Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans Guyana
23
Nummer December 2007
Eerste erelid van Trésor
Dagvlinders van Trésor
Vertalersdag 2007
Frans de Ruiter, bestuurder van het eerste
Vlinders zijn overal te zien in Frans
Dankzij vier vrijwilligers kent de website
uur, neemt afscheid en wordt erelid.
Guyana: met honderden zitten ze op
van Trésor ook een Engelse en een Franse
de Mokomoko.
versie.
pagina 6
pagina 13
pagina 3
Vijko Lukkien en Eric Augusteijn
Van de redactie
Conny Groenendijk, grafisch vormgever
De redactie van Trésor Nieuws is zeer verheugd over de vele positieve reacties die wij van lezers mochten ontvangen over de nieuwe opmaak van ons blad. Reden voor ons om samen met de Afdeling Vormgeving (mevrouw Conny Groenendijk) verder te gaan op de ingeslagen weg. Daarnaast is het bestuur van onze Stichting zeer verheugd te kunnen melden dat de administratieve voorbereiding voor de bouw van het nieuwe entreegebouw van het Trésor reservaat is afgerond en dat onze medewerkers in Frans Gyuana ons de verzekering hebben gegeven dat de bouw nu elk moment kan beginnen. Dankzij een bijzondere donatie van de leverancier van groene stroom Greenchoice in Rotterdam is het ook in 2008 mogelijk om in de kostenvergoedingen van twee boswachters Kévin Pineau en Charlotte Briand te kunnen voorzien. De inzet van twee boswachters in het Trésor reservaat is nodig om in al die werkzaamheden te kunnen voorzien die samen hangen met de nieuwbouw en inrichting van het nieuwe (bescheiden) entreegebouw en de op handen zijnde gebiedsuitbreiding tot 4000 hectare. In dit nummer van Trésor Nieuws (TN 23) maakt u nader kennis met de man achter de schermen, Eric Augusteijn, die nu al enkele jaren de website van Trésor verzorgt en, in samenwerking, ook de redactie van Trésor Nieuws. Daarnaast vindt u in dit nummer o.a. een bijdrage over de vlinders van Trésor, een bijdrage van Kévin Pineau uit Frans Gyuana en achtergrondinformatie over het toekomstig behoud van tropische bossen. De redactie en het bestuur van de Stichting Trésor wensen u bij het verschijnen van dit nummer veel leesplezier toe en vooral fijne feestdagen. Wij hopen ook in het nieuwe jaar op uw steun voor het behoud van tropische bossen te mogen rekenen.
2
Colofon
Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko P.A. Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail:
[email protected] Op dit adres kunt u ook adoptie-vierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres Bank (nieuw rekeningnummer) Bankrekening 78.47.36.618 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 BIC: TRIO NL 2U - Triodos Bank Zeist
Inhoudsopgave
Website http://www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail
[email protected] Vormgeving Conny Groenendijk Communicatie & Vormgeving Universiteit Utrecht Fotografie omslag: Foto Natura Druk Zuidam Uthof Oplage 1500 exemplaren Dit blad is gedrukt op Evolve. K.v.K. Utrecht 41187239
Ir. Frans de Ruiter erelid van de Stichting Trésor
3
Wat is er de laatste drie maanden gebeurd in het natuurreservaat Trésor
4
CO2-uitstoot van vliegreizen compenseren
5
Dagvlinders van Trésor - een inleiding
6
Vermeden ontbossing: biedt klimaatbeleid nieuwe perspectieven voor Trésor?
10
Dank u wel Trésor bedankt Greenchoice
12
Vertalersdag
13
Ook onze webmaster is een idealist
14
Het goede doel Trésor, een idee voor de feestdagen?
16
Vijko Lukkien
Ir. Frans de Ruiter erelid van de Stichting Trésor Na afloop van de bestuursvergadering van 12 oktober jl. heeft het bestuur van de Stichting Trésor afscheid genomen van ir. Frans de Ruiter als vicevoorzitter van onze Stichting. Tijdens deze bijeenkomst is Frans met algemene stemmen benoemd tot eerste Erelid van de Stichting.
Frans behoorde tot de mensen van het eerste uur van de
Het eerste exemplaar werd hierbij overhandigd aan Zijne
Stichting en was in zijn functie als directeur van de N.V.
Koninklijke Hoogheid Prins Willem Alexander.
Energieproductiebedrijf UNA (Utrecht) medeoprichter
Het totale bedrag van vierhonderd uitgedeelde
van de Stichting Trésor op 13 december 1994.
certificaten werd vervolgens overgemaakt op de rekening
De bescherming van het tropisch regenwoud ging en
van onze Stichting. Daarnaast werd op kosten van de
gaat Frans zeer aan het hart en hij heeft tijdens zijn
UNA de eerste folder van het Trésor-project gemaakt,
lange bestuursperiode belangrijk bijgedragen aan het
bestemd voor het Nederlandse publiek. Hiermee was
succes van het Trésor-initiatief.
een begin gemaakt met het werven en interesseren van
De aankoop van het gebied werd mede mogelijk
Nederlandse donateurs voor ons project in Frans Guyana.
gemaakt door sponsorbijdragen vanuit de UNA en Frans
Dat de visie van Frans vruchten heeft afgeworpen moge
wist daarbij bovendien andere bedrijven te interesseren
blijken uit het feit dat op dit moment meer dan 1200
bij te dragen aan het project.
donateurs onze inspanningen voor het behoud van het
Enthousiast voor het initiatief benadrukte hij vanaf het
tropische regenwoud steunen.
begin in het bestuur het belang om vooral in Nederland
Tijdens zijn afscheid vergezeld door zijn echtgenoot
een draagvlak te mobiliseren voor Trésor.
kreeg Frans een bijzonder uitgave van een boek over de Orchideeën van Brazilië, beschikbaar gesteld door
Op 9 september 1994 (vóór de officiële oprichting van de
Nationaal Herbarium afdeling Utrecht.
Stichting Trésor) gaf hij daar zelf op een bijzondere wijze invulling aan door aan vierhonderd gasten tijdens de
Het bestuur van de Stichting Trésor neemt met veel
opening van de Energiecentrale Eenheid Hemweg 8 een
waardering afscheid van Frans de Ruiter en wenst hem en
deelname-certificaat Trésor uit te delen van Hfl. 250,-.
zijn gezin alle goeds voor de toekomst.
