1
Voor de leerkracht / begeleider / ouder
!
Paus Johannes Paulus II is een belangrijk man geweest in de katholieke Kerk. Maar ook voor de maatschappij was hij van grote betekenis. Om de leerlingen van groep 6 - 8 (of van het 4de - 6de leerjaar) nader kennis te laten maken met deze man, zijn invloed in Kerk en maatschappij en zijn boeiende leven, heeft uitgeverij Betsaida het plan opgevat om een lessencyclus te ontwikkelen, bestaande uit een drietal lesbrieven en tal van lessuggesties. De samenstelling van de lessen is zodanig dat ze samen en afzonderlijk kunnen worden toegepast. De lessen kunnen in hun geheel gegeven worden of er kunnen bepaalde onderdelen aan de orde gesteld worden. Al naar gelang de beschikbare tijd kan men een keuze maken.
! !
De lesdoelen (na het geven van de hele les) zijn de volgende: Lesbrief 1: Wie is die man • De leerlingen vertellen wie Karol Wojtyla is. • De leerlingen benoemen hoogte- en dieptepunten uit het leven van Karol Wojtyla / paus Johannes Paulus II. • De leerlingen benoemen belangrijke bijdragen van paus Johannes Paulus II aan de wereldgeschiedenis. • De leerlingen benoemen wat Karol Wojtyla/ paus Johannes II inspireerde en op welke manier hij dit gestalte gaf in zijn leven. • De leerlingen hebben nagedacht over verschillende aspecten uit het leven van paus Johannes Paulus II die direct of indirect ook betrekking hebben op hun eigen leven.
!
Lesbrief 2: Reis rond de wereld met paus Johannes Paulus II • De leerlingen benoemen de 2 voornaamste taken van een paus. • De leerlingen benoemen waarom paus Johannes II zoveel reizen heeft gemaakt. • De leerlingen hebben inzicht in afstanden die al reizend kunnen afgelegd worden; reizen binnen Italië, binnen Europa, naar andere continenten. • De leerlingen weten dat elk land een eigen vlag heeft en kunnen een aantal vlaggen herkennen. • De leerlingen benoemen wat de Wereldjongerendagen zijn en waarom ze georganiseerd worden.
!
Lesbrief 3: De heiligverklaring • De leerlingen benoemen wat een heilige is. • De leerlingen noemen enkele heiligen op. • De leerlingen vertellen de 3 stappen van het proces van heiligverklaring • De leerlingen benoemen of zij vernoemd zijn naar een heilige en (zo ja) vertellen iets over het leven van die heilige. • De leerlingen benoemen waarom paus Johannes Paulus II heilig verklaard is.
! ! ! !
Veel plezier en succes met de lessen! Uitgeverij Betsaida
! 1
Lessuggesties bij les 1 ‘Wie is die man?’ Deze lesbrief bevat 7 brieven en een kwartetspel. De brieven gaan over verschillende fasen uit het leven van paus Johannes Paulus II. De brieven reiken onderwerpen aan die aan de orde gesteld kunnen worden. Die vind je hieronder in de lessuggesties. De meeste lessuggesties zijn geschikt voor individuele en/of klassikale opdrachten. Sommige lessuggesties lenen zich meer voor het werken in kleine groepjes.
! !
Lesverloop Inleiding: Vertel in het kort het onderwerp van deze les. Hiervoor kan ook de inleiding bij de brieven gebruikt worden.
!
Kern: Bespreek de brieven. Dit kan op verschillende manieren. Hieronder een aantal suggesties. - Lees de brieven voor als een soort van dagboek. Dit kan in z’n geheel of in fragmenten. - Maak er een zoektocht van: verstop de brieven in het lokaal/bos/park. Bedenk een verhaal eromheen (hiervoor kan de inleiding op de brieven gebruikt worden) wat de kinderen uitnodigt om de brieven te gaan zoeken. - Lees de brieven in willekeurige volgorde (al dan niet na een zoektocht). Laat de kinderen de juiste volgorde van de brieven bepalen (haal in dit geval wel even de nummering van de brieven eraf). - Maak een tijdlijn van het leven van paus Johannes Paulus II. - Houd een kringgesprek n.a.v. de inhoud van de brieven: wat vind je van zijn leven? Waren er dingen die je al wist? Wat vind je mooi aan zijn leven?
