Wat is kanker eigenlijk?
Thema
Kanker Nederland doet steeds meer om kanker te voorkomen. En er zijn steeds meer mogelijkheden om kanker te behandelen. Toch is kanker doodsoorzaak nummer één: ongeveer drie op de tien mensen in Nederland overlijden aan kanker. Hoe ontstaat kanker? Er ontstaat een gezwel als een cel zich alsmaar blijft delen. Deze woekerende cellen verliezen vaak hun normale vorm en functie. Als er sprake is van een goedaardige tumor dan groeit deze niet door normale weefsels heen en verspreidt deze zich niet door het lichaam. Een kwaadaardige tumor (kanker) houdt zich niet aan deze grenzen en kan zich uitzaaien naar omringend weefsel en andere organen.
Welke soorten kanker zijn er? Er zijn tientallen kankersoorten; ze worden genoemd naar het weefsel of het orgaan van waaruit de woekering begint. Bij mannen én vrouwen staan longkanker en darmkanker in de top drie. Daarnaast komt bij mannen prostaatkanker heel veel voor en bij vrouwen borstkanker.
Hoe wordt kanker behandeld? De behandeling loopt sterk uiteen per kankersoort en per patiënt. Vaak is een combinatie van behandelingen nodig. De meest voorkomende behandelingen zijn: • Operatie (chirurgie) De chirurg snijdt het gezwel weg en ook het weefsel eromheen, om de kans te vergroten dat álle kankercellen worden verwijderd. • Bestraling (radiotherapie) De bedoeling van radiotherapie is om door middel van straling de kankercellen te doden terwijl gezonde cellen zoveel mogelijk gespaard blijven. Meestal wordt gebruik gemaakt van een soort röntgenstraling die veel sterker is dan bij het maken van een röntgenfoto.
•
Chemotherapie Chemotherapie is de behandeling van kanker met cytostatica. Dat zijn geneesmiddelen die cellen doden of de celdeling remmen. Afhankelijk van de soort kanker kunnen één of meer cytostatica worden gebruikt. Cytostatica worden via een infuus of steeds vaker als tabletten toegediend. Via het bloed bereiken deze kankercellen het hele lichaam.
Op welke signalen van kanker kan ik letten? Niet elke gezondheidsklacht hoeft op kanker te wijzen; de meeste klachten zijn onschuldig of hebben een andere oorzaak. Als u een van de volgende klachten hebt, kunt u op www.kwfklachtadvies.nl meer lezen. Als een klacht langer dan vier weken aanhoudt, is het advies om naar uw huisarts te gaan.
Wat zijn de belangrijkste signalen? • Blijvende heesheid of hoesten. • Slikklachten. • Nieuwe of veranderende moedervlekken. • Een schilferend plekje of bobbeltje op uw huid. • Een verdikking of bobbel(tje) ergens in uw lichaam. • Ongewoon vaginaal bloedverlies of ongewone afscheiding. • Zaadbalklachten. • Stoelgangklachten die aanhouden, zoals bloedverlies of slijm bij de ontlasting. • Problemen bij het plassen, zoals moeilijk uitplassen of bloed bij de urine. • Gewichtsverlies zonder aanleiding.
leef!
13
Hematoloog
Komende jaren steeds meer kankerbehandeling op maat Als hematoloog houd ik me vooral bezig met kanker die ontstaat in het beenmerg, zoals leukemie en multipel myeloom, of in de lymfklieren, zoals non-Hodgkin of Hodgkin lymfoom. Kankersoorten als borst- en darmkanker worden behandeld door een oncoloog.
14
leef!
Marie José Kersten, hematoloog AMC Amsterdam
Best mogelijke zorg
Stamceltransplantatie
Ingrijpend
Mijn hart ligt bij de zorg voor patiënten. Daarnaast houd ik me bezig met onderzoek en onderwijs. Het intensieve contact met patiënten is soms zwaar, maar geeft me ook veel voldoening. Ik vind het enorm belangrijk dat een patiënt de best mogelijke zorg krijgt. Het is voor een patiënt van groot belang dat één arts de regie heeft over zijn of haar zorg, zodat deze alle zorg goed kan afstemmen.
Leukemie zit in het beenmerg en bloed en dat kunnen we niet ‘wegsnijden’. Bij leukemie is nogal eens een ingrijpende stamceltransplantatie met stamcellen van een donor, vaak een broer of zus, nodig. De kans dat iemand daarbij overlijdt aan de complicaties van de behandeling, zoals infecties en afstotingsreacties, is gemiddeld vijftien procent. Die kans is groter als iemand ouder is, andere aandoeningen heeft of al eerder is behandeld. Wanneer iemand zijn of haar eigen stamcellen terugkrijgt die eerder zijn ingevroren, is het lang niet zo riskant als wanneer iemand stamcellen van een donor krijgt.
Ik maak veel verdrietige situaties mee. We kunnen helaas nog lang niet alle vormen van kanker genezen, maar dat wil niet zeggen dat we dan niks te bieden hebben: goede begeleiding en de best mogelijke behandeling. En ik krijg er veel voor terug: ik maak geregeld hele mooie momenten mee en ik mag meeleven met een ingrijpende periode in iemands leven. Daar leer ik nog elke dag van. Als arts word ik nog steeds geraakt, maar ik verlies me er niet in. Dan zou ik ook geen goede begeleiding meer kunnen bieden.
