Openbare zienswijze Voorgenomen concentratie Amsterdam Thuiszorg - Cordaan
Openbare zienswijze
Inhoud
1.
Inleiding
4
2.
Conclusie
5
3.
Algemene ontwikkelingen in de markt
6
4. Gevolgen voor de marktstructuur 4.1 Afbakening van de relevante markt 4.1.1 Relevante productmarkt 4.1.2 Relevante geografische markt 4.2 Gevolgen voor de voorgenomen concentratie tussen AT en Cordaan 7 4.2.1 Extramurale AWBZ-zorg. 4.2.2 Intramurale AWBZ-zorg: Het voorportaaleffect
6 6 6 7
7 11
5. Publieke belangen 5.1 Betaalbaarheid 5.2 Toegankelijkheid 5.3 Kwaliteit
15 15 15 16
3
Openbare zienswijze
1. Inleiding
Op 21 augustus 2007 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: NMa) een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Amsterdam Thuiszorg (hierna: AT) en Stichting Cordaan (hierna: Cordaan) voornemens zijn te fuseren, in de zin van artikel 27, onder a, van de Mededingingswet. De directie Concentratiecontrole van de NMa heeft de Nederlandse Zorgautoriteit (hierna: NZa) hierover op 23 augustus 2007 geïnformeerd. NZa geeft op grond van artikel 9 van het samenwerkingsprotocol tussen de NMa en de NZa een zienswijze over deze melding. De NMa heeft kenbaar gemaakt dat er mogelijk mededingingsrechtelijke bezwaren bestaan tegen de concentratie. Partijen hebben als reactie hierop op 29 april 2008 een remedievoorstel ingediend, inhoudende dat AT een aantal bedrijfsactiviteiten afstoot. Daar waar relevant wordt in deze zienswijze zowel de situatie voor, als de situatie na de genoemde afstoting besproken. In deze zienswijze worden eerst de relevante ontwikkelingen beschreven in het kader van de Algemene Wet bijzondere Ziektekosten (hierna AWBZ).1 Vervolgens gaat de zienswijze in op de gevolgen voor de marktstructuur van de voorgenomen concentratie tussen AT en Cordaan. Ten slotte worden in deze zienswijze de gevolgen van de voorgenomen concentratie tussen AT en Cordaan voor de publieke belangen betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit geanalyseerd.
1
Toegespitst op de intramurale en extramurale verpleging en verzorging.
4
Openbare zienswijze
2. Conclusie
Op het gebied van extramurale AWBZ-zorg overlappen de activiteiten van partijen op de relevante productmarkt persoonlijke verzorging en verpleging (PV&VP) en de verschillende mogelijke productmarkten voor begeleiding. Uitgaande van het remedievoorstel voorziet de NZa op geen van deze (mogelijke) markten nadelige gevolgen voor de publieke belangen ten gevolge van de concentratie. Op het gebied van intramurale zorg overlappen de activiteiten van partijen niet. Echter, AT is actief in de thuiszorg en Cordaan heeft een aantal verzorgings- en verpleeghuizen. Hierdoor kan een voorportaaleffect optreden tussen de thuiszorg en verzorgingshuiszorg. Gezien het marktaandeel op het gebied van verzorgingshuiszorg van Cordaan in de gemeente Amsterdam (en omliggende gemeenten), voorziet de NZa evenwel geen nadelige gevolgen voor de publieke belangen ten gevolge van de concentratie.
5
Openbare zienswijze
3. Algemene ontwikkelingen in de markt
Voor wat betreft de algemene ontwikkelingen in de AWBZ-zorg verwijst de NZa naar de zienswijze van de NZa op de voorgenomen concentratie van Stichting West-Friese Zorggroep De Omring te Hoorn en Stichting Corbis Plus te Den Helder (Zaak 5990).