3
Pipra erythrocephala, Goudkopmanakin (mannetje)
Het op soortnaam brengen van de vogels blijft een heel karwei.
Kévin Pineau
Wat is er de laatste drie maanden gebeurd in het natuurreservaat Trésor?
Anne van der Sluis houdt tijdens de middagpauze haar presentatie over de communicatie rond Trésor. Aart de Lang (bestuurslid Stichting Trésor) houdt de agenda in de gaten.
Op het gebied van wetenschap en natuur zijn we de
4
Bothriopsis bilineata, een Groefkopadder
laatste maanden vooral verder gegaan met de lopende programma’s, d.w.z. het onderzoek naar vogels van de ondergroei op het reservaat (zie TN22). We zijn nu toe aan de derde vangsessie en we bereiden ijverig de volgende sessie van eind december voor. Dit programma boeit de Guyanese ornithologen nog steeds en zij leveren dan ook een belangrijke vrijwillige bijdrage. Naast dit programma worden er op deze zelfde plaats ook vleermuizen geïnventariseerd. Zo zijn er op het reservaat tot nu toe al ongeveer vijftien soorten vleermuizen geïnventariseerd door Kévin Pineau en vrijwilligers. Telkens als de ploeg van het reservaat op pad gaat worden de inventarisaties van fauna en flora van het reservaat voortgezet. Zo zijn er de laatste drie maanden 10 nieuwe vogelsoorten, 2 slangensoorten en 1 hagedissensoort geïnventariseerd. Wat betreft de bewustmaking van het milieu werken we momenteel aan een voorlichtingsproject voor het botanische pad. Het gaat om borden met een uitleg over verschillende thema’s van het tropische woud (wortels, lianen, enz.). Deze borden moeten begin volgend jaar klaar zijn en geplaatst worden langs het botanische pad. Onze nieuwe boswachter, Charlotte Briand, in gesprek met Vijko Lukkien tijdens de laatste donateursreis.
Ten slotte zijn we heel blij met Charlotte Briand, onze nieuwe boswachter-gids, die voortaan Kévin Pineau terzijde zal staan.
Wereldkaart met de afstanden vanuit West-Europa
Eric Augusteijn
CO2- uitstoot van vliegreizen compenseren Verschillende organisaties pretenderen de CO2-
Voorbeelden:
uitstoot van vliegreizen te compenseren door het
- Europa, Turkije, Noord-Afrika:
€ 20;
laten aanplanten van bomen, b.v. in Maleisië. Op deze
- Oostelijke Verenigde Staten, Canada, India:
€ 30;
werkwijze komt de laatste tijd nogal wat kritiek los, zoals
- Mexico, Zuid-Afrika, het Verre Oosten:
€ 40;
in het Tros tv-programma Radar op 19 november jl. Daarin
- Oost-Australië, Nieuw Zeeland:
€ 60.
betwijfelde prof. dr. Lucas Reijnders de effectiviteit van deze projecten, terwijl ook het hoge percentage geld dat ‘aan de strijkstok blijft hangen’ een punt van kritiek was.
Als u hieraan mee wilt werken, maak dan het juiste bedrag over op bankrekening 78.47.36.618 van Stichting
Daarom is het interessant om eens aan het volgende te
Trésor te Utrecht, onder vermelding van de naam van
denken:
de passagier(s), de reisbestemming en de maand waarin
Het bos in het Trésor-reservaat legt per jaar netto
gereisd wordt. Na ontvangst van het bedrag sturen wij u
200 - 1200 kg CO2 per hectare vast 1.
een certificaat dat vermeldt dat u de CO2-uitstoot van uw
Door bij te dragen aan de uitbreiding en het beheer van
reis hebt gecompenseerd. U kunt u voor deze actie ook
Trésor kunt u dus de CO2, die tijdens uw vliegreis wordt
aanmelden via onze website: www.tresorrainforest.org,
uitgestoten, compenseren.
menukeuze ‘Financiën’.
Veel CO2 wordt geproduceerd bij het opstijgen en landen van een vliegtuig en verder hangt de uitstoot natuurlijk
Stichting Trésor wenst u een veilige en plezierige reis!
af van het aantal te vliegen kilometers (per passagier gemiddeld 200 - 450 kg CO2 per 4000 km) 2. Wij suggereren daarom voor een retourreis per reiziger
____________________
een vaste bijdrage van € 10 plus € 10 per (deel van)
1) The potential for conservation of carbon stocks and carbon
4000 km aan Trésor te schenken. Deze bedragen zijn
sequestration in the Trésor rainforest reserve, French Guiana: a
vergelijkbaar met die van bovengenoemde organisaties.
quick scan, Alterra Wageningen.
Het wereldkaartje op deze bladzijde is zodanig vervormd, dat de afstanden (hemelsbreed) tot de diverse
2) GHG Indicator van het United Nations Environment
reisbestemmingen er op af te lezen zijn.
Programme (UNEP).
5
Hajo Gernaat
Dagvlinders van Trésor – een inleiding
Figuur 2 Heraclides thoas thoas
Vlinders vormen een prominent aspect van Frans Guyana en Suriname. Kleine vlindertjes met staartjes en zilveren stippen zitten in de regentijd met honderden op de Mokomoko (Montrichardia arborescens), hele wolken witte en gele vlinders kunnen in de droge tijd aan de rivieroevers worden gezien, grote blauwe morfovlinders zeilen statig voorbij in het bos. Eigenlijk zijn vlinders overal en altijd wel te zien.
6
Vlinders behoren tot de klasse van de Insecta en tot
hebben een andere vorm van antennae (bijvoorbeeld c
de orde van de Lepidoptera ofwel schubvleugeligen.
en d in figuur 1).
