oktober 2010 Een uitgave van B. Braun Medical B.V. Veiligheid Een gezonde gewoonte

oktober 2010

Een uitgave van B. Braun Medical B.V.

Veiligheid

Een gezonde gewoonte

Voorwoord EXPERTISE is een uitgave van: B. Braun Medical B.V. Divisie Aesculap Postbus 659 5340 AR OSS T: 0412 67 24 11 F: 0412 67 24 95 [email protected] www.bbraun.nl Samenstelling inhoud René Pulles Product / rayonmanager Chirurgische Instrumenten GSM 06 51 71 16 25 Eindredactie Gemma Verdonk Marketeer Aesculap Shalini Premchand Marketingsecretaresse Aesculap Redactie teksten Maasland Communicatie - OSS Marjo de Louw Grafische vormgeving Publicatief - VUGHT Hanneke Wissmann Drukwerk SenB druk - OSS Voor meer informatie over de inhoud van deze uitgave kunt u contact opnemen met René Pulles. Niets in deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever worden overgenomen of vermenigvuldigd. Hoewel deze uitgave naar beste weten is samengesteld, kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid. Zij aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Het thema van deze ‘Expertise’ is veiligheid. Wat is dat eigenlijk veiligheid? Veiligheid is de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate van aanwezigheid van beschermende Foto: Paul Geelen, Pharmacist / maatregelen tegen deze potentiële oorzaken. Het begrip veiligheid Manager QA & RA en Logistiek bestaat zowel rationeel als denkbeeldig. Rationeel kunnen er allerlei berekeningen worden toegepast op een situatie om te bepalen of deze veilig is. Daarnaast is er nog denkbeeldige veiligheid. Iemand kan zich veilig voelen maar het rationeel gezien niet zijn en andersom. Dit wordt ook wel schijnveiligheid (resp. schijnonveiligheid) genoemd. Om de veiligheid te waarborgen bestaat er regelgeving. Zo moeten bijvoorbeeld drukvaten aan strenge eisen voldoen om explosiegevaar te minimaliseren en moeten gebouwen voldoen aan allerlei brandveiligheidseisen om in geval van brand het aantal slachtoffers en de schade te beperken. En natuurlijk hebben we binnen de gezondheidszorg ook veel regels, denk maar aan de registratie van geneesmiddelen, de wet op de medische hulpmiddelen, richtlijn steriliseren en steriliteit. Veiligheid is natuurlijk één van de belangrijkste aandachtspunten in de gezondheidszorg in de meest ruime zin des woord. Aan veiligheid voor zowel de patiënt, de gebruiker alsook de omgeving, dient de grootst mogelijke aandacht besteed te worden. Aan de hand van een voorbeeld kunnen we het begrip veiligheid voor een deel toelichten. Neem bijvoorbeeld een boor voor gebruik op de OK. Allereerst de veiligheid voor de gebruiker van de boor. Deze gebruiker dient geschoold en soms bijgeschoold te worden door de leverancier. Scholing is nodig voor een juist en veilig gebruik, niet alleen voor de gebruiker maar ook voor de patiënt. Een dergelijke scholing wordt tegenwoordig meestal ook geregistreerd en soms zelfs getoetst. Na gebruik gaat de boor naar de Centrale Sterilisatieafdeling, die duidelijke instructies dient te ontvangen over de onderdelen van de boor. Vastleggen van instructies,

