Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief

Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief

Versie 1.1

Datum Status

1 juli 2011 Definitief

Definitief | Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief | 1 juli 2011

Colofon

Contactpersoon

Auteurs

Publieksvoorlichting T 088 - 602 60 00 [email protected] NL Octrooicentrum Patentlaan 2 | 2288 EE Rijswijk Marcel Seip Tom Stoop

Pagina 2 van 129


Samenvatting In dit onderzoek is voor de 9 topsectoren die in de bedrijfslevenbrief van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie zijn genoemd de internationale positie van Nederland in kaart gebracht aan de hand van octrooidata. In onderstaande grafiek staan de belangrijkste resultaten, te weten het aandeel van Nederland in alle octrooiaanvragen wereldwijd ingediend bij het EOB (Europees Octrooibureau) of de WIPO (World Intellectual Property Organization) in één van de topsectoren, weergegeven.

aandeel NL wereldwijd

Totaal overzicht Wanneer alle octrooiaanvragen ingediend bij het EOB of de WIPO in alle technologiegebieden samen worden genomen dan heeft Nederland een aandeel van 3,6% in de totale mondiale geoctrooieerde innovatie. In de grafiek is dit weergegeven door middel van een onderbroken lijn. In sommige topsectoren ligt het aandeel veel hoger. Binnen de topsectoren scoren vooral Voeding (Agri/Food) en Tuinbouw zeer goed in internationaal perspectief op basis van hun hoge aandeel in het wereldwijde aantal octrooiaanvragen in de betreffende sector. In een topsector als Energie loopt Nederland duidelijk achter, zeker wanneer de Nederlandse positie vergeleken wordt met de ons omringende landen in Europa. Wanneer de aandelen van de negen topsectoren worden gemiddeld, dan heeft Nederland een aandeel van 4,2%.

8% alle octrooiaanvragen 6% 4% 2%

at er w

lo cr gi ea st ie t ie k ve in du st rie Li fe sc ie nc es ch em ie

h

gi e en er

uw

te c hi gh

nb o tu i

vo

ed i

ng

0%

Voeding (Agri/Food) Internationaal gezien scoort Nederland zeer goed in de topsectoren Voeding en Tuinbouw. Bij Voeding komt dit vooral door de vele honderden octrooiaanvragen van internationale concerns als Unilever en DSM. Ruim drie kwart van alle aanvragen is dan ook ingediend door bedrijven die als groot gekwalificeerd kunnen worden (meer dan 250 werknemers). Zestien procent van de aanvragen is door mkb’ers ingediend. Nederland staat hier wereldwijd op een 4e plek (binnen de EU op een 2e plek na Duitsland) gelet op het absolute aantal aanvragen in deze sector. Wanneer gekeken wordt naar het aantal aanvragen per miljoen inwoners dan staat Nederland binnen Europa op een 2e positie na Denemarken. Tuinbouw Bij de topsector Tuinbouw is de 4e plek wereldwijd die Nederland bezet niet zozeer te danken aan een aantal grote bedrijven maar aan instituten als de Universiteit Pagina 3 van 129


Wageningen, TNO en een groot aantal innovatieve mkb’ers die in deze sector actief zijn. Wanneer gekeken wordt naar het aantal aanvragen per miljoen inwoners dan staat Nederland binnen Europa zelfs bovenaan. De sector Tuinbouw is onderverdeeld in de deelgebieden Zaadveredeling en Techniek. In de Zaadveredeling nemen grote bedrijven bijna de helft van de aanvragen voor hun rekening. Ruim 20% is afkomstig van mkb’ers. In deelgebied Techniek komt maar liefst twee derde van alle aanvragen van mkb’ers. High tech Voor wat betreft de technologische innovatie in de sector High tech moet Nederland het vooral van Philips hebben. Wereldwijd bereikt Nederland op basis van het absolute aantal aanvragen in de periode 1999-2008 dankzij Philips de 6e plek. Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners hoeft Nederland binnen Europa alleen Finland en Zweden voor te laten gaan. Net als Nederland danken deze landen hun hoge notering door één of meerdere grote bedrijven. In Zweden is dit Ericsson en in Finland is dit Nokia. Voor de topsector High tech is een onderverdeling gemaakt in drie deelgebieden: Elektrotechniek, Instrumenten en Werktuigbouw. In Elektrotechniek bezet Nederland een zesde positie op de ranglijst van aantal octrooiaanvragen in de periode 1999 t/m 2008, en heeft daarmee een aandeel van 4,1%. In deelgebied Instrumenten is dat een zevende positie met een aandeel van 3,5%. In Werktuigbouw moet Nederland het met wat minder doen, een aandeel van 2,3% zet Nederland op een negende positie. Philips is in alle drie deelgebieden de grootste Nederlandse aanvrager. Energie Een topsector waarin Nederland met betrekking tot innovatie in internationaal perspectief minder sterk presteert is Energie. Daar waar in omliggende landen veel innovatie plaatsvindt op het gebied van onder andere zonne-energie en windenergie blijft Nederland achter. Nederland staat in deze sector internationaal op de 11e plek. Nederland staat wereldwijd op de 7e plek, wanneer alle octrooiaanvragen in alle technologiegebieden samen worden genomen. Wanneer gekeken wordt naar het aantal aanvragen per miljoen inwoners dan staat Nederland binnen Europa op een 5e plek. Aan de innovatie binnen Nederland dragen, afhankelijk van het deelgebied, zowel grote bedrijven en instituten (zoals Philips, Shell en ECN) als mkb’ers bij. Het naar verhouding grote aandeel in de innovatie op het gebied van energie uit biomassa en afval dat Nederland heeft, wordt vooral gedragen door de octrooiaanvragen van mkb’ers. Logistiek “Nederland logistiekland” vertaalt zich in de 7e plek die Nederland wereldwijd bezet als het gaat om innovaties die te maken hebben met transport en opslag van goederen zoals transportbanden en machines waarmee voertuigen snel kunnen worden beladen. Innovaties met betrekking tot transportmiddelen zelf (bijvoorbeeld innovaties in de scheepsbouw, auto- en vliegtuigindustrie) en op het gebied van automatisering en telecommunicatie zijn niet meegenomen. Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners hoeft Nederland binnen Europa alleen de Alpenlanden (Zwitserland en Oostenrijk) en Duitsland voor te laten gaan. Binnen Nederland voeren vooral middelgrote en grote bedrijven in de industrie die logistieke systemen maken voor het verwerken van voedsel en planten (zoals FPS, Rexnord en Marel) de boventoon. Creatieve industrie Voor de creatieve industrie is het octrooirecht minder relevant. Andere vormen van intellectueel eigendomsrecht zoals het auteursrecht, merken- en modelrecht spelen een belangrijkere rol. Deze studie beperkt zicht tot de technologische innovatie die Pagina 4 van 129


is vastgelegd door middel van octrooiaanvragen. Wanneer wordt gekeken naar de technologische innovatie in deze sector op het gebied van reclame en media (radio, televisie, fotografie en bestandsbeheer) dan valt op dat de grote meerderheid van de Nederlandse aanvragen afkomstig is van één bedrijf, namelijk Philips. De positie van Nederland varieert per deelgebied. In het deelgebied reclame staat Nederland op een 8e plek. In het deelgebied beeldcommunicatie bereikt Nederland dankzij Philips de 4e positie. Gemiddeld staat Nederland in deze topsector op de zesde plek op basis van het absolute aantal octrooiaanvragen. Wanneer gekeken wordt naar het aantal aanvragen per miljoen inwoners dan staat Nederland binnen Europa op een 4e plek. Life sciences Met betrekking tot life sciences is er een onderverdeling gemaakt in 9 deelgebieden, variërend van medicijnen tot bio-informatica. Op het totaal van alle octrooiaanvragen in de life sciences in de periode 1999 t/m 2008 neemt Nederland binnen de EU een vierde positie in. Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië gaan voor. Ook niet EU-land Zwitserland heeft meer aanvragen dan Nederland. Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners staat Nederland binnen Europa op een vierde plek (Zwitserland meegerekend). De herkomst van de Nederlandse bedrijven en organisaties die zich met life sciences bezighouden is zeer divers. Op het gebied van geneesmiddelen vragen vooral grote bedrijven en universiteiten veel octrooien aan. Dit geldt ook voor deelgebieden als medische technologie en bio-informatica waar vooral Philips zeer actief is. Daarnaast zijn er veel bedrijven actief die zich in de periferie van universiteiten bevinden zoals Crucell en Keygene. Chemie De octrooipositie van Nederland in de topsector Chemie is in kaart gebracht, waarbij de sector is onderverdeeld in elf deelgebieden. De positie van Nederland in de wereld is gemiddeld over alle deelgebieden in de chemie gemeten een zevende plek. Het aandeel van Nederland in de wereldwijde octrooiaanvragen in de chemie is 3,6%, en daarmee precies het aandeel wat Nederland heeft over alle technologiegebieden tezamen. Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners hoeft Nederland binnen Europa alleen Zwitserland voor zich te dulden. Deze hoge notering dankt Nederland aan de vele octrooiaanvragen van grote bedrijven als Shell, DSM, Unilever, Akzo en Sabic. Binnen de elf deelgebieden zijn echter grote verschillen waar te nemen. In het deelgebied voedselchemie behaalt Nederland het beste resultaat, een vierde positie, met zo’n 9%. Farmacie een ander deelgebied binnen de chemie is voor Nederland minder succesvol, een elfde positie met een aandeel van slechts 2,4%. Water Binnen de topsector Water worden drie deelgebieden onderscheiden die de totale sector omvatten: deltatechnologie (de natte waterbouw), de maritieme sector en watertechnologie (waterbehandeling/-zuivering). Deltatechnologie of natte waterbouw omvat ondermeer activiteiten als baggeren, inpolderen, kust- en oeverwerken en bouwen van waterkeringen. Nederland is één van de toonaangevende landen in de wereld op dit gebied. Ondanks dat, is het aandeel in het aantal octrooiaanvragen met ongeveer 3,4% en een negende positie wereldwijd, toch iets minder dan het aandeel wat Nederland heeft over alle technologiegebieden (3,6%). In de maritieme deelsector gaat het over scheepsbouw en offshore activiteiten. Hier staat Nederland op een achtste positie in aantal octrooiaanvragen, en heeft het een

Pagina 5 van 129


aandeel van 4,5% wat ruim boven het aandeel van Nederland ligt over alle technologievelden. Ook in het deelgebied watertechnologie neemt Nederland de achtste positie in, maar het aandeel in het totaal aantal aanvragen in de wereld is hier maar 2,8%. Met betrekking tot het totaal aantal octrooiaanvragen in de watersector per miljoen inwoners hoeft Nederland binnen Europa alleen Finland en Zweden voor te laten gaan. Binnen Nederland zijn zowel grote bedrijven als mkb’ers actief in de deelgebieden waaruit de topsector Water bestaat. In het deelgebied watertechnologie zijn daarnaast instituten als TNO, TTIW Wetsus en de TU Delft actief.

Pagina 6 van 129


Inhoud

Inleiding—9 1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4

Voedsel—11 Inleiding—11 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—12 Wereld—12 Europa—14 Nederlandse octrooiaanvragers—15 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Voeding—18

2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4

Tuinbouw—19 Inleiding—19 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—20 Wereld—20 Europa—21 Nederlandse octrooiaanvragers—22 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Tuinbouw—26

3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

High tech—29 Inleiding—29 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—30 Wereld—30 Europa—32 Nederlandse octrooiaanvragers—33 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector High tech—36

4 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2

Energie—37 Inleiding—37 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—38 Wereld—38 Europa—39

5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2

Logistiek—55 Inleiding—55 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—56 Wereld—56 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Logistiek—58

6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4

Creatieve industrie—61 Inleiding—61 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—63 Wereld—63 Europa—65 Nederlandse octrooiaanvragers—65 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Creatieve industrie—67

Pagina 7 van 129


7 7.1 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4

Life sciences—69 Inleiding—69 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—70 Wereld—70 Europa—74 Nederlandse octrooiaanvragers—75 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Life sciences—81

8 8.1 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.3 8.2.4

Chemie—83 Inleiding—83 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—84 Wereld—84 Europa—87 Nederlandse octrooiaanvragers—88 Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Chemie—96

9 9.1 9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4

Water—97 Inleiding—97 Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief—98 Wereld—98 Europa—101 Nederlandse octrooiaanvragers—104 Voorbeelden van octrooien in de sector Water—106

Bijlage I

Landcodes—108

Bijlage II

Afkortingen—109

Bijlage III Afbakening topsectoren—110 Bijlage IV

Begrippen—126

Bijlage V

Literatuur—129

Pagina 8 van 129


Inleiding

Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft negen topsectoren gedefinieerd. Per topsector wordt, samen met partners uit de driehoek van overheid, bedrijfsleven en kenniswereld, een integrale agenda opgesteld met concrete actiepunten ter verbetering van het vestigingsklimaat en concurrentievermogen. Het gaat om de volgende gebieden: • Voedsel • Tuinbouw • High tech • Energie • Logistiek • Creatieve industrie • Life sciences • Chemie • Water Begin 2011 heeft NL Octrooicentrum bijgedragen aan een onderzoek van Agentschap NL waarin data over de 9 topsectoren zijn verzameld. In de rapporten die hierover zijn verschenen zijn alleen de belangrijkste resultaten over de octrooipositie van Nederland in de 9 topsectoren vermeld. In dit onderzoek wordt de internationale innovatiekracht in de topsectoren uitgebreider in kaart gebracht aan de hand van octrooidata. Aan iedere topsector zal een hoofdstuk worden gewijd. Iedere topsector wordt waar relevant onderverdeeld in meerdere deelgebieden. Waar mogelijk vindt verrijking plaats met demografische gegevens of data omtrent sector en grootte van de octrooiaanvragende Nederlandse bedrijven en organisaties. Octrooien zijn één van de weinig meetbare manieren om innovaties vast te leggen en de resultaten van innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen waardevol, omdat deze de mate aangeven waarin partijen hun innovatie zowel in commercieel als in technisch opzicht het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Derhalve worden alleen innovaties door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd als de aanvrager zijn vinding waardevol genoeg vindt om deze te beschermen. Om deze reden bieden octrooidata een goed inzicht in de innovatiekracht van bedrijven. Octrooidata bieden een goed inzicht in de internationale innovatiepositie van Nederland voor de negen gedefinieerde topsectoren. Daarnaast bieden octrooidata de mogelijkheid om binnen de genoemde topsectoren deelgebieden te definiëren en de ontwikkeling van de innovatie in deze gebieden in kaart te brengen. Binnen elk van de hoofd- en subgebieden kunnen de belangrijkste Nederlandse en buitenlandse spelers zichtbaar worden gemaakt. NL Octrooicentrum heeft de beschikking over octrooidatabanken waarin wereldwijd octrooiaanvragen worden vastgelegd. Zij beschikt ook over de expertise om deze data op een juiste wijze te ontsluiten. Dit stelt NL Octrooicentrum in staat om internationaal vergelijkende onderzoeken te verrichten waarin de innovatiekracht van Nederland in allerlei technologiegebieden wordt vergeleken met andere landen.

Pagina 9 van 129


Bij andere statistieken ontbreekt vaak de mogelijkheid om internationale vergelijkingen te maken omdat onderling vergelijkbare buitenlandse gegevens vaak niet aanwezig zijn. Vanwege de (internationale) wettelijke geheimhoudingstermijn van 18 maanden met betrekking tot de publicatie van octrooiaanvragen zijn de gegevens over de jaren 2009 en 2010 nog niet volledig beschikbaar. Derhalve kunnen in deze studie alleen de octrooiaanvragen tot en met het jaar 2008 in kaart worden gebracht, waarbij ook de data over het jaar 2008 waarschijnlijk niet geheel volledig zijn. In onderstaande tabel staan de belangrijkste resultaten voor de 9 topsectoren opgesomd. Sector

Voeding (Agri/Food) Tuinbouw High tech Energie Logistiek Creatieve industrie Life sciences Chemie Water Alle octrooiaanvragen1

Totaal aantal octrooiaanvragen 1999-2008 (aandeel in het wereldtotaal van de sector) Wereld EU27 Nederland 24275 10151 (41,8%) 2136 (8,8%) 8665 3469 (40,0%) 545 (6,3%) 1331051 508850 (38,2%) 45126 (3,4%) 23687 8317 (35,1%) 377 (1,6%) 10622 5809 (54,7%) 413 (3,9%) 39999 8774 (21,9%) 1715 (4,3%) 298019 99215 (33,3%) 8817 (3,0%) 551186 212130 (38,5%) 19859 (3,6%) 23764 9531 (40,1%) 788 (3,3%) 1768873

703513 (39,8%)

63044 (3,6%)

Het hoogste aandeel in het wereldtotaal aan octrooiaanvragen in de periode 19992008 heeft Nederland in de sectoren Voeding en Tuinbouw. Het laagste aandeel heeft Nederland in de topsector Energie.

1 Het gaat hierbij om alle octrooiaanvragen (inclusief alle andere sectoren) die zijn ingediend. Pagina 10 van 129


1

Voedsel

1.1

Inleiding Voeding is één van de negen economische topsectoren. Nederland scoort hierin bovengemiddeld in innovatieve activiteiten. In aantal octrooiaanvragen is Nederland na de VS, Japan en Duitsland het vierde land in de wereld met een aandeel van 9%. Dat is ruim hoger dan het aandeel wat Nederland heeft over alle technologiegebieden tezamen (ongeveer 3,5%). Verantwoordelijk hiervoor zijn enkele grote voedingsmiddelenconcerns in Nederland, zoals Unilever, DSM, Campina en Nutricia, die dan ook de top 4 van Nederlandse octrooiaanvragers vormen. In dit hoofdstuk wordt een analyse uitgevoerd van de octrooipositie van Nederland, waarbij vooral wordt gekeken naar de relatieve sterkte van Nederland ten opzichte van Europa en de rest van de wereld, en naar de sterkte van de sector ten opzichte van de totale technologie. Op basis van de International Patent Classification (IPC), kunnen octrooiaanvragen die betrekking hebben op de topsector Voeding worden geselecteerd. De gebruikte IPC-codes zijn opgenomen in bijlage III

Pagina 11 van 129


1.2

Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief 1.2.1 Wereld De octrooipositie van Nederland is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 20082. Nederland bezet de vierde plaats in de wereld als het gaat om het aantal octrooiaanvragen in de sector Voeding, en heeft daarmee een aandeel van 9% van alle aanvragen. De Verenigde Staten staat op de eerste plaats gevolgd door Japan. Duitsland is derde met maar iets meer aanvragen dan Nederland (zie tabel 1.1).

Tabel 1.1 Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Voeding, 1999 t/m 20083 Land van herkomst Verenigde Staten Japan Duitsland Nederland Zwitserland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Italië Denemarken Zuid-Korea India Canada Spanje Australië China België Overig

Voeding 6736 3844 2296 2136 1493 1359 1152 885 734 731 730 476 459 361 302 282 2713

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) (15) (16)

Het jaarlijks aantal octrooiaanvragen wat vanuit de gehele wereld is ingediend in de topsector Voeding, is vanaf 1999 tot 2007 met ruim 30% gestegen van zo’n 2000 in 1999 tot ruim 2600 in 2007 (zie figuur 1.1). De teruggang die in 2008 te zien is wordt mogelijk verklaard doordat nog niet alle aanvragen uit dat jaar zijn gepubliceerd en daardoor nog niet voor tellingen beschikbaar1. De stijging van 30% is iets kleiner dan de stijging die geldt voor het totaal van octrooiaanvragen in de wereld. Die bedroeg in dezelfde periode ongeveer 50%. De Verenigde staten hebben het grootste aandeel van octrooiaanvragen, bijna 28% (figuur 1.2). Japan staat tweede met 16%. Duitsland is derde met 10%, en Nederland is het vierde land met een aandeel van 9% van het totaal aantal aanvragen in de sector Voeding. Dat is veel meer dan het aandeel dat Nederland

Tellingen van na 2008 zijn niet zinvol gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden na indiening van octrooiaanvragen. Het jaar 2008 is om dezelfde reden mogelijk nog niet compleet (zie bijlage IV) 3 In de tabel staat tussen haakjes de plaats op de ranglijst op basis van het aantal octrooiaanvragen. 2

Pagina 12 van 129


heeft op alle octrooiaanvragen in alle technologiegebieden samen. Om dat zichtbaar te maken is voor Nederland per jaar de activiteitsindex voor voeding berekend. Die geeft de verhouding weer tussen het aandeel van Nederlandse octrooiaanvragen ten opzichte van het totaal aantal in de wereld op het gebied van voeding, en het aandeel dat Nederland heeft op alle octrooiaanvragen in de wereld. Een index groter dan 1 betekent een bovengemiddelde activiteit in de geanalyseerde sector (in dit geval Voeding), een index kleiner dan 1 betekent dat Nederland het juist minder doet dan gemiddeld. Figuur 1.3 laat zien dat de index in alle jaren groter is dan 2, in 2007 zelfs ruim 4. Het aandeel van Nederland in de voedingsindustrie is dan dus ruim 4 keer zo groot als het aandeel van Nederland in alle technologiegebieden tezamen. De onderste lijn geeft de index aan voor Nederland ten opzichte van de EU, de bovenste lijn geeft de index ten opzichte van de wereld. Hieruit blijkt dat Nederland het ten opzichte van de wereld nog iets beter doet dan ten opzichte van de EU.

Aantal octrooiaanvragen in de voeding 2600 2400 2200 2000 1800 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Figuur 1.1 Ontwikkeling van het jaarlijks aantal octrooiaanvragen in de voeding in de periode 1999 t/m 2008

Aantallen octrooiaanvragen in sector voeding 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 US JP DE NL CH GB FR IT DK KR IN CA ES AU CN BE Ov. Figuur 1.2 Aantallen octrooiaanvragen van een aantal landen in de voeding, 1999 t/m 2008

Pagina 13 van 129


Activiteitsindex tov w ereld 4

Activiteitsindex tov EU27

3 2 1 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Figuur 1.3 Activiteitsindex van Nederland t.o.v. de wereld en de EU in de voeding in de periode 1999 t/m 2008

1.2.2

Europa

Ten opzichte van alle landen in de EU is Nederland het tweede land achter Duitsland voor wat betreft het totaal aantal aanvragen. Wanneer echter het aantal octrooiaanvragen worden gerelateerd aan het aantal inwoners, en wordt gemiddeld over de tien jaren waarover de analyse is uitgevoerd, is Nederland het tweede land achter Denemarken. Denemarken heeft gemiddeld 13,6 octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar, Nederland iets minder, namelijk 13,2 per miljoen inwoners. Alleen Zwitserland komt daar nog bovenuit, en telt 20,4 aanvragen per miljoen inwoners. Het is Nestlé, bovendien de grootste aanvrager wereldwijd in de voeding, die daar vrijwel alleen verantwoordelijk voor is. Voor de gehele Europese Unie, dat is dus exclusief Zwitserland komt het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners voor de periode van 1999 t/m 2008 uit op iets meer dan 2 (zie figuur 1.4).

Octrooiaanvragen per mln inwoners Zwitserland

20 15

Denemarken Nederland

10 5 EU27

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 1.4 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor de EU27, Nederland, Zwitserland en Denemarken

Pagina 14 van 129


Opmerkelijk is de daling na het jaar 2000 bij Zwitserland terwijl de aantal in Denemarken en Nederland juist stijgen. Na 2003 stijgt het aantal in Zwitserland weer, om uiteindelijk op een vergelijkbaar niveau uit te komen als in 1999. Voor Nederland is van 1999 tot 2007 een duidelijke groei waarneembaar van zo’n 50%. Voor Denemarken geldt dat het aantal over de gehele periode ongeveer gelijk blijft, evenals trouwens het totaal van de gehele EU. Figuur 1.5 toont de meest succesvolle EU landen plus Zwitserland. De figuur toont het gemiddelde van het aantal octrooiaanvragen per jaar per miljoen inwoners over de periode 1999 t/m 2008. Nederland en Denemarken staan ruim aan kop binnen de EU met beide ongeveer 13 aanvragen per miljoen inwoners. Finland, Duitsland en België volgen met ieder ongeveer een derde daarvan. Octrooiaanvragen per mln inwoners per jaar

20 15 10 5 0 DK NL

FI

DE BE GB SE

FR

AT

IT

ES CH

Figuur 1.5 Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar, over de periode 1999 t/m 2008

1.2.3

Nederlandse octrooiaanvragers

Bij de ruim 2100 uit Nederland afkomstige octrooiaanvragen zijn bijna 300 verschillende Nederlandse aanvragers betrokken geweest. Tabel 1.2 laat de verdeling zijn van de uit Nederland afkomstige aanvragen over de verschillende typen aanvragers. Tabel 1.2 Octrooiaanvragers in de sector Voeding per categorie aanvrager Type aanvrager Bedrijf groot (>250 mdw.)

Aantal

Verschillende

Percentage van

aanvragen

aanvragers

totaal

1707

32

76%

MKB (tot 250 mdw.)

354

202

16%

Kennisinstellingen

128

16

6%

44

39

2%

2233

289

Particulieren Totaal

De kolom “Aantal aanvragen” geeft hier het aantal aanvragen weer waarbij een Nederlandse aanvrager betrokken is. Het totaal hiervan is hoger dan het werkelijk aantal vanuit Nederland ingediende aanvragen. Dat komt doordat meerdere aanvragers bij één aanvraag betrokken kunnen zijn. Ruim drie kwart van de Nederlandse aanvragen zijn ingediend door 32 verschillende grote bedrijven (meer dan 250 medewerkers), dat is gemiddeld meer dan 50 aanvragen per aanvrager. Maar de top 3, Unilever (699 aanvragen), DSM (324) en Pagina 15 van 129


Koninklijke Friesland Campina (156) nemen verreweg het grootste gedeelte hiervan voor hun rekening. Daarnaast zijn 202 mkb’ers actief in octrooiaanvragen in de sector Voeding. Zij zijn goed voor 354 aanvragen of 16% van het totaal, wat neerkomt op een kleine twee aanvragen gemiddeld per mkb’er. De belangrijkste mkb-aanvragers zijn Lipid Nutrition BV uit Wormerveer en Nizo Food Research uit Ede. Kennisinstellingen zijn verantwoordelijk voor 6% van de aanvragen. TNO is in deze categorie de grootste aanvrager met 54 aanvragen, gevolgd door het Universitair Onderzoekscentrum van de Wageningen Universiteit met 35 aanvragen. Ten slotte zijn nog 39 verschillende particulieren betrokken geweest bij 44 octrooiaanvragen, dat is een aandeel van 2% van het totaal. Voornamelijk dankzij Unilever is Zuid-Holland de provincie van waaruit de meeste aanvragen zijn ingediend. Overigens vindt research door Unilever niet plaats in Rotterdam, van waaruit de aanvragen worden ingediend, maar in Vlaardingen, eveneens Zuid-Holland. De andere grote aanvrager in Zuid-Holland is Nutricia uit Zoetermeer. Limburg is voor wat betreft aanvragen goed vertegenwoordigd, dankzij DSM en in mindere mate CFS Weert. Tabel 1.3 laat de grootste Nederlandse octrooiaanvragers in de sector Voeding zien met de aanvragen gesplitst in indieningsjaar. Tabel 1.4 toont de grootste aanvragers per categorie (groot, mkb, kennisinstelling).