4. Gevolgen voor de marktstructuur
Dit hoofdstuk beschrijft de gevolgen voor de marktstructuur van de voorgenomen concentratie. Allereerst worden de relevante markten waarin beide partijen zich bevinden kort beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op de gevolgen van de concentratie op de relevante markt. 4.1
Afbakening van de relevante markt
Voor de beoordeling van de effecten van de voorgenomen fusie is de afbakening van de relevante product- en geografische markt van belang. Conform eerdere NMa-besluiten en zienswijzen van de NZa zal ook in deze zienswijze van de volgende relevante markten worden uitgegaan. 4.1.1 Relevante productmarkt In eerdere besluiten is uitgegaan van een onderscheid tussen intramurale AWBZ-zorg, extramurale AWBZ-zorg en mogelijk dagactiviteiten.2 Partijen overlappen elkaar op het gebied van extramurale AWBZ-zorg. Extramurale zorg De extramurale AWBZ-zorg bestaat uit de volgende vijf functies: • persoonlijke verzorging; • verpleging; • behandeling; • ondersteunende begeleiding; • activerende begeleiding. De activiteiten van partijen op het gebied van extramurale zorg overlappen elkaar op de functies persoonlijke verzorging, verpleging, activerende begeleiding en ondersteunende begeleiding. Onder de bovengenoemde functies heeft de NMa een aparte productmarkt onderscheiden voor persoonlijke verzorging en verpleging (PV&VP). Verder is er een mogelijke markt voor begeleiding, waarbij in het midden wordt gelaten of er nader onderscheid gemaakt moet worden naar verschillende deelmarkten van begeleiding.
2
Zie bijvoorbeeld de eerste fase besluiten van de Nederlandse Mededingingsautoriteit
in zaak 4988/Oosterlengte – Thuiszorg Groningen – Sensire en in zaak 5186/CarintReggeland.
6
Openbare zienswijze
4.1.2 Relevante geografische markt Extramurale zorg In eerdere besluiten is uitgegaan van een relevante geografische markt die kleiner of gelijk is aan de zorgkantoorregio. In het onderhavige geval overlappen de activiteiten van partijen in de zorgkantoorregio Amsterdam. In deze zienswijze wordt alleen gekeken naar een relevante markt die de gehele zorgkantoorregio bevat.
4.2
Gevolgen voor de voorgenomen concentratie tussen AT en Cordaan
De gevolgen van de voorgenomen concentratie hangen af van zowel de aanbodstructuur als de compenserende afnemersmacht. Voor meer algemene informatie hierover ten aanzien van AWBZ-zorg (informatie over toetredingsdrempels en afnemersmacht) wordt verwezen naar de zienswijze van de NZa inzake Amarant en Zorggroep West- en MiddenBrabant (zaak 5082). De gevolgen van de voorgenomen concentratie voor de markt worden hieronder geanalyseerd. 4.2.1 Extramurale AWBZ-zorg. Persoonlijke verzorging en verpleging. Voor de productmarkt persoonlijke verzorging en verpleging (PV&VP) in de zorgkantoorregio Amsterdam is in de tabel 1 achtereenvolgens weergegeven: het aantal geleverde uren en relatieve marktposities van de betrokken partijen. Deze gegevens zijn gebaseerd op de gerealiseerde productie in 2006 zoals die bij de NZa bekend zijn.
7
Openbare zienswijze
Tabel 1∗: aantal geleverde uren, marktaandelen en totaal aantal geleverde voor de zorgkantoorregio Amsterdam op de productmarkt persoonlijke verzorging en verpleging.
