ontwerp onderzoek grafisch schrijven martijn kruijf

martijn

kruijf

 Ζ



ontwerp

onderzoek

grafisch

schrijven

martijn

kruijf

 Ζ



ontwerp

martijn

kruijf

24-Uursproject Leidsche Rijn Ontwerpwedstrijd, voorjaar 2008, i.s.m. Dave van den Berg & Niels Groeneveld Eervolle vermelding architectuur, juryvoorzitter: Jo Coenen De monumentale boerderij Hofstede Ter Weide vormt de entree voor een nieuw te bouwen schouwburg. Ze is vervreemd van haar oorspronkelijke landelijke context. De lege achtergrond, als het ware een leeg canvas, dramatiseert deze contextloosheid en verheft haar tot een icoon van vergankelijkheid. Door de tand des tijds zal het monument uiteindelijk vergaan.

martijn

kruijf

The theatre and its double: NW3 Masterproject 1 Architecture, najaar 2008, dr. J.C.T. Voorthuis Ten noordoosten van Eindhoven ligt het dorpje Nederwetten. Nederwetten telt 605 inwoners, verdeeld over 230 huishoudens. Het concept van NW3 is de opstapeling van horizontale lagen bestaande uit woningen, infrastructuur en andere functies, tot een kubieke vorm, zoals dit ook in Silodam van MVRDV is gebeurd. NW3 is een bouwkundig-sociaal experiment met de toekomst van het theater van de stad bezien in het licht van de toekomstvisies van Koolhaas (The Generic City) en De Cauter (De Capsulaire Beschaving). Het is de petrischaal van het generische versus het specifieke: het theater van de stad van de toekomst.

 '

'

'

'

'

' '

J UR N VWH FOL K Q L W H R

'

 J N VL WH H Q FOL K UR R W R

6RHWHUEHHNVHZHJ=DQGVWUDDW

'

'

'

'

'

' '

'

'

'

'

' RW R NL WVH J H FL K Q U O

'

+RHNVWUDDW

' QFOL K RHN VL WH JUR RW

H VNL R Q FL K UR R J O W WH

H NL R Q L FO K J UR VWH W

'

'

'

'

'

' '

'

'

'

'

6RHW HUEH HNVH ZHJ

' KO FQL NL HR W JU R HVW

QFOL RK HN VWL HJ UR W

W R WH UR N VL J H FOL K Q R

'

QFL KO

'

RH NL VWH JU R W

QL FO KRH NL VWH JU R W

FO Q L NL K H R W U R J V WH

%ORHPKRHIVWUDDW1LHXZ(UYHQVHVWUDDW

N VWL H FOL K Q UR W R J H

N VL H Q FOL K UR R J R W  WH

'

'

'

'

kruijf

'

'

martijn

Amstelcampus I Masterproject 2 Architecture, voorjaar 2009, Prof. dr. ir. P.J.V. Van Wesemael Op de kruising van de historische Amsterdamse Singelgracht (Mauritskade) en de Wibautsraat moet een nieuwe campus voor de Hogeschool van Amsterdam verrijzen om de versnippering van onderwijslocaties door de stad tegen te gaan: de Amstelcampus. De Amstelcampus locatie vraagt om een programmatisch en morfologisch opzichzelfstaande campus, een onderwijsenclave, die zich fixeert op de plaats waar de Singelgracht en de Wibautas elkaar kruisen en een intermediair vormt tussen de jaarringen van de stad.

GEMEENSCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN

ECONOMIE & MANAGEMENT

CEN

T

EC RAL

AM

PUS

AS MEDIA, CREATIE & INFORMATIE

MAATSCHAPPIJ & RECHT

BEWEGING, SPORT, VOEDING & GEZONDHEID

martijn

kruijf

TECHNIEK ONDERWIJS & OPVOEDING

Amstelcampus II Masterproject 2 Architecture, voorjaar 2009, Prof. dr. ir. P.J.V. Van Wesemael Ontwerp voor de HvA faculteit Economie en Management, een domein met ruim 11.000 studenten, 581 medewerkers en een vloeroppervlak van ruim 16.000 m2. Het kavel is ongeveer één hectare groot en is bebouwd met originele negentiende-eeuwse woningen, die gezien hun architectonische kwaliteit is behouden. Het gebouw bestaat uit een commerciële plint, een zwartstalen ‘slang’ met hierin alle les- en collegezalen en vier cortenstalen torens met studiezalen en kantoorruimtes van de diverse leerstoelen. Het gehele complex is georiënteerd rondom een centrale hal die vanaf het maaiveld via een hellend grasvlak bereikt kan worden.



Ζ



Ζ

martijn

kruijf

24-Uursproject Utrecht - Luitenant Generaal Knoopkazerne Ontwerpwedstrijd, voorjaar 2010, i.s.m. Dave van den Berg & Niels Groeneveld Winnaar, juryvoorzitter: Koen van Velsen, schetsen: Dave van den Berg Vanaf de huidige Knoopkazerne heeft men een schitterend panorama over de historische binnenstad van Utrecht: het silhouet van de fijnmazige gebouwenstructuur, de kerken en natuurlijk de beroemde Domtoren. Dit silhouet is karakteristiek en poëtisch. Het ontworpen complex is een reflectie op dit silhouet - een urbane reflectie - en vormt een visuele en emotionele binding tussen binnenstad en het onaantrekkelijke Jaarbeursgebied.

martijn

kruijf

TU Science Park masterplan Ontwerpopdracht in opdracht van College van Bestuur Technische Universiteit Eindhoven Onder leiding van: Prof. Dipl.-Ing. C. Rapp De campus van de Technische Universiteit Eindhoven, in de vijftiger jaren van de vorige eeuw ontworpen door architect Van Embden, is aan het transformeren. De universiteit zal zich rond 2020 hebben teruggetrokken uit een groot deel van de campus om in een compacte en efficiënte opstelling aan een groene loper verder te functioneren. In de toekomst moet het gehele gebied als volwaardige innovatie- en technologiecampus gaan fungeren binnen Brainport Eindhoven, in navolging van de Philips Hight Tech Campus. Een groep jonge architecten onder leiding van architect en professor Christian Rapp werkt nu aan een masterplan voor de toekomstige campus, die onder andere andere onderwijsinstellingen, studentenhuisvesting, een congrescentrum en een groot bedrijventerrein moet gaan huisvesten.

martijn

kruijf

onderzoek

martijn

kruijf

Architectuur: de kunst van het schrijven Mastervak, voorjaar 2008, Prof. dr. B. J. F. Colenbrander Oeuvrestudie Rem Koolhaas en literatuurstudie naar Maison à Bordeaux (1998). Onderzoek naar de invloed van geschreven tekst in het oeuvre van Koolhaas in het algemeen en naar de publicaties over de villa in het bijzonder. Analyse en onderverdeling naar periode van uitgave, soort tekst, type medium, doel van de tekst, land van uitgave etc.

+1

Oertekst

El Croquis

+1

Domus

‘98

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘98

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

Rockbottom

-1

-1

G b ik oertekst Gebruik t k t - tijd

Boek Tijdschrift Krant Website

Gebruik G b ik oertekst t k t - tijd BRON

+1

+1

‘98

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘98

‘06

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

-1

-1 Projectbeschrijving Beschouwing Nieuwsbericht Essay Overig

Gebruik G b ik oertekst t k t - tijd SOORT TEKST

martijn

kruijf

Gebruik G b ik oertekst t k t - tijd DOEL TEKST

Informeren Informeren/’opiniëren’ Informeren/ opiniëren In perspectief plaatsen Overig

E2

A 1

2

1

ROERMOND

E2

B

4

MAASEIK

Strategies and Places

E2

Mastervak, najaar 2008, dr. ir. J. Bosman 5

Een cartografische zoektocht naar de morfologische ontwikkeling van een vijftal historische steden, te weten Roermond, Maaseik, Maastricht, Visé en Liège, rondom hun belangrijkste infrastructurele oeververbindingen 6 aan de Maas.

C 7 9 11

8 10

MAASTRICHT

D

12

Nederlands taalgebied

13 VISÉ

algebied

18

3

14

15 Duitstalig

martijn 17 16 19 20

kruijf

1421

1452

STADSBRAND

STADSBRAND

In 1421 breekt de eerste grote stadsbrand in Amsterdam uit zoals wordt vermeld in diverse geschiedkundige documenten.

In 1452 vindt de tweede grote stadsbrand plaats. Ruim tweederde van de stad brandt af en velen vinden de dood. De tweede grote stadsbrand brengt een wettelijke omwenteling in 1453 voort, die de morfologie en het aanblik van de stad voor altijd zullen veranderen.

INDIRECTE INVLOED OP: EIND 12E EEUW

1275

1300

1323

1412

1453

ALLERHEILIGEN VLOED

SINT ANTONIES DIJK

TOLPRIVILEGES

STADSRECHTEN

TOL OP BIER

AANMEERVERBOD REDE

VERBOD OP RIET EN HOUT

De strandwallen tussen het Almere en de Waddenzee worden weggeslagen. De Zuiderzee wordt gevormd.

Aanleg Zuiderzeedijk van het Gooi naar de Noordzeeduinen.

Graaf Floris V van Holland geeft Amsterdam tolprivileges [red. vrijstelling van invoerrechten]. Dit jaartal is de eerste vermelding van Amsterdam, toen nog Amestelledamme.

Bisschop Gwijde van verleent Henegouwen Amsterdam stadsrecht. Inwoners werden burgers met privileges op het gebied van rechtspraak en handel in ruil voor accijns.

Graaf Willem III kiest Amsterdam als overslagplaats voor bier uit Hamburg. Dit is het startpunt voor de handel met Scandinavië, Pruissen en de Baltische staten.

Uit veiligheidsoverwegingen mogen schepen niet langer aan de rede aanmeren, met als gevolg dat steeds meer schepen in de binnenhavens moeten aanmeren.

Na de grote stadsbrand van 1452 worden het gebruik van hout en riet verboden. Vanaf 1453 mogen nieuwe huizen alleen van steen en dakpannen gebouwd worden en moesten houten huizen verbouwd worden.

1170

De rede van Amsterdam

DIRECTE INVLOED OP:

1267

1310

1330

1352

1395

1420

AANLEG DAM

DAMRAK HAVEN

NIEUWEZIJDS VOORBURGWAL

OUDEZIJDS VOORBURGWAL

ACHTERBURGWALLEN & MARTELAARSGRACHT

SINGEL, KLOVENIERSBURGWAL, GELDERSE KADE

Aan de zijde van de Nieuwe Kerk wordt de eerste Voorburgwal gegraven. Amsterdam als havenstad is in opkomst.

Aan de zijde van de Oude Kerk, nu Nicolaas Kerk, wordt de tweede Voorburgwal gegraven.

In 1395 zijn de beide Achterburgwallen en de Martelaarsgracht gegraven.

In 1420 zijn de Singel, Kloveniersburgwal en de Gelderse Kade aangelegd

Masterproject 3 Architecture, najaar 2009, Prof. dr. B.J.F. Colenbrander, TRANSFORMATIE Prof. Dipl.-Ing. C. Rapp & Prof. dr. ir. P.J.V. Van Wesemael Op de plaats van het huidige Damrak worden kades aangelegd en is sprake van een haven.

Op de kruising van de Amstel en de Sint Antoniesdijk wordt een dam geslagen om het achterland tegen het zeewater te beschermen.

1280

1200

1300

1380

1350

Onderzoek naar de ontwikkeling, opbouw en gebruik van Amsterdam aan de hand van haar waterstructuren: de Amstel, het IJ, de prestedelijke slotenstructuren, de grachten en het stelsel van polders, kanalen en vaarten.

MORFOLOGIE,belangrijkste TYPOLOGIE & DEMOGRAFIE IN BEELD

1300

1400

1.000 inwoners.

4.400 inwoners.

1498

1250

WATER: HANDEL,

SCHEEPSKRAAN LASTAGE

KOGGESCHIP Eerste vermelding van vroeg middeleeuwse handelsschepen. Exacte datering is onbekend.

INDUSTRIE & RECREATIE

De eerste primitiev scheepskraan in d Amsterdamse haven stond het Lastage gebied nabij d Schreierstoren.

1450

1323

Graan, hout, haring, zuivel, wijn, zout en textiel.

Hout, bier, graan, leer, bont en ijzer.

1345

KLEURLEGENDA CATEGORIEËN:

MAATSCHAPPIJ:

MIRAKEL VAN AMSTERDAM

STEDEBOUW & LANDSCHAP

Aan de huidige Heiligeweg vindt in een woonhuis een wonder plaats: een hostie wordt in het vuur geworpen en komt er ongeschonden uit. Vanaf 1345 wordt Amsterdam een bedevaartsoord.