Tabel 1.3 Nederlandse aanvragers topsector Voeding

Aanvrager

Gemeente

Tot.

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

Unilever DSM NV Koninklijke Friesland Campina Nutricia NV Marel Food Systems TNO Loders Croklaan BV Quest Int Cerestar Holding BV Wageningen UR Purac Biochem BV Avebe NV Csm Nederland BV Cfs BV Lipid Nutrition BV Meyn Food Proc Technology BV Nizo Food Research Sara Lee/De NV Topinstituut Food & Nutrition

Rotterdam (ZH)

699

48

53

58

70

80

95

84

70

84

57

Heerlen (LB)

324

11

20

25

34

19

33

37

43

60

42

Zaltbommel (GL)

156

10

11

14

9

14

21

16

25

19

17

Zoetermeer (ZH)

141

9

9

12

11

11

17

20

12

23

17

Boxmeer (NB)

62

12

4

11

5

3

7

7

4

4

5

Delft (ZH)

54

3

5

9

7

10

9

4

3

2

2

Zaanstad (NH)

43

6

4

7

6

4

2

5

2

7

Het Gooi (NH)

39

7

4

2

6

3

8

5

3

1

Terneuzen (ZL)

36

5

6

1

8

13

3

Wageningen (GL)

35

6

6

3

1

8

4

3

2

2

Gorinchem (ZH)

34

1

6

2

3

6

2

5

7

2

Veendam (Gr)

30

1

3

3

3

1

2

5

4

1

Diemen (NH)

27

1

2

9

1

4

4

1

Weert (LB)

25

3

5

4

6

1

1

Zaanstad (NH)

20

2

1

1

1

14

1

Oostzaan (NH)

17

4

4

1

2

1

3

Ede (GL)

17

1

2

1

1

1

Utrecht (UT)

14

3

1

Wageningen (GL)

13

7

5 5

2 4 2 1

1

3

1

4

2

1

5 3

1

3

3

Pagina 16 van 129


Tabel 1.4 Grootste Nederlandse aanvragers per categorie Groot bedrijf

MKB

(> 250 mdw.)

(max. 250 mdw.)

Kennisinstelling

Unilever

Lipid Nutrition

TNO

2

DSM

NIZO food research

Wageningen UR

3

Kon. Friesland Campina

CSK food

Topinstituut Food & Nutrition

4

Nutricia

Systemate group

Universiteit en UMC utrecht

5

Marel Food systems

Bakery technology

Universiteit en LUMC Leiden

6

Loders Croklaan

Trouw International

Universiteit Maastricht

Quest Int.

Brunob II B.V.

Universiteit en AMC Amsterdam

Phares pharm

TU Delft

Purac biochem

Biovelop Int.

Erasmus MC Rotterdam

Avebe

Dr. Rath health programs

Universiteit Groningen

1

enrichment

7

(overname Givaudin [CH]) 8

Cerestar (overname Cargill [US])

9 10

Pagina 17 van 129


1.2.4

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Voeding

NL 1021232 Aanvrager Friesland brands BV Bij het EOB ingediend onder nr. EP 1388291

Pagina 18 van 129


2

Tuinbouw

2.1

Inleiding Tuinbouw is één van de economische topsectoren waarin Nederland goed scoort in innovatieve activiteiten. Dat blijkt uit de aantallen octrooiaanvragen. Na de VS, Duitsland en Japan is Nederland het vierde land in de wereld. Binnen de topsector Tuinbouw worden twee gebieden onderscheiden: 1) techniek; 2) veredeling/nieuw planten; Het gebied “techniek” omvat alle mogelijke hulpmiddelen die gebruikt worden bij het kweken of telen van groenten, vruchten, bloemen etc. snoeigereedschappen, irrigatievoorzieningen, kweekbakken en verlichting zijn hier enkele voorbeelden van. Ook technieken voor klimaatbeheersing die specifiek voor de tuinbouw zijn bedoeld (kassen) vallen hieronder. Nederland heeft hierin een aandeel van 8% van de octrooiaanvragen in de wereld. Verdeling/nieuw planten is het gebied waarop de zaadveredelingsbedrijven actief zijn. Het betreft processen voor het modificeren van genotypen, of fenotypen, en plantreproductie door weefselkweektechnieken. Naast octrooirecht is in de tuinbouw, in het deelgebied veredeling, kwekersrecht van belang. Waar het bij octrooirecht gaat om de bescherming van een nieuw, inventief en industriëel toepasbare werkwijze, of product om tot een nieuw plantenras te komen, gaat het bij kwekersrecht juist om de bescherming van het plantenras zelf, wat nieuw, onderscheidend, homogeen en stabiel moet zijn. In 1995 is het communautair Bureau voor het Kwekersrecht van start gegaan, waar kwekersrecht voor de gehele Europese Unie voor nieuwe plantenrassen kan worden aangevraagd. Van 1995 t/m 2010 zijn daar bijna 39.000 aanvragen voor kwekersrecht ingediend, waarvan ongeveer een derde afkomstig is uit Nederland. In octrooiaanvragen heeft Nederland op het gebied van veredeling een aandeel van 14% in de EU, ten opzichte van de hele wereld is dat 4,5%. Op basis van de International Patent Classification (IPC), eventueel aangevuld met termen uit de titel of beschrijving van de octrooiaanvraag, kunnen octrooiaanvragen die betrekking hebben op de topsector Tuinbouw worden geselecteerd, en ingedeeld naar de deelgebieden techniek en veredeling. De gebruikte IPC-codes zijn opgenomen in bijlage III.

Pagina 19 van 129


2.2

Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief

2.2.1 Wereld De octrooipositie van Nederland is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 20084, en voor de twee hierboven genoemde gebieden. In beide deelgebieden waarin de tuinbouw is ingedeeld (techniek en veredeling), is vanuit de Verenigde Staten het grootst aantal octrooiaanvragen ingediend. Vooral in veredeling heeft de VS zeer veel aanvragen, ruim vier maal zoveel als de nummer twee Duitsland. Nederland bezet in de techniek de vierdeplaats, in de veredeling is Nederland vijfde (tabel 2.1).

Tabel 2.1 Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Tuinbouw, 1999 t/m 20085 Land van herkomst

Techniek

Verenigde Staten Duitsland Japan Nederland Frankrijk Verenigd Koninkrijk Australië Canada Italië Zwitserland Zuid-Korea Israel België China Finland Overig

857 497 483 346 284 193 177 120 215 80 156 127 42 77 105 632

(1) (2) (3) (4) (5) (7) (8) (11) (6) (13) (9) (10) (15) (14) (12)

Veredeling/ nieuwe planten 1830 455 420 193 170 196 177 152 31 166 76 99 157 83 13 414

(1) (2) (3) (5) (7) (4) (6) (10) (14) (8) (13) (11) (9) (12) (15)

Het aantal octrooiaanvragen dat vanuit de gehele wereld is ingediend voor wat betreft techniek, is in tien jaar tijd met bijna 50% gestegen van 350 in 1999 tot zo’n 500 in 2008. Dat is vergelijkbaar met de trend die voor alle technologiegebieden tezamen geldt. In de plantenveredeling daarentegen is het jaarlijks aantal octrooiaanvragen flink gedaald, van 600 in 1999 tot iets boven 300 in 2006, waarna 2007 weer een licht herstel liet zien (figuur 2.1). Deze daling is een gevolg van de aanscherping van de regelgeving voor octrooien op DNA-sequencing. De Verenigde Staten hebben in beide gebieden van de tuinbouw het grootste aandeel. In techniek ongeveer 20% van het totaal aantal aanvragen, in veredeling zelfs ruim 40%. Duitsland en Japan zijn in beide gebieden respectievelijk tweede en derde. Tellingen van na 2008 zijn niet zinvol gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden na indiening van octrooiaanvragen (zie bijlage IV) 5 In de tabel staat tussen haakjes de plaats op de ranglijst op basis van het aantal octrooiaanvragen.

4

Pagina 20 van 129


Nederland doet het heel goed met een aandeel van 8% in techniek, dat is een vierde plaats wereldwijd. In de veredeling is dat met 4,5% een vijfde plaats (figuur 2.2).

Aantallen octrooiaanvragen tuinbouw 600 500 400 300

Techniek

Veredeling

200 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 2.1 Ontwikkeling van het jaarlijks aantal octrooiaanvragen in de deelgebieden van de sector Tuinbouw

Aantallen octrooiaanvragen tuinbouw Techniek Veredeling

40% 30% 20% 10% 0%

US DE JP NL FR GB AU C A IT C H KR IL ES C N FI Figuur 2.2 Aandeel van een aantal landen in de deelgebieden van de tuinbouw

2.2.2

Europa

De sterkte van Nederland op het gebied van tuinbouw blijkt des te meer wanneer de aantallen octrooiaanvragen worden gerelateerd naar inwoneraantal. Voor de 27 EU landen is voor de gehele sector Tuinbouw, de deelgebieden techniek en veredeling tezamen, het aantal octrooiaanvragen berekend per miljoen inwoners. Voor de gehele Europese Unie komt dat voor de periode van 1999 t/m 2008 uit op minder dan 1 aanvraag per miljoen inwoners. Voor Nederland is dat ongeveer vier keer zo veel. Er worden vanuit Nederland jaarlijks gemiddeld tussen 3 en 4 octrooien per miljoen inwoners aangevraagd (zie figuur 2.3).

Pagina 21 van 129


Octrooiaanvragen per mln inwoners 4 Nederland

3 2 1

EU27 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 2.3 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor de EU27 en Nederland

Buiten de EU, maar wel binnen Europa, doet ook Zwitserland het opmerkelijk goed. Voornamelijk in de veredeling, waarin wereldwijd een achtste plaats wordt ingenomen, is Zwitserland sterk. Gerelateerd aan het aantal inwoners staat Zwitserland op hetzelfde niveau als Nederland. Figuur 2.4 toont de meest succesvolle EU landen plus Zwitserland. De figuur toont het gemiddelde van het aantal octrooiaanvragen per jaar per miljoen inwoners over de periode 1999 t/m 2008. Naast Nederland en Zwitserland met beide 3,4 aanvraag per miljoen inwoners, zijn het Denemarken, Finland en België die relatief hoog scoren.

Octrooiaanvragen per mln inwoners 4 3 2 1 0 NL

DK

FI

BE

DE AT

SE FR

GB

IT

ES

CH

Figuur 2.4 Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar, over de periode 1999 t/m 2008

2.2.3


In vergelijking tot andere topgebieden zijn in de tuinbouw veel mkb’ers actief. Dat is ook in aantallen octrooiaanvragen terug te vinden. Binnen de tuinbouw zijn tussen de twee verschillende deelgebieden (Veredeling en Techniek) ook nog flinke verschillen waarneembaar. Veredeling In deelgebied Veredeling zijn 51 verschillende Nederlandse aanvragers betrokken bij 195 octrooiaanvragen. Bijna de helft van die aanvragen is ingediend door een groot bedrijf (> 250 medewerkers), 22% door mkb’ers en 28% door kennisinstellingen.

Pagina 22 van 129


Particulieren zijn als aanvrager actief in slechts 2% van de aanvragen. Tabel 2.2 laat de verdeling zien over de verschillende groepen van aanvragers. Tabel 2.2 Octrooiaanvragers in de sector Tuinbouw (Veredeling) per categorie aanvrager Type aanvrager

Aantal

Verschillende

Percentage van

aanvragen

aanvragers

totaal

Bedrijf groot (>250 mdw.)

195

51

48%

MKB (tot 250 mdw.)

43

24

22%

Kennisinstellingen

55

10

28%

3

2%

Particulieren

3

Totaal

195

51

De grootste aanvrager overall in deelgebied “veredeling” is de Wageningen Universiteit (WUR) (zie tabel 2.3). Ook de universiteiten van Leiden en Utrecht zijn actief alsmede STW en TNO. Verder wordt de lijst gedomineerd door gespecialiseerde zaadveredelingsbedrijven. Zowel nationale als internationale bedrijven met vestigingen in Nederland. De vestigingsplaatsen van deze bedrijven concentreren zich in Zuid-Holland (Westland), Noord-Holland (Enkhuizen) en Gelderland (Wageningen). Rijk Zwaan Zaadteelt en zaadhandel is de grootste aanvrager buiten de kennisinstellingen, gevolgd door De Ruiter Seeds. Tabel 2.4 toont per categorie de grootste aanvragers. Tabel 2.3 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen in deelgebied Veredeling

Aanvrager

Gemeente

Tot.

‘99

‘00

‘01

‘02

Wageningen UR

Wageningen (GL)

35

9

3

2

6

Rijk Zwaan Zaadteelt En Zaadhandel

Westland (ZH)

19

De Ruiter Seeds Unilever Keygene NV Enza Zaden Enkhuizer Zaadhandel Avebe NV

Lansingerland (ZH) Rotterdam (ZH) Wageningen (GL)

2

15

2

12

4

10

2

Enkhuizen (NH)

9

1

1

8

3

Westland (ZH)

7

1

Advanta Seeds

5

Nunhems BV

Kapelle (ZL) Harenkarspel (NH) Wageningen (GL) Utrecht (UT) Lansingerland (ZH) Leudal (LB)

Universiteit Leiden

Leiden (ZH)

4

Crucell Holland BV Heineken Tech Services TNO

Leiden (ZH) Zoeterwoude (ZH) Delft (ZH)

3

1

3

3

Universiteit Utrecht

Utrecht (UT)

3

Expressive Res BV STW Monsanto Co

5

1

‘06

‘07

3

2

6

1

5

4

2

4

4

2

3

3

1 3

2

1

1

3

2

1

2

2

1

1

3 1

2 2

1

1 1

4

1

1

1

1

3

1

1

1

1 2

1 1

1 1

1

1

3

1

1

4 2

5

2

1

5

‘08

4

2 1

‘05

4

1

Veendam (GR)

5

‘04

1

Syngenta Bejo Zaden BV

‘03

1

1 1

1

Pagina 23 van 129


Tabel 2.4 Grootste Nederlandse aanvragers in het deelgebied Veredeling per categorie

1

Groot bedrijf

MKB

(> 250 mdw.)

(max. 250 mdw.)

Kennisinstelling

Rijk Zwaan Zaadteelt En

Keygene NV

Wageningen UR

Zaadhandel 2

De Ruiter Seeds

Advanta Seeds

STW

3

Unilever

Expressive Research BV

Universiteit

4

Enza Zaden - Enkhuizer Zaadhandel

TNO

5

Avebe NV

Universiteit

Leiden

Utrecht

Techniek In tabel 2.5 is de verdeling van octrooiaanvragen over de verschillende categorieën aanvragers te zien voor deelgebied Techniek. Maar liefst twee derde van de aanvragen zijn ingediend door mkb’ers. Daarnaast wordt 15% ingediend door particulieren. Hierbij moet worden opgemerkt dat een deel van die particulieren mogelijk ook mkb’er zijn, maar dat is uit de naam zoals die bij de octrooiaanvragen is geregistreerd niet op te maken. Grote bedrijven zijn in slechts 8% van de aanvragen betrokken, en kennisinstellingen hebben 15% van de aanvragen.

Tabel 2.5 Octrooiaanvragers in de sector Tuinbouw (Techniek) per categorie aanvrager Type aanvrager

Aantal

Verschillende

Percentage van

aanvragen

aanvragers

totaal

Bedrijf groot (>250 mdw.) MKB (tot 250 mdw.)

30

18

8%

242

161

67%

Kennisinstellingen

37

12

10%

Particulieren

56

56

15%

Totaal

242

365

Koploper is een bedrijf uit ’s Gravendeel, Visser group, dat machines ontwikkelt voor de mechanisering van glastuinbouwbedrijven. Daarnaast staan in de lijst veel bedrijven uit de regio’s waar van oudsher (glas)tuinbouw voorkomt. Goed vertegenwoordigd zijn bedrijven uit de gemeentes Westland, Lansingerland en Pijnacker-Nootdorp in Zuid-Holland, en in mindere mate uit Gelderland, Utrecht en Noord-Holland (tabel 2.2). Van de kennisinstellingen zijn het TNO en de Wageningen Universiteit die hoog in de lijst staan, en van de grote bedrijven is het Philips dat met 10 aanvragen op de vierde plek staat. (tabel 2.6). In tabel 7 zijn de grootste aanvragers in deelgebied Techniek opgenomen per categorie aanvrager.

Pagina 24 van 129


Tabel 2.6 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen in deelgebied techniek

Aanvrager

Gemeente

Visser group ‘s Gravendeel TNO

Binnenmaas (ZH) Delft (ZH) Lansingerland (ZH)

W M Systems BV Koninklijke Philips Electronics NV Hortilux Schreder BV Frans Van Zaal Totaal Techniek Wageningen Universiteit – WUR Bruygom Constructie en Apparaten E Van Zanten Holding BV Klimrek I E BV Modiform BV Excellent Glastuinbouwsyst. Grow Foil BV Iso Groep Machinebouw BV

Tot.

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

17

4

1

1

2

3

1

16

1

3

1

2

1

3

2

1

3

1

2

3

1

11

Eindhoven (NB)

2

10 8

Uithoorn (NH)

8

Wageningen (GL)

8

Zaltbommel (GL)

5

Westland (ZH)

4

2

4

2

4

1

PijnackerNootdorp (ZH) Leusden (UT) Westland (ZH)

3

Rhenen (GL)

3

Zaltbommel (GL)

3

Priva Holding BV Unilever

Rotterdam (ZH)

3

v.d. Valk Systemen

Westland (ZH)

3

3

1

Westland (ZH)

Lansingerland (Z-H) Westland (ZH)

Koppert BV

1

‘05

1

1

1

1

1

2

1

1

‘06

‘07

‘08

3

1

1

3

5

4

2

1 1

1

1

3

1

3

2 2 2 1

1

1

1

1 3 1

1

1 1

3

1

1

3

1

2

1

1

2

1

1

Tabel 2.7 Grootste Nederlandse aanvragers in het deelgebied techniek per categorie Groot bedrijf

MKB

(> 250 mdw.)

(max. 250 mdw.)

1

Koninklijke Philips Electronics NV

Visser group ‘s Gravendeel

TNO

2

Koppert BV

W M Systems BV

Wageningen UR

3

Priva Holding BV

Hortilux Schreder BV

4

Unilever

Frans Van Zaal Totaal Techniek

Kennisinstelling

Pagina 25 van 129


2.2.4

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Tuinbouw

EP1621069 van Hortilux Schréder BV in Monster (Westland)

WO2010057960 van Rijk Zwaan Zaadteelt en Zaadhandel B.V. de Lier (Westland)

Pagina 26 van 129


Pagina 27 van 129


Pagina 28 van 129


3

High tech

3.1

Inleiding High tech is één van de negen economische topsectoren in Nederland. Met name dankzij Philips (elektrotechniek) bezet Nederland een goede (zesde) positie in deze sector (Tabel 1). Wereldwijd groeit de sector sterker dan gemiddeld. Aziatische landen, met name China en Zuid-Korea zijn enorm in opkomst. Had Nederland in 1999 nog ruim tien keer zo veel elektronica aanvragen als China, in 2008 heeft China het dubbele aantal van Nederland. In dit hoofdstuk wordt een analyse gedaan van de octrooipositie van Nederland, waarbij wordt gekeken naar de relatieve sterkte van Nederland ten opzichte van Europa en de wereld, en naar de sterkte van de sector ten opzichte van de totale technologie. Werktuigbouw, elektrotechniek en instrumenten zijn de drie deelgebieden waarin high tech is onderverdeeld, en waarvoor afzonderlijke analyses zijn gedaan van octrooiaanvragen. Voor de selectie van octrooiaanvragen is gebruik gemaakt van de International Patent Classification op basis waarvan octrooiaanvragen in technologievelden kunnen worden ingedeeld. Door het Fraunhofer instituut is in samenwerking met het Frans Nationaal octrooibureau de indeling in drie deelgebieden van de sector High tech gemaakt, waarvan in dit onderzoek gebruik is gemaakt. De IPC-codes die bij deze indeling van belang zijn, zijn opgenomen in bijlage III. In elektrotechniek bezet Nederland een zesde positie op de ranglijst van aantal octrooiaanvragen in de periode 1999 t/m 2008, en heeft daarmee een aandeel van 4,1%. In deelgebied instrumenten is dat een zevende positie met een aandeel van 3,5%. In werktuigbouw moet Nederland het met wat minder doen, een aandeel van 2,3% zet Nederland op een negende positie. Philips is in alle drie deelgebieden de grootste Nederlandse aanvrager. In Nederland zijn ook buitenlandse bedrijven actief die vanuit Nederland octrooiaanvragen indienen. Mitsubishi, Hitachi en Schlumberger zijn hier voorbeelden van.

Pagina 29 van 129


3.2

Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief 3.2.1 Wereld De octrooipositie van Nederland in de drie gebieden in de sector is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 20086. In de sector High tech worden enorm veel octrooiaanvragen ingediend. Vanuit Nederland zijn in de periode 1999 t/m 2008 meer dan 25000 aanvragen ingediend in deelgebied elektrotechniek. Vanuit de Verenigde Staten zijn dat er zelf meer dan 200.000 (tabel 3.1). Tabel 3.1 Aantal octrooiaanvragen per land in de sector High tech, 1999 t/m 2008 Electrotechniek

Instrumenten

Werktuigbouw

Verenigde Staten

217473 (1)

167101(1)

123234 (1)

Japan

147003 (2)

79623 (2)

91056 (3)

Duitsland

69899 (3)

56627 (3)

118255 (2)

Frankrijk

35955 (4)

19778 (5)

33928 (4)

Groot-Brittannië

25007 (7)

21116 (4)

20641 (6)

Nederland

25323 (6)

14601 (7)

11358 (9)

Zuid-Korea

34646 (5)

9768 (8)

10295 (10)

Zweden

15916 (9)

8159 (11)

11840 (8)

10665 (12)

16417 (6)

17387 (7)

Zwitserland Italië Canada China Finland Australië

8451 (13)

8508 (10)

22020 (5)

14417 (10)

8811 (9)

7942 (11)

19564 (8)

4319 (12)

5945 (13)

13365 (11)

3082 (14)

5244 (14)

5219 (14)

8159 (12)

6507 (12)

In de elektrotechniek en instrumenten is de VS met afstand de grootste aanvrager gevolgd door Japan en Duitsland. In de werktuigbouw ontlopen deze drie landen elkaar niet zo veel. De VS is nog net eerste, gevolgd door Duitsland en iets daar achter Japan. Nederland is gemiddeld over de drie gebieden het zesde land. Figuur 3.1 toont het aandeel van de top7 landen in de drie deelgebieden elektrotechniek, instrumenten en werktuigbouw. Links de verdeling van de deelgebieden over de zeven landen, rechts de verdeling van de zeven landen over de deelgebieden. Van de drie deelgebieden heeft de VS in instrumenten het grootste aandeel. Dat geldt ook voor Groot Brittannië. Japan, Nederland en Zuid-Korea zijn het meest actief in elektrotechniek en Duitsland en Frankrijk doen het meest in werktuigbouw (zie figuur 3.1).

6

Tellingen van na 2008 zijn niet zinvol gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden na indiening van octrooiaanvragen (zie bijlage IV) Pagina 30 van 129


VS

JP

DE

FR

GB

NL

KR

40%

40%

30%

30%

20%

20%

10%

10%

0%

Elektro techniek Instrumenten Werktuigbo uw

0% Elektro techniek

Instrumenten

Werktuigbo uw

VS

JP

DE

FR

GB

NL

KR

Figuur 3.1 Verdeling top7 landen over de deelgebieden High tech

In de drie deelgebieden van high tech is een vergelijkbare groeitrend zichtbaar (Figuur 3.2). Na een aanvankelijke groei in 2000 vindt een lichte teruggang of afname in de groei plaats. Vanaf 2003 is de jaarlijkse groei weer terug. Het groeipercentage over de periode 1999 t/m 2007 bedraagt zo’n 30 tot 40 procent. De daling in 2008 heeft mogelijk voor een deel te maken met het feit dat nog niet alle aanvragen uit dat jaar zijn gepubliceerd op het moment van het onderzoek waardoor deze nog niet meegeteld zijn.

Aantal aanvragen

Hightech aantallen 70000 Elektro techniek

60000

Werktuigbo uw

50000 Instrumenten

40000 30000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 3.2 Ontwikkeling in octrooiaanvragen per deelgebied van de sector High tech.

Met name Aziatische landen zijn verantwoordelijk voor de groei in de afgelopen jaren. In het deelgebied elektrotechniek had China in 1999 nog nauwelijks octrooiaanvragen, in 2008 zijn dat er bijna 5000, waarmee het Nederland ruimschoots heeft overtroffen. Zuid-Korea groeit van 1000 aanvragen in 1999 tot eveneens 5000 in 2008. Nederland groeit nog tot 2001, daarna blijft het jaarlijks aantal octrooiaanvragen een paar jaar stabiel maar vanaf 2005 neemt het aantal aanvragen weer licht af (figuur 3.3). Ook in instrumenten en werktuigbouw laten China en Zuid-Korea een enorme groei zien. Nederland groeit in instrumenten ook nog flink. Een verdubbeling van het aantal aanvragen in 10 jaar tijd zorgt ervoor dat Nederland nog ruim voor blijft op China en Zuid-Korea. In werktuigbouw groeit Nederland licht (figuur 3.4 en 3.5).

Pagina 31 van 129


Elektrotechniek 5000

Z-Korea

4000 Nederland

3000 2000

China

1000 0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2007

2008

2007

2008

Figuur 3.3 sterke groeiers elektrotechniek t.o.v. Nederland

Instrumenten 2000 1500

Nederland Z-Korea

1000 500

China

0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Figuur 3.4 sterke groeiers instrumenten t.o.v. Nederland

Werktuigbouw 1500 Z-Korea Nederland 1000 China

500

0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Figuur 3.5 sterke groeiers werktuigbouw t.o.v. Nederland

3.2.2

Europa

Als alle octrooiaanvragen in de gehele sector High tech worden geteld, is Nederland binnen de Europese Unie het vierde land na Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië. Wanneer echter het aantal aanvragen per miljoen inwoners wordt berekend voor de landen van de EU, ziet de ranglijst er heel anders uit. Dan blijken Finland en Zweden het heel goed te doen, en is Nederland zelfs nog voor Duitsland te vinden (Figuur 3.6). In de figuur is ook Zwitserland als niet-EU land opgenomen, wat met een aantal van 159 aanvragen per miljoen inwoners net boven Oostenrijk uitkomt.

Pagina 32 van 129


Octrooiaanvragen per mln inwoners 400 300 200 100 0 FI

SE

NL

DE

DK

AT

FR

BE

GB

IT

CH

Figuur 3.6 Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar, over de periode 1999 t/m 2008.

