NU 91 MAGAZINE - Mei e jaargang - Nr.126. NU rsing. Zaterdag 12 mei Day ZORGANNONUMMER 126-1

ORGANNON

NU’91 MAGAZINE - Mei 2012 - 21e jaargang - Nr.126

NUDay

Zaterdag 12 mei 2012

rsing ZORGANNONUMMER 126 - 1

Inhoud 6

Niveau mbo verpleegkundige niet lager

Reactie van NU’91 op de voorgestelde nieuwe beroepsprofielen.

7

Internationale Dag van de Verpleging Onderzoeksresultaten inpassen in de verpleegkundige praktijk.

Vermoeidheid onder beginnende verpleegkundigen

8

Weerbaarheid en incasseringsvermogen worden op de proef gesteld.

10 Misstanden publiekelijk aan de kaak stellen

Verpleegkundigen hebben verplichting tekortschietende zorg te melden.

14

Consultatie via CCE kan impasse doorbreken Soms weten zorgverleners het ook niet meer en hebben hulp nodig. ZORGANNONUMMER 126 - 2

16

Zorgen met de handen op de rug

Portret verpleegkundige op revalidatieafdeling van verpleeghuis.

Column

Anders, maar vertrouwd Een nieuw magazine, met een bekende naam? Nee, niet nieuw, wel opnieuw ‘in de lak gezet’: meer kleur, meer inhoud. Met trots mag ik jullie het eerste exemplaar van de gecombineerde editie van Zorg anno NU en Nursing presenteren. Een professioneel magazine met een ‘glossy’ uitstraling waarin een breed scala aan onderwerpen aan de orde komt. Geen vernieuwing om de vernieuwing, maar met het doel een nog aantrekkelijker blad te kunnen bieden aan onze lezers. Vanaf deze maand ontvang je als NU’91 lid dit gecombineerde magazine zes keer per jaar. Natuurlijk vind je als vanouds in Zorg anno NU wetenswaardigheden over onze eigen beroepsorganisatie en worden beroepsinhoudelijke zaken nader belicht. Maar om onze leden nog meer professionele informatie te kunnen bieden en zo bij te dragen aan de ontwikkeling van het vak, heeft NU’91 gekozen voor dit combi-magazine. Ook biedt het onze leden de mogelijkheid te profiteren van aanbiedingen met betrekking tot bijvoorbeeld congressen, e-learning en tijdschriften. Ik ben heel benieuwd wat jullie ervan vinden. Niet alleen deze uitgave zelf is een cadeautje, ook in het magazine tref je allerlei presentjes aan. Niet toevallig natuurlijk in de week van 12 mei. De hele wereld staat op deze datum immers stil bij het goede werk van verpleegkundigen en verzorgenden. Vanaf deze plaats wil ook ik jullie hartelijk bedanken voor het werk dat jullie dagelijks verzetten in de verschillende branches van de gezondheidszorg!

Monique Kempff Voorzitter NU’91

colofon

Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom

Redactie: Cees van Schilt, Sinanda Benjamins, Marga Verbrugge, Ruth Heiligers Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel. 030 - 296 41 44, Fax. 030 - 296 39 04,

[email protected] Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.meneer-e.nl Printmanagement: MPR Services - De Meern, [email protected]. Advertentie-exploitatie: NU’91, Utrecht, T 030-2964144, [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht, ISSN 0927 - 4774, De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten en menigen van NU’91. Hoofdkantoor NU’91 en regio’s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T 030-296 41 44, F 030-2963904, Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland: Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91: Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur, donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of

[email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU’91 online: www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk, graag met reden te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht

ZORGANNONUMMER 126 - 3

NUinhet Nieuws!

Update wet- en regelgeving

Zorg dat je op de hoogte bent Ook jouw pensioenregeling gaat veranderen. Weet wat er speelt en kom naar de informatiebijeenkomst op 5 juni in Zeist. Vorig jaar is er een pensioenakkoord bereikt, waarin maatregelen zijn opgenomen die de pensioenen betaalbaar moeten houden. Maar niet alles is tot achter de komma geregeld. Elk pensioenfonds is vrij om daarin zelf keuzes te maken. Ook jouw pensioenfonds - Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) werkt aan een nieuwe pensioenregeling. Samen met PFZW hebben wij een informatiebijeenkomst georganiseerd over wat er momenteel speelt rond de pensioenen en over de keuzes die gemaakt moeten worden. Dick Boeijen, expert actuaris PGGM, zal een presentatie geven. Tijdens de bijeenkomst krijgt iedereen de gelegenheid zijn mening te geven over de belangrijke dilemma’s met betrekking tot bijvoorbeeld de solidariteit en de risico’s. De input van de deelnemers zal de basis vormen van de nieuwe pensioenregeling. Weet dus wat er speelt en meld je vóór 25 mei aan voor deze informatiebijeenkomst: nu91.nl> NU’91 training datum: 5 juni tijd: 19.00 tot 21.15 uur locatie: PGGM, Noordweg Noord 150 - Zeist.

ZORGANNONUMMER 126 - 4

Ben jij goed op de hoogte van je bevoegdheden en verantwoordelijkheden? Weet jij wat de wet BiG wel en niet regelt? Ken je de normen van de tuchtrechter en weet je wie er verantwoordelijk is als er iets mis gaat? Onder leiding van Marian Stroetenga - verpleegkundige en jurist NU’91 - komen de belangrijkste zaken en de nieuwste ontwikkelingen rond de voor verpleegkundigen belangrijke wet- en regelgeving, aan de orde. Meer informatie: nu91.nl > NU’91 training

Adopteer een doos De in 1988 opgerichte Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit (SHVB) zet zich in voor het behoud en het toegankelijk maken van materialen en geschriften van historische waarde op het gebied van de verpleegkunde. Daarmee tracht zij de kennis van die geschiedenis te behouden en te bevorderen.

