Liturgie voor de Vredesweek in van 20 - 27 september 2015 op zondag1 of in een vesper2, Suggesties voor liturgie, aangeboden door het Palestine Israel Ecumenical Forum (PIEF, Wereldraad van Kerken), vertaling/bewerking3 aangeboden door de Vrienden van Sabeel Nederland.
God heeft de muur van vijandschap tussen twee werelden afgebroken brief aan de gemeente in Efeze 2, 14
Ik zag het mensenkind, een slaaf gekruisigd, een zaad gezaaid, gestorven – Jezus zag ik zo levend als de God van Israël. Hij blies op de verbondstrompet, beklom de scheidsmuur die de wereld splijt. Na zeven stoten stortte zij in; rondom zijn voeten grafstenen, puin. De adem van zijn mond waaide ze weg, alsof het pluisjes waren. Uit: Lied van Paulus, Huub Oosterhuis
1
In de geboden liturgie is geen ruimte voor een traditionele preek of overdenking. De vijf getuigen (na de lezingen en het Muurgebed) kunnen verminderd worden met- of vervangen door een overdenking die een brug slaat tussen Palestijnse en- plaatselijke spiritualiteit. 2 door selectie uit het aangeboden materiaal 3 Willemien Keuning, lid van het bestuur
Introitus: Lied4 686, 1,3 (De Geest des Heren heeft een nieuw begin gemaakt.) Groet en Votum Inleidende woorden V: In deze vredesweek komen wij samen om God te danken voor mensen die vrede willen en zich daarvoor inzetten. Wij staan stil bij de muren die mensen van elkaar scheiden, families uiteenscheuren en gemeenschappen verwoesten. Het wereldwijde oecumenische platform voor vrede in Israël en Palestina vraagt vandaag onze aandacht voor dit land waar geen vrede is. Onze Palestijnse broeders en zusters roepen ons op, de hoop op een rechtvaardige vrede voor hen en hun Joodse landgenoten niet op te geven. Laten we bidden: Drempelgebed Eeuwige, Schepper, die deze wereld bewoonbaar maakt door ons vrede te leren: kom met uw Geest in ons midden neem ons onze wapens uit handen vergeef ons onze schuld en zet onze voeten op de weg van de vrede. Amen. Lied 92: 1,5 Liedboek 1973 ( Al kon ik alle talen spreken..) of Lied 1001 (De wijze woorden en het groot vertoon..) -------------------------------------------------------------------------------------------------------------Smeekgebed5 Genadige God, Uw ene wereld hebben wij verdeeld. Wij zwijgen terwijl wij weten van muren die worden opgericht om mensen van elkaar te scheiden. Wij zoeken veiligheid achter zichtbare en onzichtbare muren, opgebouwd uit egoïsme, angst en vooroordelen. In naam van de veiligheid hebben we muren gebouwd die onze samenleving splijten. Zo hebben we de kans verspeeld, elkaar in de ogen te zien. Leid ons op een weg die niet doodloopt, een weg waarop wij bruggen leren bouwen. Vernieuw ons hart en ons verstand, zodat wij naar elkaar toegroeien: mensen en volken die met hun verschillende religies, talen, culturen en nationaliteiten deel uitmaken van die ene familie van mensen. Wij belijden dat de muur in Israël er nog steeds staat omdat wij er niet in slagen op te komen voor recht en gerechtigheid. Wij hopen op uw vergeving die van ons nieuwe mensen maakt, bereid om alles te doen wat wij kunnen om de muur van verdeeldheid in Israël, op andere plaatsen in de wereld en ook in ons midden af te breken. Amen. Gezongen genadeverkonding: Lied 334 (Het woord dat ik jou geef....) of Lied 316 (Het woord dat u ten leven riep..). ------------------------------------------------------------------------------------------------------4
5
Alle liederen zijn uit het nieuwe liedboek 2013, tenzij anders vermeld. Smeekgebed en genadeverkondiging als alternatief voor Kyrië en Gloria
2
