ouderen 2010

Huiselijk geweld Deelrapportage met resultaten uit de gezondheidsenquête volwassenen/ouderen 2010 Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke of familiekring van het slachtoffer is 1

gepleegd. Deze landelijke definitie wordt in dit onderzoek gebruikt . De huiselijke of familiekring bestaat uit (ex-)partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. In de definitie staat de relatie tussen dader en slachtoffer centraal. Het kan gaan om psychisch of emotioneel geweld, lichamelijk geweld, ongewenste seksuele toenadering en seksueel misbruik. Huiselijk geweld kan gericht zijn tegen kinderen, tegen volwassen mannen en vrouwen en tegen ouderen. Hoe het staat met het voorkomen van huiselijk geweld in Fryslân wordt beschreven in deze deelrapportage. De resultaten 2

komen uit de gezondheidsenquête volwassenen en ouderen 2010 . Op verzoek van en gefinancierd door Fier Fryslân is een aantal extra vragen over huiselijk geweld aan de vragenlijst toegevoegd. 1 Geschat wordt dat er jaarlijks in Nederland minstens 200.000 personen slachtoffer worden van (evident) huiselijk geweld dat wordt gepleegd door ongeveer 100.000 à 110.000 verdachten van 1

huiselijk geweld . Bij deze landelijke schatting wordt iemand als slachtoffer van evident huiselijk beschouwd als hij of zij op jaarbasis minimaal tien keer een voorval meemaakt.

1

Veen HCJ van der, Bogaerts S. Huiselijk geweld in Nederland: Overkoepelend syntheserapport van het vangst-hervangst-,

slachtoffer- en daderonderzoek 2007-2010. Ministerie van Justitie, WODC, Den Haag, 2010. 2

Uitgebreide informatie over het onderzoek is te vinden op www.IKPGezondheid.nl

GGD Fryslân, Postbus 612, 8901 BK Leeuwarden, T 088 22 99 222, F 088 22 99 221 E [email protected], I www.ggdfryslan.nl

Slachtoffer huiselijk geweld Psychisch of emotioneel geweld

3

Getreiterd, gekleineerd, uitgescholden, gestalkt of belaagd worden.

Lichamelijk geweld

Mishandeld, geschopt en geslagen worden.

Ongewenste seksuele toenadering

Seksueel getinte opmerkingen krijgen.

3

Seksueel misbruik

Ongewenst aangeraakt, aangerand of verkracht worden.

In Fryslân is 7% van de inwoners van 19 jaar of ouder wel eens slachtoffer geweest van huiselijk geweld; 8% van de 19 t/m 64 jarigen en 3% van de 65-plussers. Vrouwen zijn vaker slachtoffer geweest van huiselijk geweld dan mannen (zie ook figuur 1). Daarnaast zijn gescheiden mensen, arbeidsongeschikten/werklozen en westerse allochtonen vaker slachtoffer (geweest) van huiselijk geweld dan de overige groepen (zie ook tabel 1 in de bijlage). 7% van de Friezen van 19 jaar en ouder is wel eens slachtoffer geweest van huiselijk geweld, volwassenen vaker dan ouderen en vrouwen vaker dan mannen.

10 8 6 4 2

totaal

geslacht

volwassenen en ouderen

leeftijd

hoger onderwijs

middelbaar onderwijs

lager onderwijs

75 jaar en ouder

65-74 jaar

50-64 jaar

35-49 jaar

19-34 jaar

65 jaar en ouder

19-64 jaar

vrouwen

mannen

Fryslân

0

opleiding

Figuur 1 Percentage Friezen dat ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld

3

2

Voor de vraagstelling is gebruik gemaakt van de standaardvraagstellingen van de Lokale en Nationale Monitor

Volksgezondheid. Een aantal aanpassingen is gedaan. Zo is op advies van Fier Fryslân ‘stalking’ specifiek benoemd bij de categorie psychisch/emotioneel geweld en ‘ongewenst aangeraakt’ genoemd bij de categorie seksueel misbruik in plaats van bij ongewenste seksuele toenadering. Bij de vraag naar de vorm van huiselijk geweld, is stalking, naast de 4 categorieën, als aparte categorie opgenomen.


Zelf geweld gebruikt In het onderzoek is tevens gevraagd of men in bepaalde situaties zelf wel eens geweld heeft gebruikt. 7% van de volwassenen en 1% van de ouderen geeft aan zelf wel eens geweld te hebben gebruikt in het uitgaansleven (zie tabel 1). Een kleiner deel heeft wel eens geweld gebruikt op de werkvloer, in huiselijke kring, of ergens anders.

