Oestrida légylárva a szemben

Parasit, hung. 18. 1985

Oestrida légylárva a szemben Dr. REPKÉNY Igtvánné Bács-Kiskun megyei KÖJÁL Parazitológiai Laboratóriuma, Kecskemét

"Oestrida l é g y l á r v a a szemben - Sheep-nose P a r a s i t . h u h g . , J J : 9 9 - 102. 1985.

bot i n the e y e " .

- Repkény, l-né,

A B S T R A C T . T h r e e h u m a n o p h t h a l m o m y i a s i s c a s e s c a u s e d by f i r s t l a r v a l i n ­ s t a r s of O e s t r u s o v i s L i n n a e u s , 1758 and the t r e a t m e n t p r o c e d u r e a r e r e p o r t e d from K e c s k e m é t , Hungary. K E Y W O R D S . Human ophthalmomyiasis externa, O e s t r u s ovis (Diptera), l a r v a l infection, treatment, Hungary.

A k ü l ö n b ö z ő legyek l á r v á i emberben v á l t o z a t o s helyeken megtelepedve különféle ártalmat i d é z h e t n e k e l ő . A m y i a s i s n é v e n ö s s z e f o g l a l t k ó r k é p e k között akad olyan, mely k ü l ö n ö s é r ­ d e k l ő d é s r e tarthat s z á m o t , mint pl. amikor a l é g y l á r v á k a szembe k e r ü l n e k .

SAJÁT E S E T E K

ISMERTETÉSE

K e c s k e m é t e n , 1 9 8 1 - 1985 k ö z ö t t h á r o m o p h t h a l m o m y i a s i s e s e t k e r ü l t k i v i z s g á l á s r a é s k e z e ­ lésre. Ezeket kivánom a következőkben ismertetni. 1) P . Z s . 4 é v e s f i ú g y e r m e k 1981. a u g u s z t u s 5 - é n d é l u t á n 18 ó r a t á j b a n ú g y é r e z t e , m i n t h a d a r á z s c s í p t e v o l n a meg a bal s z e m é t , heves f á j d a l m a , s z ú r ó é s c s í p ő é r z é s e volt. F o k o z ó d ó p a n a s z a i m i a t t a n y j a e s t e 21 ó r a k o r a m e g y e i k ó r h á z s z e m é s z e t i o s z t á l y á r a v i t t e , a h o l a b a l oldali k ö t ő h á r t y a - z s á k b a n s z á m o s , g y o r s a n m o z g ó , a p r ó , szabad s z e m m e l c s a k a nagy t ö m e g miatt é s z l e l h e t ő é l ő s d i t találtak. A z o n o s í t á s u k r é s l á m p á s v i z s g á l a t t a l sem s i k e r ü l t . M é l y e b b r é s z e k (cornea, c s a r n o k , i r i s ) é p e k . L á t á s é l e s s é g a g y e r m e k kora é s i j e d t s é g e miatt nem v e ­ h e t ő f e l . A r o v a r k é p l e t e k e t e l t á v o l í t o t t á k , m y d r u m é s n e o m y c i n c s e p p e t kapott, m á s n a p r a e l ­ lenőrzésre rendelték. M á s n a p , augusztus 6-án a bal s z e m k ö t ő h á r t y a - z s á k j á b a n i s m é t találtak r o v a r k é p l e t e k e t , eze­ ket ú j b ó l e l t á v o l í t o t t á k . M i u t á n a g y e r m e k n y u g t a l a n u l aludt é s g y a k r a n t ü s s z e n t e t t , f ü l - o r r ­ g é g é s z e t i s z a k v i z s g á l a t r a k ü l d t é k , ahol a z o r r n y á l k a h á r t y á j á n nem t a l á l t a k é l ő s d i t . A z o r r j á r a t o k á t m o s á s a u t á n a n t i h i s z t a m i n o s k e z e l é s t v e z e t t e k be. A u g u s z t u s 7 - é n r e g g e l a f e l s ő s z e m h é j a l ó l i s m é t s i k e r ü l t 1-2 r o v a r k é p l e t e t e l t á v o l í t a n i , e z e ­ ket m e g h a t á r o z á s c é l j á b ó l a B á c s - K i s k u n m e g y e i K Ö J Á L P a r a z i t o l ó g i a i L a b o r a t ó r i u m á b a , onnan p e d i g a z O K I D e z i n s z e k c i ó s é s D e r a t i z á c i ó s L a b o r a t ó r i u m á b a k ü l d t é k . A m i n t e g y 1 m m h o s s z ú , o v á l i s n y ü v e k a j u h b a g ó c s ( O e s t r u s o v i s L i n n a e u s , 1758) I , s t á d i u m ú l á r v á i v o l t a k . T e k i n t e t t e l a r r a , hogy e z a p a r a z i t a e m b e r i s z e m b e k e r ü l v e s ú l y o s s z ö v ő d m é n y e k e t i d é z h e t e l ő , a beteget m e n t ő v e l - e l ő z e t e s h e l y b i z t o s í t á s u t á n - a f ő v á r o s i L á s z l ó K ó r h á z I V . s z . G y e r ­ m e k - o s z t á l y á r a küldték. E k k o r a l l e r g i á s k ö t ő h á r t y a - t ü n e t e k e n kívül m á s e l v á l t o z á s t nem í r ­ tak l e : a k ö t ő h á r t y a - z s á k b a n é l ő s d i n e m v o l t .