Deze naam refereert aan het feit dat de vleugels aan
Een volledig overzicht van de dagvlinders van Suriname
weerszijden bedekt zijn met kleine, veelal kleurrijke
en Frans Guyana is nooit gemaakt. Het totaal aantal
gepigmenteerde schubvormige haren, gegroepeerd
soorten dagvlinders in Suriname wordt geschat op 1462
als een soort miniatuur-dakpannen. Dagvlinders
en voor Frans Guyana op 1643. Ongeveer 600 hiervan
behoren alle tot twee superfamilies: Hesperioidea en
zijn Hesperioidea (motachtige, veelal kleine en donker
Papilionoidea. Het totaal aantal soorten Hesperioidea
gekleurde vlinders) en de overige zijn Papilionoidea. Van
en Papilionoidea ter wereld wordt op meer dan 20.000
deze laatste groep worden een paar soorten diepgaander
geschat, het totaal aantal soorten overige vlinders
beschreven.
(vooral ’s nachts vliegend) op minstens tien keer zoveel. Dagvlinders kunnen eenvoudig herkend worden aan
Heraclides thoas thoas (figuur 2)
de vorm van de sprieten (antennae; zie figuur 1): bij
Dit is de meest algemene soort van de Papilionidae, de
de Papilionoidea zijn deze aan het einde verdikt (a in
familie van de grote pages en zwaluwstaarten. Heraclides
figuur 1); bij de Hesperioidea is de antenna veelal in de
thoas werd oorspronkelijk beschreven door Linnaeus
verdikking gebogen of aan het uiteinde min of meer
in 1771 vanuit Suriname. Het verspreidingsgebied
haakvormig (b in figuur 1). Andere (super)families
is van de zuidelijke Verenigde Staten en Cuba tot centraal Argentinië; de ondersoort thoas komt voor in de Guyana’s en het aangrenzende deel van Brazilië. In Suriname en Frans Guyana is het een zeer algemene soort in het noorden (in gecultiveerde streken, zoals de Cultuurtuin in Paramaribo), maar hij komt ook voor in het primaire en secundaire bos. Bij de inname van nectar van bloemen kan bij Heraclides thoas een kenmerk van alle grote pages gezien worden: zelfs in rust blijven de vleugels fladderen en als je goed kijkt, bewegen de voor-
a Figuur 1
b
c
d
en achtervleugels niet in hetzelfde, evenwijdige vlak; alleen bij de grote pagevlinders worden de vleugels in rust ‘ontkoppeld’ van elkaar.
Figuur 3: Morpho helenor helenor
Figuur 4: Caligo teucer teucer (Linnaeus, 1758).
De eieren worden door het vrouwtje gelegd op
Caligo teucer teucer (figuur 4)
verschillende Rutaceae-plantensoorten (onder andere
De Caligo vlinders danken hun populaire naam,
Citrus), maar in Suriname vooral op verschillende wilde
uilvlinders, aan de grote ogen als die van een uil, op de
pepersoorten (Piper, familie Piperaceae). De eitjes
onderkant van de achtervleugels. Vermoedelijk worden
worden op de bovenzijde van jonge bladeren gelegd.
predatoren hierdoor afgeschrikt. Van Suriname en Frans
De rupsen zijn witgeel met bruin en gecamoufleerd als
Guyana zijn vijf soorten bekend. De voedselplanten van
vogelpoep. Soms zitten ze op een tak, maar meestal
deze vlinders zijn gewoonlijk Heliconiaceae (in Suriname
volop in het zicht op een blad. De pop zit vast met een
‘paloeloe’s’ genoemd); deze planten zijn nauw verwant
gordel en heeft een vrijwel perfecte camouflage van een
met bananen (die komen oorspronkelijk uit Zuidoost-
afgebroken en deels verrot takje.
Azië en zijn geintroduceerd in Zuid-Amerika). Caligo rupsen voeden zich ook op bananenplanten en hebben
Morpho helenor helenor (figuur 3)
zich verspreid tot in bewoonde gebieden, zelfs tot in het
In Suriname en Frans Guyana komen twee sterk
centrum van de Paramaribo en Cayenne. Aangezien alle
gelijkende soorten ‘bandenmorfo’s’ voor, die, voorzover
Caligo vlinders in de schemering en in de donkere delen
nu bekend, meestal samen in eenzelfde gebied
van het bos vliegen, worden ze niet vaak gezien.
voorkomen: Morpho achilles en M. helenor. Morpho helenor werd oorspronkelijk beschreven
Caligo teucer, oorspronkelijk beschreven door Linnaeus
door de Nederlander Pieter Cramer in 1776. Het is een
in 1758 vanuit ‘America’, komt voor van Venezuela
buitengewoon variabele soort: het verspreidingsgebied is
en Trinidad tot Zuid-Brazilië en Paraguay in acht
van Mexico via Trinidad en Tobago tot Brazilië en Bolivia
ondersoorten. In Suriname en Frans Guyana komt
en er worden maar liefst 30 ondersoorten onderscheiden!
subspecies teucer waarschijnlijk in het hele land voor,
Morpho helenor is wijd verspreid in Suriname en Frans
maar wordt weinig gezien. De soort wordt echter
Guyana, zowel in de savannegordel, secundair als
gemakkelijk gelokt door gefermenteerde (naar alcohol
primair woud. Meestal ziet men rustige, laag vliegende
ruikende) banaan neer te leggen.
vlinders op paden, maar indien opgejaagd kunnen ze
De soort, de rups incluis, werd overigens reeds
wegschieten tussen de vegetatie met ongelooflijke
beschreven door Maria Sibylla Merian in haar
snelheid en behendigheid.
Metamorphosis Insectorum, gepubliceerd in 1705 (plaat
De voedselplanten behoren tot de bonenfamilie
23): ‘De bruine Rups… heeft vier steekels op den rug,
(Fabaceae) of tot de Bignoniaceae. De rups leeft meestal
het hooft vertoond sig gekroont, den stert gespleten,
alleen, voedt zich ‘s nachts en is harig met grote groene
de voeten zijn rood. Den 3. December heeft sy sig vast
vlekken op de rug. De pop is groen en verrassend klein
gemaakt, en is tot een houtvervige Poppetjen geworden,
voor een vlinder van dergelijk formaat.
die twee zilvere vlakken op elke zyde had, uit deze Pop kwam den 20. December een schone Cappelle voort….’.
7
Figuur 5: Anartia amathea amathea (Linnaeus, 1758).
