BESCHRIJVING CASE STUDY PROJECT ‘DDS HERLEEFT’ Onderdeel: van Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang (A.1) Dit document bestaat uit twee delen: 1. 2.
Project ‘DDS herleeft’ – Beschrijving van het hele project ‘DDS herleeft’ als case study binnen ‘Werkpakket Houdbaar’
1. Project ‘DDS herleeft’
Het project ‘De Digitale Stad herleeft’ is een onderzoeksprogramma over Nederlandse Internetcultuur sinds 1994 van de Stichting Daily en haar projectpartners, het Amsterdam Museum, de Universiteit van Amsterdam, het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en de Waag Society. De Digitale Stad (DDS; 1994-‐2001) is de oudste, Nederlandse, virtuele gemeenschap en speelt een belangrijke rol in de internetgeschiedenis. DDS is primaire historische bron, een schatkamer van (born) digitale erfgoeddata, over de beginjaren van het web in Nederland. Maar, de data van DDS raken verloren. We lopen daarmee risico de beginjaren van het internet kwijt te raken. Met het project 'De Digitale Stad herleeft' pakken we dit probleem op. We willen DDS, het ‘digital-‐born’ erfgoed (erfgoed dat vanaf zijn oorsprong digitaal is), veilig stellen voor huidige en toekomstige generaties en ontwikkelen een handboek voor erfgoedinstellingen hoe om te gaan met digital-‐born erfgoed. In het project geven we antwoord op de vraag: hoe reconstrueer, conserveer, ontsluit en presenteer je born-‐digital data op een duurzame manier? Het project ‘DDS herleeft’ heeft de looptijd van een jaar (beoogde startdatum: januari 2016) en is opgedeeld in drie fasen (1) het opgraven en bewerken van de data (2) het gereed maken voor archivering en archiveren, en (3) het delen kennis en lessons learned met onze netwerken. Voor de uitvoering van het project vragen we financiële ondersteuning bij Internet4All1, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de NCDD2. Doelstelling Met ‘De Digitale Stad herleeft’ willen de projectpartners: • •
• •
DDS reconstrueren en conserveren; Inzicht bieden in de (bestaande en nieuwe) processen, technieken en methodes om born-‐ digital materiaal en de context waarin zij worden aangetroffen, op te graven en te reconstrueren; Aandacht vragen voor gevaar van 'digitaal geheugenverlies'; Musea inzichten bieden in specialistische kennis over het reconstrueren van born-‐digital erfgoed en zo de drempel verlagen voor toekomstige webarcheologische projecten van andere kleinere musea en organisaties. Het verspreiden van kennis over nieuwe standaarden voor archieven op het gebied van de opslag van digital-‐born erfgoed is hierbij een belangrijk doel.
1
Zie: “Projectplan De Digitale Stad herleeft. Onderzoeksprogramma over Nederlandse Internetcultuur sinds 1994”. Aanvraag Stichting Internet4All door Robin van Westen namens de Universiteit van Amsterdam, Amsterdam Museum, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en de Waag Society (20 november 2015). 2 “Projectplan Netwerk Digitaal Erfgoed, Werkpakket Houdbaar. A.1. Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang” door Joost van der Nat (Concept, 31 oktober 2015).
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
1
Resultaten De samenwerking van de projectpartners levert een bijzondere combinatie van kennis en expertise op, waarbinnen erfgoed, archieven, innovatie en technologie samenkomen. De resultaten van ‘DDS herleeft’ weerspiegelen deze samenwerking. Binnen de projectactiviteiten wordt telkens in verschillende combinaties samengewerkt aan de resultaten. ‘De Digitale Stad herleeft’ kent vier projectresultaten: 1. Nieuwe webarcheologische methodes waarmee ingezoomd kan worden op data en dynamische systemen waarmee precisiewerk mogelijk is. De webarcheologische methodes en processen die momenteel gebruikt worden zijn te grof om de kwalitatieve vragen te beantwoorden; 2. Door de webarcheologische tools toe te passen op de DDS ontstaat een reconstructie. Doel is om in een jaar de DDS3.0 interface weer werkend te krijgen. Hiermee wordt belangrijk Nederlands erfgoed ontsloten dat kan worden ingezet voor onderzoek en dat kan worden ondergebracht in gespecialiseerde depots; 3. Een duurzaam opgeslagen kopie van DDS3.0; 4. Een publicatie waarin we musea, archieven en andere geïnteresseerden praktische handvatten bieden hoe om te gaan met born-‐digital erfgoed, en waarin we de resultaten van ons onderzoek delen. De Digitale Stad toegelicht: •
• •
DDS is een complex informatiesysteem met verschillende applicaties. DDS is interactief, vernetwerkt, procesmatig en contextafhankelijk. Door de tijd heen heeft DDS verschillende verschijningsvormingen (interfaces) gehad: o 1994-‐1995: DDS 1.0 -‐ telnet interface o 1994-‐1995: DDS 2.0 -‐ website: statische HTML o 1995-‐2001: DDS 3.0 -‐ websysteem: statische HTML én interactieve webpagina's DDS volgde de techniek op de voeten. Ook de applicaties hebben door de tijd verschillende verschijningsvormen gehad, zoals bijvoorbeeld de Metro, nieuwsgroepen en cafés. Verschillende data formaten: tekst, software (HTML), multimediaal (audiovisueel-‐materiaal, beeldmateriaal, fotografie).
