vlaamse gemiddelden. Waar het bij vorige generaties ouderen normaal was om in te wonen bij de kinderen, zien we dat op 30 jaar tijd deze samenlevingsvorm drastisch aan populariteit heeft verloren.
117
Alternatieve woonvormen (groepswonen, ondersteund groepswonen, kangoeroewonen, intergenerationeel wonen, individueel aangepaste woningen) komen zelden voor in Vlaanderen. Grafiek 10: onaangepastheid van de woning bij de 60-plussers
Onaangepastheid van de woning (%) 70,0 45,9
50,0
43,9
40,3
35,8
40,0 30,0 20,0
57,4
55,0
60,0
13,7
44,1 24,8
20,2 12,0 4,3
10,0 0,0 geen
matige
VL-gem
Prov-gem
ernstige
Max
Min
In heel Vlaanderen kunnen we spreken van liefst 40,3% ernstig onaangepaste woningen. Oost-Vlaanderen scoort nog slechter, met 44,1%. De onaangepastheid in Oost-Vlaanderen heeft te maken met (in volgorde van belangrijkheid): trappen in de woning (47,6%), de voorzieningen liggen te ver (20,4%), de woning is te groot (15,5%), de kinderen wonen te ver (13,1%). Algemeen kunnen we stellen dat woningen van ouderen elementair basiscomfort hebben. In Oost-Vlaanderen ontbreekt dat basiscomfort (toilet in de woning en centrale verwarming) echter vaker, in vergelijking met het Vlaamse gemiddelde. Ouderen vinden het doorgaans prettig wonen in hun wijk. 48,9% van de Oost-Vlaamse ouderen vindt het “eerder prettig” wonen in de wijk. Dat ligt in de lijn van het Vlaamse gemiddelde (48,3%). Verder vindt 28,7% van de Oost-Vlaamse ouderen het “erg prettig” wonen in de wijk (de laagste score van alle Vlaamse provincies) en 4,1% “helemaal niet prettig” of “eerder onprettig” (de hoogste score van de Vlaamse provincies). 18,4% vindt het “noch onprettig/noch prettig” wonen in de wijk. Grafiek 11: contact met mensen in de wijk bij 60-plussers
Contact met mensen in de wijk (%) 70,0
60,8
60,0
50,9 49,4
50,0
42,9
40,0 23,1
30,0 20,0
14,6
16,1
20,3 20,2
25,4 13,3
11,0
14,2 14,3
18,7 11,0
10,0 0,0 nooit/zelden
één keer per maand
VL-gem
118
één keer per week
Prov-gem
Max
Min
enkele keren per week
Ook voor de buurtbetrokkenheid haalt Oost-Vlaanderen de laagste score van alle Vlaamse provincies. Opvallend is dat 16,1% zegt nooit of zelden contacten te hebben in de buurt waar ze wonen. Dat is toch een vrij hoog cijfer. Via het onderzoek stellen we vast dat openbare toiletten, rustbanken en een kruidenierszaak het vaakst gemist worden. Daarna volgen postkantoren en bank filialen. Ouderen verkiezen buurten die verkeersluw zijn. Ouderen in Oost-Vlaanderen hebben vaker last van de verkeersdrukte, lawaaihinder en verloedering (telkens 2 à 3% boven het Vlaamse gemiddelde).
3 Mobiliteit Het leefsituatieonderzoek Vlaamse ouderen (beter bekend als het LOVOonderzoek)20 toont aan dat 3% van de Vlaamse ouderen nooit buiten gaat. Dat percentage stijgt tot één op tien bij ouderen boven de 75 jaar. Van de ouderen die wel naar buiten gaan, daalt de duur van de “uitstapjes”naarmate de leeftijd van die ouderen: het percentage dat minder dan 2 uur per dag buiten komt, stijgt naarmate die ouderen “ouder” worden. Vrouwen spenderen gemiddeld minder tijd buitenshuis dan mannen. Ouder worden gaat vaak gepaard met beperkingen. Sociale netwerken kunnen een belangrijke motivator zijn om naar buiten te gaan. Die beweegreden komt enerzijds voort uit de sociale contacten zelf, anderzijds uit de steun die men krijgt bij het oplossen of reduceren van mobiliteitsbelemmeringen. In de mobiliteit van ouderen spelen ook factoren als toegankelijkheid, beschikbaarheid, staat van de voetpaden, aanwezigheid van voorzieningen, beschikbaarheid van transportmiddelen en veiligheid een belangrijke rol. We stellen vast dat de wagen nog altijd de eerste keuze is voor verplaatsingen. Liefst 37,3% van de Oost-Vlaamse ouderen neemt dagelijks de wagen. Het Vlaamse gemiddelde ligt nog iets hoger, op 41,2%. Ouderen gebruiken ook vaak de fiets. In Oost-Vlaanderen neemt 24,2% dagelijks de fiets, het Vlaamse gemiddelde ligt op 28,0%. 35,5% van de Oost-Vlaamse ouderen doet dagelijks een verplaatsing te voet, opnieuw iets minder dan het Vlaamse gemiddelde (36,8%). Het aandeel Oost-Vlaamse ouderen dat zich nooit met de bus of tram verplaatst is 62,9%. 70,6% neemt nooit de trein, 94,3% nooit de taxi of belbus en 97,5% maakt nooit gebruik van een mindermobielencentrale. Die cijfers zijn vrij gelijklopend met de Vlaamse gemiddelden. 29,6% van de Oost-Vlaamse ouderen geeft aan vaak (3,7%), soms (9,1%) of zelden (16,8%) vervoersproblemen te hebben. Ook die cijfers zitten op het Vlaamse gemiddelde.
