10
Oktober 1966 Skopje, 10 oktober 1966 Lieve allebei, Zo hier dan mijn eerste levensteken om te laten zien dat ik alles doorstaan heb en ben aangekomen. Maar ik zal in volgorde vertellen. Vanaf Utrecht had ik erg gezellige mensen in de coupé, een gewezen balletdanser (hij had in Parijs toentertijd les gehad van allerlei grote Russische ballerina's uit de tsarentijd) en een Griekse jongen die terug naar huis ging om in dienst te gaan, een bijzonder aardige en ontwikkelde jongen. Mijn hemel wat was ik blij dat ik een plaats besproken had, je kon haast niet eens naar de wc van alle mensen en koffers op de gang. Het was dus een erg gezellige reis tot München en het ging erg vlug. In München heb ik mijn spullen door een kruier in het restaurant laten zetten en ben er zelf bij gaan zitten. Er zijn daar geen perrons, alles loopt uit op 1 centraal perron3. Mijn trein kwam al om half tien binnen dus ik heb niet zo lang hoeven wachten. Vanaf München ook aardig gezelschap: een Duitse mevrouw en een Joegoslavische jongen tot Beograd en nog een stel Indiërs van het Institute for Social Studies uit Den Haag die naar Zagreb gingen. 's Nachts had ik niet zo goed geslapen maar dat heb ik getracht overdag in te halen. Met formaliteiten ging het weer precies als toen naar Moskou, gewoon alles af geven en verder geen ellende. In Beograd waren die mensen van de ambassade aan de trein, met kinderen en kindermeisje. Ik mocht daar heerlijk even een bad nemen. Ze vonden het erg leuk dat ik van alles had meegebracht, ook de Telegraaf en de Libelle. Een enig huis hebben ze, net een oud Moors kasteeltje, en licht of iets dergelijks valt nooit uit, muggen hebben ze niet, want er wordt gesproeid uit de lucht, want vlak achter hun woont Tito4. We hebben gezellig geborreld, gegeten en gekletst en toen bracht hij me weer met de auto weg, waar ik de express naar Skopje heb genomen. Een besproken plaats in een 2e klas zegt hier niets, alles 3 4
München was en is een zogenaamd kopstation Zie achterin
11
is afgeladen in elke trein, dus heb ik me neergevleid in een zachte 1e-klas coupé voor slechts een bijbetaling van 1700 dinar5, wat het beslist wel waard was. Ik zat met 3 Joegoslaven waarvan er eentje gelukkig een beetje Duits sprak. Ik heb wel redelijk geslapen, we hebben ons verdeeld over de 6 stoelen waarbij zij hun best deden het mij zoveel mogelijk naar de zin te maken. Deze trein heeft maar 2 of 3 keer gestopt en we waren al om 6 uur in Skopje. Ik was zo moe dat ik dacht ik kruip een hotel in en ga eerst een paar uur slapen. Ben dus in een taxi gekropen met behulp van die ene man en naar het studentenhotel, waar ik na veel moeite, want niemand spreekt wat anders, nu een kamer heb voor een paar dagen (ik heb verteld dat ik een beurs gekregen had, toen was het gelijk goed), het zit namelijk zo dat het morgen de nationale Macedoonse feestdag is zodat zowel vandaag (wat ik niet begrijp) als morgen alle officiële gebouwen gesloten zijn, zo ook de universiteit. Dus ik heb nu gewoon 2 dagen om uit te rusten en de stad vast een beetje te verkennen. Maar ik ben eerst een paar uur naar bed gegaan en toen de stad in. 's Ochtends en 's avonds is het hier goed kil, maar overdag bloedheet. Ben voor alle zekerheid nog even gaan kijken in de universiteit, heb het instituut gevonden maar men werkte inderdaad niet, ik moest overmorgen maar terugkomen. Het eerste wat ik gedaan heb is een woordenboekje Engels-Macedoons kopen, een schatje voor maar 550 dinar. Skopje is zo te zien een leuke stad ook voor een meisje alleen, geloof ik. Vanmiddag ben ik gewoon weer in bed gekropen en nu is het half zes en al bijna volkomen donker. Een adres heb ik dus nog niet, maar jullie weten in elk geval weer iets. Heel veel liefs, dikke zoen
*************** Skopje 10 oktober 1966 6.30 u avond Lieve allebei, Ik zal er maar een soort dagboekbrief van maken anders weet ik ook niet meer wat ik wel en niet geschreven heb. Net de eerste 5
Koers van de dinar in 1966: 1000dinar = ca. 3 gulden (€ 1,36)
12
