of zondag 12 september 2010 Gratis van de Hoofdsponsor

zaterdag 11 en/of zondag 12 september 2010 Gr at mag i s a zin e

van de Hoofdsponsor

Voorwoord

3

www.openmonumentendag.nl

De smaak te pakken Als je je 15 jaar lang dagelijks ‘ambtshalve’ bezighoudt met monumenten, dan ontwikkel je vanzelf een brede belangstelling voor alle mogelijke onderwerpen en objecten. Van een voorliefde voor één bepaalde periode of één bepaalde stijl is bij mij dan ook nooit sprake geweest: ik vind alles mooi. Maar bij het vaststellen van het thema van dit jaar, De smaak van de 19e eeuw, kwam ik tot de ontdekking, dat die eeuw altijd een soort blinde vlek voor me gebleven was. Of dat nou lag aan het hoge ‘neo-gehalte’ in de bouwstijlen, ik weet het niet. Feit is wel, dat ik bij het invullen van het thema gaandeweg steeds enthousiaster werd voor deze door mij ten onrechte ‘vergeten’ eeuw. Wat een enorme diversiteit aan soorten gebouwen! Al die nieuwe monumenten van industrie en verkeer, al die getuigen van de explosieve expansie die Nederland in deze tijd beleefde! De wortels van onze moderne samenleving worden in al die 19e-eeuwse monumenten prachtig blootgelegd. Overigens, allemaal terug te vinden in onze themapublicatie van dit jaar. En over wortels gesproken: ook de monumentenzorg is in Nederland in de 19e eeuw begonnen, na de publicatie van Holland op z’n smalst, door Victor de Stuers in 1873. Uit die aanklacht tegen de verloedering en afbraak van ons cultureel erfgoed is uiteindelijk ook de Open Monumentendag voortgekomen, de dag die wij nu al bijna een kwart eeuw met elkaar vieren...

We doen het samen En daar zijn we trots op! Het Restauratiefonds ondersteunt eigenaren al 25 jaar bij het behoud van hun monumenten. De unieke combinatie van financiële en inhoudelijke kennis maakt het Restauratiefonds tot dé ideale gesprekspartner, financier en adviseur. Voor monumenteigenaren en voor mensen die hun ‘monumentale’ woonwensen waar willen maken. Het resultaat daarvan kunt u tijdens de Open Monumentendag zelf bekijken, want onder die duizenden monumenten die hun deuren deze dag voor u open stellen, vindt u vele tevreden klanten van het Restauratiefonds. Open Monumentendag actie: win het boek ‘25 Openbare Monumenten’ t.w.v. € 5,95 Nationaal Restauratiefonds bestaat 25 jaar, en ter ere van dit jubileum hebben wij een boek met 25 Openbare Monumenten uitgegeven. Welk openbaar monument is uw favoriet? Vul uw antwoord in op www.restauratiefonds.nl/omd en maak kans op één van de 25 beschikbare boeken.

U begrijpt het al: ik heb de smaak van de 19e eeuw goed te pakken gekregen. U straks ongetwijfeld ook!

Edith den Hartigh directeur Stichting Open Monumentendag

Inhoud 4

Inleiding op het thema

Wie organiseren de Open Monumentendag? De organisatie van de Open Monumentendag is op landelijk niveau in handen van de Stichting Open Monumentendag, gevestigd te Amsterdam. Zij biedt ondersteuning aan circa 350 lokale comités, die hun eigen programma’s samenstellen. Daarbij is de medewerking van duizenden monumenteigenaren en vrijwilligers van essentieel belang. De comités bestaan over het algemeen uit vertegenwoordigers van gemeenten, monumentenorganisaties en VVV-kantoren. De Nederlandse Open Monumentendag is onderdeel van de European Heritage Days, de Europese Open Monumentendagen die in 49 Europese landen in september worden georganiseerd. Rabo Vastgoedgroep is hoofdsponsor van de Open Monumentendag.

De smaak van de 19e eeuw

6

De smaak van Nederland Een overzicht van alle aanraders per gemeente

14

Kort & Goed

28

Apetrots op Apeldoorn Startschot OMD in de grootste stad van de Veluwe

40

Een nieuwe lading Rabo Vastgoedgroep ontwikkelt Westergasfabriek

Colofon

www.restauratiefonds.nl/omd

Open Monumentendag Magazine is een

Redactie

uitgave van de Stichting Open

Edith den Hartigh, Annet Pasveer en Jacques Poell

Monumentendag, Herengracht 474,

Bijdragen

1017 CA Amsterdam,

Guerite Flury, Anita Leeflang en Trudie de Vries

telefoon 020 422 21 18,

Vormgeving

[email protected],

Volta_ontwerpers, Utrecht

www.openmonumentendag.nl.

Drukwerk

Oplage: 150.000

Thieme Rotatie, Zwolle

Fotografie provincieoverzicht: Slochteren: Nanco Warmolts | Veendam: Glyn Duintjer | Noordenveld: 1e aanrader: Jan Derwig | Leiden: 1e aanrader: Claudia Claas / 2e aanrader: Bert de Jonge / 3e aanrader:Unit Monumenten & Archeologie, gemeente Leiden | Wijk bij Duurstede: 2e aanrader: Hans Dirksen, 1996 / 3e aanrader: Winfried Leeman, 2009 | Lingewaard: 1e aanrader: fotoclub Nodok Bemmel / 2e aanrader: B. Arends.

58

Klasse! Les in monumenten

Hoofdsponsor

Thema 2010

De smaak van de 19E eeuw

Inleiding op het thema Voor het aanzien van gebouwd Nederland in de 19e eeuw zijn twee factoren bepalend geweest: de Franse tijd en de industriële revolutie. Beide brachten een veelheid aan nieuwe soorten gebouwen met zich mee, waarvoor nieuwe vormentalen gezocht moesten worden. Die werden gevonden in bouwstijlen uit het verleden, maar dan wel op een nieuwe manier toegepast en volgens de smaak van de tijd: de neostijlen waren geboren.

van de


D

e Franse tijd (1795-1813) was kort maar krachtig en maakte niet alleen een einde aan de heersende staatsvorm – republiek werd koninkrijk – maar ook en vooral aan het gedateerde gedecentraliseeerde machtsmodel van de Republiek. De invoering door de ‘kale Fransen’ van centrale instituties als de Grondwet, de Burgerlijke Stand, het Burgerlijk Wetboek, de dienstplicht, het Kadaster en het Bevolkingsregister, de Koninklijke Bibliotheek en het Koninklijk Instituut van Wetenschappen (om de belangrijkste te noemen) bracht een grote behoefte aan passende gebouwen met zich mee. Maar die behoefte zou in het niet vallen bij de gebouwenhonger in het verdere verloop van die 19e eeuw, die ontketend werd door een economische ontwikkeling die zijn weerga nog niet gekend had: de industriële revolutie. Die kwam in Nederland weliswaar relatief laat en traag op gang, maar eenmaal in beweging gezet was er geen houden meer aan: er moesten fabrieken gebouwd worden, watertorens, hotels, postkantoren, spoorwegstation en noem maar op.

Neo? O nee! Voor ingenieurs van ‘de Waterstaat’ (zoals het ministerie toen genoemd werd) en architecten braken gouden tijden aan. Veel opdrachten, en veel nieuwe materialen ter beschikking om mee te bouwen, zoals gietijzer en staal. Maar ze zaten ook met een probleem. Hoe kon je laten zien dat een postkantoor een postkantoor was, en een station een station? Voor elk nieuw type gebouw moesten een passende vorm en bouwstijl bedacht worden. Ze vonden inspiratie in alle mogelijke bouwstijlen uit het recente en verdere verleden en interpreteerden die op een nieuwe manier. Door de nieuwe functie van het gebouw in kwestie en door bovendien gebruik te maken van nieuwe materialen, kreeg zo’n gebouw dan toch een geheel eigen aanzien. Zo werd classicisme neoclassicisme, gotiek neogotiek, renaissance neorenaissance en noem maar op. Niet iedereen was overigens even blij met ‘neo’: puristen verfoeiden deze ‘slechte kopieën’ van historische voorbeelden. Opmerkelijk aan de 19e eeuw was verder dat die zo’n hang vertoonde naar romantiek,

nostalgie en sentimentaliteit. De technische moderniteiten van deze nieuwe tijd van stoommachines en gaslicht werden nostalgisch aangekleed, met veel ornamentale opsmuk, zoals de smaak van de tijd dat voorschreef.

Keerzijde De industrialisatie van ons land had voor het bestaande monumentenbestand van die tijd ook een keerzijde: om plaats te bieden aan al die nieuwe gebouwen werd op grote schaal gesloopt. Industrialisatie was synoniem met urbanisatie: het werk was te vinden in de stad, en de mensen trokken van het platteland daar dan ook in groten getale naartoe. Halverwege de 19e eeuw waren de steden overvol, en ze kregen pas de ruimte door de Vestingwet uit 1874. Stadswallen, -muren, -grachten en -poorten mochten geslecht, gedempt dan wel gesloopt worden om plaats te maken voor nieuwe woonwijken. Die ontwikkeling werd door sommigen met lede ogen aangezien, onder wie de hoogste ambtenaar voor de kunsten Victor de Stuers, opdrachtgever van onder meer de bouw van het Rijksmuseum. Zijn pro-

5

testpublicatie Holland op z’n smalst zou de aanzet geven tot een andere 19e-eeuwse nieuwigheid: monumentenzorg. Het besef van de waarde van het gebouwde erfgoed dat toen ontlook, heeft uiteindelijk geleid tot het onderwerp van dit magazine: de Open Monumentendag.

Aanraders Het thema van de Open Monumentendag 2010 is dus De smaak van de 19e eeuw. Overal in Nederland zijn nog volop monumenten uit die tijd bewaard gebleven. De circa 350 gemeenten die aan de Open Monumentendag deelnemen, hebben het landelijke thema dan ook massaal omarmd. In dit magazine presenteren zij zichzelf door maximaal drie ‘Aanraders’ van hun programma op 11 ( vaak ook 12) september te beschrijven. U zult gegarandeerd iets van uw smaak tegenkomen, om niet te zeggen: van uw smaak van de 19e eeuw.

Voor elk nieuw type gebouw moesten een passende vorm en bouwstijl bedacht worden

Foto’s: Jan Derwig

4

6

Provincieoverzicht

Aanraders per gemeente


7


een overzicht van alle aanraders per gemeente

De smaak van Nederland 39

3

groningen 39

3

2

2

Door het hele magazine heen vindt u per provincie alle gemeenten die aan Open Monumentendag 2010 deelnemen, met – voor zover tot onze beschikking – per gemeente maximaal drie aanraders: door de gemeenten zelf uitgelichte hoogtepunten van hun dagprogramma. De deelnemende gemeenten zijn per provincie alfabetisch gerangschikt. De openingstijd is zaterdag 11 september en / of zondag 12 september van 10.00 tot 17.00 uur, tenzij anders vermeld. 18

1

16

16

17

35

34

11 35

34

23

23

www

24

4

11

12

13

14

21

22

23

24

5

6

7

8

9

10

15

16

17

18

19

20

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

14

31

28

29 Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg

34 37 43 50 52 60

legenda

tijdens de Open Monumentendag /

a Appingedam Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0596-620300, [email protected], www.vvveemsdelta.nl 3 VVV, Dijkstraat 26, 9901AS Appingedam

29

32

3

1

22

2

14

24

25 4

19

18

37

9

13

31 16

12 38

17

21

30 28 5

35 33

21

23

27

33

23

27

33

a Bronsmotoren Museumh, Farmsumer weg 43a, Appingedam In 1890 begon Jan Brons met het bouwen van de Bronsmotoren. In deze fabriek uit 1907 komen Bronsmotoren weer tot leven. b Museum Stad Appingedam, Wijkstraat 25, Appingedam Voormalig woonhuis uit 1860 met expositie over smaak, stijl en kleding rond 1900. Stadswandelingen voor kinderen en volwassenen.

31

9

14

38 12

28

30

c Kerkje Nicolaas, Solwerderstraat 45, Appingedam De stenen gewelven, bedacht door de pastoor in 1859, zorgden in 1901 voor afbraak en nieuwbouw (alleen op zaterdag).

b Bedum Zaterdag 11 september

1 Walfridusvoettocht: Wandelen langs

a NH Walfriduskerk, Plantsoen 2, Bedum De NH Walfriduskerk in Bedum is waarschijnlijk rond het jaar 1000 gebouwd ter ere van Sint Walfridus, die belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van het gebied. Hij werd vermoord bij een Vikingaanval en zijn begraafplaats werd een bedevaartsoord. b Katholieke Dalton school Sint Walfridus, Bazuinslaan 2, Bedum De school werd in 1921 gebouwd naar ontwerp van J. Tilbusscher. In dit ontwerp werd de entreehal voorzien van een vijfluik met taferelen uit het leven van Walfridus.

f Eemsmond Weekend 11/12 september

29

Aanraders

oude kerkpaden in het land van Walfridus 2 050-3014911, [email protected], www.zoastwas.nl 3 Gemeentehuis, Schoolstraat 1, 9781JL Bedum

8

24

13

1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt

23

27

34

22

8 37

38

30

26

25

26

10

27 32

21

9

13

abant

nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag. 3 Het Centrale Informatiepunt, voor nadere informatie, routebeschrijvingen, brochures en dergelij6 ke, tijdens de Open Monumentendag. 7

11

3

37

1 Het thema waarvoor de gemeente heeft gekozen. 2 Telefoonnummer, e-mailadres en website voor

plaatsnamen in het alfabetische provincie20 overzicht. 36 15 a De aanraders per gemeente 39

2

22

25

Groningen 7 Friesland 10 Drenthe 16 Overijssel 18 Flevoland 20 Gelderland 22

1

26

8

19

36

27

12

g De cijfers in de kaartjes verwijzen naar de

20

19

36

32

[email protected] 16 9 3 VVV1 Delfzijl, Johan van18 den Kornputplein 1a, 9934EA Delfzijl

a Café Centrum, Kerkstraat 10, Delfzijl Optreden Kiepkerel die, begeleid door accordeonist, al zingend zijn kiepkast uitpakt. Vroeger trokken de Kiepkerels van boerderij naar boerderij om hun waar te verkopen. b Loodskotter, drijvende steiger in de haven Delfzijl Rondleiding op de loodskotter. c Loodskottergebouw, Handelskade West 8, Delfzijl Dansen in Groninger klederdracht, afgewisseld met korte lezingen over het loodswezen.

10

10

ppOp deze pagina vindt u de provincie...

Legenda symbolen

7

7

20

1 Delfzijl in de 19e eeuw 2 0596-601767, 16 18 1 9

6

6

pen o e l l a Voor en en t n e m monu erde e l l i a t gede atie: m r o f .nl n g i a e l d e n actu ente m u mon n e p .o

5

4 33

11

e Delfzijl Zaterdag 11 september

5

4

17

15

15

33

18

1

De schilderingen werden ontworpen door F.H. Bach (1865-1956), leermeester van de eerste Ploegschilders. c Molen De Koningslaagte, Wolddijk 91, Zuidwolde Watermolen De Koningslaagte, een achtkante bovenkruier, is gebouwd in 1878. De molen heeft een onderbouw van gemetselde rode baksteen, een houten romp en de kap, gedekt met riet, een wiekenkruis van Bremer roeden en een bovenas van gietijzer.

c Bellingwedde Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0597-537173, [email protected], www. bellingwedde.nl 3 Gemeentehuis Bellingwedde, Hoofdweg 2, 9698AE Wedde

d De Marne

Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0595-421140, [email protected], www.demarne.nl

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0595-437668, [email protected], www.eemsmond.nl 3 VVV, Mennonietenkerkstraat 13, 9981BB Uithuizen a De Menkemaborg, Menkemaweg 2, Uithuizen In kasteelmuseum de Menkemaborg wordt een beeld gegeven van leven en wonen op een Groninger borg in de 18e eeuw. Tussen de grachten liggen bijzondere tuinen. Op zaterdag gratis toegankelijk. In restaurant Het Schathoes worden gerechten uit de 19e eeuw geserveerd. Meer informatie: www.menkemaborg.nl. b Openluchtmuseum Het Hoogeland, Schoolstraat 2, Warffum Het museum geeft een beeld van de dorpssamenleving van rond 1900, met onder meer een daglonerswoning, een schilderswerkplaats, een schoolgebouw en een café. Kunstenares Helga Ephraim maakt objecten in tentoonstellingszalen en neemt gebouwen als uitgangspunt voor locatiegebonden werk. Zie ook: www.hethoogeland.com. c RK Kerk Heilige Jacobus De Meerdere, Hoofdstraat West 85, Uithuizen Deze kerk uit 1861 is een voorbeeld van neogotiek en van de opleving van de RK godsdienst in Noord-Groningen. Bij de kerk begint de route van het Jacobspad, deel van de bedevaartroute naar Santiago de Compostela.

8

Groningen

g Groningen

h Haren Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 050-5339911, [email protected], www.haren.nl

3 Gemeentehuis, Raadhuisplein 10,


9


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0594-641333, [email protected], www.marum.nl

l Menterwolde Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0598-654710, [email protected]

m Oldambt

b Kerk Harkstedeh, Hoofdweg 63, Harkstede Deze kerk is in 1700 gesticht door Henricus Piccardt en Anna Elisabeth Rengers. Hun wapen is op vele plekken zichtbaar. In de kerk bevinden zich ook bibliotheek en studeerkamer van Piccardt. De echtelieden zijn bijgezet in een grafkelder. Het orgel is van Arp Schnitger.

Zaterdag 11 september

b RK Sint Willibroduskerkh, Noorderstraat 152, Sappemeer Deze door architect Pierre Cuypers ontworpen kerk is in de jaren 1872-1873 gebouwd. Het is een van de weinige Cuyperskerken die nog in authentieke staat is. De neogotische kerk is zowel binnen als buiten een bijzonder bouwwerk voor deze regio.

9750AA Haren

i Hoogezand-Sappemeer

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0597-482504, [email protected], www.gemeente-oldambt.nl

a Turfcentraleh, Molenstreek 312, Veendam In de Turfcentrale wordt op 1 juli 2010 de Broedplaats voor de kunst geopend, een aantal atelier- en expositieruimtes voor (aankomende) kunstenaars. Op Open Monumentendag bruist het in de pas gerestaureerde Turfcentrale uit 1902 van de activiteiten voor jong en oud.

r Vlagtwedde

n Slochteren


1 De smaak van de 19e eeuw

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0598-380397, [email protected] 3 VVV, Noorderweg 1, 9621BM Slochteren

(landschap en boerderijen)

2 0599-322727,

[email protected], www.vvvwesterwolde.nl 3 Schaapskooi Staatsbosbeheer, Borgerweg 6, Ter Borg bij Sellingen



3 Het Groninger Schaatsmuseum, Noorderstraat 274, 9011AS Sappemeer c NH Kerk (Koepelkerk)h, Noorderstraat 167, Sappemeer De Koepelkerk stamt uit ongeveer 1655 en is gebouwd in opdracht van de stad Groningen. Het orgel wordt momenteel gerestaureerd en is gebouwd door de bekende orgelbouwer Van Oekelen in 1875. Tot de bijzondere kerkinventaris behoren ook de preekstoel (1655) en vier overhuifde herenbanken.

c Korenmolen Entrepriseh, Hoofdweg 90, Kolham De molen werd in 1906 gebouwd om een door brand verwoeste molen uit 1880 te vervangen. In 2000 ging de Entreprise eveneens in vlammen op. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de restauratie en kan het vakmanschap van de molenbouwers worden aanschouwd.

o Stadskanaal

j Leek


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0599-612649,

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0594-551540, [email protected], www.cultureleraadleek.nl 3 Tourist Information Westerkwartier, Tolberterstraat 39, 9351BC Leek a Historische scheepswerfh, Noorderstraat 308, Sappemeer Scheepswerf Wolthuis is deels een monument van de twintigste eeuw. De werkplaats is in 1890 gebouwd; de machines dateren van rond 1900. De achter de werkplaats gelegen schuur stamt uit omstreeks 1800, in april 2009 herbouwd.


k Marum

Zaterdag 11 september 1 Stadhuis van Groningen 200 jaar! 2 050-3678231, [email protected], www.groningen.nl/cultuur 3 Martinikerk, Martinikerkhof 3, 9712JG Groningen a 200-jarig bestaan Stadhuis Groningen, Grote Markt 1, Groningen Met het Groninger Museum en de Groninger Archieven is een tentoonstelling ingericht. In de hal wordt een schaalmodel van het stadhuis uit 1810 opgesteld dat Koningin Wilhelmina in 1892 als poppenhuis cadeau kreeg. Boekpresentatie van architectuurhistoricus Thomas von der Dunk.


a Borg Nienoord, Nienoord 1, Leek De Borg Nienoord is een 19e-eeuws landhuis op Middeleeuwse fundamenten: Dit jaar wordt 19e-eeuws textiel van de oudbewoners Van Panhuys-Looxma getoond, afkomstig uit de nalatenschap van de in 1907 verdronken familie. In de Borg is verder het Nationaal Rijtuigmuseum gevestigd.

[email protected]

3 Buurthuis Vereniging ’t Lange Eind (voormalige Westerschool)

a Fraeylemaborgh, Hoofdweg 30, Slochteren De Fraeylemaborg is een landgoed met een park in Engelse landschapsstijl. In de borg zijn verschillende stijlkamers ingericht. Verder is er een unieke verzameling van 17e-eeuws blauw chinees porselein te bezichtigen. In het koetshuis de tijdelijke expositie Topstukken Fraeylema.

p Ten Boer


q Veendam Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0598-652432, www.veendam.nl 3 Cultuurcentrum Van Beresteyn, Museumplein 5, 9641AD Veendam

a Schaapskooi, Borgerweg 6, Ter Borg 17e-eeuwse schaapskooi van Staatsbosbeheer aan de Ruiten Aa is de startlocatie voor diverse activiteiten. b Ter BorgU, Borgerweg 3, Ter Borg bij Sellingen 19e-eeuwse boerderij op veel oudere fundamenten. Met bakhuis.

c Het oude lijkenpadh De 19e-eeuwse route van Laude naar Sellingen waar zich het openbare leven afspeelde.

s Winsum Zaterdag 11 september

2 0595-447777,

[email protected], www.winsum.nl

t Zuidhorn Zaterdag 11 september

1 Verrassend Veelzijdige Verhalen 2 0594-591547, [email protected], www.openmonumentendagzuidhorn.nl 3 NH kerk, Dorpsstraat 7, 9832PB Den Horn

a NH Kerk, Kerkstraat 7, Den Horn De kerk is het toneel van een programma rond twee hoofdmeesters uit de 19e eeuw. De meesters houden deze dag twee keer een samenspraak waarin ze hun ervaringen in het dorp uitwisselen. Een gelegenheidskoor zingt kinderliedjes, geschreven door een van de meesters. b NH Kerk, Torenstraat 1, Noordhorn In de kerk vindt vanaf 14.00 uur een kostuumshow plaats, verzorgd door kostuummuseum De Gouden Leeuw. Het kostuummuseum schuin tegenover de kerk, van oorsprong een dorpsherberg, is ook geopend. c NH Kerk, Kerkpad 2, Oldehove Begin 18e eeuw woonde de ambitieuze jonker Johan Willem Ripperda in Oldehove. Om 13.00 en 14.00 uur wordt verteld hoe het hem verging. In de kerk herinnert onder andere de graftombe van Ripperda’s schoondochter, Margaretha von Cobenzl, aan de familie Ripperda.

10

Friesland



friesland

bij het Historisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1, en het Stadskantoor, Oldehoofsterkerkhof 2.U

i Menaldumadeel Weekend 11/12 september

1 Menaldumadeel en de smaak van de 19e eeuw

2 058-2542132,

[email protected]

9033VT Deinum

3 Sint Jan, Tsjerkepaed 3,

b Dichters in stegen en gloppen, binnenstad, Leeuwarden Op diverse plekken langs de Open Monumentendag-route door stegen en gloppen dragen dichters eigen werk voor. Ook in het Liwwarders en Frysk. c Kunst in de Haniahof, Haniasteeg 7-61, Leeuwarden De Haniahof is de monumentale voormalige Stadsarmenkamer en heeft een prachtig binnenterrein. Het gebouw ligt tussen de Ipe Brouwerssteeg en Haniasteeg en is ook op zondagmiddag geopend.

legenda 1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt tijdens de Open Monumentendag /

a Dongeradeel

Aanraders

3 Informatiecentrum Mar en Klif, De Brink 4, 8567JD Oudemirdum

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0519-574412, k.oosterhuis@ dongeradeel.nl, www.dongeradeel.nl 3 Stadhuis Dokkum, Suupmarkt 2, 9101LM Dokkum a Stadhuis Dokkum, Suupmarkt 2, Dokkum Het oude stadhuis is omstreeks 1610 in gebruik genomen. De klokkentoren, gebouwd in 1717, bevat een carillon uit 1955. Het stadhuis is tot op de dag van vandaag in gebruik door het gemeentebestuur van Dongeradeel. b Koren- en pelmolen Zeldenrust, Baantjebolwerk 3, Dokkum Prachtige stellingmolen uit 1862.

b Franekeradeel Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0517-380108 / 06-51405974, l.kolk@ home.nl, www.franekeradeel.nl 3 Stadhuis, Raadhuisplein 1, 8801KX Franeker

c Gaasterlân-Sleat Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0514-571777, [email protected], www.marenklif.nl

d Harlingen Zaterdag 11 september

g Leeuwarderadeel

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0517-414083, [email protected] 3 Gemeentemuseum het Hannemahuis,


1 De smaak van de 19e eeuw 2 058-2575135, [email protected] 3 Oude locomotiefremise bij voormalig

Voorstraat 56, 8861BM Harlingen

a Panoramabehangh Pand Raadhuisstraat 3, Balk Dit unieke monument kan deze dag voor het eerst door publiek worden bezichtigd. Het panoramabehang ‘Chasse dit d’après Vernet’ is onlangs gerestaureerd en is enig in haar soort in Nederland. b Sint Ludgerus Kerk, RK Kerk en Pastorie, Raadhuisstraat 42, Balk De RK Sint Ludgerus Kerk is een nieuw monument, gebouwd in de 19e eeuw onder leiding van bouwmeester Teppe. c Doopsgezinde kerk, Raadhuisstraat 26, Balk De doopsgezinde kerk is een monument uit 1862. Het dorp Balk en het riviertje de Luts zouden Herman Gorter tot zijn gedicht ‘Mei’ hebben geïnspireerd. Het gedicht is door dichter Klaas Bruinsma vertaald in het Nederlands en wordt in het Nederlands en Fries voorgedragen.

a De smaak van de 19e eeuw in Harlingen, Harlingen Stadswandeling onder leiding van een gids, met aandacht voor 19e-eeuwse bouwstijlen in Harlingen. b Negentiende-eeuwse bouwstijlen in Harlingen Puzzeltocht voor de jeugd, met aandacht voor 19e-eeuwse bouwstijlen in Harlingen, gratis af te halen bij het Hannemahuis. c Vrijmetselaarsloge Deugd en IJver, Lanen 28, Harlingen Het gebouw waarin de loge zich bevindt dateert uit de 16e eeuw. Toelichting ter plaatse.

e Heerenveen Zaterdag 11 september 1 De heerlijkheid van Oranjewoud 2 0513-617614, k.vanderschaaf@ heerenveen.nl 3 Museum Willem van Haren, Mincklersstraat 11 , 8442CE Heerenveen a Oranjestein, Van Limburg Stirumweg 2, Oranjewoud

station Stiens, Lutskedyk 9, 9051CK Stiens

b Oranjewoudh, Lindelaan 1, Oranjewoud c Klein Jagtlust, Koningin Julianaweg 73, Oranjewoud Klein Jagtlust werd gebouwd in opdracht van Pieter Heringa Cats (1823-1880), die door erfenissen al jong vermogend was. Cats liet een groot deel van zijn bezit na aan zijn personeel.

f Leeuwarden Zaterdag 11 september 1 Stegen, gloppen en binnenterreinen 2 058-2338399, kzandberg@ leeuwarden.nl, www. historischcentrumleeuwarden.nl 3 Doopsgezinde Kerk, Wirdumerdijk 18, 8911CD Leeuwarden a Route langs stegen, gloppen en binnenterreinen, binnenstad, Leeuwarden De wandelroute langs stegen, gloppen en binnenterreinen in de binnenstad van Leeuwarden is van te voren te verkrijgen

h Lemsterland Zaterdag 11 september

1 Monumenten op het water en het land en andere cultuurvormen

2 06-54351115, [email protected], www.nazomereninlemmer.nl

3 Tourist Info Lemmer,

Nieuwburen 1, 8531EE Lemmer

a Bezoek centrum van Lemmer Met een gids langs de monumenten. In diverse kerken is muziek te beluisteren, er is een markt, poonroken bij de binnenhaven, het museum heeft open huis. In het centrum staan oude auto’s, tractoren, woonwagens en motoren opgesteld en in het water liggen monumentale schepen afgemeerd. b Met de bus vanuit het centrum naar het Woudagemaal Het ir. D.F. Woudagemaal uit 1920 staat op de Werelderfgoedlijst.

