Commissievoorstel Commissievergadering d.d.
: 21 mei 2015
Portefeuillehouder
: wethouder H. Heijerman
Datum
: 16 maart 2015
Dit commissievoorstel is
:
opiniërend
Onderwerp Wegwerken achterstallig onderhoud bij de individueel te beheren gemeentelijke bomen. Voorstel Het college wil een bomenbestand met een veilig en aanvaard onderhoudsniveau realiseren. Om de onderhoudsachterstand in het individueel te beheren bomenbestand weg te werken is naast incidenteel budget een verhoging van het structurele onderhoudsbudget noodzakelijk. De benodigde budgetten, ter afweging, worden opgenomen in het beleidsplan 2015. Inleiding Beleid groenbeheer Op 29 oktober 2013 heeft het college besloten tot een “Plan van Aanpak” voor het groenbeleid gemeente Aa en Hunze. In het plan van aanpak is voor 2014 het beleid ten aanzien van Boombeheer opgenomen. Dit commissievoorstel is het vervolg op de commissievergadering van 8 januari 2015 waarin de commissie is geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot onderhoud van individueel te beheren gemeentelijke bomen. Voor 2015 staat het uitwerken van beleid ten aanzien van Ruimtelijke problematiek rond bomen in de kernen en het beleid rond bomen in het buitengebied op de planning. Boombeheer De gemeente Aa en Hunze heeft op dit moment ca. 80.000 individueel te beheren bomen opgenomen in het groenbeheerssysteem. De gemeente krijgt veel klachten van inwoners met betrekking tot overlast van bomen. Het grootste aantal klachten komt van bewoners in de bebouwde kom. De klachten richten zich vooral op overlast door overhangende takken, bomen die te dicht op de perceelgrens staan, teveel schaduw en vallend blad. De vraag om vaker te snoeien is dan ook groot. Boomonderhoud richt zich niet alleen op het voorkomen en wegwerken van klachten, de gemeente heeft als boomeigenaar ook een taak ten aanzien van de boomveiligheid. Hoe het gesteld is met het boomonderhoud ten aanzien van deze wettelijke opgelegde zorgplicht dient in beeld gebracht te worden. De vele klachten komen onder andere voort uit de achterstand in beheer en onderhoud van de bomen. Om een duidelijk beeld te krijgen over de staat van onderhoud, boomveiligheid en welke budgeten er nodig zijn om het onderhoud op een aanvaardbaar niveau te krijgen heeft het college opdracht gegeven aan bomen deskundig adviesbureau “Alles over groenbeheer” om antwoord te geven op deze vragen. Rapportage Er is onderzoek uitgevoerd naar de onderhoudstoestand, de conditie en de snoeibehoefte van de individueel te beheren bomen in de gemeente Aa en Hunze. De uitkomsten van het onderzoek zijn verwerkt in de rapportage “Planmatig boombeheer” d.d. 17 oktober 2014 (zie bijlage 1). Probleemstelling Puntsgewijs weergegeven heerst de volgende problematiek in de gemeente Aa en Hunze. • Achterstand in het beheer en onderhoud van het bomenbestand; • Geringe gegevens over de boomveiligheid (VTA); • Te weinig middelen voor het beheer en onderhoud.