8
Figuur 6: Deze fantastische kleurpatronen dienen veelal om vijanden op een afstand te houden.
Anartia amathea amathea (figuur 5)
worden exemplaren met beschadigde vleugels gezien,
Dit is een van de meest algemene dagvlindersoorten van
waarschijnlijk ten gevolge van predatoren: vogels,
het land en zal zeker gezien worden. Hij werd beschreven
hagdissen, insecten (bidsprinkhanen, wespen, mieren)
door Linnaeus in 1758 en komt voor van Colombia tot
en spinnen. Eitjes en rupsen worden aangevallen door
Zuid-Brazilië en Bolivia in vier ondersoorten.
(parasitaire) wespen.
De naam amathea heeft een interessante geschiedenis.
De typische rode kleur van de vleugels speelt een rol
Amalthea was in de de Griekse mythologie de naam
bij de voortplanting: mannetjes paren veel minder
van de geit die de god Zeus (Jupiter) zoogde (veel
met vrouwtjes bij wie de rode kleur van de vleugels is
vlindernamen in de 18e eeuw werden afgeleid uit
verwijderd. Bovendien beschermt de rode kleur mogelijk
de Griekse of Romeinse mythologie). Overigens werd
tegen predatie: in een experiment kregen vogels
de naam Amalthea later ook gebruikt voor de rode,
Heliconius erato te eten, een vlindersoort met zwart met
binnenste maan van de planeet Jupiter. Linnaeus heeft
rode voorvleugels met een vieze smaak vanwege giftige
waarschijnlijk het Griekse amalthea foutief omgezet
stoffen in het lichaam; de vogels die geleerd hadden
in het Latijnse amathea. Latere auteurs, zoals Clerck
erato niet te eten, bleken ook Anartia amathea niet
(1764) en Cramer (1780) hebben geprobeerd de fout te
aan te vallen. Wellicht is hier dus sprake van mimicry
herstellen en dus amalthea gebruikt, maar aangezien de
(imitatie).
naam van een soort in de oorspronkelijke beschrijving bepaald wordt, is amathea de enige juiste naam.
Anartia jatrophae jatrophae ( Figuur 7)
In Suriname is de soort in grote aantallen gevonden in
Eveneens een zeer algemene vlinder, in andere landen
de zgn. savannegordel: in and om Paramaribo, Zanderij,
bekend als ‘de witte pauw.’ Anartia jatrophae werd
Lelydorp, Alkmaar, Wageningen, Albina, maar ook verder
oorspronkelijk beschreven door Linnaeus in 1763,
in het binnenland (Herminadorp aan de Marowijne
waarschijnlijk naar een exemplaar uit Suriname. Het
rivier, Brownsberg, Blanche Marie vallen, Tibiti rivier).
verspreidingsgebied loopt van de zuidelijke Verenigde
In Frans Guyana wordt hij vooral vanuit bosgebieden
Staten en het Caribisch gebied tot Bolivia en Brazilië.
beschreven. In feite komt de vlinder overal voor waar
Er zijn zeven ondersoorten, waarvan vijf op Caribische
de voedselplanten groeien: planten van de Acanthaceae
eilanden. Jatrophae is de Zuid-Amerikaanse ondersoort.
(Acanthus familie) en Labiatae of Lamiaceae (mint familie). Het betreft kruidige planten (‘onkruid’), die op
In Suriname en Frans Guyana komt hij in dezelfde
goed bewaterde, verstoorde habitats groeien zoals in
gebieden en habitats voor als Anartia amathea (zie
bermen, gecultiveerde gebieden, langs irrigatiekanalen
hierboven), hoewel Anartia jatrophae vaker lijkt voor te
etc. Vrouwtjes leggen de eitjes vaak niet op de
komen op iets drogere plekken waar lagere vegetatie
voedselplant maar er vlakbij. De rupsen zijn zwart met
is, waar de voedselplanten (in dezelfde families als voor
roodachtige bruine vlekken en fijn vertakte stekels.
amathea, maar ook in de Verbenaceae en mogelijk de
In een bepaalde habitat is Anartia vaak de meest
Scrophulariaceae ) niet door andere soorten worden
algemene vlindersoort. De vlinders leven meestal 1-2
benut. De biologie en het gedrag lijken erg op dat van
weken en zijn actief in de zon en bij lichte regen. Vaak
amathea. Na ongeveer vier dagen kruipt het rupsje uit
Figuur 8: Dryas iulia alcionea (Cramer, 1779).
Figuur 7: Anartia jatrophae jatrophae (Linnaeus, 1763).
het ei, het rupsenstadium duurt ongeveer 20 dagen en
ook in gebieden met primair bos zoals de Brownsberg
het popstadium zeven tot acht dagen.
(zowel op het plateau als Witikreek), het Lely gebergte,
De naam jatrophae kan overigens heel goed ontstaan zijn
de Blanche Marie en de Raleigh vallen (Foengoe eiland).
vanwege een foutieve observatie. In 1705 publiceerde
In Frans Guyana is hij beschreven vanuit het kustgebied
Maria Sibylla Merian in Amsterdam haar beroemde boek
en Saut Maripa.
over de Surinaamse insecten (Metamorphosis Insectorum
De soort wordt vooral gezien langs bospaden en in open
Surinamensium). Op plaat 4 wordt de vlinder, nu bekend
plekken op ongeveer drie meter hoogte of terwijl hij
als Anartia jatrophae, afgebeeld op een maniok ofwel
bloemen bezoekt.
cassaveplant (Jatropha manihot). Ze schrijft dat ze vele
De eitjes worden een voor een gelegd, meestal op
rupsen op de cassaveplant vond, deze met de bladeren
jonge scheuten of bladeren van een beperkt aantal
ervan gevoed heeft, waarna uit de pop de vlinder kwam.
soorten Passiflora (markoesa) planten, maar soms ook op
Linnaeus kende Merian’s boek en noemde op grond van
vegetatie in de buurt van de voedselplant. De volwassen
deze beschrijving de vlinder waarschijnlijk jatrophae. Nu
rupsen zijn veelkleurig: meestal beige met rode tot
weten we dat Anartia jatrophae vrijwel nooit op cassave
bruine vlekken met fijne zwarte lijntjes; ze hebben lange
voorkomt en dat het in ieder geval niet de voedselplant
zwarte en drie paar witte stekels op het lichaam en
voor de soort is!
twee kleine kophoorntjes. De pop is donkerbruin, hangt vertikaal en is afgerond S-vormig. De rupsen kunnen een
Dryas iulia alinea (figuur 8)
lichte plaag zijn voor markoesas.
