Opvallen en rechtslaan

Opvallen en rechtslaan

Congres over homofobe en transfobe agressie

Dit verslagboek en alle gerelateerd materiaal kan gedownload worden op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld

www.facebook.com/cavariapost & www.facebook.com/zizo.magazine

www. twitter.com/cavariatweet & www.twitter.com/zizoonline

Dit is een uitgave van çavaria vzw V.U. Yves Aerts Kammerstraat 22 / 9000 Gent / [email protected] / www.cavaria.be Met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Gelijke Kansen in Vlaanderen

2

Korte inhoud Ihsane Jarfi, le couloir du deuil Inleiding 1. Homofobie, transfobie, waar spreken we over? 2. Hoe vaak komt homofoob en transfoob geweld voor? 3. Recent onderzoek naar homofobie en transfobie Congres 1. Elke van den Brandt - Openingsspeech 2. Freek Van Severen - Homofobie: Tendezen, meldgedrag en uitdagingen 3. Joz Motmans - Geweldervaringen van transgenders 4. Alexis Dewaele - Holebi-Jongeren in Vlaanderen 5. Thierry Limpens - Religies, tolerantie en solidariteit mogelijk? 6. Interview met de vader van Ihsane Jarfi 7. Naima Charkaoui - streven naar bondgenootschap 8. De workshops Ervaringen van deelnemers Geweld melden

5 6 6 7 8 10 10 12 14 16 18 22 24 26 46 48

3

4

Ihsane Jarfi, le couloir du deuil Le jeudi se pose la question de l’enterrement. J’informe l’imam Akdah que je souhaite faire la prière funéraire à la mosquée d’Ans. Un ami me fait remarquer qu’on risque d’avoir plus de monde et qu’il faut choisir une mosquée plus grande. J’indique celle de Bressoux, la mosquée Assabile, dont je suis vice-président. Très vite, le staff de cette mosquée organise la prière et la réception pour le vendredi, étant donné que nous n’avons reçu le certificat de décès que le jeudi. La prière du vendredi a été suivie par la prière funéraire. L’imam, le jeune Abdel Hafid, explique le sens du prénom d’Ihsane et le secrétaire, le thème de la tolérance qui caractérise l’islam et les musulmans. Une file de plus de trois cents personnes, musulmanes, non musulmanes, de toutes les nationalités, jeunes et moins jeunes, collègues, élèves et anciens élèves, des officiels et gens ordinaires, la presse, les télévisions, tous sont là La prière sur ton corps, Ihsane, a été diffusée partout dans le monde. Le ciel a été ému à ta mort et la terre a pleuré ton départ. Le bourgmestre de Liège, Willy Demeyer, a donné rapidement ses instructions pour nous faciliter les démarches administratives, aidé par un sénateur et soutenu par des échevins. Des collègues enseignants de religion islamique m’ont assuré que mon OMMUNIQUÉ DE PRESSE combat était le leur et qu’ilsCétaient prêts à déclarer une forme de jihad intellectuel pour défendre le principe de la tolérance et le droit à la différence. Chaque musulman souhaite qu’à sa mort, au moins trois rangées de personnes prient sur son corps pour mériter l’intercession. Sur toi, Ihsane, plus de 700 personnes ont prié, la première salle de la mosquée Assabile était pleine et une partie de la seconde aussi. Sans aucun doute tu es au Paradis, sans aucun doute tu es martyr, et comme l’usage le veut, je te vengerai, ma vengeance ne sera pas de tuer tes assassins, mais de militer pour que leurs enfants ne leur ressemblent pas, je sais que si tu étais vivant, tu aurais pensé comme moi. La guerre contre l’homophobie est déclarée, c’est une guerre menée sur plusieurs fronts, la tolérance zéro et l’encouragement du savoir-vivre, la connaissance de l’autre, de sa culture et leur légitimation dans un partage des valeurs civiques et citoyennes. Trois fronts d’attaque, la pédagogie et l’action dans les écoles en partenariat avec la société civile, l’implication des parents dans le changement des mentalités, et l’appareil juridique.

Le livre

La mort d’Ihsane ne peut pas être oubliée, il a été assassiné le 22 avril, c’est une date douloureuse, mais qui doit ouvrir encore plus franchement la porte du changement, telle une révolution des moeurs. Les gens différents ne sont pas si différents que ça, ils sont des êtres humains qui ont le droit à la vie, à la dignité au même titre que le plus commun des mortels. Non qu’on veuille faire de lui une icône, mais nous n’avons pas le choix, la réalité est là. Ses assassins l’ont rendu célèbre en le tuant pour une cause dont souffre encore plus que le dixième de la population belge déclarée. Pour qu’il continue de vivre, on peut imaginer qu’une pancarte indiquant le lieu de son enlèvement, ou un écriteau ou un pavé qui rendrait le nom d’Ihsane présent comme martyr de l’homophobie soit présent dans Liège sa ville, et son nom associé aux victimes de l’intolérance et de la bêtise humaine. Parler de son cas et celui des autres dans les écoles est une manière à enraciner l’éducation de la tolérance et de l’égalité dans les habitudes. Ma tolérance, ma religion, le fait que je sois papa d’un garçon gay me pousse à agir. Je suis en colère. Ihsane ne me sera pas rendu. Alors je dois maîtriser cette colère et l’orienter positivement.

AVRIL 2013

Uit : Ihsane Jarfi, Le couloir du deuil, Editions Luc Pire, 2013

Ihsane Jarfi, le couloir du deuil d’Hassan Jarfi

5

« Le matin du 21 avril, je me trouve dans le salon quand le téléphone sonne. C’est Ihsane. “Allo Ba ça va Maman est là ? Tu peux me la passer ?” Il lui souhaite un bon anniversaire. Le lendemain, un état d’inquiétud

Inleiding 1. Homofobie, transfobie, waar spreken we over? ILGA-Europe omschrijft homofobie als “angst, onredelijke woede, intolerantie en/of haat tegenover homoseksualiteit”. Homofobie wordt hier beschreven als negatieve gevoelens en houdingen. Transgender Europe omschrijft transfobie als “een matrix van culturele en persoonlijke overtuigingen, opinies, houdingen en agressief gedrag, gebaseerd op vooroordelen, afkeer, angst en/of haat tegenover individuen of groepen die niet conformeren aan maatschappelijke verwachtingen en normen met betrekking tot gender of die deze overschrijden”. Het gaat dus om een maatschappelijk fenomeen waarbij collectieve verwachtingen en normen worden gecreëerd, die sommigen al dan niet bewust bewaken door het vertonen van bepaalde vormen (verbaal, fysiek, ...) van agressie, van niet te rechtvaardigen ongelijke behandeling, of door het uiten van haatdragende boodschappen, met als uiteindelijke bedoeling om het gedrag van groepen of individuen uit minderheden te corrigeren en de heersende verwachtingen en normen te bevestigen. Toen de term “homofobie“ eind jaren zestig in de Angelsaksische wereld werd opgeworpen, was de betekenis van homofobie beperkt tot een psychologisch aspect, namelijk het gevoel van angst in de directe nabijheid van homoseksuelen. De wetenschappelijke wereld gebruikte de term “fobie” toen al voor intense angstgevoelens waarbij het subject zich veeleer bewust is van de onredelijkheid ervan. Uit later onderzoek blijkt de confrontatie met homoseksualiteit echter niet vaak angst op te roepen, behalve in sommige gevallen de angst om als homoseksueel aanzien te worden of angst van de eigen homo-erotische gevoelens. Waarschijnlijk werd daarom later de soms als correcter beschouwde term “homonegativiteit” gebruikt. Nu de kennis over sociale en culturele processen uitbreidt en de holebi- en transgenderbeweging verder evolueert, voldoet deze term en haar invulling niet altijd meer. Er bestaan nu onder meer termen als “lesbofobie”, “bifobie” en “transfobie”. Homofobie als concept volstaat immers niet om de beleving van andere groepen binnen de holebi- en transgenderbeweging te beschrijven.

6

Maar er bestaan ook andere termen die ons begrip van het fenomeen discriminatie weerspiegelen. Seksueel stigma, bijvoorbeeld, verwijst naar een (negatief ) label dat men toewijst aan seksuele oriëntaties en dat stereotypen produceert. Zo hebben sommigen het idee dat homoseksualiteit een psychologische afwijking zou zijn en dat holebi’s daarom ook labiele mensen zijn. Seksueel stigma wordt in stand gehouden door de manier waarop de maatschappij sociaal, cultureel en economisch ingericht wordt. We spreken dan van geïnstitutionaliseerd seksueel stigma of van heteroseksisme. Deze term verwijst dan naar een systeem van houdingen, vooroordelen en discriminatie in het voordeel van heteroseksualiteit en heteroseksuele relaties. Een voorbeeld hiervan is het huwelijk dat exclusief wordt voorbehouden voor heteroseksuele koppels. Heteroseksisme houdt op zijn beurt seksueel stigma in stand doordat het homoseksualiteit onzichtbaarheid maakt of zelfs aanvalt. Daarnaast spreekt men ook van seksuele vooroordelen. Dat zijn de negatieve (soms vijandige) attitudes ten aanzien van mensen met een andere seksuele oriëntatie. Ook wat betreft transfobie bestaan gerelateerde concepten. Zo gebruikt men de term genderisme om het culturele geloof aan te duiden dat gender een binair gegeven is en dat je genderexpressie en/of genderidentiteit in overeenstemming moet zijn met én bepaald wordt door je geboortegeslacht. Kortom, je bent óf man óf vrouw (naargelang je sekse) en ook wie zich niet gedraagt conform de gendernormen, kan daarop afgerekend worden. Genderisme is verwant aan seksisme, wat neerkomt op een (negatieve) waardering op basis van iemands sekse, bijvoorbeeld omdat men gelooft dat iemand van een bepaald geslacht superieure kwaliteiten heeft. Natuurlijk verschillen definities wel eens van elkaar of zijn er juist veel overlappingen. Hoe dan ook, het mag duidelijk zijn dat heteroseksisme, genderisme en seksisme in onze samenleving nadelig zijn voor hele bevolkingsgroepen, en dus ook voor de maatschappij in haar geheel. En dat er diverse veronderstellingen aan ten grondslag liggen die zich uiten in stereotypering, in vooroordelen en in discriminatie.

2. Hoe vaak komt homofoob en transfoob geweld voor? Het is erg moeilijk om een exact cijfer te kleven op de vraag hoe vaak homofoob en transfoob geweld voorkomt in onze samenleving. Een eerste probleem stelt zich al bij de definitie, dus bij het feit dat niet iedereen dezelfde zaken als homofoob en transfoob geweld bestempelt. Wat een negatieve mening is voor de ene persoon, is misschien een belediging en dus verbale agressie voor de andere. Een tweede probleem is dat homofobie en transfobie verwijst naar het haatmotief van de dader (jegens een maatschappelijke groep) en niét naar de identiteit van het slachtoffer. Ook een heteroman kan slachtoffer zijn van homofobie en niet alle holebi’s worden omwille van hun (vermeende) seksuele oriëntatie aangevallen. Je moet als het ware in het hoofd van de dader kruipen. Er kunnen ook meerdere motieven tegelijk spelen. Iemand die cruisende homo’s overvalt omdat hij weet dat zij niet snel naar de politie zullen stappen, kan dit doen vanuit economische motieven en niet vanuit een haatmotief. Maar de grens is moeilijk te trekken. Het verschil is wel belangrijk omdat haat jegens een groep zwaarder wordt bestraft.

holebi’s en ruim een kwart van de transgenders maakte fysiek geweld mee. Als je dan rekent dat er in België enkele honderdduizenden holebi’s en minstens ettelijke duizenden transgenders leven, dan is het verbazend dat er in 2011 slechts een honderdtal discriminatiedossiers werden geopend bij de meldpunten, waarvan slechts een tiende geweld betrof en dat de politie met moeite honderd aangiftes registreert van homofobie (transfobie kan niet geregistreerd worden). En er is nog een indicator. Kijken we naar onveiligheidsgevoelens, dan voelt één op drie holebi’s zich in Brussel wel eens onveilig en mijdt een ongeveer even groot aantal transgenders bepaalde sociale plaatsen. Dit alles is slechts een snapshot in de tijd. We hebben helemaal geen vergelijkbaar beeld van tien jaar geleden. De enige evolutie die werd gemeten en die we dus kunnen waarnemen, is dat de algemene acceptatie van homoseksualiteit in België en de buurlanden de laatste jaren steeds verder verbetert. Het is dus ook niet zo vreemd dat ten aanzien van homofobie (transfobie in minder mate) de aandacht van de media stijgt en de veroordeling van de publieke opinie verscherpt. Maar we kunnen dus niet weten of de agressie extremer is geworden in frequentie of in soort gedrag. Verschenen op de çavaria blog: http://cavaria.be/blog/ hoe-vaak-komt-homofoob-en-transfoob-geweld-voor

Een derde probleem is dat niet elk geval van homofobe en transfobe agressie gerapporteerd of aangegeven wordt. In principe zouden politie, parket en meldpunten betrouwbare cijfers moeten kunnen geven. Maar zaken worden geseponeerd wegens gebrek aan bewijs, of ze worden niet aangegeven, of ze worden niet of slecht geregistreerd, of ze zijn simpelweg niet strafbaar (zoals beledigingen). Je kan ook potentiële slachtoffers bevragen over geweld. Maar ook hier zijn cijfers met een korrel zout te nemen, omdat de onderzoeksopzet de cijfers kan beïnvloeden. Zo kan je bijvoorbeeld seksueel getinte beledigingen als “seksueel geweld” benoemen, maar ook als “verbale agressie”. De keuzes van de onderzoekers hebben dus effect op de resultaten. Ook de plaats waar je je respondenten gaat bezoeken en de manier waarop een respondent in het leven staat, zorgt voor een zekere ruis op je cijfers. Toch kunnen we op basis van alle informatie een (weliswaar incompleet) beeld schetsen van hoe vaak holebi’s en transgenders agressie ondervinden omwille van hun identiteit. Wat betreft verbale agressie is voor holebi’s zeven op tien een aanvaardbare inschatting, en voor transgenders is dit zelfs acht. Ongeveer één op tien

7

3. Recent onderzoek naar homofobie en transfobie Een selectie van recent binnenlands onderzoek m.b.t. homo- en transfobie vind je hier. Je vindt een overzicht van Vlaams onderzoek  van het Steunpunt Gelijke kansenbeleid op hun website1. De “EU LGBT survey”, een internationaal vergelijkend onderzoek, werd in 2013 afgerond door het Fundamental Rights Agency van de Europese Unie. Resultaten van dit onderzoek kunnen geraadpleegd worden op de site van de FRA2. Onderzoeken kan je terugvinden in onze mediatheek: http://cavaria.be/mediatheek (rubriek ‘discriminatie’)

1 http://webh01.ua.ac.be/sgkb/?page_id=73 2 http://fra.europa.eu/en/publication/2013/eu-lgbt-survey-european-union-lesbian-gay-bisexual-and-transgender-survey-results

8

Onderzoek Studie over de meningen en houdingen van jongeren uit het Brusselse Gewest La perception de l’homosexualité chez les jeunes de 13 à 21 ans Influence of Schools on Youth’s Sexual Prejudice in Belgium’s Multicultural Capital: A Multilevel Approach

Jaar

Onderzoekers

Respondenten

Onderzoeksvraag

2007

Teney (ULB)

jongeren uit het laatste jaar secundair onderwijs in de regio Brussel Hoofdstad

houdingen en meningen m.b.t. immigratie, homoseksualiteit, hun politieke deelname, hun godsdienstigheid en hun sociaal leven

2007

Fédération des Centres de Planning Familial des FPS

Jongeren die in contact komen met de centra

Hoe ervaren jongeren homoseksualiteit? Hoe percipiëren ze holebi’s?