POLITIEK & MAATSCHAPPIJ

POLITIEK, CULTUUR & TECHNIEK

JAARTALLEN 1500

TECHNIEK & ECONOMIE

1100 1

1550

1200

1300

1600

1560

1570

1590-1600

INTRODUCTIE SPUISLUIZEN

ALLERHEILIGEN VLOED

GRENEN HEIPALEN

Spuisluizen boden een nieuwe manier om de waterhuishouding in de havens en later het grachtenstelsel van Amsterdam te regelen.

Dijken breken door en grote delen van Amsterdam en het Amstelland overstromen ten gevolge van een springvloed in 1570.

Het sinds 1453 verplichte bouwen met steen leverde veel verzakkingen op in de stad. In de jaren ‘90 van de zestiende eeuw werd de grenen heipaal geïntroduceerd en daarmee de fundering op een diep gelegen zandlaag.

1518

START AANLEG STADSMUUR

OUDESCHANS & MONTELBAANSTOREN

Onderdeel van de oude stadsmuur zijn onder andere de Haarlemmerpoort, de Regulierspoort en de Sint Antoniespoort (later de Waag aan de Nieuwmarkt).

Na veel politiek getouwtrek wordt er een brede gracht en een aarden wal om het Lastage gebied aangelegd. Het industriegebied lag jarenlang buiten de omwalling van de stad en werd dikwijls belegerd.

1651

1673

1691

STICHTING BATAVIA

DOORBRAAK SINT ANTONIESDIJK

AMSTELSLUIZEN

UITVINDING SCHEEPSKAMEEL

Op het eiland Java wordt Batavia gesticht. Batavia wordt ontworpen op basis van de ideale stad van Simon Stevin.

Grote delen van Amsterdam en het Amstelland overstromen.

1602

VAL VAN ANTWERPEN

O P R I C H T I N G 1609 - WISSELBANK VOC

OPRICHTING WIC

Antwerpen valt in katholieke handen en velen protestantse handelaren, kunstenaars en wetenschappers vluchten naar Amsterdam.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie vestigd zich in 1602 op het eiland Rapenburg in de Amsterdamse haven. De oprichting van de VOC kenmerkt de start van de Hollandse Gouden Eeuw.

De West Indische Compagnie wordt in 1621 opgericht. De WIC richt zich op de handel met het huidige Noord- en Zuid-Amerika. Met de oprichting van de WIC start ook het tijdperk van de Nederlandse slavenhandel.

1621

De eilanden Uilenburg, Rapenburg en Marken worden ten Oosten van de stad aangeplempt. Scheepstimmerlieden, Touwslagers en Teerders die zich hebben gevestigd in het Lastage gebied moeten verhuizen naar de nieuwe eilanden.

1586 - HERBESTEMMING LASTAGE

1560

1591 - TWEEDE UITLEG

De stadsomwalling wordt uitgebreid om de eilanden Uilenburg, Rapenburg en Marken heen.

1591

Amsterdam krijgt een wisselbank en wordt hiermee een belangrijk en betrouwbaar financieel centrum.

1611 - BEURS De eerste beurs van Amsterdam wordt ontworpen door Hendrik de Keyser.

1632 AANLEG NETWERK TREKVAARTEN

AANLEG NETWERK TREKVAARTEN 1667

1610 - 1615

1630

1644

DERDE UITLEG

WATERGRAAFSMEER

WAALEILAND

Amsterdam wordt steeds meer het middelpunt van de wereldhandel en barst uit haar voegen, stadsuitbreiding is noodzakelijk. De derde uitleg omvat de aanleg van de drie hoofdgrachten (Prinsen-, Keizersen Herengracht) tot aan de huidige Leidsegracht.

Het Lastage gebied wordt van industriegebied omgevormd tot een woongebied om de grote stroom immigranten uit o.a. Vlaanderen op te kunnen vangen; de eerste herbestemming in de geschiedenis van de stad.

De stad wordt uitgerust met een aarden omwalling en bastions

De ondieptes van de Zuiderzee en het IJ worden steeds gevaarlijker en maken de haven moeilijker berijkbaar. De scheepskameel is een instrument dat de diepgang van een schip tijdelijk vermindert.

GOUDEN EEUW 1672

1585

1579 - EERSTE UITLEG

De sluizen in de Amstel zijn aangelegd. Bij het oude type sluizen waartoe de Amstelsluizen behoren was er voor iedere vaarrichting een aparte sluis nodig.

1602 GOUDEN EEUW

1585 - UILENBURG, RAPENBURG & MARKEN

1482

1400

1650

1619

1596

1655 - ADMIRALITEIT

Het Waaleiland wordt aangelegd ten midden van de nieuwe Braauwwaal en Timmerwaal. In dit nieuwe deel van de haven worden schepen gerepareerd, gebreeuwd en gekalefaterd.

Onder leiding van ingenieur Leeghwater wordt het Watergraafsmeer ingepolderd. Watergraafsmeer zou de komende eeuwen de plek worden waar de gegoede burgerij haar buitenhuis had.

1660

De admiraliteit vestigt zich op het eiland Kattenburg. Dit eiland zal tot op de dag van vandaag haar militaire functie behouden. Het belangrijkste gebouw is ‘s- Lands Zeemagazijn (het huidige Scheepvaartmuseum), dat als magazijn van de Admiraliteit diende.

VOC NAAR OOSTENBURG

1656 - 1662 - VIERDE UITLEG

De in de derde uitleg gemaakte aanzet tot een concentrisch stadsmodel wordt voltooid. De eilanden Kattenburg, Wittenburg en Uilenburg zijn voltooid. Het zal echter tot ver in de negentiende eeuw duren eer de stadsuitleg is volgebouwd.

De VOC is op Rapenburg uit haar kleding gescheurd en verhuisd naar een veel grotere locatie op het eiland Oostenburg. De scheepswerven, pakhuizen en maga-zijnen worden op het eiland gevestigd.

1655

1615

1673

1600

60.000 inwoners.

1692

1560

30.000 inwoners.

BIJTPLICHT

1600

1631

1655

PAKHUIS

WESTERKERK

STADHUIS DAM

In 1600 was het pakhuis nog een onbekende typologie. Opslag vond plaats in zolders en achterhuizen van koopmanshuizen.

De Westerkerk wordt voltooid; op dat moment het grootste gereformeerde kerkgebouw ter wereld.

Architect Jacob van Kampen ontwerpt en bouwt het nieuwe stadhuis van Amsterdam aan de Dam.

1650

140.000 inwoners.

219.000 inwoners.

1591 FLUITSCHIP

1580

2000 zeeschepen.

Zijde, porcelijn, specerijen en walvisproducten.

1650

5000 zeeschepen.

1530

1533

1568

1578

1617

1648

UITVINDING BAGGERBEUGEL

DRIEHOEKSMETING

DE OPSTAND

ALTERATIE

DE SPAANSE BRABANDER

VREDE MÜNSTER

Met de uitvinding van de baggerbugel werd de zogehete strokenvervening mogelijk. Een techniek die grote delen van het Hollandse landschap haar kenmerkende structuur zou geven.

De driehoeksmeting introduceert een grote mate van nauwkeurigheid in het landmeten. Cartograaf Jacob van Deventer was een van de eerste die deze nieuwe techniek op grote schaal heeft toegepast.

Grote delen van het protestantse Holland komen in opstand tegen de katholieke Spaanse overheersing. Het jaar 1568 is het startpunt van de tachtigjarige oorlog.

Amsterdam zet als laatste Hollandse stad het katholieke Spaanse stads-bestuur af en sluit zich aan bij de protestantse Willem van Oranje.

Toneelschrijver Bredero schrijft het toneelstuk De Spaanse Brabander over de dan heersende immigratieproblemen in Amsterdam.

Spanje en de Nederlanden sluiten vrede. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden wordt officieel erkend.

1568 TACHTIGJARIGE OORLOG

1500

1700

1650

Het fluitschip wordt ontworpen. Het fluitschip is een typisch Hollands vrachtschip met een peervormige romp: een klein bovendek en een breed onderdeks laadruim.

1750

1600

1800

1658

1661

JACHTHAVEN

VEERDIENSTEN

Ter hoogte van het huidige Oosterdok wordt in 1958 de eerste jachthaven aangelegd, de plaasts waar de gegoede burgerij haar plezierjachten had liggen.

In het jaar 1661 vertrokken er wekelijks ongeveer 800 diensten naar ruim 180 bestemmingen binnen en buiten de republiek.

1672 RAMPJAAR

VAN

De Nederlanden worden door Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Köln aangevallen. De Hollandse Waterlinie wordt geïnundeerd om de troepen van Lodewijk XIV te stoppen.

1652

TACHTIGJARIGE OORLOG 1648

1550

Pakhuiseigenaren moest bij vorst de toegang tot h pakhuis uitbijten in het i Deze plicht toont ons dat de 17e eeuw het ty pakhuis is ontstaan. In 16 stonden er in Amsterda ruim 600 pakhuizen.

1670

ENGELS-NEDERLANDSE OORLOGEN I, II & III

1674

1650

1850

1900

1795

1803

1824

1852

1867

1881

1902

STAGNATIE HANDEL

HAVEN DICHTGESLIBT

NOORDHOLLANDS KANAAL

HAARLEMMERMEER

OPSLAGVERBOD PETROLEUM

STELLING VAN AMSTERDAM

GARDEN OF TOMO

Petroleum mag voortaan niet binnen de stadsgrenzen worden opgeslagen. Dit verbod is de eerste aanleiding voor de westwaardse groei van de haven in de 21e eeuw.

Als gevolg van de Vestingwet wordt in 1881 de Stelling van Amsterdam opgeleverd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Stelling van Amsterdam bestaat uit enorme inundatiegebieden en tientallen forten.

Na de fluwelen revolutie stagneert de activiteit door de Franse overheersing in de Amsterdamse haven sterk, met verregaande gevolgen voor de economie van de stad.

Uit een onderzoek van ingenieur Jan Blanken blijkt in 1803 dat de haven van Amsterdam en het open IJ volledig zijn dichtgeslibt en dat er moet worden ingegrepen.

Op 4 december 1824 wordt het Noordhollandsch Kanaal in gebruik genomen en biedt een alternatief voor de dichtgeslibte vaarroutes over de Zuiderzee.

Tussen 1848 en 1852 is het omvangrijke Haarlemmermeer ingepolderd.

1817 DIVERSE CHOLERA EPIDEMIËN

DIVERSE CHOLERA EPIDEMIËN 1867

1798

1814

1850

FAILLISSEMENT VOC

NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE

START AANLEG RIOLERING

De oude Hollandse waterlinie was sterk vervallen en toe aan modernisering. CRT Krayenhoff maakte het ontwerp voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie, die onder andere de verdediging van Amsterdam verzorgde.

Het stijgend bewustzijn van hygiëne leidt er toe dat er in meerdere Hollandse steden, waaronder Amsterdam, wordt gestart met de aanleg van een rioleringssysteem.

De handel is door de Franse overheersing dusdanig gekrompen dat de VOC in 1798 failliet wordt verklaard.

1866 - PLAN VAN NIFTRIK

Van Niftrik presenteert in 1866 zijn plan voor de uitbreiding van Amsterdam: de huidge 19e eeuwse gordel. Slechts enkele delen van het plan Niftrik worden uitgevoerd.

1866 - WET OP STEDELIJKE

AC-CIJNS WORDT AFGESCHAFT

In 1866 wordt de wet op de stedelijke accijns afgeschaft, waardoor de stadswallen nu ook haar economische functie verliezen.

1865

1875

1901

PLAN KALFF

WONINGWET

In 1875 komt Kalff met een alternatief voor het plan Niftrik, waarbij nu de eigendomsstructuren blijven gehandhaafd. Het grootste deel van plan Kalff is uitgevoerd.

Als gevolg van de Vest wordt in 1881 de Stelli Amsterdam opgeleve onderdeel van de N Hollandse Waterlinie Stelling van Amst bestaat uit enorme in tiegebieden en tien forten.

AANLEG NOORDZEEKANAAL

1876

1880 - HANDELS-

1798

1816

1830

1838

1872

1875

FUNCTIE FORTIFICATIE VERVALT

S TA D S W A L L E N GESLECHT

AANLEG HAVENDIJKEN

ARTIS

SCHELLINGWOUDERDAM

SINGELZONE HERBESTEMD

In het jaar 1798, onder het bewind van Napoleon, komt de functie van de Amsterdamse fortificatie te vervallen. De verdediging van de stad wordt voortaan overgenomen door de Hollandse waterlinie.

Nadat de militaire functie van de stadswallen in 1798 kwam te vervallen, zijn in 1816 de grooste delen van de militaire werken ontmanteld. De stadswal doet echter nog wel dienst als tolgrens.