Kyrie (uit Brazilië) V: Laten we de Eeuwige aanroepen, niet alleen voor onszelf maar voor de hele wereld die heeft Hij geschapen. https://www.youtube.com/watch?v=lIGhNbCe0dM Vertaling: Om uw ontferming roepen wij, o God, om het verdriet en het lijden in deze wereld. De hele schepping is in barensnood; hoor haar zuchten, haar steunen, de schreeuw om hulp van hen die worden onderdrukt; de wanhoop nabij. Kom en daal af om te bevrijden! Wij bidden om rechtvaardige vrede. Wij bidden om vrede die ons koestert en verenigt: Heer, ontferm u! Wij bidden om de kracht waarmee mensen volharden als getuigen van u totdat uw Koninkrijk komt. Kyrie Eleison! Gloria: Lied 993 (Samen op de aarde..) of 309a (Gloria a Dios...) Dienst van het woord V: Het woord van God wijst ons de weg wanneer wij instrumenten van vrede willen zijn in plaats van wapens die doden. Wij lezen de woorden van Jesaja: Eerste lezing: Jesaja 2, 1-4 1 Dit zijn de woorden van Jesaja, de zoon van Amos; het visioen dat hij zag over Juda en Jeruzalem. 2 Eens zal de dag komen dat de berg met de tempel van de HEER rotsvast zal staan, verheven boven de heuvels, hoger dan alle bergen. Alle volken zullen daar samenstromen, 3 machtige naties zullen zeggen: „Laten we optrekken naar de berg van de HEER, naar de tempel van Jakobs God. Hij zal ons onderrichten, ons de weg wijzen, en wij zullen zijn paden bewandelen.‟ Vanaf de Sion klinkt zijn onderricht, vanuit Jeruzalem spreekt de HEER. 4 Hij zal rechtspreken tussen de volken, over machtige naties een oordeel vellen. Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen. Geen volk zal nog het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal meer weten wat oorlog is.
3
Lied 447, 1,3 (Het zal zijn in het laatste der tijden..) of p. 910 Verzameld Liedboek (Van grond en vuur zult gij ons maken...) V: De apostel Paulus herinnert ons eraan dat God een God van vrede en verzoening is. Leven in vrede en verzoening met onze broeders en zusters terwijl wij worden gescheiden door een enorme muur, is onmogelijk. Een voorwaarde voor vrede en verzoening is, dat alle muren tussen ons worden afgebroken zodat wij elkaar in de ogen kunnen kijken. Tweede lezing: Brief aan de gemeente in Efeze, 2, 14 - 22 14 Want hij is onze vrede, hij die met zijn dood de twee werelden één heeft gemaakt, de muur van vijandschap ertussen heeft afgebroken 15 en de wet met zijn geboden en voorschriften buiten werking heeft gesteld, om uit die twee in zichzelf één nieuwe mens te scheppen. Zo bracht hij vrede 16 en verzoende hij door het kruis beide in één lichaam met God, door in zijn lichaam de vijandschap te doden. 17 Vrede kwam hij verkondigen aan u die ver weg was en vrede aan hen die dichtbij waren: 18 dankzij hem hebben wij allen door één Geest toegang tot de Vader. 19 Zo bent u dus geen vreemdelingen of gasten meer, maar burgers, net als de heiligen, en huisgenoten van God, 20 gebouwd op het fundament van de apostelen en profeten, met Christus Jezus zelf als de hoeksteen. 21 Vanuit hem groeit het hele gebouw, steen voor steen, uit tot een tempel die gewijd is aan hem, de Heer, 22 in wie ook u samen opgebouwd wordt tot een plaats waar God woont door zijn Geest. Muurgebed van Patriarch Michel Saba, geïnspireerd op het gelezen gedeelte uit de brief aan de gemeente in Efeze: U bent gekomen, Heer, om barrières tussen mensen te slechten, om vrede te stichten en mensen samen te brengen, om van ons nieuwe mensen te maken die geen vijandschap kennen, alleen liefde. Zie ons hier nou, in dit land dat gij hebt geheiligd: bestemd tot ontmoeting en verzoening tussen alle mensen Kijk ons hier nou, hier in