Het gemiddeld aantal aanvragen per miljoen inwoners voor de gehele Europese Unie ligt rond de 100 en vertoont vrijwel geen groei in de periode 1999 t/m 2008. Figuur 3.7 laat zien dat dit aantal voor Finland en Zweden de laatste jaren rond de 400 ligt. Nederland en Duitsland volgen met rond de 300 aanvragen per miljoen inwoners. In de grafiek is bovendien te zien dat Finland en Zweden de laatste paar jaren het hardst groeien. Nederland groeit sinds 2003 niet, terwijl Duitsland in die periode een lichte groei vertoont. Octrooiaanvragen per mln inwoners 400

Finland Zweden

Nederland

300 200

Duitsland

EU27

100

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 3.7 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor de EU27, en enkele sterke landen

3.2.3


Van de drie deelgebieden in de high tech is in deze paragraaf de trend van aantallen Nederlandse octrooiaanvragen vergeleken met die uit de hele wereld voor de jaren 1999 t/m 2008, gevolgd door de top 10 van Nederlandse aanvragers. Hierbij moet worden opgemerkt dat de verschillende gebieden in de high tech afzonderlijk zijn bekeken. Daardoor kan een octrooiaanvraag in meerdere gebieden zijn meegeteld als het onderwerp van de aanvraag op basis van de IPC-klassen waarin deze is ingedeeld, daartoe aanleiding geeft. Wereldwijd laat Elektrotechniek over de gehele periode van 1999 t/m 2008 afgezonderd van een lichte teruggang in 2001 en 2002 een groei zien van zo’n 40%. Voor aanvragen vanuit Nederland geldt dat het aantal per jaar groeit tot in 2002, Pagina 33 van 129


zelfs met ruim 50% in die drie jaar, maar daarna zet een daling in en komt het aantal vanaf 2006 weer bijna op het niveau van 1999 (figuur 3.8). Tabel 3.2 laat zien dat de grootste aanvrager in Nederland Koninklijke Philips NV is, gevolgd door NXP. NXP is de voormalig halfgeleider divisie van Philips. In 2006 is NXP zelfstandig geworden en heeft ook octrooien van voor die tijd op zijn naam staan. ASML (ook actief in de halfgeleiderindustrie) uit dezelfde regio (Veldhoven) staat op de derde plaats. In de tabel staan ook enkele buitenlandse bedrijven die in Nederland een vestiging of kantoor hebben en daarvandaan octrooiaanvragen indienen. Elektro techniek (NL)

Elektro techniek 70000

3000

60000

2500

50000

2000

40000

1500

99

00

01

02

03

04

05

06

07

08

99

00

01

02

03

04

05

06

07

08

Figuur 3.8 Ontwikkeling van het jaarlijks aantal octrooiaanvragen in elektrotechniek wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 3.2 Nederlandse octrooiaanvragers elektrotechniek met aantallen aanvragen per jaar Aanvrager

Totaal 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Philips Electronics NV

Eindhoven 17769 1399 1678 2356 2573 2304 2328 2124 1222 920

865

NXP BV

Eindhoven 2317

79

93

113

114

110

105

418

368

388

529

ASML Netherlands BV

Veldhoven

340

12

22

39

60

126

51

9

8

7

6

Koninklijke KPN NV

Den Haag

306

21

41

43

37

19

15

20

33

40

37

Mitsubishi Corp

Schiphol

261

12

38

23

17

27

22

30

31

32

29

TNO

Delft

257

8

5

9

13

16

19

22

22

62

81

Hitachi Ltd

Amsterdam 171

5

8

3

9

27

35

33

31

17

3

Oce

Venlo

131

7

8

15

21

17

20

15

10

11

7

Schlumberger Group

Den Haag

125

6

7

8

4

6

5

8

12

38

31

St Microelectronics Inc

Amsterdam 119

9

14

21

18

9

10

11

15

6

6

Wereldwijd laat het deelgebied Instrumenten over de gehele periode van 1999 t/m 2008 een groei zien van zo’n 40%. In 2000 is de groei het sterkst, daarna is er een paar jaar nauwelijks groei, maar vanaf 2003 gaat de groei tot 2006 verder. Voor aanvragen vanuit Nederland loopt de groei juist tot 2003, waarna 2004 en 2005 geen groei laten zien. Vanaf 2006 t/m 2008 groeit het aantal jaarlijkse aanvragen weer verder. Over de gehele periode van 10 jaar is de groei ongeveer 100%, veel meer dus dan wereldwijd (figuur 3.9). De grootste aanvrager in Nederland is ook op dit gebied Koninklijke Philips NV, gevolgd door ASML (tabel 3.3). Schlumberger, een internationaal olieconcern staat op de derde plaats. Dit is echter geen gevolg van innovatieve activiteiten in Nederland. Schlumberger heeft alleen maar een kantoor in Den Haag waar vandaan octrooien worden aangevraagd.

Pagina 34 van 129


Instrumenten (NL)

Instrumenten 45000

2000

40000

1500

35000

1000 500

30000 99

00

01

02

03

04

05

06

07

99

08

00

01

02

03

04

05

06

07

08

Figuur 3.9 Ontwikkeling van het jaarlijks aantal octrooiaanvragen in instrumenten wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 3.3. Nederlandse octrooiaanvragers instrumenten met aantallen aanvragen per jaar Aanvrager

‘99

‘00

‘01

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08


Eindhoven 6692

Tot.

333

472

730 683 736 762

768

752

679

777

Asml Netherlands BV

Veldhoven 1021

43

52

82 141 220 120

92

83

77

111

Schlumberger Group

Den Haag

614

27

40

31

32

25

40

44

74

146

155

NXP BV

Eindhoven

367

8

15

16

13

24

30

52

54

75

80

Delft

234

10

13

15

23

20

17

16

24

35

61

Heerlen

202

17

27

17

20

18

30

13

20

26

14

Den Haag

179

26

68

85

Amsterdam

154

24

17

20

15

19

6

9

16

9

19

Den Haag

141

9

14

18

13

9

10

9

21

22

16

Rotterdam

135

23

18

13

12

12

7

13

8

18

11

TNO DSM NV Geco Technology BV Draka Comteq Koninklijke Shell Group Unilever

‘02

‘03

De werktuigbouw laat wereldwijd een redelijk constante groei zien tot aan 2007. Voor Nederlandse aanvragen is de groei wat grilliger. In 2001 zijn er duidelijk minder aanvragen dan het jaar ervoor, maar vanaf 2002 is er herstel en daarna is toch een redelijk groei tot aan 2007 (figuur 3.10). De top3 Nederlandse aanvragers bestaat uit Philips, Unilever en DSM. Ook nog in de top10 staat Lely Groep uit Maassluis, bekend ondermeer om z’n melkrobots (tabel 3.4). Aan het eind van deze paragraaf is daar een voorbeeld van opgenomen.

Werktuigbo uw

Werktuigbo uw (NL) 1400

55000 50000

1200

45000

1000

40000

800 99

00

01

02

03

04

05

06

07

08

99

00

01

02

03

04

05

06

07

08

Figuur 3.10 Ontwikkeling van het jaarlijks aantal octrooiaanvragen in werktuigbouw wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Pagina 35 van 129


Tabel 3.4 Nederlandse octrooiaanvragers werktuigbouw met aantallen aanvragen per jaar Tot.

‘99


Eindhoven

922

68

83

87 109

86 121

93 105

83

87

Unilever

Rotterdam

392

66

38

44

48

37

39

33

25

35

27

Den Haag

301

36

24

18

29

22

12

22

46

58

34

Heerlen

292

34

34

19

25

27

25

28

33

39

28

Venlo

226

24

13

13

24

19

43

30

26

15

19

Arnhem

224

39

30

22

16

18

27

17

24

19

12

Delft

223

20

9

12

16

14

19

20

41

46

26

Venray

127

20

23

9

14

9

21

7

3

9

12

Lely Groep

Maassluis

116

19

3

1

11

19

21

41

Schlumberger Group

Den Haag

115

1

5

3

6

17

26

41

Koninklijke Shell Group DSM NV Oce Akzo Nobel NV TNO Inalfa Roof Sys Group BV

3.2.4

‘00 ‘01

‘02 ‘03

‘04 ‘05

1 7

5

4

‘06 ‘07 ‘08

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector High tech

Pagina 36 van 129


4

Energie

4.1

Inleiding Bij het in kaart brengen van de octrooiaanvragen met betrekking tot de topsector Energie is gebruik gemaakt van de OESO-definitie van technologieën die te maken hebben met duurzame energie (zie bijlage V). Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende technologieën waarmee energie kan worden opgewekt, zowel duurzame energie als kernenergie en nieuwe technologieën met betrekking tot brandstofcellen: 1) duurzame energie o Windenergie o Zonne-energie o Geothermische energie o Energie uit de oceaan (waaronder getijdenenergie) o Biomassa/Afval (waste) 2) kernenergie o kernreactor technieken 3) Brandstofcellen Op basis van de International Patent Classification (IPC) kunnen octrooiaanvragen die betrekking hebben op de topsector Energie worden geselecteerd, en naar deelgebied worden ingedeeld. Hierbij is gebruik gemaakt van de door de OECD opgestelde afbakening met betrekking tot de IPC-groepen behorende tot duurzame energie (zie bijlage III).

Pagina 37 van 129


4.2


4.2.1

Wereld

Nederland scoort op het gebied van innovatie met betrekking tot de topsector Energie in vergelijking met andere topsectoren onder de maat. Wanneer alle octrooiaanvragen in deze topsector in de periode 1999-2008 bij elkaar op worden geteld, dan staat Nederland op de elfde plek wereldwijd (zie figuur 1). Nederland staat normaal wereldwijd op de achtste plek, wanneer alle octrooiaanvragen in alle technologiegebieden samen worden genomen. Aantallen octrooiaanvragen in sector energie 8000 6000 4000 2000 0 US

JP

DE

FR

GB

KR

CA

DK

IT

ES

NL

CH

SE

FI

EU27

Figuur 4.1 Totaal aantal octrooiaanvragen topsector Energie per land, 1999-2008

Slechts in 3 van de 7 deelgebieden waaruit de topsector Energie bestaat bereikt Nederland de top 10 wereldwijd (zie tabel 4.1). Dit zijn: o

Geothermische energie (10e plek)

o

Energie uit biomassa en afval (5e plek)

o

Brandstofcellen (9e plek)

Nederland ontbreekt in de top 10 van belangrijke deelgebieden zoals wind- (plek 12) en zonne-energie (plek 11). Vooral bij windenergie is de afwezigheid van Nederland opvallend. Een kleiner land als Denemarken weet daarentegen door de vele aanvragen in dit deelgebied een derde positie te bereiken. Op het gebied van energie uit de oceaan (o.a. getijdenenergie) staat Nederland zelfs op een schamele 20e plek (11 octrooiaanvragen). Op basis van een gewogen gemiddelde van alle octrooiaanvragen in de zeven deelgebieden tezamen bevindt Nederland zich op een achtste positie wereldwijd met een aandeel van 2,1%. Daarmee loopt Nederland op het gebied van energie ver achter vergeleken met de octrooipositie van Nederland over alle technologiegebieden (3,6%). Binnen de duurzame energiegebieden valt vooral de slechte positie van Nederland op het gebied van wind- (aandeel: 2,0%) en zonneenergie op (aandeel: 2,1%). De aandelen van de verschillende landen per

Pagina 38 van 129


deelgebied staan weergegeven in figuur 4.2. Duidelijk zichtbaar is dat het aandeel van de EU27 groter is dan dat van de VS of Japan. Opvallend is dat veel “kleinere” landen in één bepaald deelgebied excelleren terwijl ze in andere deelgebieden nauwelijks actief zijn. Landenspecialiteiten zijn: o

Japan: brandstofcellen

o

Verenigd Koninkrijk: ocean (golf- en getijdenenergie)

o

Frankrijk: kernenergie

o

Denemarken: windenergie

o Nederland heeft niet echt één gebied waarin het excelleert. Het gebied waarin Nederland het best presteert is energie uit biomassa en afval (bio/waste-energy). Tabel 4.1: Aantal octrooiaanvragen WIPO en/of EOB per land (top 10), energie, 1999 t/m 2008 Duurzame energie Wind

Zon

Geotherm.

Kernenergie

Brandstofcellen Brandstofcellen

Ocean

Bio/ waste

Kernreactoren

US (1717)

DE (111)

US (157)

US (184)

US (361)

JP (4137)

JP (968)

US (76)

GB (128)

JP (99)

FR (152)

US (3352)

DK (405)

DE (958)

JP (42)

DE (53)

DE (84)

JP (126)

DE (1747)

JP (266)

FR (203)

CN (23)

NO (52)

GB (35)

DE (122)

CA (465)

ES (214)

IT (198)

FR (21)

AU (47)

NL (35)

RU (38)

KR (365)

GB (147)

KR (188)

GB (21)

ES (33)

IT (33)

SE (33)

FR (357)

CN (101)

ES (175)

CH (19)

FR (30)

KR (27)

ZA (31)

GB (295)

KR (91)

AU (165)

SE (18)

IE (25)

FR (24)

KR (26)

IT (143)

FR (87)

CH (156)

AT (16)

KR (25)

CN (23)

IT (23)

NL (117)

CA (85)

CN (136)

NL (14)

IT (23)

CA/CH (18)

CA (14)

CH (106)

Aandeel

DE (832) US (751)

zon wind geotherm. ocean bio/waste kern brandstofcellen

50% 40% 30% 20% 10% 0% US

JP

EU27

DE

GB

FR NL DK Land van herkomst

Figuur 4.2 Aandeel landen per deelgebied op basis van totaal aantal octrooiaanvragen 19992008

4.2.2

Europa

Wanneer we rekening houden met de grootte van de verschillende landen middels het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners dan krijgen we een ander beeld (zie figuur 4.3). Nederland staat dan op een zesde positie. Echter in de topsector Energie worden door buurland Duitsland bijna dubbel zoveel octrooien aangevraagd per miljoen Pagina 39 van 129


inwoners en door Denemarken bijna vier keer zoveel. Nederland scoort wel boven het EU-gemiddelde. Aantal octrooiaanvragen per mln inw oners per jaar 10 8 6 4 2 0 DK

CH

DE

JP

SE

NL

US

CA

FI

EU27 KR

FR

GB

ES

IT

Figuur 4.3 Totaal aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar voor diverse landen in de topsector Energie, 1999-2008

In tabel 4.2 staan voor een aantal landen voor iedere topsector het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners in de periode 1999-2008 gegeven. De hoogste aantallen octrooiaanvragen per miljoen inwoners in een bepaald deelgebied zijn vetgedrukt. In drie van de zeven deelgebieden komt Denemarken op de eerste plek. Nederland weet nergens de eerste plek te halen. Ook hier valt de zwakke positie van Nederland op met betrekking tot windenergie in vergelijking met “windlanden” als Denemarken en Duitsland. Nederland komt met betrekking tot windenergie nauwelijks boven het gemiddelde van de EU27 uit! Tabel 4.2 Octrooiaanvragen energie per miljoen inwoners per jaar, gemiddeld over 1999 t/m 2008 (hoogste aantal per deelgebied is vetgedrukt) Octrooiaanvragen/mln inwoners

US

JP

EU27

DE

GB

FR

NL

DK

Duurzaam zon

0,572

0,760 0,408 1,165 0,186

0,317 0,731

0,530

wind

0,250

0,209 0,415

1,012 0,240

0,136 0,457

7,396

geothermisch

0,025

0,033 0,049 0,135 0,034

0,033 0,085

0,073

oceaan

0,052

0,016 0,078

0,064 0,209

0,047 0,067

0,310

Bio/afval

0,061

0,078 0,061

0,102 0,057

0,037 0,213

0,219

Kernenergie

0,120

0,099 0,075

0,148 0,018 0,237 0,030

0,000

Brandstofcellen

1,117 3,250 0,578

2,125 0,482

1,552

0,558 0,713

In de volgende paragrafen worden de verschillende deelgebieden behandeld. Zon Figuur 4.4 laat de internationale ontwikkeling van het absolute aantal octrooiaanvragen op het gebied van zonne-energie zien ingediend bij het Europees Octrooibureau en de World Intellectual Property Organization. Sinds 2000 is er een progressieve groei van het aantal aanvragen te zien.

Pagina 40 van 129


zonne-energie 1200 800 400 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.4 Totaal aantal octrooiaanvragen (absoluut) op het gebied van zonne-energie

Dit beeld blijft gehandhaafd wanneer de geïndexeerde ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen inde zonne-energie vergeleken wordt met de ontwikkeling van het totaal aantal octrooiaanvragen ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO) zoals weergegeven in figuur 4.5.

ontw ikkeling (groei-index)aanvragen zonne-energie en totaal (1999=100) 600

zonneenergie

400 200 totaal 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.5 Octrooiaanvragen (ontwikkeling) op het gebied van zonne-energie

De gematigde groei van het totaal aantal octrooiaanvragen de afgelopen 10 jaar is nauwelijks zichtbaar vergeleken met de explosieve groei van het aantal aanvragen op het gebied van zonne-energie sinds 2000. Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen komt Nederland op de 11e plek. Opvallend maar verklaarbaar is dat naast grote landen ook veel ‘zonnige landen’ zoals Frankrijk, Italië, Spanje en Australië in de top 10 terug te vinden zijn (zie tabel 4.1 en figuur 4.6). zonne-energie

1717 1500 968 958

1000 500

203 198 188 175 165 156 136 120

0 US

JP

DE

FR

IT

KR

ES

AU

CH

CN

NL

Figuur 4.6 Aantal octrooiaanvragen zonne-energie per land, 1999-2008

Pagina 41 van 129


De geïndexeerde ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen op het gebied van zonne-energie per land staan weergegeven in figuur 4.7. Duidelijk zichtbaar is dat er in alle landen een duidelijke groei is van het aantal aanvragen. Nederland vertoont dezelfde groei als Duitsland en Japan.

ontw ikkeling octrooiaanvragen zonne-energie (1999=100) 1000

US

800

DE

600

NL

400 JP

200 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Figuur 4.7 Ontwikkeling octrooiaanvragen zonne-energie per land (1999-2008)

Ook is voor Nederland gekeken wie de belangrijkste aanvragers zijn (tabel 4.3) Hier voeren grote bedrijven (Philips, Akzo) de boventoon. Daarnaast is het ECN actief maar ook bedrijven waarvan de belangrijkste activiteiten in de bouwwereld plaatsvinden zoals Ubbink B.V. en Scheuten B.V.

Tabel 4.3. Belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van zonne-energie met aantallen aanvragen 1999 t/m 2008 Tot. aantal octrooiaanvr. Aanvrager

Sector

Grootte


Industrie

Groot

1999-2008

Akzo Nobel NV

Industrie

Groot

9

Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN)

Research

Groot

6

14

Ubbink BV

Industrie

MKB

6

Helianthos BV

Research

onbekend

5 4

Inventum BV

Industrie

MKB

Sabic Corp

Industrie

Groot

3

Scheuten Glasgroep BV

Industrie

Groot

3

Stichting Technische Wetenschappen (STW)

Steunfondsen

onbekend

3

Wind Figuur 4.8 laat de internationale ontwikkeling van het absolute aantal octrooiaanvragen op het gebied van windenergie zien. Er is een duidelijke groei van het aantal octrooiaanvragen zichtbaar.

Pagina 42 van 129


w ind 800 600 400 200 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.8 Aantal octrooiaanvragen (absoluut) in de windenergie, 1999-2008.

Dit beeld blijft gehandhaafd wanneer de geïndexeerde ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen in de windenergie vergeleken wordt met de ontwikkeling van het totaal aantal octrooiaanvragen ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO) zoals weergegeven in figuur 4.9. Het aantal aanvragen in de windenergie groeit veel sneller dan het totaal aantal aanvragen over alle technologiegebieden. ontw ikkeling aanvragen w indenergie en totaal (1999=100) 600

w indenergie

400 200 totaal 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.9. Ontwikkeling octrooiaanvragen op het gebied van windenergie, 1999-2008.

Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen komt Nederland op de 12e plek (zie figuur 4.10). Nederland scoort in dit technologiegebied slechter dan in andere technologiegebieden (gemiddeld over alle octrooien bezet Nederland namelijk de 7e plek wereldwijd). Verder valt op dat kleinere landen als Denemarken en Zweden hoger scoren dan Nederland en dat Duitsland actiever is op dit gebied dan grotere landen als de VS en Japan. w ind 832 800

751

600 405 400

266

214 147

200

101 91

87

85

81

75

FR

CA

SE

NL

0 DE

US

DK

JP

ES

GB CN

KR

Figuur 4.10 Totaal aantal octrooiaanvragen per land in de windenergie, 1999-2008 Pagina 43 van 129


De geïndexeerde ontwikkeling (1999=100) van het aantal octrooiaanvragen op het gebied van windenergie per land staan weergegeven in figuur 4.11 voor een aantal belangrijke landen plus Nederland. Duidelijk zichtbaar is dat er in alle landen een duidelijke groei is van het aantal aanvragen. Het aantal aanvragen vanuit de VS groeit sneller dan in andere landen ontw ikkeling octrooiaanvragen w indenergie (1999=100)

US

1600 DK 1200 JP 800 DE 400 NL 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.11. Ontwikkeling octrooiaanvragen zonne-energie per land (1999-2008)

Ook is voor Nederland gekeken wie de belangrijkste aanvragers zijn (tabel 4.4). Tabel 4.4 Belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van windenergie met aantallen aanvragen 1999 t/m 2008 Tot. aantal octrooiaanvr. Aanvrager

Sector

Grootte

Energieonderzoek Centrum Nederland

Research

Groot

Xemc Darwind BV

Industrie

MKB

5

High Technology Invest BV

Fin. Holding

MKB

4

Koninklijke Shell Group

Industrie

Groot

3

Mecal BV

Industrie

MKB

3

Roucar Gear Technologies BV

Zak. Dienstverl.

onbekend

3

Aerolift Patent BV

Holding

MKB

2

Aerpac Holding BV

Onbekend

Onbekend

2

Corus Group

Industrie

Groot

2

Dixi Holding BV

Holding

MKB

2

Lagerwey Wind BV

Energie

MKB

2

Swilion BV

Zak. Dienstverl.

MKB

2

(ECN)

1999-2008 8

Hier valt op dat er naast het ECN maar weinig octrooien door Nederlandse bedrijven worden aangevraagd op gebied van windenergie. In de lijst staan vooral kleine bedrijven. Het aantal octrooiaanvragen op het gebied van windenergie door grote bedrijven als Shell en Corus valt in het niet vergeleken met het aantal aanvragen door deze bedrijven in andere technologiegebieden. Een samenvatting van de octrooiaanvraag van Shell wordt op de volgende pagina weergegeven:

Pagina 44 van 129


Samenvatting van WO 2009040442 (A1) ‘METHOD FOR ENHANCING RECOVERY OF A HYDROCARBON FLUID‘ “A method is provided for enhancing recovery of a hydrocarbon fluid from a subsea hydrocarbon containing formation, wherein water is injected into the formation by a water injection pump (3), which is powered by at least one offshore windmill (1,11,21), and which raw seawater and a water treatment chemical into the hydrocarbon containing formation. ”

Geothermische energie Figuur 4.12 laat de internationale ontwikkeling van het absolute aantal octrooiaanvragen op het gebied van bodem als energiebron zien ingediend bij het Europees Octrooibureau en de World Intellectual Property Organization. Er is een duidelijke groei van het aantal octrooiaanvragen zichtbaar van minder dan 20 aanvragen per jaar in 1999 en 2000 naar meer dan 100 vanaf 2007. Deze groei start ongeveer in 2004. bodem als energiebron 120 80 40 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.12 Totaal aantal octrooiaanvragen in geothermische energie, 1999 t/m 2008

De verdeling van de octrooiaanvragen over de verschillende landen staat weergegeven in onderstaande figuur. Nederland behoort nog net tot de top 10 van landen met de meeste aanvragen (zie figuur 4.13) met betrekking tot “energie uit de bodem”, maar moet kleinere landen als Zwitserland, Zweden en Oostenrijk voor Pagina 45 van 129


zich dulden. Met name in de grote landen Duitsland, de VS en Japan is er in 2008 een sterke groei van octrooiaanvragen op dit gebied zichtbaar.

120

geothermische energie

111 76

80

42 23

40

21

21

19

18

16

14

FR

GB

CH

SE

AT

NL

0 DE

US

JP

CN

Figuur 4.13 Totaal aantal octrooiaanvragen per land in de geothermische energie, 1999 t/m 2008

In Nederland zijn slechts 14 octrooien op dit gebied aangevraagd door 12 aanvragers. In onderstaande tabel zijn alle aanvragers op dit gebied in de periode 1999-2008 weergegeven. Tabel 4.5 Belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van geothermische energie met aantallen aanvragen 1999 t/m 2008 Grootte

Tot. aantal

(aantal werkz.

octrooiaanvr. 1999-2008

Aanvrager

Sector

Personen)

Beton Son BV

Industrie

Groot

Croughs, Erwin

particulier

Demar Heiwerken BV

Bouw

MKB

1

Econcern BV

Research

MKB

1

Eneco New Energy BV

Energie

Groot

1

Installect BV

Zak. Dienstverl.

MKB

1

Movares Nederland BV

Zak. Dienstverl.

Groot

1

Otte Holding BV

Fin. Holding

Onbekend

1

TNO

Research

Groot

1

Van Bakkum, Theodorus

Particulier

Ver Bedrijven Van Den

Zak. Dienstverl.

Berg Heerenveen Beheer

/Industrie

2 2

1 MKB 1

BV Wavin Bv

Industrie

Groot

1

Pagina 46 van 129


Een samenvatting van één van de aanvragen van Beton Son wordt hier als voorbeeld gegeven. Samenvatting van EP 1243875 (A1) Geothermal pile having a cavity through which a fluid can flow “A geothermal driven pile (1) provided with an axial cavity closed at both ends, closed off at the one end with a connecting piece (3) provided with at least one connecting stub which is in communication with the cavity, wherein, for instance in the shape of a hose or a pipe, separating means (5,6) can be accommodated, which extend in the driven pile (1) from one end to a point close to the other end for circulating a fluid through the driven pile (1). The hollow driven pile (1) is manufactured from concrete with an extrusion method. The connecting stub terminates laterally above the driven pile and can be included in a foundation beam (7) such that the connecting stub remains accessible from outside of the foundation beam (7) for connection with a pipe system.”

Ocean Energie uit de oceaan (golf- en getijdenenergie) is een technologiegebied waarin nog meer weinig octrooien worden aangevraagd. Vanuit Nederland zijn er in de periode 1999-2008 zelfs helemaal geen octrooien aangevraagd op dit gebied. Wel is er, net als in andere technologiegebieden met betrekking tot duurzame energie, ook hier een duidelijke groei waarneembaar van het aantal octrooiaanvragen (zie figuur 4.14). ocean 200 150 100 50 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.14 Totaal aantal octrooiaanvragen in energie uit de oceaan, 1999 t/m 2008

De top 10 landen met de meeste octrooiaanvragen in de periode 1999-2008 staan weergegeven in figuur 4.15. De landen in de top 10 hebben allemaal en groot kustgebied. Opvallend is de aanwezigheid van kleine landen als Noorwegen en Ierland in de top 10 en de afwezigheid van Japan.