Met de aanleg van de Schellingwouderdam en de Oranjesluizen eindigt een lange periode van de invloed van de zee op het Amsterdamse havenfront.

Na het wegvallen van de functie van de geslechtte stadswal als economische grens zijn alle resten van de verdedigingswerken verdwenen. Deze hebben plaats gemaakt voor tal van nieuwe activiteiten en bouwwerken in de singelgrachtzone.

Met de aanleg van nieuwe havendijken op de plaats van de oorspronkelijke rede ontstaan het huidige Oosteren Westerdok. Het doel van de aanleg van de dokken was om de diepgang van de haven te vergroten, helaas zonder resultaat.

In de plantagebuurt, onderdeel van de vierde uitleg, waarvan delen tot in de negentiende eeuw onbebouwd bleven, wordt Natura Artis Magistra opgericht, het begin van het bekende Amsterdamse dieren wetenschaps park.

1800

Howard pub zijn werk G Tomorrow. D markeert de tuinsteden. E later in de t weidverbreid

KADE

1889 - CENTRAAL STATION

1880 - HOUT-

1889 - PETROLEUM-

In 1880 wordt de Handelskade, naar een ontwerp van Van Niftrik voltooid en biedt plaats aan de steeds groter wordende schepen.

1900 - DE PIJP

In 1900 is de wijk De P voltooid. De Pijp is onderd van het uitbreidingsplan v Kalff.

In 1889 wordt het Centraal Station voltooid, een van de belangrijkste pijlers van plan Kalf. Het gebouw wordt ontworpen door P. Cuijpers.

1900 - JAVA KNSM EILAND

HAVENS

In 1880 worden de Houthavens gegraven, de eerste uitbreiding westwaards.

In navolging van de Hand skade worden in 1900 Java en KNSM eila opgeleverd, alwaar de KN zich vestigd.

HAVENS

In 1889 worden de Petroleumhavens gegraven, ver buiten de bebouwde kom.

1880

1864

1899

510.900 inwoners.

1880

317.011 inwoners.

1903

1864 PALEIS VOOR DE VOLKSVLIJT Op het Frederiksplein verrijst het Paleis van de Volksvlijt. De arts Sarphati neemt het initiatief voor de bouw van het gebouw, een vermaakscentrum. In 1929 werd het gebouw door een brand verwoest.

1850

Oppervlakte 790 hectare.

1735

1795

239.866 inwoners.

1815

221.000 inwoners.

1806 CONTINENTAAL STELSEL 1741

2760 zeeschepen. Opkomst voorbijlandvaart.

1702

1714

DOOD WILLEM III

VREDE UTRECHT

Als stadhouder Willem III in 1702 sterft breekt de tweede lange stadhouderloze periode aan voor de republiek. Het stadhouderschap is dan nog niet erfelijk.

1701

NA 1714 VAN

Einde van de Spaanse successieoorlog en einde van de politieke rol van de republiek: ‘chez vous, pour vous, sans vous.’

SPAANSE SUCCESSIEOORLOG

1714

De Spaanse successieoorlog heeft de republiek financieel en militair haast tot een faillissement gebracht. De republiek mist een autoritaire leider zoals andere Europese landen dat wel hebben. Er ontstaat dan ook verdeeldheid in de rubliek: gewesten en steden gaan hun eigen politiek bedrijven, wat enige vorm van internationale daadkracht onmogelijk maakte.

De 18e eeuw wordt vaak als de eeuw van stagnatie gekenschetst. Dit is echter niet geheel terecht. De republiek verloor welliswaar haar koplopers positie als handelsnatie, maar dit betekende geenszins een afname van de handel. De handel met Oost-Indië nam zelfs sterkt toe. De enorme voorspoed van de gouden eeuw heeft voor veel mensen rijkdom gebracht.

Er trad echter wel stagnatie op in de textielfabricage en visserij. Er vond dan ook een sterke verschuiving plaats van productie, naar handel in geld, wat voor veel arbeiders werkeloosheid betekende. De 18e eeuw was op het gebied van cultuur, architectuur en wetenschap een hoogtepunt, maar ook de eeuw waarin de kloof tussen arm en rijk dramatisch groeide.

1700

CITIES RROW

1765

1777

1784

PACHTERSOPROER

STOOMMACHINE

FELIX MERITIS

Door de enorme belastingdruk, armoede en hoge werkloosheid breekt het pachtersoproer uit: bloedige protesten tegen de regering van de stad. Later zou een eerste vorm van een centraal belastingstelsel worden geïntroduceerd.

De Brit, James Watt, maakt in 1765 de eerste rendabele stoommachine. In de meeste Europese landen zet dit de Industriële revolutie in. In de republiek gebeurt dit niet omdat ze geen productie economie meer is en dus nauwelijks producten van eigen bodem verhandelt.

Felix Meritis was een elitair genootschap voor kunstenaars en wetenschappers en staat symbool voor de culturele en wetenschappelijke gouden eeuw: de verlichting.

VREDE PARIJS

390 zeeschepen.

1789

1795

1803

1808

VAN

FRANSE REVOLUTIE

FLUWELEN REVOLUTIE

STOOMBOOT

PALEIS NAPOLEON KONING WILLEM I

Engeland krijgt de hegemonie over de wereldzeeën en monopoly op bijna alle handelsroutes. Einde van de republiek als handelsnatie.

De bestorming van de Bastille in Parijs geldt als het startpunt van de Franse Revolutie die een eind moet maken aan het absolutisme.

De burgemeesters van Amsterdam dragen de macht geweldloos over aan de Fransen. Het volk viert de komst van de Fransen.

James Fulton vind in 1803 de stoomboot uit. Al snel hierna verschenen de eerste stoomboten in het reguliere scheepvaartverkeer.

In 1808 wordt het stadhuis op de Dam aan koning Lodewijk Napoleon aangeboden als koninklijk paleis.

1795

1780 ENG-NL OORLOG IV 1784

1750

FRANSE OVERHEERSING

1950

PAMPUSPLAN

WET RUIMTELIJKE ORDENING

Het Congrès International d'Architecture Moderne, ofwel CIAM, werd tussen 1928 en 1959 meermaals gehouden. Het congres was een bijeenkomst van architecten en stedebouwers van de modernistische beweging. Het congres was een promotie instrument van de ‘nieuwe architectuur’.

In 1964 presenteren Van den Broek en Bakema het Pampusplan, een plan voor de twintigste eeuwse uitbreiding van Amsterdam in het Markermeer. Het plan wordt nooit uitgevoerd.

1930

SCHIPHOL

COENHAVEN WESTHAVEN

Albert Plesman richt in 1919 de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij voor Nederland en Kolonièn op. De maatschappij opereert vanaf een grasveldje in de Haarlemmermeer: Schiphol. In 1920 voert de KLM haar eerste lijndienst uit vanaf Schiphol.

LLOYD

In 1894 vestigd zich de NSM, Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij, aan de zuidoevers van het IJ.

In 1908 werd de Hollandsche Lloyd een van de be rederijen in de Am geschiedenis.

1839

1860

1898

EERSTE SPOORWEG NEDERLAND

TITAN

EERSTE AUTO

De introductie van de kraan Titan markeert de transitie van hand naar machine arbeid. Dit leidde onder andere tot een forse schaalvergroting van de havens.

In 1898 verschijnt de eerste auto in het Nederlandse straatbeeld.

De eerste spoorwegverbinding van Nederland wordt aangelegd tussen Amsterdam en Haarlem. Speciaal voor deze spoorweg werd in Amsterdam het WIllemspoort station aangelegd.

1970

MAATSCHAPPLIJKE PROTESTEN

1850 VINEX In 1993 neemt de Tweede Kamer de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra aan, ofwel de VINEX. De nota bevat de uitgangspunten voor nieuwbouwlocaties, te realiseren vanaf 1995.

Met de Wet op de Ruimtelijke Ordening uit 1965, krijgt de gemeente Amsterdam voortaan de bevoegdheid haar eigen ruimtelijke plannen te maken.

SUBURBANISATIE 1990

1934

1952

1992

ALGEMEEN UITBREIDINGSPLAN, AUP

AMSTERDAMRIJNKANAAL

BIJLMERRAMP

In 1934 presenteert Cor van Eesteren zijn Algemeen Uitbreidingsplan voor Amsterdam. In het AUP wordt de uitbreiding van Amsterdam tot aan het jaar 2000 voorzien. De tuinsteden en de vingerstructuur zijn kenmerken voor het AUP.

In 1952 wordt het Amsterdam-Rijnkanaal voltooid en is de stad via een snelle verbinding verbonden met het achterland. De binnenvaart naar onder andere het Duitse Ruhrgebied groeit zienderogen.

&

In 1930 werd de Coenhaven voltooid en werd gestart met de aanleg van de Westhaven, waar onder andere het Amerikaanse autobedrijf Ford zich zou vestigen. De havenactiviteit verplaatst zich definitief Westwaarts.

1900

2000 1993

1980

1970 SUBURBANISATIE

Door de economische crisis blijven alle stedebouwkundige plannen van de gemeente Amsterdam slechts van papier en de woningproductie stagneert.

1919

1908

NSM WERF

In 1854 wordt de Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij, ofwel de KNSM, opgericht.

1975

CIAM

ZUID

1894

OPRICHTING KNSM

1800

URBANISATIE VS. SUBURBANISATIE

In 1917 keurt de Amsterdamse gemeenteraad het stedebouwkundig plan goed voor een nieuw stadsdeel ten zuiden van de stad, ontworpen door Berlage. De wijk, ontworpen in de Amsterdamse School stijl, zou tussen 1917 en 1932 gebouwd worden.

1854

1813

1965

1925 - PAPIEREN PLANNEN

In 1903 wordt het B bouw aan het opgeleverd naar een o van Berlage. Het g verving het oude b bouw nabij het C Station. Tegenwoordi beurs een Palazzo Pub

In 1865 wordt het gebouw van het Rijksmuseum voltooid. Het gebouw is een ontwerp van architect P. Cuijpers.

NHM

In 1813 ontstaat het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, met aan het hoofd koning Willem de eerste.

1964

PLAN BERLAGE

224.035 inwoners.

RIJKSMUSEUM

1824

1813

1928

1917

1850

202.400 inwoners.

De Nederlandse Handels Maatschappij wordt opgericht als de handel met Oost-Indië weer opleeft. Engeland heeft een groot deel van de Hollandse kolonieën weer teruggegeven.

1808

20e EEUW

wet van als we De am dalen

De dramatische vliegtuigramp in de Bijlmermeer met een Boeing van ELAL maakt de noodzaak om de sterk verloederde Bijlmermeer te revitaliseren duidelijk.

1946

1952

1960

1966

1968

1973

1988

1989

1994

1995

2002

NDSM WERF

SLOTERMEER

MERCURIUSHAVEN

BUITENVELDERT

AMERIKAHAVEN

BIJLMERMEER

IJPLEIN

MASTERPLAN BORNEO SPORENBURG

AFRIKAHAVEN

IJBURG

Op 7 oktober 1952 werd door Koningin Juliana de wijk Slotermeer geopend. Slotermeer was de eerste tuinstad buiten de toenmaige Ringspoorbaan. Slotermeer is het eerst gerealiseerde onderdeel van het AUP.

MASTERPLAN JAVA & KNSM EILAND

In 1946 fuseren de NSM en NDM werf tot een nieuw bedrijf: de NDSM, Nederlandse Dok en Scheepsbouw Maatschappij. Het terrein aan de Noordoevers van het IJ heeft jarenlang een industriële enclave gevormd.

Omstreeks 1960 wordt de Mercuriushaven opgeleverd.

In 1968 wordt de Amerikahaven opgeleverd. In dat jaar vestigd zich daar het bedrijf MobilOil, en bouwt er de eerste olieraffinaderij van Amsterdam. De olie werd overigens per pijpleiding uit Rotterdam aangevoerd omdat de tankers zelf de haven niet konden bereiken.

In 1973 wordt de Bijlmermeer, van architect stedebouwer S. Nassuth voltooid. Het ontwerp is geïnspireerd op de ideeën van Le Corbusier en de CIAM. In 1977 wordt de wijk middels metrolijnen verbonden met het centrum.

In 1989 wordt gestart aan de revitalisering van de oude haveneilanden KNSM- & Java eiland, door respectievelijk Jo Coenen en Sjoerd Soeters.

In 1994 wordt gestart met de eilanden Borneo en Sporenburg volgens het masterplan van West8.

In 1995 wordt de Afrikahaven voltooid. De Afrikahaven is de laatst gebouwde en tevens grootste haven van het Westelijke Havengebied. Aan de Afrikahaven ligt vandaagd de dag onder andere de Ceres terminal, vanaf 2002 in gebruik.

