Wijzen op welzijn Het belang van objectiveren van welzijnsrisico’s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken
Dr. Marjan AE van Hagen & Dr. Claudia M. Vinke
Richtlijn Veterinair handelen
inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken Werkgroepleden: drs. M.E.A. Cuppens-Joosten (vz) dr. J. de Gier dr. M. A. E. van Hagen drs. A.J. van Toor
Aanbevelingen handelen dierenarts als dè deskundige op het gebied van de gezondheid en het welzijn van dieren
• Wettelijk kader voor fokken met dieren. • Advisering bij aanschaf van een hond of kat. • Verzamelen en aanleveren van ziektekundige gegevens ten behoeve van een rationeel fokbeleid in gesloten populaties. • Electieve handelingen • Diagnostiek en het objectiveren van welzijnsrisico’s. Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken https://www.knmvd.nl/actueel/nieuws/item/10865151/Richtlijn-Erfelijke-aandoeningen-hond-en-kat
Wet Dieren Wet dieren Artikel 1.3 lid 2 stelt
‘Daarbij wordt er in elk geval in voorzien dat de inbreuk op de integriteit of het welzijn van dieren, verder dan redelijkerwijs noodzakelijk, wordt voorkomen en dat de zorg die de dieren redelijkerwijs behoeven is verzekerd.’
Wet Dieren Artikel 1.3 lid 3 stelt De zorg die dieren redelijkerwijs behoeven in elk geval gerekend dat dieren zijn gevrijwaard van:
a. dorst, honger en onjuiste voeding; b. fysiek en fysiologisch ongerief; c. pijn, verwonding en ziektes; d. angst en chronische stress; e. beperking van hun natuurlijk gedrag; Brambell Committee, 1965
Het wettelijk kader beperkt zich tot de inschatting of op het moment van beoordeling de wettelijk vastgelegde vrijheden (actueel) worden gewaarborgd (Wet Dieren: artikel 1.3.3). Een schadelijk raskenmerk, c.q. erfelijke anatomische misvorming/aandoening is volgens de wettelijke inkadering een inbreuk op het welzijn van het dier indien de vrijwaring van punt a t/m e niet gewaarborgd is.
De zorg die dieren redelijkerwijs behoeven in elk geval gerekend dat dieren zijn gevrijwaard van: a. dorst, honger en onjuiste voeding; b. fysiek en fysiologisch ongerief; c. pijn, verwonding en ziektes; d. angst en chronische stress; e. beperking van hun natuurlijk gedrag; Wet Dieren Artikel 1.3 lid 3
Wet = statische beoordeling
maar… de impact van een erfelijke aandoening of schadelijk raskenmerk op de levenskwaliteit van een hond of kat is niet statisch!
Hier kunnen wij in de praktijk nog niet mee uit de voeten – hoe nu verder?!
Feiten & Emoties
feiten
?
emoties
cultuur
Welzijn is geen puur wetenschappelijk concept!
Dierenwelzijn is niet alleen een wetenschappelijk concept: inschattingen zijn soms context afhankelijk en er zijn cultuurverschillen.
Welzijn, wat is dat? Interne behoeftes en vervulling van behoeftes
Maar…niet altijd behoefte aan eten
Gezondheid
~ Relatief begrip
Welzijn, wat is dat?
Individu:
Omgeving: temperatuur, vochtgraad, tocht, hygiëne, voedsel, soortgenoten, predatie
AANPASSEN
Fysiologie (intern)
Gedrag (extern)
Succes van de actie = belonend!
