Omslagfoto Jaap Gordijn in Normandië tijdens de 65ste herdenking van D-Day. Foto: Jessica Hilgers

COLOFON Vereniging Historische Militaria • De Stichting Historische Militaria ("SHM") is opgericht te Bergen (NH) op 20 december 1990 en is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Hollands Noorderkwartier te Alkmaar onder nummer S41240620. • De SHM is op 25 september 1998 omgevormd tot de Vereniging Historische Militaria ("VHM") en staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te ZuidHolland onder nummer 14059755. • De VHM heeft als doel: het actief bevorderen van de interesse in en de kennis over, met name twintigste eeuwse, militaire historie en voorts al hetgeen met een en ander rechtsreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zins des woords. • De VHM tracht dit doel te bereiken door onder andere het oprichten en instandhouden van themagroepen, die deelnemen aan alle vormen van evenementen waarbij naar verwachting het doel bereikt wordt. • Binnen de VHM zijn meerdere groepen actief, die trachten een zo juist mogelijk historisch beeld te geven van de eenheid die zij uitbeelden. Dit zijn: “Allons-Y”, “American Patrol”, “Dames en Heren van Toen”, “Dienstplicht Koude Oorlog”, “Duits ‘14-’18”, “Den Vijand”, “KMar/KPT”, “Allied Air Forces in Europe”, “320 Squadron MLD”, “Nederland Neutraal”, “Nederland Paraat”, “No.10 Commando”, “Prinses Irene Brigade”, “The 1st Gordons”, “Vrouwen in Uniform”, “Xde Bataljon KNIL”. • De VHM is mede-oprichter van en sinds 1998 aangesloten bij het Landelijk Platform voor Levende Geschiedenis.

Het bestuur ([email protected]) Voorzitter: Secretaris:

Penningmeester: Bestuursleden:

Marco Hilgers Jaap van der Eijk Guineelaan 40 2622 DJ Delft 015 - 2621441 Jaap Gordijn Huub ter Horst Erik van Wijk

Ere-leden R.W.A. Kos, E. Elderhorst en M.C. Blom.

Donateurschap/lidmaatschap Het lidmaatschap bedraagt €45,- per kalenderjaar. Hierin zijn opgenomen de bijdrages t.b.v. de afzonderlijke werkgroepen. Voor minimaal €20,00 per jaar steunt u de VHM als donateur en een abonnement op Opmars kost jaarlijks €20,00. Het bedrag dient te worden overgemaakt naar rekeningnr. 52 87 90 625, t.n.v. de VHM te Zelhem.

Redactie Opmars ([email protected]) Hoofdredactie:

Mike van den Dobbelsteen 17 Tylney Road, Bromley, UK Redactieleden: Richard Richter en Bas Gordijn. De redactie is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of omissies in Opmars en is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de haar aangeleverde kopij. Zij behoudt zich het recht voor ingezonden stukken zonder opgave van reden te weigeren, in te korten of inhoudelijk te wijzigen.

Contactpersonen Allied Air Forces In Europe: Martin IJdo Allons-Y: Evert Joosse, Graaf van Rechterenweg 1E, 6861 BM Oosterbeek American Patrol: Bas Gordijn, Graafschapstraat 33, 2033 JK Haarlem Dames en Heren van Toen: Maaike Gordijn, [email protected] Den Vijand: Paul Karremans Dienstplicht/Koude Oorlog: Teun Mul, Componistenlaan 135, 2807 HG Gouda / Cor van Dijk, Traay 108 A, 3971 GS Driebergen Duits 1914-1918: H. de Bruin, Koningin Emmastraat 23, 6668 AM Randwijk Koninklijke M arechaussee/Politietroepen: H. de Bruin, Kon. Emmastraat 23, 6668 AM Randwijk M arine: Marco Hilgers Nederland Paraat (1939-1940): Rob Meeuwisz, Herenstraat 85, 3911 JC Rhenen (ad interim) Nederland Neutraal (1900-1918): Emiel Schurink, Roerdompstraat 10, 1551 GK Westzaan No.10 Commando: Patrick van der Vegt, Vergierdeweg 172, 2026 ZH Haarlem Prinses Irene Brigade: Richard Richter, Gravin Adelastraat 77, 3032 HB Rotterdam The 1st Gordons: Teus Mejan, Schutterswei 13, 2223 TT Katwijk aan Zee Vrouwen in Uniform: Anne Hilgers, Kamilleveld 7, 2742 GG Waddinxveen Xde Bataljon KNIL: Clasijn H. Witvliet, Mortonhof 11, 7908 AN Hoogeveen

Omslagfoto Jaap Gordijn in Normandië tijdens de 65ste herdenking van D-Day. Foto: Jessica Hilgers Vormgeving: Mike v.d. Dobbelsteen Print en afwerking: Marco Hilgers

2 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

Inhoudsopgave 4

Voorwoord

5

Nederland Paraat Dordt Open Stad III Een voorbeeld van een wachtschema tijdens de

8

Wachtschema mobilisatie 1939-1940

mobilisatie 1939-1940

12

Normandië trip 2009

18

10e Bataljon KNIL Veteranendag 2009

20

Groot(s) Bevrijdingsfeest Achterhoek Oproep aan alle VHM-leden!

