g a k ö v e t e l m é n y e k é s c s a k h a l v á n y s e j t é s e l e h e t a z e l é r e n d ő t u d á s s z i n t r ő l és is m e r e t a n y a g r ó l ; a g y a k o rla tv e z e tő n e k - aki tö b b n y ire a zen ei k ö n y v tá r ig a z g a tó ja - p edig a z é r t , m e r t n e k i k e ll e ld ö n te n ie , m e n n y i és m ily e n e l m é l e t e t és g y a k o rla to t tá p lá ljo n be a keze a lá k e r ü lt zenei k ö n y v tá r o s -je lö ltb e - az e z z e l j á r ó k ü lö n m e g t e r h e l é s r ő l és f e l e l ő s s é g r ő l n e m is b e s z é l v e . A s t u t t g a r t i S z a k fő is k o la o k ta tó i a g y a k o r la tv e z e tő k k e l e g y e té r té s b e n a m ie lő b b i p o n to s t a n u lm á n y i és v iz s g a r e n d s z e r b e v e z e té s é t s ü rg e tik . A m i a k ép zés fo r m á já t ille ti, a fé lé v e s g y a k o rla t a latt sokat m e g tan u lh at m in d e n k ö n y v t á r o s - j e l ö l t , m é g i s gon d o ln i k e lle n e s z e r v e z e t t e lm é le t i o k t a t á s r a i s . A ta n u lm á n y i id ő t n e m le h e t m e g h o s s z a b b it a n i, tö b b e k k ö zö tt b é r e z é s i k é r d é s e k m i a tt s e m , a z o n b a n m ó d o tt k e ll ta l á ln i tu d o m á n y o s és k ö z m ű v e lő d é s i zen ei k ö n y v tá ro si s z a k o s o d á s ra , úgy, ahogyan ez az á ltalán o s k ö n y v tá ro sk é p z é se n b elü l m á r m e g v a ló su lt. A z e n e i k ö n y v tá r o s o k b é r e z é s e , a tő lü k m e g k iv á n t m a g a s k é p z e tts é g h e z é s t e l j e s i t m é n y h e z v i s z o n y í t v a , n e v e t s é g e s e n a l a c s o n y . A le g j o b b s z a k e m b e r e k e lv á n d o ro ln a k , a fia ta lo k n e m s z iv e s e n vagy e g y á lta lá n n e m v á lla ljá k a k ie g é sz ítő k é p z é st, nagy z e n ei k ö n y v tá ra k k én y te le n e k zen ei v ég z e ttsé g n élk ü li á lta lá n o s k ö n y v tá r o s t f e lv e n n i. A b é r e z é s k é r d é s é n e k r e n d e z é s e n é lk ü l a z e n e i k ö n y v tá r o s k é p z é s r e f o r m j á t s e m lehet, sőt n e m is é r d e m e s v é g re h a jta n i, h i sz e n k é ts é g e s , hogy le s z n e k -e a d d ig ra h allg ató k .
Országos könyvtári és tájékoztatási szolgáltatási program az USA-ban. Tervezet A S p e c i a l L i b r a r i e s - b e n (1 9 7 3 . N o . 12. 5 8 3 - 5 9 0 . p . ) m e g j e l e n t p r o g r a m t e r v e z e t e t ( N a t i o n a l C o m m i s s i o n o n L i b r a r i e s an d I n f o r m a t i o n S c i e n c e . D r a f t . A new n a t i o n a l p r o g r a m o f l i b r a r y and in fo rm a tio n se rv ic e ) FARKAS L á sz ló tö m ö rite tte . A K ö n y v t á r - é s T á j é k o z t a t á s t u d o m á n y O r s z á g o s B i z o t t s á g a (N C L IS ) p r o g r a m te r v e t k é s z ite tt a k ö n y v tá ri és tá jé k o z ta tá s i sz o lg á la t uj o r s z á g o s - teh át a z USA m i n d e n t a g á l l a m á r a k i t e r j e d ő - r e n d j é r ő l , s a z t s z é l e s k ö r ű m e g v i t a t á s c é l j á b ó l k ö z r e b o c s á t o t t a . A B i z o t t s á g k ö r l e v é l b e n s z ó l í t o t t a f e l a z USA k ö n y v tá ro sa it és tá jé k o z ta tá sü g y i sz a k é rtő it, hogy tan u lm án y o zzák ezt a te r v e z e te t és k ö z ö ljé k á lta lá n o s é s z r e v é