bewaking van de opvolging hiervan en validatie van bijvoorbeeld sterilisatieprocessen zijn onderdeel van de veiligheid. Bij boor- en zaagapparatuur hebben we ook te maken met de Medisch Technische Dienst, die, waar nodig, geïnformeerd en/of geïnstrueerd dient te worden over het noodzakelijke preventieve en correctieve onderhoud. Ook allemaal om uiteindelijk de veiligheid van het product op korte maar ook op lange termijn te bewaken en tijdig maatregelen te nemen indien, door slijtage bijvoorbeeld, de veiligheid in het geding komt. Ook de overheid speelt natuurlijk een rol. Zij controleert of aan de eisen van de wet voldaan wordt. Is het dossier (ontwerp, fabricage, risicoanalyse etc.) van de fabrikant in orde? Zijn de toeleveranciers van de fabrikant regelmatig geauditeerd? Hoe is de kwaliteitsborging geregeld? Is de gebruiksaanwijzing volledig en duidelijk? Is er sprake van Post Marketing Surveillance? Heeft de fabrikant een goed systeem om foutieve producten terug te halen of te blokkeren? Dit zijn slechts een paar voorbeelden aan de hand van één product, maar elk product en/of dienst heeft natuurlijk op het gebied van veiligheid zijn aandachtspunten. Veiligheid in de gezondheidszorg wordt niet door individuen gecreërt, maar door velen gezamenlijk. En uiteindelijk gaat het om de maatschappij. Deze verwacht en mag verwachten van iedereen in de gezondheidszorg, van fabrikant, overheid, arts, verpleging tot en met ondersteunende diensten, dat deze er alles aan doen om goede veilige zorg te verlenen op het hoogste niveau tegen aanvaardbare kosten. En dat niet 1 keer, niet 2 keer, nee steeds, altijd, week in, week uit. Ik wens u veel leesplezier.

Foto:

Aesculapium, Tuttlingen

2

Paul Geelen Pharmacist / Manager QA & RA en Logistiek

Interview Welke rol speelt veiligheid? Instrumentbeheerders zijn steeds vaker een belangrijke schakel binnen het OK CSA complex. Beheer van instrumentarium is de laatste jaren behoorlijk complex geworden. Dit enerzijds omdat er veel leensets circuleren, anderzijds dat de complexiteit van de sets is toegenomen. Paul Wolters (48) is werkzaam als instrumentbeheerder in het MUMC. Paul weet als geen ander de sets te organiseren. Daarbij komt ook nog dat Paul door de jaren heen een enorme knowhow heeft opgebouwd m.b.t. het instrumentarium. Een job die op zijn lijf geschreven is. Met Expertise deelt hij de ins en outs van zijn werk. Wat houdt uw functie precies in? Als instrumentbeheerder ben ik, naast het sturen van de dagelijkse gang van zaken, onder andere verantwoordelijk voor het vullen en onderhouden van het instrumentenvolgsysteem. De managementinformatie uit het systeem geef ik door aan leidinggevenden. Verder neem ik deel aan diverse overleggen waarin onder meer besteladviezen voor OK en alle overige gebruikers aan de orde komen. Wat betekent veiligheid voor u en het MUMC? In hoeverre draagt uw taak bij aan de veiligheid? Veiligheid is zeer belangrijk. Vandaar het instrumentenvolgsysteem. Het wegen van instrumenten speelt een essentiële rol bij de veiligheid. Bij een afwijking van het gewicht, rust ik niet voordat het opgelost is. Ik wil de onderste steen boven krijgen. Draagt het gebruik van verpakkingsmaterialen ook bij aan de veiligheid? Ik ben voorstander van containers. Het is altijd steriel, ziet er netjes en verzorgd uit, er is sprake van gelijkheid van sets. Het nadeel van containers blijft het wassen en de logistieke opslag, ze vereisen veel ruimte. Bij papier moet er op dezelfde manier ingepakt worden en het etiket op dezelfde manier geplakt worden, om zo aseptisch te kunnen presenteren en de veiligheid van de patiënt te kunnen garanderen. Bij containers hoef je hier geen rekening mee te houden.