Teney (ULB)

jongeren uit het laatste jaar secundair onderwijs in de regio Brussel Hoofdstad

De impact van scholen op de attitudes van jongeren m.b.t. homoseksualiteit en holebirechten een eerste beeld verkrijgen van de omvang en aard van agressie tegen holebi’s in Brussel Stad

2008

Geweld tegen holebi’s in Brussel stad

2007

Poelman (EHSAL)

voornamelijk uit Brussel en omgeving, voornamelijk mannen en franstaligen

Geweld tegen holebi-jongeren

2008

Gijsemans (KUL)

Holebi-slachtoffers tussen 16 en 26 jaar oud

Welke zijn de karakteristieken van homofoob geweld tegen Vlaamse holebi-jongeren?

Motmans (IGVM)

personen die gendervariant zijn, aan travestie doen, transgender (in de breedst mogelijke zin) of transseksueel zijn

een up-to-date overzicht van de situatie van transgender personen in België en van de discriminaties en ongelijkheden in beleid en wetgeving waarvan zij het slachtoffer zijn.

Lainez (VUB)

Voornamelijk homoseksuele mannen en vrouwen van gemiddeld 35 jaar, voornamelijk uit Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Voelen LGBT-personen in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich onveilig in het openbaar omwille van hun seksuele geaardheid?

Versmissen (UA)

Voornamelijk mannen en gemiddeld 35 jaar oud (holebisteekproef ); heterosteekproef van 29.5%

de kwaliteit van leven van holebi’s in Vlaanderen inventariseren

to determine what are the correlates of the changes in the level of homophobia during the transition phase from late adolescence to early adulthood de geweldervaringen van trans personen in België in kaart brengen

Leven als transgender in Vlaanderen

Veilig uit de kast. Homonegativiteit en Homofobe Agressie in de Openbaarheid

Zzzip2: Onderzoek naar de levenskwaliteit van Vlaamse holebi’s

2009

2011

2011

Homophobia and the Transition to Adulthood: A Three Year Panel Study among Belgian Late Adolescents and Young Adults, 2008–2011

2012

Hooghe (KUL)

analysis makes use of the Belgian Political Panel Survey (2008–2011), tracking 2,815 respondents (52 % female, 48 % male) between the ages of 18 and 21

Geweld op basis van transgenderisme

20132014

Motmans (UA)

Transgenders (Respons > 400 -> 260 uit België)

9

Congres 1. Elke van den Brandt - Openingsspeech Dames en heren, In naam van Bruno De Lille, Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen, heet ik u welkom. Bruno De Lille kon met spijt in het hart vandaag niet aanwezig zijn. Ik denk dat jullie wel weten hoezeer dit onderwerp hem aan het hart ligt en hij heeft mij dan ook gevraagd jullie veel succes toe te wensen. Hij heeft mij daarnaast ook gevraagd om in zijn naam dit congres in te leiden. Wat ik ook met veel plezier zal doen.

weer meer feiten van discriminatie en homofobie. Een pijnlijke opsomming: • • • •

2008: 34 feiten 2009: 57 feiten 2010: 60 feiten 2011: 86 feiten

In 2012 werden alleen al in het eerste semester 68 feiten geteld. Het is nog wachten op de nieuwste cijfers maar de tendens is duidelijk.

Beste mensen, Ik zie in de zaal vele bekende gezichten. Velen kennen elkaar al, anderen niet of, beter gezegd, nóg niet. Want dat is toch één van de hoofdredenen waarom we hier vandaag samen zijn. Elkaar leren kennen, van elkaar leren, een netwerk opbouwen, samenwerkingen aangaan…Want, hoewel het zeker al gebeurt, moeten we nog verder gaan want de cijfers die liegen er niet om. Het geweld tegenover lesbiennes, gays, biseksuelen en transgenders kortweg LGBT’s neemt steeds toe in België. Op nationaal vlak registreert de politie elk jaar

10

Enig lichtpunt bij deze cijfers is dat het zogenaamde “dark number”, of aantal ongerapporteerde gevallen vermoedelijk steeds kleiner wordt. De verhoogde media- en maatschappelijke aandacht maar evengoed de sensibiliseringscampagnes die slachtoffers ertoe aanzetten om klacht in te dienen of dit te melden wanneer zij getuige waren zullen hier zeker aan bijgedragen hebben. Beste mensen, De strijd die we voeren is niet alleen een strijd tegen de homo-, lesbo- of transfobie, het is niet alleen een

“Geweld moet naar de geschiedenisboeken worden geschreven”

strijd tegen gaybashing en hate crimes. Het is een strijd tegen de onverdraagzaamheid, tegen de agressie in het algemeen. Want mensen die zich agressief gedragen tegenover LGBT’s doen dat vaak vanuit een zeer macho-kijk op de wereld. Ze vinden dat een “echte man” of een “echte vrouw” zich volgens hun normen moet gedragen. Als hun beeld van dé man of dé vrouw niet overeenkomt met wat ze zien – mannen met vrouwelijke trekjes, vrouwen die zich mannelijk kleden,… – lokt dit nog al te vaak agressie uit. Mannen die hand in hand lopen, vrouwen die zich zogenaamd “onzedig” kleden: het zijn vaak doornen van dezelfde roos, in hetzelfde oog. Ik denk dat iedereen hier vandaag aanwezig echter streeft streven naar een maatschappij die gebaseerd is op respect voor elkaar. Met andere woorden: iemand anders kan zich in jouw ogen vreemd gedragen, zolang dit gedrag niet verboden is door de wet of jou geen schade toebrengt, respecteer je dat. En dan kan je verlangen dat de andere zich ook zo tegenover jou gedraagt. Vanuit zijn gelijke kansenbeleid werkt Bruno De Lille hier ondertussen al jaren aan de aanpak ban dat geweld tegen de LGBT-gemeenschap. Ondertussen hebben ook de verschillende overheden hebben zich geëngageerd om geweld tegenover holebi’s en transgenders samen aan te pakken in het interfederaal actieplan. U merkt dus dat er iets beweegt en u bent zelf waarschijnlijk al jaren hard aan het werk rond dit thema. Laat ons daarom allemaal samen de handen in elkaar slaan om met vereende kracht dit geweld definitief te verbannen naar de geschiedenisboeken. Er rest mij nog u in naam van Bruno De Lille te danken voor uw inzet. Ikzelf dank u voor uw aandacht en wens u nog een leerrijke en boeiende dag toe. Elke Van den Brandt, Brussels Parlementslid voor Groen

11

2. Freek Van Severen - Homofobie: Tendenzen, meldgedrag en uitdagingen Het Centrum wijdde in 2010 een omvangrijk deel van zijn jaarverslag aan seksuele oriëntatie. Het jaarverslag van 2012 bevat de meest recente bevindingen en cijfers, inclusief die van politie en het parket.

Freek Van Severen is diensthoofd Eerste Lijn, Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Het Centrum is een onafhankelijke openbare instelling die gelijke kansen bevordert, discriminatie bestrijdt, en die diversiteit en migratie bestudeert.

“LGBT’s stellen zich meer zichtbaar op, waardoor er een verschuiving ontstaat van homofobie naar homonegativiteit. Er zijn opmerkelijke verschillen: er zijn 4 keer meer meldingen van mannen dan vrouwen op vlak van homofobie.” Hij roept op tot een sterkere samenwerking tussen de politie, parket en andere organisaties. In de nabije toekomst ligt de focus o.a. op de relatie religiositeithomofobie. Meer weten Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding: http://www.diversiteit.be/ Jaarverslag discriminatie en diversiteit 2010: http://www.diversiteit.be/jaarverslag-discriminatiediversiteit-2010 Jaarverslag discriminatie en diversiteit 2012: http://www.diversiteit.be/jaarverslag-discriminatiediversiteit-2012

12

“Homofobie wordt niet altijd erkend door het parket”

Presentatie Dit is een selectie van enkele slides. De volledige powerpoint kan gedownload worden op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld

#TWEETS çavaria @cavariatweet

29 juni

laatste vier jaar stabiele cijfers rond homofobie volgens Freek Van Severen #cgkr #cavariacongres Freek Van Severen “verschuiving van #homofobie naar #homonegativiteit” #cgkr #cavariacongres Freek Van Severen: “geen goeie wetenschappelijke cijfers over haatmisdrijven” #cgkr #cavariacongres Freek Van Severen: “moeilijk om de intentie van een dader te bewijzen” #homofobie #cgkr #cavariacongres ZiZo Online @ZiZoOnline

29 juni

Eerste spreker congres, Freek Van Severen: “Zichtbaarheid leidt tot een risico op discriminatie” #cavariacongres Freek Van Severen: “Lesbiennes doen eerder melding van discriminatie in de familiale sfeer” #cavariacongres FVS: “Bij wijze van boutade: men gaat sneller melding doen tegen Léonard dan discriminatie op de huismarkt” #cavariacongres Freek Van Severen “Samenwerking met actoren is cruciaal om de onderrapportering aan te pakken” #cgkr #cavariacongres

13

3. Joz Motmans - Geweldervaringen van transgenders Joz Motmans werkt voor het Steunpunt Gelijkekansenbeleid aan een onderzoek dat tegen 2014 de geweldervaringen van trans personen in België in kaart moet brengen.

Joz Motmans (onderzoeker UA, departement Politieke Wetenschappen) deed in opdracht van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen in 2009 onderzoek naar het leven van Belgische transgenders en werkt mee aan het Transgender Infopunt.

De voorlopige onderzoeksresultaten van de grote bevraging (400 respondenten) over geweld bij transgenders waren choquerend. Acht op tien heeft al een vorm van geweld meegemaakt, waarvan een derde seksueel geweld was. Bij een internationale vergelijking bleek België hogere cijfers te hebben, maar dat verschil vloeit voort uit de manier waarop het onderzoek werd gevoerd. Meer weten Leven als transgender in België (2009) http://www.cavaria.be/mediatheek/leven-als-transgender-in-belgie Geweld op basis van transgenderisme http://www.steunpuntgelijkekansen.be/?page_id=79 Transgender infopunt http://transgenderinfo.be/ Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen http://igvm-iefh.belgium.be/

14

“Een vierde was slachtoffer van fysiek geweld, een derde van seksueel geweld”

Presentatie Dit is een selectie van enkele slides. De volledige powerpoint kan gedownload worden op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld

#TWEETS çavaria @cavariatweet

29 juni

Joz Motmans: “4 types geweld: verbaal en psychisch, fysiek, seksueel, materieel” #cavariacongres Joz Motmans: “78.9%was slachtoffer van verbaal en/of psychisch geweld” #cavariacongres Joz Motmans: “ 1/4 was slachtoffer van fysiek geweld, 1/3 van seksueel geweld” #transgender #cavariacongres Joz Motmans: “Hogere percentages geweld in België zijn gevolg van onze methodiek, er is niet per se meer geweld in ons land” #cavariacongres Joz Motmans: “Publiek geweld komt meer voor dan privaat geweld. Privaat geweld neemt ergere vormen aan.” #transgender Joz Motmans: “Onderzoek nog niet gedaan. Nu case-by-case studie naar o.m. motief” #transgender #cavariacongres

15

4. Alexis Dewaele - Holebi-Jongeren in Vlaanderen

Alexis Dewaele (onderzoeker Ugent, faculteit Psychologie) voerde voor het Steunpunt Gelijkekansenbeleid diverse onderzoeken naar jongeren en hoe zij omgaan met homo- en biseksualiteit.

In zijn presentatie geeft Alexis Deweale een overzicht van jarenlang onderzoek naar hoe jongeren met homoseksualiteit en aanverwante thema’s omgaan. Hij belicht specifiek onderzoek naar het discours van jongeren over man-vrouw rolpatronen, de schoolloopbaan van holebi- en heterojongeren en naar zichtbaarheidsmanagement bij holebi-jongeren. Gender is nog altijd de belangrijkste factor die homonegativiteit bepaalt: jongens zijn veel meer uitgesproken homonegatief. Maar liefst 33% van de holebi-jongeren krijgt soms tot vaak opmerkingen over zich te vrouwelijk (als jongen) of te mannelijk (als meisje) te gedragen. In holebivriendelijke scholen voelen alle, en dus ook heteroseksuele leerlingen zich thuis. Investeren in kwalitatieve relaties op school komt dan ook alle leerlingen te goede. Open kunnen zijn over je seksuele oriëntatie gaat samen met goed in je vel zitten en geeft een positief signaal naar die jongeren die nog in de kast zitten. Meer weten De schoolloopbaan van holebi- en heterojongeren (2008) http://cavaria.be/mediatheek/de-schoolloopbaan-vanholebi-en-heterojongeren Discours van jongeren over man-vrouw rolpatronen (2008) http://cavaria.be/mediatheek/discours-van-jongerenover-man-vrouw-rolpatronen Zichtbaarheid- en discriminatiemanagement bij holebijongeren (2010) http://www.gelijkekansen.be/Portals/GelijkeKansen/ Onderzoek/2010%20zichtbaarheid.pdf

16

“Gender, gender en nog eens gender. De belangrijkste factor in homonegativiteit”

Presentatie Dit is een selectie van enkele slides. De volledige powerpoint kan gedownload worden op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld

#TWEETS çavaria @cavariatweet

29 juni

Alexis Dewaele over holebi-jongeren in Vlaanderen #ugent #cavariacongres Alexis Dewaele: “1/3 holebi’s werd uitgescholden, 1/5 werd lastig gevallen de voorbije 6 maanden” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Jongens zijn homonegatiever dan meisjes” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Meer homonegativiteit bij moslims in België” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Meer negatieve attitudes tegenover holebi’s in BSO en TSO” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Des te ouder een jongere des te genuanceerder zijn/haar beeld van holebi’s” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Steeds meer holebi’s doen proactief aan coming-out” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Gender, gender en nog eens #gender. Dé belangrijkste factor in homonegativiteit.” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Prides zijn lakmoestest voor attitudes in samenleving volgens Viviane Reding” #cavariacongres ZiZo Online @ZiZoOnline

29 juni

Alexis Dewaele: “Het geslacht is een belangrijke factor die samengaat met homonegativiteit” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Het bewust zijn van dat je deel uitmaakt van een gestigmatiserende groep beïvloedt het gedrag” #cavariacongres Alexis D.: “We tasten nog in het duister over de redenen dat lesbische meisjes minder vinden dat ze erbij horen” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Holebileerkrachten zijn belangrijk als rolmodel” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Coming-out doe je niet één keer in je leven, daarom is de term ‘zichtbaarheidsmanagement’ beter” #cavariacongres Alexis Dewaele: “Scholen die werken aan kwalitatieve relaties, worden als holebivriendelijk gepercipieerd “ #cavariacongres

17

5. Thierry Limpens - Religies, tolerantie en solidariteit mogelijk?

Thierry Limpens is doctoraal onderzoeker verbonden verbonden aan de UGent en de KU Leuven. Zijn onderzoek spits zich toe op de rol van de islam en de positie van moslims in de hedendaagse samenleving..