te l e ik e t, v a la m in t m ó d o s ító vagy k ie g é s z ítő ja v a sla ta ik a t. A k ö r le v é l s z e r i n t a p r o g r a m t e r v lén y eg e , hogy a S z ö v e ts é g i K o r m á n y z a tn a k k e ll v á lla ln i a z o k a t a te r h e k e t, a m e ly e k a k ö n y v tá ri és tá jé k o z ta tá s i s z o l g á la t o r s z á g o s je l le g é b ő l k ö v e tk e z n e k , s e z e n fe lü l an y ag i tá m o g a tá s t k e ll n y ú j ta n ia az eg y es ta g á lla m o k n a k abból a célból, hogy te lje s íte n i tu d ják az o r s z á g o s h á ló z a t k ia la k ítá s á b a n rá ju k h á ru ló fe la d a to k a t. T u d o m á su l k ell venni - o lv a s h a tó a k ö r le v é lb e n - h o g y a k ö n y v tá r i és t á j é k o z ta t á s i ig é n y e k k i e l é g i t é s é t az eg y es ta g á lla m o k e ls z ig e te lte n , e g y m á s tó l fü g g etlen ü l n e m tu dják k ellő k ép p en b iz to s íta n i, h a n e m a b b a n a h ely i h a tó s á g o k k a l és a ta g á lla m o k ig a z g a tá s i s z e r v e iv e l e g y ü tt a S z ö v e ts é g i K o rm á n y z a tn a k is te v é k e n y e n r é s z t k e ll v e n n ie . N y ilv á n v a ló p é ld á u l, hogy a z e le k tro n ik u s ad a tfe ld o lg o z ó és tá v k ö z lé s i b e r e n d e z é s e k v a la m e n n y i á lla m o t egybefogó, k o m p a tib ilis r e n d s z e r r é c s a k a S z ö v e ts é g i K o r m á n y z a t i r á n y í t á s á v a l é s t á m o g a t á s á v a l f e j l e s z t h e t ő k k i. 593
A k ö rle v é lle l szétk ü ld ö tt te r v e z e t m á r e lő s z a v á b a n m e g á lla p ítja , hogy az O r s z á g o s B iz o ttsá g a k ö n y v tá ra k a t és a s z a k tá jé k o z ta tá s i k ö zp o n to k at az i s m e r e te k oly an n e m z e ti e r ő f o r r á s a i n a k , t á r h á z a in a k te k in ti, a m e l y e k e t úgy k e ll fe n n ta rta n i és eg y ség b e re n d e z n i, hogy a z o k a t g a z d a s á g i vagy egyéb te v é k e n y sége s o r á n m in d e n á lla m p o lg á r h a s z n á ln i tu d ja . A B iz o tts á g úgy v é li, hogy a k ö n y v tá ra k n a k é s tá jé k o z ta t á s i k ö z p o n to k n a k o ly an o r s z á g o s h á ló z a tá t k e ll k i a la k íta n i, a m e ly n em az e g y m á s tó l füg g etlen in té z m é n y e k e g y s z e r ű ö s s z e s s é gét je le n ti, h a n e m ö s s z e h a n g o lt, s z e r v e s r e n d s z e r k é n t m ű k ö d ik . A z uj p r o g r a m lé n y e g é b e n h á r o m a la p f e lt e v é s e n épül fe l. E zek: a) M i n d e n á l l a m p o l g á r e l v á r j a , h o g y n e h é z s é g n é l k ü l h o z z á j u t h a s s o n a z E g y e sü lt Á llam o k b an lé te z ő k ö n y v tá ri d o k u m en tu m o k h o z és tá jé k o z ta tá s i sz o lg á lta tá so k h o z ; b) A z i n f o r m á c i ó f o r r á s o k ö s s z e s é g e n e m z e t i v a g y o n , a m i t f e n n k e l l t a r ta n i és a k ö z é r d e k á lta l m e g h a t á r o z o t t k o r lá to k k ö z ö tt a leg n agyobb m é r t é k b e n h o z z á f é r h e tő v é k e ll ten n i; c) A k ö n y v t á r a k é s s z a k t á j é k o z t a t á s i k ö z p o n t o k k o r s z e r ű t e c h n i k a i e sz k ö z ö k fe lh a s z n á lá s á v a l és o rs z á g o s r e n d e lk e z é s s e l s z e r v e s e n egybefüggő, o r s z á g o s r e n d s z e r r é v á lh a tn a k .