Instelling
Aantal uren 2006
Noah Thuiszorg Amsterdam NSWAC (Amsterdam en Utrecht) Volksbond Amsterdam Zorgcentrum De Open Hof Zorgnet Thuisbest Elisabeth Otter-Knoll Stichting Sara Thuiszorg BV Philadelphia Zorg (AGIS, Amsterdam) Parnassus Thuisverpleging PuurZuid DUO Caridad, Thuiszorg Zorg aan Huis Thuiszorg (vh Phase 2) Stichting Joods Maatschappelijk Werk Flevohuis Verzorgingshuis Menno Simons Zorg Ondersteuning Nederland Amsterdam Thuiszorg Diakonie Amsterdam Amsta Evean Zorg Amsterdam Osira Groep Cordaan Amsterdam Thuiszorg
[…] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […] […]
Totaal aantal uren zorgkantoor Amsterdam
[…]
Fusie Amsterdam Thuiszorg - Cordaan
[…]
Aandeel [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [0-10]% [60-70]% [70-80]%
Uit tabel 1 is af te lezen dat partijen op basis van de gerealiseerde omzet de grootste en één na grootste aanbieder op de productmarkt PV&VP zijn. Samen zouden zij een marktaandeel van meer dan [70-80]% krijgen op deze productmarkt op basis van de realisatiecijfers 2006. Verder zijn er in de zorgkantoorregio Amsterdam nog twee aanbieders die een marktaandeel van [0-10]% à [0-10]% hebben, en nog achttien aanbieders met een marktaandeel van [0-10]% of minder. Begeleiding. Binnen de verschillende mogelijke markten voor begeleiding kan onderscheid gemaakt worden tussen; 1) één markt voor begeleiding, 2) een nader onderscheid tussen activerende en ondersteunende begeleiding en 3) een nader onderscheid van begeleiding, activerende begeleiding en ondersteunende begeleiding in doelgroep; te weten gehandicapten, ouderen en psychiatrisch cliënten. Cijfers die partijen hebben aangeleverd aan de NMa geven aan dat partijen gezamenlijk op de mogelijke markten voor begeleiding de volgende aandelen behalen: • Bij één markt voor begeleiding krijgen partijen gezamenlijk een marktaandeel van [50-60]%. • Bij een onderscheid tussen activerende en ondersteunende begeleiding krijgen partijen gezamenlijk een marktaandeel van [50-60]% op zowel de mogelijke markt voor activerende begeleiding als de mogelijke markt voor ondersteunende begeleiding.
∗
In deze openbare versie van de zienswijze zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om redenen van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In het geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding van bandbreedtes.
8
Openbare zienswijze
•
Bij een nader onderscheid in doelgroepen krijgen partijen gezamenlijk een marktaandeel van [40-50]% op de mogelijke deelmarktbegeleiding voor ouderen en een gezamenlijk marktaandeel van [60-70]% op de mogelijke deelmarkt ondersteunende begeleiding voor ouderen. Op de andere mogelijke markten; begeleiding voor gehandicapten, activerende begeleiding voor ouderen, activerende begeleiding voor gehandicapten en ondersteunende begeleiding voor gehandicapten, is geen overlap tussen partijen.
De NMa heeft op basis van de cijfers en aandelen die door partijen zijn aangeleverd op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging, begeleiding en huishoudelijke verzorging3 kenbaar gemaakt dat er mogelijk mededingingsrechtelijke bezwaren bestaan tegen de concentratie. Om aan de door de NMa gesignaleerde mogelijke mededingingsrechtelijke bezwaren tegemoet te komen, hebben partijen een remedievoorstel ingediend. Deze remedie behelst het overdragen van een deel van de bedrijfsactiviteiten van AT op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging, begeleiding en huishoudelijke verzorging aan Stichting Evean Zorg Amsterdam (hierna: Evean) en Stichting Zonnehuisgroep Amstelland (hierna: Amstelland). Hierbij zijn de realisatiecijfers van 2006 als uitgangspunt genomen. Hieronder volgt een uitwerking van de gevolgen van het remedievoorstel op basis van gegevens over de gerealiseerde productie in 2006 zoals die bij de NZa bekend zijn. Op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging wordt in totaal ongeveer […] uur overgeheveld naar Evean en ongeveer […] uur naar Amstelland. Dit zorgt ervoor dat het gezamenlijk marktaandeel van partijen daalt van [70-80]% naar [50-60]%4. Op dit moment, nog voor de concentratie, heeft de marktleider AT een marktaandeel van [6070]%.
