ondernemend Agro Magazine #02 2015 van accon ■ avm adviseurs en accountants
melkveebedrijf en kinderopvang
De meerwaarde van een agrarische omgeving. bedrijfsverplaatsing en onteigening
Als de overheid bij u aan de deur klopt… DE STELLING:
De huidige fiscale wetgeving maakt bedrijfsoverdracht gemakkelijk.
Kansen grijpen.
2
Ondernemend 2015 - 2
column lubbert van dellen
Omgaan met veranderingen. Ik kom het in de agrarische sector overal tegen, de toenemende noodzaak van wendbaarheid en flexibiliteit. Bij het in balans houden van kosten en opbrengsten. Bij volumedenken versus kwaliteit en toegevoegde waarde. Bij melkveehouders die voortdurend nieuwe wetgeving rond milieu en ruimtelijke ordening over zich krijgen uitgestort. In de akkerbouw met oogstomstandigheden en afzetprijzen. Bij bedrijfsoverdracht, nu of toch juist later, en toekomstige investeringen. Eerlijk is eerlijk, in het verleden loonde het om af te wachten. De overheid kondigde een maatregel of een regeling af. En wie daar niet aan meedeed en besloot af te wachten, kon rekenen op de ‘bezemwagen’. Niet zelden was een agrarisch ondernemer met die bezemwagen beter af. Je werd, met andere woorden, beloond voor afwachten. Niet onlogisch dus dat ondernemers in de agrarische sector daar in de loop der jaren aan gewend zijn geraakt. Maar de tijden zijn veranderd. Misschien wel meer dan ooit hebben we te maken met veranderingen in regelgeving. Maar de overheid is veel minder dan voorheen geneigd zelf ‘uitwegen’ aan te dragen voor knelpunten die daardoor ontstaan. Net als in de rest van het MKB moet de agrarische ondernemer steeds meer zelf een oplossing zoeken voor zijn problemen. Het is dan ook zaak om de bochten die u moet maken van te voren te zien aankomen. Handen goed aan het stuur en de voeten op de juiste pedalen! Dat vraagt ook wendbaarheid van adviseurs. Ook zij moeten mee in een ontwikkeling, die geen ruimte meer laat voor ‘afwachten’. Laten we elkaar daarin scherp houden en de kansen grijpen die zich voordoen.
Lubbert van Dellen Regiodirecteur Friesland Noord
melkveebedrijf en kinderopvang
De meerwaarde van een agrarische omgeving. Koeien en kinderen kunnen het prima met elkaar vinden, merken Paul en Lizet van Asseldonk. Naast hun melkveebedrijf startten zij in 2014 met agrarische kinderopvang. Op maar een paar minuten rijden van woonwijk De Groote Wielen, de dorpen Empel, Rosmalen, Kruisstraat en Maren Kessel en de stad Den Bosch blijkt dat een gouden greep. Een agrarische omgeving bewijst zijn meerwaarde.
harmen de kleynen accon ■ avm adviseur
Paul en Lizet van Asseldonk runnen onder de rook van Den Bosch een intensief melkveebedrijf, met 185 melkkoeien op ongeveer 60 hectare land. Mede tegen de achtergrond van de afschaffing van het melkquotum bouwde de Van Asseldonks al in 2008 een nieuwe stal met drie melkrobots. Met de gestage groei van de bestaande veestapel van circa 150 koeien naar 185 nu is toegewerkt naar de nieuwe situatie per 1 april 2015. Paul van Asseldonk: “Met de melkprijs die onder druk staat, is de rekening courant wel wat dun geworden. Maar als je de vakbladen leest en het nieuws moet geloven, beginnen er toch weer wat positieve geluiden te komen. Het beweegt de goede kant op. Ik zie de prijsontwikkeling overigens helemaal los van de afschaffing van het melkquotum, hoor. De paar procent méér die Europa nu produceert, drukt echt niet de wereldprijzen. Die lage prijs is vooral een gevolg van de wereldwijde economische crisis, de devaluatie van de Chinese munt én de Russische boycot.”