A K Ö N Y V T Á R I ÉS T Á J É K O Z T A T Á S I S Z O L G Á L T A T Á S O K O R S Z Á G O S PROGRAM JÁN AK , EGYSÉGES R E N D SZE R ÉN E K SZÜK SÉGESSÉGE V IZ S G Á L A T I S Z E M P O N T O K A k ö n y v tá r i és t á j é k o z t a t á s i p r o b l é m á k tö b b fé le s z e m p o n tb ó l tö b b fé le m e g v ilá g ítá s b a n je le n tk e z n e k . E z é r t kell o lv a só k tó l és h iv a tá s o s k ö n y v tá r o so k tó l e g y a r á n t k ö z v e tle n ü l tá jé k o z ó d n i, hogy m i jó é s h e ly e s e z e n a té r e n és m ik a h iá n y o s sá g o k . A b iz o tts á g e z é r t nyilv án o s m e g b e s z é lé s e k e t t a r t s z e r te a z o r s z á g b a n , hogy eb b en a v o n a tk o z á s b a n m e g b íz h a tó é r t e s ü l é s e k e t k ap jo n . A B iz o tts á g a z ad o tt p r o b lé m a k ö r t a k ö v e tk e z ő sz e m p o n to k b ó l k ív á n ja m e g v iz s g á ln i és k ife jte n i. 1. A h a s z n á l ó k s z ü k s é g l e t e . K ö n y v t á r i é s t á j é k o z t a t á s i i g é n y e k a t á r s a d a l o m m in d e n sz in tjé n je le n tk e z n e k , és m in d e n á ll a m p o l g á r s z á m á r a le h e t ő v é k e l l t e n n i , h o g y a z őt é r d e k l ő i n f o r m á c i ó h o z b á r h o l h o z z á j u t h a s s o n . 2. A j e l e n l e g i i n f o r m á c i ó s z o l g á l t a t á s h i á n y o s s á g a i . A l e g t ö b b k ö n y v tá r zsú fo lt, sz e m é ly i e ll á tá s a n e m k ielég ítő . A nyagi e llá to tts á g u k s z ű k ö s, m e r t a s z ö v e ts é g i k o r m á n y z a t tá m o g a tá s á t m e g v o n tá k tő lü k ; m á r a z á l t a l á n o s i g é n y e k e t s e m t u d j á k k i e l é g í t e n i , uj f e l a d a t o k a t n e m t u d n a k v á l l a l n i . 3. E g y ü t t m ű k ö d é s i t ö r e k v é s e k . S z á m o s k ö n y v tá r k ü lö n b ö ző e g y ü ttm ű k ö d é si fo rm á k lé te s íté s é v e l ig y e k sz ik b iz to s íta n i h e ly i fe la d a ta in a k t e l j e s í t é s é t . B á r m ily e n h a s z n o s a k az ily e n h á ló z a ts z e r ű s z ü k s é g m e g o ld á s o k , az o r s z á g o s n o r m á k s z in tjé ig fe lfe jlő d n i n e m tu d n ak és a n y a g i s z ü k s é g le te ik sin c s e n e k ta rtó s a n b iz to sítv a . 4. A k ö n y v t á r a k f e n n t a r t á s á n a k a n y a g i a l a p j a i . Az adó z á s i r e n d s z e r e k k ü lö n b ö ző ség e fo ly tán e g y e s k ö z ö s s é g e k a k ö n y v tá r i s z o l g á l ta tá so k b a n nem tén y leg es szü k sé g le te ik h e z m é r te n ré s z e s ü ln e k , h an em a s z e r i n t , h o g y a z i l l e t é k e s h e l y i h a t ó s á g m e n n y i t tu d e r r e a c é l r a f o r d í t a n i . 5. U j t e c h n i k a i e s z k ö z ö k f e l h a s z n á l á s á n a k l e h e t ő s é g e i . A k ö n y v tá r a k m ű k ö d é s é t négy m o d e r n te c h n ik a i e s z k ö z é rin ti k ö z e le b b rő l: a s z á m itó g é 594
р е к (gépi a d a tf e ld o lg o z á s ), a m i k r o f i lm , a tá v k ö z l é s i és a z a u d io v iz u á lis b e rendezések. A sz á m itó g é p e k k ö n y v tári fe lh a s z n á lá s á n a k a la p e lv e i jó r é s z t m á r ti s z tá z o tta k . G y a k o r la ti a lk a lm a z á s u k , e n n e k e ll e n é r e , ig en m é r s é k e l t , m e r t h iá n y o z n a k a g y a k o rlo tt m u n k a e r ő k . A m ik r o f ilm b e r e n d e z é s e k a lk a lm a z á s a nö v ekvőben van, de á lta lá n o s a n e lte r je d tn e k m é g m in d ig n e m m o n d h ató . A z a u d io v iz u á lis in fo rm á c ió h o rd o z ó k (tá jé k o z ta tó anyag) b e s z e r z é s é b e n a k ö n y v tá ra k b i zonyos ó v a to s sá g o t ta n ú s íta n a k , és m ég k o rá n ts e m fo rd íta n a k annyi fig y e lm e t az in fo rm á c ió n e m n y o m ta to tt e s z k ö z e ire , m in t a n y o m tato tt k ö n y v ek re. 6. A k ö n y v tá r a k , v a la m in t a t á j é k o z ta t á s i k ö zp on to k s z e m é l y z e t e m u n k a e r ő s z ü k s é g l e t e. E z a p r o b lé m a k ö r n in c s m ég kellő k ép p en fe ld o l g o zv a. H o z z á v e tő le g e s b e c s lé s sin c s a r r a v o n atk o zó lag , hogy a tá jé k o z ta tó s z o l g