3
Op huishoudelijke verzorging zal de NZa in deze zienswijze niet nader ingaan, omdat dit niet meer tot de extramurale AWBZ behoort. 4 Als de cijfers die bekend zijn bij de NZa over de realisatie uit 2007 worden bekeken, zal dit aandeel dalen van [60-70]% naar [50-60]%. Dit verschil heeft te maken met de realisatie van AT, die in 2007 minder hoog is dan in 2006 het geval is geweest.
9
Openbare zienswijze
Door het remedievoorstel, zal het marktaandeel van AT en Cordaan tezamen, dus [0-10] procentpunt lager zijn dan het individuele marktaandeel van AT vóór de concentratie. Naast AT-Cordaan is na het remedievoorstel één aanbieder met een marktaandeel van ongeveer [1020]%, één aanbieder met een marktaandeel van ongeveer [0-10]%, en achttien kleinere aanbieders op de markt actief. Op het gebied van begeleiding zullen partijen een gedeelte van hun activiteiten afstoten aan concurrenten Evean en Amstelland. […] uur (waarvan […] uur ondersteunende begeleiding en […] uur activerende begeleiding) zal worden overgeheveld naar Evean en […] uur (waarvan […] uur ondersteunende begeleiding en […] uur activerende begeleiding) zal worden overgeheveld naar Amstelland. Zoals eerder vermeld wordt in het midden gelaten of de markt voor begeleiding verder onderverdeeld moet worden. Er wordt daarom gekeken naar de verschillende mogelijke onderscheiden markten, te weten; 1. één markt voor begeleiding; 2. éen nader onderscheid van begeleiding in activerende en ondersteunende begeleiding; 3. een nader onderscheid van begeleiding, activerende begeleiding en ondersteunende begeleiding in doelgroep; ouderen, gehandicapten en psychiatrisch cliënten. Ad 1: Op een mogelijke markt voor begeleiding zal het gezamenlijk marktaandeel van partijen na remedies ongeveer [30-40]% bedragen. Naast partijen, is er na remedie één aanbieder met een marktaandeel van [20-30]%, twee aanbieders met een marktaandeel rond de [0-10]%, vier aanbieders met een marktaandeel van ongeveer [0-10]% en 25 aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en [0-10]% op de markt actief. Zes van deze 25 aanbieders zijn in 2006 en 2007 toegetreden tot de markt voor ondersteunende en/of activerende begeleiding. Zij leveren samen ongeveer 1% tot 1,5% van de totale omzet voor begeleiding in zorgkantoorregio Amsterdam. Ad 2: Als er onderscheid gemaakt wordt naar aparte markten voor ondersteunende en voor activerende begeleiding geldt het volgende. Partijen behalen na remedie een gezamenlijk marktaandeel van [4050]% op een mogelijke markt voor activerende begeleiding. Naast partijen zijn er na remedie zes aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en[0-10] % en twaalf aanbieders hebben een marktaandeel tussen de [0-10]% en [0-10]% op deze mogelijke markt actief. Verder zijn er vijf aanbieders toegetreden in de zorgkantoorregio Amsterdam op de markt voor activerende begeleiding in 2006 en 2007, die samen ongeveer 1% van de totale omzet voor activerende begeleiding in zorgkantoorregio Amsterdam verzorgen. Op een mogelijke markt voor ondersteunende begeleiding behalen partijen na remedie een gezamenlijk marktaandeel van [30-40]%. Naast partijen zijn er na remedie één aanbieder met een marktaandeel van [20-30]%, twee aanbieders met een marktaandeel van[0-10] %, vijf aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en [0-10]% en zeventien aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en [010]% actief. Voor ondersteunende begeleiding zijn er zes toetreders geweest in 2006 en 2007 die tezamen ongeveer 1,5% van de totale omzet leveren in zorgkantoorregio Amsterdam. Ad 3: Indien er binnen (ondersteunende/activerende) begeleiding tevens een aparte relevante markt wordt onderscheiden voor de doelgroepen, is er overlap tussen de activiteiten van partijen op het gebied van