In 2002 worden de eerste woningen op de kunstmatig opgespoten eilanden IJburg opgeleverd. IJburg bouwt voort op de plannen van Van den Broek en Bakema uit 1964.

1945

1918

In 1966 wordt de zuidelijke tuinstad Buitenveldert opgeleverd. Buitenveldert was het laatste onderdeel van het AUP van Van Eesteren uit 1934.

In 1988 is het IJplein plan van architect Rem Koolhaas voltooid. Het maakte uit van een groot ij-oever plan van de architect dat nooit is uitgevoerd.

1970

1960

2007

Akzo Nobel, Zuidas.

2002

Cisco Systems, Bijlmermeer.

1989

1988

AN

1915

World Fashion Center.

597.689 inwoners.

1920

In 1915 wordt het gebouw van de Bijenkorf op de Dam opgeleverd. Het gebouw markeert een maatschappelijke omslag in consumptiegedrag en welvaart.

440 passagiers.

1940

1967

1970

1940

1963

1970

Oppervlakte 6.423 hectare.

1925

1929

714.200 inwoners.

1936 91.793 1920

750.000 inwoners.

1985

Oppervlakte 12.406 hectare.

3.263.342 passagiers.

803.073 inwoners.

ING House, Zuidas.

1986

1968

BIJENKORF

1910

2002

G-Star.

14.664.000 passagiers.

sgemrak werp ouw sgetraal s de o.

ninklijke gericht, grijkste rdamse

1748

Het begin van de twintigste eeuw kenmerkt zich door een sterke urbanisatie van arbeiders die in de industrie komen werken en een sterke suburbanisatie van de gegoede burgerij die de vieze en stinkende stad ontvluchten. Een kwart van Nederland woont in de stad.

ert in 1902 en Cities of e publicatie omst van de concept dat itigste eeuw raken.

3604 zeeschepen.

3546 zeeschepen.

1925

Napoleon stelt een handeslboycot in tegen Engeland. Deze boycot wordt wederzijds waardoor de Hollandse handel instort.

1782

1778

1830

140.000 inwoners.

BEURS BERLAGE

1865

870.000 inwoners.

World Trade Center Zuidas.

1982

Teleport Sloterdijk.

831.463 inwoners.

1984

680.000 inwoners.

1999

2000

1999

2000

Philips, Breitnertower.

STOPERA In 1986 wordt het nieuwe stadhuis en muziektheater voor de Amsterdamse Opera opgeleverd, kortweg Stopera. Het ontwerp is van de hand van architect Cees Dam.

39.270.610 passagiers.

ABN-Amro, Zuidas.

Oppervlakte 15.274 hectare.

1992

2000

18.712.590 passagiers.

731.288 inwoners.

440 passagiers. passagiers.

1909

1910

1913

1916

1920

1956

BUIKSLOTERWEGVEER

VULCANUS

RONDVAART

NSM WERF

NDM WERF

In 1910 wordt het eerste zeegaande diesel motorschip op de NSM werf te water gelaten.

In 1913 vind de eerste commerciële rondvaart op de Amsterdamse grachten plaats.

In 1916 verhuist de NSM werf in navolging van Shell naar de Noordoevers van het IJ, naar het huidige NDSM terrein.

Naast de NSM werf in Noord wordt in 1920 de NDM werf opgericht: Nederlandse Droogdok Maatschappij.

In 1909 wordt de buiksloterwegveer in gebruik genomen. De veer is vanaf 1912 gratis.

martijn

1914

1818

1919

SHELL

ZUIDERZEEWET

KLM & FOKKER

In 1818 wordt op initiatief van minister Cornelis Lely de Zuiderzeewet aangenomen. De wet zal verregaande gevolgen hebben voor het Nederlandse landschap en haar economie.

In 1919 vestigen de KLM en Fokker zich op Schiphol en zullen samen met de luchthaven zelf de komende decennia een belangrijke drijfveer voor de economie van de stad worden.

In 1914 vestigt zich het Koninklijke Shell Laboratorium aan de Noordoevers van het IJ.

1914

WO I

1918

kruijf

1929

NHM handelt in: koffie, thee, tabak, suiker, cacao en rubber.

1929

Overslag: 6.4 miljoen toen goederen.

1929

1932

WERELDWIJDE BEURSKRACH

AFSLUITDIJK

Op 24 oktober 1929 spat de economische zeepbel van de eerste decennia van de 21e eeuw. De aandeken koersen aan de Amerikaanse beurzen raakten in vrije val. De beurskrach van 1929 brengt de hele wereld in recessie.

1933

1966

1975

1975

1996

2000

ZEECONTAINER OBA

CTA

SAIL

SLUITING NDSM

CANAL PARADE

PTA

In 1956 vindt Malcolm In 1956 wordt het Overslag McLean de zeecontainer uit. Bedrijf Amsterdam opgericht De zeecontainer brengt een en vestigt zich in de omslag te weeg in de schaal Westhaven. van schepen en havens.

In 1966 wordt Container Terminal Amsterdam opgericht. CTA is samen met OBA het oudste en grootste overslagbedrijf van de Amsterdamse haven.

In 1975 wordt de eerste editie gehouden van SAIL ter viering van het 700 jarig bestaan van Amsterdam. Het vijfjaarlijks evenement staat symbool voor de maritieme historie van de stad.

In 1975 wordt de Amsterdamse locatie van de NDSM werf gesloten waarmee een eeuwenlange periode van scheepsbouw ten einde komt.

In 1996 vindt tijdens het Gay Pride evenement de eerste Canal Parade plaats. Een van de vele voorbeelden van een nieuw gebruik van de grachten: recreatie en entertainment.

In 2000 opent de Passenger Terminal Amsterdam die de groeiende functie van de haven als cruiseterminal moet accommoderen.

Overslag: 4.9 miljoen toen goederen.

In 1932 wordt de Afsluitdijk voltooid. De Zuiderzee heet voortaan IJsselmeer.

1940

1956

1967

Diepte vaargeul Noordzeekanaal: -15 m NAP, geschikt voor schepen tot 90.000 ton.

1945

1953

1968

1972

START DELTAWERKEN

WATERSNOODRAMP

IJTUNNEL

GRENZEN GROEI

In 1945 wordt gestart met de aanleg van de Deltawerken, een omvangrijk verdedigingssysteem tegen hoogwater in Zeeland en Zuid-Holland.

Springtij en een Noordwesterstorm doen de dijken breken en grote delen van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Holland overstromen.

WO II

1945

In 1968 wordt de IJtunnel opgeleverd. De IJtunnel vormt de derde oeververbinding tussen Noord en Zuid na de Schellingwouderbrug (1957) en de Coentunnel (1965).

Overslag: 43 miljoen ton.

1990

Overslag: 47 miljoen ton.

1990 AAN

ZEEBURGERTUNNEL

In 1972 komt de Club van Rome met een rapport over de gevolgen van de economische groei op het milieu.

1970

1985

INDIVIDUALISERING MAATSCHAPPIJ

1980

In 1990 wordt de Zeeburgertunnel opgeleverd en vromde hiermee het sluitstuk van de ringweg A10. De tunnel verving de Schellingwouderbrug voor het snelverkeer. Deze brug is voor het langzaamverkeer nog steeds in gebruik.

2005

742.000 inwoners.

HG3: L M S XS Afstudeerproject Architecture, 2010, Prof. dr. B.J.F. Colenbrander, Prof. Dipl.-Ing. C. Rapp & Prof. dr. ir. P.J.V. Van Wesemael Aquarel: Cornelis Springer 1844 In HG3: L M S XS, Een biografie van de Amsterdamse Herengracht uit de derde stadsuitleg wordt de ontwikkeling van de Herengracht uit de derde stadsuitleg van 1613 van ontstaan tot op heden gevolgd en worden tijdsperiodes en trends in woord en beeld vastgesteld. Het onderzoek is uitgevoerd op vier verschillende schaalniveaus volgens het ‘topdown’ principe: de Herengracht uit de derde stadsuitleg (schaal L), een oorspronkelijk bouwblok aan de gracht (M), een ensemble van huizen rond de ‘kleine bocht’ (S) en een enkel object op de kleinste schaal (XS). De onderzoeksthema’s zijn de ontwikkeling van de parcelleringsstructuur, de gevelarchitectuur, eigenaren, occupatie en de financiële waarde van de individuele objecten.

BARTOLOTTI

1615

TRADITIONELE BOUW

1621

1689

1730

VOOR 1781

1875 MEGABLOK M D C

C

L

X X

I

1918 MEGABLOK

1954

1971 M D C

I

C

L

X X

I

I

SOLI DEO GLORIA

DE ZONNEWIJSER

1725 LODEWIJK XIV

1745 LODEWIJK XV

1781

LODEWIJK XVI

1794 1781

EMPIRE

1810

1938 INTERNE SCHAKELING

1918

1972

LELIEG RACHT

LELIE

GRACH LELIEG

T

PRINSE

NGRACH

T

RACHT

190

HEREN

GRACH

T

RACHT

R

RACHT

HERENG

LELIEST

HERENG

SGRACH

CHT

T

RSGRA

SGRACH

KEIZER

T

12 13

172

174

176

176

176

176

178

178

178

178

180

180

180

180

182

182

RAADHUISSTRAAT

HERENGRACHT

176

180 182

182

T

182

182

HERENGRACHT

172 174

HERENGRACHT

172 174

SINGEL

172

174

HARTENSTRAAT

HARTENSTRAAT GASTHUISMOLENSTEEG

GASTHUISMOLENSTEEG

1614

1717

1622

1900

OTERLEEK (W) VAN SULPEN

CALANDRINI VAN DER BEECKE (W)

SWEERTS

RUTGERS DE JONGE

PERGENS DE WOLFF

RUTGERS

DE NEUFVILLE

BLOK (W)

DIJK JR.

DIJK SR.

BROUWER ANCHER JR.

1935

GOUDSMIT

POUW

1984

DRILSMA

DRILSMA

DEKEUKELEIRE

NV LINCOFA

BARTH

LOTEN (W)

2010

ALEWIJN

STROCKEL

LUDEN

RAUWENHOFF (W)

JOOSTING

BUNGE

WILDERBEEK

VAN OOSTERWIJK BRUIJN

VAN VUREN

GOMMERS VAN UFFELEN

DE HAZE (W) VAN STEENHUYSEN (W)

GOMMERS VAN KESSEL

DE FLINES

DE FLINES

SPIEGEL (W)

CLOPPENBURGH GEZEGD DEVENTERWAECH

DE BRUYN

ELIAS

VAN EIK

ELIAS

BRUGMANS

BERG

REESSEN

KOOY

DE WILHELM (W)

VAN TARELINK

BARTOLOTTI VAN DEN HEUVEL

VAN DER STELLINGH

GEELVINCK SEBERTS

HENDRICKSZ.

VAN DER SCHORT

FEYGA

VAN MAURIK DE OUDE

VAN DER WIELEN

BARTHOLOMEUS VAN DER DOES

GLIMMER (W)

HEYNST HENRIX

1600

1620

VAN EECKHOUT (W)

GERARD

1640

BICKER (W)

1660

1680

HASSELAER

1700

VAN TARELINK

PANCRAS

DE NEUFVILLE JANSZ.

VAN MAURIK

RIETBEEK

VAN GOUDOEVER

1720

1740

VAN SPEEKENS

VAN AFFELEN (W)

1780

1800

1780

PIONIERSFASE

STEIN

VAN EEGHEN GARRELTS

NV HANDELMIJ FIRGOS

KRAMP

1725 LODEWIJK XIV

kruijf

1810 LODEWIJK XV

LODEWIJK XVI

EMPIRE

VAN DORP

BUYS

1840

REGOUT

UITGEVERSFIRMA H.J.W. BECHT WESTERWOUDT

GEMEENTE AMSTERDAM

AGO

WIJNGAARDEN

HELWICH

BEUKER

VERENIGING HENDRICK DE KEYSER

BECHT

DE VEER

WISBOOM VAN GIESSENDAM

BARON VAN BRIENEN

1820

NEDERDUITS HERVORMDE DIACONIE

EVERS

BOELKEN

MEYNTS (W)

KRANEN

HEIJBROEK

SENEFELDER

GROOT NOORD-HOLLANDSCHE VAN 1845

DREESMANN

R.K. GESTICHT VOOR LIEFDADIGHEID

1860

1880

1900

1920

1940

1960

1870

1940

1980

2000

HISTORISERING

SCHAALVERGROTING EN FUNCTIONELE TRANSFORMATIE 1860

FRANSE PERIODE

martijn

VAN ERVEN DORENS

VAN MAANEN (W)

HOLTZMAN

NAGEL (W)

HANSENCLEVER

RECESSIE

1680

BRUGMANS

VAN BEEK

AMESHOFF HERMANUSZ.