Doelstelling Het doel van de rapportage is om inzicht te krijgen in: • De onderhoudstoestand en de boom veiligheid van het bomen bestand, • De te verwachten snoeikosten de komende 10 jaar, • Hoe het aantal klachten en de heersende overlast teruggedrongen kan worden, • Het economisch meest voordelige snoeibeheer, • Het boomtechnisch optimaal boombeheer, • De wijze waarop een veilig bomenbestand gerealiseerd kan worden. Steekproef Om een representatief beeld van de onderhoudstoestand van de laanbomen in de gemeente Aa en Hunze te verkrijgen is een steekproef uitgevoerd. Deze steekproef bestaat uit een inventarisatie waarbij 10% van het totaal aantal bomen de onderhoudskenmerken zijn geactualiseerd. De steekproef bestaat uit laanbomen verspreid over de hele gemeente. Op basis van deze boomkenmerken, vermenigvuldigd met 10 (100%), ontstaat een representatief beeld van de onderhoudstoestand van alle bomen in de gemeente Aa en Hunze. Uit de gegevens van de inventarisatie is op te maken in hoeverre sprake is van een beheerachterstand. Conform de door bureau “Alles over Groenbeheer” ontwikkelde systematiek van Planmatig Boombeheer zijn de geactualiseerde boomkenmerken ingevoerd. Op basis van de steekproef wordt een doorrekening gemaakt voor het totaal aantal bomen. In het groenbeheerprogramma zijn 80.000 individueel te beheren bomen opgenomen. De steekproef omvatte 8270 bomen. Tijdens de opname van de bomen in het veld is geconcludeerd dat ca. 10 % van de bomen uit de steekproef niet individueel beheerd wordt omdat deze onderdeel uitmaken van beplantingsvakken of bos. Na analyse van de database is de conclusie dat ca. 80% (ca. 60.000) van de bomen in het beheerssysteem individueel beheerd moeten worden. Voor de 20% welke niet individueel beheerd hoeven te worden wordt geadviseerd om deze op te nemen in plantvak beheer. In de berekening van de beheerskosten zijn alleen de individueel te beheren bomen opgenomen. De 20.000 bomen welke naar beheer van beplantingen overgeheveld kunnen worden betreffen bomen in bos en/of singel verband. Dit beheer is goedkoper dan individueel te beheren bomen. Overigens heeft de gemeente veel meer bomen in singel en bos verband in eigendom dan deze 20.000 In de rapportage is een vergelijk gemaakt naar de onderhoudstoestand en type bomen in het landelijk beeld en onze gemeente. De belangrijkste conclusie is dat van de bomen in Aa en Hunze 58% niet voldoet aan een aanvaard onderhoudsbeeld (tabel 3). Dit ligt ten opzichte van het landelijk beeld veel hoger. Landelijk ligt dit op 33%. De achterstand in de gemeente Aa en Hunze is daarmee bijna twee keer zo hoog. De boomhoogte in Aa en Hunze wijkt af in vergelijking met het landelijke beeld (tabel 4). Hierbij valt vooral op dat de bomen in Aa en Hunze veel bomen hoger zijn dan 15 meter en dat er vergeleken met het landelijke beeld heel weinig bomen lager zijn dan 12 meter.
Onderhoudstoestand landelijke bomen in vergelijking met het bomenbestand van Aa en Hunze
Boomhoogte
BGS = Begeleidingsnoei, vindt plaats bij jonge bomen. OHS = Onderhoudsnoei vindt plaats bij volwassenbomen
Conclusie Na de uitvoering van de steekproef en de uitwerking van de verkregen gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden. • Van de in het groenbeheerprogramma opgenomen individuele bomen staan ca. 20.000 bomen in singel en/of bosverband waardoor het aantal individueel te beheren bomen daalt naar ruim 60.000. • Uit de steekproef blijkt dat 25.296 voldoen aan aanvaard boombeeld, 33.224 zijn achterstallig en 1624 zijn als verwaarloosd aanwezig. Dit houdt is dat er sprake is van veel achterstallig onderhoud in de gemeente Aa en Hunze. De klachten, die aanleiding vormden voor deze analyse, zouden daarom, in ieder geval gedeeltelijk, terecht kunnen zijn. • Van de bomen in Aa en Hunze Voldoet 58% niet aan een aanvaard onderhoudsbeeld. Dit ligt ten opzichte van het landelijk beeld veel hoger. Landelijk ligt dit op 33%. De achterstand in de gemeente Aa en Hunze is daarmee bijna twee keer zo hoog als landelijk. • In Aa en Hunze zijn veel bomen hoger dan 15 meter en vergeleken met het landelijke beeld zijn er heel weinig bomen lager dan 12 meter. Dit betekent dat voor het onderhouden van de bomen in de meeste gevallen en hoogwerker noodzakelijk is wat kostprijs verhogend werkt. Aanbevelingen uit de rapportage 1. Voor zover mogelijk bomen van individueel beheer overhevelen naar beheer van beplantingen. Door “Alles over Groenbeheer” wordt aanbevolen om zo veel mogelijk bomen in het beheersysteem van individueel beheer over te hevelen naar beheer van beplantingen. Individueel beheerde bomen brengen hogere beheerskosten met zich mee, vanwege de eisen die de omgeving stelt aan de bomen en het daarmee gepaard gaande intensievere snoei- en controlebeheer.