Religies zijn per definitie conservatief ingesteld, maar vanuit een invalshoek van mensenrechten kan er tolerantie komen door een overlappende consensus te vinden tussen de inclusieve staat en de religie. In een rechtvaardige staat heerst solidariteit. Religie hoeft niet te worden afgestoten maar door samen te werken met (positieve) internationale protagonisten kan de kar in de goede richting worden getrokken. De meeste religies zijn gekend om hun conservatieve houding naar zelfbeschikkingsrechten toe, zoals de vrijheid tot keuze van levenspartner en van seksuele geaardheid. Zij worden vandaag in de vrije, geseculariseerde samenleving geassocieerd met onverdraagzaamheid en zelf geweldpleging. Dit is niet anders voor de twee voornaamste religies die in België mee de maatschappij bepalen, de Islam en het Christendom. Hun volgelingen worden verweten bij te dragen tot een onverdraagzame samenleving. Veel solidariteit met LGBT’s die voor hun rechten opkomen wordt er van hen niet verwacht. Wat kunnen we vanuit de religies of van buitenaf doen om verandering te brengen? Hun afschaffing willen bewerken door onderdrukking is niet haalbaar. De geschiedenis leert dat dit alleen maar averechts kan werken. Is het dan juist om ervoor te pleiten dat religie volledig verhuist van de publieke ruimte naar de huiskamer? In dit geval niet, want LGBT’s groeien zelf op in gezinnen en ook daar is meer verdraagzaamheid wenselijk. Politicologisch gezien biedt het seculiere staatsmodel de beste kansen om religie een andere richting te doen inslaan. Dit model mag niet verward worden met het willen mensen religie afpraten, met ontmoedigingsstrategieën. In het Westen hebben we ondertussen een lange traditie van denken in termen van de seculiere staat en ieder land heeft een andere visie over hoe dit moet worden opgevat. In België worden erediensten gesubsidieerd en enkele andere instituten verbonden aan de religies, zoals aalmoezenierschap in ziekenhuizen en in de gevangenissen. Ook instellingen, zoals scholen, mogen zich religieus noemen en kunnen staatsgeld krijgen. ►

18

“We dienen te streven naar een overlappende consensus zonder middenweg”

Presentatie Dit is een selectie van enkele slides. De volledige powerpoint kan gedownload worden op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld

‘Overlappend’ naar religie kijken = •Processen en dynamiek analyseren: •conservatief-liberaal  zondermeer conservatief, fundamentalisme kan reactionair zijn of nieuwkomers problematiek •het ‘x’ zeggen van religieuze mensen kan in de ene geloofsgemeenschap reactionair zijn en in de andere vooruitstrevend

•Liberale (vrijdenkende) religieuzen zijn er, maar zijn vaak onderbelicht

BASISVOORWAARDE: inclusieve staat  tolerantie Seculiere staat

Brug = mensenrechten

Religie als partner

‘Secularisme’ = uitsluiting van religie

UITDIEPING VAN BASIS: participatieve staat  solidariteit Representatieve democratie

Brugfiguren = (Internationale) protagonisten

Solidaire religieuzen als partner

#TWEETS çavaria @cavariatweet

29 juni

Thierry Limpens: “Dynamiek en processen achter religie zijn belangrijk” #cavariacongres Thierry Limpens: “We moeten streven naar overlappende consensus tussen religies en seculiere staat” #cavariacongres Thierry Limpens :”Cultuur wordt weerspiegeld in wetgeving. We evolueren naar een seculiere cultuur” #cavariacongres Thierry Limpens: “Maar religie zal nooit volledig verdwijnen in onze maatschappij” #cavariacongres Thierry Limpens: “Kerkelijk recht wordt erkend in België. Wat met de sharia?” #cavariacongres Thierry Limpens: “In Brussel is geen geld voor extra scholen. Moskeeën hebben geld maar mogen er geen oprichten...” Thierry Limpens: “Oproepen voor passieve tolerantie is niet voldoende maar een begin” #cavariacongres ZiZo Online @ZiZoOnline

29 juni

Onderzoeker Thierry Limpens: “Een fundamentalitische nieuwkomer maakt kans om zijn houding aan te passen” #cavariacongres Thierry Limpens: “We mogen liberale religieuzen zeker niet over het hoofd zien” #cavariacongres Thierry Limpens “Mensen in België hebben serieus afstand genomen van religie” #cavariacongres Thierry Limpens “Religie in een hoekje drukken is niet haalbaar” #cavariacongres

‘Wij-zij’ (zondebok)

Thierry Limpens: “In Engeland is het mogelijk om naar een Sharia-rechthof te gaan” #cavariacongres Thierry L.: “Ik geloof heel sterk in de contracttheorie, religieuzen en seculieren kunnen een contract aangaan” #cavariacongres Thierry Limpens: “Ik denk dat een zondebokmechanisme in Afrikaanse landen leidt tot homofobe wetten” #cavariacongres Thierry Limpens: “Religieuze gemeenschappen kunnen evolueren!”

19

In het contract denken moeten de religies om herkenning en subsidiëring te krijgen aan voorwaarden voldoen die door de staat worden opgelegd. Idealiter wordt het staat/religie contract dat daaruit volgt herzien naarmate de samenleving evolueert, maar dit lijkt te weinig een automatisme te zijn. Zo kunnen we ons afvragen, binnen het Belgische model, of en in hoeverre het mensenrechten denken rond vrijheid van seksuele uiting en partnerkeuze in de toekomst gaat ingepast worden in deze contracten. De meeste niet-religieuze staatsinstituten in België zijn ondertussen gevorderd in hun aanpassing aan de normen van mensenrechten, maar religie valt daar voorlopig nog te veel buiten op een aantal cruciale vlakken. Men denkt wel eens dat religie niet gedwongen kan worden. Maar waarom mag een imam dan geen vier vrouwen hebben als dit toegelaten is volgens de Islamitische leer? Praktijken van polygamie, als het bekend is, worden in België streng aangepakt. Op dit vlak worden vrouwenrechten redelijk beschermd. Zo zou het ook mogelijk moeten zijn om te vragen dat wie zich inschrijft in een religieus instituut om bedienaar van de eredienst te worden zich vrij kan uiten over haar of zijn seksuele voorkeur zonder religieus uitgesloten te worden. In het staatscontract systeem worden kansen gegeven aan religieuze vrijdenkers die van binnen uit religie willen veranderen. De staat waakt er mee over dat fundamentalistische religievertegenwoordigers geen herkenning en dus geen kansen krijgen. Zo zijn vandaag de meeste bedienaren van de eredienst gematigde religieuzen. Ze staan vaak tussen de staat en hervormers uit hun gemeenschap in. Die laatste zijn denkers die religie dichter bij de tijdsgeest willen brengen. Hun ideeën worden gehoord door de geestelijken die daar rekening mee gaan houden, vaak eerst op een voorzichtige manier maar na verloop van tijd kan dit evolueren naar meer expliciete standpuntinnemingen. Die hervormers zijn doorgaans het meest actief in het zingevingmiddenveld, in bewegingen, in de NGO wereld , etc. Het Belgische seculiere staatsysteem heeft ook voor deze laatste contractvormen. Helaas komen hierin de religieuze hervormers te weinig aan bod wanneer ze in samenwerking met media door polemiserende groepen verdacht worden gemaakt van een verdoken fundamentalisme. Er wordt nogal eens over het hoofd gezien in het geseculariseerde denken dat het al een hele stap voorwaarts kan betekenen wanneer een geestelijke oproept om binnen de geloofsgemeenschap afstand te doen van expliciete en fysieke agressie naar LGBT’s zonder ook op te roepen tot volledige herkenning van deze laatste.

20

Met het religieuze middenveld belanden we bij de vraag van de solidaire samenleving die als extra, maar meest noodzakelijk, gesteld kan worden nadat eerst de basis is gelegd in het seculiere staat/religie contract. Kunnen religies partners in solidariteit worden? Dit is mogelijk indien samengewerkt wordt met de mensenrechtenactivisten in hun midden. Hier vind je de resolute mensenrechtendenkers binnen religie die wel in een minderheid kunnen zijn, maar die op een volle structurele ondersteuning moeten kunnen rekenen. Een niet-solidaire staat, die niet denkt in termen van een ruimere participatie van de maatschappelijke actoren, heeft geen oog voor deze laatste activisten, ongeacht of zij van binnen of van buiten de religie komen. In contrast hiermee gaat een participatief staatsmodel voorbij het ‘wij-zij denken’ dat al te vaak gehanteerd wordt om tot geen ruimere participatie te moeten oproepen.

COMMUNIQUÉ DE PRESSE

AVRIL 2013

Ihsane Jarfi, le couloir du deuil d’Hassan Jarfi

Le livre « Le matin du 21 avril, je me trouve dans le salon quand le téléphone sonne. C’est Ihsane. “Allo Ba ça va ? Maman est là ? Tu peux me la passer ?” Il lui souhaite un bon anniversaire. Le lendemain, un état d’inquiétude s’empare de moi : Ihsane n’a plus téléphoné depuis la veille. Mon cœur n’arrive pas à se calmer… » Le 1er mai 2012, le corps sans vie d’Ihsane Jarfi est retrouvé dans un champ. Ce Liégeois de 32 ans a été tabassé à mort parce qu’il était gay. Dans ce livre, son père retrace les moments qui ont précédé l’annonce de sa mort, il évoque l’enfance de cet enfant généreux et altruiste, qui a grandi au sein d’une famille belgomarocaine. Hassan Jarfi effectue un retour sur sa propre enfance, sa relation avec son père, son adolescence à Casablanca et son arrivée en Belgique. Il s’interroge sur l’homosexualité d’Ihsane et sur la logique meurtrière à laquelle ont répondu les assassins de son fils…

L’auteur Né en 1953, de père berbère et de mère arabe, Hassan Jarfi est attiré depuis l’enfance par les littératures arabe et française. Il grandit à Casablanca entre un cimetière juif, la cathédrale du Sacré- Cœur et la mosquée. Il vient ensuite en Belgique pour décrocher une licence en communication à l’ULg avant d’entamer un DEA en soufisme à l’université d’Aix-en-Provence. Hassan Jarfi a été professeur de religion islamique à l’Athénée Royal Charles Rogier de Liège et responsable du département des Mosquées pour la Communauté arabophone en Région wallonne.

Caractéristiques techniques

Date de publication : avril 2013 Format 14 x 21,5 cm – 152 pages Prix de vente public : 20 euros ISBN : 978-287542-065-7 Distribution : Interforum Contact presse : Primaëlle Vertenoeil 0484/48.50.43 - [email protected]

21

6. Interview met de vader van Ihsane Jarfi

Hassan Jarfi schreef na de dood van zijn zoon het boek ‘Ishane Jarfi, le couloir du deuil‘, uitgegeven door Luc Pire Editions in 2013. Hij is voormalig islamleerkracht en was lid van de Executief van de Moslims van België.

In mei 2012 werd het lichaam van Ihsane Jarfi teruggevonden in een veld. Het is in België de eerste moord waarbij het homofobe motief werd geregistreerd. Vier mannen werden aangehouden. De vader van Ihsane, Hassan, schreef nadien een boek. Het assisenproces wordt verwacht in 2014. Hassan Jarfi bracht zijn persoonlijke lijdensbeleving als vader die op een dag geconfronteerd werd met de gewelddadige moord op zijn zoon Ihsane. Hij had vroeger af te rekenen met beschouwingen van anderen rond de geaardheid van zijn zoon. Hij riep tijdens het congres op om al in de lagere school te werken aan aanvaarding van iedereen, zodat er geen kinderen meer vermoord worden omwille van wie ze zijn. Meer weten ZiZo nieuws over Ihsane en Hassan Jarfi http://zizo-magazine.be/search/node/jarfi Uitgeverij Luc Pire Editions http://new.lucpire.eu/e-shop/ Boekhandel ‘t Verschil http://www.verschil.be/

22

“Religie wordt gekidnapt door mensen met een eigen agenda”

Ishane Jarfi, le couloir du deuil Ik herinner me nog goed hoe ik op 1 mei 2012 het nieuws vernam van de dood van Ihsane Jarfi. Mijn adem stokte en er leek plots een zwaar gewicht op mijn borststreek te zijn gevallen. Ik was geschokt, verdrietig en bovenal ontzettend kwaad. En ik niet alleen, deze homofobe moord deed een golf van verontwaardiging over heel ons land waaien.

#TWEETS çavaria @cavariatweet

29 juni

Zeer emotionele getuigenis van Hassan Jarfi, vader van de vermoorde Ihsane Jarfi #cavariacongres Hassan Jarfi: “Ik heb religie niet nodig om me te zeggen of ik van mijn kinderen moet houden of niet” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Ihsane was geen homo maar gewoon mijn zoon” #cavariacongres

Ihsane Jarfi, een jonge Belg van Marokkaanse afkomst, werd brutaal vermoord door vier mannen met wie hij was meegelift. Ze hadden hem opgepikt aan een homobar in Luik en vervolgens geschopt, geslagen en voor dood achter gelaten in een veld. Ihsane overleed aan de verwondingen en zijn lichaam werd pas een week later terug gevonden.

Hassan Jarfi: “Ik mocht moslims niet vertegenwoordigen want ik had mijn zoon slecht opgevoed omdat hij homo was” #cavariacongres

Zijn vader Hassan Jarfi vertelt het verhaal van de dagen voor en na zijn verdwijning, van zijn nimmer aflatende verdriet en het gevecht met de onmacht. Hij maakt daarbij omzwervingen langs zijn eigen jeugd in Marokko, met kleurige beschrijvingen van het leven in Casablanca anno jaren zestig. Hij vertelt vol gevoel over zijn migratie naar België en de eerste jaren van zijn nieuwe leven in Luik.