10
Openbare zienswijze
begeleiding voor ouderen en ondersteunende begeleiding voor ouderen. Op de mogelijke markt voor begeleiding voor ouderen krijgen partijen een gezamenlijk marktaandeel van [40-50]%. Naast partijen zijn er nog twee aanbieders met een marktaandeel van [10-20]%, twee aanbieders met een marktaandeel rond de [0-10]% en twintig aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en [0-10]% Op de mogelijke markt voor ondersteunende begeleiding voor ouderen behalen partijen na remedie een gezamenlijk marktaandeel van [4050]%. Naast partijen zijn er na remedie één aanbieder met een marktaandeel van [20-30]%, twee aanbieders met een marktaandeel van [10-20]%, vier aanbieders met een marktaandeel tussen [0-10]% en [0-10]% en tenslotte veertien aanbieders met een marktaandeel tussen de [0-10]% en [0-10]% actief. 4.2.2 Intramurale AWBZ-zorg: Het voorportaaleffect Op het gebied van intramurale zorg overlappen de activiteiten van partijen niet. AT is een thuiszorgaanbieder in de zorgkantoorregio Amsterdam en beschikt niet over verzorgingshuizen of verpleeghuizen. Cordaan heeft wel een aantal verpleeghuizen en verzorgingshuizen in de gemeenten Amsterdam en Diemen. Hoewel er geen overlap is op het gebied van intramurale zorg kan bij een fusie tussen partijen de thuiszorg dienen als voorportaal voor zorg in verzorgingshuizen. Thuiszorgmedewerkers van AT (en Cordaan) kunnen thuiszorgcliënten doorverwijzen naar verzorgingshuizen van Cordaan als deze cliënten een zwaardere indicatie voor zorg krijgen, waarbij zij moeten worden opgenomen in een verzorgingshuis.5 De positie van Cordaan op het gebied van verzorgingshuiszorg kan hiermee versterkt worden. Eerder onderzoek van de NMa heeft uitgewezen dat het voorportaaleffect (ook wel keteneffect genoemd) met name voorkomt bij doorgeleiding van de thuiszorg naar verzorgingshuiszorg en niet bij doorgeleiding van thuiszorg naar verpleeghuiszorg.6 Om deze reden zal in deze zienswijze verder alleen ingegaan worden op het mogelijk voorportaaleffect dat kan optreden tussen de thuiszorg die AT levert en de verzorgingshuizen van Cordaan. Cordaan beschikt over elf verzorgingshuizen in de gemeente Amsterdam, en twee in de gemeente Diemen. In tabellen 2 en 3 is weergegeven over hoeveel verzorgingshuizen (de concurrenten van) Cordaan beschikt/beschikken in de gemeente Amsterdam en in Amsterdam en de omliggende gemeenten.7 Hierbij is ook aangegeven hoeveel verzorgingshuisplaatsen deze marktpartijen hebben.
5
Cliënten hebben overigens een vrije keus, maar zijn geneigd te kiezen voor aanbieders waarmee zij het meest vertrouwd zijn. 6 Zie bijvoorbeeld het besluit van de Nederlandse Mededingingsautoriteit in zaak 4212/De Basis – Thuiszorg Gooi en Vechtstreek – Vivium. 7
Voor verzorgingshuis wordt in het midden gelaten of de relevante geografische markt
de gemeente betreft, of ruimer is, in de zin dat omliggende gemeenten tevens tot de relevante geografische markt behoren. Als omliggende gemeenten worden beschouwd: Zaanstad, Westzaan, Landsmeer, Diemen, Ouder Amstel, Oostzaan en Amstelveen. Allen zijn gelegen in een straal van 15 kilometer.