brief voor jullie op de post gedaan en toen ben ik gaan eten, ik vermoed dat het een mensa is, het is hier aan het gebouw aangebouwd. Ik was beslist aan warm eten toe en heb me er dus roekeloos ingestort, de mensen zijn allemaal erg aardig, ik kan heel fraai zeggen dat ik een buitenlandse ben en dan is alles goed, maar het is wel eng zo'n eerste keer, maar ik heb goed gegeten, veel en goedkoop, musaka en kompot voor 290 dinar, ik heb er nog van moeten laten staan, ik kon niet meer. Het valt me wel op dat hier bijzonder weinig meisjes zijn. Ik had even een moeilijkheid bij het betalen van het eten, maar heb kennis gemaakt met een Albanese jongen, die Engels sprak, slecht weliswaar maar beter dan mijn Macedoons.6 Het is eigenlijk een heerlijk idee 2 dagen te kunnen uitrusten alvorens te beginnen. Dinsdag 11 oktober 10 uur Zo, ben ik weer. Heb heerlijk geslapen, van gisteravond 8 tot vanmorgen 9. Het weer is hier goddelijk, haast te warm, strakblauwe hemel. Ben nu aan 't acclimatiseren, dat is hier wel nodig, Heb gisteravond grammatica opgedoken en ben aan de studie gegaan, het is voor mij gewoon nog te warm om een heel eind te gaan wandelen. Zit hier in het centrum van de stad. Je moet eens in de boekenkast kijken, op de plank van de leerboeken, daar staan rechts allerlei boekjes van de NBBS7 etc. daar moet bij staan het boekje "Youth and students visit Jugoslavija" (1966), anders moet je er maar eentje halen bij de NBBS. Bij Skopje staat de foto van het studentenhuis waar ik nu woon. Het is bijna in het centrum van de stad en er tegenover is een kiosk voor postzegels, sigaretten en kranten, erg handig. Ik kauw nog steeds op overjarige krentenbollen, die ik beslist te veel bij me had. Mijn grammofoon heb ik op 220 gezet en hij doet het prima, ik heb het gelijk geprobeerd. 19.30 u 6
de officiële benaming van de taal is Macedonisch, maar ik heb de term 'Macedoons' consekwent gebruikt in al mijn brieven, dus heb ik dit hier niet verbeterd 7 Nederlands Bureau voor Buitenlandse Studentenbetrekkingen
66
jullie de foto's. Trouwens hartelijk dank voor het sturen van de verlovingskaartjes van Victoria en Dries, ik heb ze vandaag een mooie kaart gestuurd. Even kijken of ik nog iets kan beantwoorden uit jullie brieven. Over de reis heb ik al verteld, dat hoeft dus niet meer. Excuseer trouwens mijn handschrift, ik lig op mijn buik te schrijven, lekker onder de dekens, want het is goed koud. Heb je de dokter al verteld dat ik zo'n eind afgeslankt ben? Ik vind het echt zielig dat dat kleine manneke zo onder de indruk is van het vertrek van zijn vader, maar ja ze zullen er aan moeten wennen, een sfeer van constante ruzie is ook niet bepaald bevorderlijk voor die kleine schatten. Het is hier volop winter op het moment, juist natuurlijk het jaar dat ik er ben, andere jaren heeft het niet gesneeuwd en is het niet zo koud geweest vóór februari. Gisteren sneeuwde het aan een stuk door, 25-30 cm en in deze sneeuwbui heb ik mijn eerste rijles gehad. Ik ben dus met rijlessen begonnen, het gaat hier allemaal in sneltreinvaart, je betaalt, lessen, examen, klaar! Heb 120 gulden ongeveer betaald voor de hele cursus wat ook nog inhoudt dat ik één keer kan zakken zonder bij te hoeven betalen. Krijg 10 lessen van 2 uur, elke dag en dan examen. Heb dus gisteren in sneeuwbui en vandaag op hard en zacht-gereden sneeuw gereden. Krijg les in een Fiatje23, mieters wagentje, alles is precies op de goede hoogte voor mij, krijg nu geen kramp in mijn benen van het schakelen of gas geven. Er staat op de auto netjes een bord: auto-škola24, maar ín de auto zijn geen verdere voorzieningen als een 2e stel pedalen of iets dergelijks. De instructeur kan bij handrem en stuur en verder niets maar het rijden gaat heel goed en op het opgavenboekje ben ik hard aan het studeren. Alles in het Macedoons, maar het moet, het zijn allemaal vragen waar je tussen 3 mogelijkheden moet kiezen en aankruisen, maar het loopt wel. Heb bijzonder aardige instructeur. Het is wel een gekke gewaarwording in die hoge sneeuw te rijden en vanmorgen hebben we in de stad en buitenwijken gereden met handrem-stop en keren in smalle straat. Het gaat zo mieters en als ik kan rijden onder deze weersomstandigheden kan ik het zeker als het goed weer is. Maar de voetgangers zijn hier al even erg als in Beograd van de 23 24