Sturende factoren:
Individu:
1 Erfelijke factoren: soort/ individu 2 Voor de geboorte
Omgeving:
3 Ervaringen in je jeugd Imprinting en socialisatie Sociale banden: moederkind;“vriendschap”
temperatuur, vochtgraad, tocht, hygiëne, voedsel, soortgenoten, predatie
4 Latere levenservaringen
CONTINUE STRESS - productie ↓ - nakomelingen ↓ - ziekten ↑ - maag- en darmzweren ↑ -gedragsafwijkingen ↑ - depressie
X
AANPASSEN
Fysiologie (intern)
X
Gedrag (extern)
impact of external factors
seriously impaired welfare
fits adaptive capacity
challenges adaptive capacity
required adaptive capacity
high
weak
compromised welfare
unimpared welfare
impact of internal factors
high
fits adaptive capacity challenges adaptive capacity
Negatieve welzijnsindicatoren: kenmerken van slecht welzijn zijn o.a.: • • • • • • •
Verminderde levensverwachting Gereduceerde voortplanting Gereduceerde groei Fysiologie (o.a. cortisol) Interne of externe beschadigingen van het lichaam Aantasting immuunsysteem ziekten, infecties Gedragsmatig beperkt zijn om aan te passen abnormale gedragsreacties
Uit: Broom & Johnson, 1993
Bepalen van welzijn in de praktijk Positieve welzijnsindicatoren: kenmerken van goed welzijn zijn o.a.: • •
• •
Variatie in het "normale" gedrag De mogelijkheid om essentiële gedragingen te vertonen Fysiologische indicatoren van "plezier" Gedragsmatige indicatoren van "plezier"
Uit: Broom & Johnson, 1993
Facultaire standpunt Dierenwelzijn (Ohl & Hellebrekers, 2009, TvD 134 (18): 154-155) Fysiologisch en gedragsmatig
Gedragsmatige, anatomische en fysiologische plasticiteit Emotie, cognitie en mate van bewustzijn
dynamiek!
Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken
Hoezo - welzijnsrisico’s?!?
Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken
• Bespreken van bevindingen/diagnose, incl. welzijnsrisico’s en erfelijkheid indien van toepassing. ->Ook raskenmerken die eigenaar niet als probleem ziet maar wel een welzijnsrisico vormen bespreken. • Registratie: patiëntdossier / dierenpaspoort (I&R) • Evt. een begeleidingsplan opstellen om welzijnsrisico’s ook in toekomst te beperken en levenskwaliteit zo goed mogelijk te houden • Wijzen op de structurele oplossing: aanpassing fokdoel!
Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken
Welzijnsrisico’s : frequente en/of permanente welzijnsaantasting en daarmee vermindering van de levenskwaliteit afhankelijk van o.a. frequentie, duur en intensiteit inperking: ELKE ADEMHALING – LEVENSLANG – intensiteit (individueel/ dynamisch) -> risico op uiteindelijk ernstige vormveranderingen van het strottehoofd (larynx) en luchtpijp (trachea) door te lage onderdruk in strottehoofd en luchtpijp bij het inademen (soort ‘kraakbeenmoeheid’) . Het ademen wordt daardoor nog moeilijker en de hond kan zelfs stikken
impact of external factors
seriously impaired welfare
fits adaptive capacity
challenges adaptive capacity
required adaptive capacity
high
weak
compromised welfare
unimpared welfare
impact of internal factors
high
fits adaptive capacity challenges adaptive capacity
Positieve welzijnsindicatoren?
• • • •
-> geen variatie in het "normale" gedrag -> geen mogelijkheid om essentiële gedragingen te vertonen -> geen fysiologische indicatoren van "plezier" -> geen gedragsmatige indicatoren van "plezier"
Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken
Wijzen op welzijn: • Per individu inschatten en beoordelen in hoeverre de aanpassingsmogelijkheden van het dier worden bemoeilijkt. • Het (te verwachten) risico voor de levenskwaliteit en veterinaire begeleiding hierin bespreken met de eigenaar/fokker • Algemene bewustwording en kennisoverdracht diereigenaren en fokkers.
Richtlijn Veterinair handelen inzake welzijnsrisico’s van honden en katten met erfelijke aandoeningen en schadelijke raskenmerken
Wijzen op structurele oplossing: • Aanpassing fokdoel, fokbeleid <-> relatie met keuze aanschaf (volgend) huisdier! • Registratie aandoeningen/kenmerken in dierenpaspoort • gegevens verzamelen (Database Expertise Centrum FD)
-> fysiek en mentaal gezonde dieren
Aanbevelingen handelen dierenarts als dè deskundige op het gebied van de gezondheid en het welzijn van dieren
• Diagnostiek en het objectiveren van welzijnsrisico’s. • Wettelijk kader voor fokken met dieren. • Advisering bij aanschaf van een hond of kat. • Verzamelen en aanleveren van ziektekundige gegevens ten behoeve van een rationeel fokbeleid in gesloten populaties. Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Nieuwe database
• Electieve handelingen.
Wijzen op welzijn Het belang van objectiveren van welzijnsrisico’s door erfelijke aandoeningen en/of schadelijke raskenmerken
Dr. Marjan AE van Hagen & Dr. Claudia M. Vinke
