opvoeders

DE BETEKENIS

DE BETEKENIS

PositioneringS­ statement Jeugdhulp Friesland

Kinderen en jeugdigen hebben het recht om op een humane en evenwichtige manier op te groeien. De hulp­ vraag van de cliënt1 is het uitgangspunt van ons handelen. Daarbij staat de veiligheid van kind en jeugdige centraal. Jeugdhulp Friesland is door haar omvang en expertise in staat, verschillende vormen van gespecialiseerde jeugdzorg en orthopedagogische behandeling te bieden aan kinderen (tot 12 jaar) en jeugdigen (t/m 18 jaar). Het doel van de behandeling is bevordering van de zelfredzaamheid, die past bij de leeftijd en de mogelijkheden van de cliënt. Jeugdhulp Friesland werkt vanuit een algemeen handelings­­­kader, waarbij dialooggestuurd, systeem­ gericht, oplossingsgericht, competentgericht en resultaat­­ gericht werken de kernbegrippen zijn. Wij zijn een professionele organisatie die uitvoering, opleiding en onder­zoek als integraal onderdeel van haar kwaliteits­ beleid beschouwt. We zijn een maat­schappelijke organisatie; wij zijn ons bewust van onze grote verant­ woordelijk­heid en willen daar ook duidelijk voor staan.

Humaan en evenwichtig De belang­rijkste humane waarde is dat kinderen en jeugdigen op een veilige manier kunnen opgroeien. Met het begrip ‘even­wichtig’ wijzen we op de vier samenhangende levens­­­domeinen, waarbij kinderen en jeugdigen onder­ steuning van ons kunnen verwachten: biologisch/materieel, psycho­logisch, sociaal/maatschappelijk en op het gebied van zingeving.

Passende zorg en behandeling Bij het aanbieden van gespecialiseerde jeugdzorg staat de hulpvraag van de cliënt en zijn/haar systeem centraal. Deze hulpvraag betreft de behoefte aan complexe en/ of gespecialiseerde zorg. Tijdens de periode van zorg of

PositioneringsStatement

behandeling kan de hulpvraag worden aangevuld of zelfs wijzigen, in overleg met de cliënt. Op zo’n moment nemen we contact op met de verwijzer, om de doelen van zorg en behandeling in overleg te kunnen bijstellen.

Levensloopbestendige zorg Levensloopbestendige zorg is gericht op het zo veilig en evenwichtig mogelijk opgroeien, met specifieke aandacht voor de kwaliteit van de ‘normale positieve ontwikkeling’ (thuis wonen, onderwijs en vrije tijd). Jeugdhulp Friesland richt zich als gespecialiseerde jeugdzorgaanbieder met name op de verhouding tussen draagkracht en draaglast bij de cliënt. In pedagogische termen kan gesproken worden over ‘opvoedingsnood’ of ‘opvoedingscrisis’. Jeugd­hulp Friesland biedt haar zorg aan de cliënt zo kort mogelijk of zo lang als nodig, gericht vanuit een interventie of gericht op de presentie. Door verdere ontschotting, minder bureau­­cratie en meer samenhang binnen de keten, wordt levensloop­bestendige zorg geboden. Vanuit intensieve samenwerking met gemeenten en onderwijsinstellingen, stelt Jeugdhulp Friesland zich zo dicht mogelijk op bij het alledaagse leven van de cliënt (in aansluiting op of binnen de eerste lijn).

Omvang en expertise Jeugdhulp Friesland is de grootste organisatie op het gebied van gespecialiseerde jeugdzorg in Friesland. Door onze omvang en expertise zijn wij in staat verschillende vormen van gespecialiseerde orthopedagogische en/of ortho­­psychiatrische jeugdzorg aan te bieden. Jeugdhulp Friesland gaat uit van een positieve mensvisie. Wij gaan uit van de mogelijkheden van onze cliënten en hun systeem. We zijn gericht op kansen en mogelijkheden en houden daarbij rekening met eventuele beperkingen en tekortkoming. 1

Cliënt = degene die de hulpvragen stelt: kinderen (0-12 jr.), jeugdigen (12-18 jr.) en hun ouders/opvoeders.

2

3

DE BETEKENIS

Doel van de behandeling Het algemene doel van ons gespecialiseerde zorgaanbod wordt positief en negatief geformuleerd. Het zijn twee bewegingen: bevorderen en verminderen. ■

■

Bevorderen van zelfredzaamheid Wij streven naar het bevorderen van de zelfredzaamheid van cliënten, door belemmeringen die daar tegenin gaan zoveel mogelijk op te heffen. Zelfredzaamheid van cliënten moet uiteraard gezien worden in het licht van hun leef­tijd en mogelijkheden. Verminderen van afhankelijkheid Wij streven ernaar cliënten zo kort mogelijk te behandelen en zo min mogelijk te institutionaliseren. Cliënten moeten op een leeftijdsadequaat niveau zelf­ redzaam zijn en zo min mogelijk afhankelijk van anderen. Professionele en institutionele afhankelijkheid moeten verminderd worden, zo snel als dit mogelijk, veilig en verantwoord is. Dit betekent dat wij niet onnodig bevoogdend willen handelen.