Meer informatie: www.shvbweb.nl

De SHVB verhuist binnenkort naar een nieuwe locatie, waar de collectie beter tot haar recht zal komen. De stichting doet een beroep op verpleegkundigen en oudverpleegkundigen een handje te helpen bij de verhuizing door één of meer verhuisdozen à € 10 te adopteren. Onder vermelding van verhuisdoos kan de bijdrage gestort worden op ING rek.5252180.

NU in het Nieuws

Goede zorg is meer dan voldoende handen aan het bed

Kwaliteit in de langdurige zorg is niet alleen afhankelijk van voldoende handen aan het bed. Een goed inzicht in de behoefte aan zorg van de patiënten is belangrijk voor de juiste bezetting van verpleegafdelingen in de langdurige zorg. Dit blijkt uit onderzoek van het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL) dat is uitgevoerd voor het ministerie van VWS en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Veel instellingen lukt het niet om adequaat op de veranderde zorgbehoeftes van bewoners in te spelen. Afdelingsmanagers blijken behoefte te hebben aan een leidraad om hun keuze tussen aantallen en opleidingsniveau van de dagelijkse bezetting te onderbouwen. Samen met instellingen heeft het NIVEL zo’n leidraad ontwikkeld. Belangrijkste aanknopingspunten van de leidraad zijn dat instellingen werk maken van werksfeer en samenwerking op de afdeling. En dat gestreefd wordt naar een uitgebalanceerde bezetting; een mix van medewerkers met verschillende opleidingsniveaus en vaardigheden. NIVEL rapport: nivel.nl

Actieplan Veilig werken in de Zorg Mede naar aanleiding van het VU onderzoek heeft minister

Al eerder berichtten wij over de resultaten van het onderzoek van de rechtenfaculteit van de Vrije Universiteit Amsterdam naar de aard, omvang en gevolgen van geweld tegen hulpverleners in de psychiatrie en over de redenen van slachtoffers om daarvan al dan niet aangifte te doen bij de politie. Het blijkt dat hulpverleners werkzaam in de intramurale psychiatrie relatief vaak het slachtoffer zijn van geweld door patiënten. Van slechts een kwart van de incidenten wordt aangifte gedaan bij de politie.

van VWS Edith Schippers het Actieplan Veilig werken in de Zorg aan de Tweede Kamer aangeboden. Dit plan is in overleg met NU’91 en de overige sociale partners tot stand gekomen. Citaat uit de begeleidende Kamerbrief bij het actieplan: Het is onacceptabel dat zorgverleners in direct gevaar verkeren. Om die reden is het belangrijk om het staken van de zorgverlening serieus te overwegen, hier in de organisatie over te spreken en hulpverleners te steunen als zij te maken hebben met agressie en geweld. Een agressie-incident moet altijd bij de werkgever worden gemeld door de medewerker. Belangrijk is dat een zorgverlener zich gesteund voelt door de werkgever. NU’91 is blij met de uitspraak van de minister dat zorgverleners niet verplicht zijn om in alle situaties een patiënt zorg te verlenen. De zorgplicht vereist weliswaar dat een zorgverlener haar uiterste best doet om de patiënt te helpen, maar als een patiënt een ernstige bedreiging vormt voor de hulpverlener, of door agressie de te verlenen zorg onmogelijk maakt, kan hulp worden geweigerd. Actieplan Veilig werken in de zorg en begeleidende Kamerbrief : nu91.nl>nieuws

Geweld tegen

hulpverleners

In maart is het derde onderdeel van dit onderzoek - de strafrechtelijke reactie op de aangiftes - afgerond. Daaruit blijkt onder anderen dat slechts één op de tien aangiftes heeft geleid tot een strafzaak. In de helft van de gevallen werden slachtoffers door de politie niet op de hoogte gehouden over het verloop van hun zaak. Van de zaken waarvan bekend is dat er een uitspraak is gedaan, oordeelde de rechter relatief vaak dat het delict de dader (deels) toegerekend kan worden. Meer informatie: nu91.nl >.nieuws > dossier veiligheid ZORGANNONUMMER 126 - 5

Van de werkvloer

Niveau mbo verpleegkundige niet lager Standpunten NU’91:

In het kader van de vele ontwikkelingen en veranderingen die de gezondheidszorg de komende jaren te wachten staat, zijn in opdracht van het Ministerie van VWS nieuwe beroepsprofielen voor de huidige verpleegkundigen en verzorgenden opgesteld. NU’91 heeft er bij het Ministerie van VWS op aangedrongen een stuurgroep samen te stellen om een vervolg te geven aan dit advies.

ZORGANNONUMMER 126 - 6

NU’91 onderschrijft dat het onderscheid tussen mbo- en hbo verpleegkundigen beter moet. Er wordt nu te weinig gebruik gemaakt van de extra kennis van de hbo-verpleegkundige. NU’91 streeft naar een bachelor niveau voor de verpleegkundige in 2020. Het niveau van de hbo-verpleegkundige zal opgehoogd moeten worden. NU’91 wil dat de nieuwe mbo-beroepsbeoefenaar dezelfde verantwoordelijkheid en deskundigheid heeft als de huidige mbo-verpleegkundige. NU’91 wil dat de salarisinschaling van een nieuwe mbo-beroepsbeoefenaar op hetzelfde niveau blijft als van de huidige mbo-verpleegkundige. NU’91 wil dezelfde juridische regeling voor de nieuwe mbo-beroepsbeoefenaar als die nu bestaat voor de mbo-verpleegkundige. NU’91 vindt het belangrijk dat de gewenste deskundigheid van de verschillende beroepsbeoefenaren in de diverse sectoren in kaart wordt gebracht. NU’91 vindt dat de werkgevers hun verantwoordelijkheid moeten nemen om duidelijke onderscheidende functies te maken voor mbo- en hbo verpleegkundigen. NU’91 vindt dat eerst onderzocht moet worden wat de inhoud van de opleiding moet zijn voordat er gekozen wordt voor een drie- of vierjarige opleiding. Nadere uitleg van de NU’91 standpunten, de voorstellen voor de nieuw beroepsprofielen en een samenvatting van het rapport V&V 2020 - Leren van de toekomst vind je op nu’91.nl > nieuws > beroepsinhoud. Je kunt daar ook je reactie kwijt over dit onderwerp.