Pagina 47 van 129


160

ocean

157 128

120 80

53

52

47

33

40

30 25

25

23

IE

KR

IT

0 US

GB

DE

NO

AU

ES

FR

Figuur 4.15 Totaal aantal octrooiaanvragen per land in energie uit de oceaan, 1999 t/m 2008

Biomassa/Waste Energie uit afval (waste to energy) en bio-energie zijn technologisch nauwelijks onderscheidbaar binnen de octrooiliteratuur en worden bij technologiestudies dan ook vaak samen genomen. In dit onderzoek worden beide onderwerpen ook samen genomen. Ook in de in dit onderzoek gebruikte OECD-definitie worden beide vormen van duurzame energie samen genomen. Figuur 4.16 laat de internationale ontwikkeling van het absolute aantal octrooiaanvragen op het gebied van waste to energy en bio-energie zien ingediend bij het Europees Octrooibureau en de World Intellectual Property Organization. Sinds 2003 is er een progressieve groei van het aantal aanvragen te zien. In 2008 is er sprake van een verdrievoudiging van het aantal aanvragen ten opzichte van 2000. w aste & bio-energie 120 80 40 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.16. Totaal aantal octrooiaanvragen in bio/afval-energie, 1999 t/m 2008

De landen met de meeste octrooiaanvragen in de periode 1999-2008 staan weergegeven in figuur 4.17. Nederland presteert op dit gebied met een 5e plek zeer goed.

Pagina 48 van 129


bio-energie en energie uit afval

184 160 120

99

84

80 35 40

35

33

27

24

23 18

18

CA

CH

0 US

JP

DE

GB

NL

IT

KR

FR

CN

Figuur 4.17 Totaal aantal octrooiaanvragen per land in de bio/afval-energie, 1999 t/m 2008

DSM staat wereldwijd in de top 5 van bedrijven met de meeste aanvragen in dit technologiegebied. Zij zijn dan ook één van de oorzaken waarom Nederland op dit gebied zo goed scoort. Ook voor Nederland is gekeken wie de belangrijkste aanvragers zijn (tabel 6). Bedrijven kunnen ook samen een octrooi aanvragen. De bedrijven die samen octrooi aanvragen worden in tabel 6 afzonderlijk genoemd. Tabel 4.6 Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van bio/afval-energie met aantallen aanvragen 1999 t/m 2008 Aanvrager

Tot. aantal octrooiaanvr. Sector

Grootte

DSM NV

Industrie

Groot

1999-2008 7

Bioecon Int Holding NV

Holding

Onbekend

3

Alstom Group

Groothandel

MKB

2

Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN)

Research

Groot

2

Foxcoal Ip BV

Research

MKB

2

TNO

Research

Groot

2

ARN BV

Afvalinzameling

MKB

1

Beesterzwaag Beheer BV

Holding

Onbekend

1

Biovelop Int BV

Onbekend

Onbekend

1

BTG Biomass Technology Group BV

Research

MKB

1

Cox, Constantijn W H H

Particulier

Ecofys

Research

MKB

1

1

Fujifilm Corp

Industrie

Groot

1

Gemeente Amsterdam

Overheid

Groot

1


Industrie

Groot

1

Meneba BV

Industrie

Groot

1

Nedcoal Patent BV io

Energie

MKB

1

Powertech Projects & Contracts

Zak. Dienstverl.

MKB

1

Qlyte Technologies BV

Energie/Grooth.

Onbekend

1

Schimmelpenninck Beheer BV

Onbekend

Onbekend

1

Torr Coal Technology BV

Groothandel

MKB

1

Trespa Int BV

Industrie

Groot

1

United Energy Holding BV

Holding

MKB

1

Visser & Smit BV

Bouw

Groot

1

Kernenergie Pagina 49 van 129


De laatst jaren is er een hernieuwde belangstelling voor kernenergie. Vanwege een afname van de voorraad fossiele brandstoffen bouwen een aantal landen nieuwe kerncentrales of hebben plannen hiervoor. Door de recente ramp in Japan hebben echter een aantal landen deze plannen echter alweer in de ijskast gezet. Kernenergie werd in de afgelopen jaren steeds vaker genoemd als vorm van duurzame energie naast de meer algemeen aanvaarde vormen van duurzame energie zoals wind- en zonne-energie. In hoeverre de ontwikkelingen van de laatste paar maanden dit beeld hebben veranderd, is nog niet helemaal duidelijk. Vooralsnog wordt kernenergie in deze beschouwing meegenomen. Hierbij wordt specifiek gekeken naar de geoctrooieerde innovatie op het gebied van kernreactoren (zowel splijting als fusie). In onderstaande grafiek staat de ontwikkeling gegeven van het absolute aantal octrooiaanvragen op het gebied van kernreactoren die zijn ingediend bij het Europees Octrooibureau en de World Intellectual Property Organization.

kernreactoren 120 80 40 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.18 Totaal aantal octrooiaanvragen in kernreactoren, 1999 t/m 2008

Het aantal aanvragen per jaar is de laatste 10 jaren redelijk stabiel ondanks de hernieuwde belangstelling voor deze vorm van energie. Er worden per jaar wereldwijd zo’n 100 aanvragen ingediend bij het Europees Octrooibureau en de World Intellectual Property Organization. De landen met de meeste aanvragen worden weergegeven in figuur 4.19. De VS vragen veruit de meeste octrooien in dit technologiegebied aan. Andere landen met veel aanvragen zijn Frankrijk, Japan en Duitsland. In Nederland zijn er in de periode 1999-2008 slechts 5 aanvragen ingediend op dit gebied. De belangrijkste Nederlandse aanvragers zijn Oyster International N.V. (een initiatief van de TU Delft) en Urenco Nederland B.V. (Industrie, 500 t/m 999 werknemers).

Pagina 50 van 129


kernreactoren 400

361

300 200

152

126

122

100

38

33

31

26

23

14

RU

SE

ZA

KR

IT

CA

0 US

FR

JP

DE

Figuur 4.19 Totaal aantal octrooiaanvragen per land met betrekking tot kernreactoren, 1999 t/m 2008

Brandstofcellen Met brandstofcellen wordt geen energie opgewekt. Met behulp van brandstofcellen wordt opgeslagen chemische energie direct omgezet in elektrische energie. Door het verbeteren van het rendement van brandstofcellen kan veel energie worden bespaard. Brandstofcellen worden overal gebruikt, bijvoorbeeld in vervoersmiddelen, laptops en vele andere elektrische huishoudelijke apparaten. Vooral in de autoindustrie is er de laatste jaren veel belangstelling voor brandstofcellen als vervanger voor fossiele brandstoffen. Dit is zichtbaar in de groei van het aantal aanvragen dat wereldwijd wordt ingediend (zie figuur 4.20).

brandstofcellen 1500

1000

500

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.20 Totaal aantal octrooiaanvragen in brandstofcellen, 1999 t/m 2008

In 1999 waren er nog zo’n 500 aanvragen per jaar. In 2006 en 2007 waren dit er al bijna 1500. In 2008 is er een afzwakking van de groei zichtbaar. Echter dit kan worden veroorzaakt doordat nog niet alle aanvragen beschikbaar zijn. Dit beeld blijft gehandhaafd wanneer de geïndexeerde ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen inde zonne-energie vergeleken wordt met de ontwikkeling van het totaal aantal octrooiaanvragen ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO) zoals weergegeven in figuur 4.21.

Pagina 51 van 129


ontw ikkeling aanvragen brandstofcellen en totaal (1999=100) 250

brandstofcellen

200 150

totaal 100 50 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.21 Octrooiaanvragen (ontwikkeling) op het gebied van brandstofcellen

Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen komt Nederland op de 9e plek (zie figuur 4.22). Nederland scoort in dit technologiegebied ongeveer even goed als in andere technologiegebieden (gemiddeld over alle octrooien bezet Nederland namelijk de 7e plek wereldwijd). Japan domineert de innovatie op het gebied van brandstofcellen. Dit is met name te danken aan de aandacht die de Japanse autofabrikanten en producenten van elektronica besteden aan dit technologiegebied.

brandstofcellen 4137 4000

3352

3000 1747

2000 1000

465

365

357

295 143

CA

KR

FR

GB

117

106

NL

CH

0 JP

US

DE

IT

Figuur 4.22 Totaal aantal octrooiaanvragen per land in brandstofcellen, 1999 t/m 2008

Dit is ook zichtbaar wanneer wordt gekeken naar de ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen van de belangrijkste landen met betrekking tot brandstofcellen (zie figuur 4.23). Ook hier valt de explosieve groei op van de aanvragen vanuit Japan op dit gebied.

Pagina 52 van 129


ontw ikkeling octrooiaanvragen brandstofcellen (1999=100)

JP

400

US EU15 200

DE NL

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 4.23. Ontwikkeling octrooiaanvragen brandstofcellen per land (1999-2008)

De belangrijkste Nederlandse aanvragers op het gebied van brandstofcellen staan in tabel 4.7. Het zijn voornamelijk grote internationale bedrijven en onderzoeksorganisaties die in dit technologiegebied octrooien aanvragen waarbij Shell en ECN de koplopers zijn. Tabel 4.7 Belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van brandstofcellen met aantallen aanvragen 1999 t/m 2008 Grootte

Tot. aantal

(aantal werkz.

octrooiaanvr. 1999-2008

Aanvrager

Sector

Personen)


Industrie

Groot

Energieonderzoek Centrum Nederland

31

Groot

(ECN)

Research


Industrie

Groot

17 8

Nedstack Holding BV

Research

MKB

8

TTIW Wetsus

Research

onbekend

6

Pagina 53 van 129


Pagina 54 van 129


5

Logistiek

5.1

Inleiding De octrooipositie van Nederland is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen ingediend bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 2008 op het gebied van transportinrichtingen en/of opslaginrichtingen (IPC-code B65G), zoals laadtransporteurs of winkeltransportinrichtingen. Innovaties met betrekking tot transportmiddelen zelf (bijvoorbeeld innovaties in de scheepsbouw, auto- en vliegtuigindustrie) en op het gebied van automatisering en telecommunicatie zijn niet meegenomen. Dit zijn innovaties waarvan de sector Logistiek weliswaar gebruik maakt, maar niet uit de sector zelf voortkomen. Het aantal octrooiaanvragen dat jaarlijks wereldwijd wordt ingediend is vrij constant en ligt tussen de 1000 en 1200 octrooiaanvragen. Nederland scoort wereldwijd een 7e positie in dit gebied dankzij de meer dan 400 aanvragen die in de periode 1999-2008 zijn ingediend door, voor een groot deel, mkb-bedrijven die in dit gebied actief zijn. Veel octrooien worden aangevraagd op het gebied van transportinrichtingen voor industriële processen rondom de verwerking van voedsel en landbouwproducten. In Nederland zijn meer octrooiaanvragen op het gebied van transportinrichtingen ingediend dan in het Verenigd Koninkrijk, maar minder dan in Zwitserland. Duitsland loopt wereldwijd voorop met bijna 2700 octrooiaanvragen in de periode 1999-2008. Deze worden voor een belangrijk deel ingediend door grote bedrijven zoals Siemens. Logistiek is een sector in het bedrijfsleven waarin weliswaar gebruik wordt gemaakt van technologische innovatie maar waar de meeste bedrijven (bijvoorbeeld transportbedrijven en bedrijven in de groothandel) zelf niet innovatief zijn. Zo wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van transportmiddelen en communicatie. Echter dit soort vindingen zijn meestal niet specifiek ontwikkeld voor de sector Logistiek alleen. In dit hoofdstuk worden alleen de vindingen in beschouwing genomen die specifiek zijn voor de sector Logistiek. Het gaat hierbij om octrooiaanvragen op het gebied van transportinrichtingen en/of opslaginrichtingen. Hierbij moet worden gedacht aan transportbanden die worden gebruikt bij logistieke processen (denk bijvoorbeeld aan de transportbanden voor de bagageafhandeling van passagiers op vliegvelden) en inrichtingen waarmee op een snelle manier vrachtauto’s kunnen worden beladen. Voor dit soort systemen bestaat in de IPC een aparte code: B65G: Transport or storage devices, e.g. conveyers for loading or tipping; shop conveyer systems; pneumatic tube conveyers. In dit onderzoek worden alleen de octrooiaanvragen die betrekking hebben op dit soort technologieën in beschouwing genomen.

Pagina 55 van 129


5.2


5.2.1 Wereld Het aantal octrooiaanvragen dat jaarlijks wereldwijd wordt ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO) is vrij constant en ligt tussen de 1000 en 1200 octrooiaanvragen. logistiek 1200 1150 1100 1050 1000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 5.1 octrooiaanvragen (absoluut) op het gebied van logistiek

De ontwikkelingen op het gebied van logistiek blijven achter wanneer de geïndexeerde ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen in dit technologiegebied vergeleken wordt met de ontwikkeling van het totaal aantal octrooiaanvragen ingediend bij het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO) zoals weergegeven in figuur 5.2. Bij het totaal aantal octrooiaanvragen is er sprake van een lichte groei, dit in tegenstelling tot de aanvragen op het gebied van logistiek waar het aantal redelijk constant is. ontw ikkeling aanvragen logistiek en totaal (1999=100) 140 totaal 120 logistiek 100 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 5.2 Octrooiaanvragen (ontwikkeling) met betrekking tot logistiek

Met betrekking tot het aantal octrooiaanvragen komt Nederland op de 7e plek en laat daarmee het Verenigd Koninkrijk achter zich maar moet een kleiner land als Zwitserland voor zich dulden.

Pagina 56 van 129


logistiek 3000 2688 2201 2000 1395 908 1000 520

497

413

314

233

222

NL

GB

AT

SE

0 DE

US

JP

IT

FR

CH

Figuur 5.3 Octrooiaanvragen logistiek per land (1999-2008)

Het hoge aantal octrooiaanvragen vanuit Duitsland komt doordat grote bedrijven als Siemens en Bosch veel octrooien aanvragen in dit technologiegebied. Rekening houdend met het aantal inwoners van een land ziet het beeld er anders uit. Zwitserland staat dan bovenaan gevolgd door Duitsland en Oostenrijk. Nederland staat dan op een verdienstelijke vierde plek met een aantal dat ongeveer het dubbele is van het EU gemiddelde. Japan en de VS scoren dan beneden het EU27 gemiddelde. logistiek 60

40

20

0 CH

DE

AT

NL

SE

IT

EU27

JP

FR

US

GB

Figuur 5.4 Octrooiaanvragen logistiek per miljoen inwoners, 1999 t/m 2008

De geïndexeerde ontwikkeling (2000=100) van het aantal octrooiaanvragen op het gebied van logistiek per land staan weergegeven in figuur 5.5 voor een aantal belangrijke landen plus Nederland. Ook hier is het beeld vrij constant. Er is een lichte groei te zien in Duitsland (en daardoor ook in de EU27). Een lichte daling is waarneembaar in het aantal aanvragen vanuit de VS.

Pagina 57 van 129


ontw ikkeling (groei-index) octrooiaanvragen logistiek (1999=100)

200

JP DE

150

EU27

100

NL

50

US

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 5.6 ontwikkeling octrooiaanvragen logistiek per land (1999-2008)

Ook is voor Nederland gekeken wie de belangrijkste aanvragers zijn (tabel 5.1) Hier voeren vooral middelgrote en grote bedrijven in de industrie die systemen maken voor het verwerken van voedsel en planten (zoals FPS, Rexnord en Marel) de boventoon. Tabel 5.1 Belangrijkste Nederlandse octrooiaanvragers op het gebied van logistiek, 1999-2008. Aanvrager

Sector

Grootte

Totaal

Fps Food Processing Systems

Industrie

onbekend

35

Vanderlande Ind Nederland

Industrie

Groot

26

Rexnord Flattop Europe BV

Industrie

MKB

19

Specialty Conveyor BV

Handel

onbekend

13

Marel Food Systems

Industrie

Groot

11

Ashworth Jonge Poerink BV

Industrie

MKB

10

Nedcon Magazijninrichting BV

Industrie

Groot

9

Greefs Wagen Carrosserie

Industrie

MKB

8

CFS BV

Industrie

Groot

7


Industrie

Groot

7

5.2.2

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Logistiek

Hieronder wordt een voorbeeld van een octrooiaanvraag weergegeven met betrekking tot logistiek. Het betreft een octrooiaanvraag van FPS met betrekking tot het laden van eieren in containers. Samenvatting van WO 9703904: APPARATUS FOR LOADING AND UNLOADING A CONTAINER WITH STACKS OF PACKAGES, SUCH AS, FOR INSTANCE, EGG TRAYS OR EGG BOXES

Apparatus for loading and/or unloading a container (1) with stacks of packages (S), such as for instance egg boxes or egg trays, which container (1) comprises a number of shelves (2) which are arranged one above the other and supported by a frame (3), the apparatus comprising: a container-positioning place (28); sliding means (6, 14, 16) for sliding the stacks of packages (S) on a container Pagina 58 van 129


shelf (2); an endless conveyor assembly (7, 8, 9) provided, on a side thereof facing the container-positioning place, with at least two endless first conveyors (7, 8), drivable independently of each other and extending next to each other, and, on a side thereof facing the further conveyor (9), with a single, endless second conveyor (9); while above the conveying surface of at least the second conveyor (9), guiding elements (12, 15) are disposed for guiding the stacks (S) to be displaced.

Pagina 59 van 129


Pagina 60 van 129


6

Creatieve industrie

6.1

Inleiding Creatieve industrie is één van de negen economische topsectoren in Nederland. Binnen de topsector worden twee deelgebieden onderscheiden, te weten reclame en media. Voor deze sectoren zijn octrooien van minder belang. Het aantal octrooiaanvragen biedt daarom geen volledig beeld van de innovatie in deze sector. Binnen de creatieve industrie zijn andere vormen van intellectueel eigendom van meer belang zoals het auteursrecht en het modelrecht. Hier wordt alleen de technologische innovatie binnen de deelgebieden reclame en media behandeld. Het deelgebied media wordt hierbij onderverdeeld in vier technologische subgebieden: radiocommunicatie, beeldcommunicatie, (analoge) fotografie en bestandsbeheer. Met name dankzij Philips (elektrotechniek) bezet Nederland een goede (zesde) positie in deze sector (Tabel 1). Tabel 6.1

Aantal octrooiaanvragen WIPO en/of EOB, creatieve industrie, 1999 t/m 2008 Media Land

Reclame

Radiocomm.

Beeldcomm.

10499

138

3270

115

2707

Japan

3191

76

4573

28

922

Zuid-Korea

1116

122

1356

2

216

940

58

432

6

387

Koninkrijk

833

15

410

Frankrijk

603

28

905

Australië

503

Nederland

463

Canada

452

Zwitserland

338

Verenigde Staten

Duitsland

Fotografie Bestandsbeheer

Verenigd

16

303 4

222

3

66

997

1

238

115

1

136

3

93

Voor de afbakening is gebruik gemaakt van een eerdere studie die ten behoeve van NL Innovatie door NL Octrooicentrum is verricht. In het rapport “Creatieve industrie, een overzicht van octrooipublicaties in de Reclame en Media” (zie bijlage V) is een technologische afbakening gemaakt waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen de volgende deelgebieden: o

Reclame

o

Media

Het deelgebied media wordt onderverdeeld in vier subgebieden: radiocommunicatie, beeldcommunicatie, fotografie en bestandsbeheer. De afbakening in de IPC kan gevonden worden in de bijlage III. Het gaat hierbij om technologieën. Deze komen niet één op één overeen met wat er allemaal in de creatieve industrie gebeurt. Hierbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan niet-technologische innovaties zoals een nieuw architectonisch ontwerp of een nieuw programmaconcept bedacht door producenten van televisieprogramma’s. Binnen de creatieve industrie zijn derhalve andere vormen van intellectueel eigendom van meer belang zoals het auteursrecht

Pagina 61 van 129


en het modelrecht. Hier wordt alleen de technologische innovatie behandeld in een aantal geselecteerde deelgebieden. Van elk deelgebied wordt een korte omschrijving gegeven. Voor de gebruikte technologiecodes wordt verwezen naar bijlage III. Reclamemiddelen Ontwikkelingen in flexibele content van displays. Vaak op afstand aangestuurd. Schermen die afwisselend commerciële boodschappen, maar ook nieuwsberichten displayen. Dit vaak in combinatie met het verzenden van digitale informatie. Radiosystemen Nieuwe ontwikkelingen hier zijn met name internet gerelateerd. Meer en meer media-uitzendingen gaan via internet. Beeldcommunicatie/Televisiesystemen Beeldcommunicatie is een groot gebied. Nederland is daarin een belangrijke speler, dat ligt uiteraard aan Philips. Hier spelen verschillende zaken: Video-on-demand, Abonnee-TV, Televisie via gesloten netwerken (bijvoorbeeld in openbare ruimten) en Streaming Video zijn voorbeelden van nieuwe ontwikkelingen. Fotografie Nederland speelt geen enkele rol in het onderdeel fotografie. De technieken die hier in beschouwing worden genomen gaan over hulpprocessen in de analoge fotografie, bijv. markeren en retoucheren. Door de komst van de digitale fotografie is dit een uitstervende technologie. Databeheer/gegevensbeheer Doordat databases nu veel groter zijn geworden (de mogelijkheden zijn er ook voor), is het meer mogelijk om aan de individuele klant aangepaste reclameacties gekoppeld aan informatieverwerking uit te voeren. Voorbeelden zijn Google, die op basis van oude zoekopdrachten, de advertenties in het scherm op de persoon aanpast. Albert Heijn doet hetzelfde bij gebruik van de Bonuskaart: koopgedrag wordt vastgelegd. Klant krijgt een op maat gesneden aanbieding per post in huis.

Pagina 62 van 129


6.2

Nederlandse octrooiaanvragen in internationaal perspectief 6.2.1 Wereld De octrooipositie van Nederland in de deelgebieden in de sector is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 20087. In zowel reclame als media is de VS met afstand de grootste aanvrager gevolgd door Japan en Zuid Korea. De Europese landen spelen hier afzonderlijk slechts een bescheiden rol. Het aandeel van de landen van de EU27 samen is gemiddeld zo’n 25 procent. Nederland scoort vooral goed in het deelgebied beeldcommunicatie dankzij de vele aanvragen van Philips die hierop betrekking hebben. Acht procent van de aanvragen wereldwijd op dit gebied komt uit Nederland. Figuur 6.1 toont de verdeling voor de belangrijkste landen (inclusief de EU27 en Nederland) van de vijf deelgebieden. Zichtbaar is dat de VS de meeste gebieden domineren met uitzondering van de deelgebieden radio en beeldcommunicatie waarvoor in de EU27 en Japan meer octrooien worden aangevraagd. Reclame Radio Televisie Fotografie Bestandsbeheer

70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% VS

Japan

Z-Korea

EU27

Nederland

Figuur 6.1 Aandeel deelgebieden Creatieve industrie voor de belangrijkste landen + Nederland, 1999-2008

300 250 200

Reclame Radio Televisie Fotografie Bestandsbeheer

Ontw ikkeling (groei-index), 1999=100

150 100 50 0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Figuur 6.2 Ontwikkeling aanvragen per deelgebied

7



In Figuur 6.2 staat de ontwikkeling van het aantal aanvragen in de verschillende deelgebieden weergegeven. Vooral met betrekking tot radio is er een flinke stijging te zien in de beschouwde periode. Daarentegen laat fotografie een daling zien. De overige gebieden laten een vrij constant beeld zien. In de figuren 6.3 en 6.4 staan de ontwikkelingen voor de belangrijkste landen en Nederland voor de deelgebieden reclame en beeldcommunicatie weergegeven. Voor de overige deelgebieden is het aantal octrooiaanvragen dat per jaar door een land wordt aangevraagd te gering om soortgelijke grafieken te kunnen maken. Ontw ikkeling (groei-index) Reclame (1999=100) 400 300 200 100 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Z-Korea EU27 NL Japan VS

Figuur 6.3 Ontwikkeling aanvragen per land in het deelgebied reclame

Ontw ikkeling (groei-index) beeldcommunicatie (1999=100) 600 500 400

Z-Korea

300

Japan

200

VS

100

EU27

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

NL

Figuur 6.4 Ontwikkeling aanvragen per land in het deelgebied beeldcommunicatie

In het deelgebied reclame is een duidelijke afname zichtbaar van het aantal octrooiaanvragen bij alle landen die in beschouwing zijn genomen. Ook bij het deelgebied beeldcommunicatie is deze afname zichtbaar. Deze daling is het sterkste bij Nederland. Dit wordt veroorzaakt door een afname van het aantal octrooiaanvragen van Philips op het gebied van beeldcommunicatie. Korea daarentegen laat een enorme stijging zien van het aantal octrooiaanvragen op het gebied van beeldcommunicatie. Vanaf 2007 daalt echter ook hier het aantal aanvragen.

Pagina 64 van 129


6.2.2

Europa

In het deelgebied reclame komt Nederland binnen Europa met betrekking tot het absolute aantal octrooiaanvragen in de periode 1999 t/m 2008 op de vierde plek na Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. In de deelgebieden die betrekking hebben op media scoort Nederland zelfs nog beter. Nederland is het land met de meeste aanvragen op het gebied van beeldcommunicatie en bezet een derde plek op het gebied van bestandsbeheer. Wanneer echter het aantal aanvragen per miljoen inwoners wordt berekend voor de landen van de EU, ziet de ranglijst er heel anders uit. Dan blijken Finland, Zwitserland en Zweden het heel goed te doen met betrekking tot reclame, en is Nederland zelfs nog voor Duitsland te vinden (Figuur 6.5). In Figuur 6.6 is hetzelfde gedaan voor het deelgebied beeldcommunicatie. Ook hier valt de goede positie van Nederland op. Rekening houdend met het aantal inwoners staat Nederland zelfs ruim bovenaan, voor landen als Finland en Frankrijk. In de figuren is ook Zwitserland als niet-EU land opgenomen. Aantal octrooiaanvragen per mln inw oners per jaar in reclame 6

4

2

0 FI

CH

SE

NL

GB

DE

FR

BE

EU27

Figuur 6.5 Aantal aanvragen per miljoen inwoners in de reclame, 1999 t/m 2008

Aantal octrooiaanvragen per mln inw oners per jaar in beeldcommunicatie 6 4

2 0 NL

FI

FR

SE

GB

CH

DE

BE

EU27

Figuur 6.6 Aantal aanvragen per miljoen inwoners in het deelgebied beeldcommunicatie, 1999 t/m 2008

6.2.3


Per deelgebied is de wereldwijde trend van de ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragen naast de trend gezet van het aantal Nederlandse octrooiaanvragen. Alleen het deelgebied fotografie is niet meegenomen, omdat hierin slechts één octrooi is aangevraagd in de periode 1999-2008.

Pagina 65 van 129


reclame (w ereld) 4000

100

reclame (NL)

80

3000

60

2000

40

1000

20 0

0

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

radiocommunicatie (NL)

radiocommunicatie (w ereld) 100

4

80

3

60 40

2

20

1

0

0

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

beeldcommunicatie (NL)

beeldcommunicatie (w ereld) 1400

200 150

1200

100 1000

50

800

0 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

bestandsbeheer (NL)

bestandsbeheer (w ereld) 700

40

600

30

500

20

400

10

300

0

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 6.7 aantallen aanvragen (absoluut) per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) per deelgebied, 1999-2008

In het deelgebied reclame volgt Nederland de wereldwijde trend. Echter in de deelgebieden beeldcommunicatie en bestandsbeheer daalt het aantal aanvragen vanuit Nederland sneller dan het aantal aanvragen wereldwijd. Nederland dreigt hierdoor zijn toppositie in deze deelgebieden kwijt te raken. Deze daling wordt veroorzaakt door een vermindering van het aantal octrooiaanvragen dat door Philips wordt aangevraagd in deze deelgebieden. In tabel 6.2 staan per deelgebied de belangrijkste Nederlandse aanvragers gegeven in de periode 1999-2008.