Vanden Boer L. e.a., Leefsituatieonderzoek Vlaamse Ouderen, CBGS, 2001.
20
119
4 Objectieve en subjectieve gezondheid, zorg en hulpverlening, vallen Grafiek 12a en b: gevoel van beperkingen door gezondheidstoestand bij 60-plussers
Beperking > 3 maand (%) 70,0 60,0
54,6
59,9
51,9
49,4
50,0 40,0
26,5
26,0
30,0
33,2
31,8
34,8
39,2 27,9
34,2
35,2
41,4 30,8
20,0
20,0 10,0 0,0 tillen
boodschappen
VL-gem
trappen
Prov-gem
Max
buigen
Min
Beperking > 3 maand (%) 35,0
31,7
30,0 25,0
23,6 21,6
22,9 18,8
20,0
16,9
16,2
15,0
12,0
16,7
11,3
10,8 7,0
10,0 5,0 0,0 stappen
lich zorg
VL-gem
Prov-gem
huishouden
Max
Min
Ruim de helft van de Vlaamse ouderen ervaart door zijn gezondheidstoestand een beperking bij het uitvoeren van zware inspanningen. Voorts blijkt ook het trappen lopen, het buigen, het tillen en het bukken nogal wat problemen op te leveren voor een derde van de ouderen. Ongeveer één op vier ouderen heeft reeds drie maanden of langer problemen om minder inspannende activiteiten te doen of om een blokje te stappen. Het huishouden en de activiteiten van het dagelijkse leven vormen voor 10,8% van de Oost-Vlaamse ouderen reeds langer dan drie maanden een probleem. Het Vlaamse gemiddelde ligt op dezelfde lijn. Omtrent het subjectieve gezondheidsgevoel geeft 23,3% van de Oost-Vlaamse ouderen aan nooit gezondheidsproblemen te ondervinden. Dat zijn opmerkelijk hoge cijfers. We merken ook op dat 27,2% van de ouderen in Oost-Vlaanderen minstens één keer per jaar valt.
120
Grafiek 13: hulpbehoeften bij 60-plussers
aantal uren hulp per week (%) 12,0
9,6
10,0 6,9
6,8
8,0
5,0
6,0 4,0 2,0 0,0 uren hulp per week VL-gem
Prov-gem
Max
Min
Gemiddeld krijgt de Oost-Vlaamse oudere bijna 7 uren hulp per week, dat is gelijklopend met het Vlaamse gemiddelde. Grafiek 14: redenen voor hulp bij 60-plussers
Hulp nodig voor … (%) 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0
29,4
27,9
23,3 23,6 18,9
15,7 10,8 11,1
20,3 21,8
16,4
7,9
persoonlijke verzorging
huishouden VL-gem
Prov-gem
Max
persoonlijke verplaatsingen Min
We stellen verder vast dat in Oost-Vlaanderen 23,1% van de ouderen hulp nodig heeft in het huishouden. Voor persoonlijke verplaatsingen is dat 22,2%, het hoogste van alle provinciale gemiddelden. Tot slot zien we dat 11,1% van de Oost-Vlaamse ouderen hulp nodig heeft bij zijn persoonlijke verzorging. De geboden hulp komt van de mantelzorg en van de professionele hulpver leners. De kinderen zijn de belangrijkste informele zorgverstrekkers (56,8% in OostVlaanderen), ook partners en kleinkinderen (34,4% en 25,7%). Ook de hulp die vrienden en buren bieden, kan niet over het hoofd worden gezien (23,7% en 23,6%). De Vlaamse gemiddelden liggen in dezelfde lijn. In de professionele hulp valt vooral het aandeel op van de huisarts (33,5%), de thuisverpleging (28,8%), de diensten gezinszorg (13,8%), de poetsdiensten (40,6%) en de dienst warme maaltijden (10,3%). In mindere mate komt (in volgorde van belangrijkheid) ook hulp van: klusjesdiensten, oppasdiensten, minder121
mobielencentrales, boodschappendiensten, dienstencentra, gemeentediensten, dagopvang en kortverblijf. Als er ontevredenheid is over de hulp, dan worden als redenen genoemd (in volgorde van belang): te duur, geen of weinig hulp tijdens verlofperiodes, te weinig hulp, niet oproepbare hulp en geen of weinig hulp tijdens het weekend. 29,0% van de Oost-Vlaamse ouderen helpt een zieke of gehandicapte oudere. 40,0% zorgt voor de opvang van de kleinkinderen.