A u g u s z t u s 7-1 l - i g á l l o t t a fenti o s z t á l y o n á p o l á s a l a t t , f e l v é t e l i é s k i b o c s á t á s i k é r e l m e a b e ­ u t a l ó v a l e g y e z e t t : O e s t r u s o v i s c o n j . bulbi s i n . S a n d o s t e n C a , C v i t a m i n é s N a p h a s o l i n s z e m cseppet kapott, p a n a s z m e n t e s e n b o c s á t o t t á k h a z a . Augusztus 1 3 - á n , 2 3 - á n é s s z e p t e m b e r 2 8 - á n t ö r t é n t e l l e n ő r z ő v i z s g á l a t o k a l k a l m á v a l s z e m é s z e t i e l t é r é s t nem találtak. " 2) A m á s o d i k e s e t 1982. a u g u s z t u s 1 6 - á n K e c s k e m é t h e z t a r t o z ó t é n t . A z e l ő z ő e s e t h e z k b . 10 k m - r e b e l t e r ü l e t i t e l e p ü l é s e n .

Ballószög helységben

tör­

n

G . J . 25 é v e s f é r f i d é l i 1 2 t á j b a n a napon ü l t , m i k o r a r r a f i g y e l t f e l , hogy egy á l t a l a n e v e ­ zett " b o g á r " r e p ü l t e l a s z e m e e l ő t t , m a j d a j o b b s z e m é h e z k a p o t t , é s é g ő , s z ú r ó f á j d a l m a t é r z e t t . E s t e 1 9 - k o r jelentkezett a s z e m é s z e t i a m b u l a n c i á n , ahol r é s l á m p á s v i z s g á l a t t a l é s z ­ r e v e h e t ő volt a s z á m t a l a n m o z g ó é l ő s k ö d ő . E z u t á n a r o v a r k é p l e t e k e t e l t á v o l í t o t t á k , a m e l y e ­ ket m á s n a p 1 7 - é n r e g g e l a p a r a z i t o l ó g i a i l a b o r a t ó r i u m b a n O e s t r u s o v i s l á r v a k é n t a z o n o s í t o t ­ tam. A beteget e l ő z e t e s m e g b e s z é l é s után a z o n n a l a L á s z l ó K ó r h á z t r ó p u s i o s z t á l y á r a s z á l ­ l í t o t t á k . Itt I n i d a z o l g y ó g y s z e r e s k e z e l é s b e v e t t é k , m e r t m é g m i n d i g k é t é l ő l á r v á t t a l á l t a k a k ö t ő h á r t y a - z s á k b a n . A u g u s z t u s 17-től augusztus 28-ig tartott a k e z e l é s , m i k o r a beteg s z e m ­ panaszai m e g s z ű n t e k é s e g é s z s é g e s e n távozott. n