Pagina 66 van 129


Tabel 3. Nederlandse aanvragers Creatieve industrie, 1999-2008. Media Reclame

Radiocommunicatie

Beeldcommunicatie

Bestandsbeheer

Koninklijke Philips

Koninklijke Philips

Koninkl. Philips

Koninkl. Philips

Electronics NV (275)

Electronics NV (9)



Koninkl Kpn NV (25)

Grundig Multimedia

NXP BV (31)

Koninkl KPN NV (4)

Tom Tom Internat BV

Grundig Multimedia

Océ( 4)

(2)

BV (18)

Brasned Entpr BV (1)

BTS Holding

Schlumberger Group

International BV (6)

(2)

Koninkl KPN NV (6)

TNO (2)

BV (2) Unilever (13) Exbiblio BV (10) Ac Properties BV (7)

Leadtek Res Europ BV (1)

Meer dan 90 procent van de Nederlandse octrooiaanvragen in de creatieve industrie is afkomstig van Philips. Overige bedrijven spelen in ieder geval op octrooigebied slechts een bescheiden rol. Ook KPN is actief op meerdere deelgebieden in de creatieve industrie. De enige Nederlandse octrooiaanvraag in het deelgebied fotografie is afkomstig van Fujifilm in Tilburg.

6.2.4

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Creatieve industrie

Hieronder wordt een voorbeeld van een octrooiaanvraag weergegeven met betrekking tot media. Het betreft een octrooiaanvraag van Philips aangaande een reclamebord waarin de positie van de reclameboodschap bepaald wordt aan de hand van de positie van degene die naar de boodschap kijkt. Samenvatting van WO 2005071656: MESSAGE BOARD WITH DYNAMIC MESSAGE RELOCATION A display system detects a position of a viewer relative to the display device, and adjusts the presentation of information at the display device based on this relative position. The adjustment of the presentation may be to increase or decrease the intrusiveness of the displayed information. In a commercial billboard display, the presentation is adjusted to potentially increase a viewer's awareness of key terms or phrases; in a multi-purpose consumer device, such as a vanity mirror with an integral display, the presentation is adjusted to minimize the intrusion of the information relative to the primary purpose of the device.

Pagina 67 van 129


Pagina 68 van 129


7

Life sciences

7.1

Inleiding Life sciences is één van de negen economische topsectoren in Nederland. Vanuit de VS komen verreweg de meeste octrooiaanvragen met betrekking tot life sciences. Dat geldt voor alle deelgebieden waarin life sciences is ingedeeld. Duitsland en Japan volgen op gepaste afstand met gemiddeld genomen een tweede en derde positie. Nederland doet het met een achtste positie wereldwijd niet slecht. Met name in de deelgebieden imaging en bio-informatica (elektronica en dus Philips) doet Nederland het bovengemiddeld. Andere grote aanvragers uit Nederland zijn DSM en Unilever, en verder een groot aantal gespecialiseerde bedrijven op het gebied van biotechnologie. In dit hoofdstuk wordt een analyse gedaan van de octrooipositie van Nederland, waarbij wordt gekeken naar de relatieve sterkte van Nederland ten opzichte van Europa en de rest van de wereld, en naar de sterkte van de sector ten opzichte van de totale technologie. Voor het selecteren van de octrooiaanvragen in de sector Life sciences wordt gebruik gemaakt van de IPC-codes (International Patent Classification) waarin octrooiaanvragen op basis van de beschrijving van de uitvinding zijn ingedeeld. Hierbij is gebruik gemaakt van de indeling die is gemaakt door het Fraunhofer instituut in samenwerking met het Frans nationaal octrooibureau (INPI), waarbij life sciences is onderverdeeld in een negental deelgebieden: •

Geneesmiddelen

•

Genetische en biochemische technieken

•

Cel engineering

•

Biomaterialen en implantaten

•

Bio-informatica

•

Ziekenhuisapparatuur

•

Revalidatie

•

Imaging

• Testmethoden De IPC-klassen en –groepen die op de verschillende deelgebieden van toepassing zijn, zijn opgenomen in bijlage III. De deelgebieden worden in dit hoofdstuk apart behandeld.

Pagina 69 van 129


7.2


7.2.1

Wereld

De octrooipositie van Nederland in de negen deelgebieden in de sector is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen bij het WIPO en/of EOB in de periode 1999 tot en met 20088. In vijf van de negen deelgebieden is de positie van Nederland een zevende of achtste plek, maar het aandeel in het totaal aantal aanvragen per deelgebied is in de meeste deelgebieden lager dan gemiddeld (is ruim 3%). Uitzondering vormen de deelgebieden bio-informatica en imaging met een aandeel van respectievelijk 5,4 en 10,5 procent (tabel 7.1). Tabel 7.1. Octrooipositie van Nederland in de wereld voor de deelgebieden in de sector Life sciences Aandeel Octrooipositie in % in de wereld Geneesmiddelen

2,4

11


2,8

8

Cel engineering

2,5

8


2,2

7

Bio-informatica

5,4

4


3,0

7

Revalidatie

2,4

12

10,5

3

2,0

8

Imaging Testmethoden

Tabel 7.2a Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Life sciences, 1999 t/m 20089 Geneesmiddelen


Cel engineering


Bioinformatica

VS

68369 (1)

26040 (1)

11617 (1)

14957 (1)

4319 (1)

Duitsland

15697 (2)

6457 (2)

2156 (2)

2308 (2)

694 (3)

Japan

15017 (3)

6027 (3)

2124 (3)

1291 (4)

733 (2)

Gr.-Brittannië

11607 (4)

3538 (4)

1270 (4)

996 (6)

331 (5)

Frankrijk

8833 (5)

2453 (5)

1077 (5)

1122 (5)

167 (8)

Zwitserland

7462 (6)

1855 (6)

528 (9)

1396 (3)

295 (6)

Canada

4859 (7)

1635 (7)

774 (6)

463 (8)

199 (7)

3354 (11)

1402 (8)

534 (8)

527 (7)

392 (4)

Zweden

3982 (8)

896 (10)

263 (13)

395 (11)

96 (11)

Italië

3878 (9)

618 (14)

282 (12)

399 (10)

95 (12)

China

3497 (10)

550 (15)

709 (7)

159 (14)

42 (15)

Australië

2160 (15)

898 (9)

408 (10)

416 (9)

123 (9)

Zuid-Korea

2177 (14)

744 (12)

398 (11)

272 (12)

123 (9)

Denemarken

2439 (13)

670 (13)

236 (15)

194 (13)

68 (14)

België

2595 (12)

812 (11)

247 (14)

135 (15)

83 (13)

Nederland

Tellingen van na 2008 zijn niet zinvol gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden na indiening van octrooiaanvragen (zie bijlage IV) 9 In de tabel staat tussen haakjes de plaats op de ranglijst op basis van het aantal octrooiaanvragen.

8

Pagina 70 van 129


Tabel 7.2b Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Life sciences, 1999 t/m 200810 Ziekenhuisapparatuur

Revalidatie

Imaging

Testmethoden

VS

48167 (1)

1409 (1)

3868 (1)

5873 (1)

Duitsland

8961 (2)

563 (2)

960 (4)

1310 (3)

Japan

8356 (3)

316 (4)

2485 (2)

1512 (2)

Gr.-Brittannië

4263 (5)

317 (3)

215 (5)

868 (4)

Frankrijk

2933 (6)

154 (5)

151 (7)

417 (6)

Zwitserland

4470 (4)

120 (7)

110 (9)

549 (5)

Canada

1576 (11)

107 (8)

188 (6)

399 (7)

Nederland

2642 (7)

93 (12)

993 (3)

239 (8)

Zweden

2383 (8)

105 (9)

119 (8)

217 (9)

Italië

2014 (9)

138 (6)

80 (12)

140 (13)

China

831 (14)

51 (13)

56 (13)

98 (15)

Australië

1585 (10)

96 (11)

94 (10)

173 (11)

Zuid-Korea

1138 (12)

51 (13)

89 (11)

201 (10)

Denemarken

1056 (13)

100 (10)

30 (15)

157 (12)

593 (15)

17 (15)

45 (14)

128 (14)

België

Tabel 7.2a en 7.2b laat van de 15 sterkste landen het totaal aantal octrooiaanvragen ingediend in de periode 1999 t/m 2008 zien van de negen verschillende deelgebieden. De VS is voor alle deelgebieden de grootste aanvrager. Duitsland, Japan en Groot Brittannië volgen in wisselende samenstelling als tweede, derde en vierde. Het aantal octrooiaanvragen dat wordt ingediend in de verschillende deelgebieden van de sector Life sciences verschilt enorm per gebied. Figuur 7.1 geeft een indruk van de verhoudingen tussen de negen deelgebieden. Geneesmiddelen is het grootste deelgebied met een aandeel van 39%, gevolgd door ziekenhuisapparatuur met 25% en genetische en biochemische technieken met 14%. Testmethoden 3% Imaging 3%

Geneesmiddelen 39%

Revalidatie 1%

Ziekenhuisapparatuur 25% Genetische en biochemische technieken 14%

Bio-informatica 2% Biomaterialen en implantaten 7%

Cel engineering 6%

Figuur 7.1 Aandeel van de negen deelgebieden in life sciences

10

In de tabel staat tussen haakjes de plaats op de ranglijst op basis van het aantal octrooiaanvragen. Pagina 71 van 129


Dat het aandeel van een bepaald deelgebied niet constant is blijkt uit de figuren 7.2 en 7.3. In figuur 7.2 zijn de drie deelgebieden met het hoogste aandeel opgenomen (10% of hoger), figuur 7.3 toont de overige zes deelgebieden. Hieruit blijkt dat het aandeel wat geneesmiddelen heeft, vrij constant is rond de 40%, ziekenhuisapparatuur daarentegen stijgt van 20% in 1999 tot 30% in 2008. Genetische en biochemische technieken daalt juist van bijna 20% naar 11%. Aandeel top3 deelgebieden Life sciences 40%

Geneesmiddelen

30%

Ziekenhuis apparatuur

20% 10% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008


Figuur 7.2 Ontwikkeling van het jaarlijks aandeel van deelgebieden in de life sciences (1)

Van de overige deelgebieden valt nog op de daling bij cel engineering. Van ruim 8% naar minder dan 4 betekent een halvering van het aandeel. Biomaterialen en implantaten laat een lichte stijging zien en ook testmethoden stijgt in aandeel. Aandeel overige deelgebieden life sciences 8%

Biomaterialen en implantaten Testmethoden

6%

C el engineering

4%

Imaging

2%

Bioinformatica

0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Revalidatie

Figuur 7.3. Ontwikkeling van het jaarlijks aandeel van deelgebieden in de Life sciences (2)

In figuur 7.4 is van de negen deelgebieden van life sciences de groei-index uitgezet. Hierdoor is het mogelijk de ontwikkeling van de verschillende deelgebieden met elkaar te vergelijken. De index voor het jaar 1999 is 100. Ter vergelijking is de groei-index van de octrooiaanvragen over alle technologiegebieden toegevoegd, dit is de grijze stippellijn in het midden van de grafiek (Totaal). Twee deelgebieden springen er positief uit, bio-informatica en testmethoden zijn beide ongeveer verdubbeld (index ongeveer 200). Twee deelgebieden springen er negatief uit, genetische en biochemische technieken en cel engineering zijn beide gekrompen. Cel engineering is zelfs meer dan gehalveerd. De overige gebieden zien een groei van tussen de 0 en 50%. Pagina 72 van 129


Bio-informatica

Groei-index life sciences (1999=100)

Testmethoden 200 Ziekenhuisapparatuur Imaging 150

Biomaterialen en implantaten Totaal Revalidatie

100

Geneesmiddelen Genetische en biochem. techn. Cel engineering

50 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Jaar van indiening

Figuur 7.4 Groei-index van de deelgebieden in life sciences in de periode 1999 t/m 2008

De VS is in alle disciplines van de sector Life sciences veruit de grootste aanvrager. Gemiddeld over alle deelgebieden een aandeel van zo’n 50%. Figuur 7.5 laat van de negen deelgebieden in life sciences het aandeel zien van een achttal landen. Dit zijn de acht landen met het hoogste gemiddelde aandeel. Na de VS volgen Japan en Duitsland met een gemiddeld aandeel wat nog net boven de 10% ligt. Nederland staat op de zevende plaats met een gemiddeld aandeel van 3,7% wat net boven de norm ligt voor Nederland. Opvallende uitschieters in de grafiek zijn in deelgebied imaging waar Japan en Nederland bovengemiddeld presteren. VS

60%

JP

DE

GB

FR

CH

NL

CA

50% 40% 30% 20% 10%

Testmethoden

Imaging

Revalidatie


Bio-informatica


Cel engineering


Geneesmiddelen

0%

Figuur 7.5 Aandeel van een aantal landen in life sciences

Pagina 73 van 129


7.2.2

Europa

Op het totaal van alle octrooiaanvragen in de life sciences in de periode 1999 t/m 2008 neemt Nederland binnen de EU een vierde positie in. Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië gaan voor. Ook niet EU-land Zwitserland heeft meer aanvragen dan Nederland. Gerelateerd naar aantallen inwoners wordt de ranglijst heel anders. Het is Zwitserland die in Europa aan de top staat met gemiddeld 200 aanvragen per jaar per miljoen inwoners. Binnen de EU zijn het Zweden en Denemarken die de lijst aanvoeren met beide net iets meer dan 80 aanvragen per miljoen inwoners, minder dan de helft dus van Zwitserland. Nederland staat binnen de EU derde met 54 aanvragers per miljoen inwoners (Figuur 7.6). Octrooiaanvragen per mln inwoners 200 150 100 50 0 SE

DK

NL

AT

DE

BE

FI

GB

FR

IT

CH

Figuur 7.6 Aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners in Europese landen

Figuur 7.7 laat zien dat Zwitserland niet alleen het grootst aantal aanvragen per jaar per miljoen inwoners heeft in Europa, maar ook het meest is gegroeid. Zweden is vrij stabiel gebleven, Nederland is flink gestegen, en in 2008 op het niveau van Zweden gekomen. In het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners in de gehele EU27 zit nauwelijks groei in de periode 1999 – 2008.

Octrooiaanvragen per mln inwoners 250 200 Zwitserland

150 100 Zweden

50

Nederland EU27

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 7.7 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor de EU27, Nederland, Zweden en Zwitserland in de periode 1999 t/m 2008

Pagina 74 van 129


7.2.3


Per deelgebied in de life sciences is in deze paragraaf de trend van aantallen Nederlandse octrooiaanvragen vergeleken met die uit de gehele wereld voor de jaren 1999 t/m 2008, gevolgd door de top 10 van Nederlandse aanvragers. Hierbij moet worden opgemerkt dat de verschillende gebieden in de sector Life sciences afzonderlijk zijn bekeken. Een octrooiaanvraag kan in meerdere gebieden zijn meegeteld als het onderwerp van de aanvraag op basis van de IPC-klassen waarin deze is ingedeeld, daartoe aanleiding geeft. In geneesmiddelen is vanaf 2001 nauwelijks groei te constateren. De trend in de ontwikkeling van Nederlandse octrooiaanvragen vertoont gelijkenis met die voor de wereld (figuur 7.8). De grootste Nederlandse aanvragers zijn DSM en Akzo Nobel met beide meer dan 200 octrooiaanvragen over de periode 1999 t/m 2008. Opvallend is de groei in het jaarlijks aantal aanvragen van DSM, en het dalend aantal (zelfs tot nul in 2007 en 2008) van Akzo Nobel. Philips en Organon zijn eveneens groeiers in de jaren 1999 t/m 2008 (tabel 7.3). Er is niet uitgezocht wat de oorzaken zijn van deze ontwikkelingen, maar samenwerkingsverbanden tussen verschillende bedrijven in onderzoeksactiviteiten kunnen een rol spelen.

Geneesmiddelen

Geneesmiddelen (NL)

15000

400

14000

350

13000

300 250

12000

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 7.8 Ontwikkeling in octrooiaanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Tabel 7.3. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in Geneesmiddelen Aanvrager

Totaal

‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08

DSM NV

Heerlen

213

9

4

12

19

15

16

38

37

Akzo Nobel NV

Arnhem

202

40

46

30

38

21

19

7

1

37

26

Applied Research Systems Curaçao

166

12

19

27

29

27

25

23

4

Unilever

Rotterdam

156

18

21

16

8

15

17

22

15

15

9

Nutricia NV

Zoetermeer

135

5

13

18

16

11

12

23

7

16

14

Solvay Group

Weesp

128

11

9

7

11

14

30

13

16

9

8

Organon NV

Oss

119

3

6

7

9

3

13

27

25

14

12 13


Eindhoven

95

1

1

13

10

16

21

20

Crucell Holland BV

Leiden

88

10

12

13

14

10

11

8

8

1

1

Intervet Int BV

Boxmeer

87

2

4

1

3

8

8

13

16

19

13

Pagina 75 van 129


Genetische en biochemische technieken laat vanaf 2001 een dalende trend zien in de aantallen aanvragen wereldwijd. Het aantal aanvragen vanuit Nederland daarentegen is na een groei in 2000 stabiel tot en met 2005, om daarna hard door te groeien tot in 2007. In die twee jaar verdubbelt het aantal zelfs bijna (figuur 7.9). Tabel 7.4 laat zien dat in ieder geval Philips voor een deel verantwoordelijk daarvoor is. Philips is de grootste aanvrager in dit deelgebied, daarnaast doen ook de universitair medisch centra het goed.


7000

Genetische en biochemische technieken (NL)

200

6000

175

5000

150

4000

125

3000

100

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 7.9 Aantallen octrooiaanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Tabel 7.4 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “genetische en biochemische technieken” Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08


Eindhoven

251

UMC/Universiteit Rotterdam Rotterdam

50

1

1

1

13

9

31

73

67

55

2

3

8

4

6

5

6

8

UMC/Universiteit Utrecht

Utrecht

48

6

10

3

5

5

12

5

3

4

LUMC/Universiteit Leiden

Leiden

47

1

4

8

5

4

2

4

6

6

4

Akzo Nobel NV

Arnhem

4

44

14

14

7

6

2

1

Keygene NV Applied Research Systems

Wageningen

33

3

3

4

3

1

4

Curaçao

32

2

8

3

TNO

Delft

28

3

1

2

3

1

Crucell Holland BV

Leiden

26

4

7

Pamgene BV

Den Bosch

25

2

2

4

2

9

7

6

4

2 3

5

2

8

9

2

2

1

2

10

4

4

1 2

1

Het deelgebied cel engineering laat zowel voor alle aanvragen in de wereld als voor Nederlandse aanvragen een dalende trend zien in de periode 1999 t/m 2008. Het totaal aantal octrooiaanvragen daalt van 3000 tot 1000 per jaar. Ook het jaarlijks aantal Nederlandse aanvragen is meer dan gehalveerd (figuur 7.10). De grootste Nederlandse aanvragers zijn Crucell uit Leiden, DSM en het LUMC uit Leiden (tabel 7.5).

Cel engineering

Cel engineering (NL)

3000

80

2500

60

2000

40

1500

20 0

1000 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00

01 02

03 04

05 06

07 08

Figuur 7.10 Aantal octrooiaanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Pagina 76 van 129


Tabel 7.5. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “cel engineering” Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08

Crucell Holland BV

Leiden

64

11

16

12

6

8

7

1

2

Dsm NV

Heerlen

33

1

1

1

1

4

3

7

6

Lumc/Universiteit Leiden

Leden

32

6

5

7

4

1

1

5

1

Introgene BV

Leiden

21

17

4 5

3

3

2

1

2

5

2

2

2

2

2

1

2

3

1

4

1

3

1

1

Applied Research Systems

Curaçao

20

2

3

2

2

Akzo Nobel NV

Arnhem

19

4

3

5

7

Umc/Universiteit Rotterdam Rotterdam

19

3

2

Amc Amsterdam

Amsterdam

16

2

Chromagenics BV

Leiden

13

Rijksuniversiteit Groningen

Groningen

10

4

3

2

1 3

6 2

4 1

In deelgebied biomaterialen en implantaten is een flinke groei waarneembaar. Van 1999 tot 2006 is het aantal octrooiaanvragen vanuit de wereld met zo’n 50% gestegen, daarna zakt het aantal weer. Het aantal Nederlandse aanvragen stijgt pas hard in 2006, maar ook hier vindt daarna weer een daling plaats (figuur 7.11). De grootste Nederlandse aanvrager is DSM (tabel 7.6). Biomaterialen en implantaten

Biomaterialen en implantaten (NL)

3000

80

2500

60

2000

40

1500

20

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 7.11 Aantallen octrooiaanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 7.6 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “biomaterialen en implantaten” Aanvrager

Totaal

‘99

‘00

‘01

DSM NV

Heerlen

29

Isotis NV

Bilthoven

21

9

6

6

Amo Groningen BV

Groningen

20

1

8

1


Eindhoven

17

Pharmacia Groningen BV

Groningen

17

Mariasal Invest NV

Curaçao

13

STW

Utrecht

10

Akkolens Int BV

Breda

9

Besselink Petrus Antonius

Enschede

8

Ophtec BV

Groningen

7

‘02

‘03

4

2

2

7

2

1

2

1

2 1

2

4

2

2 5

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

4

4

5

5

7

5

1

1

1

1

5

3 3

4

2

3

1

1

1

1

3

1

3

1

5

1 3

1

3 2

Pagina 77 van 129


Het aantal octrooiaanvragen in bio-informatica in de wereld stijgt hard in 2000, daarna een lichte daling en vanaf 2003 tot aan 2007 vindt een gestage groei plaats. Het jaarlijks aantal Nederlandse aanvragen stijgt fors gedurende de gehele periode, van ongeveer 10 in 1999 tot 80 in 2008 (figuur 7.12). Bio-informatica (NL)

Bio-informatica 800

100

700

75

600

50

500

25

400

0

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Philips is volledig verantwoordelijk voor het Nederlandse aandeel in dit deelgebied gezien de aantallen octrooiaanvragen wat deze aanvrager heeft ingediend (tabel 7.7). Tabel 7.7 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “bio-informatica” Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00


Eindhoven

303

3

6

Applied Res Systems

Curaçao

5

2

1

Avantium Int BV

Amsterdam

3

Organon NV

Oss

3

TNO

Delft

3

Unilever

Rotterdam

3

Ac Properties BV

2

Koekange

2

TU Delft

Delft

2

‘03 14

‘04 ‘05 33

‘06 ‘07 ‘08

45

45

64

65

2 1

1

1 1

1

1

Arnhem

16

1

2

Biotempt BVv

12

1

2

Akzo Nobel NV

‘01 ‘02

1

1

1

1

1

1 2 2

Ook in deelgebied ziekenhuisapparatuur is Philips de succesfactor voor Nederland. Meer dan de helft van het totaal aantal octrooiaanvragen in de periode 1999 – 2008 was afkomstig van Philips. Het jaarlijks aantal aanvragen in Nederland maar ook in de wereld is hard gestegen in dit deelgebied (figuur 7.13 en tabel 7.8).

Ziekenhuisapparatuur (NL)

Ziekenhuisapparatuur 500

10000

400 300

8000

200

6000

100

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Pagina 78 van 129


Tabel 7.8 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “ziekenhuisapparatuur” Aanvrager

Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

1548

28

48

95

106

112

133

208

260

232

326

Curaçao

39

19

8

3

1

5

2

1

Veenendaal

31

3

1

3

8

6

TNO

Delft

28

1

1

3

Unilever

Rotterdam

22

1

1

4

2

5

21

1

6

3

2

6

3

1

1

2

2

3

2

1

3

4


Eindhoven

Impulse Dynamics NV Nucletron BV

Velcro Ind STW

Utrecht

17

Umc Utrecht

Utrecht

17

St Jude Medical

Veenendaal

15

5

DSM NV

Heerlen

14

2

1

4

2

1

2

1

5

2

5

4

7

1

1

2

1

4

1

1

1

2

4

2

1

2

2

2

2

7

3

2

4

In deelgebied revalidatie is in de periode 1999 t/m 2008 weinig groei te bespeuren. Wereldwijd is er een flinke groeipiek te zien in 2005, maar daarna daalt het jaarlijks aantal weer tot het niveau van daarvoor. Ook vanuit Nederland is er weinig tot geen groei te ontdekken en is het aantal octrooiaanvragen erg klein(figuur 7.14). Philips is de grootste Nederlandse aanvrager (tabel 7.9) Revalidatie

Revalidatie (NL)

500

15

450

10

400

5

350

0

300

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Tabel 7.9. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “revalidatie” Aanvrager

Totaal ‘99

Koninklijke Philips Electronics Nv Eindhoven

14

Indes Holding Bv

Enschede

8

Exodus Holding Bv

Nunspeet

4

Movingpeople Net Int Bv

Helmond

4

Revab Bv

Silvolde

4

Joyincare Group B V

Wedde

3

1

‘00

‘01

1

3

2

1

3

1

1

2

2

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

2

3

1

2

1

2 1

1 2

2 1

2

Het deelgebied imaging is in Nederland het domein van Philips (een aandeel van 90% in de Nederlandse octrooiaanvragen), gezien de aantallen octrooiaanvragen ten opzichte van andere aanvragers (tabel 7.10). Na een aanvankelijk groei van het jaarlijks aantal aanvragen in 2000 en 2001 is daarna het aantal octrooiaanvragen vanuit de hele wereld stabiel gebleven, maar voor Nederlandse aanvragen is het aantal weer gedaald (figuur 7.15).

Pagina 79 van 129


Imaging

Imaging (NL)

1000

200

900

150

800

100

700 600

50 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Tabel 7.10 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “Imaging” Aanvrager Philips Electronics NV

Eindhoven


Utrecht

Totaal

‘99

‘00

‘01

939

71

109

179 105

5

Delft

4

Inspektor Res Systems BV

Amsterdam

3 3

1

TNO

Delft

3

1

Unilever

Rotterdam

3

Bmeye BV

2

Bracco

2

Giesen Design Consultancy BV

2

77

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

70

81

88

65

94

4

TU Delft Jansen Jozef Reinier Cornelis

‘02 ‘03

1

1

1

1

2

1

1

1

1 1 2

1 1 2

1

1 2

Deelgebied Testmethoden laat een gestage stijging zien in het jaarlijks aantal octrooiaanvragen vanuit de wereld. Voor Nederlandse aanvragen geldt die stijging niet. Het jaarlijks aantal aanvragen schommelt tussen de 15 en 30 aanvragen per jaar (figuur 7.16). Philips is de grootste aanvrager, gevolgd door Akzo Nobel en DSM (tabel 7.11).