Het is niet mijn stijl om te zeggen: zo gebeurt het en niet anders. Als arts adviseer ik over de verschillende behandelingsmogelijkheden en ik vertel ook waarom ik een bepaald advies geef. Het is aan de patiënt om te kiezen, ik beschouw hem als de kapitein op het schip. Voor de één is dat makkelijker dan voor de ander: is het voor u in uw situatie goed om de behandeling te ondergaan, met de risico’s, bijwerkingen en kwaliteit van leven die daarbij horen? Ik moedig aan dat een patiënt iemand meeneemt voor een gesprek; een partner, familielid of vriend kan luisteren, vragen stellen en meedenken.
Samenwerking Ik zie de relatie tussen arts en patiënt echt als samenwerking. Die samenwerking gaat het best als iemand goed geïnformeerd is over z’n ziekte en behandelingsmogelijkheden. En mondig zijn helpt ook. Laat van u horen, bijvoorbeeld als u vindt dat u te weinig informatie krijgt. Bij mensen met lymfklierkanker passen we geregeld toe wat we noemen ‘wait and see’: een afwachtend beleid. Dat leidt nogal eens tot twijfel bij een patiënt: waarom doet de dokter niks terwijl ik kanker heb? Het is heel belangrijk dat een patiënt hier goede uitleg over krijgt: er zijn goede behandelingsmogelijkheden, maar die reserveren we voor als het echt nodig is.
Behandeling op maat Sinds een paar jaar is het hele erfelijk materiaal van de mens in kaart gebracht. In hoog tempo wordt dit ook voor allerlei soorten kanker gedaan. Daardoor lukt het ons steeds beter om vast te stellen: waar gaat het mis in het erfelijk materiaal van de tumorcellen bij deze patiënt? Dit inzicht leidt in toenemende mate tot behandeling op maat; ‘targeted therapy’ noemen we dat. We pakken de kern van het probleem, de boosdoener, aan en hoeven dan dus niet zoals bij chemotherapie alle cellen die zich snel delen op te ruimen. Zo’n ‘targeted therapy’ heeft veel minder bijwerkingen.
Internet Iedereen kan van alles op internet zetten, dus neem niet zomaar alles wat daar staat voor waar aan. Als een enkel individu ergens baat bij heeft, hoeft dat bij anderen niet te werken. Als arts vind ik het belangrijk om uit te gaan van behandelingen die goed onderzocht zijn. Voorbeelden van sites met betrouwbare informatie zijn www.hematologienederland.nl, www.nfk.nl, www.kwfkankerbestrijding.nl en www.kwfklachtadvies.nl.
Alpe d’HuZes Drie jaar geleden was ik bij Alpe d’HuZes om initiatiefnemer Peter Kapitein aan te moedigen. Ik vond het zelf al een hele prestatie om de halve berg op te lópen…
Ik maak veel verdrietige situaties mee. We kunnen helaas nog lang niet alle vormen van kanker genezen, maar dat wil niet zeggen dat we dan niks te bieden hebben: goede begeleiding en de best mogelijke behandeling.
Op de rem trappen
Voor chronische myeloïde leukemie is deze behandeling inmiddels standaard en zeer succesvol: het grootste deel van deze patiënten slikt nu dagelijks één of twee tabletten en heeft geen stamceltransplantatie meer nodig.
Je bent als arts geneigd om heel ver te gaan voor een patiënt, maar soms komt de vraag op: doe je iemand daar nog goed mee? Als ik twijfel, bespreek ik dat met ons team van
Met een aantal andere academische ziekenhuizen en het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis heeft het AMC, met steun van
artsen en verpleegkundigen. Zij bekijken het van een afstandje en brengen hun eigen visie in. Soms trapt iemand dan op de rem: moet je die behandeling bij die patiënt nog wel adviseren?
het Van Vlissingen lymfoomfonds en KWF Kankerbestrijding, een samenwerkingsverband opgericht om nieuwe, veelbelovende middelen sneller voor patiënten in Nederland beschikbaar te krijgen.
Het was heel bijzonder om mee te maken. Bijna iedereen die meefietst heeft een heel persoonlijk en vaak heftig verhaal. Waanzinnig dat ze het voor elkaar krijgen om zo’n bijzonder evenement te organiseren dat elk jaar weer meer geld oplevert! Elke euro die binnenkomt wordt besteed aan onderzoek. Als je onderzoek doet, dan voel je je ook verplicht om heel zorgvuldig met dat geld om te gaan. Onze vakgroep doet onderzoek naar het effect van een intensief, op maat gemaakt revalidatieprogramma voor patiënten na stamceltransplantatie, in de hoop de ernstige vermoeidheid te verminderen. Dat onderzoek is mogelijk gemaakt door geld van Alpe d’HuZes.
leef!
15
tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn
Niet: ‘zo gebeurt het en niet anders’
Wist u dat? Kanker is de belangrijkste doodsoorzaak in ons land. Jaarlijks zijn er 95.500 nieuwe kankerpatiënten. Een op de drie Nederlanders krijgt ooit kanker. Er zijn meer dan honderd verschillende soorten kanker. Er is steeds meer bekend over kanker en preventie ervan. Toch zijn er ook nog veel onduidelijkheden en misverstanden.
Leef! scheidt feiten van fabels. Fabel:
Een dieet kan kanker genezen Hoewel het ontstaan van kanker te maken kan hebben met voedingsgewoonten, bestaat er geen voedingsmethode of dieet dat kanker kan genezen. Gezonde voeding kan wel helpen bij het op peil houden van de conditie van een kankerpatiënt. Ook kan het volgen van een dieet voor sommige mensen prettig zijn of een steun betekenen. Bijvoorbeeld omdat ze hierdoor het gevoel krijgen invloed te kunnen uitoefenen op de situatie.