3) 1985. j ú l i u s 1 4 - é n d é l i 12 ó r a 30 p e r c k o r B . A n d r e a 4 é v e s k i s l á n y a z ó v o d a k e r t j é b e n j á t ­ s z o t t ; h i r t e l e n s z e m é h e z kapott, é l e s f á j d a l o m r ó l p a n a s z k o d o t t . A z t h i t t é k , h o m o k m e n t a s z e m é b e , e z é r t az óvónő v í z z e l próbálta k i m o s n i a gyermek s z e m é t . E b é d után l e f e k t e t t é k , 15 ó r a k o r , f e l é b r e d é s u t á n a g y e r m e k s z e m e g y u l l a d t v o l t . 16 ó r a k o r h a z a v i t t é k , s í r d o g á l t , s z e m f á j á s r ó l p a n a s z k o d o t t . 18 ó r a k o r l e f e k t e t t é k , de a s z e m e e g y r e j o b b a n f á j t , e s t e 21 ó r á ­ r a teljesen begyulladt, a g y e r m e k e r ő s e n t ü s s z ö g ö t t . S z ü l e i a k e c s k e m é t i k ó r h á z s z e m é s z e t i a m b u l a n c i á j á r a vitték, ahol dr. F R E C S K A É v a s z e m é s z szakorvos r é s l á m p á s v i z s g á l a t t a l a s z e m c s a r n o k b a n 5 db o e s t r u s l á r v á t f e d e z e t t f e l , e z e k e t c s i p e s s z e l k i s z e d t e , m a j d t a m p o n ­ nal k i t ö r ö l t e a gyulladt k ö t ő h á r t y a - z s á k o t . M y d r u m é s neomycin a l k a l m a z á s á v a l a c o n j u n c t i v i t á s 4 n a p a l a t t m e g s z ű n t . S e m a j ú l . 1 5 - i , s e m a z egy h ó n a p p a l k é s ő b b m e g e j t e t t k o n t r o l l v i z s g á l a t a l k a l m á v a l nem talált a szemben további é l ő s k ö d ő t . D r . F R E C S K A É v a k é r é s e m r e a nyüveket alkoholban fixálta é s v i z s g á l a t c é l j á r a átadta. Meg­ á l l a p í t o t t a m , hogy ebben a z e s e t b e n i s a j u h b a g ó c s ( O e s t r u s o v i s L . ) I . s t á d i u m ú l á r v á i v o l ­ tak a k ó r o k o z ó k . A f i x á l t n y ü v e k e t t o v á b b i v i z s g á l a t r a d r . P A P P L á s z l ó ( Á l l a t o r v o s t u d o m á ­ nyi E g y e t e m Á l t a l á n o s Á l l a t t a n i é s P a r a z i t o l ó g i a i t a n s z é k e ) r e n d e l k e z é s é r e b o c s á t o t t a m , a k i m e g h a t á r o z á s o m a t helybenhagyta. A z alkoholban ő r z ö t t l á r v á k közül e g y b ő l B e r l e s e - o l d a t t a l a chitin-képletek kimutatását célzó tartós preparátum készült. E r r ő l a preparátumról, illet­ ve a l k o h o l b a n t a r t o t t l á r v á r ó l k é s z í t e t t d r . L O V A S B é l a c . d o c e n s f o t ó - d o k u m e n t u m o k a t ( 1 - 4 . ábra).

MEGBESZÉLÉS A r i t k á n e l ő f o r d u l ó é s igen s ú l y o s s z e m r o n c s o l á s s a l j á r ó , - a pettyes h ű s l é g y W o h l f a h r t i a m a g n i f i c a ( S c h i n e r , 1862) l á r v á i o k o z t a - o p h t h a l m o m y i a s i s e s e t e k e n k í v ü l M a g y a r o r s z á g o n á l t a l á b a n a j u h b a g ó c s e l s ő s t á d i u m ú l á r v á i a k ó r o k o z ó k . M A K A R A é s M I H Á L Y I (1943) a I I . v i l á g h á b o r ú e l ő t t i i d ő k b ő l i r t a k l e n é h á n y O e s t r u s o v i s l á r v á k á l t a l okozott e m b e r i k ó r e s e t e t . Az utóbbi 3 é v t i z e d b e n 9 esetben j e l e z t é k B u d a p e s t r ő l , a Balaton k ö r n y é k é r ő l é s K e c s k e m é t ­ r ő l ( S Z T A N K A Y n é G U L Y Á S é s R E M E N Á R , 1952; S Z I K L A I , 1 9 6 1 ; B O É R , 1965; K O Z M A , 1976; a j e l e n d o l g o z a t e s e t e i r ő l í r t a k k ö z l e m é n y t F R E C S K A , K I S S é s O L Á H , 1 9 8 6 ) . B á r f e l ­ t e h e t ő e n n e m m i n d e n e s e t k e r ü l k ö z l é s r e , m e g k e l l á l l a p í t a n u n k , hogy r i t k a k ó r f o r m á r ó l v a n szó.