Dryas iulia werd oorspronkelijk beschreven door Fabricius in 1775 vanuit ‘America’. Er zijn 13 subspecies van de zuidelijke Verenigde Staten en het Caribisch gebied tot
Hajo B.P.E. Gernaat werkte in 1982 als
Centraal- en Zuid-Amerika. Negen subspecies komen voor
student geneeskunde drie maanden in het
op Caribische eilanden. Onderzoek heeft uitgewezen
Diaconessenziekenhuis te Paramaribo. Van 1986
dat Dryas iulia via twee routes het Caribisch gebied
tot 1989 was hij tropenarts in Zambia en in 2000
heeft bereikt, aan de ene kant noordwaarts vanuit Zuid-
promoveerde hij op een onderzoek naar de relatie
Amerika tot de Antillen en Florida, aan de andere kant
tussen kinderondervoeding en armoede in noordoost
vanuit Midden-Amerika tot Jamaica.
Zambia. Sinds 1994 is hij psychiater en momenteel verbonden aan het Diaconessenhuis in Meppel. De
Subspecies alcionea werd oorspronkelijk beschreven
interesse in tropische vlinders startte in Zambia; vanaf
vanuit Suriname door Pieter Cramer in 1779. Alcionea
2001 houdt hij zich bezig met een inventarisatie van
komt in het grootste deel van Zuid-Amerika voor. In
de dagvlinders van Suriname. In februari 2006 was
Suriname en Frans Guyana wordt deze vlinder vaak
hij op de Brownsberg in Suriname bezig met een
gezien, maar weinig verzameld, vanwege zijn snelle
soortinventarisatie van de dagvlinders toen hij de leden
vlucht en ongelooflijke behendigheid. In Suriname is hij
van de donateursreis Trésor ontmoette.
gevonden in de kustgebieden (Galibi, Wia Wia beach),
Email:
[email protected]
Albina, Paramaribo (Cultuurtuin!) en Nickerie area, maar
9
Een bos dat gekapt is legt geen CO2 meer vast.
Pita Verweij
Vermeden ontbossing: biedt klimaatbeleid nieuwe perspectieven voor Trésor? 10
Bossen spelen een cruciale rol in het proces van klimaatverandering. Net als natuurlijke venen, bevatten natuurlijke tropische bosecosystemen enorme reservoirs aan koolstof in bodem en vegetatie. Geen enkele vorm van landgebruik die het tropisch bos vervangt, kan daaraan tippen. Door ontbossing, bosbranden en bosdegradatie in tropische gebieden komen grote hoeveelheden CO2 vrij in de atmosfeer, hetgeen bijdraagt aan het mondiale probleem van klimaatverandering. Ruwweg 20% van de mondiale emissies van broeikasgassen wordt toegeschreven aan ontbossing. Naast koolstofverliezen, is er op andere plaatsen juist weer sprake van koostofvastlegging door bosherstel of aanplant van bomen. Clean Development Mechanism
soort. Dit wordt gedreven door optimalisatie volgens één
Het huidige klimaatverdrag onder de VN-raam-
enkele doelstelling, namelijk maximale vastlegging van
werkconventie over klimaatverandering (UNFCCC) en
CO2 over een korte tijdsperiode. Dat deze soortenarme
het daaruit voortvloeiende Kyoto Protocol zijn gericht
plantages veelal schadelijke gevolgen hebben voor
op het terugdringen van mondiale broeikasgasemissies.
biodiversiteit omdat ze soortenrijkere ecosystemen
Het huidige Kyoto-beleid is nog weinig coherent
vervangen, is een belangrijke tekortkoming. Ook is het
waar het gaat om het terugdringen van emissies
bekend dat de landgebruiksrechten en tradities van
gerelateerd aan landgebruik. In het kader van het
lokale gemeenschappen vaak niet voldoende worden
zogenaamde Clean Development Mechanism kunnen
gerespecteerd bij het vestigen van dergelijke plantages.
alleen typische bosbouwprojecten gericht op aanplant van bomen en herbebossing gerealiseerd worden
Het ‘avoided deforestation’-voorstel
in ontwikkelingslanden. De CO2 die daarbij wordt
In het kader van de klimaatonderhandelingen
vastgelegd, mag dienen als compensatie voor de
werd in november 2005 een voorstel van Papoea-
emissies van Annex 1-landen. De vermeden CO2 uitstoot
Nieuw-Guinea en Costa Rica aangenomen om
door instandhouding van natuurlijk bos wordt tot nu
in toekomstige klimaatregimes (post-2012) het
toe nog niet erkend als compensatiemechanisme. Tot
tegengaan van ontbossing te honoreren als een optie
nu toe bevordert dit beleid vooral de aanplant van
om broeikasgasemissies te verminderen. Voorheen
monocultures: boomplantages bestaand uit één enkele
werden er rondom dit complexe onderwerp steevast
snelgroeiende soort, bijvoorbeeld een Eucalyptus of Pinus
bezwaren aangevoerd die onoverkomelijk leken. Het
Ook dit stuk bos had nog lang CO2 vast kunnen leggen.
probleem dat bekend staat als leakage bijvoorbeeld:
van boeikasgasemissies is en dat het tegengaan van
als in een bepaalde regio ontbossing succesvol wordt
ontbossing urgenter en op korte termijn effectiever is
teruggedrongen, is het heel goed denkbaar dat er juist
dan bosaanplant. WWF wil dat vermeden ontbossing
meer gekapt wordt in een ander gebied. Ook het niet-
in een toekomstig klimaatregime wordt gezien als
permanente karakter van de CO2-credits gekoppeld
een geloofwaardige vorm van compensatie voor
aan vermeden ontbossing leek een belangrijk nadeel,
emissiereducties en als onderdeel van een portfolio van
aangezien het bos na een bepaalde periode van
emissiereducerende maatregelen. De organisatie wil
veiligstelling toch weer gekapt kan worden. Ook de
bijdragen aan kennisontwikkeling en capaciteitsopbouw
monitoring van de CO2-sinks kampte met technische
op dit terrein in ontwikkelingslanden. Daarnaast wordt
en methodologische problemen. Over welke periode
er serieus gewerkt aan een zogenaamde Green Gold
wordt de ontbossingssnelheid gemeten? En tegen welk
Standard die kwaliteitseisen moet gaan stellen aan
referentiejaar of referentieperiode moet een eventuele
activiteiten die van dit nieuwe mechanisme gebruik gaan
lagere snelheid van ontbossing worden afgezet? Hoe kan
maken. Voldoen deze activiteiten aan sociale criteria en
de omvang van ondergrondse koolstofvoorraden bepaald
op welke manier wordt er een bijdrage geleverd aan
worden?
biodiversiteit?