Feit:
Kanker is een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende ziekten Er zijn heel veel verschillende ziekten die onder de verzamelnaam kanker vallen. Al die verschillende soorten kanker hebben de ongeremde deling van lichaamscellen, kwaadaardige tumorvorming en de mogelijkheid tot uitzaaien als gemeenschappelijk kenmerk. Ons lichaam maakt voortdurend nieuwe cellen. Soms ontstaan er fouten bij de deling, groei en ontwikkeling van een cel. Treden er verschillende fouten op in dezelfde cel, dan gaat deze zich ongecontroleerd delen en ontstaat er een gezwel of tumor. Kwaadaardige tumoren kunnen omliggende weefsels en organen beschadigen. Ook kunnen kankercellen losraken en ergens anders in het lichaam een nieuwe tumor vormen: een uitzaaiing.
16
leef!
Fabel:
Deodorant kan borstkanker veroorzaken Op internet wemelt het van de berichten waarin staat dat deodorantgebruik borstkanker kan veroorzaken. De parabenen in deodorant zouden de boosdoener zijn. Aluminium in deodorant wordt ook verontrustend genoemd. Volgens KWF kankerbestrijding zijn de berichten onjuist en is er geen relatie aangetoond tussen deodorant en borstkanker. Bovendien is het zeer onwaarschijnlijk dat parabenen die op de huid worden aangebracht via cosmetica het borstweefsel kunnen bereiken. Deodorant en antitransparant kunnen dus veilig worden gebruikt.
Feit:
Roken veroorzaakt 30 procent van alle kankers Van de tien sterfgevallen aan kanker, zijn er drie door roken veroorzaakt. In sigarettenrook zitten schadelijke stoffen die het DNA van lichaamscellen beschadigen. Hierdoor wordt de deling, groei en ontwikkeling van de cellen ontregeld. Roken vergroot het risico op meer dan alleen longkanker. Ook het risico op tumoren in het hoofd-/halsgebied, maagkanker, leverkanker, alvleesklierkanker, nierkanker, blaaskanker, baarmoederhalskanker en leukemie neemt toe. Zelfs bij één sigaret per dag is het risico om kanker te krijgen groter dan voor niet-rokers. Dat risico neemt sterk af door te stoppen met roken.
Fabel:
Kanker is meestal erfelijk Kanker kan erfelijk zijn, maar meestal is dat niet het geval. Bij ongeveer 5% van de mensen met kanker heeft bij het ontstaan van de ziekte erfelijkheid een doorslaggevende rol gespeeld. Als kanker erfelijk is, zit de aanleg om de ziekte te krijgen in het DNA.
feiten en fabels over kanker
Dat betekent niet dat iemand die ziekte ook automatisch krijgt. Maar de kans is wel groter dan bij iemand die de aanleg niet heeft. Als kanker veel in een familie voorkomt, hoeft dit niet te betekenen dat het ook erfelijk is. Door toeval kan in de ene familie meer kanker voorkomen dan in de andere familie. Het kan ook met leefstijl binnen de familie te maken hebben.
Feit:
Hét medicijn tegen kanker bestaat niet Er zijn meer dan honderd verschillende ziekten die onder de naam kanker vallen. Die ziekten hebben allemaal verschillende aangrijpingspunten. De kankersoorten verschillen op celniveau, een borstkankercel is heel anders dan een hersentumorcel. Daarom zijn er verschillende therapieën, zoals hormoontherapie, chemotherapie, immuuntherapie en gentherapie. Omdat de kankercellen zo verschillen, zal er nooit één wondermiddel worden gevonden dat alle vormen van kanker geneest.
Fabel:
Vroege ontdekking van borstkanker vergroot de kans op overleving aanzienlijk. Daarom is het van belang om alert te zijn op veranderingen en mogelijke symptomen van borstkanker. Desondanks pleit KWF kankerbestrijding niet meer voor periodiek borstzelfonderzoek. Dat doen ze omdat uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat borstkanker niet sneller wordt ontdekt bij vrouwen die hun borsten periodiek onderzoeken in vergelijking met vrouwen die dat niet doen. Ook kun je er borstkanker niet mee voorkomen. Een nadeel van zelfonderzoek is dat er vaker onnodige, soms pijnlijke onderzoeken worden gedaan. Maar het kan daarentegen geen kwaad om je lichaam goed te leren kennen door borstzelfonderzoek.
Feit:
Fabel:
Vijftig procent van de kankersterfte is te voorkomen
Straling van UMTS-masten is kankerverwekkend
Iedereen kan kanker krijgen. Maar wie gezond leeft, heeft wel minder kans om kanker te krijgen. Zo zijn er zes leefregels die u helpen uw lijf sterker te maken tegen kanker: niet roken, verstandig zonnen, voldoende bewegen, gezond eten, op uw gewicht letten en matigen met alcohol. Gezond leven is namelijk de beste manier om het risico op kanker te verkleinen. Toeval speelt echter ook een grote rol. Iemand die altijd gezond heeft geleefd, kan toch kanker krijgen.
Op internet verschijnen regelmatig berichten dat de straling van de masten kankerverwekkend zou zijn. Volgens het KWF wordt er héél veel onderzoek gedaan naar de veiligheid van UMTSstraling, en is er geen verband met kanker aangetoond. Daarom kan straling van UMTS-masten als veilig worden beschouwd.
Door Arwen Kleyngeld
Vrouwen moeten elke maand hun borsten onderzoeken
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met KWF Kankerbestrijding.
leef!
