Amsterdam School for Health Professions
Opleiding Fysiotherapie Myofasciale Trigger Points Therapie en evidentie
Docentenhandleiding
Werkplaats Myofasciale Trigger points
Studiejaar 2012-2013
EFLP 1
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Inleiding: Beste docenten, Middels deze docentenhandleiding proberen wij een structuur te geven aan de les myofasciale trigger points (MTrPs). Voor MTrPs is er maar één les beschikbaar en deze zal 150 minuten duren. Tijdens deze les worden er 3 regio’s besproken namelijk, de schouder, de onderrug en de kuit. De opbouw is als volgt: middels een diavoorstelling wordt de theorie uitgelegd. Deze theorie wordt daarna door de studenten in de praktijk uitgevoerd. De praktische handelingen die uit te voeren zijn in de les zijn rekken, drukpunten massage en het Myofasciaal Trigger point programma. Mocht niet alles duidelijk worden uit de docentenhandleiding, dan kan de studentenhandleiding of de literatuurstudie verduidelijking brengen. U bent vrij om de onderwerpen waarin u zal les geven, zelf uit te kiezen. Dit kan er voor zorgen dat studenten gaan switchen van les, omdat de studenten misschien een ander onderwerp interessanter vinden of het onderwerp beter bij hun stage vinden passen. Een toetsing voor werkplaats bestaat niet, echter wordt de aanwezigheid en de participatie van de student wel beoordeeld. Elke student behoort 100% aanwezig te zijn, hierbij word een volledige voorbereiding verwacht. Degene die zich niet heeft voorbereid, zal niet kunnen participeren aan het werkcollege. Als naslagwerk voor de werkplaats les kunt u gebruik maken van de volgende boeken: - The Concise Book of Trigger Points van Simeon Niel-Asher; - Myofascial Pain and dysfunction: the trigger point manual, vol. 1 en 2 van Travell & Simons. Tevens raden wij aan om de literatuurstudie die in de studentenhandleiding staat door te nemen. Veel succes met het lesgeven van deze module.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 2
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Inhoudsopgave:
Inleiding: ............................................................................................................................................2 Lesinhoud: ..........................................................................................................................................4 Structuur van de les: .................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage 1: ............................................................................................................................................7 Bijlage 2: ............................................................................................................................................7 Bijlage 3: ............................................................................................................................................7 Bijlage 4: ............................................................................................................................................8 Bijlage 5. ............................................................................................................................................9 Literatuurlijst: ................................................................................................................................... 10
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 3
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Lesinhoud: Hieronder vindt u een overzicht van de lesinhoud.
Thema onderwerp Datum Tijdstip Locatie Beginsituatie
Lesdoelen
Myofasciale trigger points – schouder-, onderrug- en kuitregio. Hogeschool van Amsterdam - lokaal Alle studenten hebben van te voren de studentenhandleiding doorgenomen en weten de soorten trigger points te benoemen. De studenten hebben enige kennis over de lokalisatie van trigger points en hoe deze behandeld dienen te worden. Over alle praktische handelingen die niet uitgevoerd kunnen worden tijdens de les, kunnen de studenten vragen stellen. Voor de rest worden deze handelingen toegekend aan zelfstudie. Na het voorbereiden en het volgen van dit werkcollege: - Beheerst de student de anatomie van de schouder-, de onderrug- en de kuitregio, met de daarbij behorende trigger point patronen; - Is de student in staat om de pathofysiologie van myofasciale trigger points uit te leggen in leken taal; - Kan de student trigger points palperen; - Is de student in staat om een myofasciaal trigger point programma uit te voeren; - Is de student in staat om rekken te gebruiken als interventie bij myofasciale trigger points; - Is de student in staat om drukpunten massage te gebruiken als interventie bij myofasciale trigger points; - Weet de student dat er verschillende soorten trigger points bestaan; - Kan de student de verschillende trigger points onderscheiden; - Heeft de student kennis over de verschillende onderzoek- en behandeltechnieken.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 4
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Structuur van de les: Hieronder vindt u een overzicht van de structuur van de les. Dit kan worden gezien als een richtlijn en mag zo nodig aangepast worden. Wat:
Uitleg:
Bijzonderheden:
Opening Schouder
Hier zult u een overzicht van de les geven: - Wat kan de student deze les verwachten; - Wat wordt er van de student verwacht; - Wanneer heeft de student deze les met succes afgerond (toetsingsmethode).