22

15

65ste herdenking Normandië

Beurzen- & evenementenkalender

18

Groots bevrijdingsfeest Achterhoek

rnieuwd! website is ve nd Neutraal la er l ed .n N De neutraal w.nederland Kijk op: ww

Opmars 79 • augustus 2009 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 3

Voorwoord De vakanties zijn weer achter de rug en het naseizoen voor de evenementen begint weer. Rond het fortenweekend is weer druk geoefend door de verschillende groepen en ook een aantal kleinere evenementen werden bezocht. Jos Rams, Bas Gordijn en andere mensen die zich spontaan hadden opgegeven om mee te helpen zijn aan de slag gegaan in de opslag. Na twee volle dagen noeste arbeid ziet het eruit om door een ringetje te halen. Niet alleen is veel opgeruimd maar er zijn ook nieuwe stellingen in gemaakt. De leden die zich op het VHM forum begeven kunnen op de foto’s zien hoe het geworden is. Mannen, geweldig werk verricht! Nu we toch weer naar het laatste stuk van het jaar gaan is het verstandig om nog maar weer eens te vermelden dat de contributie voor het komende jaar vóór 1 januari dient te worden voldaan. Dit jaar hebben we een naar mijn zin te groot aantal leden bij herhaling moeten verzoeken aan hun betalingsverplichting te doen. Een aantal leden en donateurs hebben hier niet op gereageerd en hen is het lidmaatschap ontnomen.

veroorloven. Sterker nog, op sommige punten lopen we er misschien wel op vooruit. Een ander aandachtspunt geldt voor adres-, telefoonnummer- en e-mailadreswijzigingen. Als lid ben je er zelf verantwoordelijk voor dat deze tijdig aan het secretariaat worden doorgegeven. Maar goed, gelukkig bestaat de vereniging uit een flink aantal enthousiaste leden en loopt het goed. De groepen zijn druk bezig en ook op het forum wordt veel informatie uitgewisseld. Er is daar zo een berg informatie te vinden over evenementen, uniformen, uitrustingstukken, etc. dat het bijna niet meer mogelijk is om niet in deel te nemen aan het forum. Nu na het zomerreces gaan we de komende maanden weer lekker aan de slag. Ik wens een ieder weer veel plezier toe de komende maanden. Marco Hilgers Voorzitter VHM

Het bestuur is niet van plan de verantwoording over het bezit van wapens van niet betalende leden en inactieve leden op zich te nemen. Houd daarom zelf in de gaten dat u op tijd uw contributie overmaakt en actief blijft binnen uw werkgroep. Verzoeken tot afgifte van bewijs van lidmaatschap voor het aanvragen en verlengen van wapenverloven worden niet zondermeer afgegeven. De circulaire wapens en munitie wordt steeds strakker en als vereniging kunnen wij ons geen misstap 4 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

NEDERLAND PARAAT Dordt Open Stad 2009 Een zonovergoten indrukwekkende dag met een zeer zware VHM inzet. Dit jaar streden VHM-ers immers aan alle fronten: zowel de Nederlandse militairen, een deel van de Duitse tegenstanders als ook de burgers van Dordrecht werden door VHM-ers uitgebeeld. Door de organisatie is er naar gestreefd om voor zowel de deelnemers als het publiek weer een afwisselend programma te brengen bij deze unieke herdenking van de meidagen van 1940 door middel van reenactment. De grote aantallen deelnemers en opnieuw het hoge aantal toeschouwers laten zien dat het evenement een succes is. We mogen inmiddels wel van een evenement spreken. Waren de voorgaande versies nog niet zo genoemd in het kader van vergunningverlening, nu komen we daar niet meer onder uit. Het is een evenement geworden met een hoogstaand karakter. Ook dat blijkt uit de nog meer toegenomen aandacht in de pers. Vele (lokale) kranten hebben pagina grote stukken. Waarbij opvalt dat dit jaar er niet uitsluitend aandacht is voor het Duitse aandeel, maar dat met name de Nederlandse militairen goed voor de dag komen. Dordt TV heeft een prachtige compilatie gemaakt van beelden die bij Weizigt hebben gemaakt, met een passend muziekje, aandacht voor alle deelnemende facties en goed commentaar.

Zoals de voorgaande jaren was het opstappunt weer bij de Wilhelminaboom nabij de buitenplaats Amstelwijk. Hier is met veel spektakel en geknal de overval op de kazematten, de gevangenname van majoor van Hoek neergezet. Nu geheel zoals het toen heeft plaatsgevonden, met de Schwarzlose mitrailleur van Frits Duinkerke op zijn plek en de Nederlandse militairen die van twee kanten belaagd werden. Daar waar nu de losse flodders knalden, vielen toen in 1940 verschillende Nederlandse

Opmars 79 • augustus 2009 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 5

soldaten en een enkele Duitse Fallschirmjäger. De indrukwekkende foto van de dode Nederlandse soldaat tegen de kazemat is hier een schrijnend beeld van. Hij lijkt in slaap te zijn gevallen, maar zijn lot was volledig anders. Zijn naam en de anderen die het leven lieten zijn dan ook terecht weer vanaf het bordes van Amstelwijk opgenoemd, waarna er 69 seconden stilte was. 69 tellen voor elk jaar één sinds het moment van toen. Na het appèl was het opbreken waarbij de Nederlandse wielrijders zich op het wiel zo snel mogelijk begaven naar het volgende punt. De lange colonne met burger en militaire voertuigen, waarachter de sliert met toeschouwers kwam langzaam in beweging. Dit was de Weeskinderendijk-Boven. Hier werd het moment herdacht van de intocht van de Duitse colonne onder de brug naar Zwijndrecht door. Deze gelegenheid zou bepaald worden door de Duitse militairen en de Nederlandse burgers. Voor de gelegenheid traden de Nederlandse militairen dus even op als verkeersregelaars. Door wat problemen met de communicatie bij de voertuigen liep het schema niet helemaal zoals bedoeld. De Duitsers waren te snel ter plaatse, …maar ja hou die maar eens tegen als ze in een ‘winning mood’ zijn! Ondanks dat heeft het toch een serie van mooie plaatjes opgeleverd. Het meest uitgebreide optreden kwam daarna in de Van Baerlestraat en het park Weizigt. De spits werd hier afgebeten door de Nederlandse militairen. De opdracht was de scene neer te zetten van de in het hoofdgebouw van de buitenplaats Weizigt ondergebrachte soldaten van de Spoorwegtroepen. Deze troepen werden op 6 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