Drie DDS interfaces
Vervolgstappen na 2016 Na afloop van het project ‘DDS herleeft’ is de DDS data voor een grote groep geïnteresseerden toegankelijk via het archief dat de materialen beheert. Historici, onderzoekers en erfgoedprofessionals kunnen het materiaal gebruiken voor hun eigen werk, maar ook de projectpartners kijken uit naar de mogelijkheid vervolgprojecten op te zetten en DDS data te
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
2
gebruiken voor onderzoek en publieke presentaties, projecten die we in 2017 en 2018 willen uitvoeren (in aanloop naar het 25-‐jarig bestaan van DDS in 2019).3
3
Zie: “Projectplan De Digitale Stad herleeft. Onderzoeksprogramma over Nederlandse Internetcultuur sinds 1994”. Aanvraag Stichting Internet4All door Robin van Westen namens de Universiteit van Amsterdam, Amsterdam Museum, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en de Waag Society (20 november 2015).
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
3
2. ‘DDS herleeft’ en NDE ‘Werkpakket Houdbaar’
Hierboven zijn de vier resultaten van het project beschreven. Een aanvullend onderdeel wordt ondergebracht bij NDE. De resultaten uit “DDS herleeft” wordt vertaald naar de context van NDE zodat deze voor instellingen die zich voor vergelijkbare uitdagingen gesteld zien toegepast kunnen worden. Deze vertaalslag naar een ‘case study’ wordt gedocumenteerd in een rapportage, gericht op collectiebeheerders en andere erfgoedprofessionals. Het project ‘DDS herleeft’ biedt zo een unieke case study voor het "Netwerk Digitaal Erfgoed: Werkpakket Houdbaar. A.1. Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang”.4 Aan de hand van de DDS data toetsen en beschrijven we de aansluiting op de nieuwe landelijke digitale infrastructuur in de praktijk: hoe slaan we de DDS data op en kunnen we deze duurzaam behouden, beheren en toegankelijk maken? Het “Werkpakket Houdbaar. A.1. Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang” biedt hiervoor een zeer geschikte en relevante ingang. We toetsen de ingerichte en beschikbaar gestelde gedistribueerde voorzieningen, diensten, handreikingen en procedures. We onderzoeken hierbij de organisatorische, conceptuele en financiële drempels en specificeren onze behoeften aan gedistribueerde voorzieningen in het specifieke geval van ‘DDS herleeft’. Open Archival Information System (OAIS) We onderzoeken, testen en leveren we DDS data op aan de hand van het Open Archival Information System (OAIS): • • • • • •
Ingest: Hoe wordt de DDS data straks ingelezen in het archief? Archival storage: Welke archieven zijn betrouwbaar voor de DDS data? Access: Hoe kunnen geïnteresseerden de DDS data bereiken? Datamanagement: Hoe dient de DDS data beheerd te worden? Preservation planning: Hoe blijft de DDS data in de toekomst toegankelijk? Administration: Wie verzorgt het onderhoud, en hoe ziet dat eruit?
Projectpartner Beeld en Geluid zet OAIS al in voor de opslag van multimedia erfgoed en stelt deze kennis beschikbaar binnen het project. ‘DDS herleeft’ binnen WP3 Het "Werkpakket Houdbaar. A.1. Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang” biedt een unieke kans voor het project ‘DDS herleeft’: •
•
Het project ‘DDS herleeft’ krijgt, indien aanwezig, toegang tot de gedistribueerde voorzieningen, diensten, handreikingen en procedures van de nieuwe landelijke digitale infrastructuur om de DDS data op te slaan en duurzaam te beheren, zoals beschreven in het onderdeel A.1 Gedistribueerde voorziening voor duurzame toegang (A.1.1: Toegang tot Basisvoorzieningen en A.1.2: Scenario voor een gedistribueerd netwerk van voorzieningen)5. Voor DDS kan dit bijvoorbeeld een e-‐depot zijn, een software-‐emulator, een standaard op het gebied van metadata of bestandsformaten. Eventuele nieuwe, domeinspecifieke, diensten, waar deze noodzakelijk/wenselijk zijn, kunnen worden gedefinieerd. Door een financiële bijdrage kan het betekenisvolle object De Digitale Stad, met unieke historische informatie van het vroege web uit Nederland, toegankelijk gemaakt en behouden worden voor het nageslacht.