Hassan Jarfi: “God is geen moordenaar. Homofobie hoort niet thuis in religie.” #cavariacongres

Doorheen zijn verhaal staan de familiebanden centraal, de warmte van het gezinsleven, de onvoorwaardelijke liefde tussen broers en zussen, de steun en solidariteit wanneer het even moeilijk gaat. Hassan laat de lezer begrijpen hoe hij zingeving en troost vindt bij de islam. Hij geeft weer hoe hij zich na lang worstelen tussen wetenschap, religie en zijn eigen ervaring verzoent met de homoseksualiteit van Ihsane. Hassans woorden zijn doordrongen van een krachtige moraal. Respect voor je medemens en echte acceptatie, vormen de kern van zijn boodschap. Het is een emotionele oproep om iedere mens te aanvaarden zoals hij is. Een warm en oprecht boek dat je niet onberoerd zal laten. ‘Ihsane Jarfi, le couloir de deuil’ is voorlopig enkel beschikbaar in het Frans, maar is erg begrijpbaar en toegankelijk geschreven. De opbrengst van het boek gaat naar de strijd tegen homofobie. Dit boek is verkrijgbaar bij boekhandel ‘t Verschil. Oorspronkelijk verschenen op ZiZo online, auteur Liesbeth Van Geysegem http://zizo-magazine.be/ihsane-jarfi-le-couloir-de-deuil

Hassan Jarfi: “Ik werk voortaan aan aanvaarding van holebi’s vanuit een religieus perspectief” #cavariacongres

Hassan Jarfi: “Ik heb religie geërfd van mijn moeder en poëzie van mijn vader” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Nu moeten er analyses worden gemaakt over de rol van de patriarchale maatschappij” #cavariacongres Emotioneel applaus voor Hassan Jarfi. #cavariacongres ZiZo Online @ZiZoOnline

29 juni

Hassan Jarfi: “We hebben het nieuws vernomen op de verjaardag van mijn moeder” #cavariacongres Hassan Jarfi “Ishane hield van het leven” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Het is gek wat men kan delen met zijn kind, zonder er over te praten” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Ik wil de Moslimexecutieve zien verdwijnen. Ze zijn er niet om de moslims te vertegenwoordigen” #cavariacongres Hassan Jarfi “Ik wil mij niet wreken” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Het boek gaat over gedeelde smart, maar is ook een oproep tot vreugde” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Ik wil in het nu leven, het moment van hoop” #cavariacongres Hassan Jarfi: “Zet de daders voor mij en ik weet niet wat ik zou doen” #cavariacongres

23

7. Naima Charkaoui - streven naar bondgenootschap

Naima Charkaoui is directeur bij het Minderhedenforum. Tijdens de Antwerp Pride van 2011 vertegenwoordigde ze nog het Minderhedenforum tijdens een fluitconcert tegen homohaat. Het Minderhedenforum sprak zich ook nadien nog uit voor een bondgenootschap in de strijd tegen discriminatie.

Met het Minderhedenforum staat Naima Charkaoui voor een gelijkaardige strijd tegen discriminatie. Het Minderhedenforum is een koepel voor mensen met een migratie-achtergrond. Onder hun leden hebben zij Merhaba, een vereniging voor holebi’s en transgenders met roots in de Maghreblanden, het Midden-Oosten, Turkije en Sub-Saharaans Afrika.

“We moeten streven naar jongeren en volwassenen die zich hier thuis en aanvaard voelen”

Migranten worden door hun grotere zichtbaarheid en gemiddeld lagere sociale positie vaak gediscrimineerd. Het Minderhedenforum streeft naar ‘objectieve bondgenoten’ met LGBT’s om de strijd op te nemen tegen geweld via sensibilisering, de stilte doorbreken en niet enkel geweld te veroordelen maar ook aanvaarding van LGBT’s na te streven. Meer weten Het Minderhedenforum http://www.minderhedenforum.be/ Merhaba http://www.merhaba.be/

#TWEETS ZiZo Online @ZiZoOnline

29 juni

Naima Charkaoui: “We zijn objectieve bondgenoten” #cavariacongres Naima Charkaoui: “Bij het Minderhedenforum willen we aandacht hebben voor LGBT met een migratieachtergrond” #cavariacongres Naima Charkaoui: “Statements in de media tegen homofoob en transfoob geweld zijn belangrijk” #cavariacongres Naima Charkaoui: “We willen jongeren die een eigentijdse blik hebben op genderdiversiteit” #cavariacongres

24

VU: Jan Beddeleem, Kolenmarkt 42, 1000 Brussel

Gaan wij ook discrimineren? www.sawassia.com een project met steun van het Federaal Impulsfonds voor Migrantenbeleid - www.fim-fipi.be

25

8. De workshops 1. Hollaback - Straatintimidatie Aan het begin van de workshop werd er een korte intro gegeven over Hollaback!, een internationale beweging die als streefdoel heeft om straatintimidatie te beëindigen. Er werd verteld over hoe sociale media (mobiele apps, blogs en Facebook) ervoor hebben gezorgd dat deze gemeenschap en beweging kon groeien. Na de intro, werd het idee en sterkte van Hollaback! in de praktijk gebracht: de kracht van “to holla back” oftewel “terugroepen” = m.a.w. de kracht van verhalen delen. Op deze pagina kan je tips vinden die in deze workshop gegeven werden. Meer weten Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over Hollaback! op http://antwerpen.ihollaback.org/, http://brussel.ihollaback.org/ en http://gent. ihollaback.org/

26

In beeld

       

2. Belgian Rainbow Cops Omgaan met klachten Tijdens deze interactieve workshop stelden de Rainbow Cops zich voor. Deelnemers kregen informatie over het wettelijk kader voor klachten, welke klachten ontvankelijk zijn en welke vormvereisten er zijn. Er werden ook vragen beantwoord zoals waar men op moet letten, waarom er een ‘dark number’ (onderrapportering) is en wat daar aan kan gedaan worden. Meer weten De Provincie Vlaams-Brabant heeft een brochure ontwikkeld voor politiediensten en meldpunten: “Transfoob geweld en discriminatie van transgenders”: www. vlaamsbrabant.be/transfoob-geweld

In beeld

 









 





De brochure “Hoe omgaan met homo- en lesboagressie?” werd ontwikkeld door het Regenbooghuis te Brussel: www.rainbowhouse.be Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over Rainbow Cops Belgium op http://rainbow-cops-belgium.be/









 



 





27

Het congres in het politiejournaal Op 1 mei 2012 werd het gefolterde lichaam van Ihsane Jarfi gevonden in een veld nabij Luik, enkele dagen nadat hij tijdens een avondje uit in een homobar verdween. Vier verdachten werden aangehouden. Volgens het parket van Luik was homohaat het motief voor de moord. De beweging voor holebi’s en transgenders reageerde geschokt. Politici beloofden om snel werk te maken van een plan tegen homofoob en transfoob geweld. Het was zeker niet de eerste keer dat iemand omwille van zijn seksuele oriëntatie slecht werd behandeld. Het aantal geregistreerde feiten bij de politie lag in 2008, het eerste jaar waarin cijfers beschikbaar werden, nog op 34, terwijl in 2012 dit cijfer was gestegen tot 157. Maar het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, dat meldingen opvolgt van mensen die ongelijk behandeld worden omwille van hun (vermeende) seksuele oriëntatie, spreekt van een hoog ‘dark number’: de geregistreerde aantallen zijn veel lager dan de werkelijke prevalentie. Dit werd bevestigd door sprekers en deelnemers die aanwezig waren op het congres over homofobe en transfobe agressie dat op 29 juni werd georganiseerd door çavaria, de Vlaamse koepel van holebi- en transgenderverenigingen. Tijdens dit congres pleitte het CGKR voor een goede samenwerking tussen diverse actoren om deze onderrapportering aan te pakken. Dat is ook nodig, want onderzoek wijst op een wijdverbreide aanwezigheid van verschillende uitingen van geweld en op diverse oorzaken voor het hoge ‘dark number’. En çavaria riep op tot een snelle uitvoering van het interfederaal actieplan tegen homofoob en transfoob geweld.

28

dan weer minder aangegeven dan fysieke agressie. De redenen om geen klacht in te dienen bij de politie zijn afhankelijk van de aard van feiten. Een reden die vaak aangehaald wordt, zeker bij verbale agressie, is dat men verwacht dat het incident te licht bevonden zal worden en dat de politie zoiets niet ernstig neemt of dat de feiten niet strafbaar zijn. Daarenboven zijn dergelijke vormen van agressie zodanig veel voorkomend, dat holebi’s en transgenders zich er mogelijk bij neerleggen en dit als een onvermijdelijk deel van hun leven gaan beschouwen. Een andere reden die men hoort, is dat daders niet gestraft kunnen worden, bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijsmateriaal, omdat er geen getuigen zijn die een verklaring afleggen, enz. Men verwacht dan dat de zaak geseponeerd zal worden. Soms komt ook de dienstverlening van de politie onder vuur te staan. Sommige slachtoffers verwachten omwille van het macho imago van de politie of omwille van eerdere ervaringen dat ze beschimpt of afgewezen zullen worden. Ze hebben dan teveel wantrouwen om zich te durven ‘outen’ en de ware toedracht te vertellen van wat hen overkomen is. In extreme gevallen worden agenten er zelf van beschuldigd de agressor te zijn.

Aangiftebereidheid

Er zijn natuurlijk heel wat goede praktijken die de aangiftebereidheid gevoelig kunnen verbeteren. Verscheidene politiezones hebben een goed contact met de plaatselijke holebi- en transgenderverenigingen en zorgen voor zichtbare aanwezigheid tijdens publieke evenementen. Zo wordt het vertrouwen opgebouwd en zijn (potentiële) slachtoffers beter geïnformeerd over hun rechten. Rainbow Cops Belgium engageerde zich bijvoorbeeld al om aanwezig te zijn op de Belgian Pride, het grootste en meest zichtbare evenement van de holebi- en transgenderbeweging in België. De steun en toestemming die zij daarin van oversten krijgen, maakt dit ook mogelijk.

De lage aangiftebereidheid is één van de problemen die op het congres besproken werden door de Rainbow Cops Belgium, de vereniging van en voor holebi- en transgender personeelsleden van de Belgische geïntegreerde politie, tijdens hun werkwinkel over het omgaan met homofobe klachten.

Daarnaast zijn er ook diverse actoren die sensibiliserende campagnes opzetten waarin slachtoffers en getuigen worden aangemaand om geweld te melden. Zo lanceerde de Dienst Gelijke Kansen en Diversiteit van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de “Meld Geweld” campagne voor slachtoffers van racisme, seksisme en homofobie.

De aangiftebereidheid van slachtoffers van verbaal geweld, de meest voorkomende vorm van agressie tegen zowel holebi’s als transgenders, is lager dan die van slachtoffers van beschadiging en fysieke agressie. Wie door fysieke agressie medische zorg nodig heeft, zal sneller aangifte doen. Financiële overwegingen hebben dus mogelijk een invloed. Seksuele agressie wordt

Het proces-verbaal Wanneer iemand een PV laat opstellen, dan moest tot nu toe een homofoob haatmotief geregistreerd worden volgens de bepalingen van de omzendbrief col 14/2006. Een misdrijf of klacht moest dan geregistreerd worden onder de gebruikelijke code. In het veld “melding par-

ket”, dat is voorzien op de hoofding van de eerste bladzijde van het proces-verbaal, moest dan de melding “homofobie” opgenomen worden. De magistraat aan wie het proces-verbaal wordt voorgelegd, ging dan de exactheid ervan na. Het registratiesysteem kende echter ‘kinderziekten’, zo stelde ook het CGKR tijdens het congres van çavaria. Maar er is ondertussen een nieuwe omzendbrief col 13/2013, zoals aangekondigd in het interfederaal actieplan tegen homofoob en transfoob geweld, die een specifieke code voor homofobe misdrijven invoert in het REA/TPI-informaticasysteem. Dit verhelpt het probleem dat er tot nu toe bestaat met betrekking tot het opzetten van statistieken over homofobe agressie. De Rainbow Cops gaven tijdens hun werkwinkel op het congres nog enkele aanbevelingen voor het opstellen van het PV. Zo is het belangrijk om exacte bewoordingen te gebruiken en te vragen naar elementen uit de context. Heel wat richtvragen zijn te vinden in de brochure “Hoe omgaan met homo- en lesbo-agressie?” van het Regenbooghuis te Brussel. Die hebben betrekking tot de feiten, tot de intentie (bijv. “Hoe heeft de haat, vijandigheid of misprijzen zich gemanifesteerd?”) en tot de betrokkenen (bijv. “Wat is uw relatie tot de verdachte?”).

nen beter beschermd worden. Zo zal de lijst van haatmotieven waarvoor strafverzwaring geldt, in de toekomst uitbreiden met genderidentiteit en genderexpressie. Die uitbreiding is nodig, omdat enkel geslachtswijziging als discriminatiegrond werd voorzien en dit slechts een deel van het spectrum van transfobie omvat. Hoe dan ook zal het nog een tijdje duren vooraleer transfoob geweld even ernstig aangepakt zal kunnen worden als homofoob geweld. Men is bij politie en parket immers minder vertrouwd met deze thematiek als met homofobie (net als bij de gehele samenleving trouwens) en dus dient er nog heel wat expertise opgebouwd te worden. Zo zijn er al wel wat opleidingsinitiatieven in gang gezet, bijvoorbeeld door de dienst Gelijke Kansen van de provincie Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar het mag duidelijk zijn dat dit een proces van lange duur is, waarin ook referentiepolitieambtenaren een belangrijke rol zullen spelen. Dit soort maatregelen werden verankerd in het Interfederaal Actieplan tegen homofoob en transfoob geweld en zijn er alleszins op gericht om op termijn transfobie beter te kunnen opsporen, registreren en zwaarder te kunnen bestraffen. En ondertussen volgen holebi- en transgenderverenigingen de voortgang op en zullen zij de nodige input leveren voor bijsturing.