Welke speciale maatregelen neemt de CSA van het MUMC om de veiligheid optimaal te garanderen? Speerpunt is voor ons momenteel de verbetering van de communicatie tussen de OK en CSA. Afdelingsbreed is deze communicatie niet altijd optimaal. Daarom is er sinds twee maanden een maandelijks overleg ingesteld tussen het team van de CSA en OK om problemen te bespreken. Kunnen er volgens u nog zaken worden verbeterd om de veiligheid te vergroten? Jazeker. De industrie zou bij het wijzigen van een artikelnummer van een instrument de klanten hiervan op de hoogte moeten stellen. Indirect is het ontbreken van deze informatie een probleem voor het proces en daarmee voor de veiligheid. Verder zou voor het instrumentarium meer documentatie beschikbaar moeten zijn. Met name over onderzoeken naar de levensduur van instrumenten. Ook zou meer duidelijkheid over de verantwoordelijkheid van de leverancier moeten komen, waar houdt die op? Tenslotte zou de ontwikkeling van meer MIC materialen een uitkomst zijn. De vraag is nu groter dan de ontwikkeling ervan. Over de samenwerking met B. Braun Aesculap ben ik erg tevreden. Die verloopt zeer goed. Wederzijds bestaat het gevoel dat we goed met elkaar overweg kunnen en er wordt oprecht en eerlijk zaken gedaan.

Foto:

Paul Wolters, Instrumentbeheerder MUMC

Foto:

Paul maakt tijd voor het bijhouden van vakliteratuur

3

Data Matrix: Nu ook voor bestaand instrumentarium Data Matrix is een kleine, permanente code waarmee je een instrument uniek maakt. Vergelijk het met een streepjescode, alleen in dit geval zijn dit kleine puntjes in een vierkant of rechthoekje. Door deze code aan te brengen is het instrument te benoemen en traceerbaar te houden. B. Braun Aesculap levert al sinds 4 jaar haar instrumentarium standaard met een Data Matrix. Het aanbrengen van de Data Matrix door middel van lasering is standaard onderdeel van het productieproces van het instrument. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de UNICOS code. Dit betekent dat voor elk artikelnummer tot 60 miljoen unieke serienummers kunnen worden afgegeven. B. Braun Aesculap biedt de Data Matrix nu ook aan voor bestaand instrumentarium!

maar ook waar en door wie het is gebruikt, gereinigd, onderhouden etc. Ook kun je zogenoemde “triggers” instellen waarmee je bijvoorbeeld de onderhoudscyclus of bepaalde testen op instrumentniveau kunt waarborgen. In feite is het mogelijk alles wat nu met barcodes op setniveau gebeurt met behulp van de Data Matrix op instrumentniveau binnen het instrumentmanagementsysteem (instrumentvolgsysteem) te organiseren.

Data Matrix technologie is binnen de gezondheidszorg een goede manier om te zorgen dat instrumenten traceerbaar zijn en blijven om zodoende de kwantiteit, kwaliteit en uiteraard de veiligheid van de geleverde zorg te helpen waarborgen met gelijkertijd beheersing van de kosten.

Laseren op locatie De Data Matrix van B. Braun Aesculap heeft een afmeting van 2,5 x 2,5 mm of 1,5 x 6 mm. Door dit formaat is het mogelijk om 95% van het standaard instrumentarium te voorzien van een Data Matrix, terwijl de leesbaarheid met scanners optimaal blijft. Het is ook mogelijk de bestaande voorraad instrumenten met een Data Matrix uit te rusten. Dat kan door deze instrumenten op te sturen naar B. Braun Aesculap in Tuttlingen, maar het laseren kan tegenwoordig ook op locatie plaatsvinden, met als belangrijk voordeel dat de instrumenten maar heel kort uit omloop zijn.

De voordelen van een Data Matrix in combinatie met een instrumentmanagementsysteem (ook wel instrumentvolgsysteem) zoals instacount® PLUS zijn enorm. Er zijn niet alleen gegevens over waar een instrument zich bevindt,

Projectmatige aanpak Tijdens het laseren van instrumentarium op locatie wordt gebruik gemaakt van dezelfde machines, apparatuur en deskundigheid als bij het laseren gedurende de productie

Groot laserproject B. Braun Aesculap heeft onlangs bij het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) een groot laserproject uitgevoerd. In minder dan een week zijn ruim 4000 instrumenten van de ACTA voorzien van een Data Matrix. Cees Lovink, projectleider en hoofd CSA van de ACTA: “Met behulp van de Data Matrix willen wij de instrumenten aan gebruikers koppelen, de voorraad beheersen en de traceerbaarheid -en daarmee de veiligheid- waarborgen. Het project is door de goede onderlinge afstemming zeer voorspoedig verlopen. Alle instrumenten die