5 Welbevinden (sociale contacten, psychisch welbevinden, onveiligheidsgevoelens, ouderdomsbeeld) Sociaal netwerk Van de Oost-Vlaamse ouderen heeft 84,7% wekelijks contact met de (schoon)kinderen en 72,6% met de kleinkinderen. Voor de rest hebben ouderen het vaakst contact met buren (51,1%), vrienden en kennissen (44,2%), broers en zussen (31,5%), ouders (27,9%) en andere familie (18,2%). Die cijfers zijn vergelijkbaar met het Vlaamse gemiddelde. Algemeen kunnen we dus stellen dat de overgrote meerderheid van de ouderen frequent contact heeft met allerlei mensen.
Eenzaamheid Verouderen wordt vaak gezien als eenzaam worden. Dat berust echter vaak op vooroordelen en onwetendheid, eerder dan op feiten. Uit de resultaten blijkt dat het overgrote deel (81,5%) van de Oost-Vlaamse ouderen geen tot matige eenzaamheidsgevoelens ervaart. 18,5% van de Oost-Vlaamse ouderen heeft ernstige eenzaamheidsgevoelens. Een minderheid dus (vereenzaming is duidelijk geen algemeen probleem), maar extrapoleren we dat percentage naar de totale populatie van 60-plussers in Oost-Vlaanderen, dan spreken we toch nog over ca. 60 000 Oost-Vlaamse ouderen met ernstige eenzaamheidsgevoelens. Vereen zaming en eenzaamheid zijn en blijven dus reële problemen, belangrijke uitdagingen voor de komende jaren.
Psychisch welbevinden In het LOVO-onderzoek21 stelde men vast dat 93% van de ouderen over het geheel genomen tevreden is over zichzelf. 70% ervaart zeer vaak gelukkige momenten en 51% voelt zich prima.
Vanden Boer L. e.a., Leefsituatieonderzoek Vlaamse Ouderen, CBGS, 2001.
21
122
Grafiek 15: negatieve psychologische beleving bij 60-plussers
negatieve affecten (%) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0
16,2 20,8 15,2 12,0
12,0 6,5 7,2
15,3
13,8 8,3 9,2 4,3
3,6
VL-gem
Prov-gem
7,8 8,8
Max
14,0
10,5 9,7 10,1
4,6
8,3 8,5
5,1
0,9
Min
In het ouderenbehoefteonderzoek werd ook de negatieve psychologische beleving van ouderen gemeten. Wanneer we de verschillende onderzochte items naast elkaar leggen, zien we dat Oost-Vlaamse ouderen vooral slecht slapen en wakker liggen door kopzorgen (15,7%). 9,7% van de Oost-Vlaamse ouderen geeft aan meer dan gewoonlijk onder spanning te staan, 8,2% geeft aan meer dan gewoonlijk het gevoel te hebben niks meer waard te zijn. 6,9% voelt zich ronduit ongelukkig of depressief, dat is één op veertien ouderen. Verveling is bij 9,6% van de Oost-Vlaamse ouderen een echt probleem.