11


a Schoolplatenmuseum Yn ’t Bûthús, Sint Janswei 3, Deinum Het schoolplaatmuseum is gevestigd in een 19e-eeuwse koeienstal. De schoolplaat werd voor het aanschouwingsonderwijs gebruikt als illustratie bij de verhalen die de schoolmeester vertelde. Deze leermethode is ontwikkeld in de 19e eeuw. b De smaak van de 19e eeuw in Deinum, Tsjerkepaed 3, Deinum In de Sint Jan is een fototentoonstelling over de panden rondom de kerk, die passen bij de smaak van de 19e eeuw. Aanvullend is er een wandeling langs de Sint Janswei.

a De tropische kas, Hoofdstraat, Beetsterzwaag De kas staat in overtuin van het Lyclamahuis b Fockens State, Beetsterweg, Beetsterzwaag Deze State is jaren in bezit geweest van de adel. Het was het woonhuis van de eerste Grietman van Opsterland en is tegenwoordig een galerie. c Bakkerij, Hoofdstraat 34, Beetsterzwaag Dit monumentale gebouw is al twee eeuwen in gebruik als bakkerij. In 1904 is de gevel gewijzigd in Jugendstil.

gen en verpakt in papieren zakjes. Hier hangt de geur van vroeger. U

l Skarsterlân

m Sneek

Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-40241857, [email protected], www.museumjoure.nl 3 Museum Joure, Geelgietersstraat 1-11, 8501CA Joure

j Nijefurd Weekend 11/12 september

1 De smaak van Nijefurd 2 0515-548859,

[email protected], www.nijefurd.nl 3 VVV / De Waag, Merk 4, 8711CL Workum a Van Noard naar Súd, de smaak van Workum, Workum Met een blokje kaas van kaasmakerij De Nylander vanuit de Doopsgezinde Kerk, via een slokje uit Workumer aardewerk in It Pottebakkershûs, naar restaurant Séburch, de oude zeemansherberg uit 1850 gelegen aan de gerestaureerde Blazerhaven. b Hindeloopen heeft smaak!, Hindeloopen In Hindeloopen staat smaak gelijk aan de Hindelooper schilderstijl uit de 18e en 19e eeuw. Muzikale smaak is er volop bij een optreden van de folkloristische zang- en dansgroep. En wat te denken van een smaakvol bezoekje aan Chocolaterie Koldewijn aan de Nieuwstad? c Zoveel plaatsen, zoveel smaken, diverse plaatsen in Nijefurd In veel plaatsen aan de vroegere Zuiderzee is de smaak van de regio te proeven, horen of zien. Bezoek molens, kerken en andere monumenten en ontdek de smaak van Nijefurd. Kinderen ontwerpen op verschillende plaatsen een interieur op schaal.

k Opsterland Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 [email protected], 3 de Notariskoepel (VVV), Hoofdstraat Staat in de tuin achter het Lyclamahuis, Beetsterzwaag

a Pand 99h, onderdeel van Museum Joure, Midstraat 99, Joure Eind 19e eeuw was hier de firma Wed. Douwe Egberts gevestigd. Er werd koffie gebrand, thee gemêleerd en tabak gekerfd. Cornelis Johannes de Jong, de tweede stichter van Douwe Egberts, werkte en woonde hier van 1871-1934. Zijn levensverhaal wordt verteld.

b Museum Joureh, Geelgietersstraat 1-11, Joure In de 19e-eeuwse werkplaatsen van Museum Joure vertellen bakker, drukker, klokkenmaker, koffiebrander, koperslager en zilversmid over hun vak. Een feest voor de zintuigen: hoor het hameren van de koperslager en het tikken van de klok, ruik de geur van koek, koffie en inkt. c De Witte Os, Midstraat 97, Joure ‘Wordt u al geholpen?’ klinkt dagelijks in dit winkeltje, waar versgebrande koffie, losse thee en Hollands snoep te koop is. Alle (koloniale) producten worden afgewo-


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0515-485375, [email protected], www.sneek.nl

3 Stadhuis, Marktstraat 15, 8601CR Sneek a Architect A. Breunissen Troost, Sneek Architect A. Breunissen Troost heeft in de tweede helft van de 19e eeuw in Sneek en omgeving meer dan 60 panden ontworpen. In Sneek waren dit vooral statige woonhuizen. Er zijn twee rondleidingen langs een selectie van deze monumentale panden. b Stadhuis Sneek, Markstraat 15, Sneek In het stadhuis wordt een lezing gegeven over de Smaak van de 19e eeuw. Aanslui tend is er een proeverij met hapjes uit die tijd. Er is plaats voor 50 personen. Vooraf aanmelden is niet nodig, vol = vol. c Gerechtsgebouw SneekU, Markstraat 27, Sneek Het Gerechtsgebouw is in 1839 ontworpen door architect Rollema. De hoofdopzet van het pand is neoclassicistisch, met versieringen in empirestijl.

n Wûnseradiel Zaterdag 11 september

o Wymbritseradiel Zaterdag 11 september

2 0515-534429, [email protected], www.wymbritseradiel.nl

3 Gemeentehuis Wymbritseradiel, Stadslaan 75, 8650AA IJlst

De Rijksgebouwendienst en monumenten De Rijksgebouwendienst verzorgt de huisvesting van o.a. ministeries en rijksdiensten, en heeft meer dan 2000 gebouwen in beheer. Onderdeel van deze portefeuille zijn zo’n 350 monumenten, waaronder paleizen, het Binnenhofcomplex, maar ook het Rijksmuseum en het Muiderslot. Met het in stand houden van monumenten draagt de Rijksgebouwendienst bij aan het behoud van ons cultureel erfgoed.

Rijksgebouwendienstmonumenten en de 19e eeuw

rijkshuisvesting monumenten 19e eeuw

‘De smaak van de 19e eeuw’ is op twee manieren te herkennen in de monumenten van de Rijksgebouwendienst: een aantal monumenten is gebouwd in de 19e eeuw, en geeft daarom een goed beeld van de architectuur in die periode. Een andere groep monumenten is, om sloop te voorkomen, in de 19e eeuw aangekocht en gerestaureerd door het Rijk. Deze gebouwen laten de rol van het Rijk in de opkomst van de monumentenzorg in Nederland zien.

Stap in het verleden en beleef de 19e eeuw met de Rijksgebouwendienst De 19e eeuw is de eeuw van Nederland als eenheidsstaat. De grondwet van 1848 gaf aanleiding voor de rijksoverheid om zich in alle uithoeken van het land te nestelen en gezag uit te dragen door het bouwen of restaureren van gebouwen ten behoeve van bestuur, rechtspraak en culturele opvoeding. Door te refereren naar typisch Nederlandse stijlkenmerken en door gebruik te maken van Nederlandse of koloniale materialen, zette de rijksoverheid een stempel op de architectuur van de 19e eeuw. Verschillende monumenten van de Rijksgebouwendienst zijn te bezichtigen tijdens de Open Monumentendag; een kleine greep uit het aanbod:

Paleistuin Paleis Soestdijk Wanneer: Zaterdag 11 en zondag 12 september 2010 van 9.15u – 16.00u Waar: Amsterdamsestraatweg 1, 3744 AA Baarn Wat: De rijke en machtige Amsterdamse koopman Cornelis de Graeff liet rond 1650 een huis bouwen in Baarn. Na zijn dood verkocht een erfgenaam van Cornelis, Jacob de Graeff, het huis in 1674 aan een kennis: prins Willem III. Begin 19de eeuw werd het park aangelegd, naar een ontwerp van vader en zoon Zocher. In het park staat de oudste watertoren van ons land. De toren is rond 1680 gebouwd naar een ontwerp van de ‘fontainier’ Willem Meester en was nodig om de fonteinen in de tuinen van water en druk te voorzien. In 1884 of iets later is de watertoren verbouwd volgens ontwerp van L.H. Eberson. Maak een wandeling in de typisch 19e eeuwse landschapstuin. Het paleis zelf is niet vrij toegankelijk, reserveer voor een bezoek vooraf via www.paleissoestdijk.nl.

Museum Bronbeek

Naarden-vesting

Wanneer: Zondag 12 september van 12.00u – 17.00u Waar: Velperweg 147, 6824 MB Arnhem Wat: In 1816 is de buitenplaats Bronbeek bekend als onderdeel van landgoed Het Langewater. In 1854 werd deze buitenplaats aangekocht door koning Willem III, die het later aan de Staat schonk om er een Koloniaal Militair Invalidenhuis van te maken. Daartoe werd het huidige hoofdgebouw in 1860-1862 gebouwd naar ontwerp van Rijksbouwmeester Willem Nicolaas Rose. De begane grond en de eerste etage van het hoofdgebouw zijn vrij toegankelijk. Ook een wandeling over het landgoed is een aanrader. Kijk voor meer informatie op www.bronbeek.nl

Wanneer: zaterdag 11 september 2010 van 16.00 uur - 21.00 uur en zondag 12 september 2010 van 12.00 uur – 16.00 uur (tijden onder voorbehoud) Waar: Naarden-vesting Wat: zie onderstaand programma

Museum Meermanno Wanneer: Zaterdag 11 en zondag 12 september van 12.00u - 17.00u Waar: Prinsessegracht 3, 2514 AP Den Haag Wat: Museum Meermanno-Westreenianum is in 1712 als woonhuis gebouwd aan de Nieuwe Uitleg. De laatste bewoner, W.H.J. baron van Westreenen, liet bij zijn dood in 1848 het huis en zijn verzameling boeken, antiquiteiten, kunst en de boekencollectie van zijn achterneef J. Meerman na aan de Staat. Hij stelde daarbij de voorwaarde dat het pand een rijksmuseum zou worden en dat de collectie bijeen zou blijven. In 1850 verrees naar ontwerp van Johannes Craner de huidige, witgepleisterde voorgevel, nog overwegend neoclassicistisch, maar toch al met enige eclectische details. Meermanno biedt op zondag 12 september om 14.00 en 15.00 uur twee interessante lezingen aan door Jos van Heel, conservator oude collecties, hij vertelt over de aanpassingen die het 18de-eeuwse pand heeft ondergaan in de 19de eeuw. Kijk voor meer informatie op www.meermanno.nl

Zaterdag 11 september • Intocht boten Nieuwe Haven • Optreden Shantykoor • Bezichtiging Oude Begraafplaats Naarden • Officiële opening • Gondelvaart Zondag 12 september Opengestelde monumenten: • Grote Kerk (orgelconcerten, beklimming toren), • Stadhuis • Voormalig Burgerweeshuis • Sint Vituskerk (tentoonstelling) • Weeshuiskazerne (Comeniusmuseum & Mausoleum en Refter van het voormalig klooster) • Bastion Turfpoort (Vestingmuseum met activiteiten voor kinderen) • Bastion Oranje (deel kazernegebouw) • Bastion Katten • Bastion Nieuw Molen (presentatie Saluutbatterij Bastion R.A.) • Bezichtiging Oude Begraafplaats Naarden (zie afzonderlijke aankondiging) • Gezamenlijk Naardens toneel (zie afzonderlijke aankondiging) • Nieuwe Haven (varende monumenten, zie afzonderlijke aankondiging) • Vestingvaart over de grachten • Comeniuskoor met optredens op diverse locaties • Volksdansgroep Bela Rada met optredens op diverse locaties • Demonstratie Kraanbrug bij Fort Ronduit (via Vestingvaart)

14

Kort & goed



15

Kort & goed De smaak van de 19e eeuw in zakformaat

Het thema van dit jaar, De smaak van de 19e eeuw, biedt amateurkunstverenigingen een uitgelezen kans om mensen, kunstdisciplines en monumenten met elkaar te verbinden. Daarom heeft Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst, de compositie Dances & Sonnets laten schrijven die allerlei mogelijkheden biedt om verschillende smaken kunst te laten samenkomen in één 19e-eeuws menu. In drie gemeenten is het resultaat te zien, daar kunnen bezoekers zo’n ‘19e-eeuws menu’ proeven: * In Apeldoorn wordt tijdens de lokale opening van de Open Monumentendag de compositie Dances & Sonnets, die Jacob de Haan schreef in opdracht van Kunstfactor, uitgevoerd. Deze

opening vindt op 11 september plaats op het plein voor het 19e-eeuwse voormalige raadhuis in de binnenstad van Apeldoorn. * In Barneveld vindt op 11 september rond het 19e-eeuwse landhuis ‘De Schaffelaar’ de lokale opening van de Open Monumentendag plaats, eveneens met een uitvoering van Dances & Sonnets. Daarnaast is er een foto-expositie van 19e-eeuwse monumenten en een kunstmarkt met beeldende kunstenaars. * In Amersfoort wordt Dances & Sonnets op 11 september uitgevoerd als onderdeel van ‘De Dag van de Amateurkunst’, een initiatief van Buro Kunsteducatie. * In Houten ten slotte zijn er op 12 september kunstroutes op diverse locaties. In Schalkwijk zijn in de

Foto: Ton van Til

Smaakmaker Kunstfactor

kerk, de grafkapel en de parochie beeldendekunstworkshops en korte performances. Op de Gedekte Gemeenschapsweg zijn er optredens

en is er land art, gemaakt door het publiek. Kijk voor een up to date programma op www.kunstfactor.nl

Internationale Fotowedstrijd voor de Jeugd Sinds 1997 doet Nederland, samen met 35 andere landen, mee aan de Internationale Fotowedstrijd voor de Jeugd, een initiatief van het Catalaanse equivalent van de Open Monumentendag. De wedstrijd is een geweldig goed middel gebleken om bij de jeugd belangstelling te wekken voor cultureel erfgoed. De internationale dimensie en de omvangrijke schaal geven het project een echte meerwaarde. Ook in 2010 doen duizenden Europese jongeren (in Nederland tussen de 10 en 18 jaar) weer mee

aan de Internationale Fotowedstrijd voor de Jeugd. In Nederland kan daarmee een iPod gewonnen worden; de winnende foto’s worden opgenomen in een internationale catalogus met het werk van alle winnaars van de deelnemende landen. Meer informatie op www.openmonumentendag.nl In Nederland werden uit de inzendingen voor de Internationale Fotowedstrijd van vorig jaar twee winnaars gekozen: Guido Musch (17; foto links) en Gilliam Ganzevles (15; foto rechts)

Twee factoren zijn in de 19e eeuw bepalend voor het gebouwde aanzien van Nederland: de Franse tijd en de industriële revolutie. Beide brengen een enorme behoefte aan nieuwe gebouwen met zich mee. De Franse tijd vanwege de introductie van allerlei nieuwe centrale instituten; de industriële revolutie vanwege de vele soorten nieuwe bedrijvigheid, en de daarmee gepaard gaande uitbreiding van de infrastructuur en de opkomst van de burgerij. Om alle nieuwe scholen, hotels, watertorens, stations, fabrieken, postkantoren, stoomgemalen etc. vorm te geven, grijpt men terug op eerdere bouwstijlen, die door de functie van de gebouwen in

Nationaal Restauratiefonds bestaat 25 jaar kwestie en door het gebruik van nieuwe materialen een geheel nieuw aanzien krijgen. Neogotiek, neorenaissance, neoclassicisme, en andere ‘neostijlen’ doen hun intrede... In De smaak van de 19e eeuw zijn deze neostijlen én alle nieuw soorten gebouwen overzichtelijk voor u op een rijtje gezet. Het proeven meer dan waard!

Titel De smaak van de 19e eeuw Auteur Annet Pasveer Uitvoering Paperback 11,5 x 18 cm Pagina’s 128, met circa 100 foto’s Prijs 1 7,50 Uitgever Stichting Open Monumentendag ISBN 978-90-806181-8-3

U kunt ‘De smaak van de 19e eeuw’ bestellen via www.openmonumentendag.nl

Nationaal Restauratiefonds zet zich in voor het behoud van cultuurhistorisch waardevolle objecten en structuren in Nederland. Niet alleen door middel van financieringen, maar ook door voorlichting en advies te geven. Dit jaar viert het Restauratiefonds zijn zilveren jubileum.

Jubileumuitgave als gids Ter gelegenheid van zijn 25-jarig jubileum heeft het Restauratiefonds het boekje 25 Openbare Monumenten uitgegeven. De selectie van die 25 monumenten was een uitdaging, omdat er een veelvoud van monumenten met een bijzonder verhaal en unieke karakteristieken bestaat. In 1985 werd het Restauratiefonds Op basis van bepaalde criteria, zoals opgericht voor het uitbetalen en monumentstatus, type monument, voorfinancieren van subsidies, het toegankelijkheid en geografische verstrekken van restauratiehypothe- verspreiding over Nederland, zijn de ken en het beheren van het zogelocaties gekozen. Het resultaat laat heten ‘Revolverend Fonds’. Sinds zich zien en lezen in een compact de oprichting zijn er verschillende boek, dat uitstekend als gids is financieringsmogelijkheden ontwik- te gebruiken om de (openbare) keld, waarbij het Restauratiefonds monumenten in kwestie te bezoeken. vaak gebruikmaakt van het principe Het geeft een goed beeld van hun van revolveren: leningen worden ver- diversiteit en van de manier waarop strekt, de rente en aflossing vloeien zij nog dagelijks worden gebruikt. terug naar het revolverend fonds, waarna dit geld opnieuw ingezet Waardecoupons wordt voor restauraties. Om een bezoek extra aantrekkelijk Om in de behoefte van verschillende te maken, is er voor elk openbaar soorten monumenteigenaren te monument een coupon bijgesloten voorzien, heeft het Restauratiefonds die gedurende dit jubileumjaar in te maatproducten zoals de leveren is bij de betreffende locatie. Restauratiefonds-hypotheek, Dit levert u een leuke ervaring of de Kerken Nevenfunctie-Lening attentie op! en de Cultuurfonds-hypotheek ontwikkeld en ingezet. Maar het Wilt u meer weten over de 25 Restauratiefonds is er niet alleen locaties? Of wilt u het boek bestellen? voor monumenteigenaren. Er wordt Kijk dan op www.restauratiefonds.nl/ bijvoorbeeld ook intensief samenge- openbaremonumenten werkt met erfgoedprofessionals zoals overheden en aannemers, architecten en makelaars. Deze samenwerking bestaat bijvoorbeeld uit het voorlichten van eigenaren, het oprichten van een eigen Restauratiefonds of elkaar adviseren over de laatste ontwikkelingen.

16

Drenthe

drenthe



b Het Frensenhoes, H. de Kockstraat 3, Meppen Het Frensenhoes is een woning met houtzagerij uit 1914. In Het Frensenhoes is een proeverij met oude streekgerechten. c Museummolen Jan Pol, Molenwijk 8, Dalen Op zaterdag is er van 13.00-16.30 uur een nostalgische middag rondom de 19e-eeuwse museummolen Jan Pol, met bezichtiging en een proeverij van 19e-eeuwse gerechten en een korte verrassingsrondrit in koetsen door Dalen.

d De Wolden

17


goed en ambachtelijk gemaakte kaarsen, er zijn demonstraties, De Keizangers verzorgen een optreden en natuurlijk zijn het Huus mit de Belle, Galerie Freek Berends en Boekbindcentrum Hummel Hoeve geopend. c Monumenten en Cultuur, Zuidwolderweg 3-5, Echten Optreden van Viva la Musica, literaire bijeenkomst met schrijfster Marga Kool en muziekuitvoering van Scala, Centrum voor de Kunsten op de Brink en rondom Huis te Echten. Tevens demonstraties van ambachten, exposerende kunstenaars, acrobatische acts van kindercircus Okidoki en roofvogeldemonstraties van een valkenier.U

a Oude H.B.S., Zuideinde 76, Meppel Schoolgebouw uit de 19e eeuw. b Grote Kerk en Toren, Kerkplein, Meppel De Grote of Mariakerk en de Meppeler Toren dateren uit de 15e eeuw.

h Noordenveld Weekend 11/12 september


3 Het Pakhoes / Been en Luinge Bestratingen, Brinkweg 19, 9321HP Peize


2 0528-378319,

a Gevangenismuseum Veenhuizen, Oude Gracht 1, Veenhuizen Veel monumenten zijn beide dagen geopend, tenzij anders aangegeven. In het Museum een lezing over de bajeshap door Ton Vroom. Op zondag zijn er ieder uur rondleidingen door het dorp (aanmelden bij het Museum). Op zaterdag Culinaire Seizoensmarkt. U

[email protected], www.dewolden.nl 3 Huis te Echten, Zuidwolderweg 3 -5, 7932PN Echten

i Tynaarlo Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0592-266895, [email protected], www.tynaarlo.nl 3 Gemeentehuis Tynaarlo, Kornoeljeplein 1, 9481AW Vries a Dorpskerk Hoofdweg 74, Eelde/ Paterswolde Hier wordt de kadastrale kaart van 1832 getoond waarop de landgoederen en de kerkenpaden zijn aangegeven. Een rondleiding langs landgoed en slingertuin maakt het 19e-eeuwse beeld compleet. Historische vereniging Ol Eel houdt modeshow en toont boeken uit de 19e eeuw. b De buurtschipper, Havenstraat 2-4, Zuidlaren Met kleding, eten en drinken uit 19e eeuw gaat Zuidlaren terug in de tijd rond het thema De Buurtschipper. Zuidlaren had een haven met een veerhuis. Hier is een

legenda 1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt

e Emmen


1 De smaak van de 19e eeuw 2 [email protected]

a Aa en Hunze

Zaterdag 11 september 2 0599-564725, [email protected] 3 Het Witte Kerkje, Dorpsstraat 5, 9462PJ Gasselte

b Assen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0592-366275, [email protected], www.ditisassen.nl 3 VVV Tourist Info Assen, Marktstraat 8 -10, 9401JH Assen a Jozefkerk, Kerkplein, Assen De Jozefkerk haalt de sfeer van de 19e eeuw terug met muziek, marktjes en andere leuke activiteiten. b Voormalig gymnasium (nu bedrijvenpand), Dr. Nassaulaan, Dr. Nassaulaan 5, Assen In 1820 werd de grondslag gelegd voor een Franse jongensschool onder leiding van Hendrik Jan van Nassau. In 1825 werd hier een combinatie van een Franse en een


Aanraders

Latijnse school gevormd. Daarmee was dit de voorloper van het Gymnasium. c Voormalig HBS, Beilerstraat 30, Assen Het pand gaf ooit onderdak aan de Rijks Hogere Burgerschool, de latere HBS. De huidige bewoner is RTV Drenthe, dat de bezoeker een kijkje achter de schermen biedt.

a Zand-ArchitectuurW, Zuidwolderweg 3-5, Echten Sikke-Bart Frieling is een zandspecialist. Tijdens de Open Monumentendag gaat hij een waar zandsculptuur maken van het Huis te Echten en verzorgt hij workshops.


1 Hoogeveen door de eeuwen heen 2 0528-275584, [email protected]

3 Museum de 5000 Morgen, Hoofdstraat 9, 7902EA Hoogeveen

c Coevorden

a Remonstrantse kerk, Grote Kerkstraat 39 In de Remonstrantse kerk exposeren Hoogeveense kunstschilders. b Hoofdstraatkerk In de Hoofdstraatkerk is een muzikaal programma.


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0524-516365 / 0591-371612, [email protected]

3 Arsenaal (Stedelijk Museum

Coevorden), Haven 6, 7741JV Coevorden a Stedelijk Museum Coevorden k, Haven 6, Coevorden In museum en galerie is onder meer een tentoonstelling met schilderijen van Jan van der Meij uit Exloo. Voorwerpen in het museum hebben betrekking op de vestingstad Coevorden. Vanuit het museum start een fiets- en/of wandelroute, met onderweg een proeverij van oude streekrecep ten.

f Hoogeveen

g Meppel Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0522-252888, b Bellemarkt 2010 komt dat zienW, De Brink, Echten De Bellemarkt viert haar tienjarig jubileum. Er staan kraampjes met houten speel-

[email protected], www.vvvmeppel.nl 3 VVV Meppel, Kromme Elleboog 2, 7941KC Meppel

b Havezathe Mensinge, Mensingheweg 7, Roden Fototentoonstelling van gebouwen uit Roden uit de 19e eeuw. In de keuken staan 19e-eeuwse gebruiksvoorwerpen. In de eetkamer is de tafel gedekt met passend servies. In het hele gebouw wordt de smaak van de 19e eeuw weergegeven in gerechten, kleding, schilderkunst en muziek. c Zwaneveld, Oosteind 33, Norg Op zaterdag start omstreeks 10.30 uur een excursie in café Zwaneveld, een pand met een rijke historie. Aansluitend volgt een bezoek aan de Begraafplaats, met uitleg over symboliek op grafstenen. Daarna terug naar de Margarethakerk voor een rondleiding. Om ca. 14.15 uur herhaling van dit programma.

markt en er zijn oude boten. Er vaart een rondvaartboot. Drie gebouwen open voor bezichtiging. c De 19e-eeuwse kerkcultuur, Brink 3, Vries In de oude kerk van Vries wordt 19e-eeuwse muziek ten gehore gebracht, afgewisseld met oude gedichten van domineesdichters. Entourage en sfeer worden gecomplementeerd met kledij en gerechten uit de 19e eeuw.

18

Overijssel


overijssel


a Oosterbegraafplaats c, Noord Esmarkerrondweg 407, Enschede Een twee uur durende rondleiding voert bezoekers door middel van verhalen door de tijd van de uit 1898 daterende begraafplaats. Ook wordt de grafkelder van Ter Kuile opengesteld. b Synagoge Enschede, Prinsestraat 14, Enschede Bezoekers krijgen uitleg over de functie, symboliek en geschiedenis van het gebouw. Let op: speciale regels m.b.t. bedekking van hoofd en andere lichaamsdelen. I.v.m. het koosjere karakter van het gebouw is meenemen van eigen eten of drinken binnen niet toegestaan. c ‘t Gilde Stadswandelingen Enschede Deskundige 55-plussers leiden Gilde stadswandelingen door Enschede, met informatie over de Enschedese geschiedenis en het textielverleden. Een rondleiding van 1,5 uur naar de mooiste plekken van de binnenstad. Aanmeldingen bij Alifa Welzijn Ouderen: 053-4320122.

f Haaksbergen Zaterdag 11 september


legenda

[email protected] 3 VVV, Blankenburgerstraat 40, 7481EB Haaksbergen

1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt tijdens de Open Monumentendag /

Aanraders

a Almelo Zaterdag 11 september 2 0546-823012, [email protected], www.vvvalmelo.nl 3 VVV, Rosa Luxemburgstraat 8, 7611SM Almelo

b Borne Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 074-2662740, [email protected], www.heemkundeborne.nl 3 VVV, Marktstraat 23, 7622CP Borne a De Oude Kerk, Oude Kerkstraat 10, Borne Deze laatgotische kerk is in de 15e eeuw gebouwd. Bijzonderheden: preekstoel uit 1600, offerblok met ijzerbeslag uit de 15e eeuw, fraaie muurschilderingen, middeleeuwse altaartafels en gedenkstenen. b Museum Bussemakerhuis, Ennekerdijk 11, Borne Het Bussemakerhuis stamt uit circa 1656 en is verbouwd in 1779 in Lodewijk XV stijl. Let op het authentieke hijssysteem. Speciale weefdemonstratie op antieke weefgetouwen, 19e-eeuwse kleding en 19e-eeuwse gerechten.

c RK Stephanuskerk, Grostraat 207, Borne De in neogotische stijl gebouwde kerk stamt uit 1888. Bijzonderheden: schitterende glas-in-loodramen en altaren, marmeren doopvont met bronzen deksel, gebeeldhouwde preekstoel en bijzondere muurschilderingen.

c Deventer Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0570-693681, [email protected], www.deventer.nl 3 Kraam voor Boekhandel Praamstra, Keizerstraat 2, 7411HG Deventer a 19e-eeuwse markt in de Bergkerk, Bergkerkplein 1, Deventer Op zaterdag is er in de Bergkerk in Deventer een 19e-eeuwse markt ingericht. Boeren, producenten en winkeliers tonen hun spullen in 19e-eeuwse stijl. Bezoekers krijgen zo een idee van de smaak van de 19e eeuw. b De smaak van de 19e eeuw, Zuiderzeestraat 24002, Deventer De tentoonstelling De smaak van de 19e eeuw van het SIED in het Havenkwartier geeft een beeld van de bedrijvigheid in Deventer in de voedsel- en warenbranche. c Fietstocht door het buitengebied van

Deventer, Bergkerkplein 1, Deventer Een fietstocht door het prachtige buitengebied van Deventer met start/eindpunt de 19e-eeuwse markt in de Bergkerk en de tentoonstelling De smaak van de 19e eeuw bij het SIED.

d Dinkelland Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0541-352857, [email protected], www.huizekeizer.nl 3 Huize Keizer, Kerkplein 2, 7591DD Denekamp

e Enschede Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 053-4801970, cleomulder@ enschedepromotie.nl, www.uitinenschede.nl 3 VVV Enschede, Stationsplein 1a, 7511JD Enschede

a Fietstocht onder begeleiding De traditionele Open Monumentendag fietstocht start om 9.00 uur bij Thee schenkerij Jordaan. De tocht duurt de hele dag, lunch en drankjes inbegrepen. De route leidt langs objecten die vertellen over het textielverleden van de fam. Jordaan.

g Hardenberg Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0523-289532, [email protected], www.hardenberg.nl a Streekmuseum De Kalkovens, Oude Zuidwolderstraat 13, Dedemsvaart Een fietstocht voert door de oude gemeente Avereest, waarbij de elementen van de 19e eeuw worden belicht. De route gaat onder meer langs gebouwen, bruggen en kerken. In het museum zelf zijn enkele speciale exposities.

b Streekmuseum Gramsbergenc, Meiboomplein 4, Gramsbergen Op het Meiboomplein kunnen bezoekers zich laten wegen op de oude waag. OudHollandse spelletjes voor kinderen. Het plein is vertrekpunt voor een wandeling langs Gramsberger monumenten. In het museum een expositie rond het thema De smaak van de 19e eeuw. c Historiekamer, Voorstraat 34, Hardenberg Groepen/verenigingen en figuranten bepalen in klederdracht het straatbeeld rond het thema 19e eeuw. Het dialect wordt gepromoot en de preuverie is met oude ambachtelijke lekkernijen aanwezig. Ook begraafplaats Nijenstede en de molen aan het Molenplein zijn open.

h Hellendoorn Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-51836579, [email protected] 3 VVV (Bakkerij- en IJsmuseum), Dorpsstraat 49, 7447CN Hellendoorn

i Hengelo Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 074-2459120, j.stegeman@hengelo. nl, www.hengelo.nl

a Parochiehuis, Langestraat 79, Delden In het Parochiehuis van Delden, een gemeentelijk monument, vindt de opening van de Open Monumentendag 2010 van Hof van Twente plaats. Het Parochiehuis is bovendien deze dag het vertrekpunt voor stadswandelingen door Delden.

k Kampen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 038-3329071, [email protected], www.vvvijsseldelta.nl

l Losser Weekend 11/12 september 2 [email protected], www.historischekringlosser.nl 3 Protestantse Kerk, Raadhuisplein 2, 7581AG Losser a Protestantse Kerk, Raadhuisplein 2, Losser Deze stamt uit 1810 en is daarmee het enige 19e-eeuwse monument in Losser dat echt kan bijdragen aan het gevoel van die eeuw. In 2010 geheel gerenoveerd tot modern kerkelijk centrum.

3 Brinkstraat, Hengelo

m Ommen

a Rondrit met een Amerikaanse schoolbus De bus vertrekt vanaf de hoek Brinkstraat Marskant bij de markt en zal diverse rondritten maken langs wederopbouwarchitectuur, scholen en kerken en door Hart van Zuid (industrieel erfgoed). De eerste rit is gepland om ca. 11.00 uur en de laatste om 14:30 uur. b Rondwandelingen langs panden in de binnenstad De rondwandeling door de binnenstad leidt langs diverse panden en door het Prins Bernard Plantsoen met haar gerestaureerde muziekkoepel, fontein en uitgebreide theehuis. Onderweg is het mogelijk enkele hapjes met ‘de smaak van de 19e eeuw’ te nuttigen. c Muziek en lezing in de Waterstaatkerk Gedurende de dag vinden in de Water staatkerk drie keer een kort concert en een optreden van een verhalenvertaler plaats. Eenmaal is de mogelijkheid om na een busrit bij de Waterstaatskerk uit te stappen.

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0529-463015, [email protected] 3 Irenegebouw, Balkerweg 56, c Activiteiten rond en in het Irenegebouw, Balkerweg 56, Witharen In het kader van het thema zullen op en rond dit plein oude ambachten, spelletjes, streekgerechten, streekkledij, fototentoonstelling van de schooljeugd etc. getoond worden. c Varsenerveld Witharenweg t.o. 24, Witharen Een prachtig natuurgebied waar vrijwilligers proberen het grondwaterpeil en daarmee de soortenrijkdom te vergroten door het grondwaterpeil omhoog te brengen. c Ommerschans Balkerweg 72 De Ommerschans (tussen Witharen en Balkbrug) is cultuurhistorisch erfgoed dat zich ontwikkelde van militair bolwerk tot bedelaarskolonie en rijksinrichting voor zwakzinnigen met tegenwoordig ook belangrijke functie voor de natuur.

j Hof van Twente

n Rijssen-Holten

Schitterende oliemolen uit 1752. Het is bovendien de enige windmolen in Nederland met de gecombineerde bestemming van olie- en pelmolen. b Rijssens Leemspoor, Markeloseweg 78 B, Rijssen Ongeveer 100 jaar geleden waren er vijftien steenfabrieken in Rijssen. Om de fabrieken te bevoorraden met grondstoffen werden smalspoorlijnen aangelegd tussen de leemgroeves, die in deze omgeving te vinden waren, en de steen fabrieken. c De Enterse Zomp, Pelmolenpad 9A, Rijssen Een Zomp is een platbodemschip waarmee vroeger vracht werd vervoerd over de smalle rivieren in Oost-Nederland. Vele schepen werden gebouwd op de werf in Enter.

o Staphorst Zaterdag 11 september 1 Religie 2 0522-467481, [email protected], www.staphorst.nl 3 VVV, Gemeenteweg 44, 7951CN Staphorst a Gemeentelijke museumboerderij, Gemeenteweg 67, Staphorst Hier kunnen bezoekers de sfeer van de vroegere boerderij proeven.