Actueel

Internationale Dag van de Verpleging

De International Council of Nurses (ICN) heeft als thema voor de International Nursing Day 2012 gekozen voor Closing the Gap: From Evidence to Action. Ofwel: zorgen dat onderzoeksuitkomsten vertaald worden naar de verpleegkundige praktijk Tekst Yvonne Sturkenboom

Verpleegkundigen moeten zich meer bewust zijn van de belangrijke rol die zij spelen in het proces van evidence tot action. Om in samenwerking met andere disciplines tot goede zorg te komen, moeten verpleegkundigen in staat zijn de juiste vragen te stellen én de benodigde vaardigheden te ontwikkelen. En daarvoor moet je goed geïnformeerd zijn. Meer dan ooit is het noodzakelijk dat verpleegkundigen leren hoe evidence verzameld moet worden en vooral hoe te bepalen op welke manier onderzoeksresultaten ingepast kunnen worden in de dagelijkse praktijk. Niet alle onderzoeksresultaten zijn even duidelijk of betrouwbaar. Rekening houdend met de behoeften en wensen van patiënten, moeten verpleegkundigen vanuit hun eigen expertise, vaardigheden en klinische kennis, leren welke resultaten geschikt zijn voor gebruik in het eigen werkveld. Rosemary Bryant, president ICN: ‘Een op evidence gestoelde benadering van ons vak, maakt het mogelijk eisen te stellen aan de wijze waarop wij zorg willen verlenen, en stelt ons in staat daarvan rekenschap af te leggen. In het kader van het thema van International Nursing Day heeft ICN de IND Kit 2012 samengesteld. Deze kit bevat educatief materiaal en algemene informatie. ICN vertrouwt erop dat verpleegkundigen wereldwijd - individueel of als team - gebruik zullen gaan maken van deze IND Kit. Het geeft verpleegkundigen de handvatten om onderzoeksuitkomsten op juiste waarde te schatten. En te beoordelen of de resultaten zodanig zullen zijn dat het verdedigbaar is daarvoor de bestaande praktijk om te gooien en de beperkt beschikbare financiële middelen en mankracht aan te spreken. NU’91 geeft tien IND Kits (in het Engels) weg. Wil jij daarvoor in aanmerking komen? Laat ons dan via [email protected] weten hoe jij denkt dit materiaal te gaan gebruiken op jouw werkplek. Vermeld ook naam en het adres van de instelling waar je werkt.

International

Achievement Award 2013 For we who nurse, our nursing is something which, unless we are making progress every year, every month, every week, we are going back. No system shall endure which does not march. - Florence Nightingale –

Tijdens het ICN congres in Australië van 18 tot 23 mei 2013 zal voor de achtste keer de International Achievement Award worden uitgereikt. Iedere bij de ICN aangesloten organisatie voor verpleegkundigen mag een lid nomineren. The International Achievement Award is given every two years to a practising midcareer nurse who is currently influencing nursing at the international level in two of nursing’s four domains: direct care, education, research and management. NU’91 wil als officiële Nederlandse vertegenwoordiger binnen de ICN, graag een verpleegkundige voordragen, maar daar hebben we jullie hulp bij nodig. Ken jij een verpleegkundige die volgens jou in aanmerking komt voor de International Achievement Award, laat het ons - met een duidelijke onderbouwing van je keuze - weten via [email protected].

ZORGANNONUMMER 126 - 7

Interview Onderzoek

Aanpassen aan werksituatie kost tijd en energie

Vermoeidheid bij beginnende verpleegkundigen Vermoeidheid na de overschakeling van studie naar werk is heel normaal. Je doet veel nieuwe indrukken op, krijgt te maken met andere methodieken en nieuwe vaardigheden en je leert nieuwe collega’s en niet te vergeten heel veel patiënten kennen. Wanneer je net begint is het soms nog zoeken naar wat je nou het leukste vindt in je werk en - zeker niet onbelangrijk - je komt er ook achter met welke dingen je veel moeite hebt. Daarnaast kom je tot de ontdekking dat je op de opleiding wel veel geleerd hebt, maar dat het niet altijd duidelijk is wat je daarvan in de praktijk kunt gebruiken. De praktijk is zo anders dan de theorie, wordt dan ook vaak verzucht. Tijdens de opleiding worden dingen geleerd die in de praktijk helemaal niet gebruikt worden of heel anders worden uitgevoerd. Verwerken van al die indrukken en je aanpassen aan de nieuwe situatie kost tijd en energie. Als hulpverlener moet je daarnaast leren omgaan met de problemen van patiënten. Je maakt van alles mee en staat soms erg dicht op de ellende. Je ziet en hoort dingen waarmee je waarschijnlijk nooit eerder werd geconfronteerd. Je moet leren die problemen niet mee naar huis te nemen. Het vinden van een evenwicht tussen betrokken zijn bij het leed van je patiënten en op zijn tijd afstand kunnen nemen, is belangrijk.