Er is geen toets moment bij deze lessen, legt u dus duidelijk uit wat er van de student verwacht wordt. Als er geen goede participatie is, dan moet de les ingehaald worden.
Theorie
Opdracht Opdracht Afronding Schouder
Daarnaast vraagt u naar de voorbereidingsopdrachten. - Hoe zijn ze gemaakt? - Was het makkelijk? - Zijn er onduidelijkheden? U legt uit: - Hoe vaak trigger points voorkomen; - De anatomie van de schouder, met de daarbij behorende trigger points patronen (Wat zijn trigger points?); - De verschillende soorten trigger points; - Het ontstaan van trigger points; - Hoe de trigger points het best onderzocht (gevonden) kunnen worden; - Hoe de trigger points behandeld kunnen worden; - Welke technieken de studenten gaan toepassen tijdens de praktische handelingen. Het lokaliseren van trigger points bij elkaar. Het behandelen van trigger points bij elkaar. Laat de studenten stoppen waar ze mee bezig zijn en kondig het volgende onderwerp aan, de nek. Vraag hierbij wat ze al weten over trigger points in de onderrug.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Tijdsduur (in minuten): 10
Het eerste gedeelte is iets langer, omdat hier alles wordt verteld over de trigger points. Dit is heel belangrijk en daarom hebben we gekozen om het in het begin te laten vertellen. De andere delen van de les zullen theoretisch korter zijn.
25
Zie bijlage 1 Zie bijlage 2
10 10 5
Opleiding Fysiotherapie 5
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Wat:
Uitleg:
Opening onderrug
De studenten hebben net geoefend met de schouder en weten als het goed is, waar ze aan toe zijn. Om snel door te kunnen gaan, wordt er nu weinig theorie behandelt. Het is goed om te beginnen met de patronen van MTrPs in de onderrug . - MTrPs patronen in de onderrug bespreken; - Voorbereidingsopdrachten bespreken. Het lokaliseren van trigger points bij elkaar. Het behandelen van trigger points bij elkaar. Laat de studenten stoppen waar ze mee bezig zijn en kondig het volgende onderwerp aan, de kuit. Vraag hierbij wat ze al weten over trigger points in de kuit. De studenten horen nu aardig wat te weten over MTrPs. Om dit te testen, zijn er wat vragen gemaakt over trigger points die u klassikaal gaat behandelen. - Voorbereidingsopdrachten bespreken; - MTrPs patronen van de kuit bespreken. - Casus Mevrouw J. Als afsluiting is er een algemene enquête om een inzicht te krijgen over wat de studenten van dit onderwerp vinden. 5 minuten.
Theorie
Opdracht Opdracht Afronding onderrug
Opening Kuit
Theorie
Opdracht Afsluiting
Uitloop
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Myofasciale Trigger Points
Bijzonderheden:
Tijdsduur (in minuten): 5
5
Zie bijlage 1 Zie bijlage 2
10 10 5
Zie bijlage 3
10
5
Zie bijlage 4. Zie bijlage 5.
30 5
Totaal.
145 minuten.
Opleiding Fysiotherapie 6
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Bijlage 1: “Het lokaliseren van trigger points bij elkaar”: De bedoeling van deze opdracht is dat de studenten leren “voelen” hoe een trigger point voelt en dit gaan herkennen. De student gaat bij een medestudent de zojuist besproken trigger point patronen palperen en tekent deze in. Vervolgens benoemt de student hardop wat voor soort trigger point hij/zij gevonden heeft en waarom de trigger point van deze soort is. Laat op een dia de besproken trigger points patronen staan, zodat de studenten daar naar kunnen refereren.
