OPVOEDEN JE KAN ER OVER PRATEN!

0 - 18 J A A R

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN! Toelichting

V.U. Agentschap Jongerenwelzijn Lucien Rahoens Koning Albert II-laan 35 bus 32 1030 Brussel

Inleiding

De affiches ‘Opvoeden… je kan er over praten!’ werden door de Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning van het Agentschap Jongerenwelzijn ontwikkeld in samenwerking met Toemeka vzw. Vier affiches geven beelden weer over opvoeden in de levensfases: 0 tot 3jaar, 3 tot 6 jaar, 6 tot 12 jaar en 12 tot 18 jaar; één affiche geeft thema’s weer die in elke fase van toepassing zijn. De affiches zijn bedoeld als eyecatcher en gespreksopener voor ouders. We verwachten dat de beelden dialoog over opvoeden tussen ouders onderling of tussen ouders en praktijkwerkers aanmoedigen. We hopen dat de diversiteit in de affiches de beelden voor veel ouders herkenbaar maakt. U kan de affiches in uw dienst of organisatie ophangen op een plaats waar ze gezien worden door ouders en andere opvoeders die over de vloer komen. Dit kan bijvoorbeeld een wachtruimte, een gesprekslokaal of een ontmoetingsruimte zijn. Deze brochure geeft enerzijds toelichting bij de beelden op de affiches. Elk beeld geeft een thema in verband met opvoeden weer. We hebben zelf volgende oefening gemaakt: waaraan doet elk beeld/thema ons denken? Dat hebben we in de brochure opgenomen onder de vorm van trefwoorden. We willen daarmee aantonen dat de beelden/thema’s op de affiches ruim ingevuld en aangevuld kunnen worden. De lijst is verre van af, het gaat ons om voorbeelden. Het kan trouwens zijn dat een beeld bij een ouder iets anders oproept dan het vooropgestelde thema: een andere situatie, een ander onderwerp, een ander gevoel,… Dit is ok! De affiche heeft gewerkt als eyecatcher en aangezet tot dialoog. Dit is voor ons, Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning, het belangrijkste doel van de affiches. We hebben alle vertrouwen in ouders en in u om aan de beelden/thema’s betekenis te geven.

1

Anderzijds kan u de brochure ook actief gebruiken als leidraad of als ondersteuning in uw gesprekken met ouders over opvoeding. Wij hebben de keuze gemaakt om te prikkelen met beelden en weinig woorden te gebruiken. Door nadruk te leggen op het visuele hopen we u een toegankelijk instrument te bieden om over opvoeden te spreken met ouders met een migratiegeschiedenis of met ouders voor wie praten over opvoeden minder gemakkelijk is. We hopen dat de affiches en brochure ‘Opvoeden… je kan er over praten!’ een mooie plaats krijgen binnen uw werking. We wensen u veel succes toe in het werken met dit beeldmateriaal! Achteraan deze brochure geven wij u mee waar u informatie over opvoeden en opvoedingsondersteuning kan vinden.

De Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning Agentschap Jongerenwelzijn

2

0 - 3 JAAR

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN!

Aan de geboorte van een kind, gaat een zwangerschap vooraf. Tijdens de zwangerschap treden er heel wat veranderingen op: lichamelijk, emotioneel en relationeel. Hierdoor kunnen bij de toekomstige ouders heel wat vragen en een nood aan steun ontstaan. Wanneer het kindje geboren is, leren ouders en kind elkaar echt kennen en wennen ze aan de nieuwe situatie. Ze raken op elkaar ingespeeld via geluidjes, humeur, bewegingen die de aandacht trekken en door de voortdurende zorg. Veiligheid, geborgenheid en warmte zijn basisbehoeften van baby’s en peuters. Ook voeding en slapen zijn belangrijke gespreksonderwerpen voor veel ouders. Het kind groeit veel en vlug, het kan steeds meer. Lopen, fantaseren, samen spelen, ontdekken, … horen tot de dagelijkse bezigheden. Dit alles leidt bij de nieuwe ouders soms tot vragen en twijfels.