4

van het instrumentarium in Tuttlingen. De hoogwaardige apparatuur in combinatie met de deskundigheid van het bedienend personeel zorgt voor een betrouwbaar resultaat. Het laseren wordt projectmatig aangepakt. Dat is nodig vanwege de complexiteit van de werkzaamheden: zowel het technische als het logistieke proces moet goed zijn georganiseerd. Test Het in omloop zijnde instrumentarium is vaak erg divers. Soms is de kwaliteit of de aard van een instrument aanleiding om te beslissen op dat moment geen Data Matrix aan te brengen. In plaats daarvan gaat het instrument dan naar Tuttlingen waar het volledig wordt gereviseerd en pas daarna een Data Matrix krijgt. Zo wordt eventuele schade

aan een instrument of een slecht leesbare Data Matrix voorkomen. Omdat de Data Matrix onderdeel wordt van het instrument, is het belangrijk dat deze goed leesbaar is en blijft. Na het aanbrengen van een Data Matrix wordt elk instrument getest. Vervangen Door de UNICOS structuur is het bovendien mogelijk om een Data Matrix te reproduceren. Als een instrument bijvoorbeeld haar historie per se moet behouden en het instrumentvolgsysteem voorziet daar niet direct in, dan kan een beschadigde Data Matrix worden vervangen door een identieke, waardoor alle data onder dezelfde unieke code toch bewaard blijven.

ACTA gelaserd moesten worden zijn gedaan en zelfs nog meer.“ “De aanlevering van de instrumenten bij de laser, de controle op leesbaarheid, de registratie in het instrumentvolgsysteem, de reiniging en desinfectie en het terugbezorgen bij de juiste eigenaar ging in één moeite door”, aldus projectleidster Wieske Heinen van adviesbureau Squarewise. Dit tot volle tevredenheid van alle betrokken medewerkers van de ACTA. ACTA verhuist naar een prachtige nieuwe locatie bij het VUmc. Op de nieuwe locatie zal het gebruik van de Data Matrix gemeengoed zijn.

5

‘Meet and Greet’ cardiothoraxchirurgie Sharing expertise:

Cardiothoraxchirurgie (CTC) is een vakgebied in ontwikkeling. Zo vraagt de introductie van technieken op het gebied van Minimally Invasive Valve Surgery het nodige van de operateur en de OK-assistenten. Continuïteit is daarbij het sleutelwoord. Materialen leveren en hierbij duidelijke uitleg geven, legt de basis. Maar er zorg voor dragen dat dezelfde kwaliteit continu gegarandeerd blijft, vraagt meer. Luisteren naar de klant en invulling geven aan zijn of haar individuele wensen is essentieel voor de kwaliteit. B. Braun geeft dat concreet gestalte met een ‘Meet and Greet’ voor vakoudsten van de CTC.

‘Sharing Expertise’ is het credo van B. Braun. Geen loze kreet, maar een filosofie die het bedrijf daadwerkelijk waarmaakt. Kennis delen is voor B. Braun een belangrijk en wederzijds proces. Om de klantwens optimaal in te vullen, dien je als producent immers te weten wat de markt vraagt. In dialoog met de klant stel je vast wat belangrijk is voor de gebruiker, welke obstakels er bestaan en hoe je die als leverancier kunt tackelen. Het is vervolgens essentieel om ook de expertise die is opgedaan bij het produceren van producten, te delen met de gebruiker. Voor vakoudsten CTC In het kader van Sharing Expertise organiseert B. Braun Aesculap dit jaar een ‘Meet and Greet’ voor vakoudsten binnen de cardiothoraxchirurgie. Vanuit het gehele land worden vakoudsten van de CTC uitgenodigd om een bezoek te brengen aan Aesculap Tuttlingen. Niet om eenvoudigweg te laten zien waar we goed in zijn, maar juist om uit te vinden