4
Projectplan Netwerk Digitaal Erfgoed, Werkpakket Houdbaar. A.1. Gedistribueerde voorzieningen voor duurzame toegang door Joost van der Nat (Concept, 31 oktober 2015). 5 Zie het document “Netwerk Digitaal Erfgoed Programmaplan WP3. Digitaal Erfgoed houdbaar. Samen bouwen aan de toekomst van ons digitale geheugen”, door NCDD, Marcel Ras (1 september 2015).
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
4
Beschrijving van de use case We onderscheiden twee onderdelen: a. Generieke Workflows Born Digital Erfgoed: nieuwe media We onderzoeken en testen de resultaten en aanbevelingen uit eerder verricht onderzoek naar duurzaam behoud en toegankelijkheid van born digital cultureel erfgoed.6 We toetsen de best practice tools, standaarden, protocollen en workflows uit het onderzoek en passen deze toe op het gebied van nieuwe media (complexe digitale objecten zoals websites en audiovisueel materiaal) aan de hand van de unieke DDS data. Hoe behoud je een digitaal cultureel object dat interactief, vernetwerkt, procesmatig en contextafhankelijk is? b. De use case wordt beschreven in een rapport waarin we musea, archieven en andere geïnteresseerden praktische handvatten bieden hoe om te gaan met born-‐digital erfgoed, en waarin we de resultaten van ons onderzoek delen. Er is op dit moment (te) weinig expertise in de erfgoedsector hoe digitaal erfgoed duurzaam toegankelijk te maken en te behouden. Webarcheologie is een nieuw gebied in e-‐cultuur waarbij we relatief nieuw (born-‐digital) materiaal dat nog niet zo lang geleden verloren is gegaan, opgraven met relatief nieuwe (digitale) gereedschappen. Zowel de materie als de methoden om ons digitale verleden op te graven en te reconstrueren zijn piepjong en nog volop in ontwikkeling. Het 'opgraven' van de DDS fungeert als een case study voor webarcheologie. Hoe reconstrueer, conserveer, ontsluit en presenteer je DDS (born-‐digital) data op een duurzame manier? Gezien de onbekendheid met en de complexiteit, aard en omvang van het onderwerp hebben we de kennis van vele instellingen nodig. Op basis van onze ervaringen en de kennis die we opdoen tijdens het project “De Digitale Stad herleeft” beschrijven we in “23 Dingen Webarcheologie” wat er allemaal komt kijken en waar we tegenaan lopen bij het behoud van digitaal erfgoed. De rode draad door de “23 Dingen” is het verhaal achter de reconstructie van DDS.7 Door het delen van de kennis hopen we de drempel lager te maken voor toekomstige webarcheologische projecten.
Webarcheologische opgraving: Bouwplaat DDS 3.0
Webarcheologische opgraving: Avatars DDS
6
We sluiten hiermee aan bij het onderzoek "Generieke Workflows Born Digital Erfgoed. Behoud van Born Digital Erfgoed in Nederland: Film, fotografie, architectuur, kunst" door Gaby Wijers en Hannah Bosma uitgevoerd voor de Culturele Coalitie Digitale Duurzaamheid 2015: http://ncdd.nl/site/wp-‐content/uploads/2015/10/CCDD-‐BornDigitalOnderzoek-‐def_2015.pdf 7 Het Amsterdam Museum zal haar co-‐creatie platform '23 Dingen Webarcheologie' inzetten om kennis te delen en de leasons learned toegankelijk te maken voor het publiek. Zie: http://hart.amsterdammuseum.nl/23dingenwebarcheologie
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
5
Toekomst: Naast de bijdrage van ‘DDS herleeft’ voor het onderdeel “Werkpakket Houdbaar”, biedt ‘DDS herleeft’ potentiele use cases voor het grotere geheel, de drie lagen uit de Nationale Strategie van het Netwerk Digitaal Erfgoed, en de zichtbaarheid, de bruikbaarheid en de houdbaarheid van digitale erfgoedcollecties, te toetsen: • • •
Zichtbaar (content): (her)gebruik van DDS collectie te bevorderen. Bruikbaar (verbinding): gebruik van DDS collectie te verbeteren door het beschikbaar te stellen, door data te verbinden en te verrijken. Houdbaar (diensten): DDS duurzaam te behouden en toegankelijk te maken.
Planning •
•
Fase 1: januari – september 2016 o Opgraven en bewerken van de data en het gereed maken voor archivering en archiveren. Fase 2: maart – november 2016 o Uitwerken op te leveren stukken en delen kennis en lessons learned met onze netwerken.
Budget
Aantal maanden
Uurtarief
Kosten
11
Totaal aantal uren 224
Projectleider: Tjarda de Haan, Amsterdam Museum Totaal
65
€ 14.560,00
€ 14.560,00
Alle bovengenoemde kosten zijn exclusief btw.
Case study: Project ‘De Digitale Stad herleeft’
6