11
Openbare zienswijze
Tabel 2: Het aantal verzorgingshuizen en plaatsen van (markt)partijen in de gemeente Amsterdam. Bron www.kiesbeter.nl en www.siraad.nl
Gemeente Amsterdam Aantal locaties aantal plaatsen
42 4867
aantal locaties Osiragroep aantal plaatsen aandeel in totaal
12 2321 47,7%
aantal locaties Cordaan aantal plaatsen aandeel in totaal
11 959 19,7%
aantal locaties Amsta aantal plaatsen* aandeel in totaal
8 699 14,4%
aantal locaties Evean aantal plaatsen aandeel in totaal
5 312 6,4%
aantal locaties Puurzuid aantal plaatsen aandeel in totaal
2 246 5,1%
aantal locaties Flevohuis aantal plaatsen aandeel in totaal
1 141 2,9%
Aantal locaties Bejaardenzorg Watergraafsmeer Aantal plaatsen aandeel in totaal
1 100 2,1%
aantal locaties Elisabeth Otter-Knoll Stichting aantal plaatsen aandeel in totaal
1 60 1,2%
aantal locaties Zonnehuisgroep Amstelland aantal plaatsen aandeel in totaal
1 29 0,6%
* hier ontbreekt het aantal verzorgingshuisplaatsen van 1 verzorgingshuis. Uit tabel 2 is af te lezen dat als de relevante geografische markt de gemeente Amsterdam omvat, het marktaandeel van Cordaan 20% bedraagt en dat zij beschikt over elf verzorgingshuizen. Verder zijn er in de gemeente Amsterdam nog 31 verzorgingshuizen die niet van Cordaan zijn. Twee grote spelers in Amsterdam zijn Osiragroep met twaalf verzorgingshuizen en een marktaandeel van 48% en Amsta met acht verzorgingshuizen en een marktaandeel van circa 14%8.
8
Mogelijk is dit marktaandeel hoger, omdat van 1 verzorgingshuis van Amsta het aantal plaatsen ontbreekt.
12
Openbare zienswijze
Tabel 3: Het aantal verzorgingshuizen en plaatsen van (markt)partijen in de gemeente Amsterdam en omliggende gemeenten. Bron www.kiesbeter.nl en www.siraad.nl
Amsterdam en omliggende gemeenten Aantal locaties aantal plaatsen
61 6654
Gemeente Amsterdam aantal locaties Osiragroep aantal plaatsen aandeel in totaal
12 2321 34,9%
aantal locaties Cordaan aantal plaatsen aandeel in totaal
11 959 14,4%
aantal locaties Amsta aantal plaatsen* aandeel in totaal
8 699 10,5%
aantal locaties Evean aantal plaatsen aandeel in totaal
5 312 4,7%
aantal locaties Puurzuid aantal plaatsen aandeel in totaal
2 246 3,7%
aantal locaties Flevohuis aantal plaatsen aandeel in totaal
1 141 2,1%
Aantal locaties Bejaardenzorg Watergraafsmeer Aantal plaatsen aandeel in totaal
1 100 1,5%
aantal locaties Elisabeth Otter-Knoll Stichting aantal plaatsen aandeel in totaal
1 60 0,9%
aantal locaties Zonnehuisgroep Amstelland aantal plaatsen aandeel in totaal
1 29 0,4%
13
Openbare zienswijze
Gemeente Landsmeer aantal locaties Zorgcirkel Waterland aantal plaatsen aandeel in totaal
1 70 1,1%
Gemeente Haarlemmermeer aantal locaties Amstelring aantal plaatsen aandeel in totaal
1 50 0,8%
Gemeente Zaanstad aantal locaties Evean aantal plaatsen** aandeel in totaal
6 422 6,3%
aantal locaties Zorgcentrum Het Mennistenerf aantal plaatsen aandeel in totaal
1 98 1,5%
aantal locaties Pennemes aantal plaatsen aandeel in totaal
1 56 0,8%
Gemeente Ouder-Amstel aantal locaties Zonnehuisgroep Amstelland aantal plaatsen aandeel in totaal
1 149 2,2%
Gemeente Oostzaan aantal locaties Evean aantal plaatsen aandeel in totaal
1 104 1,6%