VAN BRIENEN 1760

JACOBS

FRANTZEN

VAN WANING HOOGENBERGH

VAN OOSTERWIJK

SPECULATIE FASE 1609 1622

1614

NV DELI SPOORWEGMIJ

PIJNAPPEL

VAN MARKEN

DE VEER JR.

KOCH

HAMAKER

SCHUUR

VAN LENNEP DE JONGE VAN BEECK

VAN BEECK

VAN RHEE

GOLL VAN FRANCKENSTEIN

DE LA MARLIER

VAN LENNEP BLOK (W)

ALEWIJN

SMITS

1580

HOSPEL

BODDENS PANCRAS

DE NEUFVILLE DAVIDSDR. (W)

DE WOLFF

ALEWIJN

KOOY

ROUFFAER

VAN OOSTERWIJK BRUIJN

KETELTAS

HUYTGES

POVEL

AMSTERDAMSE EN LEIDSE GEREFORMEERDE DIACONIE

LUYKEN (W)

DIX

SCHOLTEN

SCHOLTEN

VAN EIK

RIJSENDAAL

1960

2010

SINGEL

60

RAAD

KEIZERSGRACHT

14

18

172 174 178

178

180

19

170

170

TRAA

174

20

170

170

HUISS

)

21

HERENGRACHT

HERENGRACHT

OUDE

DRIEKONINGENST RAAT

-172

176

HERENGRACHT

T RACHT

168

168

WESTERMARKT

170

(170

17 16 15

T

KEIZE

38

10 11

RACHT

T T

HERENG

GRACH

GRACH

HEREN

HEREN

WARMOESGRACH

LELIEG

166

166

168

168

KEIZER

26

168

168

164

164

166

166

162

162

164

164

166

RMARKT

160

160

162

162

164

164 166

160

160

162

162

DRIEKONINGENST RAAT

RACHT

GRACH

WESTE

160

160

SINGEL

LELIEG

LELIE

26

30

T

KEIZERSGRACHT

RACHT

GRACH RACHT

KEIZERSGRACHT

LELIEG

LELIE LELIEG

grafisch

martijn

kruijf

Architectuurfotografie Office Peter Zumthor, Zumthor, Haldenstein, Zwitserland martijn

kruijf

Architectuurfotografie 21st century Museum of Contemporary Art, SANAA, Kanazawa, Japan martijn

kruijf

Aquarels martijn

kruijf

Handschetsen martijn

kruijf

Digitaal bewerkte schetsen Handschetsen martijn

kruijf

schrijven

martijn

kruijf

niet van zijn stijl te houden, maar de diepere lagen van zijn ontwerpen zijn wel heel sterk

Geachte Heer Soeters,

gefundeerd. Onze boodschap aan de lezers van Chepos was dan ook: ‘Ontsnap aan het bevooroordeelde architectuurdebat over stijl; er zit namelijk meer achter Soeters dan alleen dat.’

in bij aankoop van materialen in de werkplaats. U ontvangt de aangegeven korting.

OUPON

OUPON

In het voorjaar van 2008 heb ik u samen met mijn collega redacteur Okke Boom gesproken op uw

KORTINGSCOUPON

1+1 gratis

Dexboard 1-2 mm

Chepos

Lever de coupon in en u ontvangt bij aankoop van twee Dexboard producten het goedkoopste product gratis. Geldig voor alle afmetingen. Voor twee halve platen van 1,5 mm dik betaalt u bijvoorbeeld in plaats van 2.50 slechts 1.25!

over uw werk en de stijl van de architectuur waarin uw werk zo vaak wordt geschoven op tafel

Deze boodschap ben ik het afgelopen jaar met veel passie en plezier blijven uitgedragen in

gelegd. We waren destijds erg verrast door de antwoorden die u gaf op onze kritische vragen.

iedere discussie met medestudenten en docenten. Tot 25 maart jongstleden, de dag waarop u

buitenbeentje, zoals u Wij kwamen er achter dat er meer schuilt achter het enfant terrible, het buiten

een lezing gaf op het symposium ‘architectuur en identiteit’ van architectuurvereniging AnArchi.

afgeschilderd. dikwijls door de architectuurmedia wordt afgesch g ilderd. Sjoerd Soeters is geen architect met een

U heeft metoen erg teleurgesteld.

Spaanplaat

Lever de coupon in en u ontvangt bij aankoop van twee spaanplaat producten het goedkoopste product gratis. Geldig voor alle afmetingen. Voor twee platen van 10 mm dik betaalt u bijvoorbeeld in plaats van 2.90 per 1/4 m 2 slechts 1.45!

In tegenstelling tot het interview in 2008 was uw boodschap weinig serieus. Op elke manier die ik

ingeprentte vernieuwing omwille ingepr g entte norm die ons verbiedt traditioneel te zijn en louter aanstuurt op ve

maar kan bedenken deed u recht aan de vooroordelen die u eerder met zoveel bezieling wist te

van vernieuwing. g EEen en vorm van hersenspoeling, zoals u dit noemde.

weerleggen. De toon van het betoog was meer die van een cabaretvoorstelling, erg amusant wat mij betreft, maar eerder geschikt voor bij de borrel achteraf. Uw lezing ging onder andere over

onss over als eeen architect grote U kwam opp on en arc hitect met eeen en ggro te hoeveelheid kennis van de

Inverdan, het masterplan voor de stadsuitbreiding van het centrum van Zaanstad inclusief het

architectuurgeschiedenis duidelijke oorsprong architectuurgeschi g edenis en u had een een duid elijke meningg over de oorspron p g vvan onze huidige

ontwerp voor het nieuwe gemeentehuis . Het einde vond ik echt een farce.Het ontwerp voor het

en denkwijzen j en cultuur. U vroegg zich terecht aff wwaarom aarom we eeuwenlange kennis over steden en

stadhuis bestaat geheel uit opgeblazen Zaanse Huisjes met letterlijk gekopieerde stijlkenmerken.

gebouwen niet meer zouden mogen inzetten in het bouwen vandaag de dag. Waarom willen wij

Hierover zei u: “Architectuur te serieus is om altijd serieus te zijn”. Deze uitspraak werd nog

telkens het wiel opnieuw uitvinden, terwijl er bibliotheken en steden volstaan met voorbeelden

eens ondersteund door een commerciële 3D animatie gemaakt door de ontwikkelaar. De animatie

over hoe je een goed functionerende en prettige stad kunt maken? U zei ons meermaals ‘ga

toonde het gebied alsof het een uitbreiding van Disneyworld betrof: Zaanstad vastgoed bolwerk

lezen’. Leer van wat er reeds geschreven en gebouwd is. “Het is een waanidee te doen alsof

en architectuurpretpark om toeristen te trekken.

we voortdurend compleet nieuwe uitvindingen moeten doen, eigenlijk is dat laksheid. Architecten

KORTINGSCOUPON

1+1 gratis MDF

Lever de coupon in en u ontvangt bij aankoop van twee MDF producten het goedkoopste product gratis. Geldig voor alle afmetingen. Voor twee platen van 6 mm dik betaalt u bijvoorbeeld in plaats van 10.- per m 2 slechts 5.-!

Geachte Heer Soeters, ik vraag mij nu al maanden af waarom u deze lezing zo heeft kunnen

in de boeken te duiken en degelijk historisch onderzoek te doen.” [uit Chepos_013 ‘kunst/kitsch’]

geven. De scherpte, diepgang en geloofwaardigheid van Sjoerd Soeters zoals wij deze in maart

Tijdens het gesprek zijn een aantal projecten van uw bureau ter sprake gekomen, zoals: Haverleij,

2008 hebben mogen meemakenleek tijdens het AnArchi symposium volledig te ontbreken. Als

’s-Hertogenbosch; Java-eiland, Amsterdam; en Inverdan, Zaanstad. De genoemde projecten

toeschouwer van het architectuursymposium ben ik niet serieus genomen en ik voel me op deze

bleken een bijzonder complexe historische gelaagdheid te hebben, die geweldig interessant

manier stevig in de wiek geschoten. De vertoning staat haaks op de boodschap die u ons in

waren. U vertelde ons dat u uw ontwerpen veelal geïnsprieerd zijn door de ideeën van Collin

Chepos_013 meegaf: “Zorg dat je veel weet van de geschiedenis en zorg dat je veel weet van

Rowe, zoals gepubliceerd in het boek Collage City, en Gordon Cullen in Townscape. Het zijn

de menselijke soort. De dieper laag van de organisatie van de menselijke samenleving en van

allemaal stuk voor stuk interessante lagen die in uw ontwerpen verweven zitten en er zonder

de menselijke behoefte is het basismateriaal van de architecten.” Een boodschap waarvan ik als

twijfel aan bijdragen dat uw projecten daadwerkelijk functioneren en dat ze als prettig worden

student juist zo gecharmeerd van was...

CHEPOS 3.2

zijn te lui om te studeren. Ze vinden het veel leuker om iets nieuws te verzinnen dan gewoon

ervaren.

s Vertigo: Geen Fratsen, dat scheelt!

Met vriendelijke groeten,

30

Wij verlieten uw bureau die dag in opperbeste stemming: ‘die man is echt goed!’. Kijk, je hoeft

CHEPOS

(THAT’S) WHY?!

!?

>>

(THATS)WHY?!

©

Martijn Kruijf

31

(THAT’S) WHY?! NO MORE DOCKLANDS

den. Deze actie is geldig van 24 augustus t/m 25 september 2009. Kijk voor de actievoorwaarden op www.bwk.tue.nl

ChEp

Havens zijn fascinerende omgevingen. Ze vormen niet alleen een dominante fysieke afdruk van economische en industriële activiteiten in de stad, maar vertellen ons tevens boeiende verhalen over de historie van cultuur, maatschappij en politiek van die stad. Het is dan ook niet voor niets dat havensteden interessante en gewilde studieobjecten vormen binnen een breed scala aan disciplines. In de laatste decennia zijn door een extreme schaalvergroting van de havenactiviteiten in de ‘oude havensteden’ duizenden hectaren havengrond vrijgekomen. Hiermee is een nieuw hoofdstuk aangebroken in de geschiedenis van de haven: de herontwikkeling van de massaal ‘verlaten’ haven. Natuurlijk is daarmee niets nieuws onder de zon. Zolang havens bestaan worden deze om diverse redenen uitgebreid en worden de leegstaande gebieden herontwikkeld.

3.3

Desalniettemin is de herontwikkelingsopgave die we in de twintigste en eenentwintigste eeuw voorgeschoteld hebben gekregen de grootste in haar bestaan. Dit interessante vraagstuk stond centraal tijdens het symposium Harbourcities, dat CHEOPS op 10 november 2009 organiseerde. Aan de hand van de drie grootste West-Europese havensteden, Antwerpen, Rotterdam en Hamburg, werd betoogd en gedebatteerd over hoe met deze complexe opgave om te gaan.