Zaterdag 11 september 2 0547-858585, [email protected], www.hofvantwente.nl 3 Parochiehuis, Langestraat 79, 7491AC Delden

19


7738PB Witharen

p Steenwijkerland Zaterdag 11 september

2 0521-538412,

r Wierden Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0546-574911, [email protected], www.vvvwierden.nl

3 Historische Kring Wederden, Burg. J.C. v/d Bergplein 20, Wierden a Een afwisselende fietsroute voert langs de meest bijzondere monumenten uit de 19e eeuw in Wierden en Enter. De route start bij de Historische Kring, in Wierden of bij de Enterse Waarf in de Werfstraat in Enter.

s Zwartewaterland Zaterdag 11 september

1 De smaak in de muziek, de korenmolen, de krant en het buffet

2 www.sphh.nl 3 Oude Stadhuis,

Markt 1, 8061GG Hasselt a Grote of Stephanuskerk en Viskerk, Markt en Kastanjelaan, Hasselt In de Grote of Stephanuskerk en Viskerk orgelmuziek van 19e-eeuwse componisten en het Rudolf Knol-orgel. b Korenmolen De Zwaluw, Stenendijk, Hasselt De smaak in de molen met producten van een molen uit 1857. De Zwaluw is te bezichtigen en om 18.00 uur het decor voor een buffet. Aanmelding via de website. c Oude Stadhuis, Markt 1, Hasselt De smaak in de krant uit de 19e eeuw is te vinden bij de tentoonstelling in het Oude Stadhuis.

[email protected],


2 0548-520011, [email protected], www.vvvrijssen.nl 3 Rijssens Museum, Kasteellaan 1, 7460AG Rijssen a Pelmolen, Pelmolenpad 9A, Rijssen

a Mariakerk, Bisschopsstraat 32, Vollenhove Muziek van o.a. Deum Fidentus onder leiding van J. Bredewout; zang van Barbara Lok; projectkoor 7even onder leiding van H. Out; Eric Hofstede op orgel/piano. De toren is opengesteld, expositie van oude prentbriefkaarten. b Stadsmuseum, Markt 64, Steenwijk Tentoonstelling ‘Propaganda in de Tweede Wereldoorlog’, met posters en spotprenten. Tevens op de markt activiteiten in het kader van Kopje Cultuur in Steenwijk. c NH Kerk, Henric de Cranestraat 41, Kuinre Er is een open dag in verband met de verbouwing van de kerk. Er is orgelspel, het koor zingt en er is een tentoonstelling van doopjurken en smeedijzer.

q Twenterand Zaterdag 11 september


3 VVV Twenterand, Grotestraat 4, 7683BB Den Ham

t Zwolle Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 038-4651565, [email protected], home.kpn.nl/harry.vrielink/comd.htm

3 Info stand Grote Markt voor de

Hoofdwacht, Grote Markt 20, Zwolle a Het Oude Gouvernementsgebouw, Diezerstraat 80, Zwolle Het neogotische in- en exterieur is in 1898 opgetrokken onder leiding van Rijksbouw meester Jacobus Lockhorst. Hier de centrale opening van de Zwolse Open Monumentendag. b Onze Lieve Vrouwen Basiliek, Ossenmarkt, Zwolle Deze dateert uit 1399, en heeft een neogotisch interieur uit 1872. Aan dit interieur hebben meegewerkt o.a. Friederich Willem Mengelberg (1872), Gerard Brom (1877), Hellner (1890) en Maarschalkerweerd (1890). c Dominicanenkerk en klooster Rectoraat Sint Thomas van Aquino, Assendorperstraat 29, Zwolle De gehele neogotisch kerk en het kloostercomplex werden in 1900 uitgevoerd naar ontwerp van architect J. Kayser.

20

Flevoland


flevoland

Boodschappers uit ons verleden Monumenten zijn boodschappers uit ons verleden – bouwwerken met een verhaal. Ze maken deel uit van de geschiedenis van ons land, en bepalen mede onze identiteit. Nieuwe functies stellen nieuwe eisen aan een gebouw, bijvoorbeeld met betrekking tot de indeling van ruimten, het invallen van daglicht of wooncomfort. Monumenten inspireren daarbij tot nieuwe ideeën. De Nederlandse overheid stimuleert duurzame herbestemming van monumenten. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed levert bij herbestemming kennis over de essentie van het monument. Met deze kennis kunnen ingrijpende veranderingen op een goede manier worden vormgegeven. Mét respect voor de historische en architectonische waarden en als doel duurzaam behoud. Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is dit een van de grote taken voor de komende jaren.

RCE | Smallepad 5 | 3811 MG Amersfoort | 033 – 421 7 421 | www.cultureelerfgoed.nl


a Almere Zaterdag 11 september

1 Baksteen 2 036-5386842,

Aanraders

le woonomgeving, vanuit de ideeën over ‘het nieuwe wonen’. In één van de oudste straten van de stad is een woning teruggebracht in zestiger jaren stijl. U

[email protected], www.casla.nl

3 Casa Casla, Weerwaterplein 3, 1324EE Almere a Casa Casla en het Weerwaterplein, Weerwaterplein 3, Almere Casa Casla is het centrum voor architectuur, stedenbouw en landschap voor Almere. Het vormt met het Weerwaterplein en het open waterfront een eenheid. De opvallende vormgeving en de fraai aangelegde omgeving van gebouw en plein maken het geheel tot Jong Monument.

b Lelystad Zaterdag 11 september

1 De smaak van Lelystad 2 0320-269700, [email protected], www.cultureelerfgoed.nl 3 School De Vuurtoren, Middelgronden 16, Lelystad a Woning in zestiger jaren stijl, Zuiderzeewijk, Lelystad In 1967 betrokken de eerste bewoners van Lelystad hun woningen. Deze zogenaamde pianowoningen waren ontworpen als idea-

b Nieuwe sprookjes van Onderwater, Zuiderzeewijk, Lelystad In de 19e eeuw bestond Lelystad nog niet. Er was slechts water. Toch hebben Lelystedelingen sprookjes verzonnen, geïnspireerd op ‘Lelystad in de 19e eeuw’. Tijdens een begeleide rondwandeling door de Zuiderzeewijk, vertellen professionele verhalenvertellers op diverse plekken deze eerste sprookjes van Lelystad. U

c Kraak de codeW (RCE Scheepsarcheolo gie), Oostvaardersdijk 01-04 (halte gratis pendelbus), Lelystad Kinderen van 9-12 jaar mogen de politie helpen bij het oplossen van een mogelijk misdrijf. Een doe-project waarbij de kinderen al doende kennismaken met scheeps archeologie. Voor ouders worden zeemansliederen gezongen en rondleidingen gegeven. Na afloop poffertjes…

c Noordoostpolder Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0527-633260/0648134655,

[email protected], www.schokland.nl 3 Museum Schokland, Middelbuurt 3, 8319AB Schokland

d Urk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0527-689809, [email protected], www.urk.nl 3 Tourist info Urk, Wijk 2-2, 8321EP Urk

De gieterij op het Stork-terrein in Hengelo is getransformeerd tot ROC

22

Gelderland



gelderland d Barneveld Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0342-495454, 0342-415666, [email protected], www.nairac.nl 3 Veluws Museum Nairac, Langstraat 13, 3771BA Barneveld a Veluws Museum Nairac, Langstraat 13, Barneveld b Kasteel De Schaffelaar, Stationsweg 6, Barneveld

e Berkelland Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0545-471994, [email protected], www.gemeenteberkelland.nl 3 De Oale Schole, Schoolstraat 11, 7161PK Noordijk a Startpunt van Open Monumentendag Berkelland in Noordijk, Schoolstraat 11, Noordijk De feestelijke opening wordt omlijst met muziek, demonstraties, een expositie en nog veel meer.

f Beuningen Zondag 12 september



a Aalten

a De Parken Een wandeling door het rijksbeschermde Weekend 11/12 september stadsgezicht De Parken. Toegang tot een 1 De smaak van de 19e eeuw aantal (overwegend 19e-eeuwse) monu2 0543-476410, [email protected] menten, zoals de Koninklijke HBS, de 3 VVV, Landstraat 24, Aalten Sociëteit, de voormalige Leesbibliotheek en woonhuizen. Bezichtiging van de in Engelse a Wenninkmolen, Gendringseweg 27, landschapsstijl aangelegde parken met vijAalten vers, oude bomen en tuinen. Naar aanleiding van het 150-jarig bestaan van de Wenninkmolen in 2010 vindt hier de b De 19e-eeuwse binnenstad openingshandeling van de Aaltense Open Wandeling met stadsgidsen door de Monumentendag om 10.00 uur plaats door 19e-eeuwse binnenstad van Apeldoorn, met onder andere aandacht voor de middel van het lichten van de vang. Diverse demonstraties met oude ambach- Prinsengang, het Raadhuisplein en het verborgen ‘Achterom’. Met opgeheven hoofd ten en proeven van streekproducten. kunnen bezoekers ook de vele mooie en Tevens diverse fietsroutes. bijzondere gevels in de Hoofdstraat bewonderen. c Paleis Het Loo maar dan anders In Paleis Het Loo worden de 19e-eeuwse Weekend 11/12 september Kunstzaal en Rookzaal opengesteld. Gidsen 1 De smaak van de 19e eeuw begeleiden bezoekers door het Paleispark 2 055-5268400, en geven toelichting. De wandeling voert [email protected], langs de vijvers en veel andere interessante www.erfgoedweekapeldoorn.nl plekken waar je normaliter niet terecht zou 3 CODA, Vosselmanstraat 299, komen. 7311CL Apeldoorn

b Apeldoorn

c Arnhem Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 openmonumentendagarnhem.nl@ gmail.com, www.openmonumentendagarnhem.nl

Aanraders

a Proeven van de sfeer en architectuur van twee 19e-eeuwse wijken: het Spijkerkwartier met zijn fraaie herenhuizen en volkswijk Klarendal. De dag opent met een aangekleed ontbijt in Dudok en restaurant ‘goed’. Op landgoed Warnsborn en in park Sonsbeek kan iedereen ervaren hoe men zich vroeger verpoosde.U

[email protected], www.tweestromenland.com 3 Dijkmagazijn Winssen, Waalbandijk, Winssen a Dijkmagazijnen aan de Waalbandijk van de 4 kerkdorpen: Weurt, Beuningen, Ewijk en Winssen. Diverse kunstenaars exposeren in de opengestelde dijkmagazijnen. In Winssen kan de oude toren worden beklommen. Verder zijn de molen en het oorlogsmuseum geopend. Op diverse plaatsen kan worden geproefd van de smaak van de 19e eeuw. b Oude Toren c Beatrixmolen, Molenstraat 37 Winssen

g Bronckhorst Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0575-750353, [email protected], www.bronckhorst.nl

h Brummen Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-51325211, [email protected]

i Buren Weekend 11/12 september


23


2 0344-579279, [email protected], www.buren.nl 3 Gemeentehuis, De Wetering 1, 4021VZ Maurik

j Culemborg Zaterdag 11 september


a Museum Ut Olde Ambacht, Stationsstraat 26, Wehl Oudheidkundige Vereniging Wehl organiseert met het museum op zaterdag van 10.00-16.00 uur verschillende activiteiten. Er is een expositie met foto’s van 19e-eeuwse panden uit Wehl. Rondom het museum zijn oude tractoren te bezichtigen. Bij het museum start een fiets- en wandeltocht.U

[email protected], www.gemeenteculemborg.nl 3 Stadhuis, Markt 1, 4101BW Culemborg a Opening Open Monumentendag, Goilberdingerstraat 14-14A, Culemborg Om 10.00 uur vindt de opening plaats bij de gerestaureerde Muziekschool en vandaar gaat het Pieter Aafjes Orkest naar de Grote Barbarakerk, waar het teruggekeerde Hemony-klokje feestelijk wordt onthuld. b De smaak van de 19e eeuw, Herenstraat 32, Culemborg Alies Derwig weet met haar foto’s en gebruiksvoorwerpen prachtig de sfeer van het 19e-eeuwse Culemborg op te roepen. c De smaak van de 19e eeuw in archeologisch perspectief, Lange Meent 11, Culemborg Vanaf 14.00 uur vertelt archeologe Ivonne De Jogh-Lempke in de Kasteeltuin over archeologie in de 19e eeuw. Hier liggen niet alleen resten van het oude kasteel, maar ook een theekoepel uit 1846 en een 19e-eeuwse landschapspark.

b Historisch Museum LunterenW, Klomperweg 5, Lunteren Expositie ‘Servies en zo vanaf 1860’. Routebeschrijving verkrijgbaar voor het zuidwestelijke deel van het centrum. Tevens informatie over Wekerom, waar een bekend oud-dorpsmeester rondleidingen te velde verzorgt nabij de Immenweg, waar de route langs de door boeren aangelegde Hoge wal en schapendrift voert.


b Oudheidkundige Vereniging Gander organiseert in de pastorie in Gaanderen een lezing door Jan Berends over de geschiedenis en historische plaats van het Klooster Bethlehem. Deze lezing leidt het begin in van een monumentale en landschappelijk interessante wandeling. c Het Stadsmuseum laat een selectie zien uit de collectie van J.H. van der Meulen. Deze collectie is op de zolder van voormalig schildersbedrijf Wanrooy in Doetinchem gevonden en bestaat uit een grote hoeveelheid 19e-eeuwse sjablonen voor wand-, vloeren plafonddecoratie en een geweldige collectie tekeningen en schetsen.

[email protected]

m Druten

k Doesburg 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0313-484954, 3 Stadhuis,

Roggestraat 2, 6981BK Doesburg a Woonhuizen In Doesburg zijn altijd veel particulieren bereid hun woonhuis open te stellen tijdens de Open Monumentendag. Ook dit jaar zijn er weer veel bijzondere panden te bezoeken. b Rondritten met replica Stoomtram Doetinchem-Dieren Vroeger reed er een stoomtram tussen Doetinchem en Dieren. Een replica van deze stoomtram rijdt over het traject dat het treintje door Doesburg aflegde.

l Doetinchem Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0314-335557, [email protected], www.stadsmuseumdoetinchem.nl 3 Stadsmuseum, Grutstraat 27, 7001BW Doetinchem

Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 024-6413012, [email protected], www.tweestromenland.com

n Ede Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0318-680557, [email protected], www.ede.nl/cultuur 3 Historisch Museum Oud Ede, Museumplein 7, 6711NA Ede a Historisch Museum Ede, Museumplein 7, Ede In het routeboekje getiteld ‘Tussen de stations’ staat een korte historie van de Stationsweg als belangrijke verbindingsweg en een omschrijving, met actuele foto’s, van ongeveer 20 monumentale panden. De eenvoudige routebeschrijving van de wandeling tussen de beide spoorwegstations begint in het Historisch Museum.

c Kijk- en LuistermuseumW, Kerkstraat 1, Bennekom Vanuit het Kijk- & Luistermuseum wordt ingezoomd op de architectuur aan de Bovenweg, waar vroeger de tram tussen Ede en Wageningen reed en statige villa’s verrezen. Uitgebreide documentatie over de route in een speciale uitgave het verenigingsblad de Kostersteen, verkrijgbaar bij het museum.

o Elburg Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0525-688606, [email protected], www.elburg.nl

3 informatiecaravan, Havenkade, Elburg a Varen met botters vanuit de haven van Elburg c Bottermarkt, ambachten, smederij Open Monumentendag en Botterdagen is hier een jaarlijks evenement. Donderdagmiddag opening historische botterwerf en vlootschouw. Vrijdag Botterbedrijvenwedstrijd op het Veluwemeer, ruim 50 botters en de Puurmarkt. Zaterdag Bottermarkt, open monumenten en musea, shantykoren en botterconcert in de Grote Kerk. Pendelbus naar het Artilleriemuseum op ’t Harde.

24

Gelderland


muziek, theater, verhalen, oude ambachten, kinderspelen, kookkunst en andere heerlijkheden.

www.omdermelo.nl

u Heerde

p Ermelo 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0341-558984, [email protected], 3 VVV, Stationsstraat 36 A, 3851NJ Ermelo a Waan je in 19e-eeuws Ermelo, Stationsstraat en omgeving, Ermelo Het dorp heeft een aantal karakteristieke elementen uit de 19e eeuw die bijzonder worden uitgelicht. Deskundigen geven rondleidingen langs onder andere de vroegere smederij en de voormalige gevangenis, richting het station, een belangrijke aanwinst voor Ermelo in de 19e eeuw. b Kerken in de 19e eeuw, Ermelo In de Immanuëlkerk wordt een presentatie gegeven over de Doleantie in Ermelo en in de Zendingskerk is een presentatie over Ds. Witteveen en de Zendingsgemeente. c De smaak van de 19e eeuw, Ermelo Vergeten groenten en gerechten staan weer even centraal op diverse locaties in het centrum, bij de Ermelose horeca.

q Geldermalsen Zaterdag 11 september 2 0345-586611, www.geldermalsen.nl

r Groesbeek Zaterdag 11 september 2 024-3972915, [email protected] 3 Protestantse kerk, Kerkstraat 18 , 6561CC Groesbeek a Protestantse kerk, Kerkstraat 18, Groesbeek De oudste vondsten van deze kerk dateren uit 960. De huidige kerk is het vierde kerkgebouw op deze plek en is in 1954 gerestaureerd. De toren stamt uit de 14e eeuw; het koor uit de 15e eeuw.

s Harderwijk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0341-552342, [email protected], herderewich.nl 3 Vischpoort, Schapenhoek 9, 3841BM Harderwijk

t Hattem Zaterdag 11 september 1 De smaeck van Hattem 2 038-4448298, [email protected], www.ronduithattem.nl 3 Toeristisch Informatie Punt, Kerkhofstraat 2, 8051GG Hattem a De smaeck van Hattem! De Open Monumentendag wordt dit jaar samen met het Dikke Tinne Festival gevierd. Hattem gaat terug in de tijd met




1 De smaak van de 19e eeuw 2 0578-699450, [email protected], www.heerde.nl

v Heumen Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 024-6413012, [email protected], www.tweestromenland.com 3 Sociaal Cultureel Centrum Maldensteyn, Kerkplein 8, Malden a De Garstkamp, Garstkampse straat 2a, Overasselt b Jacques Maris Museum, Looistraat 57, Heumen c Molen Zeldenrust, Oude Kleefsebaan 23a, Overasselt

w Lingewaard Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 026-3260257, [email protected], www.lingewaard.nl 3 Gemeentekantoor Lingewaard, Kinkelenburglaan 6, 6681BJ Bemmel a Fort Pannerden, Sterreschans , Doornenburg Fort Pannerden werd tussen 1869-1872 gebouwd als sperfort bij de Waal. Al snel bleek het door voortschrijdende wapentechniek achterhaald. Vanaf 1959 raakte het in verval en in november 2008 is men begonnen met restauratie. Het hele weekend met een gids te bezichtigen.U

b DominicanenkloosterW, Stadsdam 1 Huissen De Dominicanen betrokken het huis in 1858, het eerste klooster boven de rivieren. Momenteel deels huisvesting van de communiteit van de broeders, deels Dominicaans Activiteiten Centrum. Op zaterdag (orgeldag) muziek in de kapel. Op zondag rondleidingen en diverse workshops.

x Lochem Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0573-289135, a.debert @lochem.nl, www.lochem.nl 3 Informatiestand op de Kleine Markt in Lochem a Proeven van de smaak van de 19e eeuw op de Kleine Markt in Lochem. Met de paardentram en/of de Berkelzomp naar kasteel De Cloese, met onder andere klokkenluiders, poppenkast, voordracht, muziek en ‘proeven wat de pot schaft’.

y Maasdriel Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 048-7570255, [email protected] 3 Voormalig gemeentehuis Het Slot, Slotselaan 6, 5328ER Rossum a Voormalig gemeentehuis Het Slot, Slotselaan 6, Rossum Na de sloop van een middeleeuws kasteel en later een 18e-eeuws slot werd hier in

1850 een buitenverblijf gebouwd: Slot Rossum, ontworpen in neogotische neoTudorstijl. Tussen 1949-2002 zetelde hier de gemeente Rossum. Sinds 2002 in eigendom van een bedrijf. b Wielestein, Nederhemert-Zuid Deze voormalige pastorie ontleent zijn naam aan het wiel dat ontstaan is bij een dijkdoorbraak meer dan 400 jaar geleden. Documentatie over de geschiedenis van Huize Wielestein gaat terug tot 1564. In 1890 is het oorspronkelijke huis afgebroken en is de huidige pastorie gebouwd. c Katholieke kerk en pastorie, Oliestraat 26, Zaltbommel RK Kerk van Sint Martinus. Van de in 1837 gebouwde Waterstaatskerk is bij een latere vergroting slechts het schip bewaard gebleven. In de kerk staat een orgel, in 1831 gemaakt door C.F.A. Naber.

z Nijkerk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 033-2472657, [email protected], www.nijkerk.eu 3 Museum Stichting Oud Nijkerk, Holkerstraat 6, 3861CE Nijkerk a Hertog Reynout , Zeedijk 6, Nijkerk (buitengebied) Dit prachtige 19e-eeuwse monument biedt een schat aan informatie voor jong en oud. Niet lang geleden is de energie genererende stoomketel geheel gereviseerd. Zeer de moeite waard. b Molen de Hoop (Appelse Molen), Barneveldseweg bij 180, Nijkerk Deze korenmolen is helemaal gerestaureerd en met een beetje (wind)geluk draait hij er op 11 september zwierig op los! c Huize Hoevelaken, Westerdorpsstraat 66, Hoevelaken In dit oude landgoed kan men heel wat moois bezichtigen.

A Nijmegen Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 024-3292408, [email protected], www.nijmegen.nl 3 St. Stevenskerk, St. Stevenskerkhof 62, 6511VZ Nijmegen

a Wandelingen 19e-eeuwse stadsuitleg, Van Schevichavenstraat 3 (oude Postkantoor), Nijmegen Twee verschillende begeleide wandelingen door het oostelijk en westelijk deel van de laat 19e-eeuwse uitleg, de ‘schil’ rond de oude stadskern. Diverse tochten van 1,5 tot 2 uur langs singels, parken en villa’s. b Villa Salatiga, Sterreschansweg 77, Nijmegen Villa Salatiga werd in 1910-1911 gebouwd in opdracht van H.J. Hüffer, beheerder van plantages in Nederlands-Indië. Het is een creatie van Oscar Leeuw. Zowel in interieur als exterieur zijn elementen uit Jugendstil, barok en renaissance toegepast. Toegang met rondleidingen. c Villa Bato, Oosterhoutsedijk 78, Nijmegen Het hek staat open van 13.30-17.30 uur. Bezoekers kunnen de tuin in en rond het gebouw lopen en de geschiedenis horen van de vooraanstaande Lentse familie Rijnders. Tevens rondleidingen voor maximaal 10 personen door restauratie architect Adri Kuyer.

25


a Boerderijmuseum de Bovenstreek, Bovenstraatweg 10-1, Oldebroek De Bovenstreek toont het boerenleven van vroeger. Bezoekers krijgen een beeld van de manier waarop een boerengezin vroeger leefde en werkte. Er is veel klederdracht te zien, authentiek werkmateriaal, een mooie moestuin en andere bezienswaardigheden. Bij het museum wordt een markt georganiseerd.

D Oost Gelre

schappelijke park met classicistische elementen. b Mariagrot Silvolde, hoek Jacintaschool Kloosterhof, Silvolde De Mariagrot is gelegen in de tuin van het klooster Sint Clara. Het klooster, gebouwd in 1867 op initiatief van pastoor Bluemers, is in het begin van de jaren tachtig gesloopt. De Mariagrot en een kruisbeeld zijn de enige overblijfselen van dit prachtige religieuze symbool.


F Overbetuwe

[email protected]


Mattelierstraat 5, Groenlo

3 Steenbakkerij Randwijk te Heteren,

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0544-393505, 3 Oude Calixtus kerk,

familie als Rhederhof. Het originele landhuis dateert van 1750, maar kreeg in de 19e eeuw zijn huidig aanzien. Het is een prachtig buitenverblijf, omgeven door 12 ha park in Engelse landschapsstijl, met schitterende uitzichten over de Veluwezoom.


[email protected] Renkumse Veerweg 3, 6666LE Heteren

G Rheden Weekend 11/12 september

1 de smaak van de 19e eeuw 2 026-4955330, [email protected], www.rheden.nl

B Nunspeet Zaterdag 11 september


3 Gemeentehuis,

c De Gelderse TorenW, Zutphensestraatweg 10, Spankeren Dit kasteel dateert uit 1535, maar werd in de 19e eeuw verbouwd in neogotische stijl. Het kasteel is particulier eigendom en niet van binnen te bezichtigen, maar in groepsverband kan onder begeleiding van een gids over het terrein worden gewandeld.

Markt 1, 8071GJ Nunspeet a ’t Einde, Nunspeterweg 72-74, Elspeet Deze boerderij is steunpunt voor de kern Elspeet. Van hieruit kunnen diverse activiteiten worden ondernomen. Het is een rijksmonument uit de 18e eeuw. Tot het complex behoren ook een oude roedenberg en twee houten wagenschuren met een rieten wolfdak. b De Jonge Stee, Plaggeweg 26, Vierhouten De Jonge Stee is het steunpunt voor de kern Vierhouten. De boerderij uit 1819 is rijksmonument en de schuur en hooiberg, beiden circa 1900, zijn gemeentelijke monumenten. Een deel van de boerderij is in gebruik als bed- en breakfast. c Voormalig postkantoor, Laan 21-23, Nunspeet Het voormalig postkantoor is een gemeentelijk monument en dateert van 1905. Dit monument is het steunpunt voor de kern Nunspeet. Het interieur is verbouwd, maar in de binnenruimte is nog de oorspronkelijke trappartij aanwezig.

C Oldebroek Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0525-638249, [email protected], www.oldebroek.nl

3 Boerderijmuseum de Bovenstreek, Bovenstraatweg 10-1, 8096PE Oldebroek

H Rijnwaarden Weekend 11/12 september

1 25 jaar Rijnwaarden (1985-2010) 2 0316-565681, a Beltkorenmolen HermienW, Varsseveldseweg 88 (N18), Harreveld, bereikbaar via Parallelweg. De molen is gesticht in 1819, restauraties in 1967 en 2010. Openstelling met activiteiten op thema “Van Zaad tot Brood”: Graan dorsen , malen en brood bakken met de smaak van de 19e eeuw . Ook streekproducten en antieke landbouwwerktuigen .

E Oude IJsselstreek

a Landgoed RhederhofW, Arnhemsestraatweg 54, Rheden Rhederhof is een verrassend gaaf neoclassicistisch landhuis uit het midden van de 19e eeuw, omgeven door 11 ha park en bos. Het heeft weinig veranderingen ondergaan en is de moeite van het bekijken waard. Dit jaar verkozen tot ‘Mooiste pand van Nederland’!


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0315-292292, [email protected], www.oude-ijsselstreek.nl 3 Cafe ’t Centrum, Prins Bernhardstraat, 7064GC Silvolde a Landgoed Landfort, Landfortseweg 4, Megchelen Kasteeltuin en Huis Landfort maken deel uit van het historische landgoed Landfort, een 49 ha groot park, gelegen in Megchelen aan de Duits grens. De befaamde tuinarchitect Jan David Zocher jr., legde in 1828 de basis voor het huidige land-

[email protected], www.rijnwaarden.nl 3 Boerderij de Raayhof, Pannerdensewaard 14, 6911KM Pannerden a Boerderij de Raayhof , Pannerdensewaard 14, Pannerden Opening op zaterdag om 10 uur met medewerking van Burgemeester Mark Slinkman en zanggroep Vals Plat uit Pannerden. Begin van een fietsroute langs de Rijnwaardense gebouwen en langs vijf dorpstentoonstellingen over 25 jaar Rijnwaarden (1985-2010).

I Rozendaal Weekend 11/12 september


b RhederoordW, Parkweg 19, De Steeg Rhederoord was ooit bezit van dezelfde

a Tuinkamer van de kerk, Kerklaan 17, Rozendaal Het dorp Rozendaal is ontstaan in de tweede helft van de 19e eeuw. Daarvoor was er enkel het kasteel met het park, natuur en landbouwgronden rondom. In de tuinkamer is een tentoonstelling, die laat zien hoe de ontwikkeling tot dorp verlopen is.

26

Gelderland


b Wandeling vanuit de tuinkamer van de kerk, Kerklaan 17, Rozendaal Op zondag 12 september nemen twee deskundige inwoners van Rozendaal belangstellenden mee op een wandeling door het oudste deel van het dorp. Ze laten daarbij zien hoe de ontwikkeling van het dorp in de 19e eeuw totstandgekomen is. U

Q Zevenaar Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0342-595217, [email protected], www.zevenaar.nl 3 Liemers Museum, Kerkstraat 16, 6901BA Zevenaar

14/15/16 APR IL 2011

R Zutphen Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw en nog veel meer! 2 0575-587302, [email protected], www.zutphen.nl 3 Gemeentehuis, ’s-Gravenhof 2, 7201DN Zutphen

J Tiel Zondag 12 september

1 Smaak van de 19e eeuw 2 0344-637160, [email protected], www.uitintiel.nl

3 Ambtmanshuis,

Ambtmanstraat 17, 4001MC Tiel

c GerechtsgebouwW, Nieuwe Tielseweg 1, Tiel Het Tielse gerechtsgebouw is een architectonisch icoon uit de 19e eeuw. Dit jaar zullen acteurs, onder anderen middelbare scholieren, ieder uur een waargebeurde rechtzaak uit het 19e-eeuwse Tiel naspelen. Leer meteen meer over de zeden, rechtspraak en de harde straffen uit de 19e eeuw.

K Ubbergen Zondag 12 september 1 100 jaar Mooi Nederland 2 024-3603887, [email protected], www.monumentenlandschap.nl 3 Museum Mooi Nederland / VVV, Van Randwijckweg 2, 6573EJ Beek-Ubbergen

a Keuken AmbtmanshuisW, Ambtmansstraat 17, Tiel Het historische Ambtmanshuis, zetel van het gemeentebestuur, bezit een 19e-eeuwse keuken. Deze keuken was aanleiding om de smaak van de 19e eeuw letterlijk te nemen! De kok van de Historische Keuken verzorgt deze dag gratis versnaperingen geïnspireerd op 19e-eeuwse recepten (op=op). b Collegezaal Ambtmanshuis, Ambtmansstraat 17, Tiel Tiel beschikt over een grote collectie 19e-eeuwse borduurpatronen. De Atlas Landwehr-Vogels bestaat uit ongeveer 3.000, met de hand ingekleurde kruissteekpatronen. Deze patronen zijn in ruim dertig jaar verzameld. Op Open Monumentendag verzorgt een handvol vrijwilligers in de collegezaal van het Ambtmanshuis een kleine tentoonstelling.

a Uitzichttoren Sterrenberg, Westerbergweg 4, Beek-Ubbergen In het kader van de viering van 100 jaar Mooi Nederland kunt u de uitzichttoren op de Sterrenberg bezoeken. Deze toren is onlangs gerestaureerd en teruggeplaatst en biedt een prachtig uitzicht over de stuwwal van Beek-Ubbergen en de Ooijpolder. b Terugplaatsing van de steen in het Elzendal die gelegd werd bij de start van het project Mooi Nederland in 1910. c Museum Mooi Nederland, van Randwijckweg 2, Beek-Ubbergen Vertoning van de film over het bergspoor, gedeeltelijk aangelegd binnen het project Mooi Nederland.