2. Achterstand zo snel mogelijk weg werken. Het is belangrijk om de bestaande achterstand in het onderhoud zo spoedig mogelijk weg te werken. Achterstanden zorgen voor verhoogde gevaarzetting en het “achter de feiten aanlopen” bij de snoeimaatregelen. Snoeiachterstanden geven onveilige situaties waarbij de gemeente altijd aansprakelijk is voor de daaruit voortvloeiende schades. Ook zorgt een achterstand in snoeibeheer van bomen voor overlast en dus klachten. 3. Bomen bestand zo snel mogelijk op aanvaard boombeeld brengen. Het is van belang dat in een kort tijdsbestek alle bomen op “aanvaard boombeeld” gebracht worden, waarna het onderhoud op peil gehouden wordt door cyclisch beheer. In een logische werkvolgorde worden alle snoeibehoeftige bomen gesnoeid. De boomveiligheidscontrole en opname onderhoudstoestand, het wegnemen van een eventueel verhoogd risico en overlast, inclusief registratie van het uitgevoerde werk moet daarbij in één werkgang uitgevoerd worden. Indien de bomen niet planmatig worden beheerd dan worden de snoeiwerkzaamheden Ad hoc uitgevoerd waardoor de snoeikosten per boom stijgen met een factor vier. 4. Ga planmatig te werk. De methode die ontwikkeld is om te voldoen aan bovenstaande criteria is “Planmatig Boom Beheer”. Aanvaard boombeeld Een onderhoudstoestand waarbij er geen probleemtakken zijn en waarbij geen takken in de tijdelijke kroon aanwezig zijn waarvan de takdikte gemeten in centimeters meer is dan de ondergrens van de boomhoogte in meters. Achterstallig boombeeld Onderhoudssituatie waarbij een snoeibeurt nodig is om een aanvaard boombeeld te bereiken Verwaarloosd boombeeld Onderhoudssituatie waarbij meer dan één snoeibeurt nodig is om een aanvaard boombeeld te bereiken.
Planmatig boombeheer kenmerkt zich door de volgende punten: • Economisch het meest voordelige beheer, • Boomtechnisch de meest verantwoorde methode, • Een veilig bomenbestand, • Minimaliseren van overlast door bomen, • Het creëren van duidelijkheid voor de inwoners. Kosten Op basis van de uitkomsten van het onderzoek is een raming, van de benodigde manuren / euro’s, voor het op een verantwoorde wijze onderhouden van het bomen bestand berekend. 1. Jaarlijkse gelijk blijvende kosten bij een bomenbestand waarbij alle bomen op “aanvaard boombeeld” zijn. Bij planmatig boombeheer wordt gewerkt naar jaarlijks gelijkblijvende snoeikosten. Dit zijn de kosten bij een bomenbestand waarbij alle bomen een “aanvaard boombeeld” hebben. Volgens het model is in de gemeente Aa en Hunze maximaal vanaf 2024 alles op aanvaard boombeeld. Dit komt neer op een structureel jaarlijks benodigd budget van € 510.000, - voor de individueel te beheren bomen. 2. Kosten om de achterstanden weg te werken. 34848 bomen in de gemeente Aa en Hunze hebben een “achterstallig” en/of “verwaarloosd boombeeld”. Om de achterstand en de verwaarlozing weg te werken is er vier jaar achter elkaar een incidenteel budget nodig van ca. € 300.000, - (samen ca. € 1.200.000, - ). Deze extra investering komt bovenop de berekende jaarlijkse structurele snoeikosten van ca. € 510.000, -. (zie bijlage 2)