Ondernemend 2015 - 2
boven verwachting
Bedrijfsvoering “We zitten met het oog op de groei vrij ruim in het jongvee. De stallen zijn groot genoeg voor 200 melkkoeien en die willen we volzetten met eigen dieren. Omdat er nog steeds veel onzekerheid is over wat er allemaal gaat gebeuren, heb ik het jongvee allemaal aangehouden. Het pakt nu uit, zoals wij dat gehoopt hadden. Met een strak oog op de kostenkant van het bedrijf zijn we de bedrijfsvoering wat anders gaan inrichten. Door anders te voeren, zien we nu dat de koeien meer melk produceren. Vorig jaar hadden we daarvoor quotum moeten bijkopen. Met accon ■ avm hebben we op het gebied van de bedrijfsvoering en van wet- en regelgeving gelukkig een goede adviseur.” Combinatie In een eerder stadium al bogen Paul van Asseldonk en zijn vrouw Lizet zich over een ander aspect van het business model van hun bedrijf. Lizet liep tegen de grenzen aan van haar parttime baan als studie- en beroepskeuzeadviseur en begon
zich in 2010 al te oriënteren op andere mogelijkheden. “Bij toeval kwam ik terecht op de site van Agrarische Kinderopvang en dat sprak mij meteen aan. We zijn een ‘rondje Nederland’ gaan doen om ideeën op te doen en goed te luisteren naar de ondernemers die de stap al gezet hebben. We werden er alleen maar enthousiaster van. Ik ben de opleiding tot pedagogisch medewerker en allerlei aanvullende cursussen gaan volgen. We hebben een bestemmingsplanwijziging en de nodige vergunningen aangevraagd. En vorig jaar was het dan eindelijk zover. In augustus 2014 begonnen we met een eerste groep. Binnenkort starten we met een tweede. Wat fantastisch werkt, is de combinatie met het agrarische bedrijf. De omgeving is rustig en prikkelarm. De kinderen komen in aanraking met de dieren. Ouders die hun kinderen komen brengen of halen, zeggen het ook: ‘Alles valt van je af, als je hier komt’. De agrarische omgeving bewijst zijn meerwaarde!”
“Paul en Lizet hebben een prachtige combinatie gevonden, melkveehouderij en kinderopvang,” vindt accon ■ avm Accountmanager Harmen de Kleynen. “Je zou beide bedrijfstakken niet direct met elkaar in verband brengen, maar het wérkt. In de uitvoering zijn het natuurlijk gescheiden bedrijven, maar ze maken wel gebruik van elkaars kracht. Wij mogen aan het succes van beide bedrijven een bijdrage leveren. En daar zijn we trots op. Voor het melkveebedrijf doen we de jaarrekeningen en de aangiften, maar veel belangrijker is onze adviesrol, met onder meer TOPkoers als instrument.” Paul van Asseldonk stapte over naar accon ■ avm rond de bouw van de nieuwe stallen in 2008: “Specifieke expertise op agrarisch gebied helpt echt. In nauw overleg met de adviseur hebben we bijvoorbeeld indertijd besloten een MDV stal te bouwen. Die MDV certificering bewijst nu zijn hoge toegevoegde waarde.” Ook bij de opzet van kinderopvang ‘Het Vrolijke Koetje’ van Lizet van Asseldonk was accon ■ avm nauw betrokken. Harmen de Kleynen: “Ook hier verzorgen we de reguliere accountancy werkzaamheden. In aanloop naar de start hebben we onder meer liquiditeitsbegrotingen opgesteld en meegedacht over de financiële planning, de bedrijfsprocessen en de financieel-administratieve organisatie. Mooi om te zien dat het zich nu zelfs wat bóven verwachting ontwikkelt!”
3
4
Ondernemend 2015 - 2
melkveehouderij op kantelpunt
Over de bomen en het bos. Melkveehouders hebben te maken met steeds weer nieuwe ontwikkelingen. Aanpassingen in wet- en regelgeving en de lage melkprijs strijden vandaag de dag om de aandacht. Maar ook in die situatie is het zaak het hoofd koel te houden en te blijven focussen op morgen, bepleit Geert van Nieuwenhoven, Agrarisch Adviseur van accon ■ avm.
Zeker voor melkveehouders die de afgelopen jaren in het licht van de afschaffing van het melkquotum extra stappen hebben gezet, doet de lage melkprijs pijn.
geert van nieuwenhoven accon ■ avm adviseur “Er zijn geluiden dat er weer een plus aankomt, maar voordat die zich vertalen in de voorschotprijs voor de melk zijn we wel even verder,” denkt Geert van Nieuwenhoven. “Zeker voor melkveehouders die de afgelopen jaren in het licht van de afschaffing van het melkquotum extra stappen hebben gezet, doet de lage melkprijs pijn. Daar komt de snelle opeenvolging in regelgeving van de laatste twee jaar dan nog eens dunnetjes overheen. Denk aan de Melkveewet van eind 2014, gevolgd door de Algemene Maatregel van Bestuur die de grondgebondenheid regelt, en aan het mestbeleid. Daar komt nu de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) bij, die de beperking van de uitstoot van ammoniak in de nabijheid van natuurgebieden regelt. En binnenkort krijgen de veehouders te maken met het fosfaatplafond dat de fosfaatproductie van individuele bedrijven aan banden legt. De
overheid bouwt als het ware een huis om de melkveehouderij heen om de gevolgen van de afschaffing van het melkquotum in te perken.” Inzicht De melkveehouder krijgt door de stapeling van maatregelen te maken met extra kosten. Nu al drukken de mestafzetkosten bij menigeen door in de kostprijs. Hoe spelen melkveehouders in op al die veranderingen en de daarmee gepaard gaande kostenverhogingen? Geert van Nieuwenhoven: “We merken dat veel melkveehouders afwachten. Een houding die vroeger zijn waarde heeft bewezen, maar zo werkt het niet meer. Mijn advies zou zijn: probeer zo snel mogelijk inzicht te krijgen in de impact van het werken met de KringloopWijzer. Vaak wordt er al wel wat mee gedaan, maar vooral vanuit een gevoel van verplichting. Ik zou zeggen, maak kennis met de KringloopWijzer en maak er echt gebruik van: waar liggen de kansen, waar zitten de valkuilen? Te behalen
voordelen drukken zich bijvoorbeeld uit in lagere kosten voor mestafzet, voerkosten of krachtvoerkosten. Als je daarnaast kunt aantonen dat je efficiënt omgaat met mineralen, krijg je waarschijnlijk meer ruimte in je veestapel. Onze ervaring leert dat er een correlatie is tussen de inzet van de juiste managementinstrumenten en het resultaat van het bedrijf.” Succesfactoren Minstens zo belangrijk vindt Geert van Nieuwenhoven de focus op de lange termijn: “We zitten nu duidelijk in een dip, in de verplichtingen die samenhangen met de regelgeving én in de kostprijs van de melk. Maar houd vooral scherp voor ogen waar je naar toe wilt met het bedrijf. Houd door de bomen heen heel goed het bos in de gaten. Durf keuzes te maken. En check daarbij voortdurend of wat je van plan bent, past binnen de liquiditeit. Voor mij zijn de KringloopWijzer en de focus op de lange termijn dé kritische succesfactoren van de melkveehouderij.”