Werkstress Uit een Vlaams onderzoek onder zo’n duizend laatstejaars en pas afgestudeerden blijkt dat ZORGANNONUMMER 126 - 8

velen van mening zijn dat zij tijdens de opleiding Verpleegkunde onvoldoende worden voorbereid op de stress die onherroepelijk bij het vak hoort. ‘Waar ik in het begin de meeste moeite mee had, is dat je in korte tijd heel verschillende taken moet doen’, zegt een jonge verpleger. ‘We moeten met familieleden praten, de administratie doen en medische handelingen uitvoeren. Ik heb voor verpleegkunde gekozen vanwege de contacten met de patiënten. Maar het lukt niet altijd om daar echt de tijd voor te nemen.’ Gezondheidspsycholoog Tanya Gelsema deed binnen het Leids Universitair Medisch Centrum onderzoek naar werkstress onder verpleegkundigen: ‘Verpleegkundigen komen onvoldoende toe aan dat deel van het werk dat voor hen het belangrijkste is: zorg dragen voor mensen. Dat kan leiden tot stress en ziekteverzuim. Werkstress kan een negatief effect hebben op de geestelijke en lichamelijke gezondheid. De problemen kunnen zo ernstig worden dat verpleegkundigen (tijdelijk) opgebrand raken.’

Burn-out Recent is, in het kader van de studie Psychologie aan de Open Universiteit, onderzoek gedaan naar de manier waarop een burn-out zich ontwikkelt onder beginnende verpleegkundigen. De uitkomsten van dit onderzoek ondersteunen eerdere resultaten die gevonden zijn bij een onderzoek onder beginnende verpleegkundigen in Zweden (Gustavsson e.a. 2010).

Onderzoek

De overgang van studie naar werk is meestal leuk en interessant. Maar de eerste periode van het werkzame leven kan ook stress en een intens gevoel van vermoeidheid opleveren. Na een tijdje verdwijnt bij de meeste starters het wat opgejaagde gevoel vanzelf. Er zijn echter ook beginnende verpleegkundigen die zoveel moeite hebben met de omschakeling dat het uiteindelijk de gezondheid aantast.

Stressoren zijn spanningsbronnen die de weerbaarheid en het incasseringsvermogen van mensen op de proef stellen. Hoe iemand daarop reageert verschilt van persoon tot persoon. Overmatige vermoeidheid en een afstandelijke houding naar de patiënt zijn twee belangrijke kenmerken van een burn-out onder verpleegkundigen. Van een beginnend verpleegkundige wordt veel van het aanpassingsvermogen gevraagd en het werk is soms emotioneel zwaar; stress ligt altijd op de loer. Bovendien is de werkdruk vaak hoog, waardoor schuldgevoelens kunnen ontstaan omdat er niet altijd voldoende aandacht gegeven kan worden aan de patiënt. Zeker wanneer geprotocolleerd en op tijd moet worden gewerkt kan dit stress opleveren. Ook twijfel over de eigen bekwaamheid kan stresserend werken. Gevoelens van onzekerheid, hoge werkdruk, nieuwe situaties en ingrijpende gebeurtenissen kunnen allemaal bijdragen aan stress. Hoewel een gevoel van vermoeidheid dus normaal is als je aan het begin van je carrière staat, wordt het abnormaal als je nauwelijks nog je bed uit kunt komen. Als er sprake is van chronische vermoeidheid als gevolg van stress dan kan er sprake zijn van een burn-out. Bron: Gustavsson, J.P., Hallsten, L., & Rudman, A. (2010). Early career burnout among nurses: Modeling a hypothesized process using an item response approach. International Journal of Nursing Studies, 47, 864-875.

Voorkom een

burn-out Meld het bij je begeleider, teamhoofd of coordinator als je denkt je werk niet meer goed te kunnen doen. Wellicht dat er intern mogelijkheden zijn voor begeleiding. Je kunt ook eerst de huisarts raadplegen. Hij kan samen met jou onderzoeken of de klachten inderdaad werkgerelateerd zijn of misschien door iets anders veroorzaakt worden. Hij kan je adviezen geven om te voorkomen dat je daadwerkelijk een burn-out krijgt, of je doorverwijzen naar een andere behandelaar.

ZORGANNONUMMER 126 - 9

Achtergrond

Misstanden publiekelijk aan de kaak stellen

Klokkenluider handelt uit een gevoel van rechtvaardigheid

ZORGANNONUMMER 126 - 10

Achtergrond

Het is zeer waarschijnlijk dat verpleegkundigen - de grootste beroepsgroep in de zorg - tegen misstanden aanlopen waarbij de kwaliteit van zorg in het geding is. En verpleegkundigen hebben de plicht de zorgvrager te beschermen tegen onethische, incompetente, onveilige of anderszins tekortschietende zorgverlening van andere zorgverleners (Nationale Beroepscode van Verpleegkundigen en Verzorgenden) Tekst Simone Schade

Om fouten en disfunctioneren te melden kunnen verpleegkundigen gebruik maken van de in de instelling beschikbare middelen, zoals de speciale meldingsprocedures als FONA, MIP en FIM of in gesprekken met de leidinggevende of - zo nodig - met diens meerdere. Maar wanneer fouten niet bespreekbaar zijn, structureel voorkomen of uit louter economische afweging voortkomen en het probleem intern niet op te lossen blijkt, wordt het tijd naar andere wegen te zoeken. Een goede voorbereiding is daarbij van essentieel belang.