L Voorst Zaterdag 11 september

1 Behoud van de smaak, Bussloo, Wilp en Posterenk in de 19e eeuw. 2 0571-275567, [email protected], www.vvvvoorst.nl 3 VVV, Marktplein 11 A, 7391DH Twello

a Kerk en begraafplaats Bussloo, Bussloselaan 17b, Bussloo Bekijk het Noaber orgel en het monumentale baarhuisje (monument sinds 2009) bij de begraafplaats. b Kerk Wilp, Kerkstraat 35, Wilp Oude tufstenen kerk. De restauratie van het orgel zal rond september afgerond zijn. c Restauratie atelier Hekker & van ’t Spijker, Molenallee 5, Wilp Meubelmakerij gespecialiseerd in antieke restauratie in de breedste zin van het woord verzorgt tijdens Open Monumenten dag rondleidingen in eigen atelier.

M West Maas en Waal Weekend 11/12 september

2 024-6413012, tweestromenland@

hetnet.nl, www.tweestromenland.com

a Stoomgemaal De Tuut, Maasdijk, Appeltern b Tot voordeel en genoegen, Molendijk 15, Alphen a.d. Maas

a Lunette voormalige jeugdgevangenis, Lunettenstraat 3, Zutphen Indrukwekkende rondleidingen door oud gevangenisbewaarders door een deel van de gevangenis uit 1886. Met onder meer aandacht voor de stalleskerk. b Burgerzaal, Lange Hofstraat 4, Zutphen Aandacht voor onder andere de verdwenen stad. Dagblad de Stentor en Fometrix geven een beeld van de Stationsomgeving van Zutphen voor de Oorlog. Ook is hier een scala aan stands te vinden met foto’s, historische films, bouwhistorie en andere informatie, zoals voormalige confectiebedrijf Sturka. c Diverse gratis stadswandelingen, ’s Gravenhof 2, Zutphen Vanuit de hal van het Stadhuis vertrekken verschillende rondleidingen met onder andere aandacht voor de hofjes, torens, woningen, Sociale woningbouw rond 1880, Rechtspraak en algemene Zutphense ontwikkelingen in de 19e eeuw.

Het restauratievak en het ambacht leven op de Restauratiebeurs Er wordt gestukadoord, gemetseld en getimmerd. Steenhouwers tonen hun vaardigheden. Boekrestauratoren conserveren waardevolle historische werken. Archeologen delen hun dilemma’s. Glazeniers etaleren hun bekwaamheden. Schilders maken replica’s van historische muurschilderingen. Technici repareren objecten uit de Mobiele Collectie Nederland. Naast actie, lawaai, rook en stoom heerst er de rust en de concentratie op de Nederlandse Restauratiebeurs 2011.

PLATFORM CULTUREEL ERFGOED

N Wijchen Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 024-6411874, [email protected],

W W W. R E S TA U R AT I E B E U R S . N L

www.tweestromenland.com

O Winterswijk Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 [email protected]

P Zaltbommel Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 048-7570255, [email protected] 3 Voormalig gemeentehuis Het Slot, Slotselaan 6, 5328ER Rossum Zie Maasdriel.

✁

OMD WAARDEBON t.w.v. � 20,- VOOR GRATIS ENTREE Knip deze bon uit en lever deze in bij de kassa van de Nederlandse Restauratiebeurs 2011. U krijgt dan voor 2 personen gratis toegang! WIE WAT BEWAART, DIE HEEFT WAT...

GRATI ENTRE S E

t.w.v. �

20,-

Apeldoorn


29


Startschot OMD in de grootste stad van de Veluwe

Apetrots op Apeldoorn De Gouden Eeuw is voor de meeste Nederlanders de 17e eeuw. Voor Apeldoorners ligt dat anders. Als zij over de Gouden Eeuw spreken, bedoelen ze de 19e eeuw. Nu die periode tot thema van de 24e Open Monumentendag verheven is, mag het dan ook geen wonder heten dat de officiële opening van de Dag in Apeldoorn plaatsvindt.

H Z H H

Foto’s: Arnold Bartman

28

o’n twintig jaar geleden beleefde de provincie Gelderland een stille revolutie: Apeldoorn was provinciehoofdstad Arnhem en universiteitsstad Nijmegen qua inwoneraantal gepasseerd en was daarmee de grootste stad van Gelderland geworden! Revolutionair, omdat Apeldoorn twee eeuwen daarvóór nog een dorp was met een paar duizend inwoners. Inmiddels heeft Nijmegen (circa 162.000 inwoners tegen Apeldoorn 156.000) alweer stuivertje gewisseld in de strijd om de eerste plaats. ‘Maar zo erg is dat niet, hoor. Ik heb liever niet dat hier té veel mensen komen wonen. Apeldoorn is toch een beetje het mooiste geheim van Nederland, en dat mag best zo blijven’, zegt Harro Frieling gekscherend. Frieling is voorzitter van het comité Open Monumentendag (OMD) in Apeldoorn. Hij is dat namens de Stichting Apeldoornse Monumenten, kortweg SAM. Overigens is hij geen geboren Apeldoorner, net zo min als die andere drijvende kracht in het comité, Yvonne de Vries, die de gemeente vertegenwoordigt, en die volmondig beaamt: ‘Wie hier eenmaal komt wonen,

gaat niet zo snel meer weg.’ Dat is natuurlijk niet de belangrijkste verklaring voor de opmerkelijke groeispurt van de buurtschap die ooit, in het jaar 792, ‘Appoldro’ heette. Daarvoor moeten we zoals gezegd terug naar de negentiende eeuw, de Gouden Eeuw van Apeldoorn.

Oranje De Vries en Frieling kunnen de oorzaken van de negentiende-eeuwse ontbolstering van hun stad-zonder-stadsrechten moeiteloos opsommen: ‘Allereerst de aanwezigheid van de Oranjes, sinds de aankoop van Het Loo door stadhouder Willem III, eind 17e eeuw. Zij hebben Apeldoorn voor het eerst echt op de kaart gezet; zeker Koning Willem I, die het Apeldoorns Kanaal liet graven, dat in twee etappes – het noordelijk deel in 1829 en het zuidelijk deel in 1868 – voor de scheepvaart gereedkwam. Voor de industrialisatie en expansie van de stad was dat kanaal een katalysator van belang. En de boel kwam helemaal in een stroomversnelling toen Apeldoorn in 1876 ook nog eens werd aangesloten op het spoorwegennet.’

Was Apeldoorn aan het begin van de negentiende eeuw vooral een agrarische gemeente met papierindustrie, aan het eind ervan waren de verhoudingen compleet anders komen te liggen. De snelst groeiende stad van Nederland kende toen een scala aan industrieën: wasserijen, textielnijverheid, een visnettenfabriek, inkt- en verfindustrie, metaalnijverheid, houtzagerijen, kokosindustrie, zuivelfabrieken, farmaceutische industrie, een zeepfabriek en diverse andere chemische bedrijven; met ook nog wat landbouw.

Groen en goedkoop De wassende bevolking moest natuurlijk ook ergens wonen, en daarvoor waren ze in Apeldoorn aan het goede adres: het was er groen en het was er goedkoop. Op heel veel groepen mensen oefende die combinatie een enorme aantrekkingkracht uit. Oud-Indiëgangers, gepensioneerden, renteniers, maar ook de eigenaren/directeuren van al die nieuwe fabrieken vonden elkaar in een van de fraaiste negentiendeeeuwse villawijken die Nederland gelukkig nog steeds rijk is: De Parken, in 2005

Yvonne de Vries en Harro Frieling op de trap van de Muziektent in het Oranjepark

30

Apeldoorn

door het Rijk tot beschermd stadsgezicht uitgeroepen. En evenmin toevallig dus dat Apeldoorn anno 2010 de landelijke opening van de Open Monumentendag, met haar thema De smaak van de 19e eeuw mag verzorgen. Dat beeld wil Harro Frieling overigens graag wat nuanceren: ‘Natuurlijk past Apeldoorn perfect bij dit thema, maar ook bij heel veel andere! We hebben ons al meermaals kandidaat gesteld voor de officiële opening. Vorig jaar, met het thema Op de kaart dachten we dat de toewijzing ons niet kon ontgaan: in Apeldoorn is immers het Kadaster gevestigd! Maar goed, na 24 jaar zijn we dan toch aan de beurt.’

Snuffelen Na 24 jaar, inderdaad, want zo lang de OMD bestaat, bestaat het comité OMD in Apeldoorn al, en zo lang vormen de gemeente en SAM daar de harde kern van. Een derde vaste waarde is inmiddels CODA, het plaatselijke ‘cultuurwarenhuis’ dat bestaat uit


een bibliotheek, een museum en een stadsarchief. Afhankelijk van het jaarlijkse thema wordt het comité bijgestaan door leden van historische verenigingen (waaronder de liefst 2000 leden tellende Vereniging Oud Apeldoorn) en andere instellingen (waaronder IVN, het Fietsgilde en de Stadsgidsen). Voor de samenstelling van het dagprogramma kan het comité een keuze maken uit ruim 800 Rijks- en gemeentelijke monumenten en vijf beschermde dorps- en stadsgezichten. Die mix van een ijzersterk comité en een ijzersterk monumentenbestand levert elk jaar opnieuw een ijzersterk programma op, in 2005 zelfs goed voor de Bouwfonds Trofee. Met name de activiteiten voor de jeugd vielen bij de jury erg in de smaak. Yvonne de Vries: ‘Al vanaf 2003 organiseren we voor de Apeldoornse basisscholieren op de woensdag vóór Open Monumentendag een Monumentensnuffelmiddag, waarop kinderen echt kennis kunnen maken met monumenten.’

OMD-toppers • Geniet van 19e-eeuwse muziek, dans en gedichten tijdens een speciale openingsvoorstelling op het Raadhuisplein • Bezoek de expositie in CODA over Apeldoornse kerken, met onder meer het plan van Lodewijk Napoleon voor een ‘dubbelkerk’ • Maak een begeleide wandeling door de binnenstad en bezoek onder meer Het Achterom en de Krommenhoek • Wandel met deskundige gidsen door de 19e-eeuwse villawijk De Parken en bezoek enkele bijzondere panden • Bezichtig de -voor de OMD exclusief

•

•

•

•

Lommerrijk In het tweede weekend van september doet u er dus goed aan om Apeldoorn en omgeving met een bezoekje te vereren. En dan niet alleen voor erkende toppers als Paleis Het Loo, de Apenheul of de Julianatoren, maar vooral om die unieke smaak van de negentiende eeuw te proeven. Om een wandeling door De Parken te maken en de eclectische grandeur van de villa’s te ondergaan. Of om moe maar gelukkig neer te zijgen op een van de vele banken onder het lommer van een van vele monumentale negentiende-eeuwse linden, beuken of platanen. Met uitzicht op een klaterende fontein in een van de vele vijvers en sprengen, zoals de gegraven beken hier heten. Grote kans dat u tegen uzelf zult zeggen: ‘Híér zou ik nou wel willen wonen!’

opengestelde en ingerichte- Kunstzaal en Rooksalon van Paleis Het Loo (NB: het museum zelf is niet gratis) Laat u door parkwachters door het 19e-eeuwse Paleispark rondleiden en aanschouw o.a. de vijvers en het badhuisje Bezoek de oude villa van de particuliere secretarissen van Koningin / Prinses Wilhelmina Ontdek de oude landgoederen De Zandhegge en De Ploeg en het Boshuis in het beschermd dorpsgezicht Wiesel Wandel op(!) en langs het Apeldoorns Kanaal en bekijk vondsten van de opgravingen van landgoed Welgelegen

Passie voor Cultureel erfgoed? NEEM DAN NU EEN PROEFABONNEMENT OP HERENHUIS

3x

huis Heren a a r voor m

, 0 1 €

Kijk voor het actuele programma op www.erfgoedweekapeldoorn.nl Websites van de organiserende partners: www.coda-apeldoorn.nl www.erfgoedapeldoorn.nl www.apeldoornsemonumenten.nl www.apeldoorn.nl/cultuurhistorie

'==N C=J C X F Q H E = Q C Q O P Q O X - N EFO €

% n K VJTU F JOW FTU FS JOH

1JFU)FJOT

QJFEhUFSSF QFS[JTDIF

Hét magazine voor iedereen met een passie voor cultureel erfgoed!

• Bezoek in Hoenderloo het Heldring kerkje en haal hier een routekaartje met vertelpunten over de geschiedenis • Proef letterlijk de smaak van de 19e eeuw in de keuken van de Hoenderloogroep

JN

* de mooiste binnenkijkers * boeiende restauratieverhalen * groen erfgoed * beleef puur vakmanschap

* véél praktische tips en informatie * aantrekkelijke lezersaanbiedingen

BBOEF*+TTFM

UBQJKUFO

"OUPJOF#PEBS

POHFQBTUF QBBQTIFJE

.POVNFOU NFUCSBJOT

%FTFSFOFSVTU WBOFFOMBOEHPFE 8PSELVOTULFOOFS

Kijk op www.herenhuis.nl

Iedere dag Open Monumentendag... Proefabonnement Magazine Herenhuis voor slechts € 10,Stuur deze bon in een gefrankeerde envelop naar:

∏ Ja, ik neem een proefabonnement op Herenhuis

Ik ontvang 3 edities voor slechts € 10,-. Mijn abonnement stopt automatisch. m

Adres Postcode

Woonplaats

E-mail Telefoon

∏

Ik machtig Herenhuis/Uitgeverij Merroos om eenmalig € 10,- van mijn bank- of girorekening af te schrijven. Rekeningnummer

∏

Herenhuis Ph. Gastelaarstraat 21-b 6981 BH Doesburg

v

∏∏

Naam

Ik ontvang liever een acceptgirokaart (administratiekosten € 2,-)

Datum

Handtekening

*Uw abonnement gaat in vanaf het eerstvolgende nummer van Herenhuis, na ontvangst van uw antwoordkaart. Deze actie is geldig tot en met 30 november 2010.

Het abonnement stopt automatisch

VOOR ONS IS HET ELKE DAG MONUMENTENDAG Zeeburgerdijk 139 1095 AA AMSTERDAM T 020 623 87 03 [email protected] www.molens.nl

Zeepfabriek Rohm en Haas, Amersfoort foto: Suzanne Paap

Herengracht 172 1061 BP Amsterdam T 020 521 06 30 [email protected] www.hendrickdekeyser.nl


11 september 11 uur: presentatie boek en heropening molen

Huis Bartolotti in Amsterdam foto: Arjan Bronkhorst

Wijk bij Duurstede, molen Rijn en Lek foto: Hans de Kroon

Postbus 15 3870 DA Hoevelaken T 033 253 95 35 [email protected] www.BOEi.nl Stoomgemaal de Cruquius foto: Arjan Bronkhorst

Derde Ambachtsschool van Duiker in Scheveningen foto: Arjan Bronkhorst


Zaandam (Zaanse Schans), molen De Huisman fotograaf: Hans de Kroon

De BankGiro Loterij laat cultuur winnen. Liefst 50% van de opbrengst gaat naar organisaties die zich inzetten voor het behoud van het Nederlands cultureel en historisch erfgoed. Ook de monumentenzorg krijgt jaarlijks veel steun. Win met ons mee, dan wint cultuur ook. Word lid op www.bankgiroloterij.nl of bel 0909-0025 (15cpm)

Goidschalxoord, Molen van Goidschalxoord foto: Jaap van Steensel

34

Utrecht



utrecht f Bunschoten c De Brinkstraat, Baarn Bezoek de feestelijke Brinkstraat, de eerste winkelstraat van Baarn. Met kinderspelen.

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 www.bunschoten.nl 3 Museum Spakenburg, Oude Schans 47-63, 3752AH Bunschoten-Spakenburg

d Breukelen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0346-260926, [email protected], www.breukelen.nl 3 Gemeentehuis Boom en Bosch, Markt 13, 3 621AB, Breukelen


a Abcoude Weekend 11/12 september

3 Dorpskerk, Kerkplein, 1391GK Abcoude a Dorpskerk, Kerkplein 45, Abcoude Alleen zaterdag geopend, vanaf 10.30 uur. b Fort Abcoude, Molenweg 19, Abcoude Zaterdag en zondag geopend, vanaf 10.30 uur. c Katholieke kerk, Kerkstraat 23, Abcoude Alleen zaterdag geopend, vanaf 10.30 uur.



a Park Randenbroek, Bisschopsweg/ Heiligenbergerweg, Amersfoort Randenbroek verwijst naar de oorspronkelijke ligging: aan de rand van een moeras, een broek. Het landgoed is rond 1814 als park ingericht door tuinarchitect Hendrik van Lunteren, die gebruik maakte van de slingerende beek en de rivierduinen die hier na de laatste IJstijd zijn ontstaan.

c Synagoge en Joodse begraafplaats, Drieringensteeg/Bloemendalsestraat, Amersfoort Slechts zeer incidenteel worden de synagoge en de joodse begraafplaats opengesteld voor publiek. Beide alleen zondag geopend vanaf 12.00 uur.

e Bunnik

c Baarn

[email protected], www.omdbunnik.nl 3 Witte Kerkje, Zeisterweg 34, 3984NL Odijk

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 035-5413226, [email protected], www.baarn.nl 3 ANWB/VVV-winkel, Brinkstraat 12, 3741AN Baarn

b Amersfoort [email protected], www.vvvamersfoort.nl 3 VVV, Stationsplein 9-11, 3818LE Amersfoort

Aanraders

b Huis met de paarse ruitjesW, Zuidsingel 38, Amersfoort Dit 18e-eeuwse koopmanshuis met typisch 17e-eeuws metselwerk, werd rond 1780 aangekocht door Benjamin Cohen, tabakshandelaar en bankier. Hij verbouwde het huis in Lodewijk XVI-stijl. Het rijke interieur bevat marmeren vloeren, stucwerkdecoraties, geschilderd behang en 18e-eeuws timmerwerk. Geopend zondag vanaf 12.00 uur.

a RK kerk, Straatweg 146, Breukelen De Rooms Katholieke kerk sluit aan bij het thema De smaak van de 19e eeuw. Onderdeel van een puzzeltocht. b Kasteel Nijenrode, Straatweg 25, Breukelen Het grootste gedeelte van het kasteel heeft de detaillering en indeling uit vroegere tijden behouden. De donjonvertrekken, de voormalige wapenzaal, nu aula, de gastenverdieping en de zolder hebben een uitgesproken middeleeuws karakter. Met rondleidingen en muziek. c Gemeentehuis Boom en Bosch, Markt 13, Breukelen Na de opening van de Open Monumenten dag Breukelen zijn in het Gemeentehuis een tentoonstelling en een doorlopende filmvoorstelling te bekijken.

a Villa Pera, Eemnesserweg 69, Baarn De aansluiting op het spoorwegennet maakte van Baarn een aantrekkelijke vestigingsplaats voor welgestelde Amsterdammers. Zij bouwden prachtige villa’s. Bezoekers kunnen een kijkje nemen hoe de monumentale Villa Pera van binnen wordt gerestaureerd naar de smaak van de 19e eeuw. b Expositie ‘Het Stichtse Lijntje’, Lt. Gen. van Heutszlaan 1, Baarn In Eethuys Café De Generaal, een voormalig treinstation is een expositie over het ‘Het Stichtse Lijntje’, de spoorverbinding tussen Utrecht en Baarn, geopend in 1896.



a De Brink, Werkhoven Op De Brink in Werkhoven is een 19e-eeuwse markt met demonstraties, kleding, oude ambachten en kinderspelen. b Kerken in Bunnik, Odijk en Werkhoven Kinderactiviteiten: knippen, kleuren en beplakken van 19e-eeuwse prenten in de kerken in Bunnik, Odijk en Werkhoven. Bijna alle kerken zijn geopend en sommige bieden een muziekprogramma en/of verzorgen rondleidingen en lezingen. c Pont van het Landschap Net als vorig jaar vaart de Pont van het (Utrechts) Landschap gratis over de Kromme Rijn.

a Museum SpakenburgW, Oude Schans 47-63, Bunschoten-Spakenburg Op een prachtige plaats aan de oude haven, tegenover de eeuwenoude scheepswerf, ligt Museum Spakenburg. Het museum vertelt het verhaal van de gemeente Bunschoten. Bekijk de historische panden, beleef het boerenleven, de visserij, de oude ambachten en geniet van de collecties en klederdracht. b Korenmolen De Hoop, Stadsspui 1, Bunschoten-Spakenburg Korenmolen De Hoop is een reconstructie van de gelijknamige, in 1899 gebouwde en in 1967 gesloopte korenmolen. De nieuwe Korenmolen staat op een historische locatie aan de Oude Stadsweide in Bunschoten. De gereconstrueerde molen is volledig bruikbaar. c Zuiderkerk, Kostverloren 2, BunschotenSpakenburg De gereformeerde Zuiderkerk is in 1914 opgeleverd en op eclectische wijze vormgegeven. Hierbij zijn elementen ontleend aan diverse historische bouwstijlen. De kerk heeft een fraai interieur met glas-inlood vensters. Het orgel uit 1844, gebouwd door J. Armborst uit Haaksbergen, wordt mogelijk bespeeld.

g De Bilt


1 De smaak van de 19e eeuw 2 030-2289594, [email protected], www.debilt.nl

h De Ronde Venen Zaterdag 11 september


3 VVV kantoor De Ronde Venen/

Vinkeveense Plassen, Herenweg 144, 3645DT Vinkeveen

35


a Onthulling historische informatieborden bij RK Kerk, Kerklaan 4, Vinkeveen Binnen De Ronde Venen worden bij vier kerken borden met historische informatie onthuld, onder meer bij deze rijksmonumentale kerk. De kerk is recent als provinciale Erfgoedparel bestempeld, wat betekent dat er subsidie komt voor restauratie van onder meer de toren. b Veenmolen, Oudhuijzerweg 109, Wilnis De rijksmonumentale molen is gebouwd in 1823 vanuit een oudere molen die nabij het vroegere middelpunt van De Ronde Venen heeft gestaan. Er zijn rondleidingen in de molen en er worden pannenkoekjes, kniepertjes en kruidkoek gebakken met molenmeel. Kom proeven. Koffie, thee en limonade. c Cabaratier Arno vd Heijden over De Ronde Venen in de 19e eeuw, Kerklaan 32, Vinkeveen Cabaretier Arno van der Heijden zal een voorstelling houden over De Ronde Venen in de 19e eeuw. Het optreden vindt plaats in Sociaal Cultureel Centrum De Boeij.

i Eemnes Zaterdag 11 september

2 035-5314689,

[email protected], www.historischekringeemnes.nl 3 Oudheidkamer Historische Kring Eemnes, Raadhuislaan 2 a, 3755HC Eemnes a Diverse kerken: De NH Nicolaaskerk, de RK Sint Nicolaaskerk, de Pieterskerk (het Dikke Torentje) en de Eemnesser sluis met het gemaal zijn de hoogtepunten van het Open Monumentendagprogramma in Eemnes.

j Houten Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 030-6012015, [email protected], 3 Houten

k IJsselstein Weekend 11/12 september 1 IJsselstein 700 jaar Stad 2 030 2360060, [email protected], www.ijsselstein.nl 3 VVV, Benschopperweg 41 A, 3401DG IJsselstein a Nachtwandelroute, Binnenstad en stadsgrachten, IJsselstein Vrijdagnacht 10 september is de warmingup van de Open Monumentendag met een project rond drijvende objecten en muziek in stadsgracht. b Culturele wandelroute, IJsselstein IJsselstein 700 jaar Stad, een bruisende ontmoeting, met open monumenten, beel-

dende kunst, dans, muziek, toneel en literaire activiteiten. Een ontmoeting met 700 jaar geschiedenis en een knipoog naar de toekomst. Voor kinderen, jongeren en volwassenen: kijken, luisteren, genieten en zelf (mee)doen.

l Maarssen Zaterdag 11 september


m Montfoort Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0348-474552, [email protected], www.vvvmontfoort.nl 3 VVV, Keizerstraat 29, 3417EH Montfoort a Hofstede De Witte Swaen, Achthoven West 10, Montfoort Deze in oorsprong 17e-eeuwse boerderij fungeerde ook als rechthuis en stond lange tijd bekend als De Hoogeboom. Nu is er een grote sortering 19e-eeuwse serviezen te zien en is het een vermaarde winkel met alles voor de gedekte tafel. b Molen De Valk, Molenstraat, Montfoort Het afgelopen jaar is de Molen van Montfoort weer werkend gemaakt. Kom kijken hoe de molenaars malen en wat er allemaal gebeurt in de draaiende molen. Er is een leuke molenwinkel met eigen producten en streekproducten.

n Nieuwegein Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 030-6071278, [email protected], www.nieuwegein.nl

o Renswoude

p Rhenen Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0317-612333, [email protected], www.vvvrhenen.nl 3 VVV, Markt 20 ingang Kerkstraat, 3911LJ Rhenen a Cunerakerk, Kerkplein 1, Rhenen De prachtige Laatgotische Hallenkerk in Rhenen bezit een van de weinige overgebleven renaissancistische oxalen in Nederland en fraaie eikenhouten koorbanken met bijbehorende sedile uit de 16e eeuw. Van 11.00-13.00 uur orgelmanifes tatie. b Cuneratoren, Kerkplein 1, Rhenen Op Open Monumentendag worden er torenbeklimmingen georganiseerd onder leiding van ervaren gidsen, die prachtige verhalen vertellen uit de bewogen geschiedenis van de toren. Bovendien kunnen de bezoekers genieten van het mooie uitzicht over historisch Rhenen en omgeving. c Gemeentemuseum Het Rondeel, Kerkstraat 1, Rhenen Stads- en streek historie, inclusief de legende van Cunera.

q Soest Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 035-6093674, [email protected], www.soest.nl

r Utrecht Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw, Utrechts weelde langs de Maliebaan

2 030-2769174,

[email protected], www.openmonumentendagutrecht.nl 3 Informatietent, Domplein, Utrecht


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0318-578156, [email protected], www.renswoude.nl 3 Het Rechthuis, Dorpsstraat 46, 3927BD Renswoude a Het Rechthuis, Dorpsstraat 46, Renswoude Tentoonstelling over het voormalige Rechthuis. b De Hervormde Koepelkerk, Kerkstraat 3, Renswoude Openstelling en mogelijkheid tot het beklimmen van de toren. c De Oudheidkamer, Gemeentehuis, Dorpsstraat 4, Renswoude

a Villa Het Hoogeland, Museumlaan 2, Utrecht Hoogeland werd vanaf 1824 buiten de toen nog ommuurde stad gebouwd, als onderdeel van een landgoed van Willem Elisa Ram. Het huis is een ontwerp in de neoklassieke Empire stijl. Tegenwoordig is het Hoogeland in gebruik als kantoorpand. b Sint Willibrordkerk, Minrebroederstraat 21, Utrecht In 1876 startte de bouw van de Willibror duskerk, naar een neogotisch ontwerp van architect A. Tepe. Het interieur is rijk beschilderd in de traditie van het Sint Bernulphusgilde. In 2005 werd de jarenlange restauratie afgerond.

36

Utrecht

Petrus Judocus van Oosthuyse bouwde in 1810, in een volledig protestante omgeving, een karakteristiek dorp met kerk voor zijn arbeiders. Rijsenburg viert het 200-jarig bestaan met activiteiten op het plein en een tentoonstelling in het parochiehuis.


a Molen Rijn en Lek, Dijkstraat 29, Wijk bij Duurstede Molen Rijn en Lek uit 1659 is de enige molen in Nederland die op een middeleeuwse stadspoort is gebouwd. De molen is wereldberoemd geworden als icoon van Wijk bij Duurstede. Boekpresentatie over de molen op 11 september.

t Veenendaal Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0318-524001/ 538204 /06-43002830, [email protected], www.veenendaal.nl 3 Notariskantoor Ottens (voormalige ULO school), Kerkewijk 53, 3901EG Veenendaal

c Nederlands WaterleidingmuseumW, Lauwerhof 29, Utrecht De watertoren kwam in 1896 gereed, 13 jaar na ingebruikname van de eerste Utrechtse waterleiding. De toren werd gebouwd in de tuin van de directeur van het waterleidingbedrijf, indertijd de enige mogelijkheid om in de binnenstad zo’n toren te kunnen oprichten. Sinds 1983 Waterleidingmuseum.

s Utrechtse Heuvelrug Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0343-517628, [email protected] 3 VVV Utrechtse Heuvelrug, Kerkplein (Cultuurhuis/ Gemeentehuis), Doorn

a Huize Bouwlust, Hoofdstraat 152, Driebergen-Rijsenburg Een van de fraaie landhuizen van de Lustwarande, in 1849 gebouwd als vakantiewoning voor rijke Amsterdammers. In en om Bouwlust herleeft het toenmalige leven van rijk en arm dankzij uitbeeldingen, tentoonstellingen, optredens en werkzaamheden van het (arme) personeel. b Huis Doorn, Langbroekerweg 10, Doorn Kasteel Doorn werd in 1919 aangekocht door de Duitse keizer Wilhelm, die zijn land na de Eerste Wereldoorlog ontvluchtte en in Doorn asiel kreeg. Hij was in de 19e eeuw geboren en in zijn Doornse periode omringde hij zich vrijwel uitsluitend met 19e-eeuwse zaken. c Kerkplein en RK kerk Sint Petrus Banden, Kerkplein 5, DriebergenRijsenburg De rooms-katholieke lakenhandelaar

a Frisia-villa, Kerkewijk 8, Veenendaal In de Frisia-villa, een neoclassicistische directeursvilla uit eind 19e eeuw, is een tentoonstelling over klederdracht in Nederland. Daarnaast is er een tentoonstelling onder de naam ‘De was buiten’, met wasgoed waarop de achtergrondinformatie van Nederlandse tradities gedrukt is. Tevens aandacht voor de Veense textielindustrie. b Voormalige ULO school, Kerkewijk 53, Veenendaal In de voormalige ULO school uit 1923 zijn twee foto-exposities te zien. De ene expositie biedt een overzicht van de Veense monumentenlijst. Het andere deel bestaat uit inzendingen van inwoners met afbeeldingen van de ‘monumenten van de toekomst’. c Brugkerk, Kerkewijk 18, Veenendaal In 1886 was er onder leiding van Abraham Kuyper een afscheiding van de Nederlands Hervormde Kerk, de Doleantie, waaruit de Gereformeerde Kerk is ontstaan. In Veenendaal was dit in 1886 aanleiding voor de bouw van het neogotische kerkgebouw, nu bekend als de Brugkerk.

b Steenfabriek De BosscherwaardenW, Lekdijk West 25, Wijk bij Duurstede De in 1923 gestichte steenfabriek aan de Lek bezit de laatste nog bestaande ringoven in de provincie Utrecht. Het gebouwencomplex is recent gerestaureerd en is vandaag het toneel van activiteiten op het gebied van erfgoed, kunst, cultuur, natuur en landschap. c Boerderij Rimmegen, Rijndijk 1A, Wijk bij Duurstede De aan de rivierdijk tussen Wijk en Amerongen gelegen boerderij komt al voor op de kaart van Jacob van Deventer uit 1560. Deze in de kern nog altijd 16e-eeuwse hofstede wordt momenteel ingrijpend gerestaureerd. Een unieke kans om vandaag binnen te kijken.U


noord-holland x Zeist

legenda



1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt tijdens de Open Monumentendag / Aanraders

[email protected], www.zeist.nl 3 Azijnmakerij De Ster, Maurikstraat 6, 3701HC Zeist a Azijnmakerij De Ster, Maurikstraat 6, Zeist Azijnmakerij De Ster is een 19e-eeuwse werkplaats waar vroeger azijn werd gemaakt. De werkplaats ligt naast een woonhuis uit de 19e eeuw. Naast bezichtigingen ook taxatie van spulletjes uit grootmoeders kast door antiquair Marcel Becker. Tevens startpunt van de audiotour door het Museumkwartier. b Martinhuis, Lageweg 39-43, Zeist In 1835 is in Zeist met steun van Zeister Broedergemeente een terracottafabriek opgericht. Het succesvolle bedrijf maakte onder andere aardewerk kachels evenals terracotta ornamenten en tuinvazen. De fabriek en het 19e-eeuwse woonhuis van de familie Martin, oprichters van de fabriek, worden momenteel gerestaureerd. c Kerk en overige panden Zeister Broedergemeente (Hernhutters), Broederplein, Zeist Rondleiding met uitleg door de kerk en de overige gebouwen van de Broedergemeente, bezichtiging van tentoonstelling over de Broedergemeente. Bij alle opengestelde monumenten worden op Open Monumentendag door acteurs van de Stichting Kunstrijk historische Zeister personen opnieuw tot leven gebracht.