Beschikbaar budget voor onderhoud aan individueel te beheren bomen Het beschikbaar budget voor onderhoud aan bomen in de gemeente Aa en Hunze bedraagt ca. € 69.000 ,- per jaar. Daarvan is ca. 85% beschikbaar voor het beheer van individuele bomen, dat is ca. € 58.500, -. Daarnaast heeft de gemeente zijn eigen buitendienst. De inzet van de buitendienst in manuren en machine uren welke worden besteed aan het onderhouden van individuele bomen is omgerekend naar euro’s. De inzet van de eigen buitendienst voor het bomenonderhoud heeft een economische waarde van ca. € 370.000, - per jaar. De eigen buitendienst besteed ca. 90% van de tijd aan het beheer van individuele bomen dat vertegenwoordigd een waarde van ca. € 333.000, omschrijving Structurele kosten bij aanvaard boombeeld Huidig budget bomen onderhoud Inzet eigen dienst bomen onderhoud Totaal beschikbaar budget Jaarlijks structureel te kort
beschikbaar voor beheer individuele bomen
per jaar
totaal
€ 509.472, -
€ 509.472
€ 58.705, € 333.000,€ 391.705,Ca.
€ 391.705 € 120.000
Beheeropties 1) Achterstanden binnen het bomenbestand (individueel beheer) wegwerken “binnen vier jaar” en na 8 jaar een totaal bomenbestand op “aanvaardbaar boombeeld” - Om de achterstand en verwaarlozing weg te werken is incidenteel budget nodig van ca. € 1.200.000, - (verdeeld over 4 jaar). - Om alle individueel te beheren bomen op “aanvaardbaar boombeeld” te krijgen en te houden is een verhoging van het structurele bomen onderhoudsbudget nodig met € 120.000, -. - Het inlopen van de onderhoudsachterstand in vier jaar heeft organisatorische voordelen, omdat het voorbereiden van het werk veel tijd vergt. Alternatieven 2) Achterstanden binnen bomenstand (individueel beheer) wegwerken “binnen één jaar” en na 8 jaar een totaal bomenbestand op “aanvaardbaar boombeeld” - Om de achterstand en verwaarlozing weg te werken is incidenteel budget nodig van ca. € 1.200.000, - Om alle individueel te beheren bomen op “aanvaardbaar boombeeld” te krijgen en te houden is een verhoging van het structureel bomen onderhoudsbudget nodig met € 120.000, -. - De achterstand in één jaar geeft organisatorische problemen vanwege het vele werk dat met de voorbereiding is gemoeid. 3) Achterstanden binnen bomenstand (individueel beheer) wegwerken “binnen één jaar” en na 8 jaar een totaal bomenbestand op aanvaardbaar boombeeld, waarbij verwaarloosde bomen zijn gerooid. Een nadeel van het rooien van bomen is dat ook hier kosten voorgemaakt worden evenals voor de herplant van de gekapte bomen. - Om de achterstand weg te werken is incidenteel budget nodig van ca. € 1.200.000, -. - Voor het rooien van de verwaarloosde bomen is incidenteel budget nodig van ca. € 710.000, -. - Voor herplant van gekapte verwaarloosde bomen (één op één) is incidenteel budget nodig van ca. € 410.000, -. - Om alle individueel te beheren bomen op “aanvaardbaar boombeeld” te krijgen en te houden is een verhoging van het structureel bomen onderhoudsbudget nodig met € 110.000, -. - Bij herplant van de gerooide, verwaarloosde bomen (één op één) is een verhoging van het jaarlijkse structurele budget nodig met € 10.000, - tot € 120.000, -. Overeenkomsten en verschillen 1) Achterstanden binnen bomenstand (individueel beheer) wegwerken “binnen vier jaar” en na 8 jaar een totaal bomenbestand op aanvaardbaar boombeeld.