Onveiligheidsgevoelens 56,4% van de Oost-Vlaamse ouderen heeft een “hoog” onveiligheidsgevoel. Dat is het grootste aandeel van alle Vlaamse provincies. 29,2% voelt zich “matig” onveilig. Die cijfers moeten uiteraard met de nodige voorzichtigheid bekeken worden. Een groter onveiligheidsgevoel betekent niet dat er ook effectief meer onveiligheid is. Onveiligheidsgevoelens hangen ook nauw samen met andere sociale en economische factoren dan alleen het aanwezig zijn van misdaad. We denken hierbij aan huisvesting, werkgelegenheid, omgeving, sociale uitsluiting. Grafiek 16: onveiligheidsgevoelens bij 60-plussers
Onveiligheidsgevoelens (%) 60,0 40,0 30,0
48,2
46,1
50,0 31,3
36,2
34,9 27,3
36,3 29,4
32,5
36,5 28,2
22,4
20,0 10,0 0,0 geen
matige VL-gem
Prov-gem
Max
ernstige Min
123
Ouderdomsbeeld Ouderen tellen niet meer mee 39,8% van de ouderen in Oost-Vlaanderen heeft het gevoel niet meer mee te tellen (bijna 3% meer dan in Vlaanderen). Ook dat is perceptie, en kan verschillend zijn van de effectieve betrokkenheid. Ouderen willen meer medezeggenschap 65,3% van de Oost-Vlaamse ouderen vindt dat ouderen meer moeten kunnen te vertellen hebben over wat met ouderen gebeurt. Dat is 2% meer dan het Vlaams gemiddelde.
6 Maatschappelijke participatie Een in de literatuur vaak gebruikte onderverdeling van maatschappelijke participatie bij ouderen is die van Klerk en Eijsinck22. Zij delen maatschappelijke participatie onder in politieke participatie, sociale participatie, vrijwilligerswerk en informele hulp in het primaire netwerk. De politieke participatie en actievoering omvatten het actief zijn in het kader van politieke partijen en op het terrein van de belangenbehartiging. Bij sociale participatie of participatie buiten de politieke kaders verstaan we deelname aan het verenigingsleven. Daarnaast onderscheiden we ook vrijwilligerswerk als, het op regelmatige en onbetaalde basis, vrijwilligerswerk verrichten in georganiseerd verband. Tot slot is er de participatie in het primaire netwerk, waar de klemtoon ligt op de zorgverlening. Dit hoofdstuk handelt dus over het verenigingsleven, vrijwilligerswerk, cultuurparticipatie, politieke participatie en mediagebruik van ouderen.
Verenigingsleven Grafiek 16: lidmaatschap van verenigingen bij 60-plussers
Lidmaatschap van verenigingen (%) 100,0 80,0
77,6
68,1
65,0 53,9
60,0 40,0 20,0 0,0 is lid van één of meerdere verenigingen
VL-gem
Prov-gem
Max
Min
In Oost-Vlaanderen is gemiddeld 65,0% van de ouderen lid van één of meerdere verenigingen. Dat is ruim 3% minder dan het Vlaamse gemiddelde.
22 Klerk M. en Eijsinck M., Maatschappelijke participatie, Rapportage Ouderen 1998.
124
10,2% van de Oost-Vlaamse senioren is lid van een socio-culturele vereniging, 7,9% is vroeger nog lid geweest van een socio-culturele vereniging, maar is het nu niet meer. In Vlaanderen zijn beide aandelen iets groter, respectievelijk 10,5 en 8,7%. Het lidmaatschap van een vereniging voor (amateur)kunstbeoefening ligt lager dan bij de socio-culturele verenigingen. 5,3% van de Oost-Vlaamse ouderen is nu lid, 6,1% is het geweest. Dat is telkens ca. 1% minder dan het Vlaamse gemiddelde. Het lidmaatschap van een sportvereniging of –club ligt dan weer min of meer op het niveau van de socio-culturele verenigingen. Dat is voor Oost-Vlaanderen 10,0%, iets lager dan het Vlaamse gemiddelde (12,1%). Het lidmaatschap van een specifieke seniorenvereniging bedraagt in Oost-Vlaanderen ongeveer 29,6%. Het Vlaamse gemiddelde ligt bijna 2% hoger. Waarom wordt iemand lid van een seniorenvereniging? 79,2% van de Oost-Vlaamse 60-plussers doet dat omwille van de ontmoeting, 72,4% omwille van de gezelligheid. Die top twee is identiek voor de vijf provincies. De rest van de top vijf zit dicht bij elkaar, de volgorde verschilt naargelang de provincie. In Oost-Vlaanderen klokt het hebben van de geschikte leeftijd af op de derde plaats (47,3%), vlak voor het idee of het doel van de vereniging te steunen (47,2%). Op de vijfde plaats staat als reden: het feit gevraagd te zijn (45,9%). Het merendeel van de Oost-Vlaamse (en ook Vlaamse) ouderen neemt gemiddeld enkele keren per jaar deel aan een activiteit door deze vereniging georganiseerd. De nummer één voor deelname aan een activiteit is in alle provincies dezelfde: feesten, koffietafels en ontspanning met animatie. Ook dag- en halve dag uitstappen zijn bijzonder populair. Één op de vijf ouderen die deel uitmaken van een seniorenvereniging gaat regelmatig naar een gespreksnamiddag. De top vijf van redenen om niet deel te nemen aan een activiteit zijn in volgorde van belangrijkheid: gezondheidsproblemen, tijdstip van de activiteit, vervoersproblemen, geen interesse en zorg voor iemand. Oost-Vlaanderen scoort ten aanzien van alle provincies het laagst qua recruteringspotentieel. 32,3% van de ouderen die nog geen lid zijn van een seniorenvereniging zeggen dit te zullen doen in de komende jaren. Dat is ruim 3% lager dan het Vlaamse gemiddelde. 84,4% van de Oost-Vlaamse ouderen heeft kennis van het bestaan van seniorenverenigingen. Een groot deel weet dus dat er diverse verenigingen bestaan. Dat cijfer daalt echter drastisch als het gaat over de kennis van een ouderenadviesraad: slechts 63,6% van de Oost-Vlaamse ouderen weet dat er een lokale adviesraad voor ouderen bestaat.