Professioneel handelen Als medewerker heb je allereerst zelf een rol in het bespreekbaar maken van je onvrede. Een goed gesprek kan voor wederzijds begrip zorgen en de lucht klaren. Maar wanneer je van mening bent dat de ethische grenzen van goede zorgverlening overschreden worden, en je geen gehoor vindt voor je zorgen, kun je ervoor kiezen om de misstand publiekelijk aan de kaak te stellen. Een klokkenluider - in het Engels whistleblower - is een werknemer die in de onderneming waar hij/zij werkzaam is een (vermeende) ernstige misstand constateert en deze bij een interne en/of externe partij meldt, met als doel dat de misstand wordt aangepakt. De klokkenluider handelt daarbij niet uit eigenbelang, maar uit een gevoel van rechtvaardigheid (J.Vermaas e.a.). Een klokkenluider is doorgaans geen onruststoker maar juist een betrokken en vaak bovengemiddeld functionerend medewerker met sterke morele waarden. In de beroepscode staat dat verpleegkundigen en verzorgenden - vanuit de bijdrage die zij moeten leveren aan veilige zorg - verplicht zijn om tekort schietende zorg via de vastgestelde procedures aan de verantwoordelijke instantie, bij een klachtencommissie of bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg te melden. De aanleiding kan bestaan uit een of meerdere van de onderstaande factoren (Lachman): • de organisatie berokkent (in potentie) zijn hulpvragers schade

• de klacht is volgens de in de organisatie geldende klachtenprocedure gemeld aan de hiërarchische meerdere en niet adequaat opgepakt • de klacht kan middels bewijsvoering worden onderbouwd • de bekendmaking van de klacht kan toekomstige schade voor hulpvragers voorkomen.

Effectief klokkenluiden Angst voor repercussies en voor het stigma dat kleeft aan een klokkenluider is er mede de oorzaak van dat misstanden vaak niet gemeld worden. Want hoewel klokkenluiden belangrijk is in maatschappelijk opzicht, kan het voor de klokkenluider zelf en zijn gezin ernstige en langdurige problemen op het gebied van werk, gezondheid, financiën en in het persoonlijke leven veroorzaken. Het vereist lef om - tegen de stroom in - te vechten voor wat de norm in hulpverlening zou moeten zijn. Maar als voor jou de maat vol is en een oplossing vanuit de organisatie redelijkerwijs niet meer verwacht kan worden, dan moet je het ook zo aanpakken dat de effectiviteit van je handelen optimaal is en de repercussies voor jezelf - en je gezin - zo minimaal mogelijk zijn.

Het vereist lef om te vechten voor wat de norm in hulpverlening zou moeten zijn Onderstaande adviezen (gebaseerd op Ten Steps van Donald Soeken) kunnen je daarbij helpen. • Zorg dat thuis een veilige haven blijft. Bespreek de situatie met familie en vrienden, zodat zij je kunnen steunen wanneer het even (weken, maanden en soms jaren) tegenzit. • Wanneer je verwacht dat je leidinggevende zich tegen je zal keren, probeer deze dan buiten je acties te houden. Anoniem melden kan natuurlijk, maar is onmogelijk als jij de enige bent die over de betreffende informatie beschikt. In zo’n geval moet je er rekening ZORGANNONUMMER 126 - 11

Achtergrond mee houden dat juist jij het doelwit wordt van nader onderzoek of zelfs van smaadacties. • Houd een logboek bij en verzamel verklaringen van getuigen en ander bewijsmateriaal. Nadat je naar buiten bent getreden zullen zeer waarschijnlijk veel deuren voor je gesloten blijven en zal je inzage in dossiers geweigerd worden. Zorg ervoor dat je alle bewijzen veilig stelt. • Klokkenluiden kan je het gevoel geven tegen de bierkaai te vechten. Verzamel mensen om je heen die zich zo nodig voor jou kunnen inzetten. Parlementariërs als Lea Bouwmeester (PvdA), Renske Leijten (SP) en Sabine Uitslag (CDA), binnen hun partij verantwoordelijk voor de zorgportefeuille, zijn laagdrempelig te benaderen via social media zoals Facebook en Linkedin. • Lek informatie naar derden in de politieke arena (zie vorige punt) of in de media. Zij kunnen voor het juiste platform zorgen. • Ga in je werkomgeving op zoek naar vertrouwenspersonen en pols voorzichtig hun mening. Mogelijk worden zij in de toekomst gevraagd uitspraak te doen over jouw functioneren; hun steun kan onontbeerlijk zijn voor jouw geloofwaardigheid. • Een vakbond als NU’91 kan je adviseren, bijstaan tijdens gesprekken met de instelling of rechtsbijstand verlenen wanneer het tot een rechtszaak komt. De medewerkers van de juridische afdeling van NU’91 zijn bekend met het veld waarin jij als verpleegkundige werkzaam bent en met de betreffende wet- en regelgeving. Zij kunnen je bijstaan in de strijd met het management en met de juristen van de ‘tegenpartij’. • Zorg ervoor dat je zelf geen steken laat vallen. Klokkenluiden plaatst een vergrootglas boven je eigen functioneren. • Voorkom discussie op persoonlijk niveau; concentreer je op feitelijke gebeurtenissen. Conclusies van betrokken instanties zullen bij voldoende argumentatie zelf de ‘schuldige’ aanwijzen. • Wanneer anoniem lekken van de informatie niet mogelijk is, is het erg belangrijk dat de rechtsbijstand voor werkgerelateerde zaken goed geregeld is en voorziet in een advocaat die bekend is met jouw werkveld. Bij NU’91 heb je recht op rechtsbijstand na een jaar lidmaatschap of direct bij de overgang van een andere vakbond waarvan je minimaal een jaar lid was. Bronnen: Lachman V.D.; Whistleblowers: Troublemakers or virtous nurses? - 2008 Guidelines on whistleblowing and nursing The NSW nurses association - 2007 Philipsen N.C., Soeken D.; Preparing to blow the whistle: a survival guide for nurses - 2011 Vermaas J., Van der Linden R., Serail T., Klomps A.; De weg van de klokkenluider: keuzes en dilemma’s Onderzoek naar de klokkenluidersproblematiek in Nederland - 2001