v Wijk bij Duurstede Zaterdag 11 september

1 Monumenten van bedrijf en techniek (molen, steenfabriek en boerderij)

2 0343-595516,

[email protected], www.wijkbijduurstede.nl 3 VVV / Oude Stadhuis, Markt 24, 3961BC Wijk bij Duurstede

c Amsterdam Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 020-2514900, openmonumentendag@ bma.dmb.amsterdam.nl, www.openmonumentendag. amsterdam.nl 3 De Bazel, Vijzelstraat 32, 1017HL Amsterdam

a Rijksmuseumh, Stadhouderskade 42, Amsterdam Het Rijksmuseum wordt flink gemoderniseerd, maar van binnen eigenlijk vooral weer teruggebracht naar de oorspronkelijke 19e-eeuwse opzet van architect P.J.H. Cuypers. Verborgen ornamenten komen tijdens de renovatie aan de oppervlakte en worden in ere hersteld. Het gebouw is juist nu op haar puurst te bewonderen.

d Bergen Weekend 11/12 september


3 Bergen NH

a Museum het Sterkenhuis, Oude Prinsweg 23, Bergen NH Oud woonhuis uit 1655, in 1913 gerestaureerd en in 1918 aan de gemeente geschonken en als Museum ingericht. De tentoonstelling ‘Ontwaken van een dorp’ laat hier zien hoe Bergen eind 19e eeuw een bekend dorp werd. Beide dagen van 11.00-17.00 uur. b Protestantse Kerk Schoorl, Duinweg 5, Schoorl Rond het jaar 960 stond op de plaats van de tegenwoordige kerk al een kapel, die in de 16e eeuw grotendeels door de Spanjaarden werd verwoest. De kerk is in 1783 tot de huidige vorm herbouwd. Alleen zaterdag, 10.00-16.00 uur. c Slotkapel, Slotweg 19, Egmond aan den Hoef In 1229 stond al een kapel op deze plek. In 1633 kreeg de kapel de huidige vorm, de prachtige gebrandschilderde ramen zijn toen door allerlei omliggende steden bekostigd. Bijzonder zijn de 18e-eeuwse lichtkronen, de Vladerackenbank, gedenkstenen, grafzerken en een 19e-eeuws orgel.

e Beverwijk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0251-221677, [email protected] 3 Museum Kennemerland, Westerhoutplein 1, 1943AA Beverwijk

u Vianen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0347-369372, [email protected], www.vianen.nl 3 Stadskantoor, Voorstraat 30, 4132AS Vianen

37


w Woerden

a Alkmaar

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0348-483370, [email protected],


a Kasteel van Woerden, Kasteel 1, Woerden Diverse activiteiten waaronder een kunstmarkt en de sinds kort permanente fototentoonstelling in de gewelven. b Stadsmuseum Woerden, Kerkplein 6, Woerden c NH Petrus kerk, met Gemeentetoren, Kerkplein 5, Woerden


[email protected], www.alkmaar.nl 3 Grote Sint Laurenskerk, Koorstraat 4A, 1811GP Alkmaar

b Amstelveen Zondag 12 september

1 Fietsroute langs Urbanuskerken en Dorpskerk.

2 020-5404321,

[email protected], www.amstelveen.nl 3 Verening Historisch Amstelveen, Orion 19A, 1188BZ Amstelveen a Fietsroute langs Urbanuskerken en Dorpskerk, Amstelveen, Ouderkerk, Nes In de kerken onder andere rondleidingen, torenbeklimmingen en orgelspel. Folder met route en informatie bij Historische vereniging Amstelveen, Kerken, Gemeente Amstelveen en Bibliotheken. b Zorgvlied, Amsteldijk 273, Amsterdam Wandelroute over begraafplaats Zorgvlied.

b Van Gendthallenh, Oostenburgervoorstraat 181, Amsterdam De Werkspoorhallen van architect A.L. van Gendt zijn een zeldzaam voorbeeld van een reeks bewaarde fabrieksgebouwen van een eeuw geleden. De Van Gendthallen zijn het eindpunt van de wandeling door Oostenburg en Entrepotdok. Binnen een bijzondere archeologische tentoonstelling, over ontwikkeling van de industriële omgeving. c Woonhuis Korte Marnixkade, Korte Marnixkade 4 huis, Amsterdam J.W. van Tubergen, een handelaar in bouwmaterialen liet in 1893 architect H.H. Baanders het herenhuis bouwen in de bocht van de Korte Marnixkade. Het woonhuis is van buiten en binnen een goed voorbeeld van laat-negentiende-eeuwse architectuur met bijzonder uitgevoerde detaillering.

a Fort aan de Sint Aagtendijk Hier zijn rondleidingen en zowel op zaterdag als op zondag is er muziek.

f Bloemendaal Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 023-5262683, [email protected], www.onsbloemendaal.nl a Elswout, Elswoutslaan 12a, Overveen Elswout is een van de fraaiste buitenplaatsen die in de 17e eeuw langs de binnenduinrand bij Haarlem zijn ontstaan. Aanvankelijk aangelegd in een strakke Franse stijl, werd Elswout in de 18e eeuw ingericht volgens Engelse landschapsstijl. Het park, inclusief 19e-eeuwse follies, is rijksmonument. b Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming, Kerkweg 1, Vogelenzang

38

Neogotische kerk, in 1861 gebouwd door architect Th. Molkenboer. Zijn werk wordt genoemd als voorbeeld van de zogenaamde stukadoorsgotiek. Opvallend zijn de groene wandtegels langs de zijmuren die werden aangebracht vanwege de akoestiek. c Joodse Begraafplaats, Tetterodeweg 13, Overveen Deze begraafplaats werd in de Franse Tijd (1797-1808) ingericht voor de Amsterdamse joden van de afgescheiden Hoogduitse gemeente De Neie Kille. Hek, toegangspoort en kerkhofmuren zijn recentelijk gerestaureerd.

Noord-Holland



b Architectuurlezing, Triade, Middenweg 2, Den Helder In aansluiting op het landelijke thema geeft drs. J. van Koningsbruggen, kunsten architectuurhistoricus, een lezing over neostijlen in de architectuur en wat daarvan zichtbaar is in Den Helder. Aanvang circa 10.30 uur, direct na de opening van de Open Monumentendag Den Helder.

a Korenlint, binnenstad, Haarlem Het alombekende Korenlint wordt ook dit jaar weer georganiseerd. Gedurende het hele weekend brengen 75 koren hun liederen ten gehore op monumentale locaties in de Haarlemse binnenstad. b Puzzeltocht voor de jeugd Voor kinderen is er een puzzeltocht. Zij kunnen verkleed in 19e-eeuwse kleding op de foto in een decor uit die tijd c Nieuwekerksplein, Haarlem Op het Nieuwekerksplein is op de zondag het Jopenfestival.

n Haarlemmerliede en Spaarnwoude

g Bussum Weekend 11/12 september 1 Begraafplaatsen en watertoren 2 035-6943442, [email protected], www.historischekringbussum.nl 3 Watertoren, Bussummergrindweg, Bussum a Watertoren, Bussummergrindweg, Bussum Vanaf 12.00 uur tentoonstelling over de 19e-eeuwse watertoren en de geschiedenis van de Bussumsche Waterleiding Maatschappij in de parkeerkelder van het kantoorgebouw bij de watertoren. Ook kan de toren worden ‘beklommen’ via de lift. Prachtig uitzicht over de Bussumse heide vanuit de nieuwe glazen opbouw. b Openstelling en rondleidingen 19e-eeuwse begraafplaatsen, Nieuw Hilversumseweg, Bussum Onder andere het graf van Frederik van Eeden is hier te bezoeken.

c Fort Erfprinsh, Fortweg, Keelpoort, Den Helder Napoleon gaf de aanzet tot de bouw van Fort Erfprins, het grootste fort van Nederland (49 ha), voorzien van de langste bomvrije kazerne (283 meter) voor 1000 man. Tegenwoordig in gebruik als marinekazerne en slechts bij uitzondering te bezoeken. Diverse rondleidingen.

j Drechterland Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0228-352266, www.drechterland.nl 3 Gemeente Drechterland, Raadhuisplein 1, 1616AV Hoogkarspel

h Castricum Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0251-661326, [email protected], www.castricum.nl

i Den Helder


1 verborgen schoonheden 2 0223-625544, [email protected], www.vvvkopvannoordholland.nl 3 VVV Den Helder, Bernhardplein 14, 1781HH Den Helder a Fietsroute langs verborgen schoonheden, Triade, Middenweg 2, Den Helder Fietsroutes onder deskundige leiding langs ‘verborgen schoonheden’, om 10.30 uur door het centrum, om 14.00 uur door Huisduinen. Speciale aandacht voor 100 jaar sociale woningbouw, 200 jaar Visbuurt, monumentale grachtenpanden voor de gegoede burgerij en Oostenrijkse ‘noodwoningen’. Start: Triade.

Het kasteel Marquette is van oorsprong een ronde burcht, rond 1252 gesticht door graaf Willem II in zijn strijd tegen de Friezen. In 1610 kwam het in handen van Daniel de Hertaing, heer van Marquette (Henegouwen). Alleen te bezichtigen op zondag, onder begeleiding. b Sint Laurentiuskerk, A. Verherentstraat 2, Heemskerk Deze driebeukige kruiskerk, met kruistoren van 53 meter hoog, werd gebouwd in 1891 door architect Tonnaer uit Delft in neorenaissance stijl. Gerestaureerd in 1991. c Dorpskerk, Kerkplein 1, Heemskerk Gebouwd in 1628 met stenen op oude kloostermoppen. Bijzonder is de gemetselde spits. Knipscheer-orgel uit 1857.


a Afmijnzaal veiling ‘Op Hoop Van Zegen’h, Veilingweg 1, Oosterblokker In Oosterblokker zijn diverse activiteiten in de afmijnzaal. Vroeger werd hier groente en fruit geveild met een afmijntoestel. De laatste veildag was in 1981. Tussen 20032007 is de afmijnzaal gerestaureerd en ingericht als museum, film- en vergaderzaal. b Sint MartinuskerkE, Dr. Nuijensstraat 78, Westwoud In de rijksmonumentale Sint Martinuskerk in Westwoud wordt het gerestaureerde Ypma-orgel uit 1863 bespeeld. De kerk is gebouwd in 1849-1851 naar een ontwerp van Theo Molkenboer (1796-1863). De kerk heeft een sober exterieur, maar een neobarok interieur dat nog geheel intact is. c Koggehuis, Westeinde 3, Venhuizen Het Koggehuis in Venhuizen, een rijksmo-

2 020-4079000,

nument, dateert uit begin 17e eeuw. Diende het vroeger als stadhuis van de stede Hem en Venhuizen, tegenwoordig huisvest het historische vereniging Suyder Cogge. Er bevonden zich een rechtszaal, het kantoor van de stadssecretaris en een nog altijd aanwezige gevangenis.

[email protected], www.haarlemmerliede.nl 3 Raadhuis, Haarlemmerstraatweg 51, 165MJ, Halfweg

k Edam-Volendam Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0299-315125, [email protected], www.vvv-edam.nl 3 VVV Edam (voormalig Stadhuis Edam), Damplein 1, 1135ZJ Edam a Tuin Proveniershuis, J.C. Brouwersgracht, Edam Optimaal genieten in de tuin van de vruchten van oude fruitbomen, in de smaak van de 19e eeuw. Voorlichting van de pomologische vereniging. b Hotel Spaander en Visafslag, Haven, Volendam De conservator zal de talrijke schilderijen laten zien van beroemde schilders uit de 19e eeuw. De visafslag, met botters in de haven, kan worden bezocht. c Bezoek aan monumentale kerken, Edam In diverse kerken uitleg over restauratie in de smaak van de 19e eeuw. Muziekoptredens op diverse locaties.

b Dromedarish, Paktuinen, Enkhuizen De Dromedaris is een stadspoort met rondeel uit 1540 dat in 1649 verhoogd is ter ere van de Vrede van Münster. Het bezit een uniek Hemony-carrillon. c Snouck van Loosenpark, Enkhuizen Dit in 1890 aangelegde park is een voorbeeld van vroege sociale woningbouw. Het is gefinancierd uit de erfenis van de patriciërsfamilie Snouck van Loosen, die een stempel op het 19e-eeuwse Enkhuizen heeft gedrukt. De oostzijde is in Franse stijl, de westelijke helft in Engelse landschapsstijl.U


1 Monumenten en de 19e eeuw 2 020-6597687,

p Harenkarspel Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0226-396600, [email protected], www.harenkarspel.nl

m Haarlem Weekend 11/12 september

a Snouck van Loosenhuis, Dijk, Enkhuizen Een prachtig 17e-eeuws patriciërshuis met een eind 19e-eeuwse aanbouw dat ruim 100 jaar in gebruik is geweest als woning voor ouden van dagen. De inrichting is nog volledig intact en ademt de sfeer uit van het fin de siècle.E

o Haarlemmermeer [email protected], www.meerhistorie.nl 3 Witte Boerderij, Hoofdweg 743, 2131MA Hoofddorp

l Enkhuizen Zaterdag 11 september 2 0228-313164, [email protected], www.vvvenkhuizen.nl 3 VVV, Tussen Twee Havens 1, 1601EM Enkhuizen

a Raadhuis, Haarlemmerstraatweg 51, Halfweg Er worden rondleidingen verzorgd. Maak kennis met de verschillende culturele activiteiten in Haarlemmerliede en Spaarnwoude! Tevens een 18 km lange fietsroute langs monumenten in het groen verkrijgbaar. b Fort Penningsveer, Penningsveer 2, Haarlemmerliede Voor de jeugd sport- en spelactiviteiten, muziekworkshops (ook voor ouderen), optreden van een goochelaar. Ouders kunnen zich vermaken met een High Tea, wijnproeverij en/of rondvaart op de Mooie Nel. Om 16.45 uur optreden van de drumband van de muziekschool van Eddy van de Heuvel.

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-24196924, lsplinter@ haarlemmarketing.nl, www.haarlemmarketing.nl 3 Stadhuis Haarlem, Gravenzaal, Grote Markt 2, 2011RL Haarlem

q Heemskerk Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0251-234227, [email protected], www.awn-beverwijk-heemskerk.nl a Chateau Marquette, Marquettelaan 34, Heemskerk

39


klokkenstoel uit 1460, waarlangs fietsroute ‘Heerhugowaard: Van Veenhuizen tot Vinex’ voert. b Poldermuseum, Huygendijk 17, Heerhugowaard Het poldermuseum toont de geschiedenis van Heerhugowaard. Het poldermuseum staat in recreatiegebied Park van Luna, een nieuw landschap met verschillende hoogten en wisselende perspectieven, en Stad van de Zon, straks een emissieneutrale wijk. De fietsroute ‘Heerhugowaard: Van Veenhuizen tot Vinex’ (zuidwestroute) voert langs deze locatie.

Rit per stoomtram en bezichtiging van de 19e-eeuwse werkplaats en gerestaureerde rijtuigen. b Carillonconcert met Hoornse brassband, Kerkplein, Hoorn Feestelijke opening vanaf de toren van de Grote Kerk uit 1884 om 13.00 uur. c Scheepswerf voor botters, Oostereiland (bij Hoofdtoren), Hoorn Botters en andere 19e-eeuwse varende bedrijfsvaartuigen, en expositie van gereedschappen uit die tijd.

t Heiloo

2 035-5260580,


r Heemstede Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 023-5846234, [email protected], www.hv-hb.nl 3 Gemeentehuis, Raadhuisstraat, Heemstede a NH Kerk, Binnenweg 67, Bennebroek De NH Kerk is een zaalkerk met driezijdige sluiting aan beide korte zijden, een inwendig houten tongewelf en een 19e-eeuws torentje. Gebouwd in 1679-80 naar ontwerp van Pieter Post, uitgevoerd onder leiding van Adriaen Dorstman. Het front van het orgel dateert uit 1720. b Begraafplaats Heemstede, Herfstlaan, Heemstede Deze begraafplaats, een van de mooiste van Nederland, is in 1828 ontworpen door tuinarchitect J.D. Zocher. Het oorspronkelijke ontwerp is te vinden in de oudste delen van de begraafplaats. Bij de ingang staat een aula in Jugendstil uit 1929, met prachtige glas-in-loodramen. c ’t Molentje Groenendaal, Burg.van Rappartlaan, Heemstede Bijzonder aan deze molen zijn de dubbele stelling en de functie. Een poldermolen maalt het teveel aan water uit het land. In 1767 kocht bankier John Hope het landgoed waar het molentje op stond. Bij mooi weer draait de molen. Van 10.00-16.00 uur.

s Heerhugowaard Weekend 11/12 september

2 072-5755443,

m.vanscheppingen@heerhugowaard. nl, www.heerhugowaard.nl 3 gemeentehuis, Parelhof 1, 1703EZ Heerhugowaard a Praalgraf Reinout van Brederode, Kerkweg 26, Heerhugowaard Het praalgraf van Reinoud van Brederode, baron van Rakvere (waarschijnlijk 17e-eeuws) bevindt zich in de moderne NH Kerk van Veenhuizen. Voorheen stond hier een kerkje uit 1862. Bij de kerk staat een

1 De smaak van de 19e eeuw 2 072-5356744, [email protected] 3 Expositieruimte Baduhenna, Kennemerstraatweg 464, 1851NG Heiloo a Verenigingsgebouw Oud Heiloo, Bergeonstraat 30, Heiloo Tentoonstelling over het tuinderskarakter van het Zuiderloogebied, met aandacht voor de streekproducten, ook gerelateerd aan de onderzoeksgegevens op het gebied van archeologie, waaronder pollenanalyse. b Het Rode Huis, Kennemerstraatweg 382, Heiloo Tijdens restauratie van het pand (2007) is een uniek papier colléplafond uit circa 1880 aangetroffen met neorenaissancekenmerken. Het plafond is te bekijken tussen 10.00-13.00 uur. c Terrein Willibrordusstichting (GGZterrein), Kennemerstraatweg 464, Heiloo Op monumentaal terrein te bezichtigen fraaie kapel met expositie, het museum van de geestelijke gezondheidszorg en de expositie van de archeologische werkgroep Baduhenna. Tentoonstelling met culinair accent.

u Hilversum Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 035-6292826, [email protected], www.museumhilversum.nl 3 Museum Hilversum, Kerkbrink 6, 1211BX Hilversum

v Hoorn Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0229-270362, [email protected] 3 VOC Pakhuis, Onder de Boompjes 22, 1621GG Hoorn a Stoomtram, NS station, Van Dedem straat, Hoorn (over de loopbrug).

w Huizen Zaterdag 11 september [email protected]

3 Oude kerk,

Kerkstraat 1, 1271RJ Huizen a Oude Kerk, Huizen De toren van de Oude kerk is slechts één keer per jaar toegankelijk en dat is op Open Monumentendag. Ook het interieur van de kerk is te bezichtigen. Het orgel wordt bespeeld en gidsen vertellen over het rijke verleden. Fotospeurtocht voor kinderen. Geopend van 10.00-16.00 uur.

x Langedijk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0226-334433, [email protected], www.gemeentelangedijk.nl

y Laren Zaterdag 11 september

2 035-5380474,

[email protected], www.historielaren.nl 3 Historisch Centrum Laren, Burg. van Nispenstraat 29, 1251KE Laren

z Muiden Zaterdag 11 september

2 0294-264469,

[email protected], www.hksm.nl 3 Het Muizenfort, Vestingplein 2, 1398VE Muiden

A Naarden Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-55786031, [email protected], www.naarden.nl 3 VVV Hollands Midden, Adriaan Dortsmanplein 1 B, 1411RC Naarden

40

Hoofdsponsor


41


Rabo Vastgoedgroep ontwikkelt Westergasfabriek

Westergasfabriek op de OMD Tijdens Open Monumentendag Amsterdam zijn onder meer de imposante Gashouder en de Zuiveringshal West open voor publiek. Laat u rondleiden door één van de gidsen of ga zelf op ontdekkingsreis met een QR-parklezer op uw eigen mobiele telefoon. Ook zijn er GPS tours verkrijgbaar: u kunt de industriële monumenten bekijken door de ogen van de restauratie-architect of al wandelend luisteren naar de spannende verhalen van de fabrieksarbeiders. En speciaal voor kinderen is er een geheime sluiproute door de verboden krochten van de Gashouder. Meer informatie:

Foto’s: Jan Derwig

Een nieuwe lading Tot voor kort had de term ‘gasfabriek’ hoogstens nog betekenis door de pakkende dichtregel ‘Hoofdpijn, reumatiek, waterleiding, gasfabriek’, waarmee de ongemakken van een griepje worden aangeduid. Maar sinds de metamorfose van de Westergasfabriek in Amsterdam tot ‘cultuurpark’, heeft het begrip een nieuwe lading gekregen. Mede dankzij de hoofdsponsor van de Open Monumentendag.

Tot aan het begin van de 19e eeuw behoorde Nederland na zonsondergang tot het rijk der diepe duisternis. Zeker, de wat grotere steden kenden al sinds het einde van de middeleeuwen spaarzame verlichting in de vorm van lantaarns met kaarsen of olielampen. Maar de ware Eeuw der Verlichting – niet te verwarren met de filosofische stroming van dezelfde naam – brak pas aan toen gas (meestal gewonnen uit steenkool) als brandstof zijn intrede deed, zo rond 1800. In Groot-Brittannië rezen de fabrieken die dat gas produceerden als paddenstoelen uit de grond, en het waren ook de Britten die, in 1826, in Rotterdam de allereerste gasfabriek in Nederland neerzetten. In de decennia die daarop volgden, kwamen er door het hele land tientallen exemplaren bij; het eerste gemeentelijke in Leiden, in 1847. Meer dan een eeuw lang zouden de grote gashouders die van het gasfabriekscomplex deel uitmaakten, beeldbepalend blijven voor de skylines van vrijwel alle Nederlandse steden. Tot ‘Slochteren’...

Inzakkende soufflés Nadat in de jaren zestig van de twintigste eeuw kokend en stokend Nederland in ijltempo werd aangesloten op de aardgasbel die in 1959 in het Groningse Slochteren ontdekt was, zakten de daken van de gashouders in ons land als de korst van een mislukte soufflé in. Gasfabrieken waren op slag overbodig geworden, en werden op grote schaal gesloopt. Her en der bleven restanten staan, zoals in Amsterdam bij de Westergasfabriek. Daar werden een aantal gebouwen weliswaar gesloopt – waaronder de monumentale watertoren – maar er bleven er ook nog heel wat overeind. De meeste daarvan waren tussen 1885 en 1903 gebouwd door Isaac Gosschalk, in een variant op de Hollandse Renaissancestijl, grotendeels in baksteen opgetrokken, de trapgevels versierd met ornamenten. Heel monumentaal allemaal, ook naar het oordeel van het Rijk, dat het complex in 1989 als rijksmonument aanwees.

www.openmonumentendag. amsterdam.nl

Foto: Marsel Loermans

Prestigieus Met die aanwijzing werd de Westergasfabriek definitief voor sloop behoed. Vrijwel direct stond voor iedereen vast dat het complex een culturele bestemming moest krijgen. De herontwikkeling van het park en de gebouwen werd voortvarend ter hand genomen door Stadsdeel Westerpark, eigenaar van het park, en Bouwfonds MAB, sinds 2000 eigenaar van de gebouwen. De financiering werd mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Restauratiefonds, onderdeel van Fondsenbeheer Nederland, één van de bedrijfsonderdelen die, sinds de overname van Bouwfonds door Rabobank eind 2006, onder de paraplu van Rabo Vastgoedgroep vallen, de hoofdsponsor van de Open Monumentendag (zie kader).

Van het resultaat van de inspanningen om de oude Westergasfabriek om te toveren tot een hip Urban Entertainment Center kunt u zichzelf op Open Monumentendag (zie kader) overtuigen. De ontwikkelaars hebben hun werk dit jaar extra beloond gezien met de toekenning van de prestigieuze Europa Nostra Award in de categorie ‘Conservation’. Moge de Westergasfabriek eeuwig blijven ‘vlammen’!

Rabo Vastgoedgroep • Rabo Vastgoedgroep is dit jaar voor de 24ste keer hoofdsponsor. Voor Rabo Vastgoedgroep is de sponsoring van de Open Monumentendag bijna vanzelfsprekend. Rabo Vastgoedgroep is volop bezig met de ontwikkeling en financiering van nieuw onroerend goed en binnenstedelijke herontwikkeling. Vanuit haar maatschappelijke betrokkenheid vindt Rabo Vastgoedgroep het van groot belang dat monumentale bouwwerken uit het verleden behouden blijven en dat men zich bewust blijft van het cultureel erfgoed. • Rabo Vastgoedgroep is onderdeel van de Rabobank Groep en omvat de merken Bouwfonds Ontwikkeling, MAB Development, FGH Bank, Bouwfonds REIM en Fondsenbeheer Nederland. Samen vormen ze een integrale vastgoedonderneming, die actief is in vastgoedontwikkeling, vastgoedfinanciering en beleggingen op de vastgoedmarkten, in binnen- en buitenland. • Rabo Vastgoedgroep is marktleider, beschikt over 225 jaar vastgoedervaring en is dankzij het fijnmazige netwerk van de lokale Rabobanken sterk verankerd in de samenleving. • De maatschappelijke betrokkenheid komt o.a. tot uiting in het werk van Fondsenbeheer Nederland, dat zich richt op: - Restauratie en onderhoud van monumentale panden (Nationaal Restauratiefonds) - Behoud en herbestemming van industrieel erfgoed (BOEi) - Verstrekken van starterleningen op de woningmarkt (SVn) - Behoud en ontwikkeling van agrarisch erfgoed en landschap (Boerderij en Landschap) - Duurzame gebiedsontwikkelaar voor realisatie van meer groen en meer hernieuwbare energie in Nederland (Stichting Klimaatlandschap Nederland)

Hoofdsponsor

Meer informatie op www.rabovastgoedgroep.nl

42

B Oostzaan Zaterdag 11 september 1 250 jaar Grote Kerk Oostzaan 2 075-6845698 3 Grote Kerk, Kerkbuurt 12, 1511BD Oostzaan a Grote Kerk, Kerkbuurt 12, Oostzaan De Grote Kerk Oostzaan dateert van 1760 en bestaat dit jaar 250 jaar. De kerk is open van 10.00-16.00 uur. In het teken van het jubileum wordt aandacht besteed aan de rijke historie met onder andere doopboeken vanaf 1800. Het Knipscheer-orgel wordt bespeeld.

C Purmerend Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0299-452294, [email protected], www.purmerend.nl 3 Purmerends Museum, Kaasmarkt 20, 1441BG Purmerend a Purmerends Museum, Kaasmarkt 20, Purmerend Proef de traditioneel gebakken speculaas en likeur naar oud recept van de Purmer endse fima Oud. Bezoekers kunnen met de Archeologische Werkgroep Purmerend aan tafel met serviesgoed en bestek uit de 17e, 19e en 21 eeuw. In de trouwzaal is 19e-eeuwse kleding te bezichtigen. b Sint Nicolaaskerk, Kaasmarkt 15, Purmerend ‘s Morgens bespelen leerlingen van Wim Stroman het Bätz-orgel en de piano. Om 14.00 uur concert rond het thema ‘De smaak van de 19e eeuw’, met het Water lands Kamerkoor onder leiding van Wolfgang Lange, en Wim Stroman, orgel. Tentoonstelling eigentijdse poëziealbumbladen ontworpen door basisschoolleer lingen. c Bibliotheek Waterland, Waterlandlaan 40, Purmerend Vanaf 17 augustus heeft de bibliotheek een tentoonstelling van 19e-eeuwse boeken en informatie over schrijvers uit die tijd. Het informatiecentrum Waterland Toen en Nu geeft voorafgaand aan de Open Monumentendag een overzicht van de activiteiten met als thema ‘De smaak van de 19e eeuw’.

D Schagen Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0224-210527, [email protected] 3 VVV, Slotplein 5, 1741CA Schagen

Noord-Holland

E Stede Broec

Zondag 12 september 2 0228-515951, [email protected], www.oudstedebroec.nl 3 Molen Ceres, Broekerhavenweg 80, 1611CH Bovenkarspel

a Weeshuis, Zeestedenweg 159, Grootebroek Het voormalige weeshuis uit 1750 is geheel gerestaureerd. De regentes sekamer is weer in oude staat teruggebracht. b RK Kerk, Zesstedenweg 158, Grootebroek De kerk is gebouwd in 1929 maar bevat vele onderdelen en voorwerpen afkomstig uit een eerdere kerk, die gebouwd was in 1857 en in 1926 is gesloopt. c Fietstocht ‘Vol met historie’, langs monumenten en andere historische panden en plaatsen in Stede Broec.


a Het Regthuys, Kerkbuurt 3, Uitgeest Het Regthuys is alleen op zaterdag geopend. De Historische Vereniging Oud Uitgeest, die daar haar onderkomen heeft, is daar aanwezig. b Fort Krommeniedijk, Lagendijk 22, Uitgeest Rond Fort Krommeniedijk zijn rond het thema water diverse evenementen georganiseerd, waaronder kanoën. c Protestantse Kerk, Kerkbuurt 1, Uitgeest De Protestantse Kerk is alleen op zaterdag geopend.

H Uithoorn Zaterdag 11 september

2 020-3203783,

[email protected] 3 Fort aan de Drecht, Grevelingen 30-36, 1423DN Uithoorn

F Texel Zaterdag 11 september

G Uitgeest Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0251-361183, [email protected] 3 Het Regthuys, Kerkbuurt 3, 1911CM Uitgeest

zuid-holland J Weesp Zaterdag 11 september

2 0294-415427,

[email protected]

3 VVV, Hoogstraat 10, 1381VS Weesp

g Boskoop

a Stichting Beeldende Kunst Weesp, start- en eindpunt Gemeentemuseum, Weesp Er is een wandelroute door Weesp langs monumenten en kunstenaars die deelnemen aan de 6e Plein-air schildersdag. Aan het einde van de dag zijn de kunstwerken te koop op de veiling vanaf 17.00 uur in het Gemeentemuseum. b Gemeentemuseum Weesp, Nieuwstraat 41, Weesp c Molen De Vriendschap, Utrechtseweg 11A, Weesp Op de molen is van alles te doen. Er worden heerlijke oliebollen gebakken en er zijn recepten te proeven die vrijwilligers van de molen hebben gemaakt van molenproducten. Tevens rondleidingen door de molen waar het meel nog steeds op ambachtelijke wijze wordt gemalen.

2 0172-219532, ldubbelaar@boskoop.

Zaterdag 11 september nl, www.boskoop.nl

3 Raadhuis, Raadhuisplein 1, 2771EK Boskoop

h Capelle a/d IJssel Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 010-4500080, [email protected], www.hvc-capelle.nl

3 Jan Anne Beijerinckgemaal / Historisch Museum, Bermweg 13, 2906LA Capelle aan den IJssel


2 0227-594381,

www.texel.nl 3 VVV, Emmalaan 66, 1791AV Den Burg

[email protected], www.wieringen.nl

legenda 1 Thema / 2 Nadere informatie voorafgaand aan de Open Monumentendag / 3 Centrale informatiepunt

L Wijdemeren

a ThamerkerkW, Amsteldijk-Noord 3, Uithoorn De toren kan via een kruipdoor-sluipdoorroute beklommen worden om een weids panorama te bekijken. b Fort aan de Drecht, Grevelingen 30-36, Uithoorn Het Fort is in 2000 rigoureus gerestaureerd. Het is onderdeel van Unesco Werelderfgoed de Stelling van Amsterdam en huisvest tal van activiteiten. Het militaire is slechts nog te vinden in de weerbarstige betonnen uitstraling van het monument. c Bierbrouwerij De Schans, Schans 17-21, Uithoorn Deze bierbrouwerij staat in een rijtje woningen uit het eind van de 18e eeuw.