!
Slot: Naar aanleiding van de brieven kunnen verschillende aspecten aan de orde gesteld worden. Hieronder een aantal lessuggesties. - Schrijf een dagboek met, voor jou, belangrijke gebeurtenissen uit je leven (lengte dagboekfragmenten hangt af van de groep). - Kringgesprek/ individuele opdracht: welke personen zijn voor jou belangrijk in je leven en waarom? Wat heb je specifiek van hem/haar geleerd dat heel belangrijk voor jou is. - Kringgesprek: heb je wel eens meegemaakt dat iemand stierf van wie je veel hield? Wat deed het met je en hoe ben je er mee omgegaan? - Gesprek over de 2de wereldoorlog; wat is er gebeurd en waarom? - Collage maken in groepjes over landen die nu in oorlog zijn: wat is de reden van de oorlog? Zoek plaatjes en ‘kreten’ waaruit de gevolgen van de oorlog blijken. - Kringgesprek (evt. eerst ieder voor zich op laten schrijven): waar ben je goed in? Wat is een talent van jou? Zou je dat willen inzetten voor jezelf en/of voor anderen? Hoe zou je dat willen doen? - Maak met de klas een werkstuk over verschillende aspecten van het communisme. Verdeel de klas in groepjes en laat elk groepje een onderwerp uitwerken (max. 1 A4). Wat was het communisme, in welke landen, wat is het ijzeren gordijn, wanneer kwam het communisme tot een eind (in Europa) enzovoort. - Maak een interview met vragen voor de pastoor uit het dorp/stad. Nodig de pastoor uit en stel je vragen, zoals: waarom bent u pastoor geworden? Wat doet een pastoor allemaal? Wat is wel/niet leuk aan pastoor zijn?
2
- Breng een bezoek aan de (plaatselijke) kerk. Laat je bij voorkeur rondleiden door iemand
-
die de kerk kent. Maak na afloop met de klas een reportage met tekst en foto’s: wat is er allemaal te zien in de kerk, wat gebeurt er allemaal in de kerk, waarom gaan mensen naar de kerk, wanneer is de kerk gebouwd enzovoort. Paus Johannes Paulus II vindt het belangrijk dat iedereen weet dat elk mens van waarde is, dat elk mens belangrijk is. Houd een discussie over deze stelling. (Hierbij kan tevens aandacht gegeven worden aan het thema 'pesten’.) Kringgesprek: heb je weleens iets moeten doen wat je erg moeilijk vond? Hoe ben je daarmee omgegaan? Is het gelukt om het voor elkaar te krijgen en hoe is het je gelukt? En als het niet lukte: heb je een (andere) oplossing kunnen vinden? Schrijf een opstel met als titel: ‘Later als ik groot ben’. Schrijf op wat jij aan de wereld zou willen veranderen, waarom, en hoe zou je dat willen doen. Maak een woordweb over: de paus. Schrijf op wat de kinderen allemaal weten. Laat eventueel dingen opzoeken als: wie was de eerste paus, hoeveel pausen zijn er geweest, waarom is er een paus, is er wel eens een Nederlandse paus geweest, enzovoort.
!
3
Lessuggesties bij de les 2 ‘Reis rond de wereld met paus Johannes Paulus II’
!
In deze lesbrief wordt het leven van paus Johannes Paulus II belicht vanuit aardrijkskundig oogpunt. De paus is in de eerste plaats bekend als religieus leider. De paus woont in Rome, in Vaticaanstad om precies te zijn. Vaticaanstad is de kleinste onafhankelijke staat in de wereld. Het staatshoofd ervan is de paus. In deze lesbrief leren de leerlingen over de reizen die paus Johannes Paulus II heeft gemaakt. Ze volgen hem als het ware de wereld rond, en gaan inzien waarom hij zoveel reizen maakte. Ze begrijpen dat de paus als religieus leider en staatshoofd een belangrijke verantwoordelijkheid heeft voor de mensen van de hele wereld.
! !