de vroege ochtend van de 10e mei verrast door de in de directe nabijheid gelande Duitse Fallschirmjäger. Half aangekleed in lange onderbroek en hemd stormden ze naar buiten. Na een vlug appèl werd een deel teruggestuurd om zich aan te kleden en alle wapens, munitie en uitrusting mee te nemen. Dat de Nederlandse soldaten in Weizigt zouden zijn stuitte op een lichte weifeling bij de verantwoordelijke echtelieden. De dame van de twee veranderde spontaan van mening toen ze hoorde dat de soldaten schaars gekleed zouden zijn. Na deze actie was het middageten voor de mannen. De Duitsers waren de Hollanders hierin voorgegaan, en die konden nu aan de bak in het Weizigtpark. Het was wel een deceptie te merken dat de broodjes worst vrijwel op waren toen de Nederlanders zich kwamen melden bij het voedselverdeelpunt. Achteraf werd bekend dat sommige van de Duits reenacters tot 4 broodjes de man hadden genomen. ‘Lichtelijk’ asociaal gedrag helaas, waar een volgend keer strenger op toegezien zal dienen te worden. De Fallschirmjäger hadden ruim uitgepakt door de landingen te herdenken met zowel mannen met valscherm dat zich mooi ontplooide in de weinige wind, als met een nagebouwde springtoren waar vanaf met veel plezier gesprongen werd om opgevangen te worden door de kameraden die een zeil strak hielden om de springer in op te vangen. Hoe mooier de zweefduik, hoe groter het enthousiasme van het publiek. Vanwege het drukke programma is op het laatste moment afgezien van de gevangen name van een grote groep Fallschirmjäger door slechts enkele Nederlandse militairen. Deze setting was vorig jaar al vertoond, was één argument, het tijdschema met nog twee thema’s was het andere. Ten eerste is het gewond raken van burgemeester Bleeker

opgevoerd. Hij kwam door de Van Baerlestraat aanrijden en werd door geknal uit een MG 34 welkom geheten op het landingsterrein. Dit is exact zo uitgebeeld, nadat het enige moeite kostte om het zicht en de veilige zone vrij te krijgen van het publiek dat overal vooraan wilde staan, ook al staat er een machinegeweer op ze gericht. Hier werd de uitleg door Jens van der Vorm, net als op de andere locaties verzorgd, waarbij nog eens aandacht gevraagd werd voor het huis met de blauwe markiezen aan de overkant. De voorgevel een stille getuige van hetgeen net getoond werd. De kogels hebben hun sporen in die gevel achtergelaten. Het laatste element dat werd vertoond was de gewondenscene. Hierbij zijn de in burgerkledij gestoken dames als verpleegster en hulpverleenster ingezet. Ook de beschikbare militairen konden als gewonde of verzorger hun ding doen. Hierbij was de scheidslijn tussen Nederlands en Duits, tussen militair en burger, even weg. Je bent daar om elkaar te helpen. Het spel was ook overtuigend, al waren de schorten wat wit en de wonden alle zonder bloed. Er was een mooie mix van mensen die wisten wat ze moesten doen en anderen die zich geen houding wisten te geven. Precies zoals het toen was: chaos in de straat en in het hoofd. Oorlog overkwam de bevolking van Dordrecht! De colonne kwam weer in beweging voor de laatste scene. Als eerste reden de auto’s weg richting ’t Hoogt. Als laatste kwamen de wielrijders die eerst hun wielen bij de villa Weizigt moesten ophalen. Onderweg werd de baan vrijgeschreeuwd waarbij bijna een fotograaf ondersteboven werd gereden, die achteraf de man van een collega bleek te zijn. Aangekomen voor het café DrieVlinders

Opmars 79 • augustus 2009 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 7

werd het gros van de Nederlanders als afdekking van verkeerd geparkeerde auto’s en in foute kleuren geschilderde gevels geplaatst. Helaas is zo’n daklijst erg hoog en dat redt je dan niet om dat af te dekken als je maar 1,80 m hoog bent. Wel was er door deze straat, de Sluisweg, een uniek uitzicht. Opnieuw na 69 jaar hing er een grote witte vlag op de toren van de Grote Kerk te wapperen. Dit als teken dat Dordrecht zich overgegeven had, dat er geen militair verzet meer zou zijn. Dordt werd een Open Stad verklaard. Om dit extra te accentueren kwam een groep ongewapende Nederlandse militairen zich bij Duitse commandanten meldden. Ook hier is er een moment stilte in acht genomen voor de gevallenen. Net als op Amstelwijk duurde de stilte 69 seconden. Hierna werd verplaatst naar de laatste scene: voor het gebouw aan de Hoogt 14 Daar waar de overste Mussert, broer van Anton, zijn hoofdkwartier had ingericht. Dit was de setting voor de aankomst van burgemeester Bleeker en de commissaris van Politie. Zij kwamen getooid met een witte vlag als burgerlijke autoriteiten aan de Duitsers meldden dat er geen militairen meer in de stad waren die tegen de Duitsers verzet zouden bieden. Ze kwamen om van de nieuwe machthebbers te horen hoe nu verder gegaan zou worden. Hun eerste belang was uiteraard de veiligheid van de Dordtse burgerij. Het onderhoud was kort met de even daarna in vol ornaat gearriveerde Duitse officieren. De laatste scene was gespeeld, het publiek werd bedankt. Wat restte was een door de organisatie aangeboden drankje in het café op de hoek. Hierbinnen en buiten was de plaats waar alle deelnemers bedankt werden. Ze zijn door Martijn de Rijke, in zijn rol van luitenant der infanterie en adjudant van majoor van Hoek, letterlijk geridderd met een onderscheiding. Met een

goed gevoel over weer een zeer geslaagd evenement in Dordrecht ging ieders zijns weegs. Op naar een volgende editie… Arjen Bosman Naast Jens van der Vorm, Martijn de Rijke, Henk de Deugd en Rein van der Mast, medeorganisator van Dordt Open Stad.