17
Op bezoek Wouter Brink, apotheker Pekelder Service Apotheek
We begeleiden iemand met kanker zo nodig intensief dat iemand in het weekend voor sterke pijnstillers naar de dienstdoende apotheek in een andere gemeente moet. Wij houden dat in de gaten en nemen zo nodig zelf contact op met de huisarts om te vragen wat de dosering voor de komende dagen is.
Twijfel Oude Pekela is een kleine gemeente. Bijna alle inwoners wonen hier hun hele leven en blijven ook hun leven lang bij ons in de apotheek. Veel medewerkers uit onze apotheek komen hier ook vandaan en zodoende kennen wij veel van onze patiënten goed. In een grotere stad verhuist iemand nogal eens naar een andere wijk of gemeente en komt dan bij een andere apotheek.
Behandelteam Als iemand kanker of een andere ernstige aandoening heeft, proberen wij zo’n persoon zo goed mogelijk te begeleiden. Dit gaat altijd in afstemming met de andere zorgverleners. We zijn dan samen met de huisarts, thuiszorg en mantelzorgers onderdeel van het behandelteam. We houden scherp in de gaten of alle geneesmiddelen samen gebruikt kunnen worden en denken met de huisarts mee over hoe bijvoorbeeld de pijn het best kan worden bestreden. Met de drie artsen hier ter plaatse hebben wij erg goed contact en als het nodig is bel ik hen ook buiten werktijd. Regelmatig hebben patiënten met kanker moeite om goed en voldoende te eten. Onze gespecialiseerde assistente kan dan passend voedingsadvies geven,
Als iemand met kanker voor een chemokuur naar het ziekenhuis gaat krijgt men vaak recepten om misselijkheid, pijn of andere bijwerkingen tegen te gaan. Als we ook maar de minste twijfel hebben over een recept, nemen we contact op met de voorschrijvend oncoloog of andere specialisten uit de ziekenhuizen in de regio. Klopt de dosering wel? Gaan bepaalde middelen samen bij deze patiënt? Als de gezondheid van een patiënt achteruit gaat worden deze vragen steeds belangrijker. Ook bij ontslag uit het ziekenhuis wil nog wel eens iets verkeerd op het recept staan. Dan moet je als apotheker snel kunnen handelen en direct zelf met de specialist contact opnemen.
Aangrijpend Vaak komt de partner of een familielid van een ernstig zieke patiënt naar de apotheek en soms komt de zieke zelf. Laatst vertelde iemand mij tijdens een gesprek in onze voorlichtingsruimte: ‘Ik heb kanker en ik heb misschien nog een maand of drie te leven.’ Dat greep me enorm aan. Ik zei eerlijk: ‘Ik weet niet goed wat ik hierop moet zeggen.’ Hoe goed je ook als apotheker bent opgeleid, dit soort zaken blijven moeilijk om mee om te gaan.
Vlekkeloos
Intensief
We vinden het belangrijk dat onze zorg vlekkeloos verloopt, zodat een patiënt er zich bijvoorbeeld geen zorgen over hoeft te maken of hij in het weekend voldoende pijnmedicatie heeft. We willen voorkomen
Soms stellen huisartsen ons de vraag: kunnen jullie een overzicht maken van alle patiënten die een bepaald geneesmiddel gebruiken? Zo kunnen we in goede samenwerking de zorg verbeteren.
18
leef!
Momenteel besteden we samen met de huisartsen intensief aandacht aan patiënten die vijf of meer geneesmiddelen gebruiken. In ons apotheeksysteem zoeken we op welke geneesmiddelen een patiënt van ons krijgt en we vragen aan de huisarts een overzicht van de gezondheidsklachten van de patiënt. Maar de belangrijkste informatiebron is de patiënt zelf. De patiënt geeft ons de beste inzage in het gebruik en de ervaringen met de medicijnen. Door dit soort gesprekken komen bij ons en bij de patiënten veel vragen naar voren. Waarom heeft een huisarts voor dit medicijn gekozen? Waarom gebruikt een patiënt een bepaald geneesmiddel nog steeds? Waarom wordt een bepaalde aandoening niet behandeld? Dit leidt er nogal eens toe dat de behandeling wordt aangepast. Dit kan betekenen dat men met een geneesmiddel kan stoppen, maar soms komt er juist een middel bij.
Sponsorfietstocht Alpe d’HuZes Vorig jaar heb ik samen met veertien andere Service Apothekers meegefietst met de sponsorfietstocht Alpe d’HuZes. Ons team heeft ruim 50.000 euro bij elkaar gefietst voor KWF Kankerbestrijding. Vooraf hebben we een trainingsrit gereden onder leiding van de bekende oud-wielrenner Michael Boogerd. Van hem kregen we nog enkele tips om de dag op de bekende Alpenreus uit de Tour de France zo goed mogelijk door te komen. Op 9 juni heb ik de Alpe d’Huez zes keer beklommen en mijn teamgenoten vier tot zelfs zeven keer. Deze ervaring hoort tot een van de hoogtepunten van mijn leven. Het was heel indrukwekkend om ’s ochtends rond half vijf in het pikkedonker met bijna vijfduizend fietsers aan de voet van die berg te staan. Even later, nadat we de eerste haarspeldbochten hadden beklommen, zag je een lang lint van lichtjes de berg op gaan.
apotheker en klant aan het woord
Nelleke Harders
Het gaat nu de goede kant op
Geen haar Ze hadden het van tevoren gezegd: vier weken na de tweede chemo had Een jaar geleden zat ik ’s avonds op de bank en toen voelde ik een knobbel aan de zijkant van mijn rechterborst. We hadden op de sportschool net nieuwe oefeningen gehad, dus ik dacht: dat zal wel een borstspier zijn. Of een vetknobbeltje. Maar het zat me toch niet lekker. Een paar dagen later ging ik naar de sauna met een vriendin die in de thuiszorg werkt: ‘Voel jij eens.’ Ze zei: ‘Meteen naar de huisarts!’ De huisarts stuurde me gelijk door naar het ziekenhuis. Daar zijn foto’s en echo’s gemaakt en er is een punctie gedaan. Een week later zou ik de uitslag krijgen. Ik maakte me er niet druk over; tien maanden daarvoor was bij het borstonderzoek alles nog goed en het zit niet in de familie. Ik wilde het niet onder ogen zien. Een week later kon ik er niet meer omheen: u hebt borstkanker. Het goede nieuws was: m’n borst kon gespaard blijven. Ik kreeg binnen twee weken twee operaties en daarna uit voorzorg nog chemo’s en bestraling.