Lesverloop Inleiding: In een kort groepsgesprek kan gevraagd worden naar de reiservaringen van de leerlingen. (Ben je wel eens in het buitenland geweest? Wat is het verste land waar je bent geweest? Met welk vervoersmiddel ging je er naartoe? Enzovoort) Vervolgens worden de leerlingen verdeeld in kleine groepjes (2-4 kinderen) en maken samen de ‘wist je dat’ opdracht (vooraan in het werkboekje). Deze wordt klassikaal besproken.
!
Kern: Elk kind krijgt een werkboekje. Het werkboekje bestaat uit korte informatieve teksten en opdrachten. Sommige opdrachten zijn geschikt als klassikale opdracht (bijvoorbeeld een kort groepsgesprek over mensenrechten). Andere opdrachten kunnen de leerlingen in kleine groepjes uitvoeren (bijvoorbeeld de opdracht over de vlaggen) of individueel (bijvoorbeeld korte schrijfopdrachten). Afhankelijk van de beschikbare tijd en de groep leerlingen, kan de leerkracht hier zelf vorm aan geven.
!
Slot: De leerlingen maken de woordzoeker (achterin het werkboekje) en proberen de oplossing te vinden. In een nabespreking van het werken aan de lesbrief kan aan de leerlingen gevraagd worden wat zij van deze les geleerd hebben.
! ! !
Benodigdheden -
! !
Per leerling een werkboekje Atlas / wereldkaart Internet Overzichtskaart met vlaggen van de hele wereld of mogelijkheid tot opzoeken op internet Schrijfmateriaal en eventueel potloden om woordzoeker in te kleuren
4
Oplossingen van opdrachten uit lesbrief 2
!
Bij inleidende activiteit ‘wist je dat…’: foto’s verbinden met landen en werelddelen: o Azië – de klaagmuur in Jeruzalem o Afrika – een hut in Oeganda o Noord-Amerika – Mexico – de Paus met een cowboyhoed o Zuid-Amerika – Rio de Janeiro en het bekende Christusstandbeeld o Europa – Polen – de paus al wandelend in zijn geboorteland o Australië – Australië – de paus met een koalabeertje
!
Weet je nog in welk land hij is geboren?
Karol Wojtyła (paus Johannes Paulus II) is geboren in Wadowice, een dorp in Polen.
!
Wat zijn mensenrechten?
Mensenrechten zijn rechten die gelden, gewoon omdat je mens bent.
Ze zijn gelijk voor ieder mens, overal ter wereld. Of je nu volwassene bent of kind, rijk
of arm, werkloos of met een drukke baan; de mensenrechten zijn voor iedereen
hetzelfde. De president van Amerika heeft bijvoorbeeld net zoveel mensenrechten als
de postbode bij ons in de straat.
De Verenigde Naties (VN) hebben een lijst opgesteld met 30 mensenrechten.
Enkele voorbeelden: het recht op leven, het recht op vrijheid, het recht op onderwijs,
recht op voedsel en een veilige woonplek,…
!
Waarom zijn mensenrechten belangrijk?
Het is erg belangrijk dat er mensenrechten bestaan, omdat ze elk mens het respect,
de waardering en bescherming geven, die hij verdient omdat hij mens is.
De mensenrechten bestaan, maar worden nog niet overal nageleefd. Elk kind heeft
bijvoorbeeld recht op onderwijs, maar er zijn nog steeds heel veel mensen (ook
volwassenen) die niet kunnen lezen of schrijven. Iedereen zou vrij zijn mening moeten
kunnen uiten, maar toch belanden om die reden in veel landen mensen in de
gevangenis.
Er is dus nog veel werk om te zorgen dat mensenrechten wereldwijd goed nageleefd
worden.
!
Kunnen kinderen ook helpen zodat mensenrechten beter nageleefd worden?
Ja, ook kinderen kunnen hieraan meewerken. Hun bijdrage is zelfs erg belangrijk! Want
beslissingen die ‘op hoog niveau’ gemaakt worden en voor de hele wereld gelden,
worden pas echt nageleefd als iedereen in zijn dagelijks leven eraan meewerkt.
!
! !