Bijlage 2: “Het behandelen van trigger points bij elkaar”: Alvorens de studenten beginnen met het “behandelen” bij elkaar, checkt u de gevonden punten. Indien de punten inderdaad trigger points zijn, laat u de studenten middels de juiste behandeltechnieken (rekken en drukpunten massage) voor de juiste soort trigger point elkaar behandelen. Zorg er voor dat niet alle technieken pijn doen, want dat hoort niet bij elke soort trigger point. Hiervoor verwijzen wij naar de studentenhandleiding.
Bijlage 3: Hieronder vindt u een aantal vragen die de zojuist behandelde aspecten toetst. U kunt ervoor kiezen dit klassikaal te doen, maar als er studenten zijn die niet actief participeren aan de les, dan wordt er geacht dit per individu te doen. 1. Wat is een trigger point en hoe ontstaat die? 2. Wat voor soort trigger points bestaan er? 3. Hoe vind je een trigger point? 4. Wat voor verschillende behandelmethodes bestaan er? 5. Wat is de meest recente behandelmethode, waar niet met dry needling word behandelt? 6. Wat zijn belangrijke bronnen voor trigger points?
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 7
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Bijlage 4: Hieronder vindt u een casus van mevrouw J. Bij deze casus staat mevrouw J. centraal en is het de bedoeling dat de studenten een behandeling uitvoeren. Alvorens word er geacht dat de studenten gaan klinisch redeneren. De studenten behoren te verklaren waarom er veel kramp optreedt en wat de in standhoudende factor is. De behandeling die de studenten uit moeten voeren is het Myofasciaal Trigger point programma, hiervoor verwijzen wij u naar de studiehandleiding. De bedoeling is dat de studenten erachter komen dat door de kramp in de kuit een ander trigger point patroon aanwezig is. Dit staat beschreven in Travell & Simons, pag. 399. Casus: Mevrouw J. Leeftijd: 21.
Aandoening/ziekte: Stekende pijn in de kuit rechts, sinds 16 maanden.
Medicatie: Paracetamol.
Anatomie / functie: - Verkorte kuitmusculatuur rechts. - Bijna/geen heel strike fase. - Veel kramp in de kuit rechts, juist bij rust.
Activiteiten: Sport – hockey, 3x in de week.
Participatie: School (CIOS) en stage (sportschool) zijn moeilijk vol te houden door de pijn. Helemaal bij explosieve sporten.
Hulpvraag: Ik wil erg graag van de kramp in mijn kuiten af omdat ontspannen daardoor erg moeilijk is.
Omgevingsfactoren: Veel druk vanuit stage. Men wil niet geloven dat er wat met de kuiten aan de hand is.
VAS: 1. Statische houdingen 8/10; 2. Sprinten 6/10; 3. Ontspannen na bewegen (4/10).
Persoonlijke aspecten: Is erg gedreven en gemotiveerd. Houdt niet van opgeven.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 8
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Bijlage 5: Hieronder staat een korte enquête, waar de studenten gevraagd wordt wat ze van de les vinden qua inhoud en qua methode. De vragen dienen middels een vijfpunten score te worden beoordeeld. Vraag:
De keuze van de onderwerpen vind ik slecht. Dit verwachtte ik niet van de les.
Cijfer: 1 = zeer slecht. 5 = perfect. 1-2-3-4-5
Vraag:
De keuze van de onderwerpen vind ik goed. 1-2-3-4-5 Dit verwachtte ik wel van de les. De structuur van de les vind ik 1-2-3-4-5 De structuur van de les vind slecht. ik goed. De verhouding van theorie en 1-2-3-4-5 De verhouding van theorie praktijk vind ik slecht. en praktijk vind ik goed. Het doel van de lessen is niet 1-2-3-4-5 Het doel van de lessen is duidelijk. duidelijk. Ik heb niks geleerd over 1-2-3-4-5 Ik heb veel geleerd over myofasciale trigger points. myofasciale trigger points. Ik wil niks meer leren over 1-2-3-4-5 Ik wil veel meer leren over myofasciale trigger points. myofasciale trigger points. Totaal aantal punten (max is 35) delen door 7 is het eindcijfer. Dit geeft een indicatie over de structuur van een les en of de studenten de onderwerpen interessant en bruikbaar vinden.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 9
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
Literatuurlijst: -
Baldry P. Superficial versus deep dry needling. Acupunct.Med. 2002;20(2-3):78-81.