-
Alle ca. 35.000 bomen met een “achterstallig” en/of “verwaarloosd boombeeld” worden gesnoeid. Na 8 jaar is het totale bomenbestand op “aanvaard boombeeld”. Incidenteel budget van ca. € 300.000, - per jaar drukt de komende vier jaar op de begroting. Verhoging van het structureel bomen onderhoudsbudget nodig met € 120.000, -. Het werk over 4 jaar verspreiden biedt organisatorische voordelen omdat het veel voorbereidgingstijd vergt.
2) Achterstanden binnen bomenstand (individueel beheer) wegwerken “binnen één jaar” en na 8 jaar een totaal bomenbestand op aanvaardbaar boombeeld. - Alle ca. 35.000 bomen met een “achterstallig” en/of “verwaarloosd boombeeld” worden gesnoeid. - Na 8 jaar is het totale bomenbestand op “aanvaard boombeeld”. - Incidenteel budget van ca. € 1.235.000, - drukt met name het eerste jaar op de begroting. - Verhoging van het structureel bomen onderhoudsbudget nodig met € 120.000, -. - De achterstanden in één jaar wegwerken geeft organisatorische problemen om de voorbereiding binnen de beschikbare uren rond te krijgen. 3) Achterstanden binnen bomenstand (individueel beheer) wegwerken en na 8 jaar een totaal bomenbestand op aanvaardbaar boombeeld, waarbij verwaarloosde bomen zijn gerooid. - De ca. 33.200 bomen met een “achterstallig boombeeld” worden gesnoeid. - De ca. 1.600 bomen met een “verwaarloosd boombeeld” worden gekapt en eventueel herplant. - Na 8 jaar is het totale bomenbestand op “aanvaard boombeeld”. - Het kappen van ca. 1600 bomen vergt een extra investering van ca. € 710.000, -. - Incidenteel budget van ca. € 1.600.000, - drukt met name in eerste twee jaar op de begroting. - Indien niet overgegaan wordt tot herplant is er een verhoging van het structureel budget nodig met ca. € 110.000, -. Daarmee is benodigde structurele verhoging lager door een kleiner aantal te onderhouden bomen. (Bij 1 op 1 herplant stijgt de benodigde structurele verhoging met ca. € 10.000, - tot € 120.000, -). Consequenties Er is incidenteel onderhoudsbudget noodzakelijk om de achterstanden in het bomenonderhoud weg te werken. Daarnaast is een verhoging van het structurele onderhoudsbudget noodzakelijk. Indien niet ingezet wordt op het wegwerken van de achterstand en verwaarlozing dan ontstaat elk jaar een omvangrijker achterstand. Doordat de bomen elk jaar verder groeien en de verwaarlozing oploopt zullen de snoeikosten voor het wegwerken van de achterstand in het verloop van de jaren nog verder stijgen, waardoor de drempel tot het uitvoeren van een inhaalslag steeds groter wordt. Zorgplicht Indien een verruiming van de middelen helemaal niet haalbaar is dan dient de gemeente Aa en Hunze rekening te houden met een oplopende achterstand waardoor het risico stijgt waarbij de gemeente niet kan voldoen aan de wettelijke zorgplicht. (risico = takbreuk, windworp, stambreuk, met als mogelijk gevolg letselschade, schade aan onroerende goederen en/of voertuigen). Communicatie De gemeente Aa en Hunze heeft op dit moment ca. 60.000 individueel te beheren bomen opgenomen in het beheerssysteem. De gemeente krijgt veel klachten van inwoners met betrekking tot overlast van bomen. Men vindt dat bomen frequenter gesnoeid moeten worden. Het grootste aantal klachten komt van bewoners in de bebouwde kom. De klachten richten zich op overlast door snoeiachterstand, vallend blad, het geven van te veel schaduw, bomen die te dicht op de perceelgrens staan, overhangende takken en de aanwezigheid van dood hout in de kronen. In opdracht van de gemeente Aa en Hunze heeft boom deskundig adviesbureau “Alles over Groenbeheer” onderzoek uitgevoerd naar de onderhoudstoestand, de conditie en de snoeibehoefte van de individueel te beheren bomen in de gemeente Aa en Hunze. Op basis van de uitkomsten is een raming, van de benodigde manuren / euro’s, voor het op een verantwoorde wijze onderhouden van het bomenbestand berekend. De uitkomsten van het onderzoek zijn verwerkt in de rapportage “Planmatig boombeheer” d.d. 17 oktober 2014 (zie bijlage 1).