Een voorbeeld van een wachtschema tijdens de mobilisatie 1939-1940 Soms kom je zaken op onverwachte plekken tegen. Het is dan zeker leuk als die zaken ook voor het reenactment handig kunnen zijn. Als dan ook nog blijkt dat er een historische connectie is met de meidagen van 1940 dan is het helemaal prijs. Onlangs kocht ik weer eens een grote stapel Nederlandse voorschriften. Ach, je koopt zo’n 50 voorschriften omdat er dan drie tussen zitten die je nog niet hebt. Die zijn als eerste gekoesterd, keurig geregistreerd en bij de rest van de collectie in de kast geplaatst. Voordat het overschot doorverkocht wordt via de immer populaire internetveilingen, is toch nog even nagekeken of er wellicht exemplaren bij zijn die betere toestand verkeren, in vergelijking met de al in de collectie opgenomen boekjes. Dat was in enkele gevallen zo. Op sommige andere stonden wat spannende stempels van zeldzame onderdelen. Die worden dan ook maar even achtergehouden. Tenslotte ook nog even een snelle blik op de inhoud. Even doorbladeren, want tussen de bladzijden zou ook nog iets verborgen kunnen zijn. Het is eerder voorgekomen dat een briefje, een wasserijmerkje, een hotelrekening e.d. aangetroffen. Ook nu is

8 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

het raak. Een voorschrift van het KNIL levert een hele serie brieven, bevelen en aankondigingen die vanuit Bandoeng zijn verstuurd. Daarna werd in een wel heel algemeen voorkomend voorschrift, Nr. 1 Voorschrift op den Garnizoensdienst, iets gevonden dat we prima kunnen kopiëren en gebruiken. Het is namelijk een gestencild vel van drie kantjes waarop de “Verplichtingen van de sergeant van de week”, “Verplichtingen Wachtcommandant Kazernewacht” en “Verplichtingen Wachtcommandant Garnizoensdienst” staan aangegeven. Bij ieder item is het desbetreffende reglementsartikel genoemd, inclusief de belangrijkste punten uit dat artikel. Bovendien, en dat maakt het

natuurlijk aardig is bij elk een annotatie in potlood gemaakt. Onder op de stapel lag een ander zeer algemeen voorschrift (Nr. 72 b, Handboek voor den Soldaat, Deel II: Infanterie, Algemeen). Hier blijkt de naam van de voormalige eigenaar te zijn geschreven: “Stockman, H.C., R. Grenadiers 1519”. Het blijkt dat de beste man sergeant was, want in het voorschrift is een wachtschema gestopt, waarop hij samen met de ondergeschikten van zijn groep vermeld staat. Ze hoorden blijkbaar tot het 3e stuk of depot stuk dat opgesteld stond op vliegveld Ypenburg. Dat ‘het stuk’ een zware mitrailleur was, blijkt uit de beschrijving

Opmars 79 • augustus 2009 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 9

van Brongers in zijn boek over De Slag om Ypenburg (blz. 71-72). Hij laat hier vaandrig Van Benthum aan het woord die zijn belevenissen van 10 mei 1940 in de strijd om de stellingen in de zuidwestelijke rand van het vliegveld beschrijft: “… Ik riep tegen de soldaten die zich in de loopgraaf bevonden: ”Links van ons zitten Duitsers!” Een van hen vuurde hierop in het wilde weg met het noodlottige gevolg dat mijn metgezel gedood werd. Deze loopgraaf liep ook in de lengterichting van de dijk. Op de borstwering was een zware mitrailleur geplaatst, gericht op het vliegveld. Er bevonden zich hier twee soldaten, korporaal Van Stokkum en sergeant Stockman. De vijand kwam nu langs de dijk oprukken. Op ongeveer 30 à 40 meter hielden ze halt en begonnen met handgranaten te werpen, waarvan de explosies een geweldige knal en een zware luchtdruk teweeg brachten. Op

onze mensen maakte dat een grote indruk; blijkbaar hadden ze nog nooit met scherpe handgranaten gegooid en de uitwerking dus nimmer meegemaakt. Enkelen begonnen te mopperen en mompelden van “overgeven”. Ik zei tegen hen dat hiervan geen sprake was en dat we zouden doorvechten tot het einde, waarbij ik hen uitlegde dat de uitwerking van die handgranaten zo erg niet was. Het waren aanvalshandgranaten en die geven alleen maar een grote knal. Dit vermoede ik omdat de Duitsers met het oog op hun eigen dekking, moeilijk verdedigingshandgranaten konden werpen. Toen de mannen dit hoorden, stonden ze ineens als één man achter mij en besloten met mij de strijd niet op te geven. Intussen wist ik maar al te goed dat het slechts een kwestie van tijd was, want we beschikten maar over één geweer, twee karabijnen en twee pistolen. De twee soldaten aan de voorkant gaf ik opdracht te

10 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

korporaal Van Stokkum opgeraapt en weer teruggeslingerd. Het projectiel ontplofte vlak boven de Duitsers, maar de uitwerking van dit moedige staaltje kon helaas niet door ons worden waargenomen. Af en toe

vuren zodra ze een hoofd zagen, maar niet vóór ze zeker wisten dat het schot raak zou zijn, daar we slechts over zeer weinig munitie beschikten. Intussen stond de zware mitrailleur nog steeds op de borstwering. Korporaal Van Stokkum hielp mij toen het wapen daar af te halen en in de lengterichting van de loopgraaf in stelling te brengen. Dit is onder hevig vuur ook gelukt, maar ik heb nooit geweten dat men op zo’n ogenblik zoveel kracht kon ontwikkelen. De zware mitrailleur woog met de affuit ongeveer 55 kilo en dat moesten we boven ons hoofd verplaatsen. Ofschoon we gelukkig geen van tweeën door het hevige vuur waren getroffen, was al onze moeite vergeefs, want direct daarop kwam een handgranaat bovenop de mitrailleur terecht en sloeg het slot kapot. De sergeant waarschuwde plotseling voor Duitsers die links van ons zaten. Een handgranaat die vlak achter mij neerkwam, werd door