Jan 2 J 20 2010 0

De route naar Hafencity is indrukwekkend: vanuit de prachtige binnenstad

architectuur of materialisering niets te maken hebben met een haven in het

lopend richting Hafencity aan de oevers van de Elbe, moet men eerst

algemeen; laat staan met de Hamburgse in het bijzonder. Daarbovenop

de oudste haveneilanden oversteken: Speicherstadt, oftewel Spijkerstad.4

worden alle infrastructuur en parkeeroplossingen vanaf deze kant

Deze eilanden, die tussen de Altstadt en Hafencity ingeklemd liggen,

opgelost. De laan, die thans een rigoureuze grens tussen oud en nieuw

zijn vanaf 1883 bebouwd met spijkers die, mede door het feit dat ze

vormt, had in potentie zoveel kwaliteiten te bieden aan bewoners en

nauwelijks zijn aangetast door bombardementen tijdens WO II, een

gebruikers, maar is nu letterlijk een achterkant geworden. Naar mijn

indrukwekkend en nostalgisch ensemble vormen. De euforie van het zien

mening doodzonde! De ‘voorkanten’ van de blokken grenzen aan de

van deze schitterende reeksen pakhuizen die het karakter van Hamburg

Grasbrookhafen, een van de binnenhavens van Hafencity. Op het eerste

als dynamische handelsstad uitademen, deed mij na het verhaal van

gezicht lijkt deze ruimte een stuk meer havenkarakter te hebben: er liggen

Appenzeller en zijn betoog tegen Docklands© hopen dat de Spijkerstad

vele schuitjes en zeilschepen rond een drijvend ponton, waar in de zomer

slechts een opmaat zou zijn naar de climax van Hafencity. Een opmaat

diverse terrassen staan. Dit karakter wordt helaas weer teniet gedaan

naar een karaktervolle en dynamische havenwijk, met tal van activiteiten

door de kades en gebouwplinten rondom de binnenhaven. De haven

en een stedenbouw en architectuur met de genius loci van de Spijkerstad.

van Hamburg is onderhevig aan de getijden van de Noordzee en de

Het tegendeel bleek waar.

waterafvoer van de Elbe. Hierdoor kan de waterstand in een ongunstig scenario tot wel vier meter boven het normale waterpeil stijgen; tot zeven

Een van de lezingen op het symposium was die van Markus Appenzeller,

meer oplevert dan een generieke contextloze architectuur. Ik deel deze

‘director international projects’ bij KCAP. Het bureau van Kees

stelling met Appenzeller: veel herontwikkelde havengebieden lijken op

Christiaanse heeft in 2000 een masterplan gemaakt voor de Hafencity

elkaar omdat ze ontworpen zijn onder invloed van architectonische en

in Hamburg: de negentiende en twintigste-eeuwse haveneilanden

stedenbouwkundige mode en trends. Dergelijke gebieden zouden juist het

die voor de Altstadt1 in de rivier de Elbe liggen. De eilanden, die qua

karakter van de rijke en dynamische historie moeten dragen. Appenzeller

schaal en karakter vergelijkbaar zijn met Java-eiland, KNSM-eiland en de Oostelijke Handelskade in Amsterdam, waren door de explosieve groei van schepen en overslaghoeveelheden in de Hamburgse haven

KCAP heeft tegenover de poëtische en coherente wand van pak-

meter boven NAP5. De stad zelf ligt op veilige hoogte, maar de meeste

en ketelhuizen van de Spijkerstad, een serie totaal verschillende

delen van de oude havens overspoelen gewoon bij hoogtij. In het plan

appartemententorens laten landen die qua stedenbouwkundige opzet,

van KCAP zijn grote delen van de eilanden opgehoogd en bevinden de

zegt hierover: “We hebben misschien een erg geromantiseerd beeld van de haven, maar het zal altijd een unieke plek blijven; minder druk, maar wel nostalgisch!”3

niet langer bruikbaar voor havenactiviteiten. De haven verplaatste zich westwaarts langs de oevers van de Elbe richting de Noordzee,

Momenteel ben ik aan het afstuderen in het atelier van Bernard

naar steeds grotere havenbekkens en kades om de enorme schepen

Colenbrander, Christian Rapp en Pieter van Wesemael, getiteld: “de

en hoeveelheden overslag te kunnen verwerken. De eilanden van de

Rede van Amsterdam”. In de eerste maanden van het afstudeertraject

Hafencity bleven verlaten achter en werden het projectgebied voor

heb ik samen met negen andere ateliergenoten de complexe historie

een masterplan van 157 hectare grond dat ruimte moet gaan bieden

en morfologische ontwikkeling van de havenstad Amsterdam in kaart

belangrijkste verkeersroutes (en dus vluchtroutes), de woningen en kantoren

aan 5.500 woningen en 20.000 arbeidsplaatsen. KCAP geeft in het

gebracht. In januari van dit jaar zijn wij met de hele groep een lang

zich op een veilige hoogte. De meest karakteristieke openbare ruimtes

met al haar beton en staal, niet bepaald gemütlich zijn. Het principe van

masterplan, dat tot grofweg 2020 gefaseerd zal worden uitgevoerd,

weekend op excursie geweest naar Hamburg om deze vergelijkbare

van Hafencity, de kades rond de binnenhavens, liggen echter slechts op

de hoogteverschillen en de bebouwing is te zien in de doorsnede in de

ieder eiland een eigen karakter en functiemix, gepaard met een nieuwe

historische havenstad van dichtbij te bestuderen. Een uitgebreid bezoek

viereneenhalf meter boven NAP en overstromen dus bij springvloed. Om

afbeelding hierboven.

Appenzeller beklaagt

aan de Hafencity kon daarbij niet ontbreken en was voor mij de uitgelezen

deze reden bestaan de kades en de plinten van de gebouwen louter

30

(THAT’S) WHY?!

zich in zijn lezing over het begrip Docklands, of Docklands©, zoals

kans om het verhaal van Appenzeller met kritische blik in zijn fysieke

uit beton en stalen pantserdeuren. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat

KCAP heeft de rol van supervisor gespeeld bij de architectonische invulling

hij het zelf weergeeft, wat volgens hem een populaire merknaam is

hoedanigheid te bekijken.

ons bezoek natuurlijk in hartje winter plaatsvond en dat de ruimte bij

van het masterplan rond de Grasbrookhafen. Dit heeft niet geleid tot een

mooi weer wellicht veel meer gaat leven door diverse buitenactiviteiten.

coherent geheel dat zich identificeert met de Hanzestad, integendeel. Het

geworden voor de herontwikkeling van havengebieden, maar die niets

31

(THAT’S) WHY?!

Ik kan me desondanks voorstellen dat zelfs in de zomer de kaderuimtes

CHEPOS 3.4

karakteristieke stedenbouwkundige opzet.2

TO BLOB, OR NOT TO BLOB? §1 Architectuur: kunst of kitsch In de Nederlandse situatie lijkt al het gebouwde de pretentie te moeten dragen dat het kunst is. Terwijl heel veel gebouwen en heel veel architectuur, met een kleine A, eigenlijk helemaal geen vorm van kunst is. Architectuur is een vorm van gebruiksvoorwerpen, die voortkomen uit de eisen die het gebruik eraan stelt. De mogelijkheden om dingen economisch en technisch te maken heeft een soort gebouwde gebruiksvoorweerpen opgeleverd, die als Vernaculair1 zou kunnen worden aangeduid, alledaags. Ze komen voort uit dezelfde eisen en beperkingen en lijken dus heel erg op elkaar. Per streek hebben ze een eigen karakter, per streek hebben ze een eigen expressie, een eigen kleur en daardoor horen ze bij elkaar. Dit helpt ons over de wereld te gaan en laat zien of je nu in Peru bent of dat je jezelf in Italië begeeft. Dat verschil vind ik heel erg aantrekkelijk. Daar tegenover zit een beweging die internationaal is en die met globalisering te maken heeft. Architecten houden bij wat er her en der gebouwd wordt en kopiëren dit zonder scrupules. Dat is een beweging die ik betreur, omdat daarmee de wereld steeds meer hetzelfde wordt en deze beweging zorgt ervoor dat steeds meer vuilnis, architectonische vuilnis, zich over het aardoppervlak verspreid. Regionale karakteristieken verdwijnen.

gaan doen. Vragen wij onszelf af in welke traditie van materialisering past dit? In de 17e en de 18e eeuw zijn er periodes geweest van een soort globale architectuur, in de vorm van neo/renaissance of classisisme. Dus de drang om wereldarchitectuur te maken heeft altijd wel bestaan, met de kanttekening dat dit uitsluitend werd gereserveerd voor gebouwen met een ofÀciele en publieke functie, maar er was altijd een link met de geschiedenis, dus nooit een link met futurisme en dat is een opmerkelijk verschil. Een pakhuis voor de brouwersgracht dat wij ontwerpen is straks niet meer te herkennen te midden van de panden die dateren uit de zeventiende eeuw. Het zijn allemaal decorated sheds die in loop der tijd zijn begroeid met ornamenten. Of net als mijn kasteel in Haverleij. Door al die rare dingen die we in het metselwerk hebben gedaan, door al die lagen, die tijdlagen, die we daarmee suggereren, is het de bedoeling dat over 50 jaar datering van het kasteel door de leek ondoenlijk is. Het gevoel dat het een heel oud gebouw is. Dat is mijn doelstelling. Falsicifactie van de geschiedenis is wijd verspreid. Zo zijn er in Engeland heel veel Mock Castles, gebouwen die er middeleeuws uitzien, terwijl ze pas halverwege de 18e eeuw gebouwd zijn. Zo ligt er in Frankrijk de plaats Dauville aan de Normandische kust. Dat is niets anders dan een vakantiedorp waar mensen gewoon wonen en werken. Een onachtzame bezoeker denkt dat hij door een eeuwenoude plaats loopt, met middeleeuwse vakwerk huizen, een markthal en nog veel meer. Het hele drop is echter tussen 1920 en 1930 gebouwd. Het is zo goed gedaan, fantastisch! Daar hou ik nou van! De Parijzenaars gaan daar naar het strand. Waarom? Omdat het daar zo geweldig is, terrassen, markthal, alles met die fantastische Normandische stijl. Super, top! Niet van echt te onderscheiden, dus echt geworden.

De vraagstelling of architectuur tussen kunst en kitsch ligt is eigenlijk irrelevant. Belangrijker is om te onderzoeken hoe regio’s hun eigen karakteristieken kunnen behouden. Dat behouden van die eigen karakteristieken betekent een grondige observatie van de lokale traditie van elke streek en een contentieuze voortzetting van die tradities. Traditie wil zeggen ‘tra’ is voort; ‘dire’ is vertellen – doorvertellen. Het doorvertellen van een eigen verhaal. Helaas wordt er heel weinig doorverteld en wordt vooral experiment op experiment gestapeld. Waar evaluatie zou moeten leiden dat aan het einde van een experiment, dat is een vorm van wetenschap, een oordeel wordt geveld - Is het goed gegaan? - blijkt dat in de praktijk van de architectuur en de stedenbouw worden, ondanks het dramatisch falen, dezelfde experimenten steeds opnieuw worden uitgevoerd. Alsof daardoor de uitkomst iets zou veranderen!

§2 Stedenbouw: een ommekeer in denken Het concept van het scheiden van wonen, werken en recreëren is in onze stedenbouw en in onze planologie, zo moeten we constateren, een disaster geworden. Voor onze bureauÀlosoÀe gebruiken we altijd twee illustraties uit het boek Collage City van Collin Rowe. Deze gebruiken wij als sandwich, het modernistische model gebruiken we voor het parkeren onder de grond, daar zetten we het milieu volgens het klassieke model op tot ongeveer vijf à zes lagen. Alles wat we dan nog te kort komen zetten we als torens erbovenop volgens het eerste model. Daarnaast is er een illustratie uit het boek Townscape van Gordon Cullen over serial vision – dat gaat erom dat een wandelaar een Àlm in beweging zet en stukje bij beetje de stedelijke ruimte verkent. Dat hij de

ruimte eigenlijk per vijftig meter opeet. Of je nu een tuinstad maakt, of een stuk binnenstad, de opgave is om iets te maken waar mensen zich prettig voelen. Zodat ze niet op het moment dat ze een dagje vrij hebben in de auto moeten stappen om naar de Efteling te gaan. Een wereld zonder Efteling, Bataviastad of Disneyland zou een veel betere wereld zijn. Niet dat deze plekken per deÀnitie verkeerd zijn, maar ze zouden er eigenlijk niet meer nodig moeten zijn. Bewoners moeten altijd het gevoel hebben op vakantie te zijn. Zij moeten niet elk weekeinde moeten bedenken waar ze naar toe zouden willen. Als je als architect kunt bereiken dat mensen het gevoel hebben dat ze niet meer weg hoeven cq. niet meer weg willen, dan heb je het goed gedaan. Dan is de scheiding van wonen, werken, recreëren voor een deel opgeheven. Dat is de doelstelling. En nu het werk nog, maar dat gaat natuurlijk binnenkort lukken. Binnenkort kunnen we allemaal op afstand ons werk doen. Zeker omdat in Nederland de helft van de bevolking aan de computer hangt voor zijn werk en de andere helft nog in de Àle ernaartoe staat. Er is een wanverhouding ontstaan tussen werktijd en reistijd. Dat is mijn beperkte visie op de problemen van woon/werkverkeer. Deze problemen lossen alleen op als je of in de stad of buiten de stad goed, comfortabel en vakantiewaardigwonen kunt creëren. Tijdens de workshops voor de Residentie in Den Haag leerde ik hiervoor een hele bruikbare ontwerpaanpak. In plaats van eerst de gebouwen te ontwerpen, bedenken we nu eerst hoe de openbare ruimte moet worden. Daarna bekijken we welke gebouwen deze ruimte nodig heeft. Deze volgordeverandering in het ontwerpen van de stad was ook het onderwerp van de conference ‘Tradition Today’.