á l a t e l l á t á s á r a a z E g y e s ü l t Á l l a m o k b a n a j ö v ő b e n m i l y e n m e n n y i s é g ű és k é p z e tts é g ű m u n k a e r ő re le s z sz ü k s é g . A s z e m é ly z e t k ik é p z é sé n é l m in d e n e s e t r e g o n d o ln i k e li m á r m o s t a n e m h a g y o m á n y o s m ó d s z e r e k é s e s z k ö z ö k a l k a l m a z á s á ra is. HÁLÓZATI EGYÜTTMŰKÖDÉS A z eg y es k ö n y v tá ra k m a m á r k é p te le n e k o lv a só ik m in d en igényét k ie lé g íte n i, m e r t n in c s e lé g a n y a g i e s z k ö z ü k , hogy m in d e n s z ü k s é g e s k ö n y v et, g é pi a d a tfe ld o lg o z á s ra a lk a lm a s a d a tb á z is t, k é p sz a la g o t, m á s a u d io v iz u á lis a n y a got és eg y éb t á j é k o z t a t á s i e s z k ö z t b e s z e r e z z e n e k . A k ö n y v táro so k m á r ré g e n fe lis m e rté k , hogy a tá jé k o z ta tá si s z o lg á lta tá s o k s z in tjé t je le n tő s e n e m e ln i leh et az in fo rm á c ió k a t h o rd o z ó d o k u m en tu m o k h e l y i m e g o s z t á s á v a l é s k ö z ö s h a s z n á l a t u k e g y i d e j ű b i z t o s í t á s á v a l . íg y j ö t t e k lé tr e a k ü lö n féle k ö n y v tá r i t á r s u lá s o k , r e g io n á lis k ö n y v tá ri r e n d s z e r e k , h á ló zato k . De e z e k a z e g y é b k é n t h e ly e s irá n y b a n e lin d u ló jó sz á n d é k ú , b á r m é g k e z d e ti fokon á lló é s a n y a g ila g s e m k e llő k é p p e n m e g a la p o z o tt e g y ü ttm ű k ö d é s i t ö r e k v é s e k az o r s z á g o s a n je le n tk e z ő p ro b lé m á t n e m o ld ják m eg . A s z á m ító g é p - te c h n ik á n a k és a tá v k ö z lé s i e sz k ö z ö k n e k a leg u tó b b i két év év tiz e d b e n b e k ö v e tk e z e tt h a lla tla n m é r té k ű fe jlő d é se azonban m á r le h e tő v é t e sz i o r s z á g o s jelleg ű tá jé k o z ta tá s i b e r e n d e z é s e k lé t e s í té s é t . A s z á m ító g é p te c h n ik á n a k a m o d e r n táv k ö zlő b e r e n d e z é s e k k e l v aló e g y b e k a p c s o lá s a le h e tő sé g e t n y ú jt egy o ly an o r s z á g o s tá jé k o z ta tá s i h á ló z a t k ié p í té s é r e , a m e ly m i n d en k ö n y v tá r a t és t á j é k o z t a t á s i k ö z p o n to t m a g á b a n fo g la l. Egy ily e n o r s z á g o s h á ló z a t az E g y e sü lt Á lla m o k m in d e n p o lg á ra s z á m á r a leh ető v é te s z i, hogy a s a já t la k ó - vagy t a r t ó z k o d á s i h e ly é n h o z z á ju s s o n a z o r s z á g b a n b á r h o l lévő, b á rm ily e n in fo rm á c ió t ta rta lm a z ó anyaghoz. A je le n le g m ű k ö d ő k ü lö n fé le á lla m k ö z i, r e g io n á lis k ö n y v tá ri t á r s u l á s o k , h á ló z a to k e g y e lő r e m é g inkább c s a k a k ö lc s ö n ö s b ib l io g r á f ia i a d a t s z o l g á l t a tá s t e r é n m ű k ö d n e k e g y ü tt. M á r v a n n a k o ly a n k e z d e m é n y e z é s e k , m e l y e k a z in te ra k tív s z á m ít ó g é p - h a s z n á l a tr a , illetv e a sz á m ító g é p h e z c s a tla k o z ta th a tó a d a tto v á b b ító r e n d s z e r e k a l k a l m a z á s á r a ir á n y u ln a k , ső t g o n d o ln ak e g é s z k ö n y v ek e le k tro n ik u s tá v k ö z lő b e r e n d e z é s e k u tján v aló to v á b b ítá s r a is . SZ Ö V E TSÉ G I (FÖ D E R Á L IS) TÁM OGATÁS A s z ö v e t s é g i s z i n t ű a n y a g i t á m o g a t á s n a k a z u tó b b i é v e k b e n t ö r t é n t k o r lá to z á s a n e m c s a k a k ö n y v tá ra k á llo m á n y g y a ra p ítá si le h e tő sé g e it csö k k e n te tte , h a n e m - a m i m ég r o s s z a b b - k e d v e z ő tle n ü l h ato tt a k ö n y v tá ra k tá jé k o z ta tá s i 595
é