Ondernemend 2015 - 2
5
vraag aan juridisch adviseur lisette kooijman-arends
Wat zijn op dit moment de grootste juridische risico’s voor agrarische ondernemers? lisette kooijman-arends accon ■ avm adviseur Er is geen wet- en regelgeving die zo aan verandering onderhevig is als de agrarische wet- en regelgeving. Deze veranderingen zijn het gevolg van een snel veranderende maatschappij, politieke beslissingen, ‘Europa’ en de uitspraken die rechterlijke instanties in Nederland en in Europa doen. Een kleine greep uit de grootste juridische risico’s voor agrarische ondernemers. Inbreng pachtrechten in maatschap Als u een maatschap aangaat met bijvoorbeeld uw partner of kind(eren), wilt u in de meeste gevallen het gebruik en genot van het gehele bedrijf inbrengen. Dit is echter niet mogelijk als u, persoonlijk, gronden pacht. Het pachtrecht is een hoogstpersoonlijk recht dat u niet zonder meer als gebruik en genot kunt inbrengen in de maatschap.
Als de inbreng in de maatschap niet op de juiste manier plaatsvindt, kan dit een reden zijn voor de verpachter om de pacht op te zeggen! Juist nu grond zo hard nodig is voor een goede rendabele bedrijfsvoering dient u hierop bedacht te zijn. Vergunningen en omgeving Om een agrarisch bedrijf te exploiteren, moet u over nogal wat vergunningen beschikken. Denk aan een omgevingsvergunning om te bouwen, voor milieu en om bomen te kappen. En uiteraard de Natuurbeschermingswetvergunning. Het is van groot belang dat deze vergunningen niet alleen in overeenstemming zijn met elkaar, maar ook met de bestemming die rust op de locatie van het bedrijf. Door de vereiste vergunningen en de ruimtelijke ontwikkelingen goed te monitoren, kunt u soms veel kosten besparen. Daarnaast is het op orde hebben van alle vergunningen een vereiste voor bijvoorbeeld de uitbetaling van betalingsrechten.
meer informatie Juridisch advies van accon ■ avm kan u adviseren over de hiervoor genoemde onderwerpen, maar ook over de waterwetgeving, energie, productie- en betalingsrechten. U kunt daartoe contact opnemen met de juristen onder telefoonnummer 026 - 384 23 88 of via e-mail
[email protected]. Kijk voor meer informatie over de dienstverlening van juridisch advies op www.acconavm.nl (of scan de QR-code).
internationalisering in de agrosector
Grenzeloos kansen grijpen. toon wagemans accon ■ avm adviseur Steeds meer agro-ondernemers kijken nadrukkelijk over de grens. Niet om te vluchten voor bedreigingen, maar steeds vaker om de kansen te grijpen die zich voordoen, bijvoorbeeld op het gebied van ketenintegratie. Tot nog niet eens zo heel lang geleden lonkten agrarische ondernemers vooral naar het buitenland vanwege de goedkopere arbeidskrachten, de gunstiger milieuwetgeving, de beschikbare grond en/of de lagere investeringskosten. Maar de tijden zijn veranderd, ziet senior Agrarisch Adviseur
Toon Wagemans. De jongere generatie, actief in de glastuinbouw maar eigenlijk in alle sectoren van de landbouw, neemt de keten als uitgangspunt: “Zij willen niet negen maanden leveren en in de wintermaanden stilliggen, omdat er bij ons dan geen paprika’s, komkommers of tomaten zijn. Zij gaan een zakelijke relatie aan in het buitenland, beginnen daar een vestiging of maken gerichte afspraken met een buitenlandse producent en leveren het hele jaar rond.” Versterking De focus ligt steeds meer op het verbeteren van de marktpositie in Nederland of vanuit Nederland. En daarmee op afzet, marktkansen en omzet: “Zo fokt een van onze klanten biggen speciaal voor de Duitse
markt. Die hebben andere genetische eigenschappen dan die voor de Nederlandse markt. Een ander voorbeeld: bij de productie van eieren zien we dat verschillende ondernemers - met het oog op gezondheid bezig zijn met inhoudsstoffen.” Nederland als basis Veel meer dan voorheen blijft Nederland de basis en kunnen we onze kennisvoorsprong maximaal benutten. Nederland exporteert 60 tot 70 procent van haar agroproductie. Met samenwerkingen, partnerschappen en joint ventures, zorgen agrarische ondernemers voor een verdere versterking van die marktpositie en proberen zij vaste lijnen te creëren in de keten. accon ■ avm helpt hen daarbij.”