-
Berggreen S, Wiik E, Lund H. Treatment of myofascial trigger points in female patients with chronic tension-type headache - a randomized controlled trial. ADV PHYSIOTHER 2012;14(1):10-17.
-
Blikstad A, Gemmell H. Immediate effect of activator trigger point therapy and myofascial band therapy on non-specific neck pain in patients with upper trapezius trigger points compared to sham ultrasound: a randomised controlled trial. CLIN CHIROPRACT 2008;11(1):23-29.
-
Bron C, de Gast A, Dommerholt J, Stegenga B, Wensing M, Oostendorp RA. Treatment of myofascial trigger points in patients with chronic shoulder pain: a randomized, controlled trial. BMC Med. 2011;9:8.
-
Cotchett MP, Landorf KB, Munteanu SE, Raspovic A. Effectiveness of trigger point dry needling for plantar heel pain: study protocol for a randomised controlled trial. J.Foot Ankle Res. 2011;4:5.
-
Cotchett MP, Landorf KB, Munteanu SE. Effectiveness of dry needling and injections of myofascial trigger points associated with plantar heel pain: a systematic review. J.Foot Ankle Res. 2010;3:18.
-
Couppe C, Torelli P, Fuglsang-Frederiksen A, Andersen KV, Jensen R. Myofascial trigger points are very prevalent in patients with chronic tension-type headache: a double-blinded controlled study. Clin.J.Pain 2007;23(1):23-27.
-
Cummings TM, White AR. Needling therapies in the management of myofascial trigger point pain: A systematic review. Arch.Phys.Med.Rehabil. 2001;82(7):986-992.
-
de las Peñas CF, Sohrbeck Campo M, Fernández Carnero J, Miangolarra Page JC. Manual therapies in myofascial trigger point treatment: a systematic review. J.Bodywork Movement Ther. 2005;9(1):27-34.
-
Di Cesare A, Giombini A, Di Cesare M, Ripani M, Vulpiani MC, Saraceni VM. Comparison between the effects of trigger point mesotherapy versus acupuncture points mesotherapy in the treatment of chronic low back pain: a short term randomized controlled trial. Complement.Ther.Med. 2011;19(1):19-26.
-
Edwards J, Knowles N. Superficial dry needling and active stretching in the treatment of myofascial pain--a randomised controlled trial. Acupunct.Med. 2003;21(3):80-86.
-
Feland JB, Myrer JW, Merrill RM. Acute changes in hamstring flexibility: PNF versus static stretch in senior athletes. Physical Therapy in Sport 2001;2(4):186-193.
-
Fernandez-de-las-Penas C, Fernandez-Mayoralas DM, Ortega-Santiago R, Ambite-Quesada S, Palacios-Cena D, Pareja JA. Referred pain from myofascial trigger points in head and neckshoulder muscles reproduces head pain features in children with chronic tension type headache. J.Headache Pain 2011;12(1):35-43.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 10
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
-
Fleckenstein J, Zaps D, Ruger LJ, Lehmeyer L, Freiberg F, Lang PM, et al. Discrepancy between prevalence and perceived effectiveness of treatment methods in myofascial pain syndrome: results of a cross-sectional, nationwide survey. BMC Musculoskelet.Disord. 2010;11:32.
-
Flitney FW, Hirst DG. Cross-bridge detachment and sarcomere ‘give’ during stretch of active frog’s muscle. Journal of Physiology 1978;276:449-465.
-
Ford P, McChesney J. Duration of maintained hamstring ROM following termination of three stretching protocols. Journal of sports and Rehabilitation 2007; 16:18-27.
-
Fruth SJ. Differential diagnosis and treatment in a patient with posterior upper thoracic pain. Phys.Ther. 2006;86(2):254-268.
-
Fuhr AW ,Colloca CJ, Green JR,Keller TS. Activator methods chiropractic technique. London: Mosby; 1997.