wat de markt van ons verwacht en hoe we hier op in kunnen spelen. Tijdens de tweedaagse ‘Meet & Greet’ gaan we met een bezoek aan de fabriek en de showroom nader in op de productie van cardiovasculair instrumentarium. Bovendien zal er aan de hand van een workshop speciale aandacht worden geschonken aan het totale productenpakket voor de Minimally Invasive Valve Surgery. Eerste ‘Meet and Greet’ Naast andere activiteiten van B. Braun Aesculap, zoals de bijscholingsdagen voor CSA-medewerkers, fabrieksbezoeken en congresbezoek, is ook de ‘Meet and Greet’ voor de CTC een belangrijk onderdeel van de B. Braun filosofie ‘Sharing expertise’. Eind september heeft de eerste ‘Meet and Greet’ voor vakoudsten binnen de CTC plaatsgevonden. In de volgende uitgave (januari 2011) van de Expertise zullen we hierop terugblikken.

B. Braun Aesculap introduceert:

MIVS instrumenten voor cardiothoraxchirurgie B. Braun Aesculap geniet sinds jaar en dag een uitstekende reputatie als leverancier van hoogwaardig instrumentarium. Wellicht wat minder bekend is, dat B. Braun Aesculap naast instrumentarium voor de algemene chirurgie, zich in de loop der jaren een positie heeft verworven binnen een aantal andere specialismen. Denk hierbij aan neurochirurgie, wervelkolomchirurgie, kaakchirurgie en plastische chirurgie.

vaat- en cardiothoraxchirurgie. Het programma binnen dit specialisme is sinds kort uitgebreid met MIVS instrumenten. MIVS staat voor Minimally Invasive Valve Surgery. Een techniek waarbij men een laterale intercostale benadering gebruikt voor de vervanging of reparatie van hartkleppen. Door deze minimaal invasieve methode blijft het sternum intact waardoor de ingreep minder belastend is voor de patiënt en het herstel voorspoediger is.

Sinds begin 2009 is B. Braun Aesculap zich bovendien gaan specialiseren in de

B. Braun Aesculap maakt met de toevoeging van de MIVS instrumenten het

gamma voor vaat- en cardiothoraxchirurgie compleet. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de customerservice van B. Braun Aesculap via telefoonnummer 0412-67 24 11.

Foto:

6

Valve XS

Mij is gevraagd iets te schrijven over veiligheid. Maar waar hebben we het dan precies over? Veiligheid binnen de Centrale Sterilisatie Afdeling (CSA), veiligheid in het ziekenhuis of de veiligheid van het instrumentarium? Mijn hart gaat uit naar de veiligheid van het medisch instrumentarium. Eind jaren tachtig had ik regelmatig contact met de Technische Universiteit van Enschede. Ik had namelijk veel last van defecte starre scopen en ik wilde iets ontwikkelen om dat te voorkomen. Tevens zocht ik naar een effectieve methode om deze scopen te kunnen repareren. Dat de scopen niet demonteerbaar waren, vond ik een groot probleem. Ik kwam toen in contact met professor Kolster, een van de bekendste metaleuren. Hij wilde me wel helpen bij mijn zoektocht naar oplossingen. Onder zijn leiding werden diverse werkgroepen met studenten gevormd, die enthousiast met het probleem aan de slag gingen. Beschadiging voorkomen Via het doormidden snijden van een scoop werd onderzocht hoe beschadigingen aan het uittreevenster konden worden voorkomen. Ook werd de optimale afdichting van het uittreeglas onder de loep genomen. De studenten konden helaas niet veel veranderen aan de scoop, maar optimaliseerden wel het uittreevenster en de afdichting. De kwaliteit werd verbeterd door gebruik te maken van kristalglas en het lassen (in plaats van lijmen) van de afdichting.