6
Ondernemend 2015 - 2
bedrijfsverplaatsing en onteigening
Als de overheid bij u aan de deur klopt… De overheid komt langs en vraagt je om te vertrekken van de plek waar je bedrijf - soms al generaties lang - gevestigd is. Dat kan je zomaar gebeuren. Een lang en ingewikkeld traject is het gevolg, met alle emoties en financiële, juridische en fiscale aspecten van dien. accon ■ avm Agro Adviseur Jos Schreurs heeft er inmiddels ruime ervaring in opgedaan. jos schreurs accon ■ avm adviseur “Het is niet niks als je van overheidswege te horen krijgt, dat men het fijn zou vinden als je met je bedrijf van de aardbodem zou verdwijnen,” vertelt Jos Schreurs. “Natuurlijk gaat het om hoeveel centen je daarvoor wilt
hebben en hoeveel de overheid wil betalen. Maar net zo belangrijk is de beleving van de ondernemer. Die kan op heel verschillende manieren met zo’n verzoek omgaan.” Redenen voor een gedwongen bedrijfsverplaatsing kunnen heel divers zijn. Denk aan de uitbreiding van industrieterreinen, natuurontwikkeling of de aanleg van een weg. Jos Schreurs heeft in
Ondernemend 2015 - 2
liggen, worden hele happen afgesneden. “Dan kom je een agrarische ondernemer aan zijn grond en dat vindt hij, op z’n zachtst gezegd, niet fijn.” Centen “Van de kant van de overheid kon er een aantal jaren geleden meer dan nu het geval is. Inmiddels is het toch weer een kwestie van ‘voor een dubbeltje op de eerste rang’. En dat terwijl de ondernemer aan niemand anders kan verkopen. Daar komt bij dat het vaak gaat om ellenlange trajecten. De ondernemer verkeert dus jarenlang in onzekerheid. Dat komt doordat degene die namens de overheid bij de ondernemer aan de deur komt om te onderhandelen, niet de bevoegdheid heeft om te beslissen. Hij moet dus terug naar zijn superieuren. En die hanteren een tergend laag beslistempo. In de kern gaat het om de centen. De ondernemer moet verplaatsen, moet op de nieuwe locatie tegen een reguliere marktprijs kopen en merkt dat de overheid dat niet volledig compenseert.”
zijn werkgebied onder meer te maken met de Maaswerken, de verhoging van de dijken langs de Maas om overstromingen het hoofd te bieden. Van bedrijven die langs de Maas
Kansen Ondernemers reageren volkomen verschillend op een gedwongen bedrijfsverplaatsing, weet Jos Schreurs uit ervaring: “De een gaat door tot het moment van onteigening. De ander kiest in een eerder stadium eieren voor zijn geld. De realiteit is dat je wel kunt blijven volharden in je standpunt, maar dat je tegen de overheid weinig kans hebt. Alle juridische procedures ten spijt, weet je dat je gaat verliezen. Het is, zeker in het begin, moeilijk te accepteren dat een bedrijfsverplaatsing ook kansen en nieuwe mogelijkheden biedt. Die brengen we dan ook vaak ter sprake bij de klant. Wil de
nieuwe kansen Veranderen is lastig. Als primaire reactie op veranderingen schieten de meeste mensen in de verdediging. Maar veranderen biedt ook nieuwe mogelijkheden. Jos Schreurs: “Een vader-zoon maatschap, die ik begeleid, kreeg middenin het proces van bedrijfsoverdracht te maken met een verplaatsing. Voordat het tot onteigening kwam, hadden de maten de plannen
al klaar. Op de nieuwe locatie hebben ze de nek flink uitgestoken en nu staat er een fantastisch bedrijf. De opvolger heeft voor zichzelf nieuwe kansen geschapen. Als je zo’n traject in de juiste volgorde laat verlopen, zijn er hele leuke dingen mogelijk. Maar dat vraagt wel om specifieke expertise. Die bieden wij graag.”