Vrijwilligerswerk 13,1% van de Oost-Vlaamse ouderen verricht vrijwilligerswerk. Dat is 3% lager dan het Vlaamse gemiddelde en het laagste percentage van de vijf provincies. Wat de inhoud van het vrijwilligerswerk betreft, is dit de top vijf (in volgorde van belangrijkheid): gezelschap, administratie, maatschappelijk, vormend, huishoudelijk. Bij de andere provincies ziet de top vijf er gelijkaardig uit.
125
Grafiek 18: recruteringspotentieel vrijwilligerswerk bij 60-plussers
Rekruteringspotentieel vrijwilligerswerk (%) 20,0
18,4
16,8 14,9
15,0 10,4 10,0 5,0 0,0 misschien/ja
VL-gem
Prov-gem
Max
Min
16,8% van de Vlaamse senioren die op dit moment nog geen vrijwilligerswerk verrichten, verwacht de komende jaren dat wel te doen. Met 14,9% haalt Oost-Vlaanderen de laagste score van alle Vlaamse provincies. Slotsom: daar waar ouderen reeds veel vrijwilligerswerk verrichten, zijn ouderen meer geneigd om dat in de toekomst ook te doen. Daar waar ouderen niet vaak vrijwilligerswerk verrichten, geven ook niet veel ouderen aan dat in de toekomst te doen. Wat vrijwilligerswerk door ouderen betreft, staat Oost-Vlaanderen dus voor een grote uitdaging.
Cultuurparticipatie Grafiek 19: cultuurparticipatie bij 60-plussers
Cultuurparticipatie (%) 64,7
70,0 60,0
50,4
53,8
50,3 43,2
50,0
44,8
45,0 32,7
40,0 30,0 20,0
4,9
10,0
4,7
9,2
0,0 nooit
één keer/jaar
VL-gem
Prov-gem
Max
meerdere keren per jaar
Min
Iets meer dan de helft van de senioren in Oost-Vlaanderen participeert aan cultuur, zijnde toneel- en dansvoorstellingen, film, muziek. Wie niet participeert, geeft als redenen op: te duur, ongelukkig tijdstip, afstand en gebrek aan tijd. Voor de andere helft die wel één of meerdere keren per jaar participeert aan cultuur is 38,4% geïnteresseerd in muziekevenementen, 30,6% in theater, 22,3% in kunstevenementen, 21,3% in film en 12,6% in dansvoorstellingen. Uiteraard wordt ook gekozen voor een mix van deze opgesomde mogelijkheden. 126
1,3
Politieke participatie Deelname aan het politiek apparaat kan op verschillende niveaus: interesse in politiek, stemmen, lid zijn van een politieke partij, lid zijn van een politieke adviesraad, een politiek mandaat bekleden. Algemeen kunnen we stellen dat iets meer dan de helft van de Oost-Vlaamse ouderen aangeeft matig tot erg geïnteresseerd te zijn in de politiek. Ongeveer één op de drie ouderen is helemaal niet geïnteresseerd. De Vlaamse gemiddelden liggen in dezelfde lijn. Uit de APS-survey naar sociaal-culturele verschuivingen in Vlaanderen van 200023 blijkt dat ouderen in dit verband niet als een homogene groep kunnen worden beschouwd. De leeftijdsgroep van 55 tot 64 jaar is politiek bv. meer betrokken dan de gemiddelde Belg. Eens boven de 75 jaar blijkt de interesse sterk af te nemen. Toch stelt Professor Verté vast dat de politieke interesse eerder samenhangt met de genoten opleiding, het geslacht en de sociaal-economische status. Het bereiken van de magische leeftijdsgrens van 65 jaar is ook een belangrijk scharnier moment voor het gebrek aan toegang tot de politieke structuren. Vernieuwing binnen de politieke structuren lijkt nogal samen te gaan met verjonging. Ouderenadviesraden zijn dan ook de plaats bij uitstek waar ouderen hun stem kunnen laten horen. Toch is de oprichting van ouderenadviesraden geen onverdeeld succes gebleken.