(Er kan samen met de kinderen naar voorbeelden gezocht worden. Bijvoorbeeld: in een kringgesprek iedereen aan het woord laten en de ander laten uitspreken; je boterhammen delen als iemand zijn brood vergeten is; kinderen die thuis andere gewoonten hebben dan jij, daarvoor niet uitlachen,… )
5
!
Op onderstaande website is over dit onderwerp veel informatie te vinden, ook over de totstandkoming van de mensenrechten en voorbeeldfilmpjes bij de verschillende rechten. www.mensenrechten.org en http://nl.humanrights.com/#/home
Kun je de verschillende wereldgodsdiensten opnoemen?
De 5 grote wereldgodsdiensten zijn:
christendom
jodendom
islam
boeddhisme
hindoeïsme
! !
Vlaggen: zie bijvoorbeeld http://vlaggen.jdmedia.nl/ Welke vormen/kleuren herken je in dit logo? Weet je wat ze betekenen? Waar zouden ze naar verwijzen?
- rood/wit: de vlag van Polen
- de omtrek van het land Polen
- het symbool van de vis; het is het symbool waarmee de eerste
Christenen (die vervolgd werden) zich in het geheim aan elkaar bekend
maakten. Als de ene persoon een boogje tekende in het zand of op de
muur, en de ander maakte de tekening af door een omgekeerd boogje te
tekenen, dan wist je van elkaar dat je christen was en dus elkaar kon
vertrouwen.
Nu zie je het symbool bijvoorbeeld achterop auto’s. Mensen willen
hiermee laten zien dat ze Christen zijn. Het Griekse woord voor 'vis' is
'Ichtus'. Aan elke letter van dit woord werd een betekenis toegekend:
!
!
I X (ch) T U S
Jezus Christus Gods Zoon Verlosser
Oplossing woordzoeker: John Paul two, we love you!
! !
6
Lessuggesties bij les 3 'De heiligverklaring'
!
In de lesbrief ‘de heiligverklaring’ leren de leerlingen hoe een heiligverklaring binnen de Rooms-Katholieke kerk in zijn werk gaat. Ze lezen over de redenen waarom iemand heilig wordt verklaard en wat een heilige eigenlijk is. Ook wordt, in het kader van de heiligverklaring van paus Johannes Paulus II, aandacht besteed aan de betekenis van een paus. De kinderen leren wie de allereerste paus was en dat hij, door apostolische successie, steeds is opgevolgd door een nieuwe paus, tot op de dag van vandaag.
! ! !
Lesverloop Inleiding: Houd een inleidend klassengesprek over heiligen. Schrijf op het bord: wat denk je bij ‘heilig’? Wie weet wat en heilige is? Wie kent er een heilige? Waar komen heiligen vandaan? Hoe word je heilig? Enzovoort.
!
Kern: Behandel de inhoudelijke tekst behorende bij de lesbrief heiligverklaring. Je kunt dit klassikaal doen door zelf als leerkracht een verhaal te vertellen over heiligen en heilig verklaren. De tekst uit de lesbrief vormt hierbij de leidraad. De kinderen kunnen ook zelf aan de slag gaan met de lesbrief. Ze kunnen de lesbrief individueel of in een groepje lezen en de vragen er bij maken.
!
Slot Nadat de inhoudelijke tekst behandeld is, kunnen de leerlingen de opdrachten gaan maken van het werkblad.
! ! !-
Benodigdheden
-
! ! !
Bijbel (bij voorkeur het nieuwe testament van een volwassenbijbel met hoofdstukaanduiding en referenties) Voor elk kind een werkblad Eventueel het boek ‘101 heiligen voor kinderen’ Internet (website: www.heiligen.net)
7
Oplossingen van opdrachten uit lesbrief 3
!
Ken je deze heiligen?
Dit is Sint Maarten (of Heilige Maarten) en Heilige Moeder Teresa.
!
Weet je welke heilige op jouw verjaardag gevierd wordt?
Dit kan opgezocht worden op de scheurkalender of via de website www.heiligen.net.
!
Kan je de naam van een heilige noemen die goed voor arme en zieke mensen was?