uit de loopgraaf kijkend, vuurde ik met mijn pistool op de vijand op een afstand van ongeveer 30 meter. Drie van hen heb ik zo zien vallen. Terwijl ik druk aan het schieten was, vlogen twee kogels de zandzakken in: één onder mijn kin door en de andere vlak achter mijn rug. Ik pakte daarom gauw wat zandzakken en legde ze op de linkerkant van de loopgraaf. Onze positie werd evenwel steeds hachelijker. In één van de karabijnen was een kleiprop gekomen, waardoor het wapen uit elkaar sprong. De geweerpatronen waren opgeraakt en ikzelf had nog slechts enkele pistoolpatronen. De Duitsers hebben stellig gedacht dat onze bezetting zeer sterk was, want ze hebben bijna drie uren getracht de loopgraaf te veroveren. Nadat ook mijn laatste patroon was afgeschoten werden tientallen handgranaten in de loopgraaf geworpen. Dat werd ons noodlottig. Door elkaar vallend, terwijl de stukken hout om ons heen vlogen en ik door een vallende zandzak even het bewustzijn verloor, werden we overmeesterd…” Zoals we alle weten is deze verovering slechts van tijdelijke aard. De Nederlandse troepen weten zich te herpakken en met grote voortvarendheid de Duitsers te verdringen vanaf het vliegveld. Terug naar het wachtschema, dat waarschijnlijk bij de hierboven genoemde mitrailleur heeft gehoord. Mogelijk zijn de andere soldaten in de loopgraaf ook de mannen die sergeant Stockman onderzijn bevel had. Het schema is op een gelinieerd papiertje geschreven dat uit een schrift is gescheurd. Met potlood is er een verdeling

Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 11

in vakken gemaakt. Links staat de namenlijst. Bovenaan staan de tijden waarbij blijkbaar de wacht werd gewisseld om 11.00 en 23.00 uur. Onderaan staan de dagen genoemd. Hierbij is er steeds melding van een dag met een tussenruimte van twee dagen tot de volgende, dus 2/5/8/11… Deze reeks is dus waarschijnlijk van de maanden januari, februari en maart 1940. Doorrekenend in dit schema, dan zouden korporaal Van Stockum (zoals Stockman zijn naam spelt) op 10 mei geen dienst hebben, maar de soldaten Luiten, Heuvel en Steenberg wacht hebben. Waarschijnlijker is natuurlijk dat vanwege het algemeen alarm de hele groep in het geweer was geroepen. Wel is duidelijk dat het wachtschema er in voorziet dat constant drie man wacht hebben. Er bestaan naast wacht nog twee soorten van activiteiten: algemeen piket (dus stand-by) en vrij met tussenappèls. Er staat dus geen verlofregeling, tenzij dit op de twee tussenliggende dagen van het schema gebeurde. Een dergelijke veelvoorkomende onderbreking is echter niet waarschijnlijk. De werkzaamheden zijn helder van elkaar gescheiden door verschillend kleurgebruik: wacht is rood, algemeen piket is blauw en vrij met tussenappèls is groen.

Normandie trip 2009 Natuurlijk had ook ik jaren geleden de film ”The Longest Day” gezien. Meerdere keren zelfs en daarna ook nog vele andere oorlogsfilms. Toen Marco en Jessica vroegen of ik zin had om met hen mee te gaan naar de ‘Normandië herdenking’ heb ik dat dan ook maar gedaan in de wetenschap dat ook de familie Gordijn aanwezig zou zijn. Wat ik er nou precies van moest verwachten? Eigenlijk geen idee... ben tenslotte ook nog maar een blauwe maandag lid van de vereniging met als ervaring een paar verenigingszondagen, het fortenweekend van september vorig jaar en de Darlingmarket afgelopen mei in Rijswijk. Kamperen zou het worden en gezien mijn ervaring van afgelopen september, in de blubber en barstende van de kou, heb ik mijn dikste pyjama en mijn geitenwollen

Zo’n schema zou dus niet hebben misstaan in onze loopgraaf tijdens de Landmachtdagen te Amersfoort! Literatuur Brongers, E.H., 2000, De Slag om Ypenburg, Mei 1940, Rijswijk Arjen Bosman

12 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

sokken maar tevoorschijn getoverd. Ben lekker in de auto geschoven op de mij toegewezen plaats en heb mij als de koningin naar de plaats van bestemming laten vervoeren.

kerkraam als symbool van wat eens plaats vond. De (moderne) vliegtuigen die griezelig laag overvlogen met in de deuropening een man die we duidelijk konden zien staan. Het maakte allemaal grote indruk op mij. Het

Tent opzetten, boodschappen doen en de anderen Normandië-gangers begroeten; Jaap, Margreet, Maaike, Edward, Bas en Frederik. Na onze magen gevuld te hebben werd tijdens het nuttige van de koffie en andere zaken van onder de kurk besloten de volgende dag naar St-Mère-Église te gaan. Het eerste wat mij opviel was het enthousiasme waarmee de Fransen deze herdenking nog zo groots vieren. Het dorp was afgeladen met mensen. Het plein rond de kerk. De parachutist voor altijd hangend aan de toren. Het gebrandschilderde

VHM’s Normandie-ga nge rs

Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 13

man met een totaal verminkte geest die de hele wereld in brand zette. Hoeveel voor het leven verminkten in lichaam en/of geest was het resultaat? Mannen voor wie er nooit een bevrijding zal zijn omdat ze de rest van hun leven de gevolgen er van meedragen. Ik voel mij intens verdrietig en verberg mijn emotie maar met moeite. Later op de dag bekijken we de bunkers van de Duitsers. De kanonnen, kapotte bunkers de

6 juni 2009, Omaha Beach, 06.30 uur

zonnetje scheen lekker maar de wind was koud. Gelukkig gingen de dames toen – net als onze dames van toen – niet zo koud gekleed als tegenwoordig. Na oneindig keer geposeerd te hebben voor alle mogelijke camera’s zijn we met rood verbrandde konen thuisgekomen. Zaterdag 6 juni Omaha strand 6.30 uur. Onze jongens keurig in hun militaire outfit lopen over het strand in gepaste stilte. Ik loop op een kleine afstand met hun mee en ben er getuige van dat er heel respectvol 2 minuten stilte in acht genomen wordt waarna er een saluut gebracht werd voor de gevallen soldaten. Ik kijk uit over het, op ons kleine clubje na, volmaakt lege strand en denk aan wat een aanblik het geweest moet zijn. Duizenden doden, jonge jongens die hun leven in een oogwenk verloren door één

Actiefoto’s in de duinen

honderden bomkraters zo dicht naast elkaar dat je nu nog steeds kan zien dat er letterlijk géén plaats was om te schuilen, hier was de hel! Een van de hoogtepunten daar vormde een gesprek met een veteraan. Op 18 jarige leeftijd heeft hij de soldaten met een landingsvaartuig naar het strand gebracht.