COLUMN

Veiligheid

Foto:

Gerard Rutten Hoofd CSA St. Elisabeth Ziekenhuis

Demonteerbaar instrumentarium Een andere werkgroep stortte zich op het demonteren van instrumentarium. Er werd soms tot diep in de nacht doorgewerkt, om te onderzoeken of we de instrumenten niet zelf konden maken. De studenten ontleedden de instrumenten en overlegden met chirurgen over de wensen en eisen voor het gebruik. Een van de grote problemen is het gebruik van schroeven om beide helften van een instrument bij elkaar te houden. Het gebeurt soms dat de CSA constateert dat er een schroefje foetsie is. Met als gevolg een speurtocht naar het verdwenen schroefje. Veiligheid wordt immers in ziekenhuizen met een hoofdletter geschreven. Prototype Na de nodige inspanningen wisten de studenten eindelijk een prototype zonder schroefje (zie foto’s hiernaast) te vervaardigen, dat door specialisten kon worden beoordeeld. Helaas kreeg dit idee geen vervolg. Het kost namelijk ongelooflijk veel doorzettingsvermogen om veranderingen gerealiseerd te krijgen. Gerard Rutten, Hoofd CSA St. Elisabeth Ziekenhuis

7

Het beste idee In mei werd ik blij verrast door de mededeling van Richard Groenendaal (product- en rayonmanager Containersystemen) dat ik het beste idee had ingezonden in de B. Braun winteractie. In de winteractie werd iedereen uitgenodigd om mee te denken over de wijze waarop B. Braun haar producten en dienstenpakket kan verbeteren. De beloning was een ballonvaart voor zeven personen. Mijn winnende idee ging over een nieuwe toepassing van de Data Matrix bij laparoscopisch instrumentarium.

Prachtig uitzicht Boven in de lucht was het geweldig: rustig, een aangename temperatuur en een ongelofelijk uitzicht. Onder ons leek het wel een modelspoorbaan. Op onze maximale hoogte van ongeveer 350 meter was het een beetje nevelig, maar toen de piloot ging zakken was dit weg. Na ongeveer een uur zijn we gaan landen en kwamen in een mooi groen weiland in Lunteren terecht. Het landen ging vrij snel, maar was wel spectaculair. Uiteindelijk lagen we op onze rug in het mandje.

Als deskundige steriele medische hulpmiddelen val ik onder de afdeling Medische Microbiologie en Infectiepreventie. Het team van infectiepreventie bestaat uit 7 personen en die zijn mee de lucht ingegaan op 24 juni jongstleden. ’s Middags zijn we vertrokken naar het startveld in Amersfoort, dat ook gebruikt werd door andere ballonvaarders en het was een geweldig gezicht om een ballon te zien vertrekken. Na enige voorbereiding, waarbij we zelf meehielpen, gingen wij als gepland om 20.00 uur de lucht in.

Na een half uurtje rijden waren we terug bij het vertrekpunt. Daar hebben we deze ongelofelijke gebeurtenis afgesloten met een glas champagne.

CONGRESAGENDA

Naast de succesvolle bijscholingsdagen voor CSA assistenten starten wij op 17 november met onze eerste bijscholingsdag voor operatieassistenten. Meer informatie hierover kunt u opvragen via e-mailadres: [email protected]

Groeten, Syb Beeksma deskundige steriele medische hulpmiddelen en flexibele endoscopen, VUmc en NKI-AvL.

NVMKA, Haarlem 4-5 november 2010 DSS, Nijmegen 5 november 2010 Traumadagen, RAI Amsterdam 11-12 november 2010 Gynaecongres, Congrescentrum Papendal Arnhem 11-12 november 2010

Symposium rondom de wervelkolom, Garderen 26 november 2010 Najaarsvergadering Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, Reehorst Ede 26 november 2010 NVT, Domus Medica Utrecht 26 november 2010 CSC, Reehorst Ede 27 november 2010

NVNA Cursorisch Onderwijs, Domus Medica Utrecht 25-26 november 2010

B. Braun Medical B.V. · Postbus 659 · 5340 AR OSS · Tel. 0412 67 24 11 · Fax 0412 67 24 95 · www.bbraun.nl