dit heilige land, waar we nog steeds zijn gescheiden door muren, terwijl we geloven dat u ons allemaal met uw liefde omringt en verenigt. Ontferm u, Heer en hoor onze gebeden. O God, die muren staan er nog steeds en ze zijn zo hoog! Ze zijn er niet voor onze veiligheid, maar om ons van elkaar te isoleren, te verdelen, te discrimineren en te doden. Die muren zwijgen, maar zij brengen strijd en zij bannen de liefde uit. O God, uw kinderen bevechten elkaar op leven en dood. Vernieuw hun harten, maak een einde aan de verspilling van geld en energie aan de muur, zodat wij die kunnen aanwenden voor solidariteit en liefde tussen uw kinderen. Ontferm u Heer, en hoor onze gebeden. Zij zeggen over ons: zij zijn bang. Zij zeggen over ons: zij hebben het goed en zij zijn tevreden. Zij zeggen over ons: zij willen niets weten van wat er aan die andere kant van de muur gebeurt. Wij zeggen over onszelf: wij leven onder bezetting en ons leven is één grote gevangenis. Wij zijn bang en verward. Zo bidden wij samen: Lied 967: 1,2,3 (Zonne der gerechtigheid..)
4
Getuigen van de Muur6 V: De God aan wie wij vragen in ons midden te zijn, is de God die zichzelf laat zien in onze geschiedenis, vanaf de schepping. Hij toont zijn/haar gezicht op verschillende manieren, tijden en plaatsen. In Jezus onthult hij zichzelf ten volle. In hem ontmoeten wij een God die tot ons komt in zwakheid, in de armen, in kwetsbare mensen. “De boodschap van het kruis is dwaasheid voor wie verloren gaan, maar voor ons die worden gered is het de kracht van God" (de eerste brief aan de gemeente in Korinte 1:18). Wij ervaren dat God ons nabij is in mensen die lijden. Daarom luisteren we vandaag naar mensen die dagelijks lijden aan de scheidingsmuur in Israël. Laten we ons openen voor de Palestijnen die vandaag tot ons spreken. Eerste getuigenis7 van Melvina uit Bethlehem Nadat de muur rond het graf van Rachel was voltooid, wist ik mij geen raad. Er was hier geen sterveling meer te bekennen. Op straat liepen alleen nog katten en honden. De Muur sluit je op in de ervaring dat jou elke vorm van bewegingsvrijheid is ontnomen: elke dag, elke keer dat je met je neus tegen die muur loopt, elke morgen dat ik door het raam naar buiten kijk om de zonsopgang te zien. Als ik naar de muur loop, voel ik dat mijn hart wordt ingesloten alsof de muur in mij is. Als ik de muur zie, schaam ik me dood omdat die muur door mensen is opgericht. Stilte V: Laten we bidden: Barmhartige God: muren van onrecht hebben geen recht van bestaan. Wij kunnen ons niet verbergen achter het argument van veiligheid of achter andere argumenten die rechtvaardigen dat wij mensen van elkaar scheiden. Wij erkennen het lijden van mensen, waarvoor wij verantwoordelijk zijn als wij muren oprichten en laten staan; de muur die in Israël mannen, vrouwen, jongeren en kinderen doet lijden en hun toekomst ontneemt. Kom met uw Geest die die ons de kracht geeft muren te slechten en die de muur in Israël zal afbreken. Amen. Tweede getuigenis van Antoinette, nu gedwongen wonend in Bethlehem. Mijn hele leven heb ik doorgebacht in Jeruzalem. Dagelijks was ik daar. Als vrijwilliger was ik verbonden aan een school. Al mijn vrienden wonen daar en ik was meelevend lid van de Anglicaanse kerk in Jeruzalem. “Meelevend” betekent voor mij dat ik vrijwillig en met vreugde onbetaalde arbeid verricht: ik verzorgde de bloemen en nam deel aan vrouwengroepen. Ik woonde in een door mij betaalde huurflat, maar de toegang werd mij ontzegd omdat ik niet beschik over een identiteitskaart die toegang geeft tot Jeruzalem. Nu kom ik Jeruzalem niet meer binnen. De Muur scheidt mij van de kerk waar ik bij hoor en van mijn leven daar. In Bethlehem leef ik als in een gevangenis. Al mijn contacten met Jeruzalem zijn afgesneden. Bethlehem is nu mijn graf. Ik ben daar levend begraven. Stilte V: Laten we bidden: Barmhartige God: wij bidden voor het Palestijse volk in Israël, door de Muur afgesneden van vrienden, familie, van de gemeenschap van mensen. Wij bidden voor hen die hun familie niet 6