Sociaal-culturele verschuivingen in Vlaanderen, Studiedienst Vlaamse Regering – Administratie Planning en Statistiek (APS), 2000.
23
127
Kaart 42
L okale se nioren rade n in O ost-V laanderen: situ atie no vem ber 2007 Sint-Laureins SintGillesWaas
Assenede Maldegem
Kaprijke
Eeklo
Stekene
Zelzate Wachtebeke
Waarschoot
Moerbeke Sint-Niklaas
Evergem
Knesselare
Kruibeke Temse
Zomergem Lovendegem
Aalter
Beveren
Lochristi
Waasmunster
Lokeren
Hamme Nevele
Zele
Destelbergen
Gent
Laarne
Deinze
Berlare
SintMartensLatem De Pinte
Wetteren
Melle Merelbeke
Nazareth
SintLievensHoutem
Gavere Kruishoutem
Zingem
Zottegem
Oudenaarde
Lebbeke
Aalst ErpeMere Haaltert
Zwalm WortegemPetegem
Buggenhout
Wichelen Lede
Oosterzele
Zulte
Dendermonde
Denderleeuw
Herzele
Horebeke
Ninove Brakel
Maarkedal
Lierde
Kluisbergen Geraardsbergen Ronse
Situatie per gemeente 58 gemeenten met een seniorenraad 1 gemeente met een seniorenwerking onder cultuurraad 2 gemeenten met een seniorenraad in oprichting 4 gemeenten zonder seniorenraad
Verwerking gegevens: Steunpunt Sociale Planning Oost-Vlaanderen
De top vijf van beleidsitems waarop de Oost-Vlaamse ouderen denken invloed te kunnen uitoefenen is: thuiszorginstellingen (44,2%), organisaties die activiteiten voor ouderen organiseren (42,0%), OCMW-beleid (40,5%), organisaties en instellingen in de gezondheidszorg (38,0%) en gemeentebeleid (31,1%). Van de Oost-Vlaamse ouderen is 85,6% nooit lid geweest van een politieke partij en is 7,8% nu lid. We vinden gelijkaardige cijfers in alle Vlaamse provincies.
Tevredenheid in verband met gemeentelijke diensten 75,6% van de ouderen in Oost-Vlaanderen zegt tevreden te zijn met de gemeentelijke diensten. Dat geldt voor de openingsuren, de toegankelijkheid, de dienstverlening en de houding van de ambtenaar. Voor Vlaanderen zien we gelijkaardige scores. Iets minder tevreden is men over de diensten van het OCMW. 70,1% van de OostVlaamse ouderen zegt tevreden te zijn met de openingsuren en de toegankelijkheid, 69,2% is tevreden met de dienstverlening en 68,6% is tevreden met de hou128
ding van de ambtenaar. De Oost-Vlaamse OCMW’s scoren hiermee 2 à 3% minder goed dan de Vlaamse gemiddelde scores. Voor de tevredenheid in verband met de dienstbaarheid en de zichtbaarheid van de politie stelt Oost-Vlaanderen zich op het Vlaamse gemiddelde standpunt (ca. 65% en 44%).
Mediagebruik Grafiek 20: internetgebruik bij 60-plussers
Internetgebruik (%) 100,0
83,9
91,5
85,8
81,5
80,0 60,0 40,0 16,1
20,0
14,2
21,7 7,4
0,0 nooit
wekelijks en meer
VL-gem
Prov-gem
Max
Min
In Oost-Vlaanderen geeft 83,4% van de ouderen aan nooit internet te gebruiken, ruim 2% meer dan het Vlaamse gemiddelde. Hier is dus nog werk aan de winkel. Wie wél internet gebruikt, doet dit voor (in volgorde van belangrijkheid): info en surfen, e-mail, contact met kind of kleinkind en contact met overheid. Gemiddeld kijken ouderen in Vlaanderen dagelijks 4 uur televisie. Er zijn geen grote verschillen waar te nemen tussen de diverse provincies. Ouderen blijken notoire krantenlezers te zijn. 59,9% van de Oost-Vlaamse ouderen leest dagelijks de krant. Het Vlaamse gemiddelde ligt in dezelfde lijn.