ZORGANNONUMMER 126 126 -- 12 12 ZORGANNONUMMER

DÉ ATTRACTIE VAN HET MENSELIJK LICHAAM! Ons lichaam is de basis van alles, maar hoe werkt dit ingenieuze CORPUS eigenlijk? Maak in het 5D harttheater een duizelingwekkende reis als rood bloedlichaampje en ontdek in de hersenshow de spectaculaire werking van het menselijk brein. Hoe reageren de darmen op een broodje kaas? Wat gebeurt er als je niest en waar op je tong proef je suiker of juist zout? Het antwoord op deze en duizenden andere vragen vind je tijdens de ontdekkingstocht voor jong én oud bij CORPUS ‘reis door de mens’.

g A44, afsla t Oegstgees of Leiden

Willem Einthovenstraat 1 | 2342 BH OEGSTGEEST | T 071 75 10 200 [email protected] | www.corpusexperience.nl

Puzzel

Pu zz el © www.puzzelpro.nl

Mail de oplossing van de puzzel vóór 1 juni 2012 naar [email protected] Ook niet-leden kunnen hun oplossing insturen. Vermeld ook je naam en adres. Onder de inzenders met de juiste oplossing verloten we 5 x 2 toegangskaartjes voor Corpus. Een bezoek aan Corpus biedt je een bijzonder doorkijkje in het functioneren van de mens.

ZORGANNONUMMER 126 - 13

Praktijk

Als je vastloopt, moet je iets nieuws proberen

Consultatie via CCE kan impasse doorbreken Wat doe je als je vastloopt met een cliënt? De meeste verzorgenden en verpleegkundigen die in de langdurige zorg werken, hebben zich die vraag weleens gesteld. Soms is een situatie zo complex dat zorgverleners en naasten van een cliënt er niet meer uitkomen. Het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) biedt ondersteuning bij het doorbreken van die impasse. Tekst Adri Bolt

Mevrouw J. wordt op 81-jarige leeftijd opgenomen in een woon- en zorgcentrum. Ze vertoont claimend, aanhankelijk en agressief gedrag en speelt verzorgenden tegen elkaar uit. De eerste anderhalf jaar kunnen de verzorgenden nog redelijk met mevrouw Jansen overweg. Ze wordt echter door de verslechtering van haar

ZORGANNONUMMER 126 - 14

gezondheid - wondroos, opgezwollen benen en sterk overgewicht - steeds minder mobiel en dat lijkt zijn weerslag te hebben op haar gedrag. Het gedrag van mevrouw Jansen wisselt echter sterk; per dag en per medewerker. Degenen die strak volgens het samen met haar opgestelde zorg-/ leefplan werken, behandelt zij

Praktijk

ronduit slecht. Net als verzorgenden die haar tegenspreken. Ze huilt, schreeuwt en scheldt, en belt voortdurend om assistentie. Dat is slopend voor het personeel en er dreigen zelfs mensen in de ziektewet te belanden.

Nieuwe aanpak Consultatie van een specialist ouderengeneeskunde en de adviezen van een psycholoog en van een crisisteam van een GGZ-instelling brengen geen verbetering in de situatie. Een officiële diagnose kan niet gesteld worden omdat mevrouw weigert zich psychisch te laten onderzoeken. Na een tweetal tijdelijke opnames in een verpleeghuis vanwege haar lichamelijke problemen, krijgt het zorgteam van het verzorgingshuis bij terugkeer van mevrouw J. het advies het Centrum voor Consultatie en Expertise in te schakelen. Elke aanmelding wordt door het CCE beoordeeld, waarna met alle betrokkenen kennis wordt gemaakt. Om partijen op één lijn te krijgen - cruciaal voor het slagen van een consultatie via het CCE - vinden een aantal gesprekken plaats tussen familieleden, de consulent en medewerkers van het verzorgingshuis. Voor de consultatie schakelt het CCE een externe deskundige in. De consulent die betrokken wordt bij de situatie rond mevrouw J. heeft veel praktijkervaring in zowel de ouderenzorg als de GGZ. Het gaat hem niet om ‘stickertjes plakken’ op psychische problematiek, maar om verbetering van de bestaande situatie. Met toestemming van mevrouw J. wordt de verzorging met de camera geobserveerd. Daaruit blijkt dat mevrouw verschillende rollen speelt, die elkaar snel afwisselen. Ze kan als gelijkwaardige met anderen omgaan, of vooral grappend en goedlachs. Maar ze kan ook veeleisend zijn, of kinderlijk en klagend.

Bemoeienis van het CCE is tijdelijk en aanvullend op bestaande zorg Uit de opnames wordt ook duidelijk dat verzorgenden haar op verschillende manieren benaderen. Effectief blijkt de neutrale, begrenzende begeleidingsstijl; je vooral niet uit het veld laten slaan door alle provocaties, en even weggaan wanneer het te gortig wordt. De stijl van de klassieke vriendelijke verzorgende werkt niet. Die lijkt inbreuk te maken op haar behoefte aan autonomie.

Resultaat Samen met de CCE-consulent bekijkt en bespreekt het zorgteam rond mevrouw J. de videobeelden. De adviezen en tips van de consulent stellen de verzorgenden in staat de situatie beter onder controle te krijgen. In intervisiebijeenkomsten, waarin het team de nieuwe aanpak evalueert, blijkt dat de consultatie verzorgenden ook meer grip heeft gegeven op hun eigen emoties met betrekking tot mevrouw J. Zo’n consultatieperiode vraagt om tijdsinvestering en inzet van zorgverleners en andere betrokkenen, maar levert uiteindelijk ook weer tijd en energie op. Vooral als zorgverleners de opgedane expertise binnen de instelling met elkaar delen, zodat deze weer gebruikt kan worden in de zorg voor andere cliënten. Noot: Dit artikel is een bewerking van een eerder verschenen artikel in CCE Magazine (januari 2012), dat tot stand kwam met medewerking van CCE consulent Gerben Bergsma.