Tabel

1

Friezen

dat

Percentage zelf

ooit

geweld heeft gebruikt in bepaalde situaties

19-64 jaar (%)

65 jaar en ouder (%)

In het uitgaansleven

7

1

Op de werkvloer

1

0,3

In huiselijke kring

2

1

Anders

3

0,5

7% van de 19-64 jarigen heeft zelf wel eens geweld gebruikt in het uitgaansleven.

Soort geweld en daders Tegen slachtoffers van 19 t/m 64 jaar is voornamelijk psychisch of emotioneel geweld (68%) en/of lichamelijk geweld (62%) gebruikt. Daarnaast geeft 16% van de slachtoffers aan dat het om ongewenste seksuele toenadering ging en 15% dat het seksueel misbruik betrof. Bij tien procent van 4

de volwassen slachtoffers ging het om stalking . 5

Ook bij personen van 65 jaar of ouder zijn psychisch of emotioneel geweld en lichamelijk geweld de twee meest voorkomende vormen van huiselijk geweld (beide 62%). Geen enkele oudere heeft aangegeven dat het om stalking ging. Bij de meeste slachtoffers van 19 t/m 64 jaar is de dader een ex-partner (42%) of een (stief)ouder (34%). Ook bij de oudere slachtoffers is de ex-partner de meest voorkomende dader (45%), gevolgd door de huidige partner (27%). Alle percentages van het soort geweld en de daders staan in tabel 4 van de bijlage. Psychisch of emotioneel geweld en lichamelijk geweld zijn de twee meest voorkomende vormen van huiselijk geweld. Bij ouderen komt stalking niet voor. 3

Periode en frequentie De periode waarin het huiselijk geweld heeft plaatsgevonden is vastgesteld door middel van een meerkeuzevraag waarbij meer dan één antwoord mogelijk was. Veruit het grootste deel van de 19-64jarige slachtoffers geeft aan dat dit huiselijk geweld (ook) plaatsvond in de kindertijd (49%). Voor 38% is het meer dan vijf jaar geleden. Ongeveer één op de tien (11%) slachtoffers van 19 t/m 64 jaar heeft korter dan een jaar geleden te maken gehad met huiselijk geweld. Dat is ongeveer 1% van de totale

4

In het onderzoek van GGD Fryslân is stalking als aparte categorie opgenomen

5

De cijfers van de 65-plussers moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd omdat relatief weinig ouderen

hebben aangegeven ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Door dit relatief lage aantal is een goede vergelijking met de 19 t/m 64 jarigen minder betrouwbaar. De cijfers van de 65-plussers en de vergelijking met de 19 t/m 64 jarigen zijn dan ook indicatief.


5

Friese bevolking van 19-64 jaar. Van de oudere slachtoffers heeft 7% korter dan een jaar geleden te maken gehad met huiselijk geweld en bij 12% is dit tussen de één en vijf jaar geleden. Bij 20% van de oudere slachtoffers vond huiselijk geweld tijdens de kindertijd plaats. Bij het grootste deel (88%) van de 19-64 jarigen die ooit slachtoffer van huiselijk geweld zijn geweest, is dit niet bij één keer gebleven. Twee vijfde (40%) van hen heeft hier regelmatig mee te maken gehad en bij bijna de helft (49%) ging het om een aantal keer. Bij de oudere slachtoffers geeft 84% aan dat het om meer dan één keer ging. Alle percentages van de periode en frequentie staan in tabel 4 van de bijlage. Bij bijna de helft van de 19-64 jarige slachtoffers vond het huiselijk geweld in de kindertijd plaats. Bij 65-plussers 20%. Bij bijna 90% van de slachtoffers van huiselijk geweld is het niet bij één keer gebleven.

Mogelijke aanleiding huiselijk geweld Op verzoek van Fier Fryslân is gevraagd naar de mogelijke aanleiding voor het huiselijk geweld. Alcohol of middelengebruik is hierbij het meest genoemd. Ook opvoedingsproblematiek, financiële problemen en (echt)scheiding zijn relatief vaak als (mogelijke) aanleiding genoemd. Zie ook tabel 4 in de bijlage. De meest genoemde (mogelijke) aanleiding van het huiselijk geweld is alcohol of middelengebruik.