1-4. á b r a : O e s t r u s o v i s L . I . s t á d i u m ú l á r v á j a ( F o t ó : L o v a s B . ) (1= h a b i t u s k é p ; 2= f e j i v é g e a k é t s z á j h o r o g g a l é s s e r t e k o s z o r ú v a l ; 3= h á t u l s ó t e s t v é g e ; hasi oldal horgai é s s e r t é i )

4= a

A j u h b a g ó c s ( O e s t r u s o v i s L i n n a e u s , 1758) a l e g y e k ( D i p t e r a ) e l e v e n s z ü l ő é s l á r v a k o r b a n o b ­ ligát parazita é l e t m ó d o t folytató o r r b a g ó c s o k (Oestridae) családjába tartoznak. A családnak több faja é l h a z á n k b a n . Igen g y a k o r i a k a s z a r v a s o k é s ő z e k o r r ü r e g é b e n l á r v a k o r b a n é l ő s k ö ­ d ő C e p h e n e m y i a a u r i b a r b i s ( M e i g e n , 1824), a C . s t i m u l a t o r ( C l a r k , 1815), é s a P h a r y n g o m y i a picta (Meigen, 1824); r i t k a , h a z á n k b a n t a l á n k i p u s z t u l t , a lovakban é l ő s k ö d ő R h i n o e s t r u s p u r p u r e u s ( B R A U E R , 18 5 8 ) ( K O T L Á N é s K O B U L E J , 1972, S U G Á R , 1974, 1 9 7 6 ) , de e z e k n e k a fajoknak e m b e r b e n v a l ó m e g t e l e p e d é s é r ő l n i n c s e n e k h a z a i adatok. -