14 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

Ettelijke malen heen en terug. Nu op 83 jarige leeftijd nog altijd vitaal en graag vertellend over wat zich daar afspeelde hoopt hij heel optimistisch er over 5 jaar weer te zijn. We nemen afscheid met een handdruk en bedanken hem voor wat hij voor ons allen heeft gedaan.

Op zoek naar bunkers

mensen met wie ik deze trip heb ondernomen. Veel weet ik nog niet van re-enactment en de uniformen, In gedachten verzonken

De vele museums nodigen natuurlijk ook uit voor een bezoek en we bezoeken er diverse. Allemaal met hun eigen thema en zijn zeker de moeite waard. Utah strand met alles wat nog kan rijden uit ‘40/’45 aan vervoer is overweldigend. Alleen zeer jammer dat men er met eigentijdse kleding in/op zit. Het is storend en doet afbreuk aan het geheel. Graag wil ik op deze plaats een compliment maken aan de

Normandy American Cemetery en Mem orial, St. Laurent

Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 15

maar ik heb wel heel goed om mij heen gekeken en de tijd genomen om details in mij op te nemen en het moet worden gezegd, JULLIE SPRONGEN ER MET KOP EN SCHOUDERS BOVEN UIT! En daar mag je trots op zijn! Wat de dames betreft GEWELDIG HOOR. Ik hoop op jullie steun om er ook zo uit te kunnen zien. De avonden brachten we in een grote saamhorigheid door. Gezamenlijk (uit)eten, wijntje en trijntje, moppen tappen en veel lachen, het voelde als een grote familie.

Even genieten van het heerlijke weer

En een tip voor alle thuisblijvers??? Volgende keer ook toch gewoon meegaan! Marti Blomme

Cover model Ja ap en zijn dame s

De GI’s

16 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

Monument voor de 1ste Infanteriedivisie, Colleville Sur Mer Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 17

Het is dichterbij dan je denkt en het komt terug...

Veteranendag 2009 Voor de derde keer heeft de K.N.I.L.werkgroep zich gepresenteerd op de Nederlandse Veteranendag. Om het aantal deelnemers op te pompen heb ik de werving niet alleen opengesteld voor het K.N.I.L. tot 1942, maar ook voor andere perioden van de Nederlandse krijgsmacht in de Oost, een formule die we wel vaker hebben gehanteerd. Zodoende konden we vijf man van het oude K.N.I.L. laten zien, twee Mariniers uit de Politionele Acties, één man KL uit de Politionele Acties , een parachutist van het K.N.I.L. uit diezelfde periode en een kaderlid van het Papoea Vrijwilligerskorps. In de voorbereiding maakte de projectorganisatie van de Veteranendag nogal een punt van de brandveiligheid van onze display, voor mij een verrassing (en juist geen verassing) omdat dit de eerdere jaren helemaal geen issue was geweest, tenminste niet dat wij gemerkt hebben. Als alternatief voor ons eigen idee bood de organisatie ons een marktkraam aan en een aantal grote bamboeplanten en palmen. Dat bleek uiteindelijk een prima oplossing, met foto’s van Nieuw-Guinea op de marktraam en twee veldbedden met een klamboe en ander toebehoren tussen de palmen. Onze opstelling bevond zich net als vorig jaar bij de ingang van de museumtent, maar dan de hele dag buiten. En ook dit jaar was

het terrein weer één grote zandvlakte. De avond tevoren was ik aan het strand geweest bij Hoek van Holland en ik moet zeggen dat het enige verschil het gebrek aan zee in de binnenstad van Den Haag was. Eerst de Pasar Malam Besar en vervolgens de Veteranendag er nog ‘ns overheen, nee, het is allemaal niet zo best voor het gras, die conclusie mogen we wel trekken na drie jaar... Behalve de diverse gesprekken met veteranen en zo af en toe een verzamelaar was er ruime belangstelling van het publiek. De domste publieksopmerking van dit evenement was de vraag of wij van de VOC waren (tenzij de man in kwestie de

18 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

Vereniging van Officieren der Cavalerie bedoelde, maar ook in dat geval zijn we niet van de VOC). Maar meer serieus: mijn ervaring is dat er heel veel gevraagd wordt naar het wapen dat je draagt (“wat voor wapen is dit nou”) en dat er heel veel mensen zijn die je uitbeelding niet herkennen, maar wel interesse tonen (“wat voor tijdperk beelden jullie uit”). De meesten zijn tevreden met een kort antwoord en vragen niet door, soms komt er ook wel eens een interessant gesprek uit voort. Verder zijn we dit jaar meer dan ooit gefotografeerd. Van het défilé hebben we niets meegekregen, behalve datgene wat op het grote scherm te zien was. Wel hebben we de hele dag het muziekoptreden op het podium meegemaakt. Als ik het goed begrepen heb was het Johan Willem Friso-Kapel die daar speelde, gerenommeerde beroepsmusici waar niets op aan te merken valt. Alleen was een deel van de muziekkeuze wat minder geslaagd. De nummers met die blonde zangeres waren puur geluidsbehang; het ging nergens over, het kwam nergens vandaan en het ging nergens naar toe. Waarom geen leuke cover gespeeld van James Brown (“like a sex machine”) of Tom Jones (“Sex bomb! Sex bomb”) in plaats van dit eentonige gejammer? Rob de Nijs (of iemand die hem goed kan nadoen) bracht daarna enige verlichting met wat meer melodieuze nummers, waarbij het ook erg hielp dat zijn fanclub niet aanwezig was, de fanclub die (volgens een familielid van mij dat ooit bij een optreden is geweest) bij elk nummer opstaat onder luid krijsen en meezingen, zodat de rest van het betalende publiek niets meer hoort of ziet.