129
7 De problemen-top-vijf Grafiek 21: de problemen-top-vijf bij 60-plussers Top vijf problemen (%) 70,0 60,0
60,4 52,8
53,6 46,9
50,0
39,0
40,5
46,9
43,7 32,1
40,0
35,9
35,8
30,7
30,7
30,0
32,1
43,9
34,6 27,3
29,2
31,5 20,2
20,0 10,0 0,0 gezondheid
angst diefstal in
invullen formulieren
onveiligheid verkeer
angst lastigvallen
woning
VL-gem
Prov-gem
Max
Min
De ondervraagde ouderen kregen ook de vraag om aan te geven met welke problemen ze te maken hebben of hebben gehad. De keuzelijst bestond uit volgende items: eenzaamheid/vereenzaming, huisvestingsproblemen, gezondheidsproblemen, hulpbehoevendheid/afhankelijkheid van derden, onveiligheid in het verkeer, financiële problemen, gebrek aan zorg, vervoersproblemen, onvoldoende gezelligheids- en ontspanningsmogelijkheden in de wijk, onvoldoende inspraakmogelijkheden, gebrek aan informatie en voorlichting, problemen met het invullen van formulieren, angst voor roof, diefstal of inbraak in de woning, angst te worden lastiggevallen op straat. Voor Oost-Vlaanderen bestaat de top vijf van ervaren problemen uit : - Gezondheidsproblemen (53,6% van de ouderen in Oost-Vlaanderen) - Angst voor diefstal in de woning (40,5% van de ouderen in Oost-Vlaanderen) - Invullen van formulieren (35,8% van de ouderen in Oost-Vlaanderen) - Onveiligheid in het verkeer (32,1% van de ouderen in Oost-Vlaanderen) - Angst te worden lastiggevallen op straat (31,5% van de ouderen in Oost-Vlaanderen) Alle vermelde percentages liggen in de lijn van de Vlaamse gemiddelden.
130
BIJLAGE 1: verschil tussen de geprojecteerde en de reële bevolkingscijfers; 2007 Gemeente
totale bevolking
60+
projectie 2007
reële cijfers 2007
verschil
projectie 2007
reële cijfers 2007
reële cijfers 2007
Aalst
77 387
77 790
403
19 065
18 982
-83
Aalter
18 749
18 887
138
4 146
4 184
38
Assenede
13 438
13 584
146
3 340
3 358
18
Berlare
14 127
14 272
145
3 169
3 122
-47
Beveren
45 340
45 771
431
10 190
10 254
64
Brakel
13 628
13 759
131
3 615
3 585
-30
Buggenhout
13 748
13 890
142
3 219
3 227
8
De Pinte
10 128
10 273
145
2 369
2 424
55
Deinze
28 062
28 593
531
6 723
6 699
-24
Denderleeuw
17 165
17 493
328
3 869
3 893
24
Dendermonde
43 134
43 521
387
10 266
10 217
-49
Destelbergen
16 932
17 239
307
4 167
4 197
30
Eeklo
19 402
19 645
243
5 048
5 144
96
Erpe-Mere
18 904
19 056
152
4 611
4 607
-4 33
Evergem
31 992
32 373
381
7 608
7 641
Gavere
11 985
12 179
194
2 684
2 687
3
233 280
235 143
1 863
53 052
52 828
-224 -94
Gent Geraardsbergen
31 038
31 543
505
7 682
7 588
Haaltert
17 151
17 442
291
4 050
4 057
7
Hamme
23 121
23 368
247
5 435
5 370
-65
Herzele
16 674
16 822
148
3 866
3 838
-28
1 917
2 054
137
488
577
89
Horebeke Kaprijke
6 055
6 171
116
1 465
1 455
-10
Kluisbergen
6 176
6 258
82
1 507
1 481
-26
Knesselare
7 841
7 894
53
1 923
1 926
3
14 975
15 328
353
3 676
3 635
-41
8 236
8 152
-84
1 834
1 818
-16
Kruibeke Kruishoutem Laarne
11 619
11 768
149
2 792
2 754
-38
Lebbeke
17 631
17 643
12
4 133
4 106
-27
Lede
16 927
17 195
268
4 038
4 038
0
6 498
6 454
-44
1 585
1 584
-1
Lochristi
Lierde
19 982
20 395
413
4 129
4 188
59
Lokeren
37 938
38 276
338
7 847
7 820
-27
Lovendegem
9 357
9 393
36