A j u h b a g ó c s 10-12 m m n a g y s á g ú l é g y , s ö t é t s z ü r k e a l a p s z i n é t c s i l l o g ó s á r g a s z ő r z e t e s á r ­ g á s s z ü r k é r e s z í n e z i . R e p ü l é s i ideje tavasz eleje - nyár v é g e (esetünkben j ú l i u s - a u g u s z t u s ) . A n ő s t é n y e l e v e n s z ü l ő , l á r v á i t tej s z e r ű v á l a d é k k í s é r e t é b e n a j u h o r r n y í l á s a k ö z e l é b e h e l y e ­ zi e l . A juhok - é r e z v e a v e s z e d e l m e t - d é l i d ő b e n k ö r b e n á l l v a , f e j ü k e t ö s s z e d u g v a p r ó b á l j á k k i k e r ü l n i a l é g y t á m a d á s á t , fejük r á z á s á v a l , l á b a i k h o z vagy a talajhoz v a l ó d ö r z s ö l é s s e l igye­ keznek m e g s z a b a d u l n i a n y ü v e k t ő l . A l á r v á k a k t í v a n v á n d o r o l n a k az o r r ü r e g b e , megteleped­ nek a z o r r m e l l é k ü r e g é b e n , h o m l o k ü r e g b e n , s z a r v c s a p ü r e g b e n , a g a r a t b a n é s f e j l ő d é s n e k indulnak ( s ú l y o s a b b esetben a k ö z p o n t i i d e g r e n d s z e r b e n a z " á l k e r g e k ó r " n e v ü t ü n e t e g y ü t t e s e l ő i d é z ő i ) . A z 1 m m n a g y s á g ú I . s t á d i u m ú l á r v á k l e g t ö b b s z ö r 8 - 9 h ó n a p a l a t t 28 m m h o s s z ú III. s t á d i u m ú l á r v á v á fejlődnek, hurutos r e a k c i ó t váltva ki a m e g t e l e p e d é s h e l y é n . A k ö v e t ­ k e z ő év t a v a s z á n e r ő s t ü s s z e n t é s e k , o r r f o l y á s k í s é r e t é b e n a juhokból a szabadba kerülnek, ahol a f ö l d b e f ú r j á k magukat é s b e b á b o z ó d n a k . 4-6 heti b á b á l l a p o t u t á n a legyek k i r e p ü l n e k , párosodnak. A j u h - o r r b a g ó c s t u l a j d o n k é p p e n g a z d a s p e c i f i k u s p a r a z i t a , de h a a n ő s t é n y u t e r u s a t e l v e v a n l á r v á k k a l é s n i n c s juh a k ö z e l b e n , akkor sor k e r ü l m á s g a z d á r a i s . E m b e r r e c s a k ritkán he­ l y e z el l á r v á k a t , i l y e n k o r s e m az o r r n y í l á s k ö r n y é k é r e , hanem a s z á m á r a fajidegen g a z d á n a szembe r a k j a l á r v á i t , e g y s z e r r e többet, nem ritkán 30-100 nyüvet i s . A lárvák é l e s horgaikkal a kötőhártyára é s részben a szaruhártyára is rákapaszkodnak, a s z á j h o r o g m ö g ö t t i h o r o g k o s z o r ú , a test v é g é n e l h e l y e z k e d ő k a p a s z k o d ó horgok é s a hasi ol­ d a l s z ő r z e t e e r ő s t a p a d á s t b i z t o s í t a n a k a n y ü v e k n e k . A z 1-4. á b r á n b e m u t a t o t t m o r f o l ó g i a i sajátosságok alapján a lárva könnyen felismerhető, A s z e m b ő l eltávolított nyüveket leforráz á s után alkoholban ( 5 0 - 7 0 ° - i g fokozatosan e r ő s í t v e a k o n c e n t r á c i ó t ) m e g ő r i z h e t j ü k , k á l i l u g g a l d e r í t v e a l k o h o l s o r o n k e r e s z t ü l á t v i h e t j ü k k a n a d a b a l z s a m b a , vagy a c h i t i n k é p l e t e k v i z s ­ g á l a t a c é l j á b ó l B e r l e s e - o l d a t b a n lefedve t a r t ó s k é s z í t m é n y t n y e r h e t ü n k . A n y ü v e k a s z e m b e k e r ü l v e m e c h a n i k u s i n g e r t v á l t a n a k k i , illetve a horgok é s s z ő r ö k á l t a l e l ő i d é z e t t s e b z é s e k r e n d k í v ü l i z g a t ó h a t á s ú a k . A z o n n a l f e l l é p az é l e s f á j d a l o m , a f é n y k e r ü ­ l é s , melyet g y u l l a d á s követ; a kialakult kórképet ophthalmomyiasis externa-nak n e v e z z ü k . A lárvák által ingerelt terület többnyire a kötőhártya é s a könnyvezeték. S z e r e n c s é r e ritka az az eset, a m i k o r a l á r v á k a s z e m b e l s e j é b e hatolva i n t r a o c u l a r i s s z ö v ő d m é n y e k e t okoznak (pl. e n u c l e á l á s h o z v e z e t ) , b e h a t o l á s u k h e l y r e h o z h a t a t l a n k ö v e t k e z m é n y e k k e l j á r . E z e k e t az ophthalmomyiasis interna eseteket bizonyítottan a Wohlfahrtia magnifica l á r v á i o k o z z á k (MAK A R A é s M I H Á L Y I ; 1943, V E S E L Y , 1966). A n e m z e t k ö z i i r o d a l o m b a n é v e n t e 5-20 O e s t r i d a e l á r v á k o k o z t a o p h t h a l m o m y i a s i s e s e t r ő l s z á m o l n a k be. R i t k a s á g a e l l e n é r e e z z e l a p a r a z i t á v a l m é g i s t ö r ő d n i k e l l , ezt e s e t e i n k i s b i ­ zonyítják. Hazánkban a j u h t a r t á s f e l l e n d ü l ő b e n van, a juh á l l o m á n y o k szinte mindenütt f e r t ő ­ zöttek a j u h b a g ó c s l á r v á i v a l . S z á m o l n i k e l l tehát t o v á b b i h u m á n esetek e l ő f o r d u l á s á v a l , ami­ k o r a k ó r o k o z ó k e l l ő i s m e r e t e a beteget igen s ú l y o s k ö v e t k e z m é n y e k t ő l mentheti m e g .