dan met name een: Z.K.H. de Prins van Oranje. Toen bekend werd dat deze de museumtent aan zou doen en daarbij vlak langs onze opstelling zou komen liep mij het dun groen en geel door de broek. Wat moet je in vredesnaam voor protocol volgen – en dat ook nog eens met drie verschillende krijgsmachtdelen en drie verschillende tijdsperiodes. Gelukkig traden anderen binnen de groep wèl doortastend op en zo improviseerden we een erewacht voor de Kroonprins. Twee man slopen zelfs naar de achterkant van de tent, waar de Prins naar buiten zou komen, om daar nogmaals de eregroet/militaire groet te brengen. De Prins kon dit alles wel waarderen, zoals ik ook achteraf nogmaals heb vernomen. En daarmee had de Veteranendag van 2009 voor ons een duidelijk hoogtepunt. Het opruimen en inpakken ging zoals altijd weer vlot. Mijn bamboestaken heb ik gedoneerd aan het Museum Bronbeek om niet weer met die dingen in de metro te hoeven. De stofstormen van vorig jaar bleven ons dit keer bij het vertrek bespaard, ondanks het droge en warme weer. De voorspelde onweders en hagelbuien zijn de hele dag uitgebleven. Met warm weer kwamen we aan, met warm weer zijn we vertrokken. Rest mij nog de eer om de wisecrack van de dag toe te kennen aan Dik van Mourik. Toen iemand voor de grap zei dat onze display een wel heel erg ver verleden voorstelde was zijn antwoord: “Pas maar op, het is dichterbij dan je denkt en het komt terug!” Je moet er maar opkomen! Clasijn H. Witvliet

Van meer belang voor ons waren echter de prominenten buiten het muziekpodium en Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 19

O P R O E P

O P R O E P

O P R O E P

O P R O E P

Groot(s) Bevrijdingsfeest in de Achterhoek van 1 tot en met 7 mei 2010 Ter gelegenheid van 65 jaar bevrijding wordt in Zelhem, “het groene hart van de Achterhoek”, een groot feest georganiseerd door buurtvereniging De Meene en de Oranjevereniging. De gemeente Bronckhorst is zeer enthousiast over de opzet en zal het evenement ondersteunen. De VHM is uitgenodigd een legerkamp op te zetten met Nederlandse, Geallieerde en Duitse eenheden, battles te houden en uitvoering te geven aan vrijwel alles waar onze Vereniging zo goed in is namelijk: reenactment. Voor bijna alle groepen binnen onze Vereniging is er wel gelegenheid iets te doen en te ondernemen. Zoals het er nu uitziet: special effects en loopgraven/bunkers e.d. geen probleem. Het bestuur van de VHM heeft deze “uitdaging” aangenomen en wil een groot “deelnemersveld” afvaardigen en daarmee een evenement neerzetten dat zelfs Salerno 2003 in het Archeon doet verbleken. Er zal behoorlijk veel publiciteit (radio, kranten en TV) aan worden gegeven en de verwachting is dat er ook behoorlijk veel publiek zal komen. De eerste week van mei hebben de scholen vrij en 5 mei is nationale feestdag. Een extra dimensie is zeker dat de afdeling Rekwisieten van Defensie bereid is gevonden een reservering in de agenda op

te nemen voor een Shermantank, een Brencarrier en een 25 ponderkanon. Er wordt geprobeerd nog meer zwaar materieel uit de omgeving op te trommelen. Tijdens de opmars van de geallieerden in maart 1945 was er een tankverzamelplaats in Zelhem, dus dat vraagt om meer... Daarnaast zal, zoals de VHM gewend is, medewerking van collega clubs worden gevraagd. Om in de sfeer te blijven wordt aan de leden van de buurtvereniging gevraagd in jaren ‘40 kledij te verschijnen. Op een aantal avonden wordt een openluchtspel door de buurtvereniging gehouden, waar publiek tegen betaling van kan genieten. Ook hierbij wordt de medewerking van de VHM gevraagd. De optie om een veldkeuken te laten draaien is met open armen ontvangen, zeker ten behoeve van de catering tijdens het openluchtspel, maar ook tijdens of als onderdeel van VHM activiteiten. Dit zou een fraaie opsteker voor de kas kunnen betekenen. Er wordt al driftig over mogelijke activiteiten nagedacht : • De Duitse inval in Nederland met de grenspost van NL 1940 • Een speurtocht voor kinderen naar een geallieerde piloot met NL verzetsmensen en Duitsers • Schminken, commandoparcours voor kinderen, mijnenprikken enz.

20 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

O P R O E P

O P R O E P

• Leven in de oorlogstijd in de museumboerderij naast het legerkamp, met een inval door de Duitsers. • Algehele rondrit door dorp en omgeving in het eerste weekend met rekwisieten c.a. • Rondrit als halfuurdienst met museumbezoek op andere dag(en) • Rantsoenen maken, Knippen door de legerkapper... Eten in legerkamp (oud recept). • Hamburgers bakken (de Canadezen introduceerden de Hamburger voor de hongerige bevolking) • Het laten draaien van het veldhospitaal, met operaties als gevolg van de battles. • Bevrijdingsfeest met iedereen in oude kledij en de Andrews Sisters • Fotosessies met Trees heeft een Canadees

O P R O E P

O P R O E P

De verzorging van de deelnemers wordt geregeld, mogelijk in combinatie met de veldkeuken en buurtvereniging. Het is uiteraard niet vanzelfsprekend dat iedereen de hele week aanwezig kan zijn, hetgeen natuurlijk wel fantastisch zou zijn, maar laat in ieder geval weten of je erbij wilt zijn. Reiskosten worden vergoed. Wie nog suggesties heeft en activiteiten enz. kan verzinnen, laat maar horen ! Namens het Bestuur van de VHM en de Zelhem organisatie, Jaap Gordijn telefoon: 0314-625450 e-mail: [email protected]

Kortom ieder lid van de VHM is welkom: van Nederland Paraat 1940, Brits, Amerikaans, Canadees, PIB, Vrouwen in Uniform, Dames en Heren van Toen, DKO, Den Vijand tot zelfs de Gordons kunnen hun kampement inrichten. Let wel het evenement duurt een hele week.

Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 21

Beurzen- & evenementenkalender De in deze lijst opgenomen beurzen in Groot-Brittannië zijn op maximaal 1½ uur rijden van Harwich/Dover of –indien verder weg– enorm aan te bevelen. Voor een complete overzicht van Britse beurzen, kijk op www.speedbid.com.

Kijk voor een volledig en actueel overzicht op: www.livinghistory.nl/forum.

September 2009 Wo 2 Za 5 Za 5 & Zo 6 Zo 6 Za 12 Za 12 & Zo 13 Zo 13 Zo 13 Zo 13 Zo 21 Vr 25 & Za 26 Za 26 & Zo 27 Za 26

Stille herdenking Wielrijders, Harskamp. Deelname Nederland Paraat Wielrijders Airborne Wandeltocht, Oosterbeek, zie www.airbornewandeltocht.nl Fort bij Edam re-enactmentweekend, deelname door Nederland Paraat en DKO Militariabeurs Antwerpen (B) Militariabeurs Breda (NL) Open Monumentenweekend, Fort Vechten. Deelname van alle groepen. Kopijdatum Opmars 80 Militariabeurs Kortrijk (B) Militaria Fair Chatham (GB) Militaria Fair Chelmsford (GB) Antique Arms Fair, London 3 (GB) LPLG-weekend & Opmars 80 Militariabeurs Duiven (NL)

Oktober 2009 Za 3 Militariabeurs Breda (NL) Zo 4 Militariabeurs Antwerpen (B) 9 t/m 11 okt WO 1 re-enactment evenement, Romagne sous Montfaucon (F) Zo 11 Militaria Fair Chatham (GB) Zo 11 Medals & Militaria Fair Bromley (GB) Za 17 Militariabeurs Zwolle (NL) Zo 18 Militariabeurs Vlaardingen (NL) Zo 18 Militariabeurs Hervé (B) Zo 25 VHM-dag te Fort Vechten Zo 25 Militariabeurs Ciney (B) Zo 25 Militaria Fair Chelmsford (GB) 30 okt t/m 1 nov Commandomars Walcheren, details nog onbekend Za 31 Militariabeurs Duiven (NL)

November 2009 Zo 1 Za 7 Zo 8 Zo 15

Militariabeurs Antwerpen (B) Militariabeurs Breda (NL) Militaria Fair Chatham (GB) Kopijdatum Opmars 81

22 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Opmars 79 • augustus 2009

Zo 22 Zo 22 Za 28 Zo 29

Militaria Fair Malvern (GB) Medals Fair, London 2 (GB) Militariabeurs Duiven (NL) VHM-dag & Opmars 81

Addressen • Antwerpen (B)

• Arlon (B) • Arnhem • Bastogne (B) • Breda • Bromley (GB) • Chatham (GB) • Chelmsford (GB) • Cheshunt (GB) • Ciney (B)

• Deurne (B) • Dorking (GB) • Duiven • • • •

Farnham (GB) Gent (B) Guildford (GB) Hervé

• Hildenborough • Huizen • Kortrijk (B)

• La Gleize (B) • London 1 (GB)

Zaal Schijnpoort – Sporthal, Schijnpoortseweg 55a, 2060 Antwerpen (08.30-12.00u) Info: +32 475 492648 of +32 495 782856, www.militariashow.be Hall polyvalent - Parc des Expositions, B-6700 Arlon (9.30-14.00u) Info: Mr Guirsch, +32 63 22.16.66, http://lefusil.ibelgique.com/ Arnhems Oorlogsmuseum ’40-‘45, Kemperbergerweg 780, 6816 RX Arnhem. Info: [email protected], 026-4420958 Parc Expo de Renval (09.00-16.00u) Info: 0478/42.08.37, [email protected], http://users.skynet.be/abc/ Gemeenschapshuis Overakker, Overakkerstraat 204 (09.30-12.00u). Info: 040-2538733. Civic Centre, Stockwell Close, Kentish Way, Bromley, Kent (09.3014.30 uur). Info: +44 771 409 4009 The Historic Dockyard, Chatham, Kent (07.00-14.00 uur). Info: www.ukms2000.com Marconi Social Club, Beehive Lane, Chelmsford, Essex (10.00-14.00 uur). Info: +44 7811 390839, [email protected] Wolsey Hall, Cheshunt, Hertfordshire (10.00-14.00u) Nieuwe Veemarkt, Rue du Marché Couvert, zoning van Biron (09.0016.00u). Info: +32 83 21.33.94, [email protected], www.cineyexpo.be MEDEC Antwerpen, zaal Ruggenhof, Frans van Dijkstraat 46 (13.00-16.00u) Dorking Halls, Dorking, Surrey (10.00-14.00u) Zalencentrum CCOG, Kastanjelaan 2 (9.45-13.00u). Info: 0570618335, www.militariabeurs.nl The Matings, Bridge Square, Farnham, Surrey (10.00-14.00u) Internationaal Congrescenter, Citadelpark. Info: +32-9-2581265 The Guidford Civic, Guildford, Surrey (10.00-14.00u) Salle de la Providence, Avenue Reine Astrid 9, Herve (09.00-14.30u) Info: MVCG Belgium INDIAN HEAD +32(0)4/250.33.22, [email protected] Hildenborough Village Hall, Riding Lane, Hildenborough, Tonbridge, Kent (09.00-13.00u) Sporthal De Meent, Graaf Wichman 177 (09.30-15.00u). Info: Joop en Ria de Blij, telefoon 015-2602199, na 18.00u: 015-2121858 Kortrijk Expo, Zaal Gruzenberg, Doorniksesteenweg 216, B-8500 Kortrijk (9.00-15.00u) Info: Balming Militaria, +32 495 78.28.56, www.militariashow.be Rue de l’Eglise 25, La Gleize (08.00-14.00u). Info: +32 80 78.59.82 Marriott Hotel, Grosvenor Square, London W1 (10.00-16.00u). Info:

Opmars 79 • augustus 2009 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 23