Door: Martijn K

bestaat uit vijf lagen, waarvan de onderste

That is the question indeed! Het concept ‘blob architecture’ doet zijn intrede in de jaren ’90 van

Ik wil dit laatste toch graag wat nuanceren.

drie bestemd zijn voor kantoren en winkels en

de vorige eeuw. Architect Greg Lynn introduceerde de term met zijn nieuwe manier van denken

Het

de bovenste twee uitsluitend bestemd zijn voor

en ontwerpen binnen de architectuurwereld. Lynn was overtuigd een nieuwe architectuur te

duidelijk tegen het gebruik van blobs of vrij

klimaatbeheersing van het gebouw.

kunnen maken met de zich toen sterk ontwikkelende niche van de computer aided design. Na

gevormde objecten als esthetische truc of louter

Lynn zijn er velen geweest die al dan niet succesvol een poging hebben gewaagd om computer

decorarchitectuur. Het tweede bezwaar ligt

ontworpen vrij gevormde objecten te ontwerpen en te realiseren.

echter anders. In dit geval zie ik namelijk wel

Met zijn hoogte van 26 meter sluit de blob aan op omliggende bebouwing zoals het historische

bezwaar

appelleert

de meerwaarde van de esthetiek van de vrije

pand waarin McDonald’s is gevestigd en de

Ik zal er niet om heen draaien: ik ben geen

vrij gevormde binnen- als buitenkant is Zaha

vorm: het Phaeno Science Centre van Hadid is

‘bruine heer’, het oude hoofdkantoor van Philips.

fan van al dit geblob. Als eerste stoort het mij

Hadid. Ik heb een aantal jaren geleden het

een zeer indrukwekkend en goed functionerend

De blob biedt hiermee een fraai uitzicht op de

dat vrije vorm architectuur vaak wordt ingezet

Phaeno Science Centre in Wolfsburg bezocht.

gebouw. Het probleem schuilt hier simpelweg in

omgeving, waaronder het 18 septemberplein.

als een esthetische truc om een dynamisch of

Het gebouw is een grote monoliet in de

de technische mogelijkheden: de bouw is nog

Dit plein vormt samen met de blob, de bruine

organisch decor in een omgeving te plaatsen.

kenmerkende Hadid stijl, dat lijkt te zweven op

zó traditioneel dat er per definitie problemen

heer tot aan de Admirant één plangebied,

Een welbekend voorbeeld hiervan is het

een openbaar toegankelijk bos van betonnen

ontstaan als een computer gegenereerde vrije

ontwikkeld door Fuksas.

Guggenheim Museum in Balbao van Frank

bomen op maaiveld niveau. Onder het

vorm gemaakt dient te worden. De digitale

Het 18 septemberplein is herontwikkeld als een

O. Gehry, dat in feite niet meer is dan een

maaiveld bevindt zich de parkeergarage van

ontwerpmogelijkheden

transparant, leeg plein, waar bezoekers even

spectaculair decor, maar waar de binnenkant

het gebouw. Het betonnen bos vormt zowel qua

haalbaarheid op de bouwplaats wringen nog

aan de drukte van het winkelgebied kunnen

van het gebouw weinig te maken heeft met

transport, als qua licht en lucht de verbinding

altijd met elkaar.

ontsnappen. Het is een plek om even tot rust

de verpakking. Ik ben geen tektonische

tussen het museum en de parkeergarage. De

te komen. De blob functioneert hierbij als

moraalridder die van mening is dat de binnen-

boomstammen steken tot in de ruimte van het

Toch is er ook goed nieuws: de ontwikkeling

beschutting op het lege plein. Het plein zorgt

en buitenkant per se met elkaar moeten

museum en worden zowel van binnen als van

van de bouw staat niet bepaald stil. Zo is

hierdoor niet voor een ‘lijnervaring’, maar

corresponderen. Echter denk ik wel dat als

buiten beleefd als indrukwekkende organische

bijvoorbeeld de ontwikkeling van (betaalbaar)

en

de

technische

functioneert zo als een beschutte verblijfplaats.

een vrij gevormde gevel wordt gemaakt, het

vormen. Het probleem van deze vrij gevormde

gekromd en dubbel gekromd glas sterk in

Dit effect wordt versterkt door de aanwezige

op zijn minst waardevol zou zijn als je aan

betonnen structuren – en hiermee kom ik aan op

ontwikkeling en draagt onze eigen universiteit

fietskelder, die het plein tot een ‘golvende

de binnenkant van dit gebouw ook van dat

mijn tweede bezwaar tegen blob architectuur

een

leegte’ maakt.

spektakel zou kunnen genieten. Enfin, een

– is dat deze technisch haast onmogelijk zijn

met ballonnen als bekisting voor beton. Ik

museum vraagt niet om dit interne spektakel, je

om te maken. Het gevolg was dan ook dat het

noem natuurlijk niet voor niets deze twee

kent de rest van de discussie...

gebouw al na korte tijd vele forse scheuren

ontwikkelingen als voorbeeld: stel je Fuksas’

vertoonde en op bepaalde plaatsen zelfs

glazen blob en de betonnen entrees naar de

gestut diende te worden.

fietsenkelder maar eens voor als deze nieuwe

Overigens zijn er ook plannen voor een tweede, kleinere blob. Deze kleine blob, met een hoogte van 10 meter, moet aan de kop van de

Ik zeg altijd: “Sommige architecten werken voor 5 % van de bevolking - gesubsidieerd of niet - wij werken voor het andere deel van de samenleving.” Dat vinden wij een aantrekkelijke marktgroep. Dat heeft ook een commercieel aspect, want het werk vliegt hier naar binnen. Wat mensen willen dat heeft economische waarde en als je dingen maakt die mensen niet willen dan kun je dat op den duur niet verkopen. Aan de andere kant blijkt dat het maken van dit soort gebouwen, producten, stukken stad, verschrikkelijk arbeidsintensief is en dat er enorm veel geld naar toe moet. Het proces van het ontwikkelen van dergelijke stedenbouwkundige plannen is evolutie, groei, het is een Darwinistisch proces. Er is een enorm misverstand ontstaan dat goede stedebouw zuiver creationistisch zou kunnen zijn en als een hard

eerstgenoemde

Een architect die wel veel doet met zowel een

steentje

bij

in

het

experimenteren

Hermanus Boexstraat komen te staan aan het

technieken gebruikt zouden zijn. Het komt echter

andere einde van het 18 septemberplein. Hij

uiteindelijk altijd weer neer op de centen en de

moet net als zijn grote broer voor beschutting

verantwoordelijkheden: traditioneel bouwen

zorgen en de omsluiting van de pleinruimte

blijft vooralsnog goedkoper en minder risicovol.

Afbeeldingen: Vorige pagina: Guggenheim Museum Bilbao, Frank O. Gehry

Boven en onder: Phaeno Science Centre te Wolfsburg (D), Zaha Hadid

voltooien. De kleine blob wordt ontworpen door een collectief van architecten, waaronder

Concluderend heb ik an sich geen bezwaar

het Eindhovense bureau QBBF, met Fuksas als

tegen vrije vorm architectuur en zie ik in

supervisor. De ontwikkeling van deze blob

bepaalde gevallen absoluut de meerwaarde

is echter nog in volle gang en door de starre

van haar dynamische esthetiek. Het is mij

houding van Fuksas is het nog maar zeer de

echter een doorn in het oog dat hoe prachtig

vraag wanneer en óf deze blob überhaupt

vloeiend en spectaculair de vormen op het

opgeleverd zal kunnen worden. «

computerscherm ook zijn, hoe hard en knullig het gebouwde resultaat er dikwijls uit ziet: onze traditionele wijze van bouwen druipt er vanaf.

Noten:

Dus: To blob, or not to blob? Als we het geld

1. ‘Blobs verrijking voor Eindhoven,’ Eindhovens Dagblad,

er niet voor hebben en het risico van het

10 juni 2008

experiment liever mijden? I guess, not to blob. «

FILE:BLOB

FILE:BLO

20

Ik vind dat het debat over modernisme en traditionalisme te veel gaat over stijl, terwijl het woord stijl nooit uitgesproken wordt in dat debat. Er wordt een diepere betekenislaag gesuggereerd, terwijl het eigenlijk Áintedun is en voortdurend alleen maar over stijl gaat. Per situatie beoordeel ik in welke stijl zullen we het

INDEX NOW.

CC, EXCURSIE ZURICH BWK, ANARCHI MEXICO TUE, CAMPUS 2020: DE W-HAL BWK, SYMPOSIUM VIA NL, NIEUWS *doorhalen wat niet van toepassing is UIT NEDERLAND NL, UNDER CONSTRUCTION DOC, HAPPY STREET Het was het voorjaar van 2006. Ik werd door de NOS TUD, BIJDRAGE VAN STYLOS DELFT

KUNST / KITSCH*

REDACTIONEEL

THEMA

AAL LOKAAL

n Kruijf

Jul J l 2009

in te nemen in een tijd waarin het modernistische gedachtegoed nog steeds de norm is. Een

Hoofdredacteur 2008-2010 1+1 1 1 gratis www.cheops.cc/studenten/chepos

alist volgens universele waarden

3.2

gefundeerde stelling durft aandachtsprobleem, maar een architect die een duidelijke en goed gefundeer

KORTINGSCOUPON

n hij zich het meeste thuisvoelt hebben en kans gegeven het gepolariseerde n. Veel liever dan de traumatische universiteitsmilieu, bevindt hij zich prenten en gadgets waarmee hij ven. De Palladiaanse gevel van zijn an de Kerkstraat in Amsterdam heeft custom made manchetknopen. Een n thuisbibliotheek staat voortdurend gedwongen tekent hij op zijn gele, rol erop los, enkele opvallende angen verspreid over het kantoor. In j openhartig zijn toelichting op elk em voorschotelen en laat hij zelfs rtje door zijn bureau rondleiden om tot een goed einde te brengen.

Soeters en bellen.

bureau in Amsterdam. Wij zijn dat gesprek heel open aangegaan en hebben alle vooroordelen

benaderd om met een aantal andere studenten deel te nemen aan het programma De Stembus, gepresenteerd BLOB door Joost Karhof. Het thema was Helmond: wonen naar BELEID GEMEENTEmee ONTWIKKELING wens. Of wij als toekomstige architecten wilden discussiëren over de stelling gemeenten en architecten ARCHITECTUUR moeten alleen maar bouwen wat de mensen willen. CONTRAST Natuurlijk wilden wij dat! Oneens! Leuk, eens even lekker TECHNIEK Brandevoort afkraken.

FILE:

BEWONERS en GEBRUIKERS Met deze instelling vertrok ik naar Helmond.

(THAT’S)

WHY?!

/Martijn Kruijf

NO MORE DOCKLANDS BEELDCOLUMN MAARTEN WILLEMS FOTO WEDSTRIJD CHEPOS GATED COMMUNITIES ARCHITECTEN VAN DE TOEKOMST ADRIAAN DORTSMAN KNUTSELPAKKET THOUGHTS...

TOOLS/

RAIN ROOFS

@WORK, MULTI IQ WONING

35

Spuimarkt blok, begane grond. Het gebouw is niet meer dan een schil

6

en een economisch kolommengrid

Eerste helft 9 In de snijdende winterwind kwam ik samen met 10 mijn collega-studenten aan op de set van De Stembus1, in de markthal 12 van Helmond Brandevoort, het strijdtoneel van die avond. Bij de middenstip 13 stonden scheidsrechter Karhof, aanvoerder Van Heugten, wethouder 14 van de gemeente Helmond en aanvoerder Betsky, de toenmalige directeur van 17 het Nederlands Architectuur instituut. De spanning was voelbaar, de messen waren geslepen. Wij waren klaar om de strijd18 met Brandevoort aan te gaan en Brandevoort met20 ons. Karhof blies op zijn Áuit en de wedstrijd ‘de architecten vs. Brandevoort’ startte. 22 Ondanks de ijzige kou raakten de gemoederen al 24 en applaus wisselden elkaar snel verhit. Boegeroep in rap tempo af. 26 Betsky trapte cynisch af: “ik denk dat als de barbaarse 29 vallen dat je hier in de veste hordes binnen komen wel erg veilig zit. Zo voelt het voor mij aan. Wat ik 30 de buitenwijken eenheidsworst jammer vind is dat zijn, de veste vind33ik echter heel knap gedaan. Het is echt een soort Disney versie van Amsterdam, 34 Áoot: “Disney versie vind ik heel knap.” Karhof niet echt positief36klinken hoor meneer Betsky.” Betsky scoorde hierop onmiddelijk: “Oh, ik houd 38 erg van Disney hoor.” Het duurde echter niet lang 41 Van Heugten de gelijkmaker voordat wethouder realiseerde: “Wijken 42 zijn heel vaak een soort creaties van architecten. Architecten moeten huizen maken waar mensen in willen wonen en niet voor je eigen 43ontwerpen.” De Brandevoorters ego iets bijzonders gingen uit hun dak 44van vreugde.