KÖSZÖNETNYILVÁNÍTÁS H á l á s a n k ö s z ö n ö m dr. K I S S G a b r i e l l a adjunktusnak, dr. F R E C S K A É v a s z e m é s z s z a k o r v o s ­ nak é s d r . O L Á H M i k l ó s s z e m é s z f ő o r v o s n a k , hogy b i z a l o m m a l f o r d u l t a k a K Ö J Á L k e c s k e ­ m é t i l a b o r a t ó r i u m á h o z a z i s m e r e t l e n k ó r o k o z ó v a l , a z o k a t s z a k s z e r ű e n b e g y ű j t v e h o z t á k to­ vábbi v i z s g á l a t r a . A l á r v á k m e g h a t á r o z á s á b a n nyújtott s e g í t s é g é r t dr. E R D Ő S Gyula főor­ vost ( O K I D D O s z t á l y a ) é s d r . P A P P L á s z l ó t u d o m á n y o s f ő m u n k a t á r s a t illeti a k ö s z ö n e t . A l á r v á r ó l k é s z í t e t t f e l v é t e l e k é r t dr. L O V A S B é l a c. egyetemi docensnek vagyunk h á l á s a k .

IRODALOM B O É R , I . ( 1 9 6 4 ) : N y á r i t á b o r b a n e l ő f o r d u l ó o p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a e s e t e . (A c a s e of oph­ t h a l m o m y i a s i s o c c u r i n g i n the s u m m e r c a m p ) . - S z e m é s z e t , 102: 1 0 9 - 1 1 1 . F R E C S K A , É . - K I S S , G . - O L Á H , M . (1986): O p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a e s e t e i n k r ő l (On o u r c a s e s of o p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a ) . - S z e m é s z e t , 123 (in p r i n t ) . GRUNYIN,

K . A . (1957): O e s t r i d a e .

- Fauna USSR. Diptera

19/4:

K O T L Á N , S. - K O B U L E J , T . (1972): P a r a z i t o l ó g i a , Negyedik, d a s á g i K i a d ó , B u d a p e s t , pp. 503, s p e c . p. 4 3 3 - 4 3 5 .

1-237.

átdolgozott kiadás.

K O Z M A , Z s . ( 1 9 7 6 ) : Z w e i F ä l l e von O p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a . - K l i n . M b l . 168: 2 5 8 - 2 5 9 . MAKARA,

M. - MIHÁLYI,

F . (1943): R o v a r o k é s b e t e g s é g e k .

- Budapest,

Mezőgaz­

Augenheilkunde,

pp.

394.

S U G Á R , L . (1974): T h e o c c u r r e n c e on n a s a t t h r o a t bot f l i e s ( O e s t r i d a e ) i n w i l d r u m i n a n t s i n Hungary ( O r r - g a r a t b a g ó c s o k / O e s t r i d a e / e l ő f o r d u l á s a a h a z a i vadon é l ő k é r ő d z ő k b e n ) . P a r a s i t . h u n g . , 7: 1 8 1 - 1 8 9 . S U G Á R , L . ( 1 9 7 6 ) : S e a s o n a l i n c i d e n c e of l a r v a e of P h a r y n g o m y i a p i c t a ( M e i g e n , 1824) and C e p h e n e m y i a a u r i b a r b i s ( M e i g e n , 1824) ( O e s t r i d a e ) i n R e d D e e r ( C e r v u s e l a p h u s h i p p e l a p h u s ) i n H u n g a r y . - A P h a r y n g o m y i a p i c t a ( M e i g e n , 1824) é s a C e p h e n e m y i a a u r i ­ b a r b i s ( M e i g e n , 1824) ( D i p t e r a : O e s t r i d a e ) f e r t ő z ö t t s é g é v s z a k o s a l a k u l á s a a g í m s z a r v a s ­ ban ( C e r v u s e l a p h u s h i p p e l a p h u s ) . - P a r a s i t . h u n g . , 9: 7 3 - 8 4 . SZIKLAI,

Á.

(1961): O p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a .

SZTANKAYné GULYÁS, szet, 89: 131-136.

M. - REMENÁR,

V E S E L Y , L . (1966): A z o p h t h a l m o m y i a s i s m é s z e t , 103: 1 8 9 - 1 9 1 .

É r k e z e t t : 1985.

szeptember

5.

- Szemészet,

98:

242-245.

L . (1952): O p h t h a l m o m y i a s i s e x t e r n a .

-

Szemé­

i n t e r n a r ó l (On i n t e r n a l o p h t h a l m o m y i a s i s ) .

- Sze­

D r . R E P K É N Y Istvánné B á c s - K i s k u n megyei KÖJÁL A d y E n d r e u . 19. H-6000 Kecskemét HUNGARY