zoals te vinden in "Getuigen van Soemoed", Marijke Egelie, Wil van de Meeberg en Iris Wevers, Narratio, ISBN 9789052631899. 7 Verschillende mensen kunnen de verschillende getuigenissen lezen.
5
kunnen bezoeken, geen toegang hebben tot medische zorg en niet naar heilige plaatsen kunnen gaan. Wij bidden voor mensen als Antoinette die in de schaduw van de Muur alle hoop hebben verloren. Wek ons uit onze slaap en geef ons de moed om op te staan tegen de omstandigheden waaronder onze Palestijnse broeders en zusters moeten leven. Geef stem aan onze stomme monden zodat wij onze stem laten horen tegen deze “veiligheidsmuur” die voor ons een gevangenis is geworden, door Christus, onze Heer. Amen. Lied 118a (Mijn God zijt gij, u wil ik danken..) Derde getuigenis van Melvina uit Bethlehem De Muur heeft verschrikkelijke gevolgen voor onze economie. In het Arabisch zeg je dat zo: “De Muur heeft ons onder het economische nulpunt gebracht”. Mijn broer en zijn vrouw hadden winkels met 23 werknemers in Bethlehem. Drieëntwintig families waren afhankelijk van deze onderneming. Deze winkels staan nu zo dichtbij de Muur, dat de klanten weg blijven. Mijn broer moest alle werknemers ontslaan. Alternatief waarvoor benodigd: een beamer en iemand die vertaalt uit het Engels: een filmpje van Youtube over Claire Anastas wier winkel aan drie zijden is ingesloten door de muur. https://www.youtube.com/watch?v=Lc7VG3zfxeA Stilte V. Laten we bidden: Barmhartige God, wij bidden voor de winkeliers die hun inkomsten verliezen door de Muur. Wij bidden voor de gezinnen die de huur van hun huis en het schoolgeld voor hun kinderen niet meer kunnen opbrengen. Hun toekomst is onzeker. Gij roept ons, ons leven te wijden aan vrede en verzoening. Doe ons voor hoe wij van muren die scheiden, bruggen kunnen maken die mensen met elkaar verbinden. Houdt in ons de hoop levend die de Muur kan laten vallen. Dat is de enige weg naar de vrede. Ga ons voor in de strijd die de toekomst opent naar een nieuwe schepping voor alle mensen: een samenleving zonder muren die mensen van elkaar scheiden, door Christus, onze Heer. Amen. Vierde getuigenis van Fayza uit Doha ten zuiden van Bethlehem Ik ben lid van de gemeenteraad en ook huisvrouw. Mijn werk als gemeenteraadslid combineer ik met de zorg voor mijn gezin: ik kook, was en strijk, ik doe de boodschappen en zorg als kostwinner voor mijn man en kinderen. Daarnaast doe ik vrijwilligerswerk. Mijn familie en vrienden versterken mijn sumud8 en moedigen mij aan, door te gaan met mijn inzet voor de vrede tussen christenen en moslims, tussen mensen uit verschillende religies en culturen. Stilte V. Laten we bidden: Barmhartige God, wij bidden voor hen die muziek, dans en andere vormen van expressie inzetten om mensen in de schaduw van de Muur hoop te geven. Wij bidden voor docenten, studenten en artiesten. Open onze harten voor de stemmen van onze broeders en zusters in Palestina. Hun liederen van verzet en hoop bereiken ons over die Muur heen. Help ons, te blijven dromen van vrede in Israël en Palestina en die droom handen en voeten te geven. 8
Arabisch voor: vastberadenheid, moed, kracht, uithoudingsvermogen.