In het voorstel van Papoea-Nieuw-Guinea en Costa
Pilot projecten
Rica wordt een aantal bezwaren uit het verleden
Om ervaring op te doen, bij te dragen aan
ondervangen. Wat ook veel uitmaakt voor de acceptatie
capaciteitsopbouw, en de Green Gold Standard te
van het voorstel, is dat dit voorstel door zuidelijke
ontwikkelen, heeft WWF een drietal regio’s geselecteerd
landen werd gedaan. Bij eerdere voorstellen vonden
voor de uitvoering van pilot projecten gericht op het
ontwikkelingslanden dat hun nationale soevereiniteit in
vermijden van ontbossing. Dit zijn Papoea en Kalimantan
het geding was en dat hun ontwikkelingsmogelijkheden
in Indonesië, Peru en de Guyana’s. Duurzaam beheer van
te veel zouden worden beperkt. Sindsdien is er in het
natuurlijke ecosystemen door lokale gemeenschappen
internationale onderhandelingsproces een wirwar aan
zou ondersteund kunnen worden. Betalingen voor opslag
voorstellen voor implementatie gedaan, maar is er nog
van CO2 in het bos kunnen zodoende een alternatieve
niet veel vooruitgang geboekt. Aan ontwikkelingslanden
bron van inkomsten opleveren voor lokale boeren
is gevraagd om te rapporteren over emissies die gepaard
en bosbeheerders. Doelstellingen op het gebied van
gaan met ontbossing, inclusief trends en oorzaken, en
armoedebestrijding, biodiversiteit en koolstofopslag
daarnaast om de mogelijke oplossingen beter in kaart te
kunnen in principe worden gecombineerd.
brengen.
Koplopers WWF
Een snelle doorbraak in het trage internationale
Het Wereldnatuurfonds (WWF) heeft zich altijd
onderhandelingsproces lijkt een illusie. Daarom
afzijdig gehouden van bosaanplant en herbebossing.
is het interessant om te zien wie de eventuele
De redenering was dat met dergelijke projecten de
koplopers kunnen zijn aan de vraagzijde. Bedrijven
belangrijkste oorzaak van het klimaatprobleem, namelijk
en overheden kunnen immers op vrijwillige basis
de consumptie van fossiele brandstoffen, niet wordt
gaan betalen voor CO2 in natuurlijk bos. In Nederland
aangepakt. Recent heeft de organisatie de positie
loopt de gemeente Amsterdam voorop. Zij wil in 2015
ingenomen, zich wel actief bezig te willen houden met
klimaatneutraal opereren en zet daarom in op enerzijds
vermeden ontbossing, vooral in ontwikkelingslanden.
een drastische vermindering van de CO2-uitstoot en
Men erkent nu dat ontbossing een belangrijke bron
anderzijds – beperkte - compensatie van CO2-emissies.
11
De gemeente wil bekijken of het mogelijk is om te
voor WWF om de Guyana’s als pilotregio te selecteren.
compenseren via activiteiten die een synergie met
Een belangrijke vraag is, hoe het model van de ‘groene
biodiversiteitsdoelstellingen oplevert, en waarbij sociale
olievlek’ elders succesvol toegepast kan worden. Zou
duurzaamheid een randvoorwaarde is. Het ligt dan
deze aanpak, of onderdelen ervan, bijvoorbeeld ook
voor de hand om te gaan investeren in het vermijden
kunnen werken in Suriname? Maar ook, concreet:
van ontbossing. Ook de provincie Zuid-Holland is hierin
kunnen we in het gebied grenzend aan Trésor aanvullend
geïnteresseerd, voor de eigen provinciale organisatie en
bosgebieden beschermen, bijvoorbeeld door gebieden
daarnaast ook het stimuleren van dergelijke initiatieven
aan te kopen die dienen als buffer tegen de geplande
richting Zuid-Hollandse bedrijven en gemeenten.
goudwinningsactiviteiten? Een consortium van WWF, het
Momenteel wordt er onderzocht of deze koplopers
milieuadviesbureau CREM en het Copernicus Instituut van
willen gaan compenseren via de pilotprojecten die WWF
de Universiteit Utrecht zal op korte termijn werken aan
ontwikkelt.
een inventarisatie van mogelijkheden. Laten we hopen dat Green Gold op termijn de schadelijke effecten van
Perspektieven voor Trésor
‘Real Gold’ kan temperen!
Wat betekent dit voor het Trésor gebied? Er wordt uitdrukkelijk gekeken naar de successen die de Stichting
dr. Pita Verweij
Trésor en de Association hebben geboekt op het gebied
Wetenschappelijk adviseur voor de Stichting Trésor;
van bosbescherming. Het beschermen van een relatief
Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling en
klein gebied heeft het beleid in Frans Guyana fors
Innovatie,
beïnvloed, wat resulteerde in de bescherming van veel
Universiteit Utrecht.
grotere arealen. Dat was ook een belangrijke motivatie
12
Dank u wel! Het werk van de Stichting Trésor wordt mogelijk gemaakt
Trésor bedankt Greenchoice
door de steun van u als donateur. Hierbij is elke bijdrage, van welke omvang dan ook, van het grootse belang.