Na de uitvoering van de steekproef en de uitwerking van de verkregen gegevens kunnen de volgende conclusies getrokken worden. • Tijdens de steekproef blijkt dat veel bomen in singel en/of bosverband staan. Het aantal individueel te beheren bomen bedraagt ruim 60.000. • Uit de steekproef blijkt dat 25.296 bomen voldoen aan aanvaard boombeeld, 33.224 bomen zijn achterstallig en 1624 bomen zijn verwaarloosd. Dit houdt in dat er sprake is van veel achterstallig onderhoud in de gemeente Aa en Hunze. De klachten, die aanleiding vormden voor deze analyse, zouden daarom, in ieder geval gedeeltelijk, terecht kunnen zijn. • Planmatig boombeheer Bij planmatig boombeheer wordt gewerkt naar jaarlijks gelijkblijvende snoeikosten. Dit zijn de kosten bij een bomenbestand waarbij alle bomen een “aanvaard boombeeld” hebben. Volgens het model is in de gemeente Aa en Hunze maximaal vanaf 2023 alles op aanvaard boombeeld. Vanaf 2023 is een structureel budget van € 510.000, - per jaar voor de individueel te beheren bomen benodigd. 34848 bomen in de gemeente Aa en Hunze hebben een “achterstallig” en/of “verwaarloosd boombeeld”. Om de achterstand en de verwaarlozing binnen vier jaar weg te werken is een incidentele investering nodig van ca. € 1.200.000, -. Voor het structurele onderhoudsbudget is een verhoging met ca. € 120.000, - per jaar noodzakelijk. Na vier jaar zal er een evaluatie plaatsvinden zodat duidelijk is hoe het bomen bestand ervoor staat. Burgerparticipatie Vanwege het feit dat het beheren en onderhouden van individueel te beheren bomen specialistisch werk is en vanwege het feit dat er risico’s aan dit werk kleven, is de mogelijkheid van burgerparticipatie beperkt. Indien een erkend boomspecialist de bomen zou vellen, waarbij de bewoners aan de hand van “een aantal spelregels” de bomen verder opruimen, zou dit tot de mogelijkheden behoren. Inzet van bewoners binnen het boombeheer zal echter eerder gezocht moeten worden binnen het plantvakbeheer, waar minder grote veiligheidsrisico’s aan kleven. Deze werkzaamheden vallen niet binnen de werkzaamheden zoals benoemd in de rapportage “Planmatig Boombeheer Aa en Hunze”. Juridisch Als boomeigenaar heeft de gemeente de wettelijke zorgplicht over de bomen in haar eigendom. Wanneer de boomeigenaar niet kan aantonen aan deze wettelijke zorgplicht te voldoen is de boomeigenaar aansprakelijk en verantwoordelijk voor schade en/of letsel die wordt veroorzaakt door het niet op orde hebben van het bomenonderhoud en de daarmee samenhangende zorgplicht. Vervolg Voor 2015 is er incidenteel € 200.000, - extra budget beschikbaar gesteld. In het beleidsplan 2015 willen wij, afhankelijk van de richting die door de raadscommissie wordt gegeven, met voorstellen komen.
Bijlagen 1 rapportage “Planmatig Boombeheer” opgesteld door Alles over Groenbeheer d.d. 17 oktober 2014. 2 financiën Het college van de gemeente Aa en Hunze,
de heer mr. F. Snoep secretaris
de heer drs. H.F. van Oosterhout burgemeester