6
Spoor ons aan, om samen met hen die verlangen naar rechtvaardige vrede, liederen van bevrijding te blijven zingen, door Christus, onze Heer. Amen. Lied 650, 1, 7 (De aarde is vervuld van goedertierenheid..) Vijfde getuigenis van Ghada uit Bethlehem De Muur lijkt op een waarschuwingsbord met de tekst: “Weg van hier!” Zo‟n bord is intimiderend. Als je van het checkpoint naar Gilo gaat, dan kun je zien hoeveel van ons land is onteigend ten gunste van de bouw van de Muur en daarnaast hoeveel van ons eigen land voor ons niet meer toegankelijk is9. Mijn grootouders bezaten een deel van dat land. Ondanks alles moeten we daar tegen opstaan. Eén vorm van opstand is: doorgaan met ons dagelijks leven. Een andere vorm is: elke dag het Soemoed Huis van Verhalen10 bezoeken. De Israëli‟s doen alles om ons uit dit land te verdrijven. Ieder signaal dat er op duidt dat wij hier nog steeds zijn en altijd zullen blijven, is van groot belang. Alles wat door het Soemoed Huis wordt georganiseerd, bijvoorbeeld een concert of een culturele manifestatie, draagt ertoe bij dat we hier kunnen overleven. Een belangrijke factor daarbij is, dat we contact houden met de wereld daarbuiten en de wereld met ons. Stilte V: Laten we bidden: God van verzoening: Gij roept ons, in opstand te komen tegen alles dat ons verwijdert van u. Gij roept ons, de machten die ons en ons leven willen bezetten te weerstaan. Wij bidden voor het Palestijnse volk die de Muur als symbool van de dood weerstaan door moed, creativiteit en compassie. O God, open onze ogen voor de mogelijkheden die wij, de internationale gemeenschap en de kerken hebben om het schandaal van de Muur te weerstaan en ongedaan te maken. Maak ons instrumenten van uw vrede, door Christus, onze Heer. Amen Gezongen geloofsbelijdenis: Lied 156 (Ik heb verstaan Heer, wat gij hebt gezegd.., lied bij Habakuk 3) Aktie Inleidende woorden: V: De Muur die ons omringt, is gemaakt door mensenhanden. Het bestaansrecht van deze muur wordt op vele wijzen gerechtvaardigd: privacy, veiligheid, wooncomfort of onderscheid tussen mijn en dijn. Aanvankelijk werd zelfverdediging11 als reden voor de Muur genoemd. In de praktijk vernietigt de Muur Palestijnse levens en gemeenschappen, want zij wordt voor een groot deel gebouwd op Palestijns gebied12 en zo worden wij afgesneden van ons land en van onze natuurlijke bronnen. De Muur scheidt Palestijnen van hun familie en hun vrienden en verbiedt mensen toegang tot andere delen van het land waar zij hadden wonen of werken. De Muur maakt het dagelijks leven bijna ondragelijk en bij de Muur worden Palestijnen die checkpoints moeten passeren om te werken, onderwijs te volgen of een ziekenhuis te bereiken voor noodzakelijke medische behandeling, dagelijks vernederd. Het gaat hier niet 9
Mogelijk wordt hier gedoeld op de brede stroken aan beide zijden van de Muur die “om redenen van veiligheid” zijn geconfisceerd, voor hen die de DDR ten tijde van de Muur bezochten, een bekend beeld. 10 Arab Educational Institute in Bethlehem met Toine van Teeffelen als directeur http://www.aeicenter.org . De volgende link verwijst naar getuigenissen die het AEI op de Muur heeft bevestigd: http://www.aeicenter.org/index.php?option=com_content&view=article&id=193 11 tegen de zogenaamd suicidebombers 12 Zie voor informatie: http://www.rightsforum.org/achtergronden/de-muur-oud