Fiat 600 Auto-Rijschool
67
zomer, de enige remedie is je vinger op de toeter te houden. Dat mag officieel en er zijn trouwens wel meer verschillen in de verkeersregels, maar als je er eenmaal inzit, is het niet moeilijk. Zou het leuk vinden als ik van de zomer ook eens mocht rijden als jullie hier zijn. Verder heb ik eigenlijk geen nieuws. Hoop vlug weer iets van jullie te horen. Heel veel dikke zoenen PS Ontving een mooie nieuwjaarskaart van de jaarclub, heb alles bij elkaar nu ca. 20 kaarten ontvangen. Boel hè? ***************
Skopje, 17 januari 1967 11 uur am Lieve allebei, Hartelijk dank voor jullie brief die ik gisteren ontving. Wat die nieuwjaarskaart uit Rusland betreft, ik kan me met geen mogelijkheid herinneren wie dit manspersoon is, die het me stuurde. Waarschijnlijk een van de buitenlanders die in Moskou dit of vorig jaar op de cursus waren, maar ik heb werkelijk geen idee. Mijn laatste brief was geloof ik van zaterdag, dus van daar af zal ik doorgaan. Ana is zaterdagmorgen voor 14 dagen naar huis vertrokken, zodat ik het rijk alleen heb. We hebben van die commissie in Beograd 2 miljoen dinar gekregen om hier in Skopje een club voor de buitenlandse studenten te openen en gisteren hebben we de eerste vergadering gehad waarin een commissie gevormd is om de club in te richten, met uit ieder land een lid; het blijkt dat hier in Skopje ongeveer 40 buitenlandse studenten zijn waarvan ik het enige meisje ben. Heb dus in elk geval een plaats in de commissie. We krijgen een eigen ruimte in het huis , met televisie, grammofoonplaten, boeken, etc. Zal hartstikke leuk zijn. Zondagmorgen laat opgestaan en was gestreken, om ca. 1 uur kwam Jusef om de laatste lessen over te schrijven. Daarna zijn we met 4 man uitgegaan, het was mieters weer met sneeuw en zon en we
68
hebben foto's gemaakt in het park en op de vesting. Het is heel gek, ik voel me veel meer op mijn gemak in jongensgezelschap dan bij meisjes. Toen de zon onder was besloten we te gaan lunchen in een klein Turks restaurantje in de Turkse wijk van de stad. Was heel leuk, was daar nog nooit geweest. Daarna terug naar huis, waar we op de grote kamer van de jongens plaatjes gedraaid hebben. Maandagmorgen vroeg naar school en om 2 uur weer rijles, gaat hartstikke goed en we rijden nu telkens het traject dat op het examen gevraagd zal worden, ongeveer 10 minuten met achteruit parkeren en stoppen op de helling wat nu wel wat moeilijk is want het is glad als de hel, vooral 's ochtends vroeg, het vriest 's nachts 15-20 graden. Vanmorgen na 3 uur in de zon was mijn melk nog 1 ijsklomp. Na rijlessen dus naar de vergadering en daarna hebben we bij mij plaatjes gedraaid. Sabir had een heel stel platen van thuis gekregen, Arabische maar heel goeie muziek, hebben vermouth gedronken en zoutjes geknabbeld en daarna kaart gespeeld om bioscoopkaartjes, dus om 8 uur naar de bios. We hebben een Engelse film gezien, Darling, met Julie Christie en Dirk Bogarde, was een mieterse film, precies zoals het echte leven, zonder happy end. Vooraf nieuws; we zaten heel luxueus balkon. Het was pas laat afgelopen, kwart voor 11, en het was ontzettend koud op straat, je kon nauwelijks adem halen en thuis gekomen had ik geen neus meer en geen handen. Omdat we verder niet gegeten hadden hebben we op mijn kamer nog een maaltijd gemaakt. Dat is wel lekker als je alleen bent. Niemand zal je beletten om om 11 uur 's avonds nog eten te koken of te bakken. Vanmorgen was het weer om 7 uur op, rijles om 8 uur zodat je wel kunt voorstellen dat ik enigszins slaperig ben op het moment, ben dus vast van plan vanavond vroeg naar bed te gaan, maar daar zal ook wel weer niets van komen. Ik zou wat geven om een hele dag te kunnen slapen.... Kreeg gisteren ook de Telegraaf en het Leidsch Dagblad. Hartelijk dank, ik was erg blij met de foto's en de artikelen over Margriets bruiloft. Zal wel schattig geweest zijn. Meer nieuws heb ik op het moment niet, hoop morgen weer iets van jullie te ontvangen. Veel liefs, dikke zoenen