3

0 - 3 JAAR

Ve rzorging Badje, verzorgingsproducten, medische zorg (kind en moeder), luier, kledij, temperatuur, …

4

0 - 3 JAAR

Huile n Honger, angst (moeder en kind), pijn, aandacht, verdriet (moeder en kind), fopspeen, troosten, …

5

0 - 3 JAAR

Zinde lijkhe id Luier, potje, plassen, stoelgang, …

6

0 - 3 JAAR

Voe ding Borstvoeding, voeding van de moeder, flesje, papje, melk, drank, gezonde voeding, voedingsgewoonten, voedingstijdstippen, …

7

0 - 3 JAAR

Slape n Bedje, wiegje, slaapplaats, inslapen, doorslapen, slaapgewoontes en -rituelen (kind en ouders), dutje, dromen, wiegendood, … 8

0 - 3 JAAR

Spe le n Speelgoed, ontwikkeling stimuleren, samen spelen, motoriek, binnen/buiten spelen, fantasie, soorten spelletjes, …

9

0 - 3 JAAR

He ch t ing Warmte, genegenheid, liefde, geborgenheid, aandacht, band, knuffel, affectie, troosten, …

10

0 - 3 JAAR

Koppighe id Eigen willetje, zelf doen, boos worden, roepen, slaan, nee zeggen, bijten, …

11

3 - 6 JAAR

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN!

Deze leeftijdsfase is een periode van een boeiende ontwikkeling bij het kind. Een kleuter kan heel actief zijn en daagt zowel motorisch, intellectueel als verbaal zichzelf en de ouders constant uit. En dat is best vermoeiend voor iedereen. De kinderen gaan in deze periode doorgaans voor het eerst naar school. Ook dat is wennen en aanpassen voor het gehele gezin. Door deze nieuwe ontwikkelingen hebben ouders vaak vragen, al dan niet van praktische aard.

12

3 - 6 JAAR

Sch o ol Schoolkeuze, kleuterklas, concentratie, vaardigheden, leren, klasgenootjes, juffrouw en meester, huilen, scheidingsangst, schoolrijpheid, gedrag school/thuis, … 13

3 - 6 JAAR

Vr ie nde n Spelen, delen, ruzie, vechten, sociale omgang, …

14

3 - 6 JAAR

Slape n Slaapplaats, inslapen, doorslapen, middagdutje, bedplassen, dromen en nachtmerries, …

15

3 - 6 JAAR

Voe ding Gezonde voeding, eetgewoonten, vieruurtje, eetgedrag aan tafel, allergie, moeilijke eter, …

16

3 - 6 JAAR

Spe le n e n be we ge n Alleen /samen spelen, knutselen, tekenen en schilderen, fantasie- en rollenspel, rennen, klimmen, fietsen, zwemmen, sport, … 17

3 - 6 JAAR

Gre nze n s te lle n Gehoorzamen, duidelijke grenzen, consequent zijn, afspraken tussen ouders (en met andere opvoeders), …

18

3 - 6 JAAR

St raf fe n e n be lone n Afspraken tussen ouders (en met andere opvoeders), consequent zijn, duidelijkheid, wanneer belonen of straffen, soorten straffen en beloningen, materieel en immaterieel, belang van positieve bekrachtiging, … 19

3 - 6 JAAR

C ommunic at ie Woordjes, zinnen maken, tekenen, voorlezen, zingen, taal, meertalig opvoeden, …

20

6 - 12 JAAR

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN!

Zes jaar is de leeftijd waarop de leerplicht start en de meeste kinderen naar het 1ste leerjaar gaan. Vanaf dan brengt het kind een groot deel van zijn tijd door op school om te leren. Maar ook spelen en vrienden maken zorgen dat een basis wordt gelegd voor het verdere leven. Rond de leeftijd van 12 jaar verandert er veel op sociaal en verstandelijk niveau naarmate de puberleeftijd nadert. Ook in deze fase spelen ouders een belangrijke rol en kunnen het schoolgebeuren, vrienden, internet, multimedia, … bij ouders vragen oproepen of twijfel zaaien.