Testmethoden (NL)

Testmethoden 1600

30

1400

25

1200

20

1000

15

800 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00

01 02 03

04 05 06

07 08


Pagina 80 van 129


Tabel 7.11 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in “testmethoden” Aanvrager

Totaal

‘99


Eindhoven

43

1

Akzo Nobel NV

Arnhem

19

4

11

3

2

DSM NV

Heerlen

14

LUMC/Universiteit Leiden

Leiden

12

Crucell Holland BV

Leiden

9


Utrecht

9

AMC Amsterdam

Amsterdam

8

TNO

Delft

7

Vereniging Vu Windesheim Amsterdam

7

Synapse BV

6

7.2.4

Maastricht

1

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

3

1

2

2

11

9

7

7

3

1

1

2

1

1

2

3

3

1

1

1

1

3

1

2

1

3 4

1

1 3

2

2

4 2

1 1

1

1

1 1

2

1

1

2 2

4 2

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Life sciences

Hieronder wordt een voorbeeld van een octrooiaanvraag weergegeven met betrekking tot bio-informatica. Het betreft een octrooiaanvraag van Philips om vitale functies in een lichaam te monitoren via sensoren. Samenvatting van WO 2010020945: MONITORING VITAL PARAMETERS OF A PATIENT USING A BODY SENSOR NETWORK The invention relates to a method of monitoring a plurality of vital parameters of a patient 10 using a body sensor network with a set of on-body sensors 1 and at least one off-body monitoring device 2, the method comprising the following steps: with each on-body sensor 1, sensing a vital parameter and transmitting data related to the sensed vital parameter to the off-body monitoring device 2, and for at least one of the on-body sensors 1, determining the inclination of this on-body sensor 1 relative to the off-body monitoring device 2. In this way, a reliable and easy to use possibility for monitoring vital parameters of a patient 10 using a body sensor network is provided that minimizes the performance problem produced by RF attenuation caused by the body of the patient 10.

Pagina 81 van 129


Hieronder wordt een voorbeeld van een octrooiaanvraag weergegeven van Inspektor Research Systems B.V., een mkb-bedrijf uit Bussum, met betrekking tot imaging in de medische diagnostiek (toegespitst op de tandheelkunde). Samenvatting van WO 02061683: DIAGNOSTIC IMAGE CAPTURE A novel medical diagnostic imaging system, method, and apparatus is disclosed. In one embodiment, a reference image (48) is compared with each image (42, 44, 46) in an image stream (24), and a similarity a value is calculated to reflect the degree of similarity between them. If the similarity value is high enough, the image (42, 44, 46) is saved for later use by the diagnostician. In other embodiments, a running list is maintained (109-119) of the alpha best-matching frames from the video stream (24). Images from the list are displayed (121) for the operator.

Pagina 82 van 129


8

Chemie

8.1

Inleiding Chemie is één van de negen economische topsectoren in Nederland. Gezien het aantal octrooiaanvragen vanuit Nederland ten opzichte van andere landen is Nederland geen absolute uitblinker op innovatief gebied in de chemie. Met een aandeel van 3,7% scoort Nederland iets beter dan gemiddeld over alle technologiegebieden. Met een zevende positie in de wereld staat Nederland daar waar het ook staat wanneer alle technologiegebieden tezamen worden beschouwd. In dit hoofdstuk wordt een analyse gedaan van de octrooipositie van Nederland, waarbij wordt gekeken naar de relatieve sterkte van Nederland ten opzichte van Europa en de wereld, en naar de sterkte van de sector ten opzichte van de totale technologie. De sector Chemie omvat een groot aantal deelgebieden, waarvoor de positie van Nederland afzonderlijk in kaart is gebracht. Op basis van de International Patent Classification (IPC) kunnen octrooiaanvragen die betrekking hebben op de topsector Chemie worden geselecteerd. Er is daarbij gebruik gemaakt van de indeling die is gemaakt door het Fraunhofer instituut in samenwerking met het Frans nationaal octrooibureau (INPI), waarbij chemie is onderverdeeld in elf deelgebieden. Hierdoor kan de ontwikkeling in verschillende deelgebieden van de chemie afzonderlijk worden geanalyseerd. Voor alle elf door Fraunhofer gedefinieerde deelgebieden is in bijlage III. aangegeven welke IPC-klassen hierop betrekking hebben.

Pagina 83 van 129


8.2


8.2.1

Wereld

De octrooipositie van Nederland in de elf deelgebieden in de sector Chemie is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen ingediend bij de WIPO of het EOB in de periode 1999 tot en met 200811. Om een indruk te geven van de verhoudingen van de verschillende deelgebieden is in figuur 8.1 het aandeel per deelgebied zichtbaar gemaakt. Daarbij blijkt farmacie het belangrijkste deelgebied te zijn op basis van octrooiaanvragen. Op de tweede en derde plaats volgen respectievelijk de organische fijnchemie en de biotechnologie. Tezamen vormen deze drie deelgebieden ongeveer de helft van de chemie. De ontwikkeling van de verschillende deelgebieden is in figuur 8.2 te zien. Hierin is zichtbaar dat de deelgebieden milieutechnologie en materialen in aandeel winnen ten koste van farmacie en Biotechnologie. Farmacie heeft wel nog het grootste aandeel, rond de 17% in 2008. chemische Organisch milieu techn. techn. micro fijnchemie 5% 10% nanotech 15% 1% oppervlak Biotech techn. 13% 8% materialen farmacie metallurgie 18% 7% voedsel macromol. basis chemie Chemie materialen 4% 8% 11% Figuur 8.1 Aandeel van de elf gebieden in de chemiesector

20%

Aandeel deelgebieden chemie

Farmacie Organische fijnchemie

18%

Basismaterialen

16% 14%

Biotechnologie

12%

Chemische technologie

10%

Macromoleculair, polymeren Materialen, metallurgie

8% 6%

Oppervlaktetechnologie, coatings Milieutechnologie

4% 2%

Voedselchemie

0% 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Microstructuur en h l i

Figuur 8.2 Ontwikkeling van het aandeel van de elf deelgebieden in de periode 1999 – 2008

11



De positie van Nederland in de wereld is gemiddeld over alle deelgebieden in de chemie een zevende plek. Per deelgebied verschilt die positie nogal, zoals tabel 8.1 aantoont. De positie van Nederland in de farmacie blijft duidelijk achter in vergelijking met de positie van Nederland in de andere deelgebieden. In tabel 8.2 zijn voor de sterkste landen in de wereld de aantallen octrooiaanvragen die zijn ingediend in de periode 1999 t/m 2008 weergegeven voor alle elf deelgebieden. Tabel 8.1. Positie van Nederland in de wereld per deelgebied in de chemie.

Deelgebied in de chemie Organische fijn chemie Biotechnologie Farmacie Macromoleculair, polymeren Voedsel chemie Basismaterialen chemie Materialen, Metallurgie Oppervlaktetechnologie, coatings Microstructuur en nanotechnologie Chemische technologie Milieutechnologie

Positie van Nederland in de wereld (8) (8) (11) (5) (4) (6) (7) (9) (7) (6) (6)

Farmacie

Macromoleculair, polymeren

Voedsel chemie

Basismaterialen chemie

Materialen, metallurgie

Oppervlaktechnologie en coatings

Microstructuur en nanotechnologie

Chemische technologie

Milieutechnologie

Verenigde Staten

48920

51717

69797

22028

9451

35879

15236

24060

2855

29616

11671

Japan

17140

12333

15335

17261

4488

17842

14922

15879

1197

13327

7952

Duitsland

19234

12294

16031

11617

3190

16292

9419

9429

738

16198

7220

Frankrijk

10285

5274

8863

3809

1898

4818

3589

2886

353

5338

2659

9558

6633

11791

1937

1979

6384

2062

1931

184

4780

1944

Organische fijn chemie

Biotechnologie

Tabel 8.2 Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Chemie, 1999 t/m 2008

Verenigd Koninkrijk Zwitserland

6123

3802

7559

2573

2087

3616

1425

1803

153

3091

920

Nederland

3645

3224

3464

2626

2640

4757

1409

1206

168

3112

1353

India

3995

841

3192

434

859

1471

285

148

16

529

185

Italie

2816

1716

3926

1637

976

1481

1220

1288

101

2749

1156

Zweden

2633

1693

4049

500

362

609

937

941

158

1674

770

Canada

2394

3579

4941

782

757

1600

1141

987

117

1626

1037

Zuid-Korea

2307

2246

2341

1489

815

1647

1346

1238

348

1783

1122

China

1918

2664

3659

683

496

1163

725

602

43

1173

628

Pagina 85 van 129


In de periode tot en met 2007 is het totaal aantal octrooiaanvragen dat vanuit de hele wereld is ingediend met zo’n 45% toegenomen. Voor de sector Chemie is dat duidelijk minder, en bedraagt de groei minder dan 30%. In figuur 8.3 is voor de elf verschillende gebieden in de chemie de groei-index uitgezet. De index is in het indieningsjaar 1999 op 100 gezet. De index van de overige jaren is op de aantallen van dit jaar berekend. De grafiek heeft niet tot doel de groei-indexen van alle chemiegebieden afzonderlijk te kunnen aflezen, daarvoor liggen de lijnen te dicht bij elkaar. De grafiek laat wel zien dat de groei in de meeste chemiegebieden vrij beperkt is, en duidelijk beneden normaal ligt, een groei-index in 2007 van tussen de 100 en 130. Negatieve uitschieter is biotechnologie waar zelfs een lichte daling is te zien. Positief is milieutechnologie, in 2007 een index van 150. “Microstructuren en nanotechnologie” lijkt een enorme groei te hebben doorgemaakt. De groei zit echter slechts in één jaar. De aantallen aanvragen zijn in 2000 bijna verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor, daarna is de groei vergelijkbaar met andere deelgebieden. Het gaat hier wel om slechts kleine aantallen aanvragen ten opzichte van andere gebieden. Ter vergelijking geeft de stippellijn de groei-index weer voor de aantallen octrooiaanvragen over alle technologiegebieden tezamen. Hieruit kan worden afgeleid dat de aantallen octrooiaanvragen in de chemiesector minder hard groeien dan gemiddeld over alle technologiegebieden. Ontw ikkeling (groei-index) in de chemie (1999=100) Micro en nanotechnologie Milieutechnologie 200

Organische fijnchemie Biotechnologie Farmacie

150

Macromoleculair, polymeren. Voedselchemie Basismaterialen

100

Materialen, metallurgie Oppervlakte chemie Chemische technologie

50 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Totaal

Figuur 8.3 Ontwikkeling in de sector Chemie in de jaren 1999 t/m 2008 zichtbaar gemaakt met behulp van de groei-index

De Verenigde Staten is in de sector Chemie de grootste aanvrager van octrooien. Voor alle deelgebieden heeft de VS bovendien het grootste aandeel in het totaal van octrooiaanvragen. Figuur 8.4 toont het aandeel van de top 7 landen in de verschillende chemiegebieden. Het gemiddeld aandeel van de VS over de negen gebieden is 38%. Japan volgt met gemiddeld 19% en Duitsland met 15%. Nederland neemt een zevende positie in over alle gebieden met een gemiddeld aandeel van 3,7%. Dat is licht hoger dan het aandeel wat Nederland haalt over alle technologiegebieden samen. Om dit zichtbaar te maken is de activiteitsindex voor Nederland berekend ten opzichte van de EU en van de wereld. De activiteitsindex wordt berekend door Pagina 86 van 129


het aandeel in octrooiaanvragen van Nederland in de chemiesector te delen door het aandeel in octrooiaanvragen van Nederland in alle technologiegebieden tezamen. Een index van 1 is normaal, groter dan 1 betekent dat de sector voor Nederland bovengemiddeld actief is. In figuur 8.5 zijn de activiteitsindexen uitgezet voor de jaren 1999 t/m 2008. De indexen ten opzichte van de EU en van de wereld ontlopen elkaar nauwelijks. In beide gevallen valt op dat de index aanvankelijk ongeveer op 1 staat, maar vanaf 2004 iets gaat stijgen tot ongeveer 1,50. Dat wil zeggen dat de sector Chemie in Nederland de laatste jaren in aandeel toeneemt. 50%

VS

JP

DE

FR

GB

CH

NL

40% 30% 20% 10%

milieu techn.

chemische techn.

micro nanotech

oppervlak techn.

materialen metallurgie

basis materialen

voedsel chemie

macromol. Chemie

farmacie

Biotech

Organisch fijnchemie

0%

Figuur 8.4 Aandeel van een aantal landen in de deelgebieden van de chemie

Activiteitsindex Nederland t.o.v. de w ereld

Activiteitsindex Nederland t.o.v. EU27 2

2

1

1

0

0

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.5 Activiteitsindex voor Nederland in de chemie t.o.v. EU (links) en van de wereld (rechts).

8.2.2

Europa

Ten opzichte van alle landen in de EU is Nederland voor wat betreft het aantal octrooiaanvragen in de chemiesector het vierde land achter Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië. Ook niet EU-land Zwitserland telt iets meer octrooiaanvragen dan Nederland. Wanneer het aantal aanvragen wordt gerelateerd aan het aantal inwoners, en wordt gemiddeld over de tien jaren waarover de analyse is uitgevoerd, is Nederland het sterkste land in de EU. Nederland komt in de chemie op gemiddeld 123 octrooiaanvragen per jaar per miljoen inwoners. Denemarken en Zweden volgen met respectievelijk 118 en 108 aanvragen, Zwitserland als niet EU-land staat hier ver boven met 313 aanvragen per miljoen inwoners (zie figuur 8.6).

Pagina 87 van 129


Voor de gehele Europese Unie, dat is dus exclusief Zwitserland komt het aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners voor de periode van 1999 t/m 2008 uit op gemiddeld 43 per jaar. Octrooienaanvragen per mln inwoners 300

200

100

0 NL

DK

SE

BE

FI

DE

AT

GB

IT

FR

CH

Figuur 8.6 Aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners van een aantal landen

In figuur 7 is de ontwikkeling van het aantal aanvragen gerelateerd naar inwonertal uitgezet voor Zwitserland, met het grootst aantal aanvragen per miljoen inwoners, Duitsland met het grootst aantal aanvragers in absolute zin, en Nederland met het grootst aantal aanvragers per miljoen inwoners van de EU27 landen. Ter vergelijking is ook het aantal aanvragen per miljoen inwoners voor de gehele EU27 opgenomen.

400 300

Octrooiaanvragen per mln inwoners

Zwitserland

200 Nederland

100

Duitsland

EU27

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 8.7 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor de EU27, Nederland, Duitsland en Zwitserland

8.2.3


Per gebied in de chemie is in deze paragraaf de trend van aantallen Nederlandse octrooiaanvragen vergeleken met die uit de hele wereld voor de jaren 1999 t/m 2008, gevolgd door de top 10 van Nederlandse aanvragers. Hierbij moet worden opgemerkt dat de verschillende gebieden in de chemie afzonderlijk zijn bekeken. Een octrooiaanvraag kan in meerdere gebieden zijn meegeteld als het onderwerp van de aanvraag op basis van de IPC-klassen waarin deze is ingedeeld, daartoe aanleiding geeft. “Organische fijnchemie” laat over de gehele periode van 1999 t/m 2008 nauwelijks enige groei zien. Aanvankelijk, zeker wereldwijd is er in 2000 en 2001 nog een Pagina 88 van 129


stijging in aantal aanvragen, maar in de jaren daarop is die groei weer tenietgedaan. De aanvragen vanuit Nederland schommelen tussen 350 en 400 per jaar (figuur 8.8). Grootste Nederlandse aanvrager is Unilever, gevolgd door DSM en Shell. (tabel 8.2). Organische fijnchemie

Organische fijnchemie (NL)

12500

400

12000 350

11500

300

11000 10500

250 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.8 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.2. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in Organische fijnchemie Aanvrager

woonplaats Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

Unilever

Rotterdam

867

113 122

92

107

80

94

62

59

56

82

Dsm Nv

Heerlen

513

51

48

63

47

64

44

62

42

45

47

‘08


Den Haag

438

22

35

33

44

59

30

43

61

68

43

Akzo Nobel Nv

Arnhem

220

33

40

37

35

23

23

7

7

9

6

Organon Nv

Oss

95

2

3

8

9

3

9

24

15

13

9

Solvay Group

Weesp

83

4

3

8

7

13

16

10

7

9

6

Applied Res Systems

Curaçao

77

6

10

13

10

12

14

10

2

Sabic Corp

Sittard

72

3

2

2

8

3

6

4

12

12

20

Synthon Bv

Nijmegen

72

2

3

6

6

9

7

10

9

11

9

Quest Int

Naarden

64

11

7

4

8

6

6

7

6

9

Op het gebied van biotechnologie is er bij de octrooiaanvragen vanuit de hele wereld een flink dalende tendens tussen 2000 en 2004, waarschijnlijk een gevolg van de biotechrichtlijn, waardoor meer duidelijkheid ontstond over octrooieerbaarheid in biotechnologie. Vanaf 2005 is het aantal jaarlijkse aanvragen redelijk stabiel. Voor Nederland, schommelt het aantal aanvragen gedurende de gehele periode rond de 320 per jaar (figuur 8.9) DSM is verreweg de grootste aanvrager in Nederland, gevolgd door Akzo Nobel en Crucell (tabel 8.3) Biotechnologie (NL)

Biotechnologie 360

13000 12000

340

11000

320

10000

300 280

9000 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.9 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Pagina 89 van 129


Tabel 8.3. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in Biotechnologie Aanvrager

woonplaats Totaal ‘99

‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04

‘05

‘06 ‘07 ‘08

Dsm Nv

Heerlen

476

20

27

29

56

28

51

106

53

Akzo Nobel Nv

Arnhem

118

27

34

17

23

13

4

46

60

Crucell Holland Bv

Leiden

117

11

20

15

13

16

14

14

9

1

4

Wageningen Ur

Wageningen

103

18

14

10

10

5

11

8

8

10

9

24

29


95

1

1

1

1

3

10

25

Applied Res Systems

90

6

15

13

18

18

11

8

1

Eindhoven

Unilever

Rotterdam

84

23

14

6

8

5

9

4

2

9

4

Tno

Delft

75

7

9

8

10

4

14

6

6

4

7

LUMC Leiden

Leiden

58

4

6

6

UMC Rotterdam (Erasmus Mc)

Rotterdam

48

1

4

5

1

11

7

8

6

4

4

7

8

6

10

8

In de farmacie is er een flinke stijging in aantal aanvragen in 2000 ten opzichte van 1999. Daarna is het aantal aanvragen vrij stabiel, zo’n 15000 per jaar wereldwijd, en ruim 350 aanvragen per jaar vanuit Nederland (figuur 8.10). DSM is de Nederlandse koploper, gevolgd door Akzo Nobel en Applied Research systems. Ook de voedingsconcerns Unilever en Nutricia doen het goed (tabel 8.4). Farmacie

Farmacie (NL)

15000

400

14000

350

13000

300 250

12000 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.10 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.4 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in farmacie Aanvrager

woonplaats Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

‘08

Dsm Nv

Heerlen

216

9

4

12

19

16

14

37

38

41

26

Akzo Nobel Nv

Arnhem

202

41

47

29

38

21

19

7

Applied Res Systems

Eindhoven

167

12

19

27

29

28

25

23

4

Unilever

Rotterdam

166

13

17

23

8

12

23

20

19

19

12

Nutricia Nv

Zoetermeer

145

5

14

19

15

11

13

24

8

21

15

Solvay Group

Weesp

128

11

9

7

11

14

30

13

16

9

8

Organon Nv

Oss

119

3

6

7

9

3

13

27

25

14

12

Crucell Holland Bv

Leiden

17

14

14

11

12

9

9

1

1

1

14

10

16

21

20

13

3

8

8

13

16

19

13

101

13


96

1

Intervet Int Bv

87

2

Boxmeer

4

1

Daar waar de trend in aantal aanvragen uit de wereld redelijk stabiel is, is juist in Nederlandse aanvragen een stijgende trend waarneembaar sinds 2002 in het gebied “macromoleculaire chemie” (figuur 8.11). DSM, Sabic en Akzo Nobel vormen de top 3 van Nederlandse aanvragers. De nummer 5 van de lijst, Kraton Polymers, lijkt vanaf 2006 te zijn gestopt met aanvragen, het lijkt er echter op dat de

Pagina 90 van 129


octrooiaanvragen niet meer vanuit Nederland (vestiging Amsterdam) maar vanuit de VS worden ingediend (tabel 8.5). Macromoleculaire chemie (NL)

Macromoleculaire chemie

300

6600

280 260 240

6400 6200 6000

220 200

5800 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.11 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.5 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in macromoleculaire chemie Aanvrager

Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

Dsm Nv

Heerlen

560

67

60

41

55

52

62

55

66

‘07 ‘08 61

41

Sabic Corp

Sittard

388

9

9

10

15

15

21

29

109

97

74

Akzo Nobel Nv

Arnhem

300

29

48

31

39

32

27

23

26

24

21


Den Haag

152

41

16

15

14

12

8

11

6

17

12

Kraton Polymers Res Bv

Amsterdam

102

12

14

2

22

15

18

15

4

Unilever

Rotterdam

60

5

2

11

7

6

6

4

8

3

8

Tno

Delft

44

3

6

5

2

4

10

3

6

2

3

Basell Polyolefine

Hoofddorp

43

19

24

Dpi - Stichting Dutch Polymer Inst

Eindhoven

42

7

5

5

Sigmakalon Bv

Uithoorn

32

3

2

7

4

3

9

6

11

7

2

2

1

De voedselchemie is een gebied wat een duidelijk structurele stijging laat zien in de afgelopen 10 jaar, wat ook in het hoofdstuk “Voeding” van dit rapport naar voren komt. Nederland groei hierin met ruim 50%, zelfs nog een stuk harder dan de hele wereld, zo’n 25% (figuur 8.12). Grootste aanvragers zijn Unilever, DSM, Koninklijke Friesland Campina en Nutricia (tabel 8.6). Voedsel chemie

Voedsel chemie (NL)

3200

350

3000

300 250

2800

200

2600

150 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.12. Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts)

Pagina 91 van 129


Tabel 8.6. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in voedselchemie Aanvrager

‘99 ‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

Unilever

Rotterdam

Totaal 708

52

54

59

71

80

94

84

70

87

‘08 57

Dsm Nv

Heerlen

333

13

20

25

34

20

35

37

44

62

43

Koninklijke Friesland Campina Zaltbommel

159

10

11

14

9

14

23

17

25

19

17

Nutricia Nv

Zoetermeer

142

9

10

12

11

11

17

20

12

23

17

Tno

Delft

56

1

5

9

9

10

10

4

3

3

2

Wageningen Ur

Wageningen

55

10

3

6

3

1

11

7

6

5

3

Loders Croklaan Bv

Zaanstad

42

6

4

7

6

4

1

5

2

7

Quest Int

Naarden Sas van Gent Veendam

41

8

5

2

6

3

8

5

3

1

2

5

5

Cerestar Holding Bv Avebe Nv

37

6

6

1

8

13

3

36

9

1

4

5

3

1

1

“Basismaterialen” laat een licht stijgende trend zien in het aantal aanvragen vanuit de gehele wereld. Voor de Nederlandse aanvragen geldt dat ook wel, al is daar een flinke teruggang in de jaren 2002 en 2003 (figuur 8.13). Unilever, Shell, Akzo Nobel en DSM zijn de grootste Nederlandse aanvragers (tabel 8.7). Basis materialen (NL)

Basis materialen 10000

550

9000

500 450

8000

400 350

7000

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.13 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.7 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in basismaterialen Aanvrager

Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07

Unilever

Rotterdam

1068

164

158

158 119

98

102

80

56

63

70


Den Haag

754

45

38

57

73

79

104

112

121

Akzo Nobel Nv

Arnhem

357

37

61

45

34

30

31

33

30

28

28

Dsm Nv

Heerlen

343

32

42

25

29

29

39

31

38

43

35

15


280

Schlumberger Group

Den Haag

268

59

66

‘08

25

30

37

23

44

42

29

18

17

15

18

19

18

23

23

38

56

58

Reckitt Benckiser Group

Hoofddorp

170

8

13

19

18

20

16

28

17

19

12

Albemarle Corp

Amersfoort

59

4

1

1

5

7

9

18

4

9

1

TNO

Delft

54

5

6

3

9

6

5

3

6

9

2

Quest Int.

Naarden

45

4

8

9

2

3

3

5

5

6

Een lichte groei in de wereld in “materialen en metallurgie”. Het aantal Nederlandse aanvragen daalt echter aanvankelijk, pas vanaf 2004 vindt er weer een flinke groei plaats (figuur 8.14). Voor een deel is koploper Shell verantwoordelijk voor die groei,

Pagina 92 van 129


maar ook Schlumberger heeft vanuit Nederland vanaf 2006 flink meer aanvragen ingediend. Verder zijn Akzo Nobel, Philips en DSM actief in dit gebied (tabel 8.8). Materialen en metallurgie

Materialen en metallurgie (NL)

6000

160

5500 140

5000

120

4500 4000

100 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.14. Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.8. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in materialen en metallurgie Aanvrager

Tot.

‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03


Den Haag

182

13

9

17

5

12

‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 14

28

35

29

20

Akzo Nobel Nv

Arnhem

154

27

13

25

15

10

16

13

10

10

15

Philips Electronics Nv

Eindhoven

131

10

11

19

23

11

15

16

9

8

9

Dsm Nv

Heerlen

112

15

19

16

10

9

7

5

14

8

9

Schlumberger Group

Den Haag

72

4

6

3

5

3

4

15

14

18

Corus Group

IJmuiden

50

3

3

6

8

6

2

5

5

7

5

Draka Comteq

Amsterdam

36

5

5

8

6

3

1

2

2

4

James H. Building Products Inc Amsterdam

34

3

6

5

3

3

6

1

3

2

7

3

3

3

3

2

1

3

1

2

5

Albemarle Corp

Amersfoort

28

5

Tno

Delft

24

2

4

2 4

4

Figuur 8.15 laat een aanvankelijk grote stijging in 2000 zien, maar vanaf 2002 is nog maar een lichte groei in het aantal aanvragen vanuit de wereld in “oppervlaktetechnologie” waarneembaar. Voor Nederlandse aanvragen is niet echt een duidelijk stijging waarneembaar. Het aantal aanvragen schommelt rond de 120 per jaar al lijkt 2007 een uitschieter te zijn. De top 3 van Nederlandse aanvragers bestaat uit Philips, Akzo en DSM (tabel 8.9).