Van streek Ik wist niet dat chemotherapie zó zwaar was. Ik moest elke drie weken naar het ziekenhuis en zat dan tweeënhalf uur aan het infuus. Maar dat was het punt niet. Zo’n chemo helpt ook je goede cellen naar z’n grootje. Een half uur later plas je rood en een paar uur later kun je alleen maar kotsen. Je hele maag is van streek. Ik kreeg medicijnen om de misselijkheid tegen te gaan. Ik was na elke chemo bijna twee weken totaal
ik geen haar meer op m’n hoofd. Ik vond dat zo confronterend. Ik ben een haarstuk gaan dragen. Als ik een bekende tegenkwam die iets zei over m’n haar, vertelde ik meteen wat er aan de hand was; ik draai er niet omheen. Ik heb er niet om gevraagd, het is me overkomen. Nu groeit m’n haar gelukkig weer. Veel bekenden herkennen me niet met m’n korte kapsel en m’n nieuwe bril. Als ik niks zeg, lopen ze me gewoon voorbij.
Bestraling Ik ben vier weken lang elke werkdag bestraald. Ze stellen dat apparaat heel goed in, zodat goede cellen zo min mogelijk worden beschadigd. Ook van die bestraling word je heel moe. Na tien keer wordt de plaats van de bestraling helemaal rood. Je krijgt speciale zalf om het brandende gevoel tegen te gaan.
Voor je klaarstaan Ik moet zeggen, de manier waarop ze voor je klaarstaan in het ziekenhuis is top, hoor. Ook bij de chemo nemen ze alle tijd om je goede tips te geven. En ze maken ook een grapje op z’n tijd.
De goede kant op Het gaat nu de goede kant op, daar gaat het om. Je schiet er niks mee op om terug te kijken. Ik ben nog steeds moe en dat ben ik niet gewend. Maandenlang was ik bij het opstaan net zo moe als bij het naar bed gaan. Ik kon m’n vaatwasser niet eens leeghalen. Zo erg is het nu niet meer.
Vanochtend heb ik me gewassen en even een broek gestreken. Daarna moet ik wel even uitrusten.
Kledingverkoopster Ik ben kledingverkoopster. Eigenlijk wil ik al weer aan het werk, maar ik red het nog niet eens om twee uur te staan. Ik ga geregeld bij mijn collega’s langs en houd goed contact met mijn leidinggevende en de bedrijfsarts.
Geen keus Je leert met de situatie om te gaan. Je hebt geen keus. Omdat ik minder beweeg komen de kilo’s eraan. Ik kan nog steeds niet goed proeven. Omdat mijn borstkanker met m’n hormonen te maken heeft, moet ik nog vijf jaar medicatie slikken, een soort chemo in lage dosering. Ik kan nog een keer borstkanker krijgen, maar die kans is even groot als bij iemand die het nooit heeft gehad.
Vrij normaal Ik heb helemaal geen pijn meer aan mijn borst en hij ziet er nu weer vrij normaal uit. Als je goed kijkt zie je een klein litteken en zie je ook dat m’n rechterborst ietsje kleiner is dan de linker en dat de kleur net even anders is. Ik ga gewoon weer naar de sauna. Ik ben blij dat ik mijn borst heb kunnen behouden; anders word je er veel meer mee geconfronteerd. Maar als dat had moeten gebeuren, dan was het niet anders geweest, natuurlijk.
Begripvol Mijn man en mijn twee dochters zijn heel erg begripvol. Ik heb meer dan driehonderd kaarten gekregen van familie en vrienden. Dat doet je goed. Vorig jaar moesten we onze zomervakantie annuleren, maar daar waren we gelukkig voor verzekerd. Nu gaan we samen tot rust komen. We zijn een vakantie aan het uitzoeken.
leef!
19
tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn
gevloerd. Daarna krabbelde ik een beetje op en ging ik leuke dingen doen voor de volgende chemo kwam: met vriendinnen de stad in, naar een beautysalon.
Thema Peter Kapitein
Mijn woorden als wapen om kanker te overwinnen Peter Kapitein heeft lymfklierkanker gehad. Hij is een van de initiatiefnemers van Alpe d’HuZes, de indrukwekkende sponsorfietstocht voor KWF Kankerbestrijding. In 2006 fietsten 66 Nederlanders maar liefst zes keer op één dag de beruchte Alpenreus Alpe d’Huez uit de Tour de France op. Vorig jaar brachten vijfduizend fietsers twintig miljoen euro aan sponsorgeld bijeen. Op 6 en 7 juni is de zevende editie van Alpe d’HuZes. Een interview met Peter Kapitein over zijn inspanningen om kanker wereldwijd te overwinnen.
Op 7 januari 2005 kreeg ik een telefoontje van mijn huisarts: je hebt lymfklierkanker. Dat was natuurlijk een gigantische schok.