-
Gemmell H, Allen A. Relative immediate effect of ischaemic compression and activator trigger point therapy on active upper trapezius trigger points: A randomised trial 8-10. Clinical Chiropractic 2008;11(4):175-181.
-
Gemmell H, Miller P, Nordstrom H. Immediate effect of ischaemic compression and trigger point pressure release on neck pain and upper trapezius trigger points: A randomised controlled trial 710. Clinical Chiropractic 2008;11(1):30-36.
-
Gerwin RD, Shannon S, Hong C, Hubbard D, Gevirtz R. Interrater reliability in myofascial trigger point examination. Pain 1997;69(1–2):65-73.
-
Gulick D, T., Palombaro K, Lattanzi J, Black. Effect of ischemic pressure using a Backnobber II device on discomfort associated with myofascial trigger points 3-10. J.Bodywork Movement Ther. 2011;15(3):319-325.
-
Hains G, Descarreaux M, Hains F. Chronic shoulder pain of myofascial origin: a randomized clinical trial using ischemic compression therapy 9-10. J.Manipulative Physiol.Ther. 2010;33(5):362-369.
-
Hains G, Descarreaux M, Lamy AM, Hains F. A randomized controlled (intervention) trial of ischemic compression therapy for chronic carpal tunnel syndrome 8-10. J.Can.Chiropr Assoc. 2010;54(3):155-163.
-
Hains G, Hains F. Patellofemoral pain syndrome managed by ischemic compression to the trigger points located in the peri-patellar and retro-patellar areas: A randomized clinical trial 9-10. Clinical Chiropractic 2010;13(3):201-209.
-
Hsieh LL, Liou H, Lee L, Chen TH, Yen AM. Effect of acupressure and trigger points in treating headache: a randomized controlled trial 5-10. AM J CHINESE MED 2010;38(1):1-14.
-
Irnich D, Behrens N, Gleditsch JM, Stör W, Schreiber MA, Schöps P, et al. Immediate effects of dry needling and acupuncture at distant points in chronic neck pain: results of a randomized, double-blind, sham-controlled crossover trial. Pain 2002;99(1–2):83-89.
-
Itoh K, Katsumi Y, Kitakoji H. Trigger point acupuncture treatment of chronic low back pain in elderly patients--a blinded RCT. Acupunct.Med. 2004;22(4):170-177.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 11
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
-
Lee EJ, Frazier SK. The Efficacy of Acupressure for Symptom Management: A Systematic Review. J.Pain Symptom Manage. 2011;42(4):589-603.
-
Madsen MV, Gotzsche PC, Hrobjartsson A. Acupuncture treatment for pain: systematic review of randomised clinical trials with acupuncture, placebo acupuncture, and no acupuncture groups. BMJ 2009;338:a3115.
-
Magnusson SP, Simonsen EB, Aagaard P, Dyhre-Poulsen P, McHugh MP, Kjaer M. Mechanical and physiological responses to stretching with and without preisometric contraction in human skeletal muscle. Arch.Phys.Med.Rehabil. 1996;77(4):373-378.
-
McPartland JM. Travell trigger points--molecular J.Am.Osteopath.Assoc. 2004;104(6):244-249.
-
Mitchell UH, Myrer JW, Hopkins JT, Hunter I, Feland JB, Hilton SC. Acute stretch perception alteration contributes to the success of the PNF contract-relax stretch. Journal of sport Rehabilitation 2007;16:85-92.
-
Niel-Asher S. The concise book of trigger points. 2e dr. Lotus; 2008.
-
Osternig LR, Robertson R, Troxel R, Hansen P. Differential responses to proprioceptive neuromuscular facilitation (PNF) stretching techniques. Medicine and Science in Sports and Exercise 1990;22:106-111.
-
Perez-Palomares S, Olivan-Blazquez B, Arnal-Burro AM, Mayoral-Del Moral O, Gaspar-Calvo E, de-la-Torre-Beldarrain ML, et al. Contributions of myofascial pain in diagnosis and treatment of shoulder pain. A randomized control trial. BMC Musculoskelet.Disord. 2009;10:92.