Oppervlakte technologie

Oppervlakte technologie (NL)

7000

160

6500

140

6000

120

5500

100

5000

80

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Pagina 93 van 129


Tabel 8.9 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in oppervlaktetechnologie Aanvrager

Totaal

‘99

‘00

‘01

‘02

‘03

‘04

‘05

‘06

‘07


118

8

9

16

14

16

11

9

9

20

6

Akzo Nobel Nv

109

13

19

10

9

11

9

11

11

8

8

3

7

12

7

8

9

9

10

11

7

4

3

4

4

2

5

6

12

9

1

1

6

6

Arnhem

Dsm Nv

Heerlen

83

Tno

Delft

49

Corus Group

IJmuiden

34

1

Sabic Corp

Sittard

30

2

7

Asm Int

Bilthoven

23

5

5

2

2

Stork Groep

Boxmeer

23

3

2

2

5

Unilever

Rotterdam

20

2

3

1

2

Fujifilm Corp

Tilburg

19

1

3

1

2

1

2

‘08

3

2

6

1

2

5

10

8

1

2

5

1

6

2

2

2

2

2

3

3

4

1

1

3

2

1

1

In het gebied “microstructuur en nanotechnologie” is aanvankelijk een enorme stijging te zien wereldwijd. Er was een verdubbeling van het aantal aanvragen in 2000 ten opzichte van 1999. Daarna volgde nog slechts een lichte stijging. Relatief gezien geldt voor Nederlandse aanvragen een nog veel grotere stijging, maar het gaat wel om kleine aantallen, 4 aanvragen in 1999, tot rond de 20 vanaf 2003. Opvallend is de stijging in 2008, voornamelijk door meer aanvragen van NXP. Philips en NXP (vanaf 2006 zelfstandig, voor die tijd divisie van Philips) zijn de grootste aanvragers van Nederland (figuur 8.16 en tabel 8.10). Microstructuur en nanotechnologie

Microstructuur en nanotechnologie (NL)

30

700 600

20

500 10

400 300

0 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Tabel 8.10 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in microstructural en nanotechnology Aanvrager

Totaal

‘99

Koninklijke Philips Electronics Nv

Eindhoven

60

1

Nxp Bv

Eindhoven

34

Tno

Delft

9

Asml Netherlands Bv

Veldhoven

6

‘00 ‘01 3

4

‘02 12

‘03 ‘04

‘05 ‘06 ‘07 ‘08

7

11

13

5

3

1

1

1

7

8

3

14

4

2

2

2

2 1

1

Tu Delft

Delft

5

3

Stw

Utrecht

4

2

Dpi - Stichting Dutch Polymer Inst

Eindhoven

3

Micronit Microfluidics Bv

Enschede

3

Stichting Imec Nederland

Eindhoven

3

Universiteit Twente

Enschede

2

2 1 2

2 1

1

1 1 2

1 2

Pagina 94 van 129


Chemische technologie laat in de wereld een licht stijgende trend zien, met een opvallende dip in 2003. Voor Nederlandse aanvragen geldt juist een relatief gezien veel grotere groei, zeker de jaren 2005 t/m 2007 (figuur 8.17). Shell, Philips, Akzo Nobel en Unilever zijn de grootste Nederlandse aanvragers (tabel 8.11). Chemische technologie

Chemische technologie (NL)

9000

400

8800

350

8600

300

8400

250

8200

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

Figuur 8.17 Ontwikkeling in aantal aanvragen per jaar wereldwijd (links) en vanuit Nederland (rechts) Tabel 8.11 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in chemical engineering Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08


Den Haag

550

31

54

38

42

48

50

51

88

75

73


293

12

10

15

8

15

19

49

55

68

42

Akzo Nobel Nv

Arnhem

209

38

29

38

25

25

15

10

14

5

10

Unilever

Rotterdam

202

34

29

31

24

28

11

20

8

8

9

Dsm Nv

Heerlen

136

14

20

12

9

16

14

12

10

21

8

Albemarle Corp

Amersfoort

75

8

2

3

8

9

15

19

4

7

Tno

Delft

75

5

8

4

10

2

10

8

10

8

Avantium Int Bv

Amsterdam

43

2

3

20

11

2

2

1

1

1

2

Schlumberger Group

Den Haag

40

5

Fujifilm Corp

Tilburg

39

1

10

1

2

7

3

4

7

9

3

5

2

10

7

4

7

Milieutechnologie is duidelijk een belangrijk gebied in de chemie. Wereldwijd een stijging van zo’n 50%. Het aantal Nederlandse aanvragen is in 2007 zelfs ruim verdubbeld ten opzichte van 1999 (figuur 8.18). Philips en Shell zijn de grootste aanvragers (tabel 8,12). Milieu technologie

Milieu technologie (NL)

4500

200

4000

150

3500

100

3000

50 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08

99 00 01 02 03 04 05 06 07 08


Pagina 95 van 129


Tabel 8.12 Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in milieutechnologie Aanvrager

Totaal

‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08

Koninklijke Philips Electronics Nv

Eindhoven

350

18

28

41

23

26

35

38

52

49

40


Den Haag

165

5

9

14

14

12

12

20

15

33

31

Unilever

Rotterdam

44

1

3

4

5

9

5

7

10

Akzo Nobel Nv

Arnhem

38

6

2

3

7

5

4

3

4

2

2

Tno

Delft

35

5

4

2

5

5

5

3

2

4

Schlumberger Group

Den Haag

23

2

3

3

1

9

4


Hoofddorp

18

1

4

Paques Bv

Balk

17

1

3

2

1

Tu Delft

Delft

14

1

2

1

1

2

Energieonderzoek Centrum (Ecn) Petten

8.2.4

12

3 1

1 3

8

1

1

2

1

2

1

3

1

3

2

1

1

1

1

3

1

2

Voorbeelden van octrooipublicaties in de sector Chemie

Hieronder wordt een voorbeeld van een octrooiaanvraag weergegeven met betrekking tot voedselchemie. Het betreft een octrooiaanvraag van Avebe om bier te laten schuimen. Samenvatting van WO 2010062174: ENHANCED BEER FOAMING The invention is directed to a process for preparing beer or a beer-like beverage with enhanced foaming properties, to beer or a beer-like beverage, and to the use of a native potato protein isolate as foam stabilising agent. The process of the invention comprises adding a native potato protein isolate to the beer, wherein the native potato protein isolate has a protein content of 90% or more based on dry matter as determined from the weight of total Kjeldahl nitrogen multiplied by 6.25.

Pagina 96 van 129


9

Water

9.1

Inleiding Water is waar dan ook in de wereld een eerste levensbehoefte. Zonder water is niets mogelijk. Maar in veel gebieden is ook de bescherming tegen water van het grootste belang. Binnen de topsector Water worden drie deelgebieden onderscheiden die de totale sector omvatten: 1) deltatechnologie (de natte waterbouw); 2) de maritieme sector; 3) watertechnologie (waterbehandeling/-zuivering). Deltatechnologie of natte waterbouw omvat ondermeer activiteiten als baggeren, inpolderen, kust- en oeverwerken en bouwen van waterkeringen. Nederland is één van de toonaangevende landen in de wereld op dit gebied. Natuurlijk door de vele waterbouwkundige werken die in Nederland zelf zijn en worden gerealiseerd, maar ook door internationale activiteiten van Nederlandse baggeraars die op veel plaatsen elders in de wereld actief zijn bij de aanleg of onderhoud van havens en aanleg van nieuw land in zee. In het aantal octrooiaanvragen echter, heeft Nederland een aandeel van ongeveer 3,4%, hetgeen ongeveer overeenkomt met het Nederlands aandeel in het totale aantal octrooiaanvragen in alle technologiegebieden samen. In de maritieme deelsector gaat het over scheepsbouw en offshore activiteiten. Hier staat Nederland op een achtste positie in aantal octrooiaanvragen, en heeft het een aandeel van 4,5% wat ruim boven het aandeel van Nederland ligt over alle technologievelden. Ook in het deelgebied watertechnologie neemt Nederland de achtste positie in, maar het aandeel in het totaal aantal aanvragen in de wereld is hier maar 2,8% wat iets minder is dan gemiddeld over alle technologiegebieden. In dit deelgebied ligt de nadruk op het zuiveren van vervuild water en het produceren van drinkwater. In dit hoofdstuk wordt een analyse gedaan van de octrooipositie van Nederland, waarbij vooral wordt gekeken naar de relatieve sterkte van Nederland ten opzichte van Europa en de rest van de wereld, en naar de sterkte van de sector ten opzichte van de totale technologie. De analyse is uitgevoerd voor de drie genoemde deelgebieden. Op basis van de International Patent Classification (IPC) zijn octrooiaanvragen die betrekking hebben op de sector Water geselecteerd. De gebruikte IPC-codes zijn opgenomen in bijlage III.

Pagina 97 van 129


9.2


9.2.1

Wereld

De octrooipositie van Nederland in de drie deelgebieden in de sector Water is in kaart gebracht op basis van het aantal octrooiaanvragen ingediend bij de WIPO of het EOB in de periode 1999 tot en met 200812 Op basis van alle octrooiaanvragen in de drie deelgebieden tezamen bevindt Nederland zich op een zevende positie wereldwijd met een aandeel van 3,3%. Dit is vergelijkbaar met de octrooipositie van Nederland over alle technologiegebieden. In tabel 9.1 zijn voor de 15 sterkste landen in de wereld de aantallen octrooiaanvragen die zijn ingediend in de periode 1999 t/m 2008 weergegeven voor de drie deelgebieden. Vanuit de Verenigde Staten zijn de meeste aanvragen ingediend, dat is een aandeel van ruim 25%, bijna het dubbele van de nummer 2, Japan (13%). Tabel 9.1. Aantal octrooiaanvragen per land in de sector Water, 1999 t/m 200813 Land van herkomst Verenigde Staten Japan Duitsland Frankrijk Verenigd Koninkrijk Italië Nederland Australië Zuid-Korea Zweden Canada Noorwegen Zwitserland Finland Spanje Overig

Deltatechnologie

Maritieme sector

Watertechnologie

1034 (1) 1006 (2) 551 (3) 226 (6) 241 (4) 197 (7) 160 (9) 190 (8) 124 (10) 237 (5) 68 (14) 85 (11) 75 (12) 69 (13) 67 (15) 354

1570 (1) 408 (5) 776 (2) 579 (3) 454 (4) 425 (6) 304 (8) 266 (9) 180 (11) 264(10) 140 (14) 354 (7) 165 (12) 148 (13) 117 (15) 913

3483 (1) 1845 (2) 1395 (3) 614 (4) 575 (5) 274 (10) 324 (8) 291 (9) 419 (6) 183 (12) 338 (7) 97 (15) 229 (11) 131 (14) 147 (13) 1672

In figuur 9.1 is van die 15 landen het aandeel in octrooiaanvragen opgenomen van de drie verschillende deelgebieden. Opvallend is de lage score van Japan in de maritieme sector ten opzichte van het aandeel van de andere twee deelgebieden. Noorwegen scoort juist veel hoger op deelgebied maritiem ten opzichte van de andere twee. Hierna worden de drie deelgebieden afzonderlijk besproken. Daarbij wordt ook gekeken naar de positie van Nederland ten opzichte van de landen in Europa, en naar de grootste Nederlandse aanvragers.

Tellingen van na 2008 zijn niet zinvol gezien de geheimhoudingsperiode van minimaal 18 maanden na indiening van octrooiaanvragen (zie bijlage IV) 13 In de tabel staat tussen haakjes de plaats op de ranglijst op basis van het aantal octrooiaanvragen 12

Pagina 98 van 129


30%

Deltatechnologie Maritieme sector Watertechnologie

25% 20% 15% 10% 5% 0% US

JP

DE

FR

GB

IT

NL

AU

KR

SE

CA

NO

CH

FI

ES

Figuur 9.1 Aandeel landen per deelgebied in de sector Water

Deltatechnologie Nederland heeft op het gebied van watermanagement een naam hoog te houden. De innovatieve “zandmotor”14 die momenteel door Boskalis voor de kust van ZuidHolland wordt aangelegd, en wereldwijde belangstelling geniet, is hier het meest recente voorbeeld van. Dergelijke grote projecten leiden echter niet automatisch tot veel octrooien, omdat veelal van bestaande technieken gebruik wordt gemaakt. Nederland staat dan ook met 160 aanvragen op octrooigebied negende in de wereld met een aandeel van 3,3%, wat ongeveer gelijk is aan de positie van Nederland in het totaal aantal octrooiaanvragen in alle technologiegebieden samen (figuur 9.2). In de tien jaar waarover de octrooiaanvragen in het deelgebied deltatechnologie zijn geteld is een groei opgetreden van 350 in 1999 tot zo’n 600 in 2008 (figuur 9.3). Deltatechnologie 1000 750 500 250 0 US JP DE GB SE FR

IT AU NL KR NO C H FI C A ES Ov.

Figuur 9.2 Aantal octrooiaanvragen per land in deelgebied deltatechnologie

Deltatechnologie 600 500 400 300 1999 2000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Figuur 9.3 Ontwikkeling van het aantal aanvragen in deelgebied deltatechnologie

14 Onderdeel van kustversterkingsproject door hoogheemraadschap Delfland Pagina 99 van 129


Maritieme sector Het aantal octrooiaanvragen per jaar in de maritieme sector is in tien jaar ongeveer verdubbeld van bijna 500 in 1999 tot bijna 900 2008 (figuur 9.4). Opvallend is wel het stagneren van de groei in de jaren 2003, 2004 en 2005, toen de aantallen nagenoeg gelijk bleven. Vanuit de VS zijn ruim 1500 aanvragen ingediend in de periode 1999 t/m 2008. Uit Nederland zijn dat er ruim 300. Nederland bezet hiermee een achtste plaats (figuur 5), en heeft een aandeel van 4,5%, wat voor Nederland een bovengemiddeld aandeel is. Aantal octrooiaanvragen Maritieme sector 1000 800 600 400 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 9.4 Ontwikkeling van het aantal aanvragen in deelgebied maritieme sector in de periode 1999 t/m 2008

Aantal octrooiaanvragen Maritieme sector 1500 1000 500 0 US DE FR GB IT

JP

NO NL AU SE KR C H Ov.

Figuur 9.5 Aantal octrooiaanvragen van een aantal landen in deelgebied maritieme sector

Watertechnologie Op basis van het aantal octrooiaanvragen bevindt Nederland zich in de deelsector Watertechnologie op een achtste positie wereldwijd. Het aandeel echter is minder dan normaal, namelijk 2,8%. De VS staan bovenaan met bijna 3500 octrooiaanvragen, bijna het dubbele van het aantal van Japan, de tweede in de lijst. Duitsland neemt de derde positie voor zijn rekening (figuur 9.6). In de tien jaren waarover de analyse is uitgevoerd is een geringe groei opgetreden van een krappe 1100 tot bijna 1300 aanvragen per jaar. Het jaar 2008 laat weer een kleine teruggang zien, maar mogelijk zijn nog niet alle aanvragen van dat jaar gepubliceerd en om die reden hier nog niet meegeteld (figuur 9.7).

Pagina 100 van 129


Watertechnologie 3000 2000 1000 0 US JP DE FR GB KR C A NL AU IT C H C N SE AT

IL Ov.

Figuur 9.6 Aantal octrooiaanvragen per land in deelgebied watertechnologie

Watertechnologie 1300 1200 1100 1000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 9.7 Ontwikkeling van het aantal aanvragen in deelgebied watertechnologie

9.2.2

Europa

Deltatechnologie In deelgebied deltatechnologie is Nederland binnen de EU het vijfde land in aantal octrooiaanvragen over de gehele periode 1999 t/m 2008. Gerelateerd naar jaarlijks aantal aanvragen per miljoen inwoners staat Nederland op een derde plaats achter Zweden en Finland. De niet EU-landen Noorwegen en Zwitserland staan dan overigens ook nog boven Nederland (zie figuur 9.8). Octrooiaanvragen per mln inwoners 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 SE

FI

NL

AT

DE

DK

GB

BE

FR

C H NO

Figuur 9.8. Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar over de periode 1999 t/m 2008 in deelgebied deltatechnologie

Pagina 101 van 129


Figuur 9.9 laat zien dat Zweden een enorme groei doormaakt in deltatechnologie. Nederland en Finland laten een licht stijgende trend zien, Noorwegen is juist licht gedaald. Octrooiaanvragen per mln inwoners 5 Zweden

4 No o rwegen

3

Finland

2 1

Nederland

0 1999 2000 2001 2002 2003

EU27

2004 2005 2006 2007 2008

Figuur 9.9 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor EU27, Noorwegen, Zweden, Finland en Nederland

Maritieme sector Binnen de EU is Nederland het zesde land in aantal octrooiaanvragen voor deltatechnologie. Gerelateerd naar inwoneraantal staat Nederland op de derde plaats. Zweden en Finland zijn eerste en tweede. Noorwegen is als niet EU-land de grootste aanvrager in Europa met gemiddeld bijna 8 aanvragen per jaar per miljoen inwoners (figuur 9.10). Octrooien per mln inwoners 8 6 4 2 0 SE

FI

NL

DK

DE

FR

GB

IT

CH

NO

Figuur 9.10. Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar over de periode 1999 t/m 2008 in deelgebied maritieme sector

Figuur 9.11 laat zien dat er over de gehele periode van groei nauwelijks sprake is in de EU. Alleen Nederland laat een licht stijgende trend zien, en vooral in 2008 is een flinke groei ten opzichte van het jaar ervoor. Ook het aantal van Zweden en Noorwegen groeit juist in 2008 flink.

Pagina 102 van 129


Octrooiaanvragen per mln inwoners

10

Noorwegen

8 6 4

Zweden Finland

2

Nederland

EU27

0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Figuur 9.11. Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor EU27, Noorwegen, Zweden, Finland en Nederland

Watertechnologie In aantal octrooiaanvragen in deelgebied watertechnologie is Nederland binnen de EU vierde achter Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië. Omgerekend naar aantal inwoners is Nederland nog steeds vierde, maar dan achter Finland, Denemarken en Zweden. In Nederland worden jaarlijks gemiddeld 2 octrooiaanvragen per miljoen inwoners ingediend (figuur 9.12). Octrooiaanvragen per mln inwoners 4 3 2 1 0 FI

DK

SE

NL

AT

DE

BE

FR

GB

CH

NO

Figuur 9.12 Gemiddeld aantal octrooiaanvragen per miljoen inwoners per jaar over de periode 1999 t/m 2008 in deelgebied watertechnologie

Figuur 9.13 laat de ontwikkeling zien van alle EU-landen bij elkaar (minder dan 1 aanvraag per jaar per miljoen inwoners) plus die van Finland, Denmarken en Nederland. Er is in dit deelgebied geen sprake van groei of krimp. Wel is er een behoorlijk schommeling in de verschillende jaren, maar het jaarlijks aantal aanvragen is ook klein.

Pagina 103 van 129


Octrooiaanvragen per mln inwoners Denemarken

Finland

4 3 2

Nederland EU27

1 0 1999 2000 2001 2002 2003

2004 2005 2006 2007 2008

Figuur 9.13 Ontwikkeling in octrooiaanvragen voor EU27, Denemarken, Finland en Nederland

9.2.3


Deltatechnologie Belangrijke Nederlandse spelers in deltatechnologie zijn Shell, IHC Holland, KWT Groep en Boskalis. Het gaat echter om kleine aantallen octrooiaanvragen. Alleen Shell komt op gemiddeld meer dan 1 per jaar. Overige bedrijven blijven daar nog onder. Tabel 9.2 toont de octrooiaanvragen per jaar van de 11 bedrijven met de grootste aantallen aanvragen. Tabel 9.2. Nederlandse aanvragers met aantallen aanvragen per jaar in deltatechnologie15 Aanvrager

Totaal


17

IHC Holland NV

10

‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 1

1 1

1

1 1

2

2

Caterpillar work tools BV

7

1

KWT Holding BV

4

4

Boskalis BV

3

Colbond BV

3

Excalibur Engineering BV

3

Heerema Marine Contractors NL

3

Itrec BV

3

Koninklijke BAM Groep NV

3

Van Oord NV

3

1

1 1

1

2

6

3

4

1

2

1

1

1

2

1 2

2 2 2

1 1 1

1

1

1

1 1

Maritieme sector De meeste aanvragen in de maritieme sector vanuit Nederland komen van Shell. Een deel van deze octrooiaanvragen van Shell is op basis van de IPC-classificatie ook ingedeeld in het deelgebied deltatechnologie.

15 Octrooiaanvragen kunnen betrekking hebben op zowel deltatechnologie als op maritieme sector. In dat geval worden ze in beide deelgebieden meegeteld. Dit speelt vooral veel bij de aanvragen van Shell. Pagina 104 van 129


Tabel 9.3. Nederlandse aanvragers in deelgebied maritieme sector in de periode 1999 t/m 2008 Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08


57

5

1

5

1

2

Bluewater Energy Services BV

31

2

2

5

4

1

Itrec BV

28

Schlumberger Group

24

Geco Technology BV

19

Heerema Marine Contractors Nl

13

4

3

15

12

13

1

3

5

5

3

4

7

4

6

3

1

2

9

12

4

4

19 2

TU Delft

5

1

DK Group N A NV

4

2

IHCc Gusto Engineering BV

4

3

Prad Research And Development

4

3

4 1

1

1 1

3

Unilever is de grootste aanvrager op het terrein van watertechnologie (tabel 9.4). Opvallend is wel dat juist de laatste jaren het aantal aanvragen van Unilever sterk toeneemt. Akzo Nobel en Philips volgen op een tweede en derde plaats. Kennis- en onderzoeksinstellingen in deze lijst zijn TNO (14), TTIW Wetsus16 (12) en TU Delft (5). Tabel 9.4 Nederlandse aanvragers in deelgebied watertechnologie in de periode 1999 t/m 2008 Aanvrager

Totaal ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06

Unilever

43

1

Akzo Nobel NV

24

4

1

Kon. Philips Electronics NV

22

3

1


18


17

Paques BV

17

TNO

14

TTIW Wetsus

12

3

‘07 ‘08

3

3

5

9

5

7

10

2

2

4

3

2

2

1

1

2

2

5

6

1

1

3

8

1

4

3

2

3

1

1

4

3

3

1

3

2

1

1

2

1

2

1

1

1

3

3

2

2

1

1

1

1

4

6

1

3

1

1

1

1

1

1

1

Biothane Systems Internat BV

7

1

DHV BV

5

1

TU Delft

5

Water Works Global Inc.

5

2 1 1

2

5

16 Technologisch topinstituut op het gebied van watertechnologie Pagina 105 van 129


9.2.4

Voorbeelden van octrooien in de sector Water

Europese octrooiaanvrage EP1857598 ingediend door IHC Holland BV

WIPO aanvraag WO2007/011208 ingediend door Koninklijke BAM Groep NV

Pagina 106 van 129


Pagina 107 van 129


Bijlage I

Landcodes

Gebruikte landcodes Landcode AT AU BE CA CH CN DE DK ES FI FR GB IE IL IN IT JP KR NL NO RU SE US

Land Oostenrijk Australië België Canada Zwitserland China Duitsland Denemarken Spanje Finland Frankrijk Groot-Brittannië Ierland Israël India Italië Japan Zuid-Korea Nederland Noorwegen Rusland Zweden Verenigde Staten

Pagina 108 van 129


Bijlage II

Afkortingen

Afkorting EU27 EOB INPI IPC OECD OESO WIPO

Europese Unie (27 landen) Europees Octrooi Bureau Institut national de la propriété industrielle (Frans nationaal octrooibureau) International Patent Classification Organisation for Economic Co-operation and Development (=OESO) Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (=OECD) World Intellectual Property Organization

Pagina 109 van 129


Bijlage III

Afbakening topsectoren

Inleidend stukje over afbakening IPC—klassen Fraunhofer indeling Keywords uit titel/beschrijving

Voedsel A21D

Behandelen, bijv. conserveren, van bloem of deeg, bijv. door het toevoegen van materialen; Bakken; Bakproducten; Conserveren daarvan

A22C

Verwerken van vlees, gevogelte of vis

A23

Voedsel of voedingsmiddelen; Hun niet onder andere klassen vallende behandeling

Tuinbouw Deelsector Techniek: A01G

tuinbouw; kweken of telen van groenten, bloemen, rijst, vruchten, druiven, hop of zeewier; bosbouw; irrigeren of bewateren

Deelsector Veredeling/Nieuwe planten: A01H

Nieuwe planten of processen om ze te krijgen; Plantreproductie door weefselkweektechnieken

High tech

Deelsector Elektrotechniek F21 G06

G08C

Verlichting Rekenen; Berekenen; Tellen Dat zijn rekeninrichtingen, computers, telmechanismen, gegevensverwerkingssystemen, beeldgegevensverwerking. Signaleren, zendsystemen voor gemeten waarden, regelsignalen en dergelijke

Pagina 110 van 129


G09F, G09G

G11B (H01 not H01S) H02 H03 H04 H05B, H05C, H05F H99Z

Vertoning; Adverteren; Borden; Labels of naamplaten; Voorzieningen of circuits voor regelinrichtingen of weergeefinrichtingen Opslaan van informatie Elektrische basiselementen Opwekken, omzetten of distribueren van elektrische energie Elektronische basiselementen Elektronische communicatietechniek Niet elders ondergebrachte elektrische technieken Onderwerpen voor zover niet elders ondergebracht in deze sectie (H elektriciteit)

Deelsector Instrumenten A61B, A61C, A61D, A61F, A61G, A61H, A61J, A61L, A61M, A61N Medische of veterinaire wetenschap; Hygiëne G01 (not G01T) Meten;Testen G02 Optica G03 Fotografie; Cinematografie; Analoge technieken waarbij andere dan optische golven worden gebruikt; Elektrografie; Holografie G04 Tijdmeting G05B, G05D en G05F Regelen, regelsystemen G07 Controle inrichtingen G08B, G08C Signaleren G09B, G09C, G09D Onderwijstoebehoren, apparatuur voor omzetten geheimschrift G12B Niet elders ondergebrachte details van instrumenten, of vergelijkbare details van andere apparatuur G99Z Onderwerpen voor zover niet vallend onder andere groepen in deze sectie H01S Elektrische basiselementen, inrichtingen waarbij sprake is van geïnduceerde emissie H05G Röntgentechniek

Deelsector Werktuigbouw A01B, A01C, A01D, A01F, A01G, A01J, A01K, A01L, A01M Landbouw, Bosbouw, Veeteelt, Jacht, vangen van dieren, Visserij A21B, A21C Bakkerij ovens en machines A22 Slagerij, vleesbehandeling, verwerken van gevogelte of vis A23N, A23P Niet elders ondergebrachte machines of apparatuur voor het in bulk behandelen van geoogst fruit, groenten of bloembollen; Schillen van groenten of fruit in bulk; Apparatuur voor het bereiden van dierlijke voedingsmiddelen A41H Niet elders ondergebrachte toebehoren of methoden voor het maken van kleding, bijv. voor de kleermakerij en dergelijke A43D Machines; Gereedschap; Uitrusting of methoden voor het maken of repareren van schoeisel A46D Maken van borstels Pagina 111 van 129


A62D

B02B B21 B23 B24 B25

B26 B27 B28 B29 B30 B31 B41 B60 B61 B62 B63 B64 B65 not B65B B66 B67

C03B C08J

C12L

C13C, C13G, C13H

C14B

D01 D02 D03

Chemische middelen voor het blussen van branden of voor het bestrijden van of beschermen tegen schadelijke chemische stoffen; Chemische materialen om te gebruiken in beademingsapparatuur Voorbewerken van graan voor het malen Mechanisch bewerken van metaal zonder feitelijk materiaal te verwijderen; Ponsen van metaal Machinegereedschap; Niet elders ondergebracht bewerken van metaal Schuren of slijpen; Polijsten Handgereedschap; Draagbaar machinaal gereedschap; Handgrepen voor handwerktuigen; Werkplaatsuitrusting; Robots Handsnijgereedschap; Snijden; Delen Bewerken of preserveren van hout of soortgelijk materiaal; Spijkermachines of nietmachines in het algemeen Bewerken van cement, klei of steen Bewerken van kunststoffen; Bewerken van plastische substanties in het algemeen Persen Maken van papieren artikelen; Bewerken van papier Drukken; Regelmachines; Typemachines; Stempels Voertuigen in het algemeen Spoorwegen Landvoertuigen om anders te reizen dan over rails Schepen of andere vaartuigen; Uitrusting daarbij Vliegtuigen; Luchtvaart; Ruimtevaart Vervoeren; Verpakken; Opslaan; Hanteren van dun of filamentvormig materiaal Hijsen; Heffen; Ophalen Openen of sluiten van flessen, vaten of soortgelijke containers; Hanteren van vloeistoffen Glas; Steenwol of slakkenwol, Maken, vormen of aanvullende processen Organische macromoleculaire verbindingen; Hun bereiding of chemische opwerking; Daarop gebaseerde samenstellingen, Opwerken; Algemene processen om verbindingen te maken Biochemie; Bier; Sterke drank; Wijn; Azijn; Microbiologie; Enzymologie; Mutatie of genetische manipulatie, Machines voor het aanzetten, of voor het tegengaan daarvan; Gereedschap voor opslagkelders Suikerindustrie, Snijmolens; Scheurmessen; Pulppersen, Verdampingsapparatuur; Kookpannen, Snijmachines voor suiker; Gecombineerde machines voor het snijden, sorteren en verpakken van suiker Vellen; Huiden; Pelzen; Leer, Mechanische behandelen of verwerken van vellen, huiden of leer in het algemeen; Scheermachines voor pelzen; Darmsplitmachines Natuurdraden, natuurvezels, kunstdraden of kunstvezels; Spinnen Garens; Mechanisch afwerken van garens of touwen; Scheren of opbomen Weven Pagina 112 van 129