7
ondernemer die kansen grijpen, dan moet hij ook weten dat hij er niet ‘schadevrij’ van af zal komen. Als je nu een bedrijf hebt van 500 zeugen en op een nieuwe locatie wilt bouwen voor 1.250 zeugen, dan zal de overheid echt niet meer compenseren dan die 500 zeugen. Voor een stal van 12 jaar oud bouwt de overheid geen nieuwe. De ondernemer moet het vraagstuk in de volle breedte aanvliegen en alle aspecten meenemen in zijn overwegingen.”
klankbord en vertrouwenspersoon Overheidsingrijpen en bedrijfsverplaatsingen zijn ingrijpende trajecten en lang niet zo uitzonderlijk als we wel eens geneigd zijn te denken. Jos Schreurs heeft er in zijn klantenkring in Limburg met regelmaat mee te maken. Als relatiebeheerder kent hij de bedrijven en de ondernemers. Samen met collega’s brengt hij de huidige positie van de ondernemer in kaart en onderzoekt hij alle financiële en bedrijfseconomische aspecten van de nieuwe locatie. Hij ondersteunt de ondernemer in de ontwikkeling van bedrijfsplannen, maakt begrotingen, zoekt financiering en zorgt voor afstemming met fiscale aspecten. Klankbord In het hele traject is hij klankbord en vertrouwenspersoon van de klant: “Ook op het emotionele vlak bieden wij een luisterend oor. Daarbij houden we ook rekening met de partner, want het kan zijn dat de een er anders in staat dan de ander. Zeker in maatschapsverband is het zaak om de beelden die de ondernemers hebben bij de bedrijfsverplaatsing met elkaar in overeenstemming te brengen.”
8
Ondernemend 2015 - 2
d-m fruit, wemeldinge
Vooraf weten voor wie je werkt. Johan Dagevos (D) en Arno Moelker (M) zagen vorig jaar, van de ene op de andere dag, zo ongeveer hun afzetmarkt voor fruit instorten. Dit jaar ziet de wereld er weer een stuk zonniger uit. Een heldere visie op hun markt, op de eigen positie daarin én goede managementinformatie bleken de degelijke pijlers onder D-M Fruit. wiljo de dreu accon ■ avm adviseur “2014 was een prima appels- en perenjaar,” vertelt Johan Dagevos. “Maar opeens was de afzet verdwenen. Voor we het wisten, zaten we door de Russische boycot in heel zwaar weer. Wij verkopen altijd alles direct van de boom, dus zonder tussentijdse opslag. Net op het moment dat ons afzetseizoen was begonnen, escaleerde het in de Oekraïne en was de boycot een feit. We hebben zelfs partijen in de interventieregeling gedaan. Alles wat normaliter geëxporteerd werd naar Rusland, kwam als een boemerang terug de Europese markt op. Met desastreuze prijsdalingen als gevolg. Wij konden geen kant meer op. We zijn nu een jaar verder en alles gaat weer precies de andere kant op. Iedereen is gewend
aan de boycot, er zijn nieuwe markten aangeboord, het is allemaal weer wat stabieler en de prijzen zijn weer goed.” Instrument Johan Dagevos en zakenpartner Arno Moelker telen in het Zeeuwse Wemeldinge op 34 hectare drie hoofdrassen peren (Conference, Alexander Lucas en Doyenne de Comice) en drie hoofdrassen appels (Elstar, Jonagold en Junami). Uitgangspunt voor de rassenkeuze is de markt. Johan Dagevos: “Als je van te voren niet weet voor welke klant je teelt, moet je er goed over nadenken of je wel verder wilt in deze branche. Telen zonder duidelijkheid te hebben over de afzet is ons te onzeker. Het kan niet zo zijn dat je iets maakt waar niemand op zit te wachten. Maar dat veronderstelt wel, dat je weet hoe je met die markt moet omgaan. Het is net als met een harp. Mooi instrument, maar je moet wel weten hoe je hem bespeelt.”
Repliek Een belangrijke keus die Dagevos en Moelker in dat verband hebben gemaakt is: net iets eerder rechtstreeks van de boom de markt op. Het aantal kilo’s is dan misschien wat minder, maar de prijs stukken beter. Daarnaast volgt D-M Fruit de prijsontwikkeling op de voet en op basis daarvan wordt het te volgen beleid aangepast: “Managementinformatie is, naast Fingerspitzengefühl en jarenlange ervaring, essentieel. Wij weten alles over de markt, maar wij hebben een adviseur nodig die daar vanuit een fiscale, accountancy en financieel-administratieve invalshoek naar kan kijken. Én die snapt hoe onze markt werkt. Dáár komt accon ■ avm om de hoek kijken. Met Wiljo de Dreu en Henk Verheuvel is het fijn samenwerken. We dagen elkaar uit, zetten elkaar op scherp en dienen elkaar van repliek. Het mooie van accon ■ avm is dat zij ons bedrijf in benchmarks ook nog
Ondernemend 2015 - 2
eens kunnen vergelijken met andere. Dat overzicht hebben wij zelf niet.” Winners Johan Dagevos voorziet schaalvergroting in de fruitsector. Gewoon, omdat ook de marktpartijen waarmee fruitbedrijven te maken krijgen, groter zijn geworden.