Bespreken en/of melden huiselijk geweld en hulpbehoefte Aan de 19 t/m 64 jarigen die ooit slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld, is nog een aantal aanvullende vragen gesteld over hulp die men heeft gekregen en de hulpbehoefte. Deze vragen zijn niet aan de 65-plussers gesteld. De resultaten van deze vragen worden hieronder beschreven en staan ook vermeld in tabel 5 van de bijlage. Twee derde (66%) van de slachtoffers geeft aan het huiselijk geweld met iemand te bespreken of te melden. Men bespreekt dit vooral met vrienden, familie of kennissen (64% van degenen die erover hebben gesproken), de huisarts/vertrouwensarts (40%) en het maatschappelijk werk (23%). Ruim een derde (35%) van degenen die het huiselijk geweld hebben besproken, heeft dit bij de politie gemeld en 10% heeft dit bij het Steunpunt Huiselijk Geweld gemeld. Ruim de helft (58%) van de slachtoffers geeft aan geen behoefte te hebben aan een vorm van hulp. Slachtoffers die wel hulp willen, zouden het liefst hun verhaal aan iemand kwijt kunnen (34%). Ook hulp voor de dader (8%), hulp bij aangifte doen (5%), hulp voor het gezin (5%) en tijdelijke opvang om van huis weg te kunnen gaan (5%), worden genoemd. Van de 19-64 jarige slachtoffers heeft een derde het huiselijk geweld niet met iemand besproken en/of gemeld bij een instantie. Minder dan de helft heeft behoefte aan een vorm van hulp. Het meest genoemd is het ‘verhaal kwijt kunnen’.


4

Relatie met gezondheid Huiselijk geweld heeft een relatie met gezondheid. Zo ervaren mensen die ooit slachtoffer zijn geweest van huiselijk geweld vaker een matige tot slechte gezondheid dan mensen die geen slachtoffer zijn (29% versus 13%). Ook hebben ze relatief vaker een chronische aandoening, vastgesteld door een arts, en zijn vaker ernstig eenzaam. Ze voldoen daarentegen vaker aan de norm voor verantwoord alcoholgebruik. Slachtoffers van huiselijk geweld ervaren een slechtere gezondheid, hebben vaker een chronische aandoening en zijn vaker ernstig eenzaam dan mensen die geen slachtoffer zijn van huiselijk geweld.

Huiselijk geweld in 2010 ten opzichte van 2005 Het percentage Friezen (7%) dat ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld in 2010 ligt dicht bij het percentage uit het GGD onderzoek van 2005 (8%). Het voorkomen van huiselijk geweld is nauwelijks veranderd ten opzichte van 2005.

Gemeentelijke cijfers Het vóórkomen van huiselijk geweld verschilt per gemeente. Deze verschillende percentages zijn weergegeven in de bijlage, tabel 2 en 3.

5


Aandachtspunten voor beleid Belangrijkste opgave voor gemeenten De WMO en de Wet tijdelijk huisverbod vormen voor gemeenten de wettelijke basis in de strijd tegen huiselijk geweld. 6

Voor gemeenten heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie een modelaanpak ontwikkeld. De ‘Modelaanpak huiselijk geweld: Elementen voor lokaal beleid’ is bedoeld als handreiking voor gemeenten bij het opzetten, inrichten en uitbouwen van het beleid ter preventie en bestrijding van huiselijk geweld. Deze aanpak geeft weer wat minimaal in iedere gemeente beschikbaar of gerealiseerd moet zijn aan afspraken, voorzieningen en ondersteunende voorwaarden om een effectieve aanpak van huiselijk geweld mogelijk te maken. Het betreft een brede aanpak die naar wens aangepast kan worden aan de specifieke lokale context en verder toegespitst kan worden op de diverse vormen van huiselijk geweld. Deze hoofdactiviteiten dienen voor gemeenten centraal te staan in de aanpak: •

Voorlichting

•

Preventie

•

Signaleren (van risico’s op of bestaand geweld)

•

Analyseren, beoordelen en opvolgen (van signalen)

•

Interveniëren (om het geweld te stoppen)

•

Hulpverlenen (aan alle betrokkenen in het geweldssysteem)

•

Nazorg en voorkomen van herhaling (ter voorkoming van een terugval in het geweld)

Een manier waarop de gemeente de preventie van huiselijk geweld ter hand kan nemen is door VoorZorg uit te voeren, een effectief programma tegen huiselijk geweld. Bij VoorZorg worden vrouwen die zelf mishandeld zijn of waar het risico groot is dat ze hun kind gaan mishandelen, al tijdens hun zwangerschap begeleid door een GGDverpleegkundige. In Amsterdam, Rotterdam en Noord-Holland wordt VoorZorg ingezet en is het resultaat erg positief. Significante effecten zijn aangetoond, waaronder: minder kindermishandeling, minder spoedeisende hulpbezoeken wegens ongelukken, minder arrestaties en veroordelingen bij kinderen tot 15 jaar, minder vroeggeboorten, een hoger geboortegewicht van baby's en minder gedragsproblemen door alcohol- en drugsgebruik van de moeders.