Slagvaardige organisatie Jeugdhulp Friesland is regionaal georganiseerd, maar staat ook open voor bovenregionale samenwerkingsverbanden en keten­­zorg, zoals bij Behandelcentrum Woodbrookers, maar bijvoorbeeld ook de vereniging crisishulp Nederland en de stuurgroep PMTO Nederland. Wij zijn hier­door in staat verschillende vormen van gespeciali­­seerde jeugd­zorg aan te bieden. Dicht bij de cliënten, waar mogelijk thuis. Ook werkt Jeugdhulp Friesland binnen de provincie nauw samen met ketenpartners in de eerste en tweede lijn.

4

PositioneringsStatement

Uitvoering, opleiding en onderzoek Jeugdhulp Friesland wil zich voortdurend blijven ontwikkelen en inspelen op vragen van cliënten en (nieuwe) doelgroepen. Wij investeren daarom in onze eigen organisatie en in de ketensamenwerking. Ons kwaliteitsbeleid is geïntegreerd in drie domeinen van de organisatie: uitvoering D werkend leren opleiding D ontwikkeling kennis en vaardigheden ■ onderzoek D wetenschappelijk- en praktijkgericht onderzoek ■ ■

In de uitvoering van ons werk leren we door geregeld te reflecteren. Opleiding en onderzoek zijn vormen van reflectie. Hierbij willen we kritisch naar onszelf kijken. Daarvoor hebben we ook de (objectieve) visie van externen nodig. Wij werken dan ook nauw samen met onderzoeksen onderwijsinstellingen.

Maatschappelijke organisatie Jeugdhulp Friesland is een professionele organisatie, die zich verzet tegen onwenselijke en onhoudbare opvoedingssituaties; situaties die schadelijk zijn voor kinderen en jeugdigen. In die zin zijn wij een maat­ schappelijke organisatie. We zijn ons bewust van onze grote verantwoordelijkheid en willen hier duidelijk voor staan. Vanuit deze visie, kernwaarden en manier van organiseren en samenwerken, willen wij slagvaardig het verschil maken in het leven van kinderen, jeugdigen en hun opvoeders.

5

DE BETEKENIS

Methodische uitgangs­ punten

Het algemeen handelingskader Jeugdhulp Friesland biedt haar zorg aan in zorg­ programma’s. De modules in de zes onderscheiden programma’s zijn qua intensiteit opgebouwd van licht naar zwaar (reguliere behandeling - intensieve behandeling specialistische behandeling). Dit past binnen het model van ‘stepped care’. In bijzondere situaties kan het nodig zijn dat kinderen en jeugdigen bij Jeugdhulp Friesland verblijven. Deze modules worden onderscheiden in specifiek wonen en specialistisch wonen. Ze zijn terug te vinden binnen de zorg­programma’s Pleegzorg en 24-uurs Jongere- en Oudere jeugd. Naast bovenstaande opbouw, kennen de zorg­­programma’s van Jeugdhulp Friesland een opbouw naar leeftijd van cliënten. Uitgangspunt in het handelen door medewerkers van Jeugdhulp Friesland is dat de ‘gewone positieve ontwikkeling’ van het kind en/of de jeugdige wordt geoptimaliseerd; succes op school, een veilige leef- en woon­­omgeving, actieve participatie in de samenleving en ontwikkeling van talent. Binnen de reguliere begeleidings­ vormen en de varianten van specifiek wonen, is de inzet van de begeleiding gericht op het handhaven of veiligstellen van de ‘normale positieve ontwikkeling’. Deze vorm van begeleiding wordt zo lang ingezet als nodig. Binnen de intensieve en specialistische behandelvarianten is sprake van opvoedings­crisis en/of opvoedingsnood. Daarbij is de inzet van behandeling noodzakelijk, om de ‘normale positieve ontwikkeling’ te herstellen. Deze vormen van behandeling zijn altijd zo kort mogelijk. Alle modules passen in een algemeen (ortho)pedagogisch handelingskader, waarin onze mensvisie (vanuit de vier levens­domeinen) tot uiting komt. Onderstaande samen­ vatting is niet uitputtend, maar geeft een beeld van wat we concreet onder de domeinen verstaan:

6

Methodische uitgangspunten

Biologisch/materieel domein: somatische gezondheid, lichamelijke ontwikkeling, motorische vaardigheden, voeding, onderdak, financiële ruimte, goederen, middelen, luxe, etc. ■  Psychologisch domein: mentale ontwikkeling, cognitieve ontwikkeling, probleemoplossend vermogen, affectieve functies, etc. ■  Sociaal/maatschappelijk domein: veilige leef­omgeving, inter­actie, communicatie, cultuur, autonomie, talent, etc. ■  Zingeving domein: welbevinden, betekenisgeving, motivatie, bewustwording, etc.

■

Het algemene handelingskader spitst zich toe op de volgende vijf uitgangs­punten. Deze worden verbonden in het beant­woorden van de hulpvraag van de cliënt.