s z o lg á lta tá s a in a k m é r té k é r e és m in ő s é g é re is . E z é rt k e z d te k a k ö n y v tá ra k s z e ré n y k e r e t e k k ö zö tt e g y m á s s a l e g y ü ttm ű k ö d é s i k a p c s o la to k a t lé t e s í te n i . E z a z o n b a n c s a k s z ü k s é g m e g o l d á s . A k ö n y v t á r a k s z ö v e t s é g i t á m o g a t á s á n a k e g é s z e n uj re n d jé t k e ll k id o lg o z n i, egy o ly a n á tfo g ó je lle g ű k ö zp o n ti t á m o g a tá s i p r o g r a m o t, a m e ly h e ly i v o n a tk o z á sb a n és u g y a n a k k o r e g y m á s s a l v aló ö s s z e fü g g é s ü k b e n , o r sz á g o s v is z o n y la tb a n is e lő s e g íti a k ö n y v tá ra k fe jlő d é s é t. F e l t é t l e n ü l in d o k o lt, h ogy a s z ö v e t s é g i k o r m á n y z a t v á ll a lj o n r é s z t o ly an tá v k ö z lé si r e n d s z e re k k ife jle sz té s é b e n , a m e ly e k s e g íts é g é v e i k a p c so la t lé te sih tető a z o r s z á g b á r m e ly r é s z é b e n ta r tó z k o d ó e g y én ek és v a la m e n n y i ta g á lla m tá jé k o z ta tá s i f o r r á s a i kö zö tt. A S Z Ö V E T S É G I S Z I N T Ű R E N D E Z É S IN D O K A I M iu tán a s z ö v e tsé g i k o rm á n y z a t f e l is m e r t e a k ö n y v tá ra k és a tá jé k o z ta tá si k ö zp o n to k je le n tő s é g é t az o r s z á g s z e lle m i és an y ag i fe jlő d é s é b e n , m o s t m á r k ü lö n ö sk ép p en fo g lalk o zn ia k e ll az in f o rm á c ió m in t n e m z e ti e r ő f o r r á s p r o b lé m á já v a l. Az E g y esü lt Á llam o k n ak sa já t h a tá r a in b e lü l m in d e n m á s á lla m é n á l n a g y o b b i n f o r m á c i ó k é s z l e t á ll r e n d e l k e z é s é r e ; de h a e z e k e t n e m tu d ja o r s z á g o san e g y b e k a p c so lv a m in d e n k i s z á m á r a h o z z á fé r h e tő v é te n n i, a z o r s z á g p ro d u k tiv itá s á n a k egy ik le g je le n tő se b b e r ő f o r r á s á t p a z a r o l ja el. A h aték o n y o rs z á g o s tá jé k o z ta tá s i p r o g r a m m e g v a ló s ítá s a a sz ö v e ts é g i k o rm á n y z a tn a k és a ta g á lla m o k k o rm á n y a in a k , v a la m in t a h ely i h ató ság o k n ak s z o r o s e g y ü ttm ű k ö d é s é t ig én y li. E z t a s z e r v e z e tt e g y ü ttm ű k ö d é s t le g m e g fe le lőbben a s z ö v e ts é g i tö r v é n y h o z á s u tjá n le h e t b iz to s íta n i.
A Z ORSZÁGOS PR O G R A M FŐ BB A L K O T Ó E L E M E I E b b e n a r é s z b e n is m é t k ü lö n ö s h a n g s ú ly t kap a z O r s z á g o s B iz o tts á g n a k az a z á llá s p o n tja , hogy a s z ö v e ts é g i k o r m á n y z a tn a k és a z e g y e s á lla m o k k o r m á n y s z e r v e i n e k , v a la m in t a h e ly i h a tó s á g o k n a k e g y ü tte s e n k e ll r é s z t ven n iö k az o r s z á g o s k ö n y v tári és tá jé k o z ta tá s i s z o lg á la t m e g te r v e z é s é b e n és m e g v a ló s ítá s á b a n is . Az o rs z á g o s je le n tő s é g ű és é rd e k ű b e fe k te té s e k , ille tv e s z o lg á l tatáso k k ö lt s é g e i t f ö d e r á li s p é n z a la p b ó l, a h e ly i je l le g ű k i a d á s o k a t p e d ig a ta g á lla m o k sa já t a la p já b ó l k ell fed ezn i. A B i z o t t s á g a s z ö v e t s é g i k o r m á n y z a t k e r e t é b e n k ü lö n h a t ó s á g l é t r e h o z á sá t ja v a s o lja az o rs z á g o s k ö n y v tá ri és tá jé k o z ta tá s i sz o lg á la t ir á n y ít á s á r a , ü g y e in e k i n t é z é s é r e . E n n e k a fe la d a ta len n e a z o r s z á g o s j e l le g ű t e r v e z é s i , t o v á b b á b iz o n y o s tu d o m á n y o s k u ta tá s i és f e j l e s z t é s i f e la d a to k v é g z é s e , és e z a h a tó s á g álla p íta n á m eg azo k at a n o rm á k a t, fe lté te le k e t is , a m e ly e k n e k te lje síté s e k v a lifik á lja az egyes á lla m o k a t az o rs z á g o s sz o lg á la tb a n v aló r é s z v é te lre . S z e re p e t szán a p ro g ra m te rv e z e t az o rszág o s p ro g ra m m eg v aló sításáb an e g y e s n e m z e t i g y ű j t e m é n y e k n e k i s , m i n t p l . a K o n g r e s s z u s i ‘K ö n y v t á r n a k é s egyéb o r s z á g o s k ö n y v tárak n ak . A tö r v é n y h o z á sn a k k e ll m a jd k ö rv o n a la z n ia , hogy a z o r s z á g o s r e n d s z e r k if e jle s z té s é b e n és a p r o g r a m v é g r e h a jtá s á b a n a s z ö v e ts é g i k o rm á n y z a t, az o rs z á g o s k ö n y v tá ra k , to v á b b á a z e g y e s ta g á lla m o k k o r m á n y z a ti s z e r v e i m ily e n m ó don és m ily e n h a t á s k ö r r e l v e s z n e k r é s z t .