Lokaal/provinciaal Doe het lokaal en samen waar het kan; doe het bovenlokaal of provinciaal waar nodig. Voorbeelden van provinciale activiteiten: Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld; uitvoering huisverbod; traumabehandeling van kinderen en volwassenen.

Huidige beleid en uitvoering Het ASHG (Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld) is een laagdrempelig advies- en steunpunt voor professionals en particulieren in de provincie Fryslân. De DHHG (directe hulp bij huiselijk geweld) neemt binnen 24 uur contact op met de gezinnen waarbij huiselijk geweld speelt en de politie ingeschakeld is. Zij voeren de wet tijdelijk huisverbod uit. De gespecialiseerde hulpverlening biedt hulp bij de gevolgen van geweld zoals een posttraumatische stressstoornis en hulpverlening aan het gezin (partnerrelatiegesprekken; gezinsbehandeling gericht op herstel van de veiligheid in het gezin etc). Het team voorlichting, preventie en scholing van Fier Fryslân werkt in de hele provincie en geeft informatie onder andere op scholen, aan leerkrachten en op ouderavonden. 6

GGD Fryslân, Postbus 612, 8901 BK Leeuwarden, T 088 22 99 222, F 088 22 99 221 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/documenten-en-publicaties/richtlijnen/2010/08/18/landelijke-modelaanpak-huiselijkE [email protected], I www.ggdfryslan.nl geweld.html

6

Bijlage Een waargenomen verschil zoals dat in de tabellen is af te lezen, betekent niet automatisch een werkelijk verschil. Er is naar alle waarschijnlijkheid sprake van een werkelijk verschil, als het verschil op statistische gronden wordt ‘hard’ gemaakt. Er wordt dan gesproken van een significant verschil. Cijfers weergegeven in blauw wil zeggen een significant positief verschil en in rood een significant negatief verschil. De waargenomen verschillen, die niet statistisch aangetoond zijn, berusten naar alle waarschijnlijkheid op toeval. Tabel 1 Percentage Friezen dat ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld naar achtergrondkenmerken Ooit slachtoffer van huiselijk geweld N

%

6156

7

mannen 19+

2702

4

vrouwen 19+

3454

10

19-64 jaar

3715

8

65 jaar en ouder

2441

3

19-34

806

9

35-49

1201

8

50-64

1708

7

65-74

1409

4

75 jaar en ouder

1032

2

lager onderwijs

3028

7

middelbaar onderwijs

1796

7

hoger onderwijs

1266

7

gehuwd/samenwonend

4495

5

ongehuwd

662

9

gescheiden

347

26

594

5

arbeidsongeschikten / werklozen

282

17

niet-arbeidsongeschikten / niet-werklozen

3405

7

autochtonen

5807

7

allochtonen (niet-westers)

108

15

allochtonen (westers)

230

15

Fryslân Geslacht

Volwassenen & ouderen

Leeftijd

Opleiding

Burgerlijke staat

1

weduwe/weduwnaar Arbeidssituatie

7

1

Herkomst


Tabel 2 Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld per gemeente voor de leeftijd 19-64 jaar (%) Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld N

%

3715

8

Achtkarspelen

90

6

Het Bildt

85

6

Fryslân Gemeente

Boarnsterhim

93

7

Bolsward

99

7

Dantumadiel

89

9

Dongeradeel

96

11

Ferwerderadiel

105

8

Franekeradeel

96

8

Gaasterlân-Sleat

100

9

Harlingen

334

6

Heerenveen

179

6

Kollumerland C.A.