1. Dialooggestuurd werken In gesprek met het kind, de jeugdige en zijn/haar opvoeders werken onze medewerkers aan doelen, zoals deze in dialoog met de cliënt zijn geformuleerd. De intensiteit van de behandeling en/of begeleiding wordt altijd in samen­­spraak en onderlinge overeenstemming bepaald. Vanzelf­­sprekend zit de dialoog ‘opgesloten’ in de vier (andere) uitgangs­punten die Jeugdhulp Friesland hanteert. Medewerkers van Jeugdhulp Friesland worden in de dialoog met de cliënt gedreven door betrokkenheid bij het opvoeden en opgroeien van kinderen. Hun passie ligt met name bij de kinderen en opvoedingssituaties die dreigen vast te lopen, om welke reden dan ook. De kerntaak is het ondersteunen van kinderen en ouders, die tijdelijk hulp nodig hebben bij hun levensopgave van respectievelijk opgroeien en opvoeden. Wij zijn dus tijdelijk aanwezig, passanten in het leven van mensen. Onze relatie

7

DE BETEKENIS

is echter niet vrijblijvend. Opvoeden en opgroeien is immers een serieuze zaak. Vanuit een visie op de levensopgave, waarden en competenties ondersteunen we kinderen en ouders met het beste van onszelf. En dat is onze passie voor anderen.

■

“Het is jouw verhaal dat mij beweegt” Binnen Jeugdhulp Friesland wordt de dialoog met de cliënt op twee verschillende manieren gevoerd: vanuit de inter­ ventie (behandeling) en vanuit de presentie (begeleiding). ■

In de interventiebenadering (behandeling) kunnen we de dialoog vooral zien als iets technisch en instrumenteels. Standaarden en het methodisch repertoire (evidence based/effectieve behandelvormen) zijn hierbij belangrijke ordenings- en sturingsmechanismen. Professionals zijn in het behandel­proces inwisselbaar op grond van expertise en deskundig­heid. De professionele afstand staat hierbij centraal.

In de presentiebenadering (begeleiding en wonen) staat de relatie zelf meer centraal. Bij de ondersteuning gaat het om individueel maatwerk, op basis van dialoog en vraag­verduidelijking. De medewerkers willen door het op­bouwen van een relatie de cliënt ondersteunen, nabij zijn in moeite en zorgen. Maat­werk is de standaard geworden. Professionals zijn lastiger inwisselbaar, van­ wege een relationeel opgebouwde vertrouwens­band. De professionele nabijheid staat centraal.

Wat ons betreft is dialooggestuurde zorg in eerste instantie gebaseerd op bewogenheid ten opzichte van onze medemens. Ten tweede wordt zorg (met name behandeling) ook efficiënt en doelmatig ingericht. Dit betekent balanceren tussen de twee denkmodellen. Beide zijn nodig om te komen tot een gebalanceerd hulpaanbod.

2. Systeemgericht werken Onze hulpverlening is gericht op het kind, de jeugdige, zijn/ haar opvoeders en omgeving.

Overzicht van beide denkmodellen: de interventie- en de presentiebenadering: INTERVENTIEBENADERING

PRESENTIEBENADERING

Visie op zorg

Zorg als actie

Zorg als relatie

Functionaliteit

Relatie is een middel

Relatie is een doel

Betrokkenheid

Professionele distantie

Professionele nabijheid

Aard van de relatie

Subject <-> Object relatie

Subject <-> Subject relatie

Uniciteit

Focus op gebrek of ziekte

Contextueel / holistisch mensbeeld

Zorgzaamheid

Verminderen van lijden of disfunctioneren

Ondersteunen door nabij te zijn in moeite en zorg

Jeugdhulp Friesland werkt systeemgericht binnen de verschillende zorgmodules. Dat betekent ‘het regelen van de onderlinge betrekkingen’. Kinderen en jeugdigen zijn net als volwassenen actief in meerdere ‘leefwerelden’. Deze leef­­werelden verhouden zich onderling tot elkaar, zijn van invloed op elkaar en bepalen in grote mate hoe een kind of jeugdige zich ontwikkelt. In de specifieke situatie waarin de jeugdige hulp krijgt van Jeugdhulp Friesland, neemt het aantal leefwerelden toe. Dat maakt de situatie van de kinderen en jeugdigen in eerste instantie ingewikkelder. Toch zullen snel nieuwe of herstelde verhoudingen/verbindingen tussen de leef­ werelden ontstaan. Voor het opnieuw (leren) verbinden/ regelen van de onderlinge betrekkingen, worden de kinderen, jeugdigen en hun ouders bijgestaan door een mede­werker van Jeugdhulp Friesland. Ze leren de eigen ‘leef­­werelden’ te reguleren en te onderhouden (passend bij de ontwikkelings­taken). Ze leren ook op een gezonde manier evenwicht aan te brengen bij zichzelf en de directe omgeving: het normaliseren van de positieve ontwikkeling. Het schema op pagina 10 verduidelijkt de leefwerelden en de onderlinge verbindingen. Het aantal genoemde leef­ werelden in dit schema is ter illustratie en dus niet maat­ gevend. Het zal voor kinderen en jeugdigen specifiek (in)gevuld moeten worden. Het systeemgericht werken richt zich vooral op de onder­ linge verbindingen tussen de leefwerelden en domeinen (de diverse pijltjes in het schema). Het is niet noodzakelijk om in alle leefwerelden van de kinderen of jeugdigen te inter­veniëren. Het is ook niet realistisch om alles te zien en/of alles te weten. Wel wordt gekeken naar hoe de leef­­­werelden en domeinen zich onderling tot elkaar