Verrijkt Uiteindelijk heeft kanker mijn leven enorm verrijkt. Je realiseert je dat gezond zijn niet vanzelfsprekend is, ook niet als je zoals ik je leven lang veel sport. Ik ben bewuster gaan leven. Ik besteed mijn tijd aan dingen die ik belangrijk vind: ik wil mijn zoons die nu dertien en vijftien zijn zien opgroeien. En ik zet me in voor de maatschappelijke strijd tegen kanker.
Geen bloedverwant meer Ik heb chemotherapie gehad en een stamceltransplantatie. Dat was een heftige periode. Nu ben ik genezen van kanker. Stamcellen maken bloed aan, dus ik heb nu bloed van een donor. Het DNA van mijn ouders zit niet meer in mijn bloed. Ik ben dus eigenlijk geen bloedverwant meer van mijn ouders en kinderen. Dat vond ik aangrijpend, maar er is natuurlijk veel meer dat je deelt: geborgenheid, veiligheid, liefde, warmte. Ik ben geen ander mens geworden doordat ik ander bloed heb.
20
leef!
Doei opa! Een jaar na mijn kankerdiagnose kreeg mijn vader prostaatkanker. Aanvankelijk leek het rustig te verlopen. Vorig jaar is hij er toch aan overleden. Hij is 78 geworden. Op z’n laatste jaar na had hij een hele goede kwaliteit van leven. Zijn grote passie was toneelspelen en regisseren. Zijn afscheid heeft hij helemaal geregisseerd. Ik zie onze oudste zoon nog in de deuropening staan toen hij voor het laatst wegging. Hij stond naar zijn opa te kijken en zei: ‘Doei opa!’ Mijn vader zei: ‘Dag jongen!’ Bij de afscheidsdienst ging onze oudste zoon wat zeggen. Hij eindigde met: ‘Opa, ik ben niet goed in afscheid nemen dus ik zeg maar tegen je wat ik altijd zeg: doei opa!’ Dat was heel mooi.
Ik ga nooit meer bij je weg Het zit al mijn leven lang in me, maar toen ik kanker kreeg kwam ik erachter dat ik ontzettend bang ben om alleen achter te blijven. Omdat ik zo bang ben dat iemand me verlaat, vind ik het heel moeilijk om me aan iemand te binden. Maar áls ik dan verliefd word, dan ga ik totaal in iemand op. Toen ik 23 was had ik tijdens mijn studie een
werkweek en daar leerde ik op woensdagavond Marjolijn kennen. Het klikte meteen. Op vrijdagavond zei ze: je kunt met me meegaan. Ik zeg: okay, maar dan ga ik nooit meer bij je weg. Toen was ze twee seconden stil en zei: dat is goed. Zo is het gegaan. Twee uur later lagen we bij elkaar in bed. We zijn nu 28 jaar samen.
tekst: Fred Verdult. fotografie: Marjolein Annegarn
Tot zeven jaar geleden was ik heel ambitieus: ik had een baan met lange werkweken, een hoog salaris en een dure auto. Het schoot er zelfs bij in om mijn liefde voor mijn vrouw Marjolijn genoeg te tonen.
mijn woorden als wapen De stem van kankerpatiënten Ik laat de stem van patiënten horen; patient advocate heet dat in Amerika. Ik kom op voor de belangen van patiënten bij artsen en onderzoekers. We willen bijvoorbeeld dat bepaalde complexe operaties alleen worden uitgevoerd in ziekenhuizen die daar veel ervaring mee hebben.
Waarom gaat het zoals het gaat? Als patient advocate doe ik mijn best om een beetje buitenstaander te blijven. Als je te veel vervlochten raakt met de gezondheidszorg, dan zie je dingen minder scherp en krijg je minder vrijheid om je mening te geven. Als buitenstaander valt het me op dat veel dingen gaan zoals ze gaan zonder dat erover wordt nagedacht. Bij kanker is het van levensbelang om er snel bij te zijn. Waarom duurt het dan vaak weken voordat de diagnose wordt gesteld? En waarom duurt het daarna nog weken voordat de behandeling wordt gestart? Ik vraag steeds: Waarom gaat dat eigenlijk zo? Kan dat niet beter? Ziekenhuizen krijgen nu geld van Alpe d’HuZes als ze met andere ziekenhuizen delen waar ze in uitblinken. Dan kunnen andere ziekenhuizen profiteren van hun kennis en ervaring.
Opgeven is geen optie Mijn persoonlijke motto is ook het motto geworden van de sponsorfietstocht Alpe d’HuZes: opgeven is geen optie. Als ik ergens voor ga, dan ga ik er ook echt helemaal voor: voor mijn vrouw Marjolijn; voor onze twee jongens; voor Alpe d’HuZes. En ik ga ook helemaal voor onze missie: over negen jaar gaat niemand op de wereld meer voor zijn 87e dood aan kanker. We zijn in het vliegtuig gestapt om met de wereldtop van artsen en onderzoekers te gaan praten: is onze missie realistisch? Ja, zei men. Hoe kunnen we dat bereiken? Het bleek dat kankeronderzoek enorm kon worden versneld.
krijgen die aan onderzoeken willen meedoen. De opdracht is: houd zoveel mogelijk patiënten in leven; koste wat het kost. Het ene deel geven we de ene experimentele behandeling, het andere deel weer een andere. Als je ziet dat iets goed werkt, dan bouw je daar meteen op verder. We werken met de modernste technieken voor diagnose en om de behandeling te bepalen. Zo bouwen we heel snel kennis en ervaring op.