86

15

Leeuwarden

553

12

Leeuwarderadiel

98

2

Lemsterland

92

8

Littenseradiel

94

2

Menameradiel

106

8

Nijefurd

92

3

Ooststellingwerf

88

8

Opsterland

110

8

Skarsterlân

96

2

Smallingerland

179

11

Sneek

175

5

Tytsjerksteradiel

174

8

Weststellingwerf

99

6

Wûnseradiel

114

4

Wymbritseradiel

101

7

De Waddeneilanden

92

10

Súdwest-Fryslân

581

5

8


6

Tabel 3 Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld per gemeente voor de 65-plussers (%) Ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld N

%

2441

3

Achtkarspelen

105

3

Het Bildt / Ferwerderadiel

99

4

Fryslân Gemeente

Boarnsterhim

102

3

Bolsward / Wûnseradiel

116

1

Dantumadiel / Kollumerland

95

3

Dongeradeel

102

6

Ferwerderadiel: zie het Bildt

-

Franekeradeel / Harlingen

106

1

Gaasterlân-Sleat / Lemsterland / Nijefurd

110

3

Harlingen: zie Franekeradeel Heerenveen

120

Kollumerland C.A.: zie Dantumadiel

1 -

Leeuwarden

357

3

Leeuwarderadiel / Menameradiel

104

3

Lemsterland: zie Gaasterlân-Sleat Littenseradiel / Wymbritseradiel

80

6

Menameradiel: zie Leeuwarderadeel

-

Nijefurd: zie Gaasterlân-Sleat

-

Ooststellingwerf

94

10

Opsterland

113

2

Skarsterlân

111

2

Smallingerland

122

4

Sneek

117

2

Tytsjerksteradiel

186

5

Weststellingwerf

102

2

Wûnseradiel: zie Bolsward

-

Wymbritseradiel: zie Littenseradiel

-

De Waddeneilanden

100

4

Súdwest-Fryslân

312

2

9

6

De cijfers van de 65-plussers moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd omdat relatief weinig ouderen hebben aangegeven ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld.


7

Tabel 4 Nadere informatie over slachtoffers huiselijk geweld voor 19-64 jarigen en 65-plussers 19-64 jaar

65 jaar en ouder

(N=300)

(N=76)

%

%

Vorm van huiselijk geweld psychisch of emotioneel geweld

68

62

stalking/belaging

10

0

lichamelijk geweld

62

62

ongewenste seksuele toenadering

16

13

seksuele intimidatie

15

12

partner

14

27

ex-partner

42

45

(stief)kind

4

8

(stief)ouder(s)

34

9

(stief)broer(s)/zus(sen)

7

3

ander familielid

14

5

huisvriend

3

1

iemand anders

10

18

Pleger(s)

Periode dat men slachtoffer was één jaar geleden of korter

11

7

tussen één en vijf jaar geleden

21

12

langer dan vijf jaar geleden

38

60

in mijn kindertijd

49

20

15

19

één keer

12

16

een aantal keer

49

36

regelmatig

40

48

32

19

e

na mijn 18 jaar Hoe vaak slachtoffer geweest

Mogelijke aanleiding alcohol of middelengebruik financiële problematiek

18

9

werkloosheid

10

0

geboorte kind(eren)

5

1

opvoedingsproblematiek

25

8

(echt)scheiding

15

9

overlijden kind/partner anders 7

8

10

3

0,5

34

20

De cijfers van 65-plussers moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd omdat relatief weinig ouderen

hebben aangegeven ooit slachtoffer te zijn geweest van huiselijk geweld. Door dit relatief lage aantal is een goede vergelijking met de 19 t/m 64 jarigen minder betrouwbaar. De cijfers van 65-plussers en de vergelijking met 19 t/m 64 jarigen zijn dan ook indicatief. 8

Hierbij is vaak genoemd; psychische problemen, ‘gestoord’, gezondheidsproblemen, dominantie, karakter, jaloezie,

relatieproblemen, cultuurverschillen.


Tabel 5 Aanvullende vragen bij 19-64 jarigen over hulp bij huiselijk geweld N=300

19-64 jaar

heeft besproken

66

(%) Heeft gesproken met (N=192) politie

35

vrienden / familie/kennissen

64

slachtofferhulp

7

huisarts / vertrouwensarts

40

Advies- en steunpunt huiselijk geweld

10

maatschappelijk werk

23

GGZ

28

EHBO / ziekenhuis

1

anders

14

Behoefte aan hulp (N=300) geen behoefte

58

iemand om verhaal kwijt te kunnen

34

contact met andere slachtoffers

4

tijdelijke opvang om van huis weg te kunnen gaan

5

hulp om een einde te maken aan het geweld

4

hulp voor de pleger

8

hulp voor het gezin/de kinderen

5

hulp om aangifte te doen

5

andere hulp

7

11


ouderen 2010

Recommend Documents