I Velsen Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0255-567750 / 567536, [email protected], www.velsen.nl

43


K Wieringen


a Loodshuisje, Herenstraat 49, Den Hoorn Het Loodshuisje werd gebouwd voor officieren van loodsboten die van oudsher in Den Hoorn woonden. Het rijke interieur is vooral te danken aan twee commandeurs van de walvisvaart. Een uniek pand op Texel in een zeer fraaie staat. b De Vermaning, Diek 11A, Den Hoorn Deze schuilkerk uit 1660 is het open atelier van Henk Noorlander. Kinderen van 6-12 jaar kunnen een tekening of schilderij voor flessenpost maken. De kerk ligt verscholen achter woonhuizen. In de tuin staan twee beelden uit de Franse tuin van Huize Brakenstein. c De Vuurtoren, Vuurtorenweg 184, De Cocksdorp Tijdens de oorlog heeft de vuurtoren uit 1863 veel schade geleden. Na de oorlog is de vuurtoren hersteld door een extra mantel om de toren te plaatsen. Op de tussenverdieping kan de ruimte tussen de muren worden bezocht; de kogelgaten zijn te herkennen.


Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 035-6559418, [email protected], www.wijdemeren.nl a Tentoonstelling 19e-eeuwse Kortenhoefse schilders, Kortenhoef b Wandeling rond de Prutpolder, Nederhorst den Berg Wandeling in de 19e-eeuwse Horstermeerpolder. c NH Kerk, Oud Loosdrechtsedijk 230, Loosdrecht Proeverij van 19e-eeuwse gerechten

M Zaanstad Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0900-2352352, [email protected], www.zaanstad.nl

N Zijpe Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0224-574182, [email protected], www.zijpe.nl


a Alblasserdam Zaterdag 11 september

1 De smaak van vroeger 2 078-6916869, [email protected] 3 Oudheidskamer, Cortgene 3, 2951EA Ablasserdam

b Albrandswaard Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 010-5061706, [email protected], www.albrandswaard.nl 3 Oudheidkamer Rhoon en Poortugaal, Dorpsstraat 27, 3171EE Poortugaal

De kerk is voor bezichtiging opengesteld en verzorgt een uitgebreid programma. c NH Kerk, Dorpsdijk 65, Rhoon De kerk is voor bezichtiging opengesteld en verzorgt een uitgebreid programma.

c Alphen aan den Rijn

a Monumenten fietsroute Bernisse Een fietsroute voert langs alle mooie plekjes van Bernisse en komt door de kernen van Abbenbroek, Zuidland, Oudenhoorn, Heenvliet en Geervliet, langs de Bernisse en door het prachtige polderlandschap.


f Bodegraven

[email protected]

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0172-522608, mdenboer@

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0172-445249, 3 Stadhuis, Stadhuisplein 1,


bodegraven.nl, www.bodegraven.nl

2405SH Alphen aan den Rijn

d Barendrecht Zaterdag 11 september

a Kasteel van Rhoon, Dorpsdijk 63, Rhoon Tal van activiteiten in en rond het kasteel, waaronder een speurtocht voor de jeugd; kunsten kitschmarkt; oude ambachtenen brocantemarkt; tentoonstelling van antieke kleding en 19e-eeuwse gebruiksvoorwerpen. ’s Middags wordt een ‘huwelijk in historische stijl’ voltrokken, met aansluitend optreden van’t Schampeljoen. b Nederlands hervormde kerk, Kerkstraat 90

Aanraders


e Bernisse Weekend 11/12 september

2 0181-667254, m.vanburgsteden@ gemeentebernisse.nl

3 Gemeentehuis Bernisse, Gemeenlandsedijk Noord 26, 3216AG Abbenbroek

a Van Cappellenhuis, Dorpsstraat 164, Capelle aan den IJssel Gebouwd in 1898 in neo-Hollandse renaissance stijl als oude mannen- en vrouwenhuis. In 2007 grondig gerestaureerd. Nu deels in gebruik als kanoor, deels als cultureel gebouw. Hét pronkstuk is de oorspronkelijke Regentenkamer. In de galerie een foto-tentoonstelling van 19e-eeuwse Capelse monumenten. b J.A. Beijerinckgemaal, Bermweg 13, Capelle aan den IJssel Gebouwd in 1868. Als gemaal in gebruik geweest tot 1990, nu Historisch Museum. In 2008 grondig gerestaureerd. De elektrische pompen en motoren uit 1927 zullen draaien. Expositie over de jaren ’60 van de 20ste eeuw in Capelle aan den IJssel. c Oude Begraafplaats Nijverheidstraat, Nijverheidstraat 423, Capelle aan den IJssel Voor begraven geopend in 1874, gesloten in 1974. Er is een inventarisatie gemaakt van de grafmonumenten van vóór 1951 en van de ruim 1.600 personen die zijn begraven tussen 1951-1974. Rondleiding mogelijk. In de expositieruimte fototentoonstelling ‘Een beeld van Capelle’.

a RK Sint Willibrorduskerk, Overtocht 18, Bodegraven In de Bodegraafse Willibrorduskerk en Dorpskerk zijn tentoonstellingen te bezoeken over liturgische gewaden en kleding en mode uit de 19e eeuw. b Dorpskerk, Oude Markt 1, Bodegraven Rond de Dorpskerk en bij de Oudheidskamer in Reeuwijk worden hapjes op basis van 19e-eeuws recepten uitgedeeld. c Molen De Arkduif, Overtocht 45, Bodegraven De net gerestaureerde molen kan weer worden bezocht.

i Delft Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 015-2602563, [email protected], www.openmonumentendagdelft.nl

3 Stadhuis, Markt 87, 2611GS Delft

a Museum Tetar van Elven, Koornmarkt 67, Delft Koornmarkt 67 was het woonhuis van Paul Tetar van Elven (1823-1896), kunstschilder en leraar handtekenen aan de Polytechnische School, de voorloper van de TU Delft. Van 1864-1894 woonde hij in dit grachtenpand, dat hij met zijn inboedel aan de stad naliet. b De smaakmakers van de 19e eeuw!, binnenstad, Delft

44

Zuid-Holland

Stap binnen en beleef de sfeer, geniet van een hapje of een drankje, geheel in de sfeer van vervlogen tijden... Zo is er onder andere een bierproeverij in de oude Bierbrouwerij De gekroonde P, met echt 19e-eeuws bier.

c Theetuin de Bongerd, Molendijk 65, Herkingen In de boomgaard is een oud-Hollandsche soepkokerij; een demonstratie kantklossen; een marktje met huisvlijtproducten; een schouw met antieke boerenwagen, tractoren en landbouwgereedschappen. In het paviljoen een expositie oude foto’s van Herkingen, een doorlopende diapresentatie en een uitstalling van antiek (keuken) gereedschap.

j Den Haag

Zaterdag 11 september 2 070-3534800, [email protected], www.denhaag.nl/monumentenzorg 3 VVV Den Haag, Hofweg 1, 2511AA Den Haag

k Dirksland Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0187-484870, [email protected], www.zhe.nl 3 VVV/ANWB Middelharnis, Vingerling 3, 3241EB Middelharnis a Ring in Dirksland, Ring, Dirksland Aan de Ring in Dirksland vindt de traditionele jaarmarkt plaats. Naast een goede spullenmarkt zijn hier ook marktkramen te vinden met boeken, pottenbakkers, bloemsierkunst en groente en fruit. Naast en in verenigingsgebouw Onder de Wiek is onder andere de vrijmarkt voor de jeugd.

Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0900-4636888, [email protected], www.vvvdordrecht.nl 3 intree Dordrecht/VVV, Spuiboulevard 99, 3311GN Dordrecht a Historische markt in Grote Kerk, Lange Geldersekade/Grotekerksplein, Dordrecht Presentaties van allerlei organisaties uit de regio, zoals Erfgoedcentrum Diep, op initiatief van Historisch Platform Dordrecht en Platform Stedelijke Herdenking. b Picknicken en oud Hollandse kinderspelen in Park Merwestein, Singel, Dordrecht Genieten van een heerlijk gevulde picknickmand, terwijl kinderen deelnemen aan oud Hollandse kinderspelen. Park Merwestein, ook een monument, viert haar 150-jarig bestaan. De ‘bomenroute’ biedt uitleg over de bodemstructuur, de aanleg van het park en de verschillende oeroude bomen. c Marathonconcert, aan de voet van de Grote Kerkstoren, Dordrecht In 2010 bestaat het fenomeen ‘beiaard’ 500 jaar. Om 8 uur begint het langste carillonconcert ooit: ‘500 minuten non-stop beiaardmuziek’, door stadsbeiaardier Boudewijn Zwart. Toren open voor bezoek, mogelijkheid tot indienen verzoeknummers. Live op internet te volgen via www.bellmoods.com.

m Goedereede

b Museum de Gevangenpoort W, Buitenhof 33, Den Haag De Gevangenpoort is een 14e-eeuws poortgebouw met een aangebouwde gevangenis uit de 15e eeuw. De beroemdste gevangenen waren ongetwijfeld Johan van Oldenbarnevelt en Cornelis de Witt. Binnen overheersen onbewerkte eikenhouten planken vloeren, wanden en plafonds, die het interieur een middeleeuwse uitstraling geven.


de markt heksen verbrand. Waarom eigenlijk en hoe te bewijzen dat je geen heks was?U

b NH KerkW, Ring, Dirksland Hervormde kerk Dirksland had in 1416 nog niet de huidige afmetingen; mogelijk is het huidige koor het oudste gedeelte. Schip en toren zijn van later datum. Aan de westkant van de kerk is een fresco zichtbaar van Christoforus met het kind Jezus op zijn schouder.

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0187-681789, info@ vvvouddorpaanzee.nl, www.ouddorpaanzee.info 3 VVV kantoor Het Blaauwe Huus, Bosweg 2, 3253ZG Ouddorp a Woe Wei, Markt, Goedereede Tijdreis Goedereede, rondwandeling voor kinderen: Geschiedenis saai? Absoluut niet, zeker niet in Goedereede. De kinderen ontdekken waar stadsmuren stonden, oude gevechtstechnieken en wapens passeren de revue. In Goedereede werden op

c VVV, Grote Markt 17, Gorinchem Op de Grote Markt zullen door ‘de historische Groentehof’ diverse hapjes van vergeten groenten gratis aan bezoekers worden aangeboden.

o Gouda Zaterdag 11 september

l Dordrecht

c Heilige Teresia van AvilaW, Westeinde 12A, Den Haag Deze Waterstaatskerk is een hallenkerk. De neoclassicistische voorgevel heeft een voor Nederlandse begrippen ongewone opbouw. De oorspronkelijke, neobarokke inventaris is nog integraal aanwezig zoals het hoogaltaar, de preekstoel met beeldengroep voorstellend ‘Laat de kinderen tot mij komen’ en gebrandschilderde ramen.

a Sociëteit de WitteW, Plein 24, Den Haag Ontwerp en interieur zijn van Architect C. Outshoorn. De conversatiezaal is een feest voor het oog. In het midden van het plafond is een blauwe wolkenhemel afgebeeld, met aan de westzijde de geboorte van Venus; aan de oostzijde Venus vergezeld door Amor.


c Woonhuis, Lage Gouwe 140, Gouda Gluren bij de buren bij dit bijzondere stadspaleisje uit 1870, aan een van de mooiste grachten in Gouda.

www.hv-hardinxveld-giessendam.nl

groot moderniseringsproject van de marinebasis Hellevoetsluis en was een technisch hoogstandje. c Kazerne Haerlem, Plein fort Haerlem 1, Hellevoetsluis De kazerne is gebouwd tussen 1880-1881 en is gefundeerd op palen. Met 25 verschillende ruimten is het een complete kazerne met sanitaire voorzieningen, keuken, kantine et cetera, geschikt voor het huisvesten van 288 soldaten, onderofficieren en officieren.

Peulenstraat 243, 3371AM Hardinxveld-Giessendam

r Hillegom

p HardinxveldGiessendam




[email protected], www.monumentenstad.nl 3 Stadhuis, Markt 1, 2801JG Gouda

3 Historisch Informatie Centrum,


b De Toren, Kerkepad, Goedereede Twee nieuwe klokken van het carillon worden in gebruik genomen met extra beiaardconcerten en het extra luiden van de met de hand aangetrokken, grote Mariaklok. Aan het eind van de middag zal het ensemble zeveN-Draads klassieke muziek spelen van Albinoni, Corelli en Byrd.

a Herberg De Witte Swaen, Peulenstraat 244, Hardinxveld-Giessendam In de oude herberg De Witte Swaen zal de ‘Smaak van de 19e eeuw’ letterlijk aan bod komen in onder andere gerechten, serviezen en kleding. Ook worden oude films vertoond, waarin het thema aan de orde komt. b Openbare Bibliotheek, Pietersweer 35, Hardinxveld-Giessendam In de Bibliotheek is een leuke activiteit voor de schooljeugd georganiseerd, waaronder een speurtocht door het dorp met als einddoel de oude herberg De Witte Swaen.

q Hellevoetsluis

c Zeeuwse RingrijdersverenigingW, Markt, Goedereede Gedurende de hele dag zal de Zeeuwse Ringrijdersvereniging aanwezig zijn om de prijs binnen te halen van de beste ringrijder.

n Gorinchem Zaterdag 11 september 1 Smaak en leefgewoonten van de 19e eeuw 2 0183-659301, [email protected], www.gorinchem.nl 3 VVV, Grote Markt 17, 4201EB Gorinchem a VVV, Grote Markt 17, Gorinchem Op de Grote Markt wordt een modeshow gegeven door modevakschool. Er worden diverse kledingstukken geshowd waarbij de invloeden van de 19e eeuw duidelijk zichtbaar zijn. b Gorcums Museum, Grote Markt 17, Gorinchem Altijd al willen weten hoe het interieur er in de 19e eeuw uitzag? Kom een kijkje nemen in de hal van het Gorcums Museum. Deze is gedeeltelijk ingericht met meubels uit de 19e eeuw. Mevrouw Looman geeft een lezing over kostuumgeschiedenis.

a WatertorenW, Schielands Hoge Zeedijk 20, Gouda Deze kloeke watertoren is in 1883 gebouwd door J. Schotel en was tot 1993 in gebruik. Het is een van de weinige neoromaanse panden in Gouda en te bezoeken tijdens Open Monumentendag. b Kerkgebouw ‘Vergadering van Gelovigen’, Peperstraat 20, Gouda In de gevel van deze kerk uit 1897 zijn verschillende historische bouwstijlen verwerkt. Deze Open Monumentendag is dit eclectische pand voor het eerst opengesteld. Binnen is een roze plafond te bewonderen dat gemaakt is van papiermaché.U

45


Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0181-330470, [email protected], www.hellevoetsluis.nl 3 VVV/ANWB, Oostzanddijk 3, 3221AL Hellevoetsluis a Het Prinsehuis, Oostzanddijk 22, Hellevoetsluis Het interieur is rijk aan ornamenten, gedecoreerde schouwen en houtsnijwerk. Op grond van architectonische opzet wordt het ontwerp toegeschreven aan schilder en architect Pieter Post (1609-1669). Momenteel in gebruik door het College van B&W en als trouwzaal. Slechts een maal per jaar te bezichtigen.

2 0252-537213,

[email protected], www.sixjaar.nl

3 ’t Hof van Hillegom,

Hoofdstraat 115, 2181EC Hillegom

s Katwijk Weekend 11/12 september 1 De smaak van Katwijk in de 19de eeuw 2 071-4065454, [email protected], www.katwijk.nl 3 gemeentehuis Katwijk, Koningin Julianalaan 3, 2224EW Katwijk a/d Rijn a De RK Kerk H. Joannes de Doper, Kerklaan 8, Katwijk ZH Burgemeester J. Wienen opent de Open Monumentendag in de Kerk, die haar 100-jarig bestaan viert. De evenementen worden op feestelijke wijze gecombineerd. Er is een tentoonstelling van liturgische gebruiksvoorwerpen, de Noordzeezangers verzorgen optredens en organisten bespelen het Pelsorgel. b Het Katwijks Museum, Voorstraat 46, Katwijk ZH Voor het museum worden Oud-Hollandse kinderspelen gehouden. Het festijn wordt opgevrolijkt door een draaiorgel. c Gemeentehuis Katwijk, Koningin Julianalaan 3, Katwijk ZH In het Gemeentehuis wordt een tentoonstelling geopend. De tentoongestelde kunstuitingen bestaan uit schilderijen van Schildersvereniging Speels Palet en oud fotomateriaal uit het Katwijks Museum. Deze tentoonstelling heeft -uiteraard- het thema De smaak van de 19e eeuw!

t Korendijk Zaterdag 11 september

2 0186-697703,

[email protected], www.korendijk.nl b Droogdok Jan BlankenW, Industriehaven 50, Hellevoetsluis Tussen 1798-1822 werd het Droogdok, inclusief pompgebouw, gebouwd naar ontwerp en onder bezielende leiding van Jan Blanken Janz. (1755-1838). De bouw van het Droogdok maakte deel uit van een

a Woonboerderij, Molendijk 73, Goudswaard Deze 18e–eeuwse boerderij ligt evenwijdig aan de dijk. Het gepleisterde woonhuis heeft een pannen zadeldak, met een aangebouwde gepotdekselde stal die deels een rieten dak heeft. De boerderij is rond-

om van buiten te bezichtigen; de vlasschuur kan ook van binnen worden bekeken. b NH Kerk, Dorpsstraat 19, Goudswaard Deze 18e–eeuwse zaalkerk heeft een houten tongewelf en trekbalken en wordt verlicht door rondboogvensters. De toren dateert waarschijnlijk uit 1721.Tot de inventaris behoort een preekstoel in Lodewijk XVI-stijl en een doophek uit dezelfde tijd. Enkele grafzerken dateren uit de 16e en 17e eeuw. c NH Kerk, Voorstraat 20, Piershil De rechthoekige zaalkerk is van na 1524, gebouwd in laat gotische vormen. De noordvleugel is van 1643. Het interieur bevat vele bijzondere stukken uit de 17e en 18e eeuw. In de toren hangt een luidklok, gegoten door Cornelis Oudrogge te Rotterdam in 1643.

u Krimpen a/d IJssel Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0180-514866, info@streekmuseumkrimpenerwaard. nl, www.streekmuseumkrimpener waard.nl 3 Streekmuseum voor de krimpenerwaard, IJsseldijk 312, 2922BM Krimpen aan den IJssel a Streekmuseum voor de Krimpenerwaard, IJsseldijk 312, Krimpen aan den IJssel Het Streekmuseum is gevestigd in een 17e-eeuwse Hallehuisboerderij met zes bijgebouwen op een fraai boerenerf. De collectie geeft een beeld van het leven in deze streek rond 1900. Op Open Monumentendag is het museum uitvalsbasis van tal van activiteiten.

v Lansingerland Zaterdag 11 september

2 010-52493527,

[email protected], www.ovmb.nl 3 Historisch museum Bleiswijk, Dorpsstraat 5, 2665BG Bleiswijk a Historisch museum Bleiswijk, Dorpsstraat 5, Bleiswijk Het Historisch museum toont een expositie over het Bleiswijks verenigingsleven, diapresenties en oude foto’s. Ook worden oude films over Bleiswijk en omgeving vertoond.

w Leerdam Zaterdag 11 september


3 VVV, Dr. Reilinghplein 1, 4141AD Leerdam

46

Zuid-Holland


LAND OOK OP DE ERFGOEDDAG a Grote Kerk, Kerkstraat 32, Leerdam Een laat gotische Kerk, met de smaak van de 17e eeuw. Inclusief veel goed bewaarde objecten. b Het Hofje van Mevr. van Aerden, Kerkstraat 67, Leerdam Waar eens het kasteel van Leerdam stond, verrees in de 18e eeuw dit hofje. We komen dus steeds dichter bij de 19e eeuw. Ook voor de jeugd is er in het hofje wel wat te beleven. c De RK Maria Kerk, Meent 63, Leerdam De kerk werd gebouwd in 1929 dus net geen 19e eeuw meer, maar wel de moeite waard om de bouwstijl te bekijken en te vergelijken met die van de Grote Kerk.

hebben hier een kijkje genomen door een van de sterrenkijkers. Ook bezoekers mogen kijken en krijgen dan meteen uitleg over dit complex in restauratie. U c Muziek in panden, diverse locaties, Leiden Van Carmen tot Schumann: in de inspirerende omgeving van monumentale architectuur kan worden geluisterd naar 19e-eeuwse muziek. Onder het motto ‘alles uit de kast’ laten Leidse orgels van zich horen, kan een kijkje worden genomen achter hun kastdeuren of plaatsgenomen achter de toetsen.U

x Leiden Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 071-5165785, [email protected], www.leiden.nl/openmonumenten dagen 3 Stadhuis, Breestraat 92-104, Leiden

a (Voormalige) Sophia bewaarschoolW, Herenstraat 2, Voorburg De langst bestaande kleuterschool van Nederland is de voormalige Sophia bewaarschool in Voorburg uit 1853. Na ingebruikname heeft de school meer dan een eeuw bestaan tot haar opheffing in 1986. Een voorbeeld van het lossere neoclassicisme uit tweede helft 19e eeuw. b Sluiscomplex, Sluisplein, Leidschendam Maar liefst tien monumenten vormen samen het Sluiscomplex in Leidschendam (1886-1888). Naast het rijk in neorenaissancestijl gedecoreerde sluiswachterskantoor, bestaat het complex uit twee ijzeren ophaalbruggen, aangepast aan moderne eisen. De gekoppelde sluis met twee gemetselde sluiskolken en zes lantaarnpalen met koperen lantaarns maken het complex compleet.

16 SEPTEMBER 2010 stelling over de dijkverzwaring tussen Streefkerk en Langerak.W c Dieselgemaal, Nieuwpoortseweg 2, Langerak In het gemaal worden demonstraties gegeven.

B Lisse Zaterdag 11 september


3 VVV/ANWB,

Grachtweg 53, 2161HM Lisse

[email protected]

c Stoomgemaal De AntagonistW, Stompwijkseweg 11, Leidschendam (Stompwijk) In het ketelhuis van De Antagonist (1882) is een restant van de vroegere stoomketel te bezichtigen. In 1930 werd de stoomaandrijving vervangen door dieselaandrijving. Het gemaal speelde tot 1998 een belangrijke rol in de waterhuishouding. De Antagonist is nog inzetbaar als stoomgemaal.

Van Diepeningenlaan 110 D, 2353KA Leiderdorp

A Liesveld

y Leiderdorp Weekend 11/12 september

a Smaakvol wonen in de 19e eeuwW Plantsoen 69, 45, 25, Leiden Fraai uitzicht, imponerende gevels, smaakvolle interieurdecoraties. De huizen die eind 19e eeuw verrezen aan het Plantsoen trokken gegoede burgers aan. Op de Belle Etage ontvingen zij gasten; inwonend personeel had hun domein op zolder en in het souterrain. b De Leidse SterrewachtU, Sterrewachtlaan 5-7, Leiden De Leidse Sterrewacht is een mooi voorbeeld van 19e-eeuwse, neoclassicistische architectuur. Vele vooraanstaande wetenschappers, waaronder Albert Einstein,

1 Overzicht 5 jaar OMD 2 071-5416959,

3 Leiderdorps Museum,

z LeidschendamVoorburg Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 070-3693233, [email protected], www.omd-lv.nl 3 Informatiestand bij Oude Kerk, Herenstraat, Voorburg

Zaterdag 11 september 2 0184-602881, [email protected], www.vestingstadnieuwpoort.nl 3 Historisch Museum Het Stadhuis, Hoogstraat 53, 2965AK Nieuwpoort a Korenmolen De Liefde, Nieuwe Veer 42, Streefkerk In de molen is een expositieruimte met werken van de Kunstenaarsvereniging Streefkerk. De buitenkant, namelijk de wieken van de molen, wordt bekleed met gebreide lapjes in vrolijke kleuren. Dit is een community breiproject. b Historisch Museum Het Stadhuis, Hoogstraat 53, Nieuwpoort Hier is een stijlkamer uit de 19e eeuw te zien. Ook zijn er schoolfoto’s uit de 60-er jaren van de vorige eeuw en een tentoon-

a De Oude Pastorie, Grachtweg 2, Lisse Dit prachtige gebouw uit 1876 heeft dienst gedaan als pastorie van de Hervormde Kerk. Nu is er een prachtige kunsten antiekwinkel in gevestigd. b Kasteel Keukenhof W, Keukenhof 1, Lisse In 1641 bouwde de welgestelde Adriaen Maertenszoon Block het grote huis dat de basis vormde van het huidige kasteel Keukenhof. Jonkheer Steengracht van Oostcapelle heeft het landgoed uitgebreid. Via vrouwelijke lijn bleef het kasteel vele jaren in de familie. c Stalhouderij Sanders, Heereweg 143A, Lisse Deze prachtige stalhouderij uit 1896 heeft vroeger dienst gedaan voor het wisselen van paarden en koetsen. Het uiterlijk van het gebouw is nagenoeg intact gebleven. U

Wij zien u graag in groten getale op het sfeervolle Fort Wierickerschans: U, als vertegenwoordigers van musea, archieven, historische verenigingen; U, als ambtenaren en bestuurders met de portefeuilles: cultuur(historie), ruimtelijke ordening, monumentenzorg of archeologie; U, als gedreven vrijwilliger, op een molen, op een historisch schip, in een museum, waar dan ook.

Het Erfgoedhuis organiseert op 16 september de derde Erfgoeddag voor alle organisaties, professionals en vrijwilligers in het Zuid-Hollandse erfgoedveld. Het thema van de Erfgoeddag 2010 is: Erfgoed dat land(t), nieuwe rollen voor de historie van het landschap en gaat over de relatie tussen erfgoed en de kwaliteit van onze leefomgeving. We kiezen daarvoor drie ingangen: > Het (on)zichtbare historische landschap > Historisch landschap en ruimtelijke ordening > Historisch landschap en recreatie De Erfgoeddag biedt de laatste ontwikkelingen en de nieuwste inzichten op het gebied van de cultuurhistorie van Zuid-Holland door middel van maar liefst vier keynote speeches. Verder krijgt de dag invulling door diverse interessante presentaties en workshops, discussie, en een gezamenlijke netwerklunch en borrel na afloop.

Land ook! Op 16 september kunt u in één dag veel onderwerpen ‘meepikken’, collega’s ontmoeten, over uw eigen heg kijken, samenwerken, netwerken, evalueren, uw informatie delen met anderen, ideeën opdoen…. en enthousiast worden over nieuwe mogelijkheden om met erfgoed een duurzamere (be)leefomgeving te ontwikkelen. U kunt zich opgeven voor de erfgoeddag 2010 via

www.erfgoeddatlandt.nl

Wij helpen erfgoed in Zuid-Holland behouden, benutten en beleven

De Erfgoeddag 2010 wordt georganiseerd door het Erfgoedhuis ZH, en wordt financieel mogelijk gemaakt door de provincie Zuid-Holland.

De totaalprijs voor deze dag bedraagt € 50,-. Inclusief ontvangst, lezingen, presentaties, lunch en borrel!

48

Zuid-Holland

C Maassluis

E Midden-Delfland

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 010-5912700, [email protected], www.crmmaassluis.nl 3 Koningshof, Uiverlaan 20, 3145XN Maassluis

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 015-3804219, [email protected], www.middendelfland.nl

F Nederlek 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0180-662852, [email protected] 3 Dorpskerk, Kerkplein 4, 2941AD Lekkerkerk a Oudheid Kamer ‘t Kruisgebouw, Poolmanweg 11, Lekkerkerk Expositie oud Lekkerkerk en archief vereniging Lekkerkerk door de Tijd.

D Middelharnis

G Noordwijk

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0187-482400, www.hetdiekhuus.nl 3 Diekhuus Cultureel Centrum, Beneden Zandpad 7, 3241GA Middelharnis

Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 077-3660473, j.vanleersum@ noordwijk.nl, www.noordwijk.nl 3 Gemeentehuis Noordwijk, Voorstraat 42, 2201HW Noordwijk

a Openstelling Van Aerssenhuis, Sommelsdijk Het Van Aerssenhuis wordt opengesteld om een periode van bijna 15 jaar restauratie af te sluiten. Het achterliggende koetshuis, waar de restauratiewerkzaamheden nog in volle gang zijn, is ook opengesteld. Door de dag heen zijn er culturele uitingen in de vorm van muziek en poëzie.U

op 8 maart 1647 is de eerste steen gelegd. Het is de eerste nieuwe gebouwde protestantse kerk op het eiland. Er worden rondleiding gegeven.

J Oud-Beijerland Zaterdag 11 september


a Algemene Begraafplaats, Willem de Zwijgerstraat 36, Maassluis De Baarhuisjes zijn bekend uit boeken van de Maassluisse auteur Maarten ’t Hart. De beheerder van de Algemene Begraafplaats stelt dit jaar een van de huisjes open. Er wordt toelichting gegeven. Verder wordt aandacht besteed aan symbolen op grafstenen.


H Oegstgeest Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 071-5191756, [email protected], www.oegstgeest.nl 3 Gemeentehuis, Rhijngeesterstraatweg 13, 2342AN Oegstgeest

I Oostflakkee Zaterdag 11 september

2 0187 484870,

[email protected], www.zhe.nl

3 VVV/ANWB Middelharnis,

2 0186-646624,

[email protected], www.oud-beijerland.nl 3 VVV, Waterstal 1, 3262JR Oud-Beijerland a Het Oude Raadhuis, Waterstal 1, Oud-Beijerland Wandelpuzzeltocht voor de jeugd tussen 6 en 12 jaar. b Het Oude Raadhuis, Waterstal 1, Oud-Beijerland Tussen 12.00-17.00 uur rijdt er een gratis treintje langs diverse monumenten in het centrum. Er zijn in totaal vier haltes: postkantoor, kerkje Beneden Molendijk, voormalige Zadelmakerij en advocatenkantoor Schep. c Het Oude Raadhuis, Waterstal 1, Oud-Beijerland Gratis fietsvoetveer Oud-Beijerland-Spijke nisse. Opstapplaats Oud-Beijerland nabij de haven aan het Spui en in Spijkenisse in de haven nabij de molen. Diverse vertrektijden vanaf Oud-Beijerland en Spijkenisse. Enkele reis circa 50 minuten.

K Ouderkerk Zaterdag 11 september 2 0182-375743, [email protected], www.golderake.nl 3 Dorpshuis, Johan Brouckplein 11, 2831XV Gouderak a Dorpshuis , Johan Brouckplein 11, Gouderak Tentoonstelling met als onderwerp de 19e eeuw.