596
SZERVEZET A k ö n y v tá ri és tá jé k o z ta tá s i s z o lg á la t o rs z á g o s s z e r v e z e té t úgy k e ll f e l é p í t e n i , h o g y a z a m a x i m á l i s e l ő n y ö k e t b i z t o s í t s a a r é s z t v e v ő k ö n y v t á r a k és t á j é k o z t a t á s i k ö z p o n to k s z á m á r a , de e m e l l e t t e z e k n e k a z in té z m é n y e k n e k e d d ig i a u to n ó m iá ja is m e g m a r a d j o n . F o n to s f e la d a t a n n a k a m e g h a t á r o z á s a , hogy s z ö v e ts é g i sz in te n m ily e n á lla n d ó je lle g ű o p e ra tiv s z e r v lé tre h o z á s a s z ü k s é g e s a z o rs z á g o s é rd e k ű te rv e k , irá n y e lv e k k id o lg o z á sa , ille tv e az ily e n je lle g ű fe la d a to k m e g v a ló s itá s a é rd e k é b e n . E l k e ll d ö n ten i a z t is , hogy ez a s z e r v m i képpen ille s z k e d jé k be s z e rv e z e tile g a sz ö v e tsé g i k o rm án y zatb a.
A SZÖVETSÉGI KORMÁNYZAT FELA D A TA I S z ö v e ts é g i s z in te n k e ll e lv é g e z n i a k ö v e tk e z ő fe la d a to k a t: 1. A k ö n y v t á r a k , s z a k t á j é k o z t a t á s i k ö z p o n t o k é s e g y é b i n f o r m á c i ó t á r o l ó in té z m é n y e k k o o rd in ált fe jle s z té s é n e k irá n y ítá s a ; 2. O l y a n o r s z á g o s é r d e k ű ü g y e k i n t é z é s e , m i n t p é l d á u l : g o n d o s k o d á s a z o r s z á g o s fe la d a to k a t e llá tó a d a tfe ld o lg o z ó és táv k ö z lő b e r e n d e z é s e k l é t e s i t é s é r ő l , vagy a k ö n y v tá r- és tá jé k o z ta tá s tu d o m á n y i k u ta tó m u n k a k o o rd in á lá s a és k ö z é rd e k ű fe jle s z té s e ; 3. O r s z á g o s j e l e n t ő s é g ű i n f o r m á c i ó f o r r á s o k s z ö v e t s é g i v é d e l m e , t o v á b b á b izo n y o s k ö z p o n ti s z o lg á lta tá s o k s z e r v e z é s e , s z ö v e ts é g i tá m o g a tá s s a l, m in d en á lla m h a s z n á la tá ra ; 4. A z o r s z á g o s h á ló z a ti eg y ü ttm ű k ö d és te r v é n e k k id o lg o zása; 5. A z e g y e s t a g á l l a m o k h á l ó z a t i m u n k á j á n a k t á m o g a t á s a a n n a k é r d e k é ben, hogy a fe jle s z té s az o rsz á g o s h áló za ti p ro g r a m m a l ö sszh an g b an tö rté n jé k ; 6. G o n d o s k o d á s m e g f e l e l ő s z a k e m b e r e k k é p z é s é r ő l a z o r s z á g o s p r o g r a m v é g re h a jtá sá ra ; 7. K o o p e r á c i ó m á s o r s z á g o k h a s o n l ó t á j é k o z t a t á s i s z e r v e z e t é v e l ; 8. A z o r s z á g o s
p r o g r a m p u b lik á lá s a a z E g y e s ü lt Á llam o k b an .