Kom voor jezelf op! Ik hamer er steeds op dat je als patiënt ook verantwoordelijkheden hebt. Je kunt je er niet van afmaken: ik heb kanker en ‘ze’ moeten maar voor me zorgen. Als je een week griep hebt, dan zorgt er waarschijnlijk wel iemand voor je. Maar als je maandenlang of jarenlang ziek bent, dan moet je voor jezelf opkomen en zorgen dat mensen
Om een voorbeeld te noemen: alvleesklierkanker is nu een doodvonnis. Onze vraag was: hoe komen we zo snel mogelijk tot een goede behandeling? Nu is het vaak zo dat onderzoekers een bepaalde ingreep bestuderen. Dat leidt tot een publicatie over een paar jaar. Dat kan veel sneller, namelijk doordat een groep samenwerkende topartsen honderd patiënten met alvleesklierkanker
In het indrukwekkende en prettig leesbare boek ‘Ik heb kanker… en leef een goed, gelukkig en gezond leven’ beschrijft Peter Kapitein zijn persoonlijke ervaring met kanker, de impact op zijn gezin en werk, de oprichting van Alpe d’HuZes en zijn inspanningen om kanker wereldwijd te overwinnen.
KORTINGSBON
het prettig vinden om met je te leven. En: als je mondig bent, krijg je de beste behandeling. Het is aan jou om een goed ziekenhuis te kiezen, bijvoorbeeld. Vaak is dat niet het dichtstbijzijnde ziekenhuis, maar het ziekenhuis waar men veel ervaring heeft met een bepaalde aandoening. Geef aan dat je het beste ziekenhuis voor jouw vorm van kanker wilt. Accepteer het niet als je te lang moet wachten op de diagnose of op de uitslag van een onderzoek. Pik het niet als je elke keer een andere dokter krijgt. En als je niet tevreden bent: zoek je heil elders.
Intuïtie Ik heb een hele sterke intuïtie: ik heb een talent om snel te zien wie wat het beste kan doen. Je hebt mensen die het liefst alles zelf willen doen, maar ik ben een enorme teamspeler. Ik weet altijd iemand die de kwaliteit heeft om een klus te doen, en die ik vertrouw. Ik ben net als mijn vader een regisseur.
Woorden als wapen Honderd patiënten
Als lezer van Leef! krijgt u € 4,95 korting op het boek van Peter Kapitein
Bij mijn strijd tegen kanker ben ik vriendelijk. Ik geloof in de kracht van liefde, maar ik hoef ook niet per se door iedereen aardig gevonden te worden. Soms maak ik geen vrienden als iemand in de weg zit bij het duidelijke doel dat ik voor ogen heb. Ik gebruik mijn woorden als wapen in de strijd om kanker te overwinnen. Gelukkig blijkt dat dit bijna altijd met de kracht van vriendelijkheid kan.
Bij inlevering van deze bon bij de erkende boekhandel krijgt u ¤ 4,95 korting. Titel: Ik heb kanker Auteur: Peter Kapitein ISBN: 978 90 6112 929 5 Prijs: € 19,95 Actieprijs: € 15,00 Actienummer: 901-93095
Actieperiode 30 april – 30 juli 2012
leef!
21
Thema Onbedoeld afvallen: is er iets aan de hand? Gezonde en uitgebalanceerde voeding is de basis voor een goede gezondheid. Met een goede voedingstoestand behoudt u een gezond gewicht. U neemt dan via eten en drinken evenveel energie op als u verbruikt. Je hoort vaak over mensen die op hun lijn moeten letten, maar bij ouderen en bij mensen met een chronische aandoening komt
Energierijke voeding Ondervoeding aanpakken gaat bij iedereen anders. Bij ondervoeding zijn voldoende eten en energierijk voedsel aan te raden. Dan krijgt u met een kleine portie toch veel energie. Dus: volle yoghurt in plaats van magere kwark; goed gebonden soep in plaats van bouillon.
juist ondervoeding nogal eens voor.
Medische voeding Te weinig eten Ondervoeding kan ontstaan door verschillende oorzaken. Bijvoorbeeld doordat iemand te weinig eet vanwege problemen met kauwen of slikken. Of doordat iemand depressief is en geen trek heeft. Ook bij mensen die dement zijn en niet goed meer weten hoe men moet eten kan ondervoeding voorkomen.
Hoog verbruik Het kan ook zijn dat iemand normaal eet, maar veel meer energie verbruikt dan normaal. Dat speelt vaak bij mensen met een chronische aandoening, zoals COPD, nierproblemen, een hartaandoening, diabetes of kanker.
Aanvankelijk prettig Veel mensen vinden het aanvankelijk wel prettig om een paar kilo’s kwijt te raken. Let goed op als u onbedoeld afvalt. Het is een signaal dat er iets aan de hand kan zijn.
Minder energie Als de ondervoeding een tijd aanhoudt, kan iemand zich minder energiek voelen. Vaak valt ondervoeding lange tijd niet op, omdat het heel geleidelijk ontstaat. Maar uiteindelijk kan het bijvoorbeeld al een hele opgave zijn voor iemand om zich aan te kleden. Als mensen weer een goed gewicht krijgen, hoor je nogal eens: ‘Ik was best veel achteruit gegaan; ik kan nu veel meer.’
22
leef!