2 327
2 370
43
Maarkedal
6 362
6 460
98
1 638
1 652
14
Maldegem
22 030
22 366
336
5 394
5 448
54
Melle
10 669
10 660
-9
2 577
2 542
-35
Merelbeke
22 212
22 423
211
5 075
5 125
50
Moerbeke
5 809
5 904
95
1 334
1 332
-2
Nazareth
10 956
10 962
6
2 530
2 555
25 33
Nevele
11 049
11 376
327
2 605
2 638
Ninove
35 602
35 874
272
8 284
8 289
5
Oosterzele
13 120
13 194
74
2 886
2 870
-16
Oudenaarde
28 178
28 820
642
6 908
7 058
150
Ronse
23 796
24 426
630
5 764
5 713
-51
Sint-Gillis-Waas
17 763
18 164
401
3 943
3 991
48
131
Sint-Laureins
6 518
6 591
73
1 632
1 676
Sint-Lievens-Houtem
9 281
9 481
200
2 273
2 292
44 19
Sint-Martens-Latem
8 327
8 256
-71
2 223
2 237
14
Sint-Niklaas
69 030
70 016
986
17 368
17 307
-61
Stekene
17 002
17 040
38
3 768
3 749
-19
Temse
26 417
26 667
250
5 726
5 679
-47
7 816
7 756
-60
1 910
1 931
21
10 526
10 329
-197
2 348
2 358
10
Waarschoot Waasmunster
6 851
6 875
24
1 752
1 722
-30
Wetteren
Wachtebeke
23 207
23 304
97
5 620
5 571
-49
Wichelen
11 137
11 099
-38
2 536
2 476
-60
5 976
6 085
109
1 326
1 339
13
Zele
20 339
20 444
105
4 409
4 331
-78
Wortegem-Petegem
Zelzate
12 169
12 190
21
3 267
3 211
-56
Zingem
6 678
6 822
144
1 587
1 638
51
Zomergem
8 039
8 003
-36
2 045
2 051
6
Zottegem
24 517
24 578
61
6 394
6 443
49
Zulte
14 555
14 629
74
3 100
3 135
35
7 775
7 835
60
1 789
1 789
0
Best. Arro. Aalst (10)
264 646
267 274
2 628
64 133
64 027
-106
Best. Arro. Dendermonde (10)
188 589
189 638
1 049
43 925
43 532
-393 145
Zwalm
Best. Arro. Eeklo (6)
79 612
80 547
935
20 147
20 292
Best. Arro. Gent (21)
507 710
512 407
4 697
117 166
117 282
116
Best. Arro. Oudenaarde (11)
115 220
117 125
1 905
28 042
28 234
192
Best. Arro. Sint-Niklaas (7) Provincie Oost-Vlaanderen
228 465
231 262
2 797
52 518
52 435
-83
1 384 242
1 398 253
14 011
325 930
325 802
-128
Bron: Studiedienst van de Vlaamse Regering- Bevolkingsprojecties en eigen berekeningen
132
BIJLAGE 2: levensverwachting bij de geboorte; 1880-2005
Bron: Algemene Directie voor Statistiek en Economische informatie: Mathematische demografie- Sterftetafels Zie: www.statbel.fgov.be/pub/d2/p238y2005_nl.pdf
133
Bibliografie: - Activiteitenverslag private diensten voor gezinszorg Oost-Vlaanderen 2007 - Dedry, A., Zorg voor adempauze, tussen daad en droom, Ons Zorgnetwerk, 2006. - Dedry, D., Mantelzorgers. Doorbloeiers in het zorglandschap, Ons Zorgnetwerk, 2001. - Dossier Ouderen in Vlaams-Brabant, Provincie Vlaams-Brabant – Cel Sociale Planning en Overleg, 2007. - Leefsituatieonderzoek Vlaamse Ouderen, Vanden Boer L. e.a., CBGS, 2001. - Maatschappelijke participatie, Klerk M. en Eijsinck M., Rapportage Ouderen, 1998. - Monografieën SEE 200, Gezondheid en mantelzorg, Deboosere, P. e.a., 2001. - Provinciale presentatie Oost-Vlaanderen 2007 – Dominique Verté, Nico De Witte. - Schaakmat of aan zet: monitor voor lokaal ouderenbeleid in Vlaanderen, Dominique Verté, Nico De Witte, Liesbeth De Donder, 2007. - Sociaal-culturele verschuivingen in Vlaanderen, Studiedienst Vlaamse Regering – Administratie Planning en Statistiek (APS), 2000. - Zicht op zorg: studie van de mantelzorg in Vlaanderen in 2003, CBGS-werkdocument, 11, 2004.