Vingerling 3, 3241EB Middelharnis

b Streekmuseum, Kerkstraat 4, Sommelsdijk Het Streekmuseum is ondergebracht in de Kerkstraat van Sommelsdijk in zes trapgevelhuisjes. In het dorpswinkeltje is ouderwets snoepgoed te koop. Verder is er veel van de visserij te zien, maar ook een klompenmaker, een wagenmaker, een schoolklas, klederdracht en sieraden.

a SMS-en in de 19e eeuw, Den Bommel ‘SMS-en’ in de 19e eeuw: Smaak, Muziek en Spel. Op het ‘Klein Waterlooplein’ zijn oud-Hollandse spelletjes. Optredens van onder andere de muziekvereniging en het Sint Adolfskoor. Er is straatvoetbal, schaken, modelbouw, straattoneel en een dictee. b Rechtspraak van een stroper, Ooltgensplaat Open Monumentendag in Ooltgensplaat staat al enkele jaren in het teken van het Franse thema. Naast diverse openstellingen is er een fotospeurtocht, het historische zeilschip de Vrouwe Elisabeth hijst mast en zeilen en een dorpsomroeper laat iedereen horen wat er op deze dag gebeurt. c NH Kerk, Den Bommel De Hervormde kerk is geopend van 10.0016.00 uur. Het is een achtkantige kerk en

L Papendrecht Zaterdag 11 september

M Reeuwijk Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0182-390202, [email protected]


2 071-3428236, [email protected], www.rijnwoude.nl a Oudheidkamers, molens en kerken, Rijnwoude Muziekgezelschappen brengen muziek uit de 19e eeuw ten gehore bij of in de monumenten.

P Rijswijk Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 070-3903617, secretariaat@ historischeverenigingrijswijk.nl, www.historischeverenigingrijswijk.nl 3 Museum Rijswijk, Herenstraat 67, 2282BR Rijswijk a De Oude Kerk, Herenstraat 62B, Rijswijk De Oude Kerk is een rijksmonument uit de 15e eeuw, met diverse aanpassingen uit de 17e eeuw. b Landgoed Te Werve, Van Vredenburchweg 105, Rijswijk Het huis Te Werve is gebouwd in de 16e eeuw, met latere aanpassingen. Het versterkte huis is een rijksmonument. De zeldzame duiventoren dateert uit de eerste helft van de 17e eeuw. c Bonifatiuskerk, Van Vredenburchweg 67-69, Rijswijk De Bonifatiuskerk is een gemeentelijk monument. Het ensemble uit 1896-1897 bestaat uit de kerk met kruiswegstatie, pastorie en begraafplaats.

Q Rotterdam Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-81888469, info@openmonumentendagrotterdam. nl, www. openmonumentendagrotterdam.nl 3 Svenska kyrkan (Zweedse Kerk), Parklaan 5, 3016BA Rotterdam a De Muizenpolder, Parklaan 5, Rotterdam Machteld van Limburg Stirum heeft na jarenlang onderzoek, de onbekende Muizenpolder bekendheid gegeven met de publicatie ‘De Muizenpolder in Rotterdam met zijn Buitens en Bewoners in de 18e en 19e eeuw’. Een lezing met ruim 100 dia’s geeft een boeiend inzicht over deze geschiedenis.

b Salon dell’ Artec, Koningin Emmaplein 1, Rotterdam Salon dell’ Arte is een 19e-eeuws kunsthuis. De eigenaren hebben de huiskamer geopend voor publiek. Een intieme sfeer, omlijst door de Hollandse architectuur, zorgt voor een onvergetelijke middag. Het Dames Danzi strijkkwartet speelt muziek uit de 19e eeuw. c Wereldmuseum, Willemskade 25, Rotterdam In 1851 werd het classicistische pand aan de westzijde van de Willemskade, ontworpen door de Amsterdamse architect A.N. Godefroy, in gebruik genomen door De Koninklijke Nederlandsche Yachtclub. Sinds 1885 fungeert het als museum. Directeur Stanley Bremer verzorgt een rondleiding door het gebouw.

R Schiedam Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 010-2191825, [email protected], www.schiedam.nl 3 Marktkraam bij Stadhuis, Grote Markt, Schiedam a Lezing Open Monumentendag, Schiedam Op vrijdagavond 10 september wordt op een historische locatie een lezing gegeven. Han van der Horst gaat in op de ontwikkeling van Schiedam in de 19e eeuw en schetst een beeld van de Schiedamse samenleving in deze periode van toenemende industrialisatie. b Thematische wandelingen Schiedam organiseert diverse themawandelingen. Er is een speciale kinderwandeling op zaterdag en in Kethel staat een gids klaar om mensen door het dorp rond te leiden. Verder kan de historische binnenstad worden verkend met een archeoloog en worden op zondag zelfs rondleidingen gegeven door prominente 19e-eeuwse Schiedammers! c ‘Opera aan de Schie’ In samenwerking met het Cultureel Forum Schiedam vinden ook dit jaar huiskamerconcerten plaats op verschillende monumentale locaties. Op zaterdagmiddag vinden optredens van diverse solisten plaats, terwijl op zondag vier operakoren hun kunst ten gehore brengen.

zie Bodegraven.

S Schoonhoven

N Ridderkerk

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0182-385009 3 VVV, Stadhuisstraat 1, 2871BR



2 0180-420133, [email protected] 3 Singelkerk, Kerksingel 1, 2981EH Ridderkerk

Schoonhoven

T Spijkenisse Zaterdag 11 september

O Rijnwoude Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw in Spijkenisse 2 0181-696524,

49


[email protected], www.spijkenisse.nl 3 Gemaal De Leeuw van Putten, Noordeinde 93, 3201AK Spijkenisse a Stadhuis, Spijkenisse Al vanaf 16 augustus is er een tentoonstelling in het stadhuis over de 19e eeuw in Spijkenisse en Hekelingen. Speciale aandacht onder andere voor de ontwikkeling van het onderwijs. Ook aan de Burgerlijke Stand, de eerste (Franse) aktes, inclusief stambomen, verkeer, vervoer en kleding wordt aandacht besteed. b Gemaal De Leeuw Bezoek Gemaal De Leeuw van Putten en zijn stoomgeschiedenis. De opgehoogde molen is werkend te bezichtigen. Pannenkoeken, beroepen van toen, een tentoonstelling en boek over alle bestaande en niet meer bestaande molens in Spijkenisse en Hekelingen, stadswandelingen en een kunstmarkt. De fluisterboot vaart. Op diverse locaties Vocaal Festival. c Hekelingen In Hekelingen onder andere een tentoonstelling over de geschiedenis van de kerk en het dorp; begeleid met orgelspel. Enkele ritten van Spijkenisse naar Hekelingen en/of terug met een Jan Plezier met paarden. Fotograferen in kleding van toen. Fietstocht langs diverse mooie, interessante of historische plekken. Fiets-/ voetveer Spijkenisse-Oud-Beijerland.

U Strijen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 078-6748217, [email protected], www.strijen.nl 3 Museum Het land van Strijen, Kerkstraat 47, 3291AK Strijen a Museum Het land van Strijen, Kerkstraat 47, Strijen Medio 15e eeuw werd dit pand gebruikt als smederij. Na de grote brand in 1759, die het dorp grotendeels verwoestte, is het pand herbouwd. In het museum aandacht voor de lokale geschiedenis en de tentoonstelling ‘De smaak van de 19e eeuw’. b Complex van schutsluis en ophaalbrug, naast Buitendijk 2, Strijensas Strijen was lange tijd een belangrijk verkeersknooppunt. Rond 1650 werd het havenkanaal van Strijen verlengd tot aan het huidige Strijensas. De uit giet- en welijzer samengestelde, dubbele ijzeren ophaalbrug over de sluiskolk verving in 1908 een houten voorganger. c Vlasroterij, nabij Kooilandsedijk 43A, Strijen De Hoeksche Waard stond in de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw bekend om de teelt en verwerking van vlas. Deze vlasroterij is de laatst overgebleven vlasroterij met schoorsteen in de Hoeksche Waard, die als zodanig is gebouwd.

V Teylingen Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw, maar wel met mate 2 0252-783518/336, [email protected], www.teylingen.nl

2 071-5614261, [email protected]

3 Ambachts- en Baljuwhuis, Voorstraat 12 kraam, 2251BN Voorschoten

Z Waddinxveen Zaterdag 11 september

a Ruïne van Teylingen Middeleeuwse tijden herleven. Ook wordt aandacht gegeven aan de restauratie werkzaamheden. b Orgelpad door Sassenheim Te voet kunnen de kerken van Sassenheim worden bezocht, alwaar uitleg over de orgels wordt gegeven en de orgels worden bespeeld. c Wandeling door Warmond Tijdens begeleide wandelingen wordt voorlichting gegeven over de vele monumentale panden in Warmond.

W Vlaardingen

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0182-612911, [email protected] 3 Brugkerk, Kerkweg Oost 232, 2741HA Waddinxveen

! Westland Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw a Monumentaal kerkorgel, Maasdijk 40, Maasdijk In Gebouw Concordia aan de Maasdijk 40 te Maasdijk is het monumentale kerkorgel diverse malen te horen. Dit jaar is er een lunchconcert van het Pijnacker Mannenkoor.


1 De smaak van de 19e eeuw 2 010-4353322, [email protected], www.serviceteam-vlaardingen.nl 3 De Windwijzer (voormalige Oosterkerk), Schiedamseweg, 3134BD Vlaardingen. Alleen tussen 12.00-16.00 uur

@ Westvoorne Zaterdag 11 september

2 0181-408039, [email protected]

# Zoetermeer Zaterdag 11 september

a Monumenten in de Oostwijk centraal, Schiedamseweg, Vlaardingen Door middel van een wandelen fietsroute, al dan niet begeleid door stadsgidsen, kunnen de aardigste, leukste, groenste en meest belangrijke plekken in de 19e–eeuwse Oostwijk worden bezocht, die deze dag in het teken van ‘De Smaak’ vallen. b Haringpakhuis, Willem Beukelszoonstraat, Vlaardingen Het pakhuis wordt dit jaar voor het eerst opengesteld. Er berust momenteel een groot deel van het depot van het Streekmuseum. c Hollandiagebouw, Oosthavenkade, Vlaardingen In het gebouw is een expositie te zien over de themawijk, samengesteld door het Stadsarchief. Ook is er doorlopend oud filmmateriaal te zien.

1 De smaak van de 19e eeuw 2 079-3469262, b.t.koopmans@ zoetermeer.nl, www.zoetermeer.nl

3 ’t Oude Huis,

Dorpsstraat 7, 2712AB Zoetermeer a Karnhuis, melkkelder en put, 4e Stationsstraat 450, Zoetermeer Bij deze boerderij uit 1875 hoort een van de leukste boerenerven van Zoetermeer. Achter op het erf staat een manege, er is een hooiberg en er staan stallen waartussen dieren rondlopen. In het karnhuis is de oude stenen vloer bewaard.

$ Zuidplas Zaterdag 11 september

2 [email protected], www. historischmoordrecht.nl

3 oud Gemeentehuis, Westeinde 1, 2841BN Moordrecht

X Vlist Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0182-348426, [email protected], www.gemeentevlist.nl 3 VVV, Hoogstraat 31, 2851BB Haastrecht

Y Voorschoten Zaterdag 11 september


a Bezichtigen nieuwe huisvesting, Westeinde 1, Moordrecht Historische Vereniging Moordrecht verhuist in 2010 naar dit nieuwe pand, dat vanaf 1876 als weeshuis dienst deed, vanaf 1959 als bejaardenhuis en tenslotte als gemeentehuis. b Expositie en boek over voormalig gemeentehuis/weeshuis Er wordt een boek uitgegeven over de geschiedenis van het pand. Tevens expositie.

50

Zeeland



zeeland Bezoek de Open Monumentendag in Zeeland gratis met de bus en Fast Ferries De Provincie Zeeland wil dat iedereen het Zeeuws culturele erfgoed kan bewonderen en maakt daarom het openbaar busvervoer en de Fast Ferries in Zeeland gratis op zaterdag 11 september.

bisschop van Gent, afkomstig uit Hulst. De Librije is geopend, de hoge toren kan worden beklommen. b H Martinuskerk, Groenendijk 40, Kloosterzande Deze kerk is een fraai voorbeeld van een laat 19e-eeuwse dorpskerk die in de noordelijke polders is gebouwd. c H Corneliuskerk, Jacobus de Waalstraat 23, Lamswaarde Ook weer een prachtige laat 19e-eeuwse dorpskerk. Architect was P. Soffers, die ook diverse andere kerken in de omgeving van Hulst heeft ontworpen.

d Kapelle Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw

e Middelburg Zaterdag 11 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0118-675000, www.middelburg.nl 3 Touristshop, Markt 51, 4331LK Middelburg

c RK Heilige Maria MagdalenakerkW, Singelstraat 9, Goes De kerk, in gebruik genomen in 1906, is een neogotische kruisbasiliek met een mengeling van andere neostijlen, maar met een 19e-eeuwse uitstraling. Ontwerp van Margry en Snickers. Rondleidingen door de kerkwacht of met een folder. Ook geopend op zondag van 12.00-16.30 uur.

a De bolwerken, Middelburg De bolwerken van Middelburg zijn een mooi voorbeeld van de smaak van de 19e eeuw. Zij werden tussen 1841 en 1848 aangelegd als stadspark in Engels landschapsstijl door de beroemde tuinarchtect K.G. Zocher. Er zijn speciale rondleidingen. b Stadhuis, Markt, Middelburg Het op één na mooiste gebouw van Nederland blijkt jaarlijks een publiekstrekker. Het Middelburgse stadhuis is een voorbeeld van Vlaams-Brabants gotiek. In de voorgevel bevinden zich 25 beelden van Zeeuwse graven en gravinnen. Na de verwoesting op 17 mei 1940 staat het stadhuis weer te pronken. c Abdijcomplex en Lange Jan, Centrum, Middelburg Het Abdijcomplex bestaat uit de Nieuwe Kerk, de Wandelkerk, de Koorkerk, het Zeeuws Museum en de abdijtoren de Lange Jan. De kerken zijn te bezichtigen, evenals het Zeeuws Museum, dat ook op zondag gratis geopend is. De Lange Jan biedt een fantastisch uitzicht.

c Hulst

f Noord-Beveland


a Borsele Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0113-238383, [email protected], www.borsele.nl

3 Kerk van de Protestantse Gemeente van ’s-Heer Abtskerke - Sinoutskerke, Kerkring 2, 4444AB ’s-Heer Abtskerke a Protestantse Gemeente van ’s-Heer Abtskerke - Sinoutskerke, Kerkring 2, ’s-Heer Abtskerke Officiële opening van de Open Monumentendag door orkest TY in de kerk van ’s-Heer Abtskerke. Er zijn presentaties van Zeeuwse Klederdrachten, met extra aandacht voor de 19e-eeuwse kledij. Het kerkorgel uit 1872 krijgt bijzondere aandacht. b Hoeve Van der Meulen, Zuidweg 30, ’s-Heer Abtskerke Hoeve Van der Meulen is door Stichting ‘Het Zeeuwse Landschap’ enige jaren geleden aangekocht en ingrijpend gerestau-

reerd. Op de boerderij worden rondleidingen verzorgd, waarbij de kapschuur, bakkeet en het 19e-eeuwse interieur te bezichtigen zijn. Tevens demonstraties wasdag en babbelaars bakken. c RK Kerk parochie Heilige Bonifacius, Johan Frisostraat 7, Kwadendamme Eenbeukige neogotische kruiskerk met westtoren, ontworpen eind 19e eeuw door P.J. van Genk en gebouwd in 1902. Glas-inloodramen van atelier Nicolas uit Roermond. Gaaf interieur met oorspronkelijke beschildering en meubilair. Het Bonifaciusbier verhoogt dit weekend de sfeer.

b Goes Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0113-249612, [email protected], www.goes.nl 3 Stadhuis, M.A. de Ruyterlaan 2, 4461GE Goes

Aanraders

a Historische smaakroute, start Grote Markt, Open Monumentendagkraam, Goes Een wandelroute voert langs historische panden, poorten en locaties met restaurants, cafés en bakkers in de binnenstad en vertelt wat over de geschiedenis. De ondernemers bieden een (gedeeltelijke) openstelling en een speciaal menu, drankje, hapje of Zeeuwse lekkernij tegen monumentenprijs. b Meubel- en Rijtuigstoffeerderij Brouwer, Nieuwe Rijksweg 8, ’s-Heer Hendrikskinderen Demonstraties meubelstofferen, glas-inlood en brandschilderen, kaarsen maken, schildertechnieken, houtdraaiwerk, siersmeedkunst, boekbinden, hoefsmederij, rietdekken en meer, met muzikale omlijsting. Gratis poffertjes. Tussen 10.30-16.30 uur pendeldienst tussen museum Goes en ’s-Heer Hendrikskinderen. Info: www.stoffeerderijbrouwer.nl. Toegang ‘rolstoel vriendelijk’, parkeren gratis.

Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0114-389255, [email protected] 3 VVV Het Landshuis, Steenstraat 37, 4561AR Hulst a Basiliek Sint Willibordus, Steenstraat 2, Hulst In de Basiliek wordt aandacht geschonken aan het feit dat de kerk 75 jaar geleden tot basiliek werd verheven. Tevens aandacht voor Cornelius Jansenius, de 16e-eeuwse


1 Restaureren? De moeite waard! 2 0113-302876, [email protected], www.kats-kortgene.nl 3 Nicolaaskerk, Kerkgang 2, 4484CT Kortgene a Nicolaaskerk, Kerkgang 2, Kortgene Bezoek deze oude kerk, zeer de moeite waard om te restaureren. Herinrichten van de Nicolaaskerk maakt het gebouw meer geschikt voor andere activiteiten. Maar

51


restauratie gaat niet vanzelf. Inmiddels is er een begin gemaakt. Een herinrichting volgt als voldoende gelden worden gegenereerd.

g Schouwen-Duiveland Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0111-452400, [email protected], www.schouwen-duiveland.nl 3 VVV, Nieuwe Haven 7, 4301DJ Zierikzee a Brusea (Oudheidkamer en Visserijmuseum), Oudestraat 23, Bruinisse Het gezeefde licht dat door de ramen van het zojuist gerestaureerde pand naar binnen valt, roept in deze authentieke ruimte, met zijn zware zolderbalken en gave houten betimmeringen, de sfeer op van het goede leven van weleer. b Voormalige houtloodsen, Vissersdijk 2 en 2A, Zierikzee In de voormalige houtloodsen, waar boomstammen werden verzaagd en het hout te drogen werd gelegd, zijn de zaagmachines verstomd en is de geur van zaagsel opgetrokken. Tegenwoordig worden hier historische schepen gerestaureerd en kan iedereen sfeer proeven in het restaurant. U

c Slot HaamstedeW, Ring 2, Burgh-Haamstede Midden in Haamstede staat het prachtige 13e-eeuwse Slot Haamstede. Bij een bezoek aan het slot met zijn slotgracht, torens en beboste park, waan je je heer of vrouw op het kasteel. De beroemdste bewoner was Witte van Haamstede, een bastaardzoon van Graaf Floris V.

h Sluis Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0117-457162, awilleboordse@ gemeentesluis.nl, www. gemeentesluis.nl 3 Gemeentelijk Archeologisch Museum, Marktstraat 18, 4527CL Aardenburg

i Veere Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0118-555398, s.hoogerheide@veere. nl, www.veere.nl

3 Gemeentehuis Veere, Traverse 1, 4357ET Domburg

j Vlissingen Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0118-487554, [email protected], www.vlissingen.nl

3 Gemeentearchief Vlissingen, Hellebardierstraat 2, 4381JZ Vlissingen

52

Noord-Brabant


noord-brabant e Bernheze

i Boxtel


Zondag 12 september

1 Bernheze en de smaak van de 19e

1 Archeologie 2 0411-616861,

eeuw

2 06-23411655, info@

[email protected], www.oertijdmuseum.nl 3 Oertijdmuseum, Bosscheweg 80, 5283WB Boxtel

stoelhorstconsultancy.nl, www.bernheze.org a Ridder Robertroute, Kasteel 5, Heeswijk Leerlingen van alle basisscholen in Bernheze worden uitgenodigd om, onder begeleiding van een gids, met hun ouders zaterdagavond de spannende Ridder Robertroute rondom Kasteel Heeswijk te lopen. Onderweg komen zij verhalenvertellers en muzikanten tegen. b Smaak van toen!, Eijnderic, Dorp 92, Heesch Naast openstelling en rondleidingen door deze prachtige monumentale boerderij in hartje Heesch, krijgen mensen de kans om 19e-eeuwse streekgerechten te leren bereiden zoals balkenbrij en zult. De Eijnderic is hier de perfecte locatie voor als educatief en creatief centrum binnen de gemeente. c Happen en Trappen in cultuurhistorie, diverse locaties, Heeswijk-Dinther In Heeswijk-Dinther wordt een monumentale hap-en-traproute uitgezet. Deze kan worden gefietst, maar voor mensen die slecht ter been zijn rijdt, tegen betaling, de historische paardentram. Op diverse locaties, zoals Kilsdonkse Molen, Abdij en de Meijerijsche Museumboerderij, kunnen streekgerecht worden geproefd.


a Aalburg Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-54733819, [email protected], 3 Andries Visserhuis, Slikstraat 15, 4251CB Werkendam a Hervormde kerk, Cornelis Branderhorst straat, Eethen Als aftrap voor de Open Monumentendag organiseert Erfgoed Altena op vrijdagavond een debat in de hervormde kerk. Rond het thema van de Open Monumentendag wordt aan de hand van stellingen gedebatteerd over 19e-eeuwse monumenten of monumenten die in de 19e eeuw zijn gerestaureerd. b Boerderij de Schutskooi, Meerhoek, Genderen Het thema ‘De smaak van de 19e eeuw’ wordt in het Land van Heusden en Altena vormgegeven door aandacht voor eten. In de twee eeuwen oude boerderij de Schutskooi is een boerderijwinkel waar streekproducten worden verkocht. Speciale aandacht voor vergeten groenten. Daarnaast rondleidingen.

Aanraders

b Asten Zaterdag 11 september

2 0493-698850,

www.kasteelasten.nl 3 Kasteel Asten, Kasteellaan 5, 5725AD Heusden

De RK Kerk Sint Petrus is recent gerestaureerd en is een voornamelijk gotische kerk. Naast deze kerk is een luihuis gelegen waar vanuit de klok geluid wordt. Dit is de enige kerk in Noord-Brabant met een apart luihuis. Uniek en zeker een bezoekje waard.

route is de expositie van een tiental kunstenaars uit Leeuwarden in de Blokstallen 2, de voormalige stallen van een militaire manege.

f Best

j Breda Zaterdag 11 september

1 Bon voyage! 2 076-5294586,

[email protected], www.openmonumentendagbreda.nl 3 Informatiestand, Grote Markt (voor het Stadhuis), Breda

b OdulphuskerkW, Hoofdstraat 35, Best Tijdens Open Monumentendag kan de toren van de Odulphuskerk worden beklommen tot boven de kerkgewelven. De toren biedt een fraai uitzicht over de omgeving van Best. In de kerk is een expositie van paramenten en liturgische gebruiksvoorwerpen. De bezoekers kunnen meedoen aan de Odulphuskerk-quiz. c Pastorietuin, Hoofdstraat 35, Best De prachtige pastorietuin is opengesteld voor bezichtiging. Toegankelijk voor rolstoelgebruikers.U

a Paarden op het plein Rijd terug in de tijd met de paardentram en beleef Breda in een snelheid en vanaf een hoogte zoals onze overgrootouders dat gewend waren. De koetsier en zijn knecht hebben de route duidelijk al vaker gereden, het lijkt wel of ze letterlijk alles weten over die oude gebouwen. b Stadhuis op stelten, Grote Markt, Breda Wat er op 11 september allemaal in het Stadhuis gebeurt …. Lopen er nog steeds mensen uit de 19e eeuw rond, of is er iets anders aan de hand? Kom langs en ervaar hoe de 19e eeuw onze 21e eeuw bezoekt. Raadselachtig? Klopt!

Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0497551472, [email protected], Bergeijk.nl 3 Molen de Grenswachter, Kapellerweg 15, 5575BG Luyksgestel a Bakkerij museum Luyksgestel (naast molen Grenswachter), Kapellerweg 15, Luyksgestel Het bakproces bijwonen en actief meedoen kan vanaf 13.30 uur. Alleen op zaterdag. Vooraf reserveren: 0497-541314. b Molen de Grenswachter, Kapellerweg 15, Luyksgestel Molen de Grenswachter is een interessante molen en erg leuk om te bezoeken, zeker in combinatie met het Bakkerij museum. c RK Kerk Sint Petrus Bergeijk Hof + Luihuis, Hof (midden in het centrum), Bergeijk

d Bergen op Zoom

a Kunsten in de Monumenten, diverse locaties in Bergen op Zoom en Halsteren Belangstellenden kunnen niet alleen gratis een kijkje nemen in een groot aantal rijksen gemeentelijke monumenten, maar ook van alles beleven op het gebied van kunst en cultuur. Tentoonstellingen, workshops en talloze optredens brengen de monumenten tot leven. b Kunstroute door Stichting Arsis, Havenkwartier, Bergen op Zoom Een kunstroute van Arsis-leden in 14 monumentale panden in het Havenkwartier. Bijzonder element in deze

c Activiteiten in het teken van IndustrialisatieW, Bergen op Zoom Lezing over voormalige Asselbergsbrouwerij aan de Van Aldegondebaan op vrijdag. Zaterdag rijden door het centrum historische rijtuigen. Zondag staan op de Grote Markt en Het Markiezenhof oldtimers opgesteld, waarin een ritje kan worden gemaakt. Wandel- of fietsroutes langs industrieel erfgoed.

l Deurne Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0493-323655, [email protected], www.vvvdeurne.nl 3 Heemhuis Deurne, Stationsstraat 73, 5751HC Deurne a Fototentoonstelling in het Heemhuis, Stationsstraat 73, Deurne Bij de heemkundekring is een fototentoonstelling ingericht die aansluit op het landelijke thema van Open Monumentendag. b Sint Willibrorduskerk, Markt 9, Deurne Openstelling van deze RK kerk, met toegang tot de grafkelder en mogelijkheid om boven over de gewelven te lopen. In de kerk is een expositie over muziek.

m Dongen Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0162-383200, [email protected], www.dongen.nl 3 Gemeentehuis Dongen, Hoge Ham 62, 5104JJ Dongen


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0162-690215, [email protected], www.drimmelen.nl 3 Molen Zeldenrust, Kerkdijk 19, 4927BG Hooge Zwaluwe

a Odulphuskerk, Hoofdstraat 35, Best De Odulphuskerk is als enige kerk in Nederland gebouwd op geboortegrond van een heilige. De huidige neogotische Odulphuskerk werd in 1880 gebouwd naar ontwerp van architect Karl Weber, maar er is nog veel zichtbaar uit de vroegere Middeleeuwen. Het Vollebregtorgel uit 1850 is onlangs gerestaureerd.U

Weekend 11/12 september 1 Kunsten in de Monumenten 2 0164-277482, [email protected], www.uitinbergenopzoom.nl 3 VVV Brabantse Wal, Kortemeestraat 19, 4611TL Bergen op Zoom

de neogotische bouwstijl terug te vinden. Het mooiste voorbeeld is het hoogaltaar, vervaardigd door H. van der Geld. b Neo-gotische kerken van Katwijk, Beers en Haps

n Drimmelen


1 Kerken 2 0499-371118, [email protected] 3 Odulphuskerk, Hoofdstraat 35, 5683AC Best

c Bergeijk

53


Zondag 12 september

c Duik in het duisterW, Breda Deze spannende speurtocht begint ’s avonds om 19.00 uur. Beleef de sfeer van de stad, de geheimzinnigheid van de omgeving en de ontdekkingen van het verleden. Loop met een lantaarn door donker Breda en help het mysterie oplossen. Voor iedereen van 8-88 jaar.

Sint Janplein 20, 5427BG Boekel

k Cuijk

g Boekel 1 De smaak van de 19e eeuw 3 Heemkamer,


h Boxmeer Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0485-576665, vvvboxmeer@regio-vvv. nl, www.vvvboxmeer.nl 3 VVV, De Raetsingel 1, 5831KC Boxmeer


3 VVV,

Grotestraat 62, 5431DL Cuijk a Martinus kerk, Kerstraat 10, Cuijk Zowel in het exterieur als het interieur is

a Molen Zeldenrust, Kerkdijk 19, Hooge Zwaluwe Museum Zwaluws erfgoed, de NH kerk, de RK kerk en Molen Zeldenrust zijn opengesteld. Bij elk monument zijn diverse activiteiten, waaronder optredens van koren en bands, tentoonstellingen, orgelspel, verkoop van streekprodukten, vendelzwaaien en boogschieten en niet te vergeten het rad van avontuur. b Vlaamse schuur, Hoofdstraat 161, Terheijden De Heemkundekring exposeert in de Vlaamse schuur over de sixtees, met gebruiksvoorwerpen die in die tijd modern waren zoals bromfietsen. In het Witte kerkje aan de Hoofdstraat 1 exposeert Ivonne van Oosterhout schilderijen en beelden. Ook Molen De Arend is opengesteld.