A Z EG Y ES T A G Á L L A M O K K O R M Á N Y SZE R V E IN E K FELADATAI A s z ö v e ts é g i tö r v é n y h o z á s n a k k e ll m e g h a tá r o z n ia , hogy az o r s z á g o s p r o g r a m h o z c s a tla k o z ó á lla m o k n a k m ily e n k ö te le z e tts é g e k e t k e ll v á llaln iu k , és en n ek fejéb en m ily e n sz o lg á lta tá s o k b a n ré s z e s ü ln e k , illetv e az o rs z á g o s p r o g r a m b a n v aló r é s z v é t e l ü k m ily e n e lő n y ö k k e l j á r . A ta g á lla m o k tö r v é n y h o z á s a i p ed ig b i z t o s i t s á k e z e k n e k az á lla m o k n a k r e n d s z e r e s an y ag i h o z z á j á r u l á s á t a z o r s z á g o s s z o l g á l a t f e n n t a r t á s á h o z , to v á b b á a s a j á t te r ü le t ü k ö n lé v ő k ö n y v tá ra k anyagi tá m o g a tá s á t, v a la m in t a z o rs z á g o s p r o g r a m m e g v a ló s itá s a s o r á n m ég rá ju k h á r u l ó egyéb fe la d a to k te lje s íté s é t.
597
A KONGRESSZUSI KÖNYVTÁR S Z E R E P E A K o n g r e s s z u s i K ö n y v tá r m é r e t e i n é l fogva és k it e r j e d t g y ű jte m é n y e i ala p já n a z o rs z á g o s b ib lio g rá fia i a p p a rá tu s k ö zép p o n tja. B á r h iv a ta lo s a n n em n e m z e ti k ö n y v tá r, a v a ló s á g b a n m á r i s sok feld o lg o zó m u n k á t és o lv a s ó s z o l g á lati té n y k e d é st végez az o rs z á g többi k ö n y v tá ra s z á m á r a , ille tv e ja v á r a . D ö n tő j e l e n t ő s é g e v a n a z o r s z á g o s k ö n y v t á r i é s t á j é k o z t a t á s i s z o l g á l a t m e g s z e r v e z é se sz e m p o n tjáb ó l éppen a z é rt, m e r t s z á m o s , c e n tr a liz á lta n m eg o ld h ató k ö n y v tá ri fe la d a t te lje s ité s é h e z v an n ak m eg a z e s z k ö z e i és a k a p a c itá s a , és m e r t h iv a to tt a b ib lio g rá fia i m u n k a o r s z á g o s sz a b v á n y a in a k m e g h a t á r o z á s á r a is. Ö n á lló a n , vagy m á s k ö n y v tá r a k k a l e g y ü ttm ű k ö d v e a K o n g r e s s z u s i K ö n y v t á r a z o r s z á g o s p r o g r a m k e re té b e n a k ö v etk ez ő fe la d a to k a t v é g e z h e tn é : A k ö n y v tá rk ö z i k ö lc s ö n z é s o rs z á g o s r e n d s z e r é n e k g o n d o zása; A g ép p el o lv a s h a tó k ata ló g u so k s z e r k e s z té s é n e k f e j le s z té s e ; A MARC ad atb á zis v is sz a m e n ő le g e s k ie g é sz íté se ; O rs z á g o s B ib lio g rá fia i K özpont lé te s íté s e ; E g y átfo g ó je lle g ű o r s z á g o s tá jé k o z ta tó s z o lg á la t i r á n y í t á s a ; B ib lio g rá f ia i a d a ts z o lg á lta tá s o n -lin e k o m m u n ik á c ió s r e n d s z e r b e n ; A z id ő s z a k i k iad v án y o k o r s z á g o s s z o lg á la tá n a k m ű k ö d te té s e . MÁS O R S Z Á G O S G Y Ű J T E M É N Y E K ÉS I N T É Z M É N Y E K R É S Z V É T E L E A PRO G RA M V ÉG REH AJTÁ SÁBA N A K o n g r e s s z u s i K ö n y v tá r m e l le t t m á s in té z m é n y e k is v a n n a k , a m e l y e k nek g y ű jte m é n y e i és s z o lg á lta tá s a i k ü lö n leg es n e m z e ti é r té k e k e t je le n te n e k . Ily e n e k p l. a z O r s z á g o s O r v o s tu d o m á n y i K ö n y v tá r vagy a T u d o m á n y o s K ön y v t á r a k K ö z p o n tja . E z e k n e k a k ü lö n fé le tu d o m á n y o s é s s z a k k ö n y v t á r a k n a k , foly ó ira tg y ü jte m é n y e k n e k vagy m á s in fo rm á c ió s z o lg á lta tó in té z m é n y e k n e k a fe n n t a r t á s á r ó l és tá m o g a tá s á r ó l sz in té n gondoskodni k ell az o r s z