Methodische uitgangspunten

verhouden. Waar is dit problematisch en waar verloopt dit juist goed? Welke impact heeft de individuele problematiek van een kind op het functioneren van het gezin? En welke consequenties heeft dit vervolgens voor het gezin in de buurt waarin het woont? Op welke wijze is de familie betrokken bij de problematiek die er speelt? De medewerkers van Jeugdhulp Friesland werken systeem­­gericht. Bij deze werkwijze hebben ze oog voor de diverse werkelijk­heden en perspectieven, die in de verschillende leef­werelden en domeinen tot uiting komen.

3. Oplossingsgericht werken Jeugdhulp Friesland is gericht op mogelijkheden en niet op onmogelijkheden. We willen cliënten sterker maken, dat is ons doel. Jeugdhulp Friesland probeert met haar zorg en behandeling de verhouding tussen draagkracht en draag­last van kinderen, jeugdigen en ouders in balans te brengen. We sluiten aan bij wat goed gaat en maken gebruik van krachten en competenties die al aanwezig zijn bij onze cliënten. Aansluiten bij de betekeniswereld en de krachten van een kind of jeugdige. Dát is het belangrijkste ingrediënt van oplossings­gericht werken. De kinderen, jeugdigen en ouders worden niet in de positie van hulpafhankelijke geplaatst. We zien ze als expert van het probleem en daar­mee als houder van de sleutel tot de oplossing. De hulp­­verleners van Jeugdhulp Friesland laten hun inter­venties en houding zoveel mogelijk aansluiten bij de hulp­­vraag van de cliënt. De taal die de hulpverleners gebruiken, past bij het systeem­gericht denken, is meer­voudig en meerduidig. De cliënt werkt aan een eigen oplossing, waarbij deze uitgaat van zijn sterke kanten en eerder opgedane

Overzicht is gebaseerd op: Rebel. A., e.a. (2009) Lean en Lief in de zorg, Zorg Magazine jrg. 25, nr. 8 2009.

8

9

DE BETEKENIS

stad - dorp

zingeving domein

buurt - omgeving

familie - vrienden

blikveld Jeugdhulp Friesland

sociaal domein

Jeugdhulp Friesland

gezin - ouders

psychologisch domein

individu - persoon

biologie - lichaam

10

biologisch domein

succes­ervaringen. We proberen meerdere betekenissen/ oplossingen voor het probleem te ontwikkelen. Daarmee creëert het kind of de jeugdige keuze­­ruimte, om de oplossing te kiezen die het beste past. Als iets werkt, hoeft dat niet te worden veranderd. Het kan misschien wel worden uitgebreid. Als iets niet werkt, ‘doe dan iets anders’. Mede­werkers van Jeugdhulp Friesland richten zich op de oplossing, niet op het probleem. Een kind/jeugdige of gezin dat hulp vraagt, is geen ‘falend gezin’ dat ‘niet weet’; het is een deskundig gezin dat ‘nog niet weet’2.

4. Competentgericht werken Competentgericht werken focust op het vergroten van vaardigheden bij kinderen, jeugdigen en ouders. Het is nooit te laat om kinderen en jeugdigen hulp te bieden bij problemen die ze ervaren. Dát is het uitgangspunt van dit model. Behandeling en begeleiding zijn gericht op het aan­leren en uit­breiden van de vaardigheden van kinderen/jeugdigen en volwassenen. Deze behandeling wordt zoveel moge­lijk in fases aangeboden, passend bij de ontwikkeling en voor­al het niveau van functioneren van het kind of de jeugdige. Bij Jeugdhulp Friesland beschouwen we kinderen en jeugdigen als voldoende competent (vaardig), als zij voldoende vaardigheden hebben om hun ontwikkeltaken (waar­mee zij in het dagelijks leven worden geconfronteerd), op een zo normaal mogelijke wijze te vervullen. ‘Competentie kan men zien als een balans’3. Medewerkers van Jeugdhulp Friesland zijn in het contact met het kind/de jeugdige en de opvoeders, zoveel mogelijk gericht op de zone van de naastgelegen ontwikkelings­ ruimte4. Het kind/de jeugdige leert in aansluiting op wat hij al weet, waarbij het zich nieuwe kennis eigen maakt als dit aansluit bij zijn ontwikkelingsniveau.