(D04 not D04D) Vlechten; Maken van veters; Breien; Non-wovens D05 Naaien; Borduren; Tuften D06G, D06H, D06J, D06M, D06P, D06Q Behandelen van textiel en dergelijke; Wassen; Niet elders ondergebrachte flexibele materialen D21 Maken van papier; Maken van cellulose F01 not F01N Machines of motoren in het algemeen; Machine-installaties in het algemeen; Stoommachines F02

Verbrandingsmotoren; Verbrandingsmotorinstallaties die werken met hete gassen of verbrandingsproducten

F03

Machines of motoren voor vloeistoffen; Windmotoren, veermotoren, gewichtsmotoren of andersoortige motoren; Niet elders ondergebracht produceren van mechanische energie of een reactiestuwkracht F04 Verdringingsmachines voor vloeistoffen; Pompen voor vloeistoffen of elastische fluïda F15 Bedieningselementen die werken met hydrostatische druk; Hydrauliek of pneumatiek in het algemeen F16 Werktuigbouwkundige elementen en dergelijke; Algemene maatregelen om machines of installaties effectief te laten functioneren, of om dit in stand te houden; Thermisch isoleren in het algemeen F17 Opslaan of distribueren van gassen of vloeistoffen F22 Stoomopwekking (F23 not (F23G or F23J) Verbrandingsapparatuur; Verbrandingsprocessen F24 Verwarming; Fornuizen; Ventilatie F25B, F25C Koelen en dergelijke; Gecombineerde verwarmingssystemen en koelsystemen; Warmtepompsystemen; Maken of opslaan van ijs F27 Industriële ovens; Roostovens of gloeiovens; Technische ovens; Retorten F28 Warmte-uitwisseling in het algemeen F41 Wapens F42 Munitie; Opblazen G05G G21

Regelinrichtingen of regelsystemen, voor zover zij alleen worden gekenmerkt door mechanische kenmerken Kernfysica; Kerntechniek

Energie (duurzaam) Wind F03D

Windmotoren

Zon F24J2 F03G6 E04D13/18

Use of solar heat, e.g. solar heat collectors Devices for producing mechanical power from solar energy Aspects of roofing for energy collecting devices – e.g. Pagina 113 van 129


H01L27/142

H01L31/04-078

H02N6

including solar panels Devices consisting of a plurality of semiconductor components sensitive to infra-red radiation, light, electromagnetic radiation of shorter wavelength, or corpuscular radiation – specially adapted for the conversion of the energy of such radiation into electrical energy Semiconductor devices sensitive to infra-red radiation, light, electromagnetic radiation of shorter wavelength, or corpuscular radiation – adapted as conversion devices Generators in which light radiation is directly converted into electrical energy

Geothermisch F03G4 F03G7/04 F24J3 F24D11/02

Devices for producing mechanical power from geothermal energy Mechanical-power-producing mechanisms – using pressure differences or thermal differences occurring in nature Production or use of heat, not derived from combustion – using natural or geothermal heat Central heating systems using heat accumulated in storage masses combined with heat pumps

Ocean E02B9/08 F03B13/10-26 F03G7/05

Tide or wave plants Machine or engine aggregates in dams or the like; submerged units incorporating electric generators or motors Ocean thermal energy conversion

Biomassa/Afval C10L5/40-48, F01K25/14, F02B43/08, F23G5/46, (C10L1, C10L3, C10L5) in combinatie met (B09B1, B09B3, F23G5, F23G7) (F01K27, F02G5, F25B27) in combinatie met (F23G5, F23G7) B09B Disposal of solid waste C10L Fuels not otherwise provided for F01K25/14 Plants or engines characterized by use of industrial or other waste gases F01K27 Plants for converting heat or fluid energy into mechanical energy; use of waste heat F02B43/08 Engines or plants operating on gaseous fuel generated from solid fuel, e.g. wood F02G5 Use of waste heat of combustion engines – Profiting from waste heat of combustion engines F23G5 Incineration of waste; Incinerator constructions F23G7 Incinerators or other apparatus specially adapted for consuming specific waste or low grade fuels, e.g. chemicals F25B27 Machines, plant, or systems, using particular sources of energy – using waste heat, e.g. from internal-combustion engines Kernenergie (kern reactor technieken) Pagina 114 van 129


Y02E30 (door EOB samengestelde klasse) Energy generation of nuclear origin

Brandstofcellen H01M8

Fuel cells

Logistiek B65G

Transport or storage devices, e.g. conveyers for loading or tipping; shop conveyer systems; pneumatic tube conveyers.

Creatieve industrie Deelgebied Reclame In alle gevallen is er eerst een selectie gemaakt van classificaties die met reclame te maken hebben. Dit zijn zowel klassen uit de zogeheten Manual Codes (MC) van Thomson Scientific, als de International Patent Classification (IPC). Daarna is een verdere verfijning aangebracht. De gevonden documenten uit de eerste stap, moesten ook tot een andere klasse behoren. Manual Codes W05-E03 W05-E03A W05-E03A1 W05-E03A3 W05-E03A5 W05-E03A5A W05-E03A5C W05-E03A5E W05-E03A7 W05-E03A9 W05-E03C W05-E03E W05-E03G

Advertising displays and systems Advertising displays Static illuminated signs and billboards Signs and billboards with moving parts Addressable or switchable advertising displays With separately controllable or addressable display elements Novel matrix-type display for advertising Video advertising using standard display Advertising displays involving synchronisation with movement of an observer Other adverting display aspects TV advertising Internet advertising Telephone network advertising

International Patent Classification (IPC) G09F Displaying; advertising; signs; labels or name-plates; seals G09F1 Cardboard or like show-cards of foldable or flexible material G09F15 Boards, hoardings, pillars, or like structures for notices, placards, posters, or the like G09F17 Flags; Banners; Mountings therefor G09F19 Advertising or display means not otherwise provided for G09F21 Mobile visual advertising G09F23 Advertising on or in specific articles, e.g. ashtrays, letterboxes G09F25 Audible advertising G09F27 Combined visual and audible advertising or displaying, e.g. for public address Pagina 115 van 129


G09F13/46 G06Q30/00 G09F G06F G06Q

H04L H04N

Advertising by fireworks Commerce, e.g. marketing, shopping, billing, auctions or ecommerce Displaying; advertising; signs; labels or name-plates; seals Electric digital data processing Data processing systems or methods, specially adapted for administrative, commercial, financial, managerial, supervisory or forecasting purposes; systems or methods specially adapted for administrative, commercial, financial, managerial, supervisory or forecasting purposes, not otherwise provided for Transmission of digital information, e.g. Telegraphic communication Pictorial communication, e.g. Television

Deelgebieden media (Fotografie, Bestandsbeheer, Beeldcommunicatie, Radiocommunicatie) G03C11/00 G03C11/02 G03C11/04 H04H20/53 H04H20/55 H04H20/57 H04H20/59 H04H20/61 H04H20/62 H04H20/63 H04N5/222 H04N5/262 H04N5/265 H04N5/268 H04N5/272 H04N5/275 H04N5/278 H04N5/28 H04N5/44 H04N5/445 H04N5/45 H04N5/74 H04N5/76

Auxiliary processes in photography Marking or applying text Retouching Arrangements specially adapted for specific applications, e.g. for traffic information or for mobile receivers for traffic information for mobile receivers for emergency or urgency for local area broadcast, e.g. instore broadcast for transportation systems, e.g. in vehicles to plural spots in a confined site, e.g. MATV (Master Antenna Television) Studio circuitry; Studio devices; Studio equipment Studio circuits, e.g. for mixing, switching-over, change of character of image, other special effects Mixing Signal distribution or switching Means for inserting a foreground image in a background image, i.e. inlay, outlay Generation of keying signals Subtitling Mobile studios Receiver circuitry for displaying additional information Picture in picture Projection arrangements for image reproduction, e.g. using eidophor Television signal recording

Pagina 116 van 129


G06F17/30B G06F17/30B2 G06F17/30G G06F17/30G3 G06F17/30G4 G06F17/30M G06F17/30M1 G06F17/30M1C G06F17/30M1E G06F17/30M1H G06F17/30M1S G06F17/30M1T G06F17/30M2 G06F17/30M4 G06F17/30M5 G06F17/30M7 G06F17/30M8 G06F17/30M9 G06F17/30T G06F17/30T1 G06F17/30T1E G06F17/30T1P G06F17/30T1P1 G06F17/30T1P3 G06F17/30T1P5 G06F17/30T1P9 G06F17/30T2 G06F17/30T2F G06F17/30T2F1 G06F17/30T2F1V

Interfaces; Database management systems; Updating File format conversion Processing chained data, e.g. graphs, linked lists Trees Hypermedia in image databases based on image content using colour using extracted text using a combination of image content features using shape and object relationship using texture based on bibliographical data of images the images having vectorial formats the images being video sequences by browsing by graphical querying data organisation and access thereof of unstructured textual data Indexing Selection or weighting of terms for indexing Physical indexing structures Inverted lists Trees Hash tables Index managing details Querying Query formulation using system suggestions using document space presentation or visualization, e.g. category, hierarchy or range presentation and selection G06F17/30T2F2 reformulation based on results of preceding query G06F17/30T2F2R using relevance feedback from the user, e.g. relevance feedback on documents, documents sets, document terms or passages G06F17/30T2F2R1 using graphical result space presentation or visualisation G06F17/30T2F4 Natural language query formulation or dialogue systems G06F17/30T2P Query processing G06F17/30T2P2 Query translation G06F17/30T2P2E Selection or weighting of terms from queries, including natural language queries G06F17/30T2P2S Syntactic pre-processing steps, e.g. stopword elimination, stemming G06F17/30T2P2T Translation of the query language, e.g. Chinese to English G06F17/30T2P2X Query expansion G06F17/30T2P4 Query execution G06F17/30T2P4B using boolean model G06F17/30T2P4F using phonetics G06F17/30T2P4N using natural language analysis G06F17/30T2P4P using probabilistic model G06F17/30T2P4V using vector based model G06F17/30T2P9 Reuse of stored results of previous queries Pagina 117 van 129


G06F17/30T2V G06F17/30T3 G06F17/30T3L G06F17/30T4 G06F17/30T4C G06F17/30T4M G06F17/30T4V G06F17/30T5 G06F17/30T5S G06F17/30T6 G06F17/30T6A G06F17/30T6C G06F17/30T8 G06F17/30T8G G06F17/30T8T

Presentation or visualization of query results Filtering based on additional data, e.g. user or group profiles Profile generation, learning or modification Clustering or classification into predefined classes including class or cluster creation or modification including cluster or class visualization or browsing Browsing or visualization Summarization for human users based on associated metadata or manual classification, e.g. bibliographic data using identifiers, e.g. barcodes, RFIDs using citations Creation of semantic tools Ontology Thesaurus

Life sciences Deelgebied Geneesmiddelen A61K9 A61K31 A61K33 A61K35 A61K38 A61K39 A61K41 A61K45 A61K47

A61K48

A61K49 A61K51

Medicinale preparaten die worden gekenmerkt door een speciale fysische vorm Medicinale preparaten die organische actieve bestanddelen bevatten Medicinale preparaten die anorganische actieve bestanddelen bevatten Medicinale preparaten die materialen of reactieproducten daarvan bevatten met een onbepaalde samenstelling Medicinale preparaten die peptiden bevatten Medicinale preparaten die antigenen of antilichamen bevatten Medicinale preparaten die worden verkregen door het behandelen van materialen met golfenergie of deeltjesstraling Medicinale preparaten die actieve bestanddelen bevatten die niet vallen onder de groepen A61K 31/00 tot A61K 41/00 Medicinale preparaten die worden gekenmerkt door de gebruikte niet-actieve bestanddelen, bijv. dragers of inerte additieven Medicinale preparaten die genetisch materiaal bevatten dat in cellen van het levende lichamen wordt ingebracht voor het behandelen van genetische ziekten; Genentherapie Preparaten voor het testen in vivo Preparaten die radioactieve substanties bevatten voor gebruik bij een therapie of voor het testen in vivo

Testmethoden G01N33/48

Onderzoeken of analyseren van materialen door specifieke methoden Pagina 118 van 129


Genetische en biochemische technieken C07K1/13

processen voor het bereiden van peptiden

C12N15/10

Processen voor het isoleren, bereiden of zuiveren van DNA of RNA

C12Q1/68

Meetprocessen of testprocessen waarbij sprake is van enzymen of micro-organismen

G01N33/50, G01N33/52, G01N33/53, G01N33/531, G01N33/536, G01N33/543, G01N33/68 Onderzoeken of analyseren van materialen door specifieke methoden

Cel engineering C12N5/00, C12N5/06, C12N5/08, C12N5/22, C12N5/24, C12N5/26, C12N5/28 Ongedifferentieerde menselijke, dierlijke of plantaardige cellen, bijv. cellijnen; Weefsels; Kweken of in stand houden daarvan; Kweekmedia daarvoor A61K48

Medicinale preparaten die genetisch materiaal bevatten dat in cellen van het levende lichamen wordt ingebracht voor het behandelen van genetische ziekten; Genentherapie

C12N15/63, C12N15/64, C12N15/65, C12N15/66, C12N15/67, C12N15/68, C12N15/69, C12N15/70, C12N15/85, C12N15/87 Mutatie of genetische manipulatie; DNA of RNA met betrekking tot genetische manipulatie, vectoren, bijv. plasmiden, of hun isolatie, bereiding of zuivering

Imaging A61B1/00, A61B3/00, A61B5/026, A61B5/055, A61B6/00, A61B6/02, A61B6/03, A61B8/13, A61B8/14 Diagnosticeren G01N23/083

Onderzoeken of analyseren van materialen door het gebruik van röntgenstralen.

G01T1/161

Meten van röntgenstraling voor toepassing in de nucleaire geneeskunde

G03B42/00

Verkrijgen van opnames waarbij gebruik wordt gemaakt van andere golven dan optische golven

H05G1/60, H05G1/62 Circuitvoorzieningen voor het nemen van een röntgenfoto Pagina 119 van 129


Biomaterialen en implantaten A61F2/08, A61F2/10, A61F2/12, A61F2/14, A61F2/16, A61F2/18, A61F2/20, A61F2/24, A61F2/26, A61F2/28, A61F2A/30 Prothesen, d.w.z. kunstmatige vervangingsmiddelen of aanvullingen voor delen van het lichaam A61L27

Materialen voor prothesen of voor het coaten van prothesen

A61L31

Materialen voor chirurgische artikelen

A61M1/12

Zuiginrichtingen of pompinrichtingen voor medisch gebruik; Inrichtingen voor het afvoeren, behandelen of doorvoeren van lichaamsvloeistoffen; Drainagesystemen. Implanteerbaar in het lichaam

BIO-informatica G06F19/00C, G06F19/00M, G06F19/00 Speciaal aangepaste digitale uitrusting of methoden voor het rekenen of verwerken van gegevens voor specifieke toepassingen

Ziekenhuisapparatuur A61B met uitzondering van A61B1/00, A61B3/00, A61B5/026, A61B5/055, A61B6/00, A61B6/02, A61B6/03, A61B8/13, A61B8/14 Diagnostiseren; Opereren; Identificeren A61F13

Verbanden of zwachtels

A61F5/045, A61F5/05, A61F5/37, A61F5/457, A61F5/48 Orthopedische methoden of inrichtingen voor het nietoperatief behandelen van botten of gewrichten A61G

Speciaal aangepast transport, persoonlijk vervoer of huisvesting voor zieken of invaliden; operatietafels of operatiestoelen; tandartsstoelen;

A61H31

Kunstmatige beademing of hartstimulatie, bijv. hartmassage

A61M

Zuiginrichtingen of pompinrichtingen voor medisch gebruik; Inrichtingen voor het afvoeren, behandelen of doorvoeren van lichaamsvloeistoffen; Drainagesystemen

A61N

Elektrotherapie; magnetotherapie; stralingstherapie; ultrageluidstherapie

Revalidatie

Pagina 120 van 129


A61G1, A61G10, A61G11, A61G12, A61G13, A61G15, A61G3, A61G5, A61G7, A61G9 Vervoeren of onderbrengen van patiënten; Operatietafels of operatiestoelen; Tandartsstoelen;

Chemie Organische fijnchemie C07C C07D C07F

C07H C07J C40B A61K8 A61Q

Acyclische of carbocyclische verbindingen Heterocyclische verbindingen Acyclische, carbocyclische of heterocyclische verbindingen met andere elementen dan koolstof, waterstof, halogenen, zuurstof, stikstof, zwavel, selenium of tellurium Suikers; Derivaten daarvan; Nucleosiden; Nucleotiden; Nucleïnezuren Steroïden Kristalgroei Cosmetica of soortgelijke verzorgende preparaten Toepassing van cosmetica of soortgelijke verzorgende preparaten

Biotechnologie C07G C07K C12M C12N

Verbindingen met een onbekende samenstelling Peptiden; Proteïnen Apparaten voor de microbiologie of de enzymologie Micro-organismen of enzymen; Samenstellingen daarvan; Voortplanten, preserveren of in standhouden van microorganismen; Mutatie of genetische manipulatie; Kweekmedia C12P Fermentatie of enzymgebruikende processen om een gewenste chemische verbinding of samenstelling te synthetiseren, of om optische isomeren uit een racemisch mengsel af te scheiden

C12S

C12Q Meetprocessen of testprocessen met enzymen of microorganismen; Samenstellingen of reageerpapier daarvoor; Processen om dergelijke samenstellingen te maken; Toestandsafhankelijk regelen van microbiologische of enzymologische processen Processen met enzymen of micro-organismen voor het vrijmaken, scheiden of zuiveren van een reeds bestaande verbinding of samenstelling; Processen met enzymen of micro-organismen voor het behandelen van textiel of het reinigen van vaste materiaaloppervlakken

Farmacie Pagina 121 van 129


A61K not A61K8 A61P

Preparaten met een medisch, tandheelkundig of cosmetisch doel Therapeutische werking van chemische verbindingen of medicinale preparaten

Macromoleculaire chemie C08B, C08C, C08F, C08G, C08H, C08K, C08L Organische macromoleculaire verbindingen; Hun bereiding of chemische opwerking; Daarop gebaseerde samenstellingen

Voedsel chemie A01H

Nieuwe planten of processen om ze te krijgen; Plantreproductie door weefselkweektechnieken A21D Behandelen, bijv. conserveren, van bloem of deeg, bijv. door het toevoegen van materialen; Bakken; Bakproducten; Conserveren daarvan A23B, A23C, A23D, A23F, A23G, A23J, A23K, A23L Voedsel of voedingsmiddelen; Hun niet onder andere klassen vallende behandeling C12C, C12F, C12G, C12H, 12J Biochemie; Bier; Sterke drank; Wijn; Azijn C13D, C13F, C13J, C13K Suikerindustrie

Basis materialen A01N, A01P C05B, C05C, C06B, C06C, C09B, C09C,

C10B, C10C,

C11B, C11C,

Landbouw; Bosbouw; Veeteelt; Jacht; Vangen van dieren; Visserij C05D, C05F, C05G Kunstmest; Fabricage daarvan C06D, C06F Explosieven; Lucifers C09D, C09F, C09G, C09H, C09J, C09K Kleurstoffen; Verven; Polijstmiddelen; Kleefmiddelen; Diverse samenstellingen; Diverse materiaaltoepassingen C10F, C10G, C10H, C10J, C10K, C10L, C10M, C10N Petroleum; Gasindustrie of kooksindustrie; Technische gassen met koolmonoxide; Brandstoffen; Smeermiddelen; Turf C11D Dierlijke of plantaardige oliën, vetten, vetachtige substanties of wassen; Vetzuren daaruit; Wasmiddelen; Kaarsen

Materialen, metallurgie C01 C03C

Anorganische chemie Chemische samenstelling van glas, glazuur of email; Oppervlaktebehandeling van glas; Oppervlaktebehandeling van vezels of filamenten van glas, mineralen of slakken; Verbinden van glas met glas of met andere materialen Pagina 122 van 129


C04 C21 C22 B22

Cement; Beton; Kunststeen; Keramiek; Vuurvast materiaal Metallurgie van ijzer Metallurgie; Ferrolegeringen of non-ferrolegeringen; Behandelen van legeringen of non-ferrometalen Gieten; Poedermetallurgie

Oppervlakte technologie, coatings B05C, B05D B32 C23

C25 C30

Aanbrengen van vloeistoffen of andere vloeibare materialen op oppervlakken in het algemeen Gelaagde producten Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Chemische oppervlaktebehandeling; Diffusiebehandeling van metaalachtig materiaal; Coaten door vacuümverdamping, verstuiving, ionenimplantatie of chemische dampafzetting in het algemeen; Tegengaan van corrosie van metaalachtig materiaal of aankoeking in het algemeen Electrolytische of electroforetische processen; Apparatuur daarvoor Kristalgroei

Microstructuren en nanotechnologie B81 B82

Microstructurele technologie Nanotechnologie

Chemische technologie B01B Koken; Kookapparatuur voor een fysisch of chemisch doel B01D1, B01D3, B01D5, B01D7, B01D8, B01D9, B01D11, B01D12, B01D15, B01D17, B01D19, B01D21, B01D24, B01D25, B01D27, B01D29, B01D33, B01D35, B01D36, B01D37, B01D39, B01D41, B01D43, B01D57, B01D59, B01D61, B01D63, B01D65, B01D67, B01D69, B01D71 Scheiden; scheidingsmethoden als verdampen, destilleren, condenseren, sublimeren, kristalliseren, oplossen, thermisch diffunderen; filtreren, filtermaterialen; scheidingsprocessen met gebruik van semipermeabele membranen, membranen, apparatuur en accessoires daarvoor B01F Mengen, bijv. oplossen, emulgeren of dispergeren B01J Chemische of fysische processen, bijv. katalyse of colloïdchemie; Hun relevante apparatuur B01L Chemische of fysische laboratoriumapparatuur voor algemeen gebruik B02C Breken, verpulveren of vermalen in het algemeen; Malen van graan B03B, B03C, B03D Scheiden van vaste materialen met vloeistoffen of met pneumatische tafels of deinmachines; Magnetisch of elektrostatisch afscheiden van vaste materialen uit vaste materialen of uit een fluïdum; Scheiden door elektrische hoogspanningsvelden Pagina 123 van 129


B04B, B04C B05B

B06B B07B, B07C B08B C14C

D06B D06C D06L

F25J F26B H05H

Centrifuges en dergelijke voor het uitvoeren van fysische of chemische processen Versproeien of verstuiven in het algemeen; Aanbrengen van vloeistoffen of andere vloeibare materialen op oppervlakken in het algemeen Opwekken of overbrengen van mechanische trillingen in het algemeen Afscheiden van vaste stoffen uit vaste stoffen; Sorteren Reinigen Chemisch behandelen van huiden, vellen of leer, bijv. looien, impregneren of afwerken; Apparatuur daarvoor; Looisamenstellingen Behandelen van textielmaterialen met vloeistoffen, gassen of dampen Afwerken, apprêteren, spannen of strekken van textieldoek Bleken, bijv. optisch bleken, chemisch reinigen of wassen van vezels, draden, garens, doek, veren of reeds gemaakt vezelgoed; Bleken van leer of bont Produceren of gebruiken van niet elders ondergebrachte warmte Drogen van vaste materialen of objecten door daaruit vloeistof te verwijderen Plasmatechniek; Produceren van versnelde elektrisch geladen deeltjes of van neutronen; Produceren of versnellen van neutrale moleculaire of atomaire bundels

Milieu technologie A62C Bestrijden van brand B01D45, B01D46, B01D47, B01D49, B01D50, B01D51, B01D52, B01D53 Scheiden van gedispergeerde deeltjes en gassen of dampen B09B, B09C Afvoeren van vast afval B65F Verzamelen of afvoeren van huishoudelijk afval en dergelijke C02F Behandelen van water, afvalwater, rioolwater of slib E01F8 Voorzieningen voor het absorberen of terugkaatsen van lawaai van wegverkeer of spoorwegverkeer, dat via de lucht wordt doorgegeven F01N Gasstroomdempers of uitlaatapparatuur voor machines of motoren in het algemeen; Gasstroomdempers of uitlaatapparatuur voor verbrandingsmotoren F23G, F23J Crematieovens; Consumeren van afval door verbranding G01T Verwijderen of behandelen van verbrandingsproducten of verbrandingsresten; Rookkanalen

Pagina 124 van 129


Water Deltatechnologie E02B E02C E02D19, -23, -25 E02F

Waterbouwkunde Sluisinrichtingen of sluismechanismen voor de scheepvaart Onderwaterbouwwerken Baggeren

Maritieme sector B63

Schepen of andere vaartuigen; uitrusting daarbij

Watertechnologie C02F

Behandelen van water, afvalwater,rioolwater of slib

Pagina 125 van 129


Bijlage IV

Begrippen

Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terugverdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit.

Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale weten regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvraag wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvraag blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvraag geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvraag dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft.

Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organization (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvraag en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvraag ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. Pagina 126 van 129


Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvraag ten grondslag. Deze aanvraag is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term “oudste prioriteit”. De indieningsdatum van deze aanvraag staat bekend als de “oudste prioriteitsdatum”. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (: degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichts bij de oorspronkelijke uitvinding.

Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen.

Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC.

Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvraag kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote “Internationals”, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)).

Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft Pagina 127 van 129


bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek.

Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvraag worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (EPdocumenten) en die van de WIPO (WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd.

Pagina 128 van 129


Bijlage V

Literatuur

1.) www.oecd.org/dataoecd/42/51/44387201.pdf Patent search strategy for the identification of selected ‘environmental’ technologies developed as part of the OECD project on "Environmental Policy and Technological Innovation” www.oecd.org/environment/innovation 2.) Creatieve industrie, Een overzicht van octrooipublicaties in de reclame en de Media, P. Oomen, maart 2009, NL Octrooicentrum (intern)

Pagina 129 van 129

Octrooitoppers Topgebieden vanuit octrooiperspectief

Recommend Documents