Het bedrijf Greenchoice, landelijk leverancier van
Het bestuur van de Stichting Trésor dankt al diegenen die,
groene stroom, behoort al jaren tot de trouwe
naar aanleiding van het verschijnen van TN22, vierkante
sponsoren van Trésor. Door een bijzondere financiële
meters Trésor hebben geadopteerd.
bijdrage van Greenchoice in oktober van dit jaar is
Een bijzonder woord van dank voor de extra bijdragen die
het voor onze Stichting mogelijk geworden om ook
wij mochten ontvangen van:
in 2008 garant te staan voor de vergoeding van onze boswachters Kévin Pineau en Charlotte Briand in Frans
mevrouw E.J. Versfelt, de heer en mevrouw Van Leusden-
Guyana.
Groen, mevrouw J.G. van den Bosch-Doll, mevr. J.A.W. Bakker-Jacobi, de heer E.F. Berkhout, de heer Ph. Spoelbergh, de heer P. Riethorst, de heer A. Stolk, de heer W. van der Klugt, MEGA ELECTRA Groep Amsterdam, mevrouw F.R.F. van Rijswijk-Loot, mevrouw T. Roelfsema, de heer en mevrouw Hütter, de heer en mevrouw M.J. van den Berg, de heer en mevr van Ginkel.
Dank u wel, directie en medewerkers van Greenchoice!
Foto’s: Eric Augusteijn
De vier vertalers; v.l.n.r.: Linda Vreman, Priska Frank, Annemie Posner en Hanna Simon-Duttenhofer.
Vijko Lukkien vertelt in de tuin over de Ginko biloba.
Eric Augusteijn
Vertalersdag 2007
Vertalers, bestuurders en hun partners komen bij elkaar in Utrecht.
Op zaterdagmorgen 3 november kwamen in het Universiteitsmuseum in Utrecht de vijf vrijwilligers bij elkaar die in de afgelopen twee jaar de drietalige website van Trésor hebben verzorgd, vier vertalers: Linda Vreman (Engels), Priska Frank (Engels), Annemie Posner(Frans) en Hanna Simon-Duttenhofer (Engels) en ondergetekende als webmaster.
Tot onze vreugde was ook Wulfert van Ginkel aanwezig.
gevenden werden gebruikt. Een rondgang over de
Wulfert heeft in het verleden veel (Frans) vertaalwerk
tentoonstellingen volgde, we bewonderden de prachtige
voor Trésor gedaan. Wegens drukke werkzaamheden had
verzameling glazen kwal-modellen en mochten we
hij daar het afgelopen jaar geen tijd voor, maar nu gaf hij
even ‘spelen’ in het kinderlaboratorium. In de expositie
aan, dat wel weer te willen doen.
‘Karakter te kijk’ kon ieder zijn of haar karakter
We waren met onze partners uitgenodigd door het
vergelijken met dat van Utrechtse coryfeeën als Henk
bestuur voor een contactdag. Zo’n bijeenkomst is heel
Westbroek en Claudia de Breij, met soms verrassende
plezierig. Je ziet weer eens de mensen met wie je
uitkomsten.
regelmatig via de e-mail contact hebt. Voor een goede
Na de lunch leidde Vijko Lukkien ons rond in de
samenwerking is het toch ook nuttig, elkaar af en toe
voormalige botanische tuin; een thuiswedstrijd voor hem,
eens in de ogen te kijken en te spreken.
want hier begon hij ooit zijn carrière als tuindirecteur.
Het bestuur had voor een aantrekkelijk programma
Degenen die toen nog tijd over hadden kregen nog,
gezorgd. Na de ontvangst met koffie kregen we
samen met de begunstigers van de Stichting “Vrienden
een uiteenzetting door Peter de Haan, over het
van de Oude Hortus”, een uiteenzetting over het conflict
Universiteitsmuseum, waarvan hij de directeur is. Het
over de Urker schedels.
museum bezit een unieke collectie van voorwerpen
Het was een genoeglijke, maar voor de samenwerking
die in vroeger tijd door wetenschappers en onderricht
tussen de websitemensen ook heel nuttige dag!
13
Eric Augusteijn: ‘Bij Trésor blijft niets aan
Co2 uitstoo
de strijkstok hangen.’
Interview door Aart de Lang 14
Ook onze webmaster is een idealist! Het is toch een bont gezelschap, zo besefte ik weer
Eric Augusteijn, geboren Rotterdammer en sinds 1978
eens, toen ik op zaterdag 3 november 2007 in het
bewoner van Schiermonnikoog, nam een paar jaar
Universiteitsmuseum in Utrecht met Eric Augusteijn
geleden het stokje over van onze eerste webmaster, Guus
aan tafel zat. Nu zaten we daar niet alleen. We waren
Pfeiffer. Eric is z’n leven lang al een ‘groentje’ geweest,
aanwezig bij de jaarlijkse bijeenkomst van de vrijwilligers
maar dan in de goede zin van het woord. Zo stapte hij
die zich als vertaler inzetten voor Trésor. Eric was er in
over naar een groene energieleverancier, Greenchoice.
zijn hoedanigheid als fotograaf en redacteur van ons
“Die overgang is overigens heel gemakkelijk”, zegt Eric
blad Trésor Nieuws. Elders in deze uitgave leest u zijn
langs z’n neus weg, “Greenchoice regelt alles voor je.” In
verslag van die dag. Ik was er om Eric te interviewen. Alle
Rotterdam gaf hij 17 jaar lang les aan de Rotterdamsche
aanwezigen, de vertalers, Eric, Vijko en Pipassi, Frans en
Huishoudschool, waar hij algemeen vormend onderwijs
Marga, maar ook al die andere Trésor-vrijwilligers die er
gaf en toen zijn leerlingen al liefde voor de natuur
niet bij waren, het zijn toch bovenal idealisten, of zoals
trachtte bij te brengen door hen werkstukken over dit
Eric het verwoordde: mensen die de wereld een tikje
onderwerp te laten maken. Dat werk zette hij vanaf 1978
leefbaarder willen achterlaten voor hun kinderen en
voort op Schiermonnikoog, waar hij op de plaatselijke
kleinkinderen. Wat hen bindt, is de keuze die ze hebben
MAVO niet alleen wiskunde, scheikunde en biologie
gemaakt voor Trésor, dat ideaal dat ons zo na aan het
gaf, maar ook hier zijn leerlingen liefde voor de natuur
hart ligt. Een stukje regenwoud in een ver continent dat
bijbracht.
toch maar mooi beschermd is tegen de enge zagen van de houthandelaren en andere rovers die onze mooie
Eric heeft er altijd naar gestreefd een bijdrage aan
wereld en haar biodiversiteit bedreigen. Maar dit verhaal
natuurbescherming te geven op een manier die bij hem
gaat over Eric.
past en waarin hij zijn mogelijkheden kwijt kan. Zo is hij werkzaam voor het Nationaal Park Schiermonnikoog
De pagina ‘Plant van de maand’ op de website trekt veel bezoekers.