Methodische uitgangspunten

5. Resultaatgericht Met onze cliënten spreken we af welke doelen we willen behalen. Prestatie-indicatoren Jeugdhulp Friesland start het hulpverleningsproces met een verwijzing of indicatie. De vraag van de cliënt en/ of de vraag van de verwijzer zijn het uitgangspunt bij het formuleren van behandeldoelen voor de hulpverlening. Dit gebeurt in dialoog met de cliënt. Aan de hand van systematisch meten en op basis van een systematisch terug­­kerende dialoog tussen de professionals, het kind, de jeugdige en/of de ouders, worden de effecten van de geboden hulp in kaart gebracht. Jeugdhulp Friesland meet de effecten met de volgende prestatie-indicatoren: doel­ realisatie, reden einde zorg en cliënttevredenheid. Jeugdhulp Friesland biedt haar zorg zoveel mogelijk vraag­ gericht aan. We kunnen verantwoorden wat onze hulp/inzet heeft opgeleverd, vooral wat betreft de behandelingen. Het continu meten van de geboden zorg en resultaten biedt ook belangrijke informatie, waarmee we het aanbod zo nodig kunnen verbeteren of aanpassen. Het gesprek gaat daarom niet alleen over het aanbod, maar vooral over het effect van de geboden hulp. Ter ondersteuning worden geclassificeerde meetinstrumenten gebruikt. Het meten van resultaten (door doelrealisatie of effectmeting op de modules) draagt bij aan de effectiviteit van de geboden zorg. Bovendien is het nuttig voor de dialoog en het systematisch aan de orde stellen van behaalde resultaten.

2

Le Fevere, M.: Oplossingsgericht perspectief

3

Slot, W.: Competentievergroting in de residentiële Jeugdzorg

4

Vygotsky

11

DE BETEKENIS Practice based en evidence based werken Jeugdhulp Friesland wil haar interventiemodules zoveel mogelijk evidence of practice based aanbieden, naar de richt­lijnen van de effectladder5. Dit betekent voor de evidence based behandelingen, dat de aangeboden modules door onderzoek bewezen effectief zijn. Waar dit nog niet zo is, wordt met onderzoek geprobeerd de aan­ geboden modules effectief bewezen te krijgen. Jeugd­hulp Friesland hecht zeer aan kwalitatief hoogstaande modules, die zo gericht mogelijk kunnen worden ingezet. ‘Wat werkt’-principes Jeugdhulp Friesland richt haar presentiemodules zoveel mogelijk in naar de principes van ‘wat werkt’. Bij de presentie staat de relatie met de cliënt op de voorgrond; zorg en ondersteuning zijn belangrijke kernbegrippen. De modules kenmerken zich door het holistisch mensbeeld. Ze voorzien in een vervangende opvoedingssituatie of langer durende begeleidingsfunctie. Dankzij onderzoek naar deze vormen van zorg weten we welke ‘aanpak’ wel werkt en welke niet. We weten dat het vrijwel altijd een combinatie van interventies en uitgangspunten is, die ervoor zorgt dat de module werkt. ‘Wat werkt’-dossiers zijn ingericht naar probleemgebieden, werkwijzen en/of doelgroepen. De eerdergenoemde doelrealisatie en reden beëindiging zorg, zijn belangrijke onderdelen van de effectmeting/ prestatie-indicatoren bij Jeugdhulp Friesland. Zowel wat betreft interventie als de presentie. Er is ook een derde prestatie-indicator, die erg belangrijk is bij Jeugdhulp Friesland: cliënttevredenheid. Het gaat binnen Jeugdhulp Friesland namelijk vooral om de verbinding en de menselijke maat: een humaan en evenwichtig bestaan, kinderen en jeugdigen die op een veilige manier kunnen op­groeien. Veilig opgroeien in materiële, sociale, fysieke en emotionele zin. Daarbij gaan we uit van de vier levens­ domeinen, zoals genoemd in het handelingskader.

12

Methodische uitgangspunten

Volgens de medewerkers van Jeugdhulp Friesland zijn de menselijke maat en het niveau van de geboden hulp het best te bepalen via cliënttevredenheidsmetingen. Uit deze metingen blijkt namelijk of de kinderen/jeugdigen en hun ouders tevreden zijn over het geboden traject en over de wijze waarop professionals met hen omgaan. CAP-J Om de hulpvraag van de cliënt te verhelderen, maakt Jeugdhulp Friesland gebruik van het classificatiesysteem CAP-J. Dit systeem is ontwikkeld voor de jeugdzorg. Het omvat een indeling en definities/beschrijvingen van problemen. Dit zijn de problemen waarmee cliënten zich bij de jeugdzorg melden en waarvoor ze begeleid en behandeld worden. CAP-J geeft heldere beschrijvingen van de problemen van kinderen, jongeren en hun ouders. Medewerkers van Jeugdhulp Friesland gebruiken deze beschrijvingen bij: ■  het samen met de cliënt verkennen en onderzoeken van de problemen; ■  overleg met collega’s en ketenpartners; ■ het indiceren van de behandeling en begeleiding; ■  het afleggen van verantwoording over de besteding van gemeenschapsgelden en wetenschappelijk onderzoek. Jeugdhulp Friesland streeft naar meer ‘eenheid van taal’ binnen de provincie, als het gaat over problemen van cliënten in de jeugdsector. Ook zijn de eenduidige definiëringen en beschrijvingen van problemen een belang­ rijke basis voor het uitvoeren van zorg.