Gemeente Amstelveen aantal locaties Brentano Amstelveen aantal plaatsen aandeel in totaal
3 387 5,8%
aantal locaties Zonnehuisgroep Amstelland aantal plaatsen aandeel in totaal
1 95 1,4%
aantal locaties Hervormde Stichting Bejaardenzorg aantal plaatsen aandeel in totaal
1 80 1,2%
Gemeente Diemen aantal locaties Cordaan aantal plaatsen aandeel in totaal
2 276 4,1%
* hier ontbreekt het aantal verzorgingshuisplaatsen van 1 verzorgingshuis. ** hier ontbreken het aantal verzorgingshuisplaatsen van 2 verzorgingshuizen.
Als ook de omliggende gemeenten worden meegewogen, dan is uit tabel drie af te lezen dat het marktaandeel van Cordaan 19% is (14,4% uit Amsterdam plus 4,1% uit Diemen) en dat zij beschikt over dertien verzorgingshuizen. In totaal zijn er nog 48 andere verzorgingshuizen in de gemeente Amsterdam en omliggende gemeenten. Drie grote spelers in de regio zijn Osiragroep met twaalf verzorgingshuizen en een
14
Openbare zienswijze
marktaandeel van 35%, Evean met twaalf verzorgingshuizen en een marktaandeel van 12,6%9 (4,7% uit Amsterdam, 6,3% uit Zaanstad en 1,6% uit Oostzaan) en Amsta met acht verzorgingshuizen en een marktaandeel van 11%.
5. Publieke belangen
Dit hoofdstuk beoordeelt de voorgenomen fusie in het licht van de publieke belangen betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit. Het consumentenbelang bestaat uit de drie publieke belangen betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit en de NZa streeft ernaar om over deze punten te adviseren. 5.1
Betaalbaarheid
Tot 2004 konden zorgkantoren met zorgaanbieders onbeperkt volume productieafspraken maken en werd alle geleverde zorg vergoed op basis van nacalculatie. De groei van de AWBZ zorgde echter voor problemen betreffende de macrobetaalbaarheid. Op 1 april 2004 ging er daarom een aanwijzing uit van het Ministerie van VWS, die voorschreef dat de nacalculatie de tot dan gemaakte productieafspraken niet te boven mocht gaan. In 2005 zijn de regionale contracteerruimten ingevoerd. Deze zijn gelijk aan de regiobudgetten per zorgkantoorregio, jaarlijks opgehoogd met een door het Ministerie van VWS bepaalde groeiruimte. De systematiek van contracteerruimten waarborgt de macrobetaalbaarheid van AWBZ-zorg. Zorgkantoren kunnen doelmatiger zorg inkopen door kortingen te bedingen op de maximumbeleidsregelwaarden bij het maken van productieafspraken. Een fusie zou hierop effect kunnen hebben. Dit zou er namelijk toe kunnen leiden dat partijen zodanig groot worden, dat het zorgkantoor afhankelijk wordt van partijen met betrekking tot de inkoop van AWBZ-zorg en geen kortingen meer kunnen bedingen. Gegeven het regiobudget gaat dit ten koste van het te contracteren volume. Om te bepalen of hiervan sprake kan zijn wordt hieronder het conglomerate effect van de voorgenomen concentratie bepaald. Na de fusie krijgen partijen een gezamenlijk marktaandeel van [20-30]% in de contracteerruimte van zorgkantoor Amsterdam. Voor de voorgenomen concentratie had AT een aandeel van [10-20]% en Cordaan een aandeel van [10-20]% in de totale contracteerruimte. Gezien dit aandeel voorziet de Nza geen nadelige gevolgen voor het publieke belang betaalbaarheid.