Transfoob geweld Tot slot Mensen kunnen niet alleen omwille van hun (vermeende) homoseksualiteit slachtoffer worden van agressie. Dit kan ook gebeuren wanneer mensen buiten de sociaal aanvaarde lijntjes kleuren van mannelijkheid en vrouwelijkheid (gender dus), bijvoorbeeld omdat iemand travestiet is of transseksueel is. Mensen die op deze en op andere manieren gendervariant zijn, benoemt men met de koepelterm transgenders. Transfobie raakt een hele maatschappelijke groep en heeft wortels in dezelfde collectieve opvattingen als homofobie (zie kaderstuk). Tijdens de conferentie van çavaria presenteerde Joz Motmans de eerste resultaten van een onderzoek naar geweld omwille van transgenderisme. Volgens dit onderzoek is transfobie veelvuldig aanwezig in onze samenleving. Liefst acht op de tien transgenders maakten al verbaal of psychisch geweld mee. Een kwart was zelfs al slachtoffer van fysiek geweld, een derde van seksueel geweld. Transgender personen zijn, vaker nog dan holebi’s, slachtoffer van discriminatie en geweld. Bovendien zijn zij een kleinere sociale groep en zijn ze (zeker tot voor kort) zelden zichtbaar in het beleid en zo goed als onzichtbaar in officiële geweldscijfers. Ondertussen beloofden onze overheden dat ze er werk van zouden maken om te zorgen dat transgender perso-

De laatste jaren heeft de problematiek van de homofobie in onze samenleving heel wat aan aandacht gewonnen, dankzij mediaberichten van flagrant geweld op holebi’s en het werk van onderzoekers, verenigingen en diverse instanties. De verhoogde aandacht heeft waarschijnlijk invloed op de mondigheid en aangiftebereidheid van slachtoffers. Maar het effect ervan op de officiële cijfers blijft waarschijnlijk maar beperkt: het ‘dark number’ blijft nog steeds hoog omdat een aantal drempels nog steeds dient weggewerkt te worden. En hopelijk kunnen transgenders voldoende profiteren van de verhoogde aandacht voor homofobie. Want voor de strijd tegen transfobie is er nog een hele inhaalbeweging nodig. We lijken alleszins, zowel voor haat jegens holebi’s als haat jegens transgenders, op de goede weg. Het is nu zaak dat overheden hun engagementen waarmaken en dat bij politie en justitie de actoren die een waardevolle bijdrage kunnen leveren, worden geïdentificeerd en ondersteund. Dit artikel verscheen in het oktobernummer van het Politiejournaal, het Belgisch politievakblad en ledenblad van de Federatie

29

3. Garance - Verkenningsmars in de publieke ruimte Verkenningsmarsen zijn een tool voor de analyse van de openbare ruimte en het (on)veiligheidsgevoel van specifieke groepen in een wijk. De workshop liet de deelnemers op een praktische manier kennis maken met deze tool door zelf deel te nemen aan een verkenningsmars in de buurt waar de studiedag plaatsvindt. Meer weten Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over Garance op www.garance.be 

30

In beeld

4. Merhaba - Perspectieven op een bredere aanpak van homofoob geweld Homofoob geweld is een sterk gemediatiseerd fenomeen. Door die aandacht komt het belang van homoacceptatie steeds meer op de voorgrond. De politieke wil en concrete acties om homofoob geweld aan te pakken staan hoog op de agenda. Homofoob geweld vraagt meer dan een mediatieke oplossing: een gediversifieerde aanpak waarin zowel geweld ten aanzien van vrouwen als van mannen evenwichtig aan bod komt en waar plaats is voor dialoog tussen en binnen de verschillende gemeenschappen.

1. Inleiding Geweldig is het wanneer een debat reeds op gang komt nog voor het officieel gestart is en nog geweldiger is het wanneer een debat over homofoob geweld nog doorgaat nadat het panelgesprek is afgerond. Yvan Brys, de man achter de immer kritische blog Holebiplus, publiceerde nog voor het congres een lijst van interessante sprekers, hij contacteerde ook gegadigden om ze aan te moedigen tot deelname. Eén van deze was Brahim Laytouss, de Gentse imam die zich utsprak tegen homofoob geweld, een zeldzame actie in de Vlaamse context. Thierry Limpens wou hem graag een forum geven, maar Brahim Laytouss was verhinderd en wenste het Merhaba-panel en çavaria alle succes met het initiatief. Hasna Ankal werd aangesproken als moderator, maar ze haakte af om inhoudelijke redenen. Over het panel van Merhaba viel nog te praten: “Homofoob geweld is een sterk gemediatiseerd fenomeen. Door die aandacht komt het belang van homoacceptatie steeds meer op de voorgrond. De politieke wil en concrete acties om homofoob geweld aan te pakken staan hoog op de agenda. Homofoob geweld vraagt meer dan een mediatieke oplossing: een gediversifieerde aanpak waarin zowel geweld ten aanzien van vrouwen als van mannen evenwichtig aan bod komt en waar plaats is voor dialoog tussen en binnen de verschillende gemeenschappen. In dit panel werpen Said Al Nasser (Merhaba), Thierry Limpens en Rachida Aziz een licht op perspectieven om over de verschillen heen, tot een aanpak te komen. Moderator: ovb.”

Vooral de andere delen van het programma stootten Ankal tegen de borst. De ochtend van het congres publiceerde ze haar bedenkingen bij het anti-homofobe congres op haar blog en op dewereldmorgen.be en leverde op die manier een stevige bijdrage aan het debat over hoe het komt dat etnisch culturele minderheden, hun cultuur en religie steeds centraal komen te staan wanneer het over geweld gaat, terwijl de cultuur en de religie van de blanke homofoob buiten schot blijft. De verkenningsmarsen voor holebi’s in een Brusselse buurt en de aanwezigheid van de politie op het congres deden voor haar de deur dicht. En ongelijk kreeg ze niet helemaal, alhoewel het panelgesprek als uitgangspunt had een bredere aanpak naar voor te schuiven, bleven de vragen in het begin van het debat zich vooral concentreren rond de radicale strekkingen binnen de Islam en draaide het congres voornamelijk rond repressie (politie, justitie) en was er minder aandacht voor preventie en verbreding. Het is en blijft een moeilijke oefening het debat aan te gaan vanuit de dagdagelijkse realiteit zonder te stereotyperen, maar de oefening werd met zorgvuldigheid gemaakt, niet in het minst door de sterke en uitgebalanceerde getuigenis van Hassan Jarfi in de voormiddag.

2. Bijdrage Said Al Nasser De vragen tijdens het panelgesprek bleven soms steken in het wij-zij verhaal: studies zoals dat van Céline Teney (ULB): Attitudes toward homosexuals among youth in multi-etnic Brussels tonen echter het belang van het omzetten van de bevindingen van onderzoeken naar de praktijk, en niet op basis van het veel enger politiek-mediatiek wij-zij debat.  Er blijkt immers uit dit onderzoek dat er een link is tussen geaccepteerd worden en zelf anderen accepteren. Daarnaast spelen groepsdynamieken ook een belangrijke rol.  Een andere studie die dan specifiek gericht was op wie overgaat tot homofoob geweld (Buijs en Hekma: Als ze maar van me afblijven) toont ondermeer aan dat geweld getriggerd wordt door groepsdruk, sociaaleconomische redenen (laagopgeleid, gebroken gezinnen, ...) en niet religieus geïnspireerd is. Dit laatste blijkt ondermeer uit de oppervlakkige kennis van de Koran. Het Amsterdams onderzoek “Processen van radicalisering” van M. Slootman en J. Tillie gaat dan weer niet over homofoob geweld, maar gezien er steeds maar vragen bleven komen over radicalisme, was het belangrijk om

31

de bevindingen van dit onderzoek te onderstrepen: Radicalisme kan je “bestrijden” door het maatschappelijk vertrouwen te vergroten. Kerningrediënten van een dergelijk plan zijn volgens de onderzoekers: - afstappen van het wij-zij verhaal (autochtoon-allochtoon, gelovig-ongelovig,...) - stoppen met het criminaliseren/zwart maken van de islam - aanpakken van de discriminaties - bevorderen van de sociale contacten, eenzame mensen zijn vatbaarder voor een radicale boodschap van groepen die ze wel aanvaarden Ook andere bevindingen uit dit onderzoek kunnen ons helpen om een inclusieve samenleving te bevorderen, waar iedereen deel van kan uitmaken, waar iedereen zichzelf kan zijn. Dhr. Said Al Nasser is één van de oprichters en de voorzitter van de beweging Merhaba vzw. Hij staat bekend om zijn genuanceerde visie op homoseksualiteit, identiteit en religie. Zijn naam is een vaste waarde onder de opiniemakers in Vlaanderen.

3. Bijdrage Rachida Aziz Er is een groeiende vijandigheid tegenover diversiteit en meningsuitingen. Sommige politici en opiniemakers lijken te denken dat je alle verschillen moet verstoppen. De oproep om geen regenboog-t-shirt te dragen achter het loket in Antwerpen was het recentste triestige voorbeeld in die evolutie. Dat is gevaarlijk omdat je zo de indruk wekt dat diversiteit de oorzaak is van de problemen in onze samenleving en dat je die problemen kan oplossen door diversiteit te bestrijden: door te bepalen hoe mensen er uitzien, hoe ze zich moeten kleden of hoe ze actie moeten voeren. Het is nodig om een grens te trekken. We moeten met zoveel mogelijk mensen tonen dat we ons zorgen maken over die evolutie. Ik heb echt het gevoel dat de grote meerderheid van de mensen wel open staat voor diversiteit en dat de meeste mensen het heel belangrijk vinden dat ze zelf vrij kunnen kiezen hoe ze hun leven leiden.  Laten we die zwijgende meerderheid samenbrengen. In het huidige klimaat is het een noodzaak om buiten te komen en de ‘ander’ echt te ontmoeten. Het is maar door dergelijke confrontaties dat we ons wereldbeeld kunnen bijschaven. Daarom heb ik een charter geschreven dat die ideeën uitdrukt.”

32

Ik heb het charter geschreven als modeontwerpster die dagdagelijks investeert in ethisch ontwerpen voor lichaam en geest, dat is waar mijn onderneming Azira voor staat. Dit Brussels avontuur, zo kun je het noemen, is het verhaal van de ontmoeting tussen een vrouw en ideeën, tussen de wortels hier en elders, tussen de wens van lichaam en geest, tussen het verlangen om te ondernemen en ethiek. Ik droomde van kunst, stoffen, kleuren, ontwerpen, ik droomde ervan iets artistiek aan te vangen met de rijkdom van mijn geworteldheid in twee culturen. Een kenmerk dat ik gemeenschappelijk heb met veel vrouwen tussen 20 en 50 jaar. Ik zag overal vrouwen die stonden te popelen om zich comfortabel te voelen in hun vel, in hun ziel, vrouwen zoekend naar een eigen stijl op het kruispunt tussen de Magrebijnse, de Europese en de Afrikaanse cultuur. Misschien daarom zijn al mijn ontwerpen zo moduleerbaar. Brussel is de grootstad, maar het cliënteel komt uit alle hoeken en vind er kledij die draagbaar is, of moduleerbaar om te dragen in alle omstandigheden, inclusief de ethische of religieuze invalshoek. Azira is een zaak die het geloof in verandering uitstraalt, daarom werk ik enkel met fair trade ateliers die onder andere ook nieuwkomers die de taal nog niet beheersen (hier in Brussel) en alleenstaande moeders (in Marokko) tewerkstellen. Ik bestel niets in groezelige confectieateliers in China of Bangladesh want de wereld kan enkel veranderen als iedereen daarnaar handelt, waar hij zich ook bevindt. De Charter is daar een voorbeeld van. De Charter heeft her en der iets los gemaakt, bv. de discussie hoever de vrijheid van de eigen keuze kan gaan voor een vrouw gaat schokkeren, die discussies zijn bij overlegmomenten en bij mij in de winkel gevoerd, dat toont aan dat het zinvol is een initiatief te nemen om de verandering waarvan we dromen dichterbij te brengen. Met zo een discussie is niet alles in één keer opgelost, maar de Charter is een aanknooppunt om de dialoog gaande te houden. Charter My Choice, Not Yours: Familiale, sociale en maatschappelijke druk bij het maken van levenskeuzes is er altijd geweest. Het vraagt moed en wilskracht om uit te komen voor je idealen en het leven te leiden dat je zelf wil. Die strijd begint van zodra we puber zijn en duurt vaak tot onze laatste snik.

De laatste jaren is daar helaas een extra druk bijgekomen. Respect voor de keuzes die mensen maken betekent ook respect voor diversiteit. Stilaan groeit er echter een vijandbeeld tegen diversiteit. Sommigen lijken er van uit te gaan dat je samenlevingsproblemen alleen kan oplossen door alle verschillen uit te gommen. Er worden steeds meer verboden uitgevonden: verbod om je haar te bedekken en sinds kort ook een verbod om een regenboog T-shirt te dragen achter het loket in Antwerpen. Neutraliteit Mensen kunnen niet ‘geneutraliseerd’ worden. Mensen hebben dromen en wensen, ze hebben hun eigenaardigheden en hun kleine en soms scherpe kantjes. Ze zijn individuen en het is pas als ze gerespecteerd worden als individuen dat ze ook kunnen samenleven. Neutraliteit moet dringend opnieuw betekenen waar het oorspronkelijk voor stond: een overheid die de vrijheid van overtuiging en geloof van alle burgers garandeert en die zelf geen enkele particuliere overtuiging oplegt. Neutraliteit betekent dus niet dat iedereen er hetzelfde uitziet maar wel dat iedereen op dezelfde respectvolle manier behandeld wordt. Vrouwen Vrouwen zijn nog altijd de grootste slachtoffers van de toenemende betutteling. Vrouwen moeten zelf kunnen beslissen welke delen van hun lichaam ze tonen of niet tonen. Ze moeten die keuze kunnen maken zonder daarvoor gestraft of uitgesloten te worden door de samenleving of zonder nageroepen te worden op straat. Of ze dat nu doen uit religieuze overtuiging of niet. Of ze nu hun haar op hun hoofd bedekken of het haar op hun benen willen tonen. Laten we dus samen opkomen tegen die uniformisering want daar hebben we allemaal last van. Door samen iets te doen geven we elkaar ook de kracht om fier te zijn op onze eigen keuzes. Hoe vreemd of hoe (ab)normaal die ook lijken. Want het is mijn keuze, niet die van jou.  Mevr. Rachida Aziz is modeontwerpster en zaakvoerster van AZIRA een kledingzaak voor moderne moslimvrouwen die mode en traditie wil laten samenvloeien. De zaak is gevestigd in de prestigieuze Brusselse Dansaertwijk.