5

Van Yperen en Veerman

13

DE BETEKENIS

Doelgroepen­ beleid

De hulpvraag van de cliënt en zijn/haar systeem staat centraal bij het aanbieden van gespecialiseerde jeugdzorg. Deze hulpvraag gaat over de behoefte aan complexe en/ of gespecialiseerde zorg, op basis van een interventie (behandeling) of presentie (wonen of begeleiding). De structuur van de zorgprogramma’s, van licht naar zwaar (stepped care) en op basis van leeftijd, draagt bij aan beantwoording van de hulpvraag van de cliënt. Aan de hand van de CAP-J en zo nodig DSM-IV, streven we naar een classificatie van de problemen van jeugdigen op drie niveaus: ‘normale variatie’, ‘probleemvariatie’ en ‘stoornis­variatie’. Dit systeem van classificeren is slechts bedoeld als hulpmiddel voor het handelingsgericht denken. Waar nodig wordt aanvullende diagnostiek verricht, om tot een juiste duiding van de problematiek te komen. In dialoog met de cliënt en de verwijzer, wordt vervolgens de hulpvraag van de cliënt vastgesteld. Ook wordt bepaald welk zorgaanbod het beste ingezet kan worden, om de hulpvraag te beantwoorden. Jeugdhulp Friesland biedt specialistische jeugdzorg op het gebied van opgroei- en opvoedingsproblemen, in de leeftijds­­categorie 0 t/m 18 (met een uitloop tot 23) jaar. Het doel van de behandeling is bevordering van de zelf­ redzaamheid, die past bij de leeftijd en mogelijkheden van de cliënt. We geven ons aanbod vorm vanuit het principe van levensloop­bestendige zorg; gericht op zo veilig en even­wichtig mogelijk opgroeien, met specifieke aandacht voor de kwaliteit van de ‘normale positieve ontwikkeling’ (thuis wonen, onderwijs en vrije tijd). Vanuit een (ortho) pedagogische benaderingswijze zijn we gericht op het herstellen van de verhouding tussen draagkracht en draag­ last bij de cliënt. In pedagogische termen spreken we over ‘opvoedings­nood’ of ‘opvoedingscrisis’.

14

Doelgroepenbeleid

Doelgroep Kinderen, jongeren en hun ouders/opvoeders kunnen een beroep doen op Jeugdhulp Friesland. Dit doen zij als de normale ontwikkeling van het kind wordt belemmerd. Mogelijk is er sprake van psychosociale problemen, psychiatrische problemen, gezinsgerelateerde problemen, psychische problemen, gedragsproblemen of een combinatie daarvan. Kinderen en jeugdigen met een psychiatrische, zintuiglijke, lichamelijke en/of verstandelijke beperking die redelijk sociaal redzaam zijn, worden ook behandeld en/of opgevangen, als dit past binnen de behandelprogramma’s en mogelijkheden van Jeugdhulp Friesland. We nemen ook jeugdigen op met een civielrechtelijke maatregel. In specifieke situaties worden kinderen met een strafrechtelijke maatregel behandeld (Gedragsbeïnvloedende maatregel).

Aard van de problematiek Het merendeel van de jeugdigen in Friesland groeit op in vergelijkbare (normale) omstandigheden. Er bestaan variaties op dit normale patroon van opvoeden en opgroeien, de zogenoemde ‘normale variatie’ (CAP-J). Wanneer de afwijkingen van dit patroon van opvoeden en opgroeien negatieve gevolgen hebben voor het (psychosociale) functioneren van het kind of voor het functioneren van andere gezinsleden, spreken we van een ‘probleem’ bij opgroeien of opvoeden. Wanneer deze problemen zich vervolgens manifesteren, spreken we over een patroon van symptomen of klachten die duiden op een ‘stoornis’. De DSM-IV classificeert psychische stoornissen en definieert een stoornis als ‘een patroon van problemen dat de oorzaak is van lijdensdruk, verminderd functioneren, toegenomen risico op sterven, pijn, handicaps of verlies van vrijheid’ (vrij vertaald vanuit APA, 2000). Een stoornis verwijst naar een ernstige verstoring van de ‘normale’ ontwikkeling.