5.2
Toegankelijkheid
De toegankelijkheid voor AWBZ-zorg wordt gewaarborgd doordat men van rechtswege verzekerd is. Zorgkantoren zijn belast met de inkopen van zorg-in-natura, zodat cliënten de zorg krijgen waarop zij recht hebben. Deze toegankelijkheid voor cliënten kan beïnvloed worden door het aantal zorgaanbieders dat in een bepaalde zorgkantoorregio zorg kan/mag leveren.
9
Mogelijk is dit marktaandeel hoger, omdat van 2 verzorgingshuizen van Evean het aantal plaatsen ontbreekt.
15
Openbare zienswijze
Extramurale AWBZ-zorg Uit het remedievoorstel komt naar voren dat het gezamenlijk marktaandeel van partijen op het gebied van persoonlijke verzorging en verpleging kleiner zal zijn dan het marktaandeel dat AT voor fusie had. Gezien deze daling in het gezamenlijk marktaandeel van partijen, voorziet de NZa voor de productmarkt persoonlijke verzorging en verpleging geen nadelige gevolgen voor het publieke belang toegankelijkheid. Na het remedievoorstel krijgen partijen op de verschillende mogelijke markten voor begeleiding een gezamenlijk marktaandeel dat maximaal [40-50]% bedraagt. Op alle mogelijke markten blijven meer dan twintig alternatieve aanbieders over, waarvan minimaal twee aanbieders minimaal een marktaandeel rond de [0-10]%-[0-10]% hebben. Verder blijkt uit gegevens van de NZa dat er in de jaren 2006 en 2007 minimaal vijf aanbieders zijn toegetreden op de markt(en) voor ondersteunende en/of activerende begeleiding. Gezien de mogelijke alternatieven, waarvan meerdere een aanzienlijk marktaandeel hebben, en de toetreding die de afgelopen twee jaar heeft plaatsgevonden, voorziet de NZa voor de mogelijke productmarkt(en) (ondersteunende/activerende) begeleiding geen negatieve gevolgen voor het publieke belang toegankelijkheid. Voorportaaleffect. Aangezien partijen een significant gezamenlijk marktaandeel van [5060]% hebben op de markt voor persoonlijke verzorging en verpleging en een aandeel van maximaal [40-50]% op de verschillende mogelijke markten voor begeleiding, kan een voorportaaleffect optreden. Uit tabellen 2 en 3 is af te lezen dat Cordaan maximaal een marktaandeel van circa 20% heeft voor verzorgingshuiszorg. Gezien dit beperkte marktaandeel voorziet de NZa geen nadelige gevolgen voor het publieke belang toegankelijkheid als gevolg van een voorportaaleffect. 5.3
Kwaliteit
Sinds 2006 heeft AT een kwaliteitscertificaat HKZ (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de zorgsector) voor thuiszorg verpleeghuizen en verzorgingshuizen. Het HKZ-Keurmerk bewijst én waarborgt de kwaliteit van de geleverde zorg.10 De IGZ ziet toe op de minimumkwaliteit van onder andere de niet-klinische AWBZ-zorg en zorgt zo nodig dat er ingegrepen wordt. Cordaan is niet in het bezit van een HKZ-certificaat voor thuiszorg, verpleging en verzorging. Zij beschikken sinds 2007 wel over een kwaliteitscertificaat voor de gehandicaptensector. Verder staan partijen niet onder verscherpt toezicht bij de IGZ.
10
www.hkz.nl
16