4. Bijdrage Thierry Limpens “De plaats die religie inneemt in de problematiek van verdraagzaamheid naar zelfbeschikkingsrechten toe is complex omdat ze eigen wetmatigheden heeft die verweven zijn met maatschappelijke contexten.  Bijvoorbeeld, in West-Europa heeft de komst van moslims en van Islam een nieuwe religieuze cultuur binnengebracht daar waar de samenleving godsdienst was gaan afzweren.    Zelfbeschikkingsrecht is een van de redenen waarom mensen in het westen religieuze normen afgezworen hebben die collectief opgelegd worden.   Zo valt het vandaag ongelegen dat moslims die in de steden in bepaalde wijken geconcentreerd leven impact hebben op de vrijheid om als LGBTQIA door het leven te gaan.  Rond dat laatste is veel te doen en er luwen hevige discussies tussen wie geloven dat Islam impact heeft op haat en zelfs geweld tegen LGBTQIA mensen en wie ervan overtuigd zijn dat dit niet het geval is.  Veldonderzoek laat concluderen dat stigmatisering en familiale druk tegen LGBTQIA iets is wat tot het conservatisme behoort van veel moslims.  Op dit vlak moet men niet veel verwachten van religieuze instellingen, zoals de moskee.  Maar het is zo dat in het Westen nog geen twintig percent onder de moslims, vooral de jongeren, ‘moskee gelovigen’ zijn.  Ook staan er de laatste jaren verlichte Islamitische intellectuelen op, zoals bijvoorbeeld Tariq Ramadan, die oproepen tot een ruimere verdraagzaamheid.  Men kan dit de conservatief-liberale strekking noemen.  Die zet zich af tegen de meer conservatieven en zeker tegen uitgesproken haatdragende fundamentalisten zoals bijvoorbeeld de mensen van ‘Sharia for Belgium’ en jihadisten.  Het overgrote deel van de moskees is gematigd conservatief.  Zij prediken tegen elk extremisme en tegen het gebruik van straatgeweld in het algemeen.    De verschillende strekkingen van Islamiserende voorvechters onder moslims en hun volgelingen worden vandaag vaak in hun geheel geplaatst onder de noemer van Salafisme.  Dit kan maar terecht gebeuren als men ook aangeeft dat daarbinnen een hele reeks schakeringen bestaan die allen anders staan tegenover LGBTQIA.  De conservatief-liberale denkers onder de Salafisten, die tot op zekere hoogte tot tolerantie oproepen, worden terecht onderstreept als een alliantie ter rechter zijde door de kleine minderheid van LGBTQIA activisten onder moslims, de zogenaamde ‘inclusieve moslims’. Als slotconclusie kan men stellen dat Islam en de moslimgemeenschap verschillende houdingen aannemen tegenover LGBTQIA, met een grote meerderheid van

33

gematigd conservatisme.  Gebruik van straatgeweld wordt door de meeste moslims afgekeurd.  In de familiale kring is er wel religieuze onverdraagzaamheid tegenover LGBTQIA, maar die situatie kan veranderen onder invloed van belangrijke conservatief-liberale hervormers”. Dhr. Thierry Limpens is doctoraal onderzoeker verbonden aan de UGent en de KU Leuven en ex-secretaris van de Ligue d’Entraide Islamique waaraan ondermeer de Brusselse moskee Al-khalil verbonden is. Hij was ook directeur van de Avicenna school van dezelfde Ligue. Zijn onderzoek spits zich toe op de rol van de islam en de positie van moslims in de hedendaagse samenleving.

Slot De vragen uit het publiek werden vooral vanuit een wij versus zij denken gesteld. De sterke tussenkomsten van de voormiddag door Hassan Jarfi en Naïma Charkaoui hadden duidelijk niet het vermogen om in één flits het wij versus zij denken te doorbreken. Ondanks deze twee sterke momenten bleek er in de namiddag geen enkele schroom verreist om de klassieke vraag op tafel te gooien: ‘hoe komt het dat het bij hen zo traag gaat en dat het steeds wij zijn die geduld moeten oefenen?’ Het onbegrip voor de meervoudige kwetsbaarheid van etnisch culturele minderheden in de grootstedelijke context bleek niet ver weg. Vragen zoals de rangorde van factoren die aanleiding geven tot homofoob geweld en de triggers die maken dat iemand met een homofobe attitude ook effectief tot geweld overgaat gaven dan weer wel de kans aan de panelleden om een zinvolle inbreng te doen. Na het panelgesprek en bijhorend debat ging de discussie nog geanimeerd verder, en terwijl sommigen de koffie boven de discussie verkozen werd door anderen fel benadrukt dat een eisenpakket ten aanzien van de overheid een zeer belangrijk instrument is om de eenheid aan de basis te bewaren, wie niet naar boven kijkt voor degelijke oplossingen schopt al vlugger eens tegen zijn lotgenoten, terwijl we misschien dezelfde agenda gemeenschappelijk hebben. Het debat eindigde onder tijdsdruk terwijl er nog heel wat vragen op tafel lagen en er was ook echt honger om de discussie verder te zetten, en na het congres werd er nog enkele dagen over en weer gemaild om standpunten te verhelderen. Eén ding is zeker, een debat als dit is voor herhaling vatbaar en iedereen heeft er belang

34

bij dat het vaker en op verschillende niveaus en met diverse doelgroepen opnieuw gevoerd wordt. Een woord van dank aan de gemotiveerde en inspirerende panelleden en aan de organisatoren. Jan Beddeleem (coördinator Merhaba vzw en moderator van het panelgesprek.) Meer weten Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over Merhaba op http://www.merhaba.be

5. Fran Bambust - Geweldig nieuws: zegeningen en gevaren van homo- en transfoob geweld in de media Is de toename van aandacht van de media wel zo zaligmakend als we denken? Het zet het probleem en de vraag om aandacht wel op de politieke agenda, maar het schildert vaak ook een ongenuanceerd en simplistisch beeld. Door een eenzijdige focus negeert de berichtgeving enerzijds problemen zoals cyberpesterijen en transfoob geweld, terwijl het anderzijds onveiligheidsgevoelens en vijandsbeelden aanwakkert. Een logische tol die er maar bij nemen? Of streven we liever naar een genuanceerde beeldvorming? Op basis van de workshop werd een infographic gemaakt (zie verder) Meer weten Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over CIBE op http://www.cibecommunicatie. be/

35

Geweldig

Wanneer ‘homofoob geweld’ aandacht krijgt in de media reageren we tevreden. Alleen als er aandacht is, zal er ook gereageerd worden, weten we. Maar is elke vorm van aandacht even positief?

Aandacht leidt tot...? Ongewenste bijeffecten

Beoogd effect zichtbaarheid aandacht van politici meer meldingen kodater ingrijpen maatschappelijk afwijzing lgbt-fobie & acceptatie lgbt’s

hetero

bi homo

andacht voor holebi- en transfoob geweld zorgt voor zichtbaarheid, wat tot oplossingen kan leiden, en draagt tegelijk bij aan de beeldvorming van holebi’s en transgenders. Daar gaan we als activisten best bewust mee om. Het ene beeld (frame) is immers al wenselijker dan het ander.

onveiligheidsgevoelens

enge vijandslachtoffer-verhalen

maatschappelijke isolering lgbt’s & begrip voor de lgbt-foben

D

Eikelframe lesbisch

A

aseksueel

trans* queer cisgender

I

n het Eikelframe zien we holebi’s en transgenders als volwaardige leden van de maatschappij. Geweld tegen holebi’s en transgenders is een abberatie, gesteld door eikels. Niet de lgbt’s, maar de geweldenaars staan buiten de maatschappij.

e twee verschillende frames Outsidersframe lokken ook andere houdingen uit van niet-lgbt’s. In de Eikelframe zijn die medestanders, in de Outsiderframe worden ze hetero tegenover de lgbt’s uitgespeeld. Dit & cisgender bi homo kan een beschermende of bemoederende houding uitlokken (‘arme trans* queer sukkelaars’) of een bevaderende aseksueel lesbisch (‘niet overdrijven’, ‘grow up’, ‘heb n het Outsidersframe staan holebi’s en je nog niet genoeg’, ‘iedereen heeft transgenders buiten een maatschappij problemen’). die hen niet zonder slag of stoot wenst toe et Eikelframe biedt de meeste te laten. Geweld is intrinsiek aan de relatie. Lgbt’s zijn hier ‘slachtoffers van een heterokansen op een vlotte aanen cisnormatieve maatschappij’. vaarding en integratie.

I

H

Onveilige wereld...

D

Lgbtnegativiteit

Lgbtpositiviteit

e media berichten - niet onbegrijpelijk - vooral over lgbt-negatieve ervaringen. Geweldplegingen krijgen uitgebreid aandacht, waarbij doorgaans vorige gewelddaden weer herhaald worden. Lgbt-positiviteit krijgt daarentegen nauwelijks aandacht. Dit beïnvloedt onze perceptie. Bij een toename van aandacht, lijkt het ook alsof het geweld toeneemt, wat de wereld onveiliger doet lijken voor lgbt’s.

D

ie aanwakkering van het onveiligheidsgevoel is niet

Angstaanjagende clichés • “Het wordt erger”: Hoewel cijfers dit helemaal niet bevestigen, wordt dit cliché regelmatig herhaald. • “Ik durf niet hand in hand lopen” - “Je moet het niet zoeken”: Uitingen van angst en zelfcensuur versterken het onveiligheidsgevoel, en leiden tot selffulfilling proficy. vrijblijvend. Oudere lgbt’s gaan weer heimelijker leven, en jonge stellen hun coming-out uit, en voelen zich angstig en uitgesloten uit de maatschappij.

nieuws

Fran Bambust, ex-woordvoerster çavaria en communicatie-adviseur bij CIBE vzw, vraagt om een voorzichtige mediahouding. Aandacht geschraagd door stereotiepe, generaliserende uitspraken schaadt evenveel als het baat, vindt ze.

Verontrustend enge verhalen

B

erichten over lgbt-geweld evoceren vaak problematische outsiderframes, stimuleren onveiigheidsgevoelens, en hangen al te dikwijls verontrustend enge en generaliserende verhalen op. Doorgaans worden groepen tegen elkaar uitgespeeld, waarbij overdrijvingen niet van de lucht zijn, zowel aan ‘slachtoffer’-

als aan ‘dader’-zijde. Er wordt gefocust op een deel van een deel van een groep die lastig gevallen wordt door een deel van een deel van een groep waarvan het gros ons niet lastig valt, waarbij slechts aandacht is voor één manier van lastig vallen.

“Homo’s’ - “Homofobie”

“Gaybashing”

W

e hebben het al te vaak over ‘homo’-fobie, ‘homo’-foob geweld, ‘homo’-negatieve houdingen... Lesbiennes - theoretisch ook homoseksuelen - worden hierbij regelmatig over het hoofd gezien, evenals bi’s en transgenders. En dat ook andere minderheden door respectloos en zinloos geweld worden getroffen, komt al helemaal niet aan bod.

D

e media hadden het ook graag over het imposant klinkende ‘gaybashing’, wat het accent legt op fysiek geweld. Materieel, verbaal, psychisch en seksueel geweld kregen zo een spektakelsausje mee.

 

Effect

•

Het gebruik van het woord ‘gaybashing’ voor o.a. een scheldpartij zorgt verwarring: daders, redenen, locaties, problemen en oplossingen worden zonder gevoel voor nuance op een hoop gegooid, wat gericht reageren bemoeilijkt. Het accent op fysiek geweld lokt een oorlogsretoriek uit en verhoogt het onveiligheidsgevoel nodeloos.

Effect • •

Andere problemen blijven onzichtbaar. ‘Homo’s’ worden zo geïsoleerd van andere minderheden terwijl die misschien met dezelfde problemen kampen, en waarmee ze samen naar oplossingen zouden kunnen zoeken.

A

“Heteronormatieve maatschappij”

ctivisten wijzen er regelmatig op dat hetero’s de norm zijn en holebi’s vergeten worden. Dat lgbt’s veel steun krijgen, in onze doorgaans positieve samenleving, krijgt zo nauwelijks aandacht. Bovendien is de klacht wat oneerlijk. Dat een maatschappij zich vooral richt op een meerderheid is niet zo onlogisch. Zo krijgt “kleurnormativiteit” zelden kritiek, hoewel er meer kleurenblinden zijn dan holebi’s.

 

Effect

•

•

Dit verwijt aliëneert bondgenoten. Hetero’s zijn bijna per definitie ‘schuldig’, en worden gedwongen om een kant te kiezen in een onnodig wij-zij-verhaal.

“Allochtone jongeren”

I

n het populaire discours worden allochtone jongeren om de haverklap als boosdoeners opgevoerd. Vaak wordt dit bovendien verengd tot een probleem van religie. Dat er ook lgbt-negatieve westerlingen bestaan, en dat ook lgbt’s onderling niet altijd even positief tegenover elkaar staan wordt over het hoofd gezien. ovendien is zo bijzonder weinig aandacht voor de problemen van lgbt-allochtonen of de steun van lgbt-positieve allochtonen.

B

 

Effect

•

Ook hier klinkt een wij-zijverhaal dat breedte negeert en oplossingen bemoeilijkt. Bondgenoten worden vianden...

H

et lijkt wel alsof homo’s als wild door jonge allochtonen worden opgejaagd als je de berichten erop na leest. Lgbt-geweld wordt zo gelijk gesteld met één heel specifieke uiting, wat vertekende analyses en oplossingen oplevert.

bcdefghilj mnpqrstuvwx D

“De la rue”

e voorbije jaren ging de aandacht vooral naar straatgeweld. Problemen die zich voordoen op de werkvloer, op school, thuis of op het internet kregen zo nauwelijks aandacht.

 

Effect

•

Deze andere problemen die andere daders kennen, en andere oplossingen vergen, bleven onderbelicht.

Aanbevelingen

K

om je vaak met de media in contact i.v.m. lgbt-geweld, wees je dan bewust van het beeldvormend effect van je uitspraken. • Mik op de eikelframe: niet de lgbt’s, maar de geweldenaars horen de outsiders te zijn. Zoek bondgenoten bij niet-lgbt’s. • Nuanceer je uitspraken: spring niet te snel naar algemene uitspraken, maar probeer situaties als situaties te bekijken. • Bij het veralgemenen: trek het dan meteen breed genoeg, en integreer ook andere minderheden. • Let op je woordkeuze: welk soort ‘geweld’ bedoel je. Noem niet alles ‘gaybashing’ of ‘homo’-foob. • Vermijd onnodige angstverhalen: met angst kun je snel scoren, maar willen we wel dat jongeren niet uit de kast durven komen?

6. OverUit - LGBT’s op de werkvloer Wat kan jouw organisatie doen om een open sfeer rond seksuele geaardheid op de werkvloer te realiseren? En wat doe je als er een klacht opduikt? Praktijkverhaal van de Vlaamse overheid, door Ingrid Pelssers, Vlaams Emancipatieambtenaar.  De Vlaamse overheid voerde in 2008 een uitgebreid onderzoek rond het thema van seksuele geaardheid op de werkvloer bij haar personeelsleden. De resultaten gaven de aanzet voor een gericht beleid. In deze werkwinkel werden de belangrijkste conclusies uit dat onderzoek gegeven, evenals voorbeelden van acties zoals het regenboognetwerk van holebi’s en hun collega’s. De Vlaamse overheid heeft ook een specifieke procedure wanneer een personeelslid een klacht wil neerleggen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een incident rond zijn of haar seksuele geaardheid. Hoe ziet die procedure er uit en hoe verloopt de samenwerking met de preventieadviseurs, vertrouwenspersonen en de leidinggevenden? Iedereen werd fijn verwelkomt. We kregen kort de opdracht kennis te maken met onze buurman/buurvrouw en vervolgens in groep onze buurman/vrouw voor te stellen en wat hij/zij verwacht van de workshop. Op deze manier kon dit eventueel mee opgenomen worden in de workshop en werd er een communicatieve en participerende sfeer gecreëerd. Om te beginnen werd er algemeen gebrainstormd over het belang van werk en wat werk kan betekenen voor een persoon. Veel aspecten kwamen hierbij aanbod: Voldoening, netwerken, zelfontplooiing, zingeving… Na een korte discussie waren we het erover eens dat veel mensen niet geheel dezelfde persoon zijn op de werkvloer dan thuis. Om je goed te kunnen voelen is het echter belangrijk jezelf te kunnen zijn in de verschillende rollen die je opneemt in je leven, waaronder dus ook je rol als werkende persoon. Dit wordt sterk bepaald door je werkomgeving, collega’s en werksfeer. Het blijkt dan ook dat veel mensen zeer bewust omgaan met de keuze van werkgever en werkomgeving. Hieruit kan dus ook geconcludeerd worden dat een werkgever die openstaat voor LGBT’s en een veilige openomgeving creëert ook meer kandidaten zal aantrekken en dus een voordeel hieruit zal halen.