Daarnaast is en blijft kwaliteit de onderscheidende succesfactor. In de eerste plaats van het product, maar direct gevolgd door de kwaliteit van het bedrijf en de tools waarover het beschikt om de markt op maat te blijven bedienen. Johan Dagevos heeft er alle vertrouwen in dat zijn bedrijf tot de ‘winners’ zal behoren.
goed gevoel “Toen D-M Fruit vorig jaar in zwaar weer raakte, zijn we echt schouder aan schouder gaan staan,” vertelt Wiljo de Dreu, Accountmanager Agro van accon ■ avm. “We hebben samen liquiditeitsprognoses gemaakt, beoordeeld wat er allemaal moest gebeuren en zijn aangeschoven bij de gesprekken met de bank. D-M Fruit is een klant waarmee we écht sparren. Johan en Arno hebben een duidelijke visie en stemmen die ook met ons af. Zaken die ons opvallen, zoals de in relatie tot de sector wat hogere loonkosten of de sorteerwerkzaamheden voor derden, kaarten we zonder terughoudendheid aan. Als daar na een stevige discussie concreet wat mee gedaan wordt, geeft dat een heel goed gevoel. Van beíde kanten, dat weet ik zeker.”
Thuis in de fruitsector Marcel Man is landelijk Strategisch Adviseur Fruitteelt van accon ■ avm. Hij ziet dat de sector het de afgelopen jaren moeilijk heeft: “De rendementen zijn gemiddeld dun, maar wat ook opvalt, zijn de grote verschillen in financiële resultaten tussen de bedrijven. Waarom wint het ene bedrijf wel en het andere niet? Een intrigerende vraag. Maar in alle gevallen geldt, dat fruittelers het zich niet kunnen permitteren om niet goed na te denken en niet scherp te sturen.”
marcel man accon ■ avm adviseur Fruittelers moeten het spel slim spelen, weet Marcel Man. Maar om dat te kunnen, moeten zij de juiste keuzes maken. Niet op het onderbuikgevoel, maar op basis van harde cijfers: “De meeste fruittelers zijn vakmensen, maar dat is ook hun valkuil. Ze onderschatten het belang van goede managementinformatie. Precies de goede actuele cijfers, opgebouwd over een reeks van jaren, zodat je er een geschiedenis uit kunt halen en vergelijkingen kunt maken met de sector. Gelukkig kan accon ■avm ze daarbij op weg helpen”.
Marcel onderscheidt vier kritische succesfactoren: ■ een marktgerichte houding; ■ goede stuurinformatie (actuele managementinformatie); ■ flexibiliteit, innovatie en samenwerking; ■ durven kiezen. Marcel Man: “Zo voorkom je dat je in een ‘stuck in the middle’-positie terecht komt. Fruittelers die deze zaken goed voor elkaar hebben, maken de stap van vakman naar ondernemer en zijn klaar om de kansen te grijpen. Want die zijn er!” Wilt u graag eens verder praten met Marcel Man? Neem contact met hem op via
[email protected] of informeer bij uw accountmanager van accon ■ avm.
9
onduidelijkheid binnen de agrarische sector Hoe zit het nu eigenlijk met de regelgeving rond NB-vergunningen? Wat gaat er gebeuren met de PAS? Hoe worden de fosfaatrechten geregeld? De agrarische sector heeft veel vragen; vooralsnog ontbreken duidelijke antwoorden. Hoe gaat de vastgoedmarkt om met die onzekerheid? Verschillend Op die vraag is niet een eenduidig antwoord te geven. Verschillende partijen maken verschillende keuzes. Een categorie verkopers wil snel verkopen want ‘de grondprijs zou wel eens kunnen gaan dalen, als men straks ook nog fosfaatrechten moet kopen’. Een andere categorie wacht liever nog even af, want ‘straks kan ik mijn fosfaatrechten duur verkopen’. Eigen visie Onder kopers zien we dezelfde discussie ontstaan. Aan de ene kant zijn er die zeggen: we kunnen nu nog een bedrijf inclusief rechten kopen niet wetende wat de waarde zal zijn. Maar er zijn ook kopers die vanwege de onzekerheid juist liever afwachten. Concluderend: er wordt van u als ondernemer een duidelijke eigen visie gevraagd. Keuzes maken aan de hand van uw eigen visie, en daarmee de lijn uitzetten van uw bedrijf op lange termijn, is nodig om te overleven. Meer informatie Wilt u een gesprek of uw visie op de ontwikkeling van uw bedrijf eens toetsen in een overleg met een vastgoedspecialist, neem dan contact op met Pier Bakker van Agri Vastgoed te Leeuwarden, 058-2849171.