21

6 - 12 JAAR

Mul t ime dia e n in te r ne t Spelconsoles, gsm, tv, computer, internet, chatten, videogames, sociale netwerksites, muziek, …

22

6 - 12 JAAR

Vr ie nde n Vriendschap, samenhorigheid, kliekjes, in- en uitsluiting, pesten, beïnvloeding door vrienden, …

23

6 - 12 JAAR

Sch o ol Lezen, rekenen, schrijven, schoolprestaties, huiswerk, rapport, klasgenoten, schoolreizen, …

24

6 - 12 JAAR

Gre nze n s te lle n Gehoorzamen, duidelijke grenzen, consequent zijn, afspraken tussen ouders (en met andere opvoeders), verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, … 25

6 - 12 JAAR

Sport e n spe l Bosklassen, sportklassen, vrije tijd, speelpleinwerking, jeugdbeweging, competitie, bewegen, ontspanning, zwemmen, … 26

6 - 12 JAAR

Zakge ld Hoeveel?, wanneer?, spaarpot of spaarrekening, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, sparen en uitgeven, …

27

6 - 12 JAAR

St raf fe n e n be lone n Afspraken tussen ouders (en met andere opvoeders), consequent zijn, duidelijkheid, wanneer belonen of straffen, soorten straffen en beloningen, materieel en immaterieel, belang van positieve bekrachtiging, … 28

6 - 12 JAAR

C ommunic at ie Taal, meertalig opvoeden, discussies, lezen, voorlezen, roepen en schelden, …

29

12 - 18 JAAR

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN!

Wanneer een jongen of meisje in de puberteit komt, brengt dit van alles in beweging. Niet alleen lichamelijk, maar ook emotioneel en relationeel zijn er grote veranderingen. Tieners zoeken hun eigen weg en zetten zich daarbij soms af tegen hun ouders, de school en de maatschappij. Ze stellen zich vaak vragen over hun identiteit in de ontdekkingstocht naar zichzelf. Wat hun vrienden doen en denken en er bij horen is heel belangrijk. Ook experimenteren hoort bij deze levensfase, evenals verliefd worden en seksualiteit . Ouders hebben bij dit nieuwe evenwichtsproces weleens behoefte aan informatie en steun.

30

12 - 18 JAAR

Sch o ol Schoolprestaties, spijbelen, verder studeren of gaan werken, deeltijds leren, schoolreizen, prestatiegericht, studiekeuze, … 31

12 - 18 JAAR

Vr ie nde n Vriendschap, samenhorigheid, kliekjes, in- en uitsluiting, pesten, beïnvloeding door vrienden, erbij horen, …

32

12 - 18 JAAR

Zich afze t te n Tegen de ouders, tegen school, tegen de maatschappij, grenzen opzoeken, …

33

12 - 18 JAAR

Ide n t i te i t Wie ben ik?, nood aan acceptatie, culturele en religieuze identiteit, onzekerheid, faalangst, …

34

12 - 18 JAAR

Ve r lie fdhe id Liefde, genegenheid, eerste relatie, holebi, seksualiteit, seksuele opvoeding, …

35

12 - 18 JAAR

Ex pe r ime n te re n Grenzen opzoeken, kledij, tattoo, piercing, roken, alcohol, drugs, seksualiteit, …

36

12 - 18 JAAR

Zakge ld Hoeveel ?, wanneer ?, studentenjob, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, sparen, omgaan met geld, …

37

12 - 18 JAAR

Mul t ime dia Spelconsoles, gsm, tv, computer, internet, chatten, videogames, sociale netwerksites, …

38

OPVOEDEN… JE KAN ER OVER PRATEN! 0 - 18 JAAR

Bepaalde thema’s zijn voor elk van de voorgaande leeftijdscategorieën en dus bij het opvoeden van 0 tot 18 jaar (en langer) belangrijk. De komst en het opvoeden van een kind/jongere heeft een impact op de relaties en rolpatronen in het gezin en vice versa. De gezinsvormen en -samenstellingen zijn vandaag de dag zeer divers. Ook de maatschappelijke context kan bij ouders vragen oproepen over bijvoorbeeld veiligheid, gezondheid, zingeving en opvangmogelijkheden.