38

De vraag stelt zich vervolgens hoe het mogelijk is een positieve sfeer te creëren en het LGBT thema op de agenda te krijgen. Er zijn drie belangrijke uitdagingen waar rekening mee gehouden moet worden: -

Het maken van de case. Het moet duidelijk zijn dat er een probleem is en dat iedereen (WG en WN) erbij gebaad is hier ook iets aan te doen.

-

Vervolgens is het belangrijk om integratie te bevorderen binnen het bedrijf. Enerzijds moet er ingezet worden op specifieke zaken voor de doelgroep en anderzijds op activiteiten/acties die voor iedereen toegankelijk zijn en aanspreken.  

-

Om een breed draagvlak te krijgen is het belangrijk de problematiek breed te trekken zodat zo veel mogelijk mensen zich erdoor aangesproken voelen.

Tenslotte is het een uitdaging dit op de agenda te houden. Alles werd goed voorzien van voorbeelden uit het publiek en ook door de spreker met voorbeelden uit het beleid binnen de Vlaamse Overheid. Belangrijkste leerpunten uit deze werkwinkel: 1.

een holebibeleid op de werkvloer zien als een essentieel onderdeel van een goed welzijnsbeleid en HR-beleid. Motivatie? Als mensen zich goed voelen presteren ze ook voor de organisatie beter.

2.

is veel meer een issue dan organisaties denken. Vaak is er de reactie: ‘ bij ons is toch alles in orde?’ Uitdaging van de diversiteits/HR verantwoordelijke is om de vaak subtiele en onzichtbare knelpunten boven water te krijgen. Een personeelsbevraging organiseren bij alle personeelsleden, dat problemen kwantificeert, kan een burning platform in de organisatie blootleggen en zo draagvlak creëren bij de leiding van organisatie. Is essentieel hen mee te hebben om impact te kunnen hebben op processen en cultuur van een organisatie

3.

vaak komen er reacties van de werkomgeving dat men tegen een ‘apart roze clubje’ is. Daarom kan je best een mix zoeken van enerzijds veilige meer

aparte activiteiten die empoweren voor holebi’s zelf (kracht vinden binnen een veilige groep om daarna als individu sterker tussen collega’s te gaan staan), en anderzijds gemengde activiteiten samen met heterocollega’s 4.

belangrijk om een genderevenwichtige werking te hebben: niet alleen mannen betrekken. Je kan bv werken met M/V-duo als trekkers, thema’s kiezen die dan eens meer mannen en dan eens meer vrouwen aantrekken

5.

nuttig om voor je begint te horen hoe andere werkgevers hun regenboogwerking op de werkvloer aanpakken en die op maat van je eigen organisatie concreet uitwerken

6.

succes binnen dit beleid vraagt een actieve inzet van haar HR mensen en de leidinggevenden: actief signalen geven dat je een open leidinggevende en werkgever bent, ook naar deze groep. Is dus meer dan louter de houding ‘ik discrimineer toch niet’. Dit uitspreken, benoemen dat je ook t.a.v. holebi en transgender collega’s heel open staat. Zeker voor HR, sociaal werkers en vertrouwenspersonen ligt er een bijzondere rol. Vele holebi’s zetten bij problemen stap niet naar hen omdat ze denken dat deze mensen niet de feeling met hun situatie hebben. Dus actief uitspraken doen.

Meer weten Bekijk het onderzoek “(on)Zichtbaar holebi” uit 2008 op http://cavaria.be/mediatheek/onderzoek-onzichtbaarholebi De wet betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (Antipestwet) kan je vinden op http://www.werk.belgie. be/defaultTab.aspx?id=2894 Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over Overuit en de Dienst Emancipatiezaken van de Vlaamse overheid op http://www.bestuurszaken.be/holebi’s-en-transgenders

39

7. Çavaria - Interfederaal actieplan

Federaal minister van Gelijke Kansen, Joëlle Milquet (cdH) stelde op 31 januari 2013 in Brussel het interfederaal actieplan tegen homofoob en transfoob geweld voor. Het plan bevat maatregelen op vlak van onderzoek naar geweld, betere wetgeving, preventiebeleid, sensibilisering, slachtofferhulp en opvolging en vervolging van geweldplegers.

Onderzoek naar homo- en transfoob geweld wordt aangemoedigd en gecoördineerd zodat studies dezelfde methodologie gebruiken. Er komt onderzoek naar het welzijn van leerplichtige jongeren om de problemen die te maken hebben met stress omwille van seksuele oriëntatie, genderidentiteit en genderexpressie beter in te kunnen schatten. Eveneens komt er onderzoek naar dadermotieven en -profielen in diverse contexten van agressie met het oog op het verbeteren van preventiemaatregelen, gender zal daarbij niet uit het oog worden verloren. De verschillende overheden en beleidsniveaus gaan elkaar in de toekomst informeren over onderzoeken die zijn voeren, indien nodig worden er dan gezamenlijke aanbestedingen gedaan.

Veel ministers

Prioriteit 2: betere wetgeving

Er waren op de voorstelling veel ministers aanwezig: die waren immers allemaal bevoegd voor de materie. Naast Joëlle Milquet kwam premier Elio Di Rupo (PS), minister van Justitie Annemie Turtelboom(Open Vld), Pascal Smet (sp.a, minister van Gelijke Kansen in de Vlaamse regering),  Eliane Tillieux(PS, minister voor Gelijke Kansen van het Waals Gewest), Fadila Laanan (PS, minister voor Gelijke Kansen van de Franstalige Gemeenschap) en Bruno De Lille (Groen, staatssecretaris voor Gelijke Kansen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest). Harald Mollers (ProDG), de bevoegde Duitstalige minister, kon niet aanwezig zijn op de conferentie, maar ondersteunt het plan.

Het ontbreken van sluitende wetgeving ter bescherming van transgenders wordt weggewerkt. Genderexpressie en genderidentiteit worden aan de verschillende antidiscriminatieregelgevingen toegevoegd, zowel federaal als op het niveau van de gemeenschappen en gewesten.

Auteurs en termijn plan

Zodra de genderwet genderidentiteit en genderexpressie omvat, zullen die nieuwe discriminatiegronden worden doorgetrokken naar de recente wet op de strafverzwaring. Plegers van transfoob geweld zullen met andere woorden zwaarder worden bestraft.

Tijdens deze werkwinkel werd het interfederaal actieplan tegen homofoob en transfoob geweld toegelicht. Deelnemers konden verduidelijking vragen. Hier volgt een samenvatting van het plan.

Het plan is uitgewerkt door de politieke kabinetten met de ondersteuning van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Ook de holebi- en transgenderverenigingen uit het hele land werden bevraagd. Het plan beschrijft zes prioriteiten waaraan tijdens deze regeerperiode zal worden gewerkt. Het is dus geen plan op lange termijn, maar een specifiek plan over homofoob en transfoob geweld dat op korte tijd een aantal zaken wil gedaan krijgen.

40

Prioriteit 1: kennisontwikkeling

De federale antidiscriminatiewet en de wet transseksualiteit worden geëvalueerd met het oog op de aanpassing ervan. De LGBT koepels (çavaria, Arc-en-Ciel Wallonie, Regenbooghuis Brussel) mogen voorafgaand hun advies daarover geven. De antipestwet wordt opnieuw bekeken vanuit de noden van holebi’s en transgenders.

Het actieplan formuleert ook een antwoord op de aanbevelingen van de VN Mensenrechtenraad voor België. Die organisatie vroeg ons land om trainingen te voorzien om vooroordelen op basis van seksuele oriëntatie en genderidentiteit weg te werken, alsook wetgeving en beleid in te voeren om bescherming tegen discriminatie op vlak van genderidentiteit en genderexpressie te voorzien. Bovendien zal België de ‘Roadmap for Equality on Grounds of Sexual Orientation and Gender Identity’, een Europees stappenplan om de leefsituatie van holebi’s en transgenders te verbeteren, agenderen en verdedigen binnen de Europese Unie.

Prioriteit 3: betere preventie

Prioriteit 5: slachtofferhulp

Professionelen uit de psycho-medisch-sociale sector, evenals van personeel bij politiediensten en juridische diensten, zullen extra opleiding en ondersteuningen krijgen. Die extra expertise moet hen helpen om beter te reageren op transfobe of homofobe haatmisdrijven en haatpraat. Eveneens moet het hen helpen haatmisdrijven te voorkomen.

De opleidingen over diversiteit en het onthaal van, en de manier waarop wordt omgegaan met slachtoffers van homofobe en transfobe daden, worden uitgebreid. De politiediensten - inclusief personeel in administratieve, ondersteunende of technische functies - krijgen een breder aanbod aan opleidingen.

Prioriteit 4: sensibiliseren Het plan erkent de rol die gendernormen spelen bij het plegen van homo- en transfoob geweld. Daarom zijn er specifieke maatregelen voor het onderwijs. De Vlaamse gemeenschap zal maartregels nemen om in het onderwijs de holebi- en genderthematiek aan bod te laten komen. Om dat doel te bereiken, wordt er binnen het Vlaamse onderwijs gewerkt via de vakoverschrijdende en leergebiedoverschrijdende eindtermen en de ontwikkelingsdoelen in het buitengewoon onderwijs. In Wallonië en in het Franstalig onderwijs in Brussel worden er gelijkaardige acties ondernomen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zet haar campagne om te strijden tegen alle vormen van homofoob geweld in de publieke ruimte verder. Het specifieke doel is om burgers aan te moedigen om een sociale verantwoordelijkheid op te nemen wanneer een haatmisdrijf zich voordoet, en deze ook te melden bij de politie, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding. Het Gewest zal ook samenwerken met het netwerk van verenigingen om de bevolking te sensibiliseren rond discriminatie.

Er wordt gekeken of er extra informatieaanbod moet komen voor slachtoffers van homofobe en transfobe agressie op maat van diverse discriminatiecontexten en over hun opvangmogelijkheden en rechten. Prioriteit 6: opvolging en vervolging Geweld met haatmotieven als genderexpressie en genderidentiteit zullen voortaan kunnen worden geregistreerd. Er zal een gemeenschappelijke omzendbrief ‘politie-justitie’ worden verzonden betreffende alle discriminatiegronden, van zodra de genderwet is aangepast. Zodra de politie beschikt over cijfers betreffende homofobe en transfobe daden (na uitbreiding van de registratiemogelijkheid en verspreiding van de omzendbrief ), zal er een strategische analyse worden uitgevoerd op de statistieken, zodat er een efficiënter preventiebeleid kan komen. De Vlaamse meldpunten, de Espaces Wallonie, het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en de rechtshandhavingautoriteiten zullen gegevens uitwisselen om een beter zich te krijgen op het fenomeen homofoob en transfoob geweld. Op 31/01/2013 verschenen op ZiZo Online

Er wordt gekeken binnen de beschikbare middelen of ervoor gezorgd kan worden dat traditionele en sociale media hun rol vervullen door normen en stereotypen met betrekking tot seksuele oriëntatie, genderidentiteit en genderexpressie niet te reproduceren. Er wordt ook nagegaan, in overleg met de LGBT-verenigingen, of er middelen zijn voor campagnes naar aanleiding van de Internationale Dag tegen Homofobie op 17 mei.

Meer weten Het Interfederaal Actieplan tegen Homofoob en Transfoob Geweld kan je nalezen op http://www.cavaria.be/mediatheek/interfederaal-actieplan-homofoob-en-transfoob-geweld Omzendbrief COL 13/2013 betreffende het opsporingsen vervolgingsbeleid inzake discriminatie en haatmisdrijven: http://www.cavaria.be/mediatheek/col-13-2013 Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld

41

8. CGKR, IGVM en meldpunt discriminatie Gent - Discriminatie van holebi’s en transgenders Het Centrum, Instituut en de meldpunten hebben de opdracht om discriminatie op te volgen. Tijdens deze workshop werd ingegaan op wat discriminatie nu precies is. Welke bescherming biedt de wetgeving? Waar kunnen slachtoffers van discriminatie en geweld terecht? Meer weten Voor een uitgebreide uiteenzetting, zie de brochure “Discriminatie van holebi’s”: http://cavaria.be/mediatheek/discriminatie-van-holebis Info voor wie klachten heeft omtrent discriminatie op basis van transgenderisme of geslachtsverandering: http://transgenderinfo.be/praktisch/klacht-neerleggen/ Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie (Antidiscriminatiewet): http://www.cntr.be/diversiteit/files/File//wetgeving_legislation/national/nieuwe%20AD/ADW_NL[2].pdf Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen (Genderwet): http://www.igvm-wetgeving.be/detailDialog. php?idLegislation=84 Wet betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (Antipestwet): http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=2894 Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over het Centrum kan je vinden op http:// www.diversiteit.be, over het Instituut op http://igvm-iefh.belgium.be en over het discriminatiemeldpunt van Gent op http://www.gent.be/meldpuntdiscriminatie

Discriminatie bestrijden in 2014 In 2014 wordt het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding hervormd tot een interfederaal Gelijkekansencentrum en een federaal Migratiecentrum. Daardoor is het Centrum nu ook bevoegd om de strijd aan te gaan tegen discriminatie op het niveau van de gemeenschappen en de gewesten. In de praktijk werkte het Centrum al langer samen met de Vlaamse Meldpunten Discriminatie en de Waalse Espaces Wallonie. De meldpunten zijn dus voortaan ingebed in de werking van het interfederale Gelijkekansencentrum. Holebi’s en transgenders kunnen dus zoals voorheen nog altijd terecht bij de meldpunten in de Vlaamse centrumsteden (of voor misdrijven rechtstreeks bij de politie, natuurlijk). De meldpunten helpen je alleszins om bij de juiste instantie terecht te komen. In Brussel kan je voor discriminatie op basis van seksuele oriëntatie (nog steeds) rechtstreeks bij het hoofdkantoor van het Centrum terecht. Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen is (ook nog steeds) bevoegd voor discriminatie op basis van geslacht en geslachtsverandering. Wel is er een principeakkoord dat in de toekomst zou moeten leiden tot de oprichting van een overkoepelend mensenrechteninstituut waarin de bevoegdheden van het Centrum en het Instituut zouden samengevoegd worden (en dit dus op de verschillende beleidsniveaus). Maar dat is voorlopig nog toekomstmuziek. Een andere ontwikkeling is dat de federale regering nog op het einde van 2013 een akkoord bereikte over een wetsontwerp dat haar antidiscriminatiewetgeving uitbreidt. Daardoor zal discriminatie op grond van genderidentiteit en genderexpressie voortaan ook bestreden kunnen worden. Het wetsontwerp moet wel nog de parlementaire wetgevende procedure doorlopen. Tegelijk wordt er op het niveau van de gemeenschappen en de gewesten eenzelfde beweging gemaakt. Hou zeker de berichtgeving van çavaria en ZiZo in de gaten. Meer weten Voor meer info over de interfederalisering van het Centrum kan je terecht op hun website: http://www.diversiteit.be/van-één-centrum-naar-twee-wat-veranderter-2014