15 (waarvoor hij ook de website verzorgt!) en was hij
Uitgangspunt van Eric is een site te creëren die
negen jaar lang lid van het Algemeen Bestuur van de
interessant genoeg is om regelmatig te bezoeken.
Waddenvereniging.
Dat vereist verantwoorde informatie voor middelbare scholieren, studenten, wetenschappers, sponsors,
Toen Vijko Lukkien zo’n zes jaar geleden naar
donateurs en anderen die zich voor het behoud van het
Schiermonnikoog, het eiland van zijn jeugd, terugkeerde,
regenwoud interesseren. De plant van de maand is zo’n
kwam Eric via hem in contact met Trésor. In 2003
rubriek die de site z’n actualiteitswaarde geeft. Maar ook
ging hij mee met de donateursreis en hij was meteen
de inhoud van Trésor Nieuws staat er op. Nieuwtjes uit
verkocht. Het concept van een kleine, transparante
het gebied zelf. En wat dacht u van de mogelijkheid om
vrijwilligersorganisatie waar niemand betaald wordt,
via een schenking aan Trésor CO2-compensatie voor een
waar niets aan de strijkstok blijft hangen, een club
vliegreis te betalen.
met korte lijnen en tastbare resultaten, sprak Eric aan. Maar kon hij hier ook z’n specifieke know-how kwijt?
Maar Eric is ook redacteur van Trésor Nieuws. Samen met
Natuurlijk! Een website kan vanzelfsprekend altijd beter.
Vijko zit hij degenen die bijdragen leveren achter de
Eric zag het nut van een meertalige site, met niet alleen
broek om zich aan de deadlines te houden, redigeert hij
Nederlands, maar ook Frans en Engels als voertaal. Er
waar nodig de kopij en overlegt hij met de vormgevers.
werd een oproep gedaan voor vertalers en samen met
Vindt u ook niet dat ze samen een prachtig stuk werk
hen bouwde Eric de prachtige site die we nu hebben.
leveren? Dankzij vrijwilligers als Eric, die zich met hart
Een site die wekelijks zo’n 800 bezoekers trekt! Toen ik
en ziel inzetten voor de natuur, kan Trésor voortbestaan.
de site in 2006 aan het Conseil Régional in Frans Guyana
Wilt ook u een eigen steentje bijdragen? Er is altijd van
presenteerde was men diep onder de indruk. Hier werd
alles te doen. Mail of schrijf ons met een suggestie wat u
aan promotie voor hun land gedaan zoals men dat zelf
zou willen doen.
nog niet kende!
Foto: Foto Natura
Derk de Groot
Het goede doel Trésor, een idee voor de feestdagen? Als Stichting Trésor zijn we altijd op zoek naar gulle
we dat de donateurs zich meer betrokken voelen bij
gevers die ons ondersteunen bij ons werk. Om de lening,
het wel en wee van het reservaat. Het driemaal per
in 1996 afgesloten voor de aankoop van het reservaat, af
jaar verschijnende Trésor Nieuws zorgt ervoor dat
te lossen, om de lopende kosten van beheer, onderhoud
geïnteresseerden op de hoogte blijven. Ook de jaarlijkse
en toezicht te betalen en om in de toekomst ons werk in
donateursdag draagt daaraan bij, evenals de steeds
Guyana en, zo mogelijk elders, nog te kunnen uitbreiden.
actueel gehouden website www.tresorrainforest.org .
Onze Stichting werkt voor het grootste deel met
16
vrijwilligers. Alleen in Frans Guyana wordt voor de
Bent u van plan de Stichting Trésor financieel te
professionele boswachterdiensten door ons betaald.
ondersteunen dan kan dat op een aantal manieren:
Van de fondsen die we van grote en kleine sponsors
•
en van de particuliere donateurs ontvangen blijft er aan strijkstokken niets hangen en wordt maar een heel klein deel besteed aan kosten voor administratie
Incidentele donaties op een moment dat het u uitkomt, via de toegezonden acceptgirokaart of een eigen overschrijving;
•
Een periodieke schenking, die volledig aftrekbaar is
en fondsenwerving. Door de belastingdienst wordt de
bij de inkomstenbelasting als hij voor minimaal vijf
Stichting Trésor erkend als een instelling ‘ten algemene
jaar in een notariële akte wordt vastgelegd. Bij een
nutte’. Over incidentele giften, donaties, periodieke
minimale jaarlijkse schenking van € 120,- neemt de
schenkingen, erfstellingen en legaten behoeven door de
Stichting de notariskosten voor haar rekening.
Stichting geen schenkings- of successierechten te worden
•
Een legaat;
betaald.
•
Een erfstelling.
Aan de andere kant maken we als lezers van deze
Wilt u onze Stichting ook in de toekomst blijven
nieuwsbrief allemaal onze financiële afwegingen
steunen en op een iets vastere basis dan alleen via de
en planningen. Bij velen is er wat ruimte om ook
toegezonden acceptgirokaarten, dan verzoeken wij u een
een bedrag aan ‘goede doelen’ te schenken. In veel
briefje met uw wensen te zenden aan:
gevallen zijn dergelijke bedragen aftrekbaar voor de
Stichting Trésor / Vijko P.A. Lukkien / Postbus 80084 /
inkomstenbelasting. Trésor hanteert een vorm van
3508 TB Utrecht, of een e-mail aan:
symbolisch mede-eigenaarschap via het ter adoptie
[email protected].
uitgeven van vierkante meters. Op deze manier hopen
[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie]