39

0 - 18 JAAR

G e zin Mama, papa, broer, zus, nieuw samengesteld gezin, alleenstaande ouder, holebi-gezin, multicultureel gezin, broer/zus die meer zorg nodig heeft, … 40

0 - 18 JAAR

Rolpat rone n Wie doet wat in de opvoeding, genderbewust opvoeden, emancipatie, de opvoeding van zoon, de opvoeding van een dochter, voorbeeldfunctie, … 41

0 - 18 JAAR

Ve ilighe id Bescherming, veiligheid in huis, veiligheid in het verkeer, (seksuele) voorlichting, …

42

0 - 18 JAAR

G e zondhe id Dokter, medicatie, koorts maken, tandjes, ziekenhuisopname, gezonde voeding, sport, …

43

0 - 18 JAAR

Zinge v ing Godsdienst en opvoeding, waarden, levensbeschouwing, …

44

0 - 18 JAAR

Opv ang Kinderopvang, opvang op school, opvang door familieleden, buitenschoolse kinderopvang, babysit, ...

45

INFORMATIE OVER OPVOEDINGSONDERSTEUNING

0 - 18 JAAR

• De Opvoedingslijn helpt ouders met vragen over opvoeden via opvoedingslijn.be of op het nummer 078 150 010 (zonaal tarief) door te luisteren, te ondersteunen, te informeren en te adviseren. • De Kind en Gezin-Lijn is bereikbaar op het nummer 078 150 100 (zonaal tarief). U kan er terecht voor o.a. informatie en advies over de zwangerschap, voeding, opvoeding, ... U kan ook contact nemen via een contactformulier. Meer informatie: www.kindengezin.be/contact-en-help/kind-en-gezin-lijn. • Groeimee.be is een website over opvoeden, met informatie in dossiers, filmpjes, vaak voorkomende vragen en antwoorden (EHBO), een kaart met contactgegevens van organisaties waar je terecht kan met opvoedingsvragen en een kalender met activiteiten in je buurt. • Expoo.be is een website van het Vlaams Expertisecentrum Opvoedingsondersteuning met kennis en informatie over opvoeden en opvoedingsondersteuning, over de organisatie van opvoedingsondersteuning in je regio, studiedagen, vormingen en trainingen voor opvoedingsondersteuners.

46

0 - 18 JAAR

CONTACTGEGEVENS VLAAMSE COÖRDINATOREN OPVOEDINGSONDERSTEUNING

Jongerenwelzijn behoort tot het Vlaamse Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De Vlaamse coördinatoren opvoedingsondersteuning werken in een preventieteam.



Preventieteam Antwerpen Frankrijklei 38 bus 3 2000 Antwerpen 03/202 73 77 [email protected]



Preventieteam Limburg Guffenslaan 9 bus 1 - 3de verd. 3500 Hasselt 011/30 34 31 [email protected]



Preventieteam Oost-Vlaanderen F. Lousbergskaai 106 bus 21 9000 Gent 09/235 32 70 [email protected]



Preventieteam Vlaams-Brabant en Brussels Hoofdstedelijk Gewest Leuvenseplein 12 - 4de verd. 1000 Brussel 02/210 63 37 [email protected]



Preventieteam West-Vlaanderen Jacob van Maerlantgebouw Koning Albert I-laan 1.2, bus 52 8200 Brugge (Sint-Michiels) 050/31 12 93 [email protected] Meer informatie: www.jongerenwelzijn.be.