15

DE BETEKENIS

EENHEID VAN TAAL: CAP-J ALS CLASSIFICATIESYSTEEM

■ ■ ■ ■ ■

Problemen speelzaal, school of werk Problemen met relaties, vrienden, vrije tijd Sociaal Netwerk

PSYCHOSOCIAAL FUNCTIONEREN JEUGDIGE

■ ■ ■ ■ ■ ■

■

■

Emotieproblemen Gedragsproblemen Persoonlijkheid/identiteit Middelen/verslaving

LICHAMELIJKE GEZONDHEID, AAN LICHAAM GEBONDEN FUNTIONEREN JEUGDIGE

Ontoereikende vaardigheden van de opvoeding Verwaarlozing; ouder-kind relatieproblematiek Instabiele opvoeding Problemen gezinsleden

GEZIN EN OPVOEDING

■ ■ ■ ■ ■

■ ■ ■ ■

16

■

■

JEUGDIGE EN OMGEVING

■

NORMALE VARIATIE PROBLEEM VARIATIE STOORNIS VARIATIE

Problemen rond cognitief niveau Problemen rond vaardigheden

Lichamelijke aandoening/handicap Zelfverzorging Lichamelijk gerelateerde klachten

VAARDIGHEDEN EN COGNITIEVE ONTWIKKELING JEUGDIGE

Bij de doelgroep van Jeugdhulp Friesland is sprake van problemen bij het opvoeden en opgroeien in de categorie(ën): probleemvariatie en/of stoornisvariatie (op basis van de CAP-J en/of de DSM-IV).

Ernst van de problematiek Het classificatiesysteem CAP-J beschrijft de aard van de problematiek. De ernst van de problemen is hiermee nog niet gedefinieerd. We gaan uit van vier facetten, om de ernst van de problematiek van cliënten die bij Jeugdhulp Friesland worden aangemeld te onderscheiden (Van Yperen, Van den Berg & Eijgenraam, 2002): ■ abnormaliteit van het gedrag: de mate waarin het gedrag afwijkt van wat als normaal wordt beschouwd; ■ bijdragende factoren in de jeugdige, het gezin, de opvoeding en de wijdere omgeving, zoals risicofactoren en protectieve factoren; ■ gevolgen van het probleemgedrag, zoals de lijdensdruk van een cliënt en sociale belemmeringen; ■ kwaliteit van leven: het algemeen welbevinden, bepaald door objectieve indicatoren en subjectieve waardering van lichamelijk, materieel, sociaal en emotioneel welbevinden.

Doelgroepenbeleid

Contra-indicaties Voor behandeling en/of begeleiding door Jeugdhulp Friesland gelden de volgende contra-indicaties: ■ somatische beperking/lichamelijke handicap die ertoe leidt dat de jeugdige niet kan profiteren van de behandeling en/of het verblijf; ■ verslavingsproblematiek die ertoe leidt dat de jeugdige niet kan profiteren van de behandeling en/of het verblijf (vanaf fase 4, indicatoren verslavingsgedrag); ■ justitiële maatregel vanuit het strafrecht - detentie. Uitgangspunt: de veiligheid voor de jeugdigen en hun omgeving moet gegarandeerd kunnen worden; ■ verstandelijke beperking (IQ lager dan 80)*; ■ psychiatrische stoornis/belemmering die voor de cliënt en/of zijn omgeving een dusdanige bedreiging vormt, dat ingrijpen door opname op een psychiatrische afdeling met adequate medische begeleiding noodzakelijk is (bijvoor­beeld acute suïcidedreiging en/of psychotische stoornissen); ■ niet woonachtig in de provincie Friesland: van onze cliënten moet 90% uit de provincie zelf afkomstig zijn. Er is 10% ruimte voor externe behandeling/opvang vanuit de provincies Groningen en Drenthe. *Bij een IQ tussen de 70-80 voor kinderen (4-12 jaar) wordt

Het is geen gemakkelijke opgave om de ernst van problemen te beschrijven en objectiveren. We zijn ons hiervan bewust. Het ene probleem is/lijkt immers ernstiger dan het andere. Dit is afhankelijk van de verhouding tussen draagkracht en draaglast, als het gaat om de cliënt en zijn/ haar omgeving.

vóór acceptatie van het IB altijd eerst intern overleg gepleegd bij Jeugdhulp Friesland. Uitgangspunt is dat het kind geholpen moet kunnen worden. De sociale redzaam­heid moet dus voldoende zijn, om de behandeling en/of opvang aan te kunnen. Voor kinderen in de leeftijd 0 tot 4 jaar worden geen IQ-grenzen gehanteerd, omdat kinderen op die leeftijd nog zeer in ontwikkeling zijn. Maar ook hier geldt dat het kind moet kunnen profiteren van het behandel­aanbod

Aard en ernst zijn twee aspecten van problematiek. Ze worden beide beoordeeld door Jeugdhulp Friesland, om te kunnen beoordelen/bepalen welke vorm van specialistische jeugdzorg (interventie of presentie) noodzakelijk is.

van Jeugdhulp Friesland. Acceptatie van een lager IQ dan 80 en IQ’s waarbij een groot verschil (> 15) bestaat tussen het verbale en performale IQ, geldt in de regel niet voor jeugdigen (12-18 jaar) in de dagbehandeling/24-uursbehandeling.

17

DE BETEKENIS Als het gaat om cliënten die onder de contra-indicaties vallen, kan de manager Zorgprogramma en/of directeur Behandelzaken in uitzonderlijke gevallen gemotiveerd afwijken van dit kader.