54

o Eindhoven Zondag 12 september

1 Eindhoven 1800-1900 2 040-2961136, info@ architectuurcentrumeindhoven.nl, www.architectuurcentrumeindhoven.nl 3 Voormalige Marechausseekazerne, ’t EiB Huys, Grote Berg 9, 5611KH Eindhoven a Verrassingswandeling De verrassingswandeling voert langs tal van 19e-eeuwse gebouwen. Deelnemers bezoeken een geheime 19e-eeuwse villa! Welke? Wandel mee met een van de zes wandelingen. Slechts 20 kaartjes per wandeling, vanaf 12.00 uur verkrijgbaar bij het centrale informatiepunt. Maximaal 2 gratis kaartjes per persoon.

p Etten-Leur Zaterdag 11 september 2 076-5024253, www.etten-leur.nl

q Geertruidenberg Weekend 11/12 september 2 0162-512226, [email protected] 3 VVV Geertruidenberg, Markt 46, 4931BT Geertruidenberg

Noord-Brabant


Speciale tentoonstelling in de hal, van en over de firma Raymakers. Gemert was een weverstad. De wevers maakten een fors deel van de beroepsbevolking uit en hun taal, doen en laten, hun zwoegen en schamel bestaan bepaalden de klankkleur van Gemert. c Rondleidingen kasteel Gemert.

binnen te lopen. Bij mooi weer is het terras open. b Basiliek HH Agatha & Barbara, Markt 57, Oudenbosch De basiliek in Oudenbosch is een weerspiegeling van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. De basiliek werd gebouwd tussen 1865-1892. De basiliek in Rome was een grote inspiratiebron voor de beroemde architect Pierre Cuypers. Gevel ontworpen door prof. ir. G. van Swaay. c Botanische tuin Arboretum Oudenbosch, Markt 46, Oudenbosch Tegenover de basiliek is de ingang van de Botanische tuin Arboretum Oudenbosch, een voormalige kloostertuin. De historie van de tuin begon met de vestiging van de Latijnse school in 1835 op deze plek. De tuincollectie is nog steeds in ontwikkeling.

t Gilze en Rijen Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0161-290238, GJ.Merkus@gilzerijen. a Fietstocht langs 19e-eeuwse panden. Bij twintig panden op de route is er iets extra’s te doen. Deelnemers kunnen een stikker verdienen die op een vel moeten worden geplakt. Wanneer de hele route is afgelegd zijn er leuke prijzen beschikbaar.

u Grave Zaterdag 11 september

2 0486-475300,

[email protected], www.toerismegrave.nl 3 VVV, Rogstraat 13, 5361GP Grave

v Haaren Zondag 12 september

a Stadhuis, Markt 32-36, Geertruidenberg Zeer interessant is de trouwzaal, die in vroegere tijd de zaal was waar recht gesproken werd, getuige de beeltenis van Vrouwe Justitia in de wand.

r Geldrop-Mierlo Zondag 12 september


3 P.C. Beekman,

Hr. Dickbierweg 63, 5731CK Mierlo

s Gemert-Bakel Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0492-366606, [email protected], www.vvvgemert-bakel.nl 3 VVV Gemert-Bakel, Ridderplein 49, 5421CX Gemert a Gemertse Weversoproer, Pandelaar 106, Gemert Weversoproer om 18.00 uur bij het Boerenbondsmuseum. Aartje van Asseldonk wordt, na een toespraak bij zijn huisje tegenover het verzamelde volk, door de pliessietroepen gearresteerd en naar het Stumpke gevoerd. Het Gimmertse volk trekt mee met muziek, tromgeroffel en het schreeuwen van leuzen. b Tentoonstelling in Gemeentehuis Gemert-Bakel, Ridderplein 1, Gemert

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0411-627282, [email protected], www.haaren.nl 3 Gemeentehuis, Mgr.Bekkersplein 2, 5076AV Haaren a Fietsroute Prachtige fietsroute door de dorpen Esch, Helvoirt, Haaren en Biezenmortel, langs monumenten die passen bij de smaak van de 19e eeuw. b Smaakvol Haaren Genieten van culturele en culinaire activiteiten gebaseerd op het thema ‘De smaak van de 19e eeuw’. c Schatkaart voor de kinderen Spannende en leerzame zoektocht voor de kinderen met behulp van een schatkaart.

w Halderberge

x Helmond Weekend 11/12 september

2 0492-554184 3 Gemeentemuseum Helmond (kasteel), Kasteelplein 1, 701PP Helmond

uit de 15e, 16e en 19e eeuw, gotische en renaissance schilderingen. Maar als het pand niet wordt gerestaureerd, gaat het met interieur en al verloren. b De Muzerije, Hinthamerstraat 74, ’s-Hertogenbosch Vier middeleeuwse woningen, samengevoegd achter één voorgevel, in Régence en Lodewijk XV- stijl. Diverse herbestemmingen en verbouwingen: ambtswoning van de bisschop, woning van de militaire commandant, kazerne, Hof van Justitie, lyceum. Nu: Huis voor Amateurkunst. Activiteit: feestelijke heropening naar aanleiding van een ingrijpende verbouwing. c Zwanenbroedershuis, Hinthamerstraat 94, ’s-Hertogenbosch Op deze plek is sinds de 15e eeuw de ‘Illustere Lieve Vrouwe Broederschap’ (1318) gehuisvest. Het pand dateert uit 1846. Neogotisch en met een rijk interieur. Bezoekers kunnen een blik werpen op de gedekte tafel van de jaarlijkse maaltijd van de ‘Illustere Lieve Vrouwe Broederschap’.

z Heusden Weekend 11/12 september

a ‘De Zeven van Helmond’, Theaterwandeling, zondag in centrum van Helmond. Op zondag van 13.00-17.00 uur leidt de theaterwandeling ‘De Zeven van Helmond’ de wandelaars in het centrum langs een zevental met name 19e-eeuwse monumenten, zoals het voormalige Mater Deï, bogengebouw/Berlaer en de Lambertuskerk. b ‘Lopen door de hel’, theater-wandeling, in buitengebied van Helmond. Op zaterdag van 13.00-17.00 uur is er onder het motto ‘Lopen door de hel’ een theater-wandeling in het buitengebied van Helmond met als startpunt het landbouwmuseum Jan Visser. De wandeling voert onder andere langs het 19e-eeuwse kapelletje van Binderen. c Gemeentemuseum Helmond (kasteel), Kasteelplein 1, Helmond Het gemeentemuseum (kasteel) is het hele weekend open van 13.00-17.00 uur. Met onder andere middeleeuwse kinderspelen op de binnenplaats en bezoek aan de bel-etage. Speciaal in het kader van de theaterwandeling de ‘Winkel van Rinkel en de Kinkel’ in de duiventoren.

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0416-662100, [email protected], www.rijkheusden.nl

3 Heusdens Buro voor toerisme, bezoekerscentrum Heusden-vesting, Pelsestraat 17, 5256AT Heusden a Rondleiding Heusden vesting, Pelsestraat 17, Heusden Van 12.00-15.00 uur ieder uur een rondleiding onder leiding van een gids. De gidsen dragen kledij uit de 19e eeuw en geven een rondleiding over de beleving van toen. b Het Gouverneurshuis, Putterstraat 14, Heusden Expositie met oude en hedendaagse afbeeldingen. Hierbij worden voorwerpen tentoongesteld van toen en nu.U


2 0165-390711,

[email protected], www.halderberge.nl en www.waarbrabantbegint.nl 3 Zorgboerderij de Meeshoeve, Strijpdreef 6, 4751SV Oud Gastel

y ’s-Hertogenbosch Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 www.s-hertogenbosch.nl 3 Stadhuis, Markt 1, 5211JV ’s-Hertogenbosch

a De Meeshoeve, Strijpdreef 6, Oud Gastel Zorgboerderij de Meeshoeve is open. Er is muziek, een toneelgroep geeft een uitvoering en er zijn informatiestands. Een uitgelezen gelegenheid om het monumentale woonhuis te bezichtigen en de winkel eens

a Hinthamerstraat 138, ’s-Hertogenbosch Bekend van ‘Het Mooiste Pand van Nederland’. Achter de gevel zijn sporen te vinden van 500 jaar interieurgeschiedenis, waaronder muurschilderingen, plafonds

c Lutherse kerk, Putterstraat 30, Heusden Orgelconcert in het Luthers kerkje. Het orgel dateert uit 1859.

56

A Laarbeek Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0492-469791, lydia.bongenaar@ laarbeek.nl, www.laarbeek.nl 3 Heemkamer Bartold van Heessel, Bosscheweg 14 A, 5735GR Aarle-Rixtel

Noord-Brabant



ma. Ook vele (herdenkings)bomen in het park zullen de nodige aandacht krijgen.

c Grote Kerk, Kerkstraat 15, Oss De Grote Kerk is een rijksmonument, gebouwd in 1859 in neogotische stijl naar ontwerp van architect Van Tulder. Het interieur is geïnspireerd op de gotische SintJanskathedraal in Den Bosch en is rijk aan kleur en beelden. Met een gids kan de toren worden beklommen.

F Oirschot Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0499-550258, [email protected] 3 Oude Raadhuis Oirschot, Markt 1, 5688AJ Oirschot

a Huize Vredendael, Kapelstraat 2, Beek en Donk Deze prachtige villa uit 1898 wordt opengesteld door de eigenaren die het in stijl opgeknapt hebben. Vooral de monumentale trap en de werkkamer met lambrisering zijn de moeite waard om te bekijken b Pastorie Leonarduskerk, Kapelstraat 29, Beek en Donk De pastorie en het bijbehorende koetshuis zijn onlangs opgeknapt door een nieuwe eigenaar. In de hal zijn bij de restauratie authentieke vloertegels en in de serre zijn muurschilderingen tevoorschijn gekomen. Deze bijzondere elementen zijn nu te bezichtigen.

B Loon op Zand

Zaterdag 11 september 2 0416-289277, [email protected]

C Mill en St. Hubert Zondag 12 september

2 0485-460324,

[email protected], www.gemeente-mill.nl 3 De Heimolen, Wanroijseweg, St. Hubert

D Moerdijk Weekend 11/12 september

2 0168-472222,

[email protected], www.willemstadtoerisme.nl 3 Mauritshuis, Hofstraat 1, 4797AC Willemstad

a Mauritshuis, Hofstraat 1, Willemstad In het jachtslot van Prins Maurits uit 1623 zijn schilderijen en een expositie van de Heemkundige kring te bekijken.

E Nuenen Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 040-2832464, [email protected] 3 Het Klooster, Park 1, 5671GA Nuenen a Het Park, Nuenen Centrum, Nuenen Het monumentale karakter van dit beschermde dorpsgezicht met zijn vele panden en objecten uit de 19e en de 20e eeuw sluit redelijk aan bij het landelijk the-

J Roosendaal

a Sint Petruskerk, Markt 2, Oirschot Hoewel de restauratie van de kerk nog niet is voltooid, kan dit jaar de toren weer worden beklommen. b Oude Raadhuis, Markt 1, Oirschot Expositie van foto’s van oud Oirschot, de slager, groenteboer en bakker van weleer, 19e-eeuwse menukaarten en recepten. c Optreden van Toneelgroep ’t Monumentje


1 De smaak van de 19e eeuw 2 0165-545561, [email protected], www.vvvroosendaal.nl 3 VVV, Markt 71, 4701PC Roosendaal

K Sint-Anthonis Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0485-383849, [email protected] 3 VVV Sint Anthonis, De Merret 2, 5845DA Sint Anthonis

G Oisterwijk Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 013-5291348, [email protected], www.oisterwijk.nl

H Oosterhout Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 0162-424389, [email protected], www.vvvoosterhout.nl 3 Museum Oud-Oosterhout, Bredaseweg 129, Oosterhout a Route langs De smaak van de 19e eeuw Een fietsroute voert langs panden in het centrum van Oosterhout die dateren uit de 19e eeuw. Openstelling van de Sint Jansbasiliek en bijbehorende pastorie, de Vredeskerk en Stadstuin De Schelp. b Museum Oud-Oosterhout, Bredaseweg 129, Oosterhout In het buitenmuseum zijn miniatuurpanden te bewonderen uit het Oosterhout van de 19e eeuw. Het binnenmuseum herbergt een collectie gebruiksvoorwerpen van 19e-eeuwse ambachten. c Mooie Keetjetentoonstelling, Bredaseweg 129, Oosterhout Tentoonstelling van foto’s, geschriften en gebruiksvoorwerpen rondom ‘Mooie Keetje’; het beroemdste meisje van Oosterhout. In de 19e eeuw was zij uitbaatster van een plaatselijke herberg. De schrijver Hildebrand beschrijft zijn liefde voor haar in zijn boek de Camera Obscura.

I Oss Weekend 11/12 september

2 0412-633604, www.stadsarchiefoss.nl 3 Stadsarchief, Peperstraat 12, 5341CZ Oss

a Museum Jan Cunen W, Molenstraat 65, Oss De fabrikantenvilla waarin Museum Jan Cunen is gehuisvest, werd in 1888 gebouwd naar ontwerp van architect H.R. Hendriks. Het is een typisch 19e-eeuws ontwerp in neoclassicistische stijl. Omdat er gewerkt is met prefab onderdelen, spreekt men wel van industrieel neoclassicisme. Sinds 2001 rijksmonument.

b Leerlooiershuisje, Walstraat 18, Ravenstein In het Leerlooiershuisje is een kleinschalig museum gevestigd over de geschiedenis van de leerlooierij en de schoenindustrie van Ravenstein. In 1885 begon Ignaat Suermondt met zijn leerlooierij aan de gracht. Het huisje is hier een overblijfsel van. Hieromheen ligt een gereconstrueerde stadstuin met oude looimachines.U

a ’t Parochiehuus, Lepelstraat 10, Sint Anthonis Al kent de gemeente Sint Anthonis weinig of geen gebouwen die dateren uit de 19e eeuw, wel kan weergegeven worden hoe men leefde en werkte. De expositie toont hoe men in die tijd met hard werken het hoofd boven water wist te houden.

L Tilburg Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-44940444, [email protected], www.historietilburg.nl 3 Regionaal Archief Tilburg, Kazernehof 75, 5017EV Tilburg a Abdij Koningshoeven, Eindhovenseweg 3, Berkel Enschot Er worden gratis rondleidingen gegeven door de brouwerij en het proeflokaal is geopend tot 19.00 uur. b De Rooi Pannen, Dr. Ahausstraat 1, Tilburg In dit voormalige klooster is thans een opleidingscentrum voor de horeca gevestigd. Er worden gerechten uit de 19e eeuw bereid.

M Uden Zaterdag 11 september

2 0413-281665,

[email protected], www.uden.nl

3 Uden

57


N Veghel Zondag 12 september 1 Industrieel erfgoed 2 0413-364427, [email protected] 3 Het Raadhuis, Markt 1, 5461JJ Veghel a De Zuid-Willemsvaart en haven Veghel is na de aanleg van de ZuidWillemsvaart en de haven in 1826 uitgegroeid tot een gemeente met heel veel industrie. Er wonen nu 38.000 mensen en er zijn 25.000 arbeidsplaatsen. Vooral de bedrijven aan en in de omgeving van de haven zijn betrokken bij de Open Monumentendag.

O Vught Zaterdag 11 september

2 070-6580638 3 Gemeentehuis,

Secretaris van Rooijstraat 1, 5261EP Vught

P Werkendam Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 06-54733819, [email protected], www.historiewerkendam.nl 3 Andries Visserhuis, Slikstraat 15, 4251HG Werkendam

a Open Dag Stichting Titurel, Putseweg 44, Putte Zaterdag van 12.00-17.00 uur Open Dag Stichting Titurel en Landgoed Bieduinen. Stichting Titurel zet haar poorten open voor een culinaire en culturele tijdsprong naar de 19e eeuw. Samen met de Vrienden van Bokki zorgen bewoners en medewerkers voor een avontuurlijke dag. b Wandelroute Moretusbos/theehuis Gloriëtte, Oudbroek, Putte Theehuis De Gloriëtte en het Moretusbos horen bij Kasteel Ravenhof, in 1760 aangelegd door Jonkheer Moretus. Toen België zelfstandig werd, kwam de grens dwars door zijn eigendom te liggen: het theehuis staat in Nederland, het kasteel in België. Vanaf 11.00 uur. c Streekheemmuseum Den Aanwas, Wielertentoonstelling Tour de France, Aanwas 29, Ossendrecht Streekheemmuseum den Aanwas, open van 13.30-16.30 uur, met wielertentoonstelling ‘Woensdrecht in de Tour de France’, over 15 Woensdrechtse deelnemers aan de Tour. Terugkeer naar het jaar 1900 met de relieken van prinses Paulientje, het kleinste levende meisje ooit.

R Woudrichem Zaterdag 11 september


a Kasteel Dussen, Binnen 1, Dussen In het Land van Heusden en Altena aandacht voor het eten van vroeger. In Kasteel Dussen wordt een High Tea gehouden, een gewoonte die in de 19e eeuw tot ontwikkeling kwam. Bijzondere bewoners zoals Marie Camille de Croix en mejuffrouw Suringar, komen tot leven. b Andries Visserhuis, Slikstraat 15, Werkendam In het Andries Visserhuis is een expositie met speculaasplanken, waaronder een prachtige speculaasplank van korenmolen Ken U Zelven. Speculaas is in Werkendam een specialiteit. Begin 20e eeuw werd het over de gehele wereld verspreid. De speculaas werd opgestuurd naar Rusland, China, Argentinië en Egypte.

Q Woensdrecht Weekend 11/12 september

2 0164-277482,

[email protected], www.woensdrecht.nl 3 VVV agentschap Woensdrecht (VVV Brabantse Wal), Groene Papegaai 19, 4631RX Hoogerheide

3 Andries Visserhuis,

Slikstraat 15, 4251CB Werkendam a Fort Giessen, Giessense steeg, Giessen Wat at Jan Soldaat in de 19e eeuw? Fort Giessen is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Op het fort wordt een 19e-eeuwse soldatenmaaltijd geserveerd. Ook zijn er kinderactiviteiten en ontvangt het fort scholen tijdens de Klassendag. Verder een expositie van de Archeologische Vereniging. b Hervormde Martinuskerk, Kerkstraat, Woudrichem Het orgel is een blikvanger en wordt vandaag bespeeld. Het werd in 1865 voor Fl 800,- gekocht uit de kloosterkerk in Den Haag. Het gebeeldhouwde front werd door stadhouder Willem III geschonken aan de Kloosterkerk. Het bladgoud werd rond 1978 tijdens een restauratie ontdekt. c Foto expositie op Den Bol, Stadshaven, Woudrichem Schoolkinderen fotograferen monumenten en stellen de mooiste foto’s ten toon op Den Bol, buiten de waterpoort van Woudrichem. Bezoekers kiezen de mooiste foto’s.

S Zundert Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 076-5964131, info@ dedrieheerlijkheden.nl, www.dedrieheerlijkheden.nl 3 Cultuur historisch centrum de Weegrheijse, St Bavostraat 18, 4891CK Rijsbergen

58

Open Monumenten Klassendag



Les in monumenten

Klasse! Monumenten oud en saai, en dus niets voor kinderen? Dan hebt u buiten Karel Kist, Lambertus Lintenknipper en Vincent Violini gerekend. Bijna 14.000 kinderen van groep 7 en 8 kunnen u meer over deze Monumensjes vertellen na hun Open Monumenten Klassendag. En kunnen u nog véél meer vertellen! ‘Hé, psst, jij daar... ja jij! Weet je wie ik ben? Guido de Gids, om je rond te leiden. Weet je waar je nu bent? Nee? Nou, ik wel gelukkig, maar ik ben dan ook een Monumensje!’ Ongeveer op deze manier zullen duizenden Nederlandse basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 binnenkort een monument binnengeloodst worden. Een klooster in, aan de hand van Zuster Zaligheid. Een patriciërshuis in, onder leiding van Regina van Rijkesteijn. Een fabriek in, in het kielzog van Willem Werkmans. Of een van de veertien andere soorten monumenten in, gegidst door een van die andere Monumensjes. Die spelen de hoofdrol in een grootscheeps offensief dat de Stichting Open Monumentendag dit jaar heeft ingezet om meer kinderen meer te betrekken bij meer monumenten, onder de noemer Open Monumenten Klassendag. Een schot in de roos, getuige de 600 klassen die zich er nu al voor aangemeld hebben, met in totaal bijna 14.000 leerlingen.

In kaart De opzet van de Open Monumenten Klassendag is even simpel als doeltreffend. Net als bij de Open Monumentendag wordt een getrapt model toegepast: de landelijke Stichting Open Monumentendag heeft het idee en de lesmaterialen ontwikkeld, de comités organiseren de Klassendag op lokaal niveau. De Klassendag zelf is op de vrijdag vóór het tweede weekend

van september, dus aan de vooravond van de Open Monumentendag zelf, en neemt die hele schooldag in beslag. In de ochtend worden de kinderen op het fenomeen ‘monument’ voorbereid, onder meer door een korte introductiefilm. Daarna gaan ze een monument in de directe omgeving ‘te lijf’, samen met een rondleider die het monument als geen ander kent. Met behulp van een aantal door de Stichting ontwikkelde instrumenten en gewapend met een fototoestel, brengen ze de wereld van het monument ruw in kaart. Dat doen ze, eenmaal terug in de klas, nog eens fijntjes over door een ‘Monumentenkaart’ te maken, als verwerking van de stof. Om in officieel onderwijsjargon te spreken: de leerdoelen van Open Monumenten Klassendag sluiten naadloos aan op kerndoelen binnen de domeinen ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ en ‘Kunstoriëntatie’. Dat kan het Fonds voor Cultuurparticipatie van harte beamen, getuige de subsidie die het aan de Klassendag verstrekt heeft.

Levende materie Behalve gidsen van vlees en bloed zijn er dus ook de Monumensjes, speciaal bedacht en vormgegeven voor de Open Monumenten Klassendag. Ze zijn letterlijk in het leven geroepen om de monumentale materie te verlevendigen waar dat nodig is: het zijn stuk voor stuk de vroegere bewoners van de gebouwen in kwestie. Zij kunnen het verhaal van het monument uit eerste hand vertellen. Zij waren erbij; zij weten waarom je in een kasteel bij het omdraaien van de bank bij het haardvuur ‘het heen en weer’ kon krijgen; of waarom je ‘stinkend rijk’ moest zijn om in een kerk begraven te mogen worden; of waarom je op een schip maar lelijk met iemand ‘opgescheept’ zat als die scheurbuik kreeg... Op de eerste Open Monumenten Klassendag, op vrijdag 10 september aanstaande, zal blijken hoe goed de Monumensjes hun werk gedaan hebben. En of u er, als (groot)ouder van een kind uit groep 7 en 8, zelf een ‘monumensje’ in de familie bij hebt gekregen die het Verhaal van het Monument verder vertelt, en die niets liever zal willen dan nieuwe verhalen te halen in nog veel meer andere monumenten. Daar hebt u dan het weekend na de Klassendag volop de gelegenheid toe!

59

60

Limburg



61


limburg a Beek Zondag 12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 046-4374251, [email protected], www.gemeentebeek.nl 3 Heemkundemuseum, Om de toren 5, 6191XZ Beek

b Beesel Zondag 12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 077-4742100, [email protected], www.maas-enswalmdal.nl 3 VVV, Raadhuisplein 1, 5953AL Reuver a De Grauwe Beer, Kerkweg, Reuver Oorspronkelijk stond De Grauwe Beer in de Zaanstreek, waar de molen in 1604 werd gebouwd als houtzaagmolen. Na afbraak werd ze in onderdelen over de Maas naar Beesel vervoerd en in 1892 in Beesel opgebouwd als graanmolen. Er worden rondleidingen en maaldemonstraties gegeven.

c Echt-Susteren Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0475-470742, [email protected], www.deplats.nl 3 Cultureel Centrum De Plats, Plats 1, 6101AP Echt a Cultureel Centrum De Plats, Plats 1, Echt Om 10.00 uur wordt de Open

a Stoombierbrouwerij De Keyzer, Wycker Grachtstraat 21, Maastricht Vrijwel de volledige inrichting en de inventaris van deze stedelijke ambachtelijke brouwerij uit 1880 is bewaard gebleven. Wie het binnenterrein op loopt, staat meteen in de 19e eeuw. Op zondag te bezoeken van 13.00-17.00 uur, met ieder half uur rondleidingen en proeverijen.

Monumentendag geopend in Cultureel Centrum De Plats, waar een tentoonstelling is ingericht met fotomateriaal, betrekking hebbend op het thema van dit jaar. b Voormalige klooster, Koningsbosch Het voormalig klooster is zaterdag speciaal opengesteld van 11.00-16.00 uur.

k Nuth Zondag 12 september



[email protected], www.nuth.nl

e Gulpen-Wittem Zondag 12 september

l Onderbanken

1 Opmerkelijk gebouwen te Mechelen 2 043-8800763,

f Heerlen Weekend 11/12 september 1 De smaak van de 19e eeuw 2 045-5604566, [email protected], www.openmonumentendag heerlen.nl 3 Köpkensmolen, Rennemigerveldweg 3, 6413BP Heerlen

Zondag 12 september

1 66-jarige bevrijding 2 046-4423063, b SavelbergkloosterW, Gasthuisstraat 2-4, Heerlen Dit pand dateert uit de 17e eeuw en was indertijd een woonhuis. In 1875 werd het gekocht door Savelberg. Het pand is toen verbouwd en geschikt gemaakt voor kloosterbewoning. Inmiddels heet het pand in de volksmond het ‘Savelbergklooster’. c Huis de Luijff, Wilhelminaplein 24, Heerlen Dit huis aan de oude veemarkt ontleende haar naam aan de aanwezigheid van een markante luifel. Het is een van de weinige, nog bestaande Heerlense huizen uit de 17e eeuw.U

a Kapel Huize de Berg, Gasthuisstraat 45, Heerlen De kapel van Huis De Berg is kenmerkend voor het werk van Seelen: niet spectaculair, maar kwaliteit met oog voor detail en verfijnde afwerking. Bijzondere elementen in het hele gebouw.U

a Laethof, Putstraat 17, Eygelshoven Deze hoeve is in 1764 gebouwd door Frans Russel. Hier was het laathof of laatgerecht van Eygelshoven gevestigd. Het is nu in gebruik door de heemkundevereniging die er een klein mijnmuseum heeft gevestigd. b Baalsbruggermolen, Baalsbruggerweg 28, Kerkrade De eerste molen stamt uit 1106 en wordt genoemd in de Annales Rodenses, de oude kronieken van abdij Rolduc. De molen was lange tijd eigendom van abdij Rolduc. Het huidige gebouw kent vele authentieke elementen en wordt grondig gerestaureerd.

h Landgraaf Zaterdag 11 september

1 65 jaar bevrijding van Landgraaf 2 045-5695494, jo.nievelstein@ landgraaf.nl, www.landgraaf.nl

3 Verenigingscentrum Heemkunde vereniging Landgraaf O.C.G.L., An de Voeëgelsjtang 12, 6373BJ Landgraaf

i Maasgouw Weekend 11/12 september


g Kerkrade Zondag 12 september



Aanraders

m Roerdalen Weekend 11/12 september

d Gennep

[email protected], www.gulpen-wittem.nl 3 In de Kroeën voorheen ‘A gen Pomp’, Hoofdstraat 23, 6281BB Mechelen

leerde Belgische verzetsstrijders is in 1959 in Mindergangelt, vlak over de Duitse grens bij Schinveld, een herdenkingsmonument opgericht. Het heet het Memoriaal en staat achter de ingang van Wildpark Gangelt.

[email protected], www.kerkrade.nl 3 Baalsbruggermolen, Baalsbruggerweg 28, 6464EL Kerkrade

3 VVV, Wijngaard 8, 6017AG Thorn

j Maastricht Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0433-3504550, [email protected], www.maastricht.nlw 3 VVV, Kleine Staat 1, 6211ED Maastricht

[email protected], www.de4sjprunk.nl 3 Harmoniezaal, Beekstraat 7, 6451CA Onderbanken (Schinveld) a Tentoonstelling 66-jarige bevrijding Onderbanken Op maandag 18 september 1944 werden de dorpen Bingelrade en Merkelbeek bevrijd. Een dag later, op dinsdag 19 september 1944 volgden Schinveld en Jabeek. Vlak ervoor, op 14 september, lieten zeven Belgische verzetsstrijders het leven. Aan deze turbulente tijd wordt een tentoonstelling gewijd. b Bezoek aan het herdenkingsmonument in Mindergangelt, DuitslandU Ter nagedachtenis aan de zeven gefusil-

1 Kunststroom Roerdalen 2010 2 0475-538167, [email protected], www.roerdalen.nl a Kunststroom Roerdalen 2010, Monumenten locaties in zes kernen Roerdalen Op monumentale locaties in Melick, Herkenbosch, Vlodrop, Posterholt, Sint Odiliënberg en Montfort worden kunsttentoonstellingen ingericht door kunstenaars uit het stroomgebied van de Roer in Nederland, Duitsland en België. De weg tussen de verschillende locaties voert door het mooie Roerdal.

n Roermond Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0475-335847, [email protected], www.vvvmiddenlimburg.nl 3 VVV Roermond, Markt 17, 6041EL Roermond a Expositie Bouwplaten Stadhuis en station, Voogdijstraat, Roermond Bijzonder is de expositie van maquettes van het Stadhuis en het Roermondse station in de Ursulakapel. Leerlingen van basis-

62

scholen hebben bouwplaten (schaal 1:100) van deze gebouwen gekregen. In groepsverband kunnen zij de entourage rondom de aankleden. De mooiste werkstukken krijgen een prijs. b Steenen Trappen, Neerstraat 33, Roermond De Steenen Trappen is sedert 1666 een landmark in Roermond. In 1876 kwam het in bezit van de Zusters van het Arme Kind van Jezus, die het tot 1994 gebruikten voor onderwijs en opvoeding van kinderen. Diverse rondleidingen.

Limburg


r Valkenburg a/d Geul Weekend 11/12 september

s Venlo Zaterdag 11 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 077-3543800, venlo@ vvvnoordlimburg.nl, monumenten.venlo.nl 3 VVV, Nieuwstraat 40 -42, 5912JT Venlo

CABALLERO FABRIEK DEN HAAG

o Simpelveld Zondag 12 september

1 Boerenmarkt anno 1800 2 045-5229521,

[email protected], www.gemeentesimpelveld.nl

a Boerenmarkt, plein rond de kerk, Simpelveld Op het plein rondom de kerk in Simpelveld vindt een Boerenmarkt anno 1880 plaats. Aktiviteiten: o.a. demonstraties, markt, proeverijen, wandelingen met gids langs 19e-eeuwse panden, een schoolklas anno 1800, oude ambachten, oude kinderspelen.

t Venray Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 0478-516503, [email protected], www.rooynet.nl 3 VVV/ANWB (alleen op zaterdag), Henseniusplein 13, 5801BB Venray

p Sittard-Geleen Weekend 11/12 september

1 De smaak van de 19e eeuw 2 046-4778451, [email protected], www.sittard-geleen.nl/ 3 Museum Het Domein, Kapittelstraat 6, Sittard

q Stein Zaterdag 11 september

1 Smaak van de 19e eeuw 2 046-4359392, [email protected], 3 Standerdmolen Urmond, Sjirperspad 1 ong., 6129HS Urmond a Sint Augustinuskerk, Elsloo De kerk is geopend mede in verband met inzameling van gelden voor restauratie van het dak van het kerkgebouw. b Kasteel Elsloo, Elsoo Op het terrein van Kasteel Elsoo is de watermolen opengesteld en het openbare wandelpark. c Brouwerij De Fontein, Stein Op zondag is in de brouwerij om 16.30 uur een concert door het Steinder Mannenkoor.

a MissiemuseumW, St. Michaelstraat 7, Steyl Museum van de 19e eeuw: presentatie over het ontstaan van het museum, rondleidingen door kloosterdorp Steyl, de kloostertuinen, Ketelhuis en de grotten, filmprogramma en de vaste collectie. Ook het Ketelhuis is speciaal voor deze dag opengesteld. b Botanische tuin Jochumhof, Maashoek 2B, Steyl De Botanische Tuin dateert uit 1930. Speciale aandacht voor de monumentale bomen, oude kruiden. Er zijn rondleidingen door de tuinen. In de Maaszaal van het theehuis is een expositie met oude schoolplaten en dia’s over het Oud Gezellenhuis. Muziek uit de 19e eeuw. c ’t Vaerhoès, Veerweg 16-18, Steyl Als centraal middelpunt van deze Open Monumentendag zorgt ’t Vaerhoès voor bijzondere hapjes uit de 19e eeuw; bijvoorbeeld gegratineerde schorseneren. Ruimte genoeg om in een bijzondere ambiance te genieten van de smaak van de 19e eeuw.

a Culirooy, Schouwburgplein, Venray De opening van de Open Monumentendag in Venray is op de locatie van Culirooy. Van 13.30-16.00 uur zijn er lezingen over de schaapskooien en monumenten uit de 19e eeuw in Venray. Met als afsluiting een lezing over vergeten groenten.

liturgisch vaatwerk dat te zien is in de expositie Vasa sacra. b Abdij Maria HartW, Maasstraat 17, Weert Op zondag is het Birgittinessenklooster open. Op deze locatie met tuin was al vanaf 1442 een klooster gevestigd. Het pand van de Abdij Maria Hart werd in 1843 verbouwd tot het huidige klooster en sindsdien de zetel van de zusters Birgittinessen. c Sint Martinuskerk, Markt 8, Weert In de Sint Martinuskerk wordt bijzondere aandacht besteed aan de 19e eeuw. De glas-in-loodramen stammen uit die tijd, evenals een deel van de toren en belangrijke interieurstukken. De toren is gratis te beklimmen. Voor de jeugd zijn dit jaar bouwplaten van de kerk gemaakt.

u Voerendaal Zondag 12 september

2 045-5753399, marloes.besse@ voerendaal.nl, www.voerendaal.nl

v Weert Weekend 11/12 september


GEERTEKERK UTRECHT

[email protected], www.weert.nl/gemeente 3 Gemeentemuseum Jacob van Horne, Markt 7, 6001EJ Weert a 19e-eeuws siersmeedwerk Vasa sacra, Markt 7, Weert In het gemeentemuseum Jacob van Horne wordt aandacht besteed aan de architectonische neostijlen in 19e-eeuws edelsmeedwerk. Dit is een speciale selectie van het

Voorstraat 7, 4233 EA Ameide T (0183) 60 66 00 F (0183) 60 26 27 E [email protected] I www.koninklijkewoudenberg.nl

BOUWEN TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN

Realiseert ambities Hoofdsponsor Open Monumentendag

of zondag 12 september 2010 Gratis van de Hoofdsponsor

Recommend Documents