10 Ondernemend 2015 - 2
DE STELLING:
De huidige fiscale wetgeving maakt bedrijfsoverdracht gemakkelijk. reacties
toelichting Een agrarisch bedrijf overdragen doet u niet van de ene op de andere dag. Daar gaat over het algemeen een lange en gedegen voorbereiding aan vooraf. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de maatschapsakte het begin vormt van de bedrijfsoverdracht. Zeker als de bedrijfsoverdracht in zicht begint te komen, dan regelt u in de akte de overnamerechten. De opvolger krijgt een aandeel in de winst, leert te werken in de onderneming en bouwt vermogen op, dat hem in staat stelt op termijn het bedrijf over te nemen van de ouders. Omdat eisen, wensen, mogelijkheden en situaties per bedrijf sterk uiteenlopen, is een bedrijfsovername altijd maatwerk. Binnen dat maatwerk past ook de optimalisering van de fiscale faciliteiten. Wij legden bovenstaande stelling voor aan drie betrokkenen. Hoe kijken zij aan tegen verschillende aspecten van bedrijfsoverdracht, met name vanuit fiscaal perspectief?
meer informatie Ga voor meer informatie en een filmpje over de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) naar onze website of scan de QR-code.
Ondernemend 2015 - 2
11
anja raangs
henri busz
tjebko schimmel
Fiscalist accon ■ avm Uithuizen
Agrarisch ondernemer Holwierde
Accountmanager accon ■ avm Uithuizen
Mooie regeling onder druk ‘Voor veel ondernemers is het ondernemingsvermogen het pensioen. De onderneming is dus de garantie voor de oude dag. Daarom moeten de ouders de opvolger goed duidelijk maken wat zij willen. In het ene geval rekent de ondernemer af met de fiscus en stort hij een oudedagsvoorziening bij de opvolger of een verzekeringsmaatschappij. In het andere geval doet hij dat niet en schuift de ondernemer het bedrijf in fiscale zin geruisloos door naar het kind. De overdragende ondernemer en zijn kind moeten de onderneming dan wel ten minste drie jaar voor de bedrijfsoverdracht in een samenwerkingsverband hebben gedreven. Bij het vaststellen van de overnamesom wordt rekening gehouden met de oudedagsvoorziening van de ouders. ‘Geruisloos’ betekent dat het kind door kan met dezelfde boekwaarde als waarmee de ouders in de jaarrekening geëindigd zijn. Op deze manier kun je belastingheffing generaties lang uitstellen. Daarnaast wordt een landbouwbedrijf eigenlijk altijd overgenomen tegen een lagere waarde dan de vrije waarde. In feite schenken de ouders zo een deel van de onderneming aan de opvolger. Vaak is dat de enige manier om het bedrijf in stand te houden. Die schenking is vervolgens in het kader van de BOR (Bedrijfsopvolgingsregeling) vrijwel belastingvrij. Voorwaarde is wel dat de opvolger het bedrijf in ieder geval vijf jaar moet voortzetten. Een hele mooie regeling die niet voor niets onder druk staat. Het zou zomaar kunnen dat de regeling minder ruim wordt. Beoordeel daarom goed wat nu nog de mogelijkheden zijn en of je er gebruik van kunt maken.’
Bedrijf overdragen altijd maatwerk ‘Samen met mijn vrouw heb ik een vleeskuikens- en akkerbouwbedrijf, in de buurt van Delfzijl. Op 62 hectare verbouwen we tarwe en bieten, het aardappelland verhuren we. Na tien jaar maatschap met mijn ouders hebben we dit bedrijf twee jaar geleden van hen overgenomen. Vóór die tijd hadden we het eigenlijk nooit over bedrijfsoverdracht. Mijn ouders hadden voor zichzelf al wel wat dingen geregeld, ze wonen nog steeds op het bedrijf en mijn vader werkt nog gewoon mee. Op het land werken vindt hij nog steeds hartstikke leuk. Maar ik wilde het graag overnemen en dat kun je beter bij leven doen dan bij dood. Daar waren mijn ouders het mee eens. Een bedrijf overdragen is altijd maatwerk. Het gaat om te veel geld om het af te doen met een standaard contractje. Wij merkten dat een bedrijf overdragen, vandaag de dag, fiscaal behoorlijk gemakkelijk kan. We hebben wel wat belasting betaald, maar niet zodanig veel dat overnemen onmogelijk was. Als je al dat land en die gebouwen moet kopen op vrije waarde, dan is dat niet te doen. Dus ja, op dit moment stelt de fiscale wetgeving de opvolger echt in staat om het bedrijf op heel redelijke voorwaarden over te nemen en voort te zetten.’