-
Price S, Long A, Godfrey M, Thomas K. Getting inside acupuncture trials - Exploring intervention theory and rationale. BMC Complementary and Alternative Medicine 2011;11(1):22.
-
Read DT, Wilson FJH, Gemmell HA. Activator as a therapeutic instrument: survey of usage and opinions amongst members of the British Chiropractic Association. Clin Chiropractic 2006;9:70— 5.
-
Rickards LD. The effectiveness of non-invasive treatments for active myofascial trigger point pain: A systematic review of the literature. International Journal of Osteopathic Medicine 2006;9(4):120-136.
-
Shen YF, Younger J, Goddard G, Mackey S. Randomized clinical trial of acupuncture for myofascial pain of the jaw muscles 6-10. J.Orofac.Pain 2009;23(4):353-359.
-
Simons DG, Travell JG, Simons LS. Myofascial pain and dysfunction: the trigger point manual, vol. 1. Upper half of body. 2nd ed. London: Lippincott Williams & Wilkins; 1999.
-
Simons DG, Travell JG, Simons LS. Myofascial pain and dysfunction: the trigger point manual, vol, 2. Lower extremities. 2nd ed. London: Lippincott Williams & Wilkins; 1999.
-
Simons DG. Understanding effective treatments of myofascial trigger points. Journal of Bodywork and Movement Therapies 2002;6:81-88.
-
Simons DG. New Views of Myofascial Arch.Phys.Med.Rehabil. 2008;89(1):157-159.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Trigger
and
Points:
osteopathic
Etiology and
perspectives.
Diagnosis.
Opleiding Fysiotherapie 12
Docentenhandleiding Werkplaats EFLP 1
Myofasciale Trigger Points
-
Sterling M, Valentin S, Vicenzino B, Souvlis T, Connelly LB. Dry needling and exercise for chronic whiplash -- a randomised controlled trial. BMC Musculoskelet.Disord. 2009;10:160-160.
-
Tough EA, White AR, Richards SH, Campbell JL. Myofascial trigger point needling for whiplash associated pain--a feasibility study 8-10. Man.Ther. 2010;15(6):529-535.
-
Trampas A, Kitsios A, Sykaras E, Symeonidis S, Lazarou L. Clinical massage and modified Proprioceptive Neuromuscular Facilitation stretching in males with latent myofascial trigger points 6-10. Physical Therapy in Sport 2010;11(3):91-98.
-
Tsai CT, Hsieh LF, Kuan TS, Kao MJ, Chou LW, Hong CZ. Remote effects of dry needling on the irritability of the myofascial trigger point in the upper trapezius muscle. Am. J. Phys. Med. Rehabil. 2010;89(2):133-140.
-
Vazquez-Delgado E, Cascos-Romero J, Gay-Escoda C. Myofascial pain associated to trigger points: a literature review. Part 2: differential diagnosis and treatment. Med.Oral Patol.Oral Cir.Bucal 2010;15(4):e639-43.
-
Vazquez-Delgado E, Cascos-Romero J, Gay-Escoda C. Myofascial pain syndrome associated with trigger points: a literature review. (I): Epidemiology, clinical treatment and etiopathogeny. Med.Oral Patol.Oral Cir.Bucal 2009;14(10):e494-8.
-
Vernon H, Schneider M. Chiropractic Management of Myofascial Trigger Points and Myofascial Pain Syndrome: A Systematic Review of the Literature. J.Manipulative Physiol.Ther. 2009;32(1):14-24.
-
Yoon S, Rah UW, Sheen SS, Cho KH. Comparison of 3 needle sizes for trigger point injection in myofascial pain syndrome of upper- and middle-trapezius muscle: a randomized controlled trial. Arch.Phys.Med.Rehabil. 2009;90(8):1332-1339.
-
Wong V., Cheuk D. K. L., Lee S., Chu V. European Journal of Physical and Rehabilitation Medicine (Europa Medicophysica) 2012 March;48(1):71-86.
© Amsterdam School of Health Professions (ASHP)
Opleiding Fysiotherapie 13