7
meer om een Palestijns- of een Israëlisch probleem maar om mensenrechten, om vragen die de hele wereld aangaan. O God, hoe heeft het met ons zover kunnen komen? Op ons, de internationale gemeenschap, rust de verantwoordelijkheid voor ons zwijgen, ons wegkijken, ons nalaten van actie, terwijl wij weten of kunnen weten van de ramp die de Muur betekent voor het Palestijnse volk. Ontferm u Heer. De leden van de geloofsgemeenschap worden nu uitgenodigd om in de ruimte van samenkomst een muur13 te maken. Zij krijgen papier/potlood/pen/kleurpotloden/verf om hun boodschappen van vrede, hoop en vrijheid voor het Palestijnse volk vorm te geven in woorden, beelden of tekeningen. Na de kerkdienst kunnen deze boodschappen worden verzameld en per mail worden gestuurd aan onze Palestijnse broeders en zusters14.
15
Dienst van de gebeden en gaven Inzamelen van de gaven van dankbaarheid Suggesties:
Vrienden van Sabeel Nederland, NL33INGB0003276280 t.n.v. Stichting Vrienden van Sabeel Nederland. Kerk in actie16
Allen gaan staan Slotlied: Verzameld Liedboek, p. 880, Tussentijds 216 (Komen ooit voeten gevleugeld mij melden..) 13
getekend, geschilderd, door schoenendozen of overbodige stoelen te stapelen of een rij mensen neer te zetten…. 14 via
[email protected] 15 Foto van vredesboodschappen uit Nederland, aangekomen in een Palestijns vluchtelingenkamp, als onderdeel van een wereldwiijde actie van de Vrienden van Sabeel Nederland. Info: Marijke Egelie,
[email protected] 16 http://www.kerkinactie.nl/projecten/centrum-voor-palestijnse-theologie
8
Zending Gebed God van verzoening, wij hebben de stemmen van uw volk in Palestina gehoord. Door hen hoorden wij uw stem die vanachter de Muur tot in onze oren is doorgedrongen. Geef ons nu de kracht om in solidariteit met het Palestijnse volk en alle bondgenoten in Israël moedig te strijden totdat de Muur is gevallen. Maak ons één om uit één mond in deze wereld te getuigen van uw trouw en uw goedheid. Maak ons in plaats van stomme getuigen moedige herauten van vrede en recht, van gelijkwaardigheid van alle mensen met dezelfde rechten. Dat bidden wij in de naam van Uw Zoon Jezus Christus die door de weg die hij ging ons allemaal met U heeft verzoend en die ons door de kracht van de Heilige Geest verenigt tot een gemeenschap van mensen. Zo: als dat ene volk van God verheffen wij onze handen, harten en stemmen als wij samen bidden: Onze Vader…… Zegen van onrust van Franciscus Moge God ons zegenen met onrust over gemakkelijke antwoorden halve waarheden en oppervlakkige relaties. Moge God ons zegenen met boosheid over onrecht, onderdrukking en uitbuiting van mensen zodat wij werken voor rechtvaardigheid, vrijheid en vrede. Moge God ons zegenen met tranen die wij plengen voor hen die lijden aan pijn, verstoting, honger en oorlog, zodat wij onze handen uitstrekken tot troost. Moge God ons zegenen met zoveel dwaasheid dat we geloven een verschil te kunnen maken in deze wereld zodat we doen waarvan anderen zeggen dat het onmogelijk is.
9