Zaken bespreekbaar maken ‘Als je naar een bedrijfsoverdracht gaat toewerken, is het een goed idee om ruim daarvoor kritisch naar de maatschapsakte te kijken. In het begin zijn de overnamebepalingen in de akte vaak vrij standaard, in de loop der tijd kun je wijzigingen doorvoeren om de overdracht te optimaliseren. Ouders moeten in een vroeg stadium hun wensen duidelijk maken aan de opvolger. Nogal wiedes, zou je zeggen, maar in de agrarische sector wordt daarover niet altijd even goed gecommuniceerd. Er wordt vaak wel over de overname gesproken maar niet over de voorwaarden van de ouders en de wensen van de opvolger. Daarom moet iemand van buitenaf meekijken en zaken bespreekbaar maken. Een overdracht is altijd maatwerk. Hoe willen de ouders verder, hoeveel fiscale druk en hoeveel vermogen is er, hoeveel andere kinderen zijn er en hoeveel blijft daar voor over, hoeveel woningen zijn er, willen de ouders blijven wonen waar ze nu wonen? Dat betreft het financiële deel van de overdracht, maar je hebt ook de inkomstenbelastingen, de btw, de overdrachtsbelasting en de erf-/ schenkbelasting. Een enorm complexe samenhang van regelingen en fiscaliteiten én daarbij komt ook nog veel emotie. Ik kom zelf van de boerderij en heb heel veel aan mijn ervaringen in de maatschap met mijn eigen ouders. Dat helpt! Met de ruime overdrachtsregeling kunnen we enorme voordelen behalen in relatie tot de vermogensoverdracht. Daar verbazen wíj ons zelfs een beetje over. Daarom: op dit moment kan een bedrijfsoverdracht fiscaal gezien heel voordelig, maar er zijn wel grote vraagtekens of dat zo zal blijven.’
12
Ondernemend 2015 - 2
Rekentools geven zicht op cijfers Veel ondernemers rekenen wat af. accon ■ avm ontwikkelde de afgelopen jaren in samenwerking met DCA diverse rekentools om u te ondersteunen bij het maken van strategische keuzes in uw bedrijfsvoering. Slimme rekenmodules specifiek gemaakt voor u als agrarisch ondernemer. U vindt de rekentools op onze vernieuwde website. Rekentool Fosfaatrendement Door het verbeteren van de fosfaatefficiëntie kunt u meer melk produceren binnen uw fosfaatquotum, hebt u minder melkveefosfaatrechten nodig en verbetert het economisch resultaat. Om u inzicht te geven in de mogelijkheden heeft accon ■ avm de rekentool ‘Fosfaatrendement’ ontwikkeld. Rekentool Mestverwerking Varkens Een andere handige rekentool is de tool ‘Mestverwerking Varkens’. Weet u hoeveel kg fosfaat of kuub u moet verwerken? En hoeveel dit u gaat kosten? Het antwoord op deze vragen krijgt u door het invullen van deze praktische rekentool voor varkenshouderijen.
Rekentool Van asbest naar zonnepanelen Met de rekentool ‘Van asbest naar zonnepanelen’ berekent u in hoeveel jaar u uw investering terugverdient, het fiscaal voordeel in het jaar van investeren en in de jaren daarna.
benieuwd? Ga voor deze en vele andere agrarische rekentools naar www.acconavm.nl/rekentools of scan de QR-code.
branchekennis op de website In de zomerperiode is de nieuwe website van accon ■ avm live gegaan. Naast het feit dat de website nu ook op smartphone en tablet goed te ontvangen is, is er ook een frisse wind door de website gegaan. De branches en kennisdossiers zijn goed vindbaar. Internationale sites zijn toegevoegd. Uw eigen kantoor kunt u instellen, zodat u de contactgegevens altijd bij de hand hebt. Snel contact, advies en whitepapers aanvragen maar ook nog gewoon inloggen voor uw boekhouding via mijn accon ■ avm. Bij actueel vindt u, naast nieuwsberichten en blogs, ook onze
colofon
agenda met bijeenkomsten, open dagen etc. Op de website vindt u ook informatie als u in het buitenland wilt ondernemen, namelijk in ons kennisdossier internationaal ondernemen. Regelmatig komen hier onderwerpen aan de orde die stilstaan bij de belangrijke onderdelen. Meer informatie Scan de QR-code voor onze kennisdossiers.
accon ■ avm adviseurs en accountants is dé zelfstandige advies- en accountantsorganisatie in Nederland, met zo’n 50 kantoren verspreid over het land. De organisatie richt zich op ondernemers in het MKB, de agrarische sector, maatschappelijke organisaties en de zorg en medische sector. Ondernemers krijgen ruimte voor ondernemen dankzij accountancy, agrarisch en MKB bedrijfsadvies, belasting- en subsidieadvies, juridisch advies, personal finance, corporate finance en werkgeversservice. Volg ons op social media en neem een abonnement op de Agro E-nieuwsbrief via www.acconavm.nl/nieuwsbrief voor de actuele informatie. Ondernemend van accon ■ avm verschijnt 2x per jaar in een oplage van 20.000 exemplaren en wordt verzonden naar alle relaties van accon ■ avm.
Ondernemend is met de grootste zorg samengesteld. accon ■ avm kan echter niet aansprakelijk gesteld worden voor schade die ontstaat als gevolg van eventuele drukfouten of voor eventuele schade ten gevolge van het gebruik van gegevens uit deze nieuwsbrief. Hoofdkantoor Meander 725, 6825 ME Arnhem Postbus 5090, 6802 EB Arnhem Telefoon: 026 384 2 384 www.acconavm.nl Concept en realisatie teamtva! reclamebureau, Doetinchem (Eind) redactie: Angelique Herremans, Marieke Peters