Centrum voor Consultatie enExpertise Wanneer er bij mensen die langdurig complexe zorg nodig hebben sprake is van probleemgedrag en de kwaliteit van bestaan ernstig onder druk komt te staan, kan het CCE uitkomst bieden. Het gaat daarbij om mensen in de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg of de ouderenzorg, waarbij zorgverleners zijn vastgelopen. Naast zorgverleners kunnen ook cliënten zelf of hun familie het CCE (kosteloos) inschakelen. Het CCE heeft een uitgebreid netwerk van deskundigen die advies op maat bieden en kunnen helpen bij de uitvoering ervan. Zorgverleners, familie, naasten en andere externe partijen zijn vaste gesprekspartners. De bemoeienis van het CCE is tijdelijk en aanvullend op de bestaande zorg. Jaarlijks doet het CCE ruim 1.100 consultaties. De kennis en ervaring uit consultaties gebruikt het CCE om expertise op te bouwen en over te dragen aan zorgverleners. Meer informatie: www.cce.nl

ZORGANNONUMMER 126 - 15

Advertorial

Europees Burgerinitiatief

Water en sanitaire voorzieningen zijn een MENSENRECHT De Verenigde Naties hebben in 2010 het universele recht op water en sanitaire voorzieningen erkend. In de resolutie worden landen en internationale organisaties opgeroepen financiële middelen beschikbaar te stellen en ondersteuning te bieden om iedereen ook daadwerkelijk toegang te geven tot schoon en betaalbaar drinkwater en goede sanitaire voorzieningen.

De Europese Federatie van ambtenarenvakbonden (EPSU)

We verzoeken de Europese Commissie om een voorstel voor wetgeving te doen waarin het recht op water en sanitaire voorzieningen, zoals erkend door de Verenigde Naties, is opgenomen en de voorziening van water en sanitaire voorzieningen als essentiële publieke diensten voor iedereen wordt bevorderd.

- waarvan ook NU’91 lid is - heeft het initiatief genomen om één miljoen handtekeningen te verzamelen om dit recht te ondersteunen. De campagne is erop gericht de denkwijze van de Europese Commissie te veranderen van een op concurrentie gerichte aanpak, in een aanpak die gericht is op openbare dienstverlening. • iedereen over de hele wereld moet toegang krijgen tot water en sanitaire voorzieningen • de beperkte openbare waterbronnen moeten worden veiliggesteld voor de volgende generaties

Het verzamelen van de handtekeningen - zowel online als op straat zal campagne worden gevoerd - begint zodra de Europese Commissie dit Europees Burgerinitiatief heeft geaccepteerd. Via onderstaande website kun je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen.

Water is een openbaar goed, geen handelswaar ZORGANNONUMMER 126 - 16

www.right2water.eu

Interview

Zorgen‘met de handen op de rug’

Tekst en fotografie Communicatie afdeling Interzorg

André Baars

André Baas (37) werkt als persoonlijk begeleider - voorheen: contactverzorgende - op de revalidatieafdeling Enkmarke in verpleeghuis Anholt in Assen. Cliënten verblijven hier tijdelijk na bijvoorbeeld een operatie. André: ‘Ik ben eerst verantwoordelijke op de afdeling. Dat betekent dat ik onder meer de contacten onderhoud met artsen, fysiotherapeuten en andere disciplines die betrokken zijn bij de zorg van de cliënt. Mijn dienst begint met de overdracht van de nachtdienst. Ik zet het werk uit - wie gaat wat doen - en daarna ondersteun ik de cliëntzorg. Eigenlijk leveren wij zorg ‘met de handen op de rug’, afhankelijk van wat onze cliënten nodig hebben: de een is herstellende van een heupoperatie, de ander moet aansterken na een oncologische operatie. Het accent van het werk op de revalidatieafdeling ligt op het overleggen met andere disciplines om samen met hen de zelfstandigheid van de cliënt te vergroten en het regelen van diverse zaken als voorbereiding op de situatie na ontslag. Qua fysieke belasting is het werk niet zo zwaar. ‘In tegenstelling tot bewoners van een verblijfsafdeling, kunnen onze cliënten nog dingen zelf doen. Maar ouderen kampen vaak met meerdere ziektebeelden tegelijk en de revalidatie kan stagneren, doordat iemand bijvoorbeeld een longontsteking krijgt. Dat maakt mijn werk interessant.’

Regie in eigen hand Door de invoering van de ZZP worden harde eisen gesteld aan de in te zetten zorgen behandeluren per cliënt. ‘In overleg met de cliënt maken wij een planning met de fysiotherapie en we

bespreken met elkaar welke zorg hij verder wenst te ontvangen binnen de gestelde kaders van de ZZP. Dat is een grote cultuuromslag. In plaats van dat wij bepalen wat goed is voor de cliënt, moet de cliënt zelf aangeven wat hij denkt dat goed is voor hem en de zorgverlener vragen hem op bepaalde punten te ondersteunen.’ De waarden waar Interzorg voor staat zijn: passie, betekenisvol, respect en vakmanschap. ‘De organisatie hecht er aan om deze waarden ook echt te vertalen naar de praktijk. Verzorgenden en verpleegkundigen hebben daar grote invloed op. Het is natuurlijk vanzelfsprekend dat we respectvol met cliënten omgaan en dat we kwalitatief goede zorg verlenen met oog voor nieuwe ideeën en de veranderingen in de zorgsector.’