Dieetvoeding voor medisch gebruik kunt u gebruiken als het niet lukt om met gewone voeding een gezond gewicht te krijgen. Er zijn verschillende soorten dieetvoeding. Zo is er dieetvoeding op basis van melk, yoghurt en sap. Ook is er dieetvoeding in een klein volume met evenveel energie en eiwitten als in een standaard dieetvoeding. Speciaal voor u als u moeite hebt grote hoeveelheden te drinken. De diëtist kan bepalen hoeveel energie en eiwitten u nodig hebt en wat het beste past bij uw huidige voedingspatroon. De ene dieetvoeding heeft meer energie en de andere soort bevat juist meer eiwitten. Verder bestaat er speciale dieetvoeding voor mensen met een specifiek gezondheidsprobleem: er is bijvoorbeeld dieetvoeding voor patiënten met COPD; en ook voor mensen met diabetes of kanker is er speciale dieetvoeding.
Medische voeding en kanker Veel patiënten met kanker hebben een slechte voedingstoestand. Goede voeding kan de behandeling van kanker ondersteunen, door bij te dragen aan een goede voedingstoestand. Door de aanwezigheid van een tumor maakt het lichaam bepaalde stoffen aan. Dit leidt ertoe dat uw lichaam veel energie verbrandt en uw eetlust vermindert. Het gevolg kan zijn dat u afvalt. De voedingsstoffen in de medische voeding dragen bij aan een goede lichamelijke conditie. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw diëtist, huisarts of apotheker.
Herkent u zich? Voeding is de basis van uw lichamelijke conditie en weerstand. Soms is dat niet eenvoudig. Bijvoorbeeld wanneer u ziek bent, net een operatie achter de rug hebt of omdat uw gezondheid achteruit gaat bij het ouder worden. In die situaties loopt u een verhoogd risico op ongewild gewichtsverlies. Dit laatste is een sterk onderschat probleem. Herkent u zich in onderstaande vragen? 1.
2.
3.
Bent u onbedoeld 4 kg of meer afgevallen in de laatste zes maanden? Is de kleding bijvoorbeeld ruimer gaan zitten, moet de riem een gaatje strakker of zit het horloge ruimer om de pols? Is uw bovenarmomtrek minder dan 25 cm? Meet de bovenarmomtrek op het midden van de bovenarm. Had u de afgelopen week verminderde eetlust en kunt u alleen een trap met 15 treden opkomen door af en toe te rusten?
Kunt u een van deze vragen beantwoorden met ‘ja’? Neem dan voor meer informatie contact op met uw apotheker of arts.
Thema
Ernstig ziek … en dan? Wat kan Service Apotheek voor u betekenen? Ieder mens heeft behoefte aan veiligheid en zekerheid. Ziekte tast deze belangrijke waarden aan. Wie ziek is, voelt zich vaak onzeker over de toekomst. Uw Service Apotheek onderkent dat. Wij willen u zo veel mogelijk zekerheid verschaffen. U bent bij ons niet alleen een cliënt; u bent ook een patiënt die zorg en aandacht behoeft. Gedreven door gezondheid voelen wij ons betrokken bij uw verhaal. Het woordje Service in Service Apotheek geldt voor iedereen. Wij verlenen aan al onze cliënten zo veel mogelijk service. En toch… sommige mensen hebben bij ons een streepje voor. Vanwege hun situatie hebben zij deze extra aandacht namelijk hard nodig. Immers: wie lijdt aan een chronische of ernstige ziekte, moet vaak verschillende geneesmiddelen tegelijk gebruiken. Dat vergt zorgvuldigheid en maatwerk van de apotheker. Uw Service Apotheek begeleidt deze patiënten zo goed mogelijk en op verschillende manieren. Wij voeren persoonlijke adviesgesprekken en bieden waar mogelijk zorg op maat. Of het nu gaat om een persoonlijk medicatieoverzicht, een bereiding op maat of speciale hulpmiddelen.
Persoonlijke begeleiding Onze zorg uit zich onder meer in een goede, oplossingsgerichte medicatiebegeleiding. Iedere patiënt is voor ons een mens met een eigen verhaal. In dat verhaal moeten de geneesmiddelen die wij verstrekken naadloos passen. Wij geven u daarom deskundig advies en begeleiden u bij het juiste gebruik van de middelen. Is het gewenste product niet op voorraad? Dan ligt het geneesmiddel binnen 24 uur voor u klaar. Ons doel? U verder helpen met onze expertise! Hebt u vragen? Maak een afspraak voor een persoonlijk gesprek.
Het meeste profijt van geneesmiddelen Over het algemeen brengt een geneesmiddel verlichting bij klachten. In een enkel geval verloopt het minder voorspoedig. Dan ontstaat door een geneesmiddel een nieuwe klacht. Dit noemen we een bijwerking. Gelukkig komen bijwerkingen weinig voor en zijn ze vaak onschuldig. Maar niet altijd. Bijwerkingen kunnen ook ernstig zijn. Dan is het een kwestie van afwegen. Wat zijn de risico’s van de aandoening? Hoe vervelend zijn de bijwerkingen? Wat zijn de alternatieven? En als er geen alternatieve behandeling is, wat kunt u dan het beste doen? Uw Service Apotheek helpt u hier graag bij.
Bezorgservice Laat uw gezondheid (tijdelijk) te wensen over? Hebt u daarbij speciale geneesmiddelen nodig? En kunt u niet zonder specifieke hulp- of verbandmiddelen? Service Apotheek staat ook in moeilijke periodes graag voor u klaar! Met de Service Apotheek Thuiszorg garanderen wij dat u uw geneesen/of hulpmiddelen op maat en tijdig krijgt geleverd en bieden wij u bovendien een optimale begeleiding. Uw gezondheid is onze drijfveer. Waar nodig zoeken wij in samenspraak met andere zorgverleners naar goede oplossingen voor specifieke problemen. Uw Service Apotheker is deskundig, betrokken en betrouwbaar. Ook bij u thuis!
leef!
23