Enkele voorbeelden: Sint Vincentius (denk ook aan Sint Vincentius-ziekenhuizen en de
Sint Vincentius Vereniging); Heilige Pater Damiaan (die zorgde voor melaatsen).
Heilige Johannes de Deo (patroonheilige van de zieken en het verplegend personeel);
Sint Franciscus (die arm wilde zijn met de armen en al het geld weggaf dat hij had).
!
Hoe heet de bisschop van jouw bisdom?
Utrecht
Kardinaal Eijk
Groningen-Leeuwarden Mgr. de Korte
Rotterdam
Mgr. van den Hende
Haarlem-Amsterdam Mgr. Punt
Breda
Mgr. Liesen
’s-Hertogenbosch
Mgr. Hurkmans
Roermond
Mgr. Wiertz
!
Mechelen-Brussel Antwerpen
Brugge
Gent
Hasselt
Luik
Namen
Doornik
(De aanspreektitel van een bisschop is 'monseigneur', mgr.)
! !
Mgr. Mgr. Mgr. Mgr. Mgr. Mgr. Mgr. Mgr.
Léonard Bonny De Kesel Van Looy Hoogmartens Delville Vancottem Harpigny
Raadsel: Het is groen en het gaat naar de Kerk - wat is het?
Een heilig boontje.
!
Hoeveel Pausen heeft de kerk gehad tussen 1900 en nu?
Tussen 1900 en 2014 heeft de Rooms-Katholieke Kerk 11 pausen gehad.
(Zie: http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_pausen)
!
Schrijf in een paar zinnen iets over het leven van de heilige waarnaar je vernoemd werd.
via www.heiligen.net kan je het levensverhaal van vele heiligen nalezen.
!
Heb jij een naamdag en wanneer valt die?
ook dit kan opgezocht worden op de website www.heiligen.net.
! ! !
8
Aanvullende lessuggesties voor verschillende leeftijdsgroepen
! ! !
Memospel: Ken je heiligen Dit bestaand gezelschapsspel is o.a. te koop op volgende website: http://www.samueladvies.nl/index.php? page=shop.product_details&flypage=shop.flypage_6&product_id=2738&category_id=106& option=com_virtuemart&Itemid=15
! ! ! ! ! ! ! !
Glas-in-lood plaat:
! ! ! ! ! ! !
Kleurplaat:
http://chantalstainedglass.50megs.com/2johnpaul2.html
! ! ! !
http://www.schoolplaten.com/afbeelding-paus-johannespaulus-ii-i24755.html
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
! ! ! !
9
Ontdek paus Johannes Paulus II Een leven met Karol Het gezaghebbende boek Een leven met Karol, geschreven door kardinaal Stanisław Dziwisz, persoonlijk secretaris van paus Johannes Paulus II, is een fascinerende biografie van de man die geldt als een voorbeeld voor de huidige paus Franciscus.
€ 21,95
€ 19,50
Stripverhaal
DVD’s Karol
Dit tweedelige stripverhaal, gemaakt in samenwerking met Uitgeverij Monastic, is gebaseerd op de pausbiografie van kardinaal Dziwisz en verschijnt nu in Nederlandse vertaling. Kijk- en leesplezier voor jong én oud!
Voor het eerst verschijnen de beide delen van de biografische speelfilm Karol. De man die paus werd en De paus van de hoop met Nederlandse ondertitels. U blijft geboeid kijken naar meer dan zes uur filmplezier.
€ 9,95
per dee
l
€ 4,50
Lespakket voor de leeftijd vanaf 8 jaar
Kwartet
Dit lespakket is bedoeld voor leerlingen van de basisschool, voor catechese thuis of in de parochie. Op informatieve en ludieke wijze wordt toelichting gegeven bij de persoon en de betekenis van paus Johannes Paulus II.
Behoort bij het lespakket.
Alle producten zijn te verkrijgen in de reguliere boekhandel of rechtstreeks bij uitgeverij Betsaida Uitgeverij Betsaida is gevestigd in het Sint-Janscentrum te ‘s-Hertogenbosch 1BQFOIVMTUt/--$AT)FSUPHFOCPTDIt www.betsaida.org