Persoonlijk begeleider De functie van contactverzorgende is in april 2012 vervangen door de functie begeleider. André vindt dat een goede zaak: ‘Om persoonlijk begeleider in de revalidatiezorg te zijn moet je beschikken over een diploma verpleegkundige niveau 4. Dat betekent een kwaliteitsverbetering en zal een positief effect hebben op het hele team. Door de aanwezigheid van een verpleegkundige kan directer patiëntenzorg worden verleend, doordat nu op de afdeling zelf meer technische handelingen kunnen worden verricht. Op die manier ben je niet meer afhankelijk van een verpleegkundige die moet worden opgeroepen.‘

ZORGANNONUMMER 126 - 17

Column

Onlangs hoorde ik op de radio dat studenten geneeskunde van de Erasmus Universiteit via een tablet operaties uitvoeren. In de applicatie wordt getracht trainbare elementen van een operatie - de opeenvolging van handelingen, het handelen bij het optreden van complicaties en stressbestendigheid - samen te brengen in een reële situatie, een operatiekamer dus.

Spelletje

spelen? Tekst Didi Verhagen

In de Gids voor Personeelsmanagement werd onlangs serious gaming een leermethode in opkomst genoemd. Het voordeel van serious gaming ten opzichte van traditionele vormen van leren is op dit moment nog moelijk met wetenschappelijke onderzoeksresultaten te onderbouwen. Maar wetenschappelijk bewezen of niet uit onze eigen praktijk blijkt dat het verwerken van een spelelement in trainingen - al dan

niet computergestuurd - over het algemeen een zeer gunstig effect heeft. Onlangs organiseerden we zo’n training voor de acht OR-en van een grote organisatie in Nederland, die in een evenwichtige samenstelling de strijd met elkaar aangingen. We maakten vier teams, elk bestaande uit twee OR-en. Alle OR leden hadden vooraf informatie ontvangen met alle details over de fictieve organisatie waarbinnen het simulatiespel zich zou afspelen. Het startschot van het spel was een brief van de bestuurder van ‘hun’ organisatie. In verschillende ronden simuleerden de teams ‘een werkelijkheid’, compleet met OR vergadering, overlegvergadering met een bestuurder en informeel overleg. Na elke ronde kregen de teams feedback van zowel bestuurder als trainer. Voor zowel de voorbereiding als het feitelijk functioneren in de overlegsituaties met de bestuurder, konden de teams punten verdienen. Zo werkte elk team toe naar de laatste onderhandelingsronde met de bestuurder, die werd gevoerd in het bijzijn van de andere teams. Aan het eind van de simulatie waren alle deelnemers erg enthousiast. Zij hadden inzicht gekregen in de positieve en minder positieve effecten van hun gedrag en hun opstelling richting bestuurder tijdens de onderhandelingen. Voor OR leden belangrijke vaardigheden als presenteren, vergadertechniek, kritisch lezen en onderhandelen, kregen veel aandacht en werden aangescherpt. ‘De praktijksimulatie bracht ons meer dan we hadden gehoopt. Inhoud, zelfreflectie, teambuilding, alles zat in deze case. De deelnemers hebben het ervaren als een zeer positieve, speelse, dynamische en vooral leerzame manier van trainen.’ En dat sluit dan toch weer aan bij traditionele theorieën over leren, die stellen dat kennis wordt gecreëerd door het transformeren van een ervaring. De transformatie vindt plaats door reflectie, iets wat we in de training bereikten door na elke ronde te evalueren en direct om te zetten in verbeterpunten voor de volgende praktijkoefening. Spelletje spelen? Leuk, ik doe graag mee!

ZORGANNONUMMER 126 - 18

Manipulatie - Van marionet tot regisseur Een patiënt die nét iets sneller wordt geholpen omdat hij dreigt. Ook in de omgang tussen cliënten/patiënten en professional is voortdurend sprake van beïnvloeding. Men probeert dingen voor elkaar te krijgen of ergens beter van te worden. Meestal op onschuldige wijze, bijvoorbeeld door de ander te vleien, maar soms gaat het veel verder. De calculerende burger wil het maximale bereiken en in dat streven overschrijdt hij soms de grenzen van een ander. Zodra jij die ander bent en denkt Waarom heb ik dit eigenlijk gedaan? is de kans groot dat je slachtoffer bent geworden van manipulatie. Manipulatie komt in allerlei gradaties voor: van leugentjes om bestwil tot intimidatie, van verborgen agenda tot agressie. Een manipulator gaat doelgericht te werk en weet vaak feilloos de zwakke plekken van zijn slachtoffer te vinden. In de dagelijkse praktijk heeft iedereen ermee te maken; privé maar zeker ook op het werk. Dus ook de hulpverlener. Manipulatie kent een aantal basisprincipes, opgebouwd uit specifieke trucs en technieken. Ronald Siecker - arts en (neuro)bioloog - brengt ze in kaart in de manipulatie-index, een handige checklist waarmee je de trucs makkelijker leert herkennen. ‘Door de diverse manipulatietechnieken te leren herkennen, kun je ontsnappen aan de rol van marionet en de regie in eigen hand nemen.’

titel Manipulatie - Van marionet tot regisseur auteur Ronald Siecker ISBN 9789086961535 druk 1e druk 2012 (uitgeverij Y-Publicaties) prijs e 29.50

NUfo

is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

Ikben

NUlid

Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar: NU’91 Ledenadministratie Antwoordnummer 9331 3500 ZC Utrecht Je kunt de wijzigingen natuurlijk ook per email doorgeven: [email protected]

naam lidnr. email

Nieuw adres adres postcode tel. nr.

woonplaats

oude postcode

rekeningnr.

Nieuwe werkgever naam instelling adres postcode

plaats

ingangsdatum email werk ZORGANNONUMMER 126 - 19