42

9. Rainbowhouse - Homofobie en transfobie in grootstedelijke context

Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslagcongres-geweld Meer info over het Regenbooghuis: http://www.rainbowhouse.be

Hoe is het om te leven als LGBT in een grootstad? Wat zijn de specifieke problemen van een grootstad? Wat zijn de voordelen? Wie zijn de verschillende actoren en doen ze wat ze moeten doen?  Voor het onderwerp : ‘leven als LGBT in Brussel’ werd gekozen voor een open rondetafel-formule : verschillende onderwerpen gerelateerd aan het hoofdthema werden aangesneden en het publiek kon op elk moment inhaken. De basisstelling: Brussel is uniek in het Belgische landschap, door zijn enorme diversiteit, zijn levendig LGBTnetwerk, zowel commercieel als niet-commercieel maar evengoed vaak problemen qua agressie. Brussel kent een aantal grootstedelijke problematieken, van armoede, sociale achterstand en uitsluiting, hoge werkeloosheid, maar ook een uitgebreid aanbod, een levendige sfeer en over het algemeen een vreedzaam samenleven van de vele verschillende bevolkingsgroepen. Anonimiteit en een sterke concentratie van LGBT’s zorgen ervoor dat Brussel veel LGBT’s aantrekt, uit binnen- en buitenland. De laatste tijd krijgt Brussel veel negatieve aandacht in de media wat betreft homofobie. Dit wordt ervaren als een terechte opmerking, maar moet genuanceerd worden. Er werden trouwens de laatste jaren verschillende initiatieven genomen om de problemen van homofobie zichtbaar te maken én er ook een mouw aan te passen. In dat opzicht is het beleid zich sterk bewust van de bestaande problematiek. Een belangrijk onderdeel van het debat was de rol van de media: positief of negatief, waarheidsgetrouw of opinievormend. Er werd ook aandacht geschonken aan minderheidsgroepen: mannelijke prostituees, transgender personen, personen met hiv, die vaak niet aan bod komen in het debat. Meer weten De Brusselse “Meld geweld” campagne: http://www. meldgeweld.be/

43

10. Steven de Baerdemaker - Preventie op school en in het jeugdwerk Veel mensen hebben een vaag of fout beeld van wat holebi- en transseksualiteit en transgenderisme zijn. Doe daarbij wat groeps- en macho-gedrag en twee belangrijke oorzaken van homofoob en transfoob gedrag zijn al genoemd. Het onderwijs en het jeugdwerk hebben hier een belangrijke rol te spelen. Al van in de kleuterklas leren kinderen wat “normaal” en “niet normaal” is. Toch doen veel lagere scholen en jeugdverenigingen alsof het onderwerp hen niet aanbelangt. In deze workshop werden de argumenten ontkracht die hierbij steeds weer ten onrechte worden gebruikt. Er werd bekeken waarom het belangrijk is om met jonge kinderen rond het onderwerp te werken en hoe (in het bijzonder lagere) scholen, jeugdverenigingen en andere jeugdwerkers dit kunnen doen, zonder te choqueren en tóch expliciet. Het project “Ik en de ander” werd voorgesteld. Ik en de ander Project “ik en de ander” is opgevat als een manier om met de hele school relationele opvoeding twee weken lang in de kijker te zetten. Bijzonder aan het project is vooral de openheid rond thema’s als homoseksualiteit, gender en transgender zijn en seksuele weerbaarheid. Ik en de ander is een manier om deze onderwerpen op een niet-bruuskerende manier binnen te brengen in de lagere en kleuterschool, op het niveau van de kinderen. Meer weten Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld en op http://www.cavaria.be/onderwijs

44

In beeld

11. Garance - Fysieke zelfverdediging

In beeld

Tijdens deze workshop werden informatie en ervaringen uitgewisseld rond preventiestrategieën tegen geweld. Er werd kennis gemaakt met de kwetsbare plekken van het lichaam en praktische oefeningen gegeven voor ademhaling, stem en evenwicht, voor enkele simpele slagen en stoten en voor het zich bevrijden uit een wurggreep. Er werd ook informatie gegeven over wettige zelfverdediging. Meer weten Download of bestel de brochure “Mooi ontsnapt: Praktische veiligheidsgids voor vrouwen” op http://besafe.be/ nl/publicaties/mooi-ontsnapt-praktische-veiligheidsgids-voor-vrouwen Meer weten? Kijk op http://www.cavaria.be/verslag-congres-geweld Meer info over Garance kan je vinden op www.garance. be  

45

Ervaringen van deelnemers Met de redactie van ZiZo sprokkelden wij tussendoor reacties bij de deelnemers. Wij hoorden alleen maar positieve reacties. Af en toe zagen we ook een traantje tijdens het interview met Hassan Jarfi. “Ik was best wel verrast door de cijfers” Nick De Clercq: “Eigenlijk kom ik vooral voor de workshops, maar ik was best wel verrast door de cijfers. Ik ben benieuwd hoe het probleem wordt gedefinieerd en welke oplossingen worden voorgesteld. Ik ben zelf nogal actief in politiek en jeugdzaken. Ik wil het materiaal dat ik vandaag heb verzameld gebruiken om betere inzichten te bekomen.” “De getuigenis van Jarfi vond ik erg aangrijpend” Gite en Ile: “Wij waren hier de ganse dag en het was enorm interessant. De lezingen in de voormiddag gaven vooral veel cijfers en info, terwijl de namiddag met de workshops meer een praktische kant had.”

Maria Yuferova: “De studie over homofoob geweld bij jongeren, uiteengezet door Alexis Dewaele, deed mij toch even nadenken.” “Geboeid luisterde ik naar het onderwerp over transgendermensen” Soffia Moës: “Ik vond het erg boeiend en leerrijk. Het was interessant om de percentages te horen, de thema’s rond het aanvaarden van LGBTQI en de pesterijen. Geboeid luisterde ik naar het onderwerp over transgendermensen die hun verandering hebben ondergaan waarbij men ziet dat ze trans zijn, zoals ook ik ben, en dat ze veel problemen hebben gehad. Ook religie was boeiend om iets bij te leren over de verschillende culturen en de problemen die mannen en vrouwen ondervinden.” Oorspronkelijk verschenen op http://www.zizo-online.be/ reacties-op-cavaria-congres-over-homofobe-en-transfobeagressie/

Welke uitspraken zijn je bijgebleven? Ile: “Ik volgde de workshop van Fran Bambust over geweld in de media. Het enige spijtige was dat er wat tijdsdruk was, waardoor de interactie met het publiek niet echt kon terwijl iedereen dat wel wou en Fran er voor open stond.” Gite: “De getuigenis van Jarfi vond ik erg aangrijpend en ik heb heel veel respect voor die vader dat hij zijn verhaal op zo’n serene manier kon vertellen. Ik vond het zeer indrukwekkend om te zien hoe die man zijn verhaal met iedereen wil delen en er zijn vrije tijd aan wijdt.” “Het boeiendste vond ik de uiteenzetting over de scholen” Matthias De Grave: “Ik kom vooral voor alles rond schoolwerk. Zelf werd ik ook gepest op school en hier wil ik dan ook de pijnpunten oppikken om zelf mee te nemen.” Ignace Van Larsberge: “Het waren pijnlijke stoelen. (lacht) Nee, serieus, het boeiendste vond ik de uiteenzetting over de scholen. De kern van de meeste problemen ligt volgens mij in de opleiding en opvoeding.”

46

“Hassan Jarfi: Ik heb godsdienst niet nodig om me te zeggen of ik van mijn zoon moet houden of niet.” “Alexis Dewaele: Gender komt in alle onderzoeken sterk naar voren als bepalend voor negatieve gevoelens.” “Het engagement dat meneer Jarfi heeft opgenomen om het verlies van zijn zoon om te zetten in iets positiefs, heeft me zeer aangegrepen.” “Het besef van de verstrekkendheid van de problematiek is duidelijk geworden.” “Jammerlijk verbaasd van het ‘wij versus zij’ denken bij sommigen (hoewel begrijpelijk en logisch).” “We staan al heel ver, maar langs de andere kant hebben we ook nog een lange weg te gaan.” “Vooral de getuigenis van Hassan Jarfi heeft mij heel erg aangegrepen. Ondanks het feit dat ik heel erg moe was de dag van het congres, heb ik geen letter gemist van wat de man heeft gezegd.”

Enkele resultaten uit de deelnemersbevraging

47

Geweld melden In ons land vervullen zowel het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding als het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen de rol van instantie voor gelijke kansen. Deze waren op federaal niveau opgericht. De discriminatiegronden zijn verdeeld over deze twee organen, wat maakt dat de behandeling van klachten van holebi’s (seksuele oriëntatie) en transgenders (geslacht) over deze twee instellingen gespreid is. Daarnaast hebben de gemeenschappen en de gewesten eigen discriminatiemeldpunten opgericht (voor alle discriminatiegronden), met een lokale inbedding. Omwille van de bevoegdheidsverdeling werden er samenwerkingen met de federale instellingen opgezet en werden dossiers tussen de meldpunten en de federale instellingen uitgewisseld. Vanaf 2014 is het Centrum ‘geïnterfederaliseerd’ en zijn de meldpunten ingebed in het nieuwe Centrum, dat nu dus bevoegd is op federaal niveau én op het niveau van de gemeenschappen en de gewesten (zie ook p40).

Transfobie - Het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen Bij het Instituut kan je terecht met alle klachten over discriminatie op basis van geslacht in het domein van arbeid en tewerkstelling of goederen en diensten. Het Instituut behandelt ook klachten over discriminatie tegen transgender personen en is ook bevoegd voor ongewenst seksueel gedrag of pesterijen op grond van iemands geslacht. http://igvm-iefh.belgium.be/nl/klacht_melden/ Discriminatiemeldpunten in Vlaanderen In Vlaanderen zijn er in 13 centrumsteden meldpunten waar burgers met een klacht over ongelijke behandeling terecht kunnen. http://www.gelijkekansen.be/Praktisch/Melddiscriminatie.aspx Discriminatiemeldpunten in Brussel

Homofobie - Het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding In ons land is er een wetgeving die bepaalde vormen van discriminatie verbiedt. De wet ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie beschermt je tegen discriminatie op basis van verschillende beschermde criteria: seksuele geaardheid, leeftijd, handicap, geloof of levensbeschouwing, burgerlijke staat, vermogen, politieke overtuiging, taal, geboorte, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, fysieke of genetische eigenschap en sociale afkomst. Daarnaast zijn ook geslacht, nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst en nationale of etnische afstamming wettelijk beschermde criteria. Als je te maken krijgt met discriminatie, kun je in de eerste plaats een beroep doen op het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, dat de wettelijke opdracht heeft om gelijkheid te bevorderen en discriminatie te bestrijden. http://www.diversiteit.be/?action=klachtenformulier&m elden=1

48

In Brussel worden slachtoffers van homofobie en transfobie doorverwezen naar het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen of naar specifieke LGBT-verenigingen of CAW’s voor psychologische ondersteuning. http://www.gelijkekansenbrussel.irisnet.be/nl/violence/ contexte/hate-crimes/pourquoi-est-il-important-deporter-plainte/

geweld raakt je dieper dan je denkt praat erover. 49

om n e n e d en Drie re n u e t s e t çavaria 1

ÇAVARIA VERDEDIGT JOUW BELANGEN

Vind jij het belangrijk dat er een waakhond is die beleidsmakers blijvend aanmaant om werk te maken van holebi- en transgelijkheid? Wil jij vermijden dat de wetgeving teruggeschroefd wordt en holebi’s verworven rechten verliezen? Steun çavaria door een gift te doen op rekeningnummer BE84 0682 1326 7459 of neem çavaria op in jouw testament.

« Ô Toi qui m’as créé et qui m’as donné Ihsane, donne-moi le courage et la patience pour faire comprendre aux autres que c’est Toi qui crées les hommes et les femmes, les ni-hommes ni-femmes, les hommes/femmes, et que nous n’avons aucune volonté dans le choix de notre sexe ou orientation sexuelle.” (Ihsane Jarfi, Le couloir du deuil, Editions Luc Pire, 2013)

www.cavaria.be/steun-ons Je kunt ook steunlid worden, voor slechts 40 euro per jaar, of beschermlid voor 100 euro per jaar (mét fiscaal attest) . Als lid ontvang je heel wat extra voordelen. www.cavaria.be/word-lid

2

DE HOLEBIFOON LUISTERT NAAR JOU

Wil jij dat de Holebifoon gratis opvang en informatie blijft bieden aan iedereen die daar nood aan heeft? Vind jij het belangrijk dat de Holebifoon een laagdrempelig meldpunt voor discriminaties blijft? Word dan meter of peter van de Holebifoon! Dat kan al vanaf 5 euro per maand. www.holebifoon.be/steun

3

ÇAVARIA HEET JOU WELKOM IN HET VERENIGINGSLEVEN

Er zijn meer dan 120 holebi- en transgenderverenigingen aangesloten bij çavaria. Ook jij zult vast en zeker een vereniging vinden die jou interesseert en waarin je je thuis voelt. Misschien wil je zelf een steentje bijdragen aan de verdere emancipatie van holebi’s en transgenders? Dat kan door vrijwilliger te worden.

Dankwoord Het congres en dit verslagboek hadden niet kunnen tot stand komen zonder de steun en inbreng van de dienst Gelijke Kansen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Elke Van den Brandt, Hassan Jarfi , Freek Van Severen, Naima Charkaoui, Joz Motmans, Alexis Dewaele, Thierry Limpens, Hollaback, Belgian Rainbow Cops, Garance, Ingrid Pellsers, Merhaba, Fran Bambust, het Centrum voor de Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding, het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, Sabien Blondeel, het Rainbowhouse, Steven de Baerdemaker, Kim De Zutter, Lies D’Haese, Luc Pire éditions, het BIP, Sven Pichal en de vrijwilligers en teamleden van çavaria. Disclaimer De meningen en uitspraken van de diverse auteurs in deze bundel weerspiegelen niet noodzakelijk de officiële standpunten van çavaria.

www.cavaria.be/word-vrijwilliger

VLAANDERENS GROOTSTE MAGAZINE VOOR HOLEBI’S EN TRANSGENDERS

50

kijk op WWW.ZIZO-ONLINE.BE voor nieuws, heet van de naald.

Het congres en deze publicatie mogelijk gemaakt met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Gelijke Kansen in Vlaanderen