46

Tweede helft Na de rust kwam 48 Betsky ijzersterk terug in de wedstrijd: “Je kunt het Gelderse Rookworst noemen, maar het blijft eenheidsworst. Brandevoort is eigenlijk niet heel anders dan de normale VINEX wijk, het Chepos redactie heeft alleen een sausje er overheen gekregen. Dat sausje is soms heel knap maar vaak heel gewoontjes. Pieter Beer (hoofdredacteur), Remco Bangma, Wat ik jammer Lennert Evers, Thomas Henry, Adriaan Jurriëns,vind en wat mij zorgen baart is dat het een wijk is die zich helemaal afsluit van de Wouter van den Kieboom, Martijn Kruijf, Merijn buitenwereld. Het is teveel eenheidsworst, niet Poels, Luc Toren, Veerle van Westen alleen qua gebouwen, maar ook qua woningtypes.” Een Áuitconcert van Brandevoort volgde, de 2-1 was eenjou? feit.Zoek Redactiewerkzaamheden ookechter iets voor Brandevoort zocht lang naar de gelijkmaker, maar je ruimte voor jouw mening? Stuur dan een mailtje het was Betsky die in de 25e minuut de winst wist naar [email protected] te verzegelen: “Een wijk moet groeien, daar gaat tijd in zitten. Maar als je hem nu al er uit laat zien alsof hij al oud is, dan ziet ie er volgens mij over 50 Aan deze editie werkten mee jaar belachelijk uit. Als je nu zo bouwt, dat ie mooi Niels Groeneveld, Daniek Reijnders, Nick Vullings, oud kan worden, dan zou het veel beter zijn.” De en Maarten Willems architecten renden het veld op en omhelsden Betsky,

EVENTS, EVENEMENTENKALENDER Chepos, Bouwkundig Magazine ISSN: 1873-183X [email protected] www.cheops.cc/studenten/chepos

martijn Chepos is een uitgave van CHEOPS, Studievereniging Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven.

Voor onderzoek- en studiedoeleinden mogen teksten en afbeeldingen uit deze uitgave worden gebruikt, mits voorzien van bronvermelding. Uitzondering hierop

vormen

auteursrechtelijk

beschermde

afbeeldingen; deze mogen niet vermenigvuldiugd of

gepubliceerd worden zonder uitdrukkelijke

kruijf

toestemming van de auteur.

de man van de wedstrijd.2 Nabeschouwing Ik liep tevreden van het veld af. We dronken gezamenlijk nog een lekker bekertje glühwein op de overwinning. Het viel me echter snel op dat de Brandevoorters geenszins verslagen oogden. Integendeel, zij juichten ook. Sterker nog zij beweerden zelfs stellig dat zíj gewonnen hadden en niet wij. Gefrustreerd gingen beide ploegen uit elkaar. Deze hele Brandevoort ervaring heeft mij enorm aan het denken gezet en houdt mij tot op de dag van vandaag bezig. Hoe kan het zijn dat mensen zonder gemeenschappelijke spelregels of een gemeenschappelijk ‘vocabulaire’ met elkaar discussiëren? Hoe kan het zijn dat mensen volledig langs elkaar heen praten, met alleen oog voor het eigen belang? In steeds meer situaties herkende ik deze miscommunicatie. De situatie lijkt nu echter onhoudbaar geworden: beide kampen hebben zich van elkaar afgesloten en hebben een eigen waarheid gecreëerd. Dit was voor mij aanleiding om deze Chepos te maken. Chepos_013 gaat dus over traditie. Over hedendaags of neo-traditionalisme om precies te zijn. Het is tijd om voorstanders en tegenstanders weer on speaking terms te krijgen. Het is tijd voor een goede nabeschouwing. Kennis en relativering Een rationele analyse van de beschreven situatie heeft mij, zonder te pretenderen een expert te zijn op het gebied van psychologie of sociologie, doen concluderen dat de problematiek vermoedelijk te wijten valt aan een gebrek aan gedegen kennis. Dit gebrek aan kennis vormt enerzijds een van de meest belangrijke oorzaak van vooroordelen – letterlijk een ongefundeerde mening vooraf – omtrent het onderwerp. Anderzijds is het mede een verklaring voor de veelvuldige moralisering en subjectivering van het debat. Gedrag dat in deze kwestie niet alleen door Jan Modaal, maar ook door academici en professionals wordt vertoond. Gebrek aan kennis leidt vaak tot argumentering op basis van smaak, overtuiging en persoonlijke normen en waarden. Zaken waar je het per deÀnitie niet met elkaar over eens bent en het nooit over eens zal worden, hoe frustrerend dit soms ook kan zijn. Het beschikken over de juiste kennis is voor het voeren van een gelijkwaardige discussie van groot belang. Kennis is in deze situatie het gemeenschappelijke vocabulaire; de spelregels.

1

A Delfts Blauw. Traditioneel tegelwerk. Kunst? Kitsch? Of iets er tussenin? 1 Afbeeldingenreeks uit de NOS Stembus, 4 februari 2006

waar op enkele de architectuur naar

wordt

gesneden.

Rechterpagina: Interieur van het Pathé

Spuimarkt

Baksteentextuur

theater van

de

(links), gevel

(midden), Gevel Grote Marktstraat met diverse media uitingen (rechts).

gepubliceerd. Dit is natuurlijk goed voor je

Wat betreft materiaal niet, we maken gebruik

is artistiek’, maar de beslissingen hebben we

de duur van

ego als architect, maar er zijn denk ik zoveel

van heel veel verschillende soorten materialen,

samen genomen. Op die manier is het ontwerp

aanwezigheid

gebouwen waarmee je in de bladen wordt

maar

we zijn erg gefascineerd door de

van het gebouw nog geëvolueerd op de

honderd jaar,

doodgegooid, die echt gehaat worden door

rijkheid van het oppervlak en de sensualiteit

bouwplaats zelf en dat is iets wat dezer dagen

idee dat de me

ervan. Over dit niveau van materiaal komt een

niet vaak meer voorkomt.

haar gebruikers. Het heeft dus ook te maken met het

compositorische laag: hoe en waar plaats je de

ondictatoriale

karakter

van

jullie

In het NOS programma de Stembus maakte Joost Karhof in aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen in 2006 in zijn rode stembus een elfstedentochtdoor Nederland. In iedere stad stond een actueel politiek maatschappelijk thema centraal. In Helmond stond het thema ‘wonen naar wens’ centraal. 2 Uit: de NOS Stembus, 24 februari 2006. 1

17

vervangen en van boodscha

openingen. Tot slot komt daar een tektonische

De baksteentextuur heeft iets fascinerends

dat een media

ontwerpmethode?

laag overheen: hoe is het gemaakt.

over zich, u heeft zelf bijvoorbeeld al de

de boodschap

Ja inderdaad. Als architect ontwerp je zestig

Tektoniek

een

analogie met een tweed-jas genoemd. Op de

ergers dan ee

tot zeventig procent van een gebouw en de rest

fenomenologische tektoniek, de meeste gevels

een of andere manier zorgen de gevels van

het artistiek zo

wordt pas ontworpen zodra de gebruikers het

hangen immers. Dit is ook iets wat al heel

Bolles+Wilson altijd voor een perceptuele

verschil in snelh

is

overigens

meer

gebouw intrekken en het zich eigen maken.

lang in onze bouwcultuur zit; een Italiaanse

illusie bij haar toeschouwers. Hoe ontwerpt

is een geheel n

Het viel ons bij een rondleiding door het

Renaissance kerk bijvoorbeeld heeft vaak

u dit?

onze percepti

bioscoopgedeelte van het gebouw op dat het

marmer panelen die aan de constructie worden

We maken gebruik van een figuratieve taal

om het bomba

interieur een heel laag niveau van afwerking

opgehangen. De panelen beschrijven de vorm

en dat heeft weer alles te maken met hoe je

iedere dag on

had en de zachtheid waar u over spreekt

van de constructie, dus het is eigenlijk meer

dingen noemt. We geven onze projecten altijd

Als je naar ee

totaal mist.

semantisch dan tektonisch.

namen die een poëtische kwaliteit hebben en

media een bl

zijn vaak niet wat je direct verwacht. Maar

over een lan

Ja dat klopt, ik ben zelf ook heel ontevreden

Patrick Koch, Bouwkundig Engineer bij Heijmans

CH

16 Chepos 012 Technische013 Universiteit Eindhoven

binnen

© Bolles+Wilson.

Met speciale dank aan CHEOPS, Studievereniging Bouwkunde

Linkerpagina: Plattegrond van het

4

22

OUPON

(THATS)WHY?!

(advertentie)

over het niveau van detaillering van de

De baksteenstructuur van de gevel van het

zodra iets een naam heeft krijgt datgene een

scherper word

foyers van Pathé. We zijn voor het interieur

Spuimarktgebouw is erg bijzonder. Zelfs

identificeerbaar karakter wat andere mensen

Berlijn die trei

alleen gecontracteerd om schetsconcepten te

voor Nederlandse begrippen, wat toch het

ook kunnen begrijpen. De sprong tussen die

foto’s van neg

maken; het niveau van detail in zo een schets

baksteenland bij uitstek is. Of niet?

twee talen is heel erg belangrijk.

en laat hierbi

is natuurlijk heel erg laag, maar zo hebben ze

In Nederland hebben jullie een hele interessante

Simpele beschrijvende woorden raken snel

staan. De sta

het letterlijk gebouwd en dat is heel jammer! Er

cultuur in het bouwen met kleine bakstenen,

versleten door veelgebruik. Maar als je een

scherp, maar d

zitten bijvoorbeeld stukken hout in het gebouw

maar wordt er steeds meer geprefabriceerd.

analogie met een figuratieve referentie naar

van mensen. Ik

die gezaagd zijn en vervolgend zijn geverfd

In Duitsland is dit traditionele handwerk nog

een ander materiaal introduceert, ontstaat

tussen de vera

zonder eerst te schuren, echt shockerend! We

steeds mogelijk; metselaars kunnen hier nog een

er vaak een soort verbaal equivalent van de

de gebondenh

kwamen een keer een publicatie tegen waar

heel hoog niveau van detail bewerkstelligen.

kwaliteit die je probeert na te streven.

Architectuur is v

over de foyer in stond: “Piranaesian space, with

Die combinatie heeft denk ik deze bijzondere

Albanian details” [lacht].

gevel opgeleverd.

U heeft ooit gezegd: “Architectuur is vandaag

soliditeit heeft.

We hebben op de locatie een aantal mock-ups

de dag de stabiele achtergrond voor een

Ik denk echter

weinige dingen

In dit project bent u vooral heel beperkt tot het

gemaakt. We hebben samen met de cliënten

voorgrond van flikkerende, kort durende

omdat ze mind

ontwerpen van een huid. De gevels zijn echter

de details van het patroon bepaald en de

gebeurtenissen.”2 Kunt u iets meer uitwijden

te spelen. Zoal

wel altijd heel belangrijk in uw ontwerpen;

kleuren van de stenen uitgekozen. Wij hebben

over deze uitspraak?

van het Spuima

bestaat er een typische Bolles+Wilson gevel?

niet als architecten gezegd ‘dit is goed’ en ‘dit

Het interessante aan architectuur vind ik

te dienen als e

HG180, een grachtengordelroman Afstudeerproject Architecture, 2010, Prof. dr. B.J.F. Colenbrander, Prof. Dipl.-Ing. C. Rapp & Prof. dr. ir. P.J.V. Van Wesemael Geïllustreerde roman over het dagelijks leven in een weerbaar monument “Maria naderde de deur waarachter de eerste gasten stonden en Jelle begon zijn cellospel. De hal vulde zich met de frivole klanken van Chopin, terwijl Maria de deur opende en de gerimpelde gezichten van enkele oudere dames gekleed in bont en suède op het bordes zichtbaar werden.” martijn

kruijf

Architectuurfilosofie Mastervak, voorjaar 2011, dr. J.C.T. Voorthuis Essay over de schoonheid van de architectuur van Peter Zumthor Afbeelding: Guilherme Almeida “Voor het eerst in mijn leven had architectuur mij aan het huilen gemaakt. De schoonheid van het gebouw was mijn belofte op geluk. Zelfs nu ik er over schrijf voel ik een rilling over mijn lichaam lopen. Een emotie slechts veroorzaakt door groen gras, helder berglicht, warm bronwater, bloemige geuren en een berg stenen, maar allen op de juiste manier gecomponeerd en geassembleerd. Zo mooi. Zo onbeschrijflijk mooi. Vanaf dat moment wist ik dat ik mij nooit meer zou schamen iets en plein public mooi te vinden, dat ik bovendien nooit meer zou ontkennen dat schoonheid een van de belangrijkste elementen van architectuur is and above all, dat ze te ontwerpen is.” martijn

kruijf

martijn architect

-

kruijf schrijver

www.martijnkruijf.nl mk[at]martijnkruijf.nl +31(0)610890618