Beantwoorden van de hulpvragen Jeugdhulp Friesland geeft met haar zorgprogramma’s een antwoord op hulpvragen. Het uitgangspunt is dat de behandeling zo licht mogelijk wordt ingezet en zo intensief is als noodzakelijk. Dit wordt het ‘stepped care’-principe genoemd. Uitgangs­punt: de behandeling/begeleiding wordt zoveel mogelijk in de thuissituatie van de jeugdige geboden. Is dit niet mogelijk, dan wordt de behandeling door vervangende opvoedings­vormen zo ingericht, dat het kind/de jeugdige in de toekomst wel weer terug naar huis kan. Zolang sprake is van dagbehandeling of 24uurs behandeling in het kader van een interventie, wordt altijd een ambulante/gezinsgerichte interventie–module ingezet om kind- en systeemgericht te kunnen werken: specialistische behandeling en zorgstapeling. Als thuis wonen niet meer mogelijk is, kan gekozen worden voor zorgvormen als pleegzorg, gezinshuizen, intensief wonen of trajectwonen: de presentiebenadering. Is de problematiek (nog) niet duidelijk of zijn de aard en ernst van de problemen onvoldoende helder? Dan kan Jeugdhulp Friesland een handelingsgerichte (observatie-) diagnostiek inzetten. Een andere mogelijkheid is de inzet van de module ISK (intake, screening en kortdurende hulp).

18

Er worden zes zorgprogramma’s onderscheiden, die reguliere behandeling, intensieve behandeling en specialistische behandeling bieden. In de 24-uurs behandeling en pleegzorg wordt onderscheid gemaakt tussen specifiek wonen en specialistisch wonen. De zes zorg­programma’s zijn: ■ Ambulant ■ Dagbehandeling ■ Pleegzorg ■ 24-uurs jongere jeugd ■ 24-uurs oudere jeugd ■ Spoedeisend Jeugdhulp Friesland richt zich als specialistisch jeugdzorg­ aanbieder op diverse opvoed- en opgroeiproblemen. Hier volgt een weergave van de probleemgebieden (niet volledig/uitputtend). Het betreft de volgende opvoedings/ opgroeivragen of behandelingsvragen: ■ van (ortho-)pedagogische aard, opvoedingsproblematiek; ■ van orthopsychiatrische aard, opvoedingsproblemen in combinatie met een psychiatrische stoornis; ■ van psychiatrische aard in de vorm van ontwikkelings­ problematiek en/of gedragsproblematiek; ■ achterstand/stagnatie van psychologische en/of sociale ontwikkeling/ontwikkelingsproblematiek; ■ opvoedingsverlegenheid bij ouders; ■ een leerachterstand, schooluitval of gebrekkige schoolof werkcarrière; ■ een kans of vermoeden op deelname aan ongewenste invloedssferen/subculturen; ■ gedragsproblematiek met risico op ontsporen;

Doelgroepenbeleid

een gering zelfbeeld en gebrek aan toekomstperspectief; een mogelijk sociaal-maatschappelijk isolement; ■ relatie- /gezins(systeem)gerelateerde problematiek, opvoeding; ■ mogelijke veiligheidsrisico’s voor jeugdigen en/of andere betrokkenen; ■ een gemis of tekort aan opvoedingsvaardigheden bij ouders; ■ gedragsproblematiek met reëel risico op ontsporen en delictgedrag; ■ verwaarlozing, mishandeling of misbruik; ■ psychosociale omgevingsproblemen (AS-4/DSM-IV-TR); ■ problemen in het dagelijks functioneren (AS-5/DSM-IVTR); ■ traumatische ervaringen. ■ ■

Jeugdhulp Friesland is onderdeel van een zorgketen met regionale en landelijke partners. We streven naar afstemming en zo goed mogelijke aansluiting van de behandeling binnen de jeugdzorgketen. Dit gebeurt bilateraal en via overleg met ketenpartners. Het doelgroepen­­­beleid is hiervoor richtinggevend en kader­ stellend. De directeur Behandelzaken en de managers Zorg­programma zijn bij hoge uitzondering en in het geval van een individuele casus bevoegd om af te wijken van het voornoemde beleid. Bijvoorbeeld bij veiligheids­ vraagstukken. Voorwaarde is dat de afspraken tussen de partners goed worden vastgelegd en nageleefd.

19

JEUGDHULP FRIESLAND Voor gespecialiseerde jeugdzorg

Centraal kantoor

Nieuw adres per 01-01-2013

Noordvliet 439

Badweg 4

8921 HH Leeuwarden

8934 AA Leeuwarden

Postbus 1266

Postbus 1266

8900 CG Leeuwarden

8900 CG Leeuwarden

T 058 233 36 66

T 088 142 44 44

Regiokantoren ■

Hemdijk 16

8601 JV Sneek T 088 142 41 00 F 088 142 41 01/02 ■

Tesselschadestraat 29

8913 HA Leeuwarden Postbus 87 8900 AB Leeuwarden T 088 142 45 00 F 088 142 45 01 ■

Berglaan 60

9203 EJ Drachten T 088 142 42 00 F 088 142 42 01 E [email protected] I www.jeugdhulpfriesland.nl Twitter: @jeugdhulp

Uitgave: Jeugdhulp Friesland, 2012