á g o s p ro g r a m b a n . Sőt g o n d o s k o d n i k e l l a z o r s z á g o s p r o g r a m k i d o l g o z á s a s o r á n m é g m á s i l y e n o r s z á g o s tá jé k o z ta tá s i in té z m é n y e k , illetv e s z o lg á lta tá s o k m e g s z e r v e z é s é r ő l is , ha a k ö z p o n to s itá s g a z d a s á g o s s á g a vagy egyéb elő n y ei n y ilv á n v a ló a k . AZ O RSZÁ GO S H Á L Ó Z A T I MUNKA A z o r s z á g o s h á ló z a t m ű k ö d é s é b e n a sz á m itó g é p e k n e k d ö n tő je le n tő s é g ü k van. Sok sz á m ító g é p k ö z p o n tra van szü k ség , a m e ly e k s e g íts é g é v e l a K o n g re sz sz u s i K ö n y v tá r géppel o lv a s h a tó b ib lio g rá fia i fe lv é te le i h ely i h a s z n á l a tr a a l k a lm a s c é d u la k a ta ló g u s o k k á , k ö te tk a ta ló g u so k k á , s z a k b ib lio g rá fiá k k á stb. t r a n s z f o r m á l h a t ó k . Meg k e ll s z e r v e z n i a s z á m it ó g é p e k k ö z ö s h a s z n á l a t á t , m e r t m in d e n e g y e s k ö n y v tá r s z á m á r a k ü lö n s z á m itó g é p b e s z e r z é s e m e g f i z e t h e t e t l e n ü l k ö l t s é g e s le n n e . A s z á m ító g é p i b e r e n d e z é s e k n e k k étféle c s o p o r tjá t k e ll k ife jle s z te n i: a z e g y ik e t a d a tf e ld o lg o z á s i, a m á s i k a t p ed ig a d a t s z o l g á l t a t á s i c é l o k r a . E g y e s k ö n y v tá r a k s a já t h ely i fe ld o lg o z á s i c é lo k r a , a közp o n to k tó l fü g g e tle n s z á m itó g é p - b e r e n d e z é s e k e t - le h e tő le g m i n i - c o m p u t e r e k e t - is h a s z n á l h a tn a k . A s z á m it ó g ép -központok sz á m á t és e lh e ly e z é s é t a s z ö v e tsé g i tö r v é n y h o z á s n a k k ell m e g h a tá ro z n ia -
D öntő je l e n t ő s é g ű k é r d é s e a z o r s z á g o s h á ló z a ti k o n c e p c ió n a k a z , hogy a z e g y e s k ö n y v tá r a k é s tá j é k o z ta t á s i k ö z p o n to k e g y m á s k ö z ti k a p c s o la tá t m i ly e n m o d e r n tá v k ö z lő b e r e n d e z é s e k k e l le h e t m e g o ld a n i. A l é z e r t e c h n i k a és a m i k r o g r á f i a leg ú jab b e r e d m é n y e i fe lte h e tő le g nagy e lő r e lé p é s t je le n te n e k m a jd a z in f o rm á c ió k k ö z lé s é n e k f o r m á ib a n is , és r e m é lh e tő , hogy - k ü lö n ö sen tö m e g e s h a s z n á l a t e s e t é n - a tá v k ö z l é s i k ö lt s é g e k is je l e n tő s e n c s ö k k e n n i fo g n ak . A t á j é k o z t a t á s i s z o l g á l a t o r s z á g o s je l le g ű m e g s z e r v e z é s e s z e m p o n tj á b ó l pedig é p p e n a g y o r s és o lc s ó tá v k ö z lé s i b e r e n d e z é s e k n y ú jth a tjá k a le g n a g y o b b elő n y ö k e t. Az o rs z á g o s h á ló z a tb a n ré s z tv e v ő k ö n y v tá ra k s z á m á r a azonban a tá v k ö z lé si b e r e n d e z é s e k h a s z n á l a ta m ég a v á r h a tó k ö lts é g c s ö k k e n é s m e lle tt is ko m oly n e h é z s é g e t je le n th e t; e z é r t - le g a lá b b is k e z d e tb e n - f ö d e r á lis tá m o g a tá s t k ell b izto sitan i. S z á m o s e u ró p a i á lla m m o s t is m é r s é k e lt tá v k ö z lé si ta r ifá v a l tá m o g a tja az o rs z á g o s tá jé k o z ta tá s i r e n d s z e r k ife jlő d é sé t. A k ö r l e v é l z á r ó s z a v á b a n a B i z o t t s á g a z t a r e m é n y é t f e j e z i k i, h o g y e g y é v e n b e l ü l m á r m e g f e l e l ő j a v a s l a t o t tu d t e n n i e g y u j s z ö v e t s é g i t ö r v é n y m e g a lk o tására.
599
