NU 91 MAGAZINE - Mei e jaargang - Nr.138. Internationale. van. Verpleging ZORGANNONUMMER 138-1

ORGANNON

NU’91 MAGAZINE - Mei 2014 - 23e jaargang - Nr.138

Dag Verpleging Internationale

van de

ZORGANNONUMMER 138 - 1

Inhoud 6

Om de tafel met VWS

8

De wil is er vaak wel Bij puzzelend onderhandelen proberen caopartijen gezamenlijk een akkoord tot stand te brengen. Werkt het in de praktijk?

Verslag van het gesprek dat een aantal leden van de jongerenklankbordgroep hadden met twee vertegenwoordigers van het ministerie van VWS.

10

Dag van de Verpleging

Verpleegkundigen moeten zich meer bewust worden van hun kracht als beroepsgroep en hun macht aan het bed.

13

Column

Broeder Jos uit zijn frustratie over de manier waarop in Nederland de Dag van de Verpleging wordt ‘gevierd’

18

14

Uitgaan van het individuele kind De Agressiewijzer werkt Met de AgressieWijzer kom je in drie stappen tot heldere afspraken over agressie.


De nadruk in de neonatologie is de laatste jaren meer komen te liggen op individuele ontwikkelingsgerichte zorg.

Column

12 mei Al 50 jaar wordt wereldwijd op 12 mei stilgestaan bij het belang van verpleegkundige zorg. Het beroep van verpleegkundige heeft zich ontwikkeld van de welgestelde Florence Nightingale, die er vanuit een goddelijke roeping voor koos zieken en armen te verzorgen, tot de huidige goed opgeleide professional. Ook dit jaar viert NU’91 samen met jullie de Dag van de Verpleging. We zitten midden in de voorbereidingen maar ik kan er op dit moment nog niet veel over zeggen. We zullen in ieder geval op verschillende plaatsen in het land zijn om jullie persoonlijk te ontmoeten. In het magazine vind je informatie over het internationale thema van dit jaar: Nurses: A Force for Change - A vital resource for health. Schaken, puzzelen, touwtrekken; in verschillende sectoren zijn de cao-onderhandelingen in volle gang. Dat dit soms ingewikkelde, langdurige processen zijn, kun je je vast wel voorstellen. Over de verschillende manieren om dergelijke onderhandelingen in te gaan, lees je in deze editie wat meer. Veilig kunnen werken blijft een belangrijk aspect in de zorg, in welke sector je ook werkt. De campagne Duidelijk over agressie richt zich met name op de meer langdurige zorg en benadrukt het belang om binnen een team of afdeling gezamenlijke afspraken te maken over de wijze van handelen bij ongewenst gedrag. De AgressieWijzer is een handig hulpmiddel om tot die duidelijke afspraken te komen. Van de langdurige zorg naar de zorg voor vroeg geborenen in het artikel over ontwikkelingsgerichte zorg op de IC Neonatologie. De stap lijkt groter dan hij in werkelijkheid is. Je wilt immers als verpleegkundige en verzorgende elke patiënt de best mogelijke zorg geven. Een fijne 12 mei gewenst!

Monique Kempff Voorzitter NU’91

colofon

Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom

Redactie: Sinanda Benjamins, Ruth Heiligers, Jos Kaldenhoven, Marjan Scherrenberg, Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel. 030 - 296 41 44, Fax. 030 - 296 39 04, [email protected] Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.flickr.com/eriksetalge, Advertentie-exploitatie: NU’91, Utrecht, T 030-2964144, [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht, ISSN 0927 - 4774.

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten

en menigen van NU’91. Hoofdkantoor NU’91 en regio’s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T 030-296 41 44, F 030-2963904, Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland: Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91: Maandag t/m donderdag van 9.00 - 17.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of [email protected]. Graag lidmaat-

schapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU’91 online: www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. Of kijk eerst even op www.blijfbetrokken.nl


NUinhet Nieuws! Mondige patiënten soms genegeerd

VeranderKIZT Ook mensen met ernstige meervoudige beperkingen kunnen, op hun eigen manier, deelnemen aan de samenleving. Met behulp van de VeranderKIZT, waarbij gebruik gemaakt wordt van bestaande methoden als Sociale rol versterking en Persoonlijke toekomst planning, wordt gekeken welke sociale rollen iemand kan vervullen en hoe specifieke wensen verwezenlijkt kunnen worden. De VeranderKIZT werd samengesteld door Anouk Bolsenbroek en Perspectief, kenniscentrum voor Inclusie en Zeggenschap. Aanleiding was een onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, waaruit blijkt dat mensen met ernstige meervoudige beperkingen per jaar gemiddeld slechts vijf verschillende contacten buiten de zorgorganisatie hebben.

Opname in een ziekenhuis - een complexe, technologische organisatie - kan voor patiënten intimiderend zijn. Toch voelen veel patiënten een sterke behoefte om mede de regie te voeren over wat er met hen gebeurt. Zij willen of durven de verantwoordelijkheid voor de zorg niet alleen aan het perspectief.org/projecten > veranderKIZT downloaden ziekenhuis over te laten. Uit het rapport Sterke verhalen uit het ziekenhuis van het Rathenau Instituut blijkt echter dat patiënten die in het ziekenhuis hun mond open doen en voor zichzelf opkomen vaak worden weggezet als ‘lastig en veeleisend’ en de kans lopen genegeerd te worden door zorgverleners. Tijdens het onderzoek kwamen nogal wat klachten Verschillende ziekenhuizen werken aan van patiënten over het feit dat initiatieven om structurele verbeteringen op verpleegkundigen en artsen te het gebied van palliatieve zorg te realiseren. weinig tijd hebben - of nemenTer ondersteuning van die initiatieven biedt voor emoties van patiënten en het Integraal Kankercentrum Nederland familie. Verder geven nogal al (IKNL) op haar website een selectie van wat patiënten aan vaak slecht de meest relevante artikelen, rapporten, geïnformeerd te worden over beleidsdocumenten, instrumenten en procedures, diagnoses en methodieken. behandelingen. Maar je vindt er ook goede voorbeelden ter inspiratie, onderverdeeld in: rathenau.nl/publicaties • de aanleiding om de palliatieve zorg te verbeteren • het verbeteren van de organisatie op ziekenhuisniveau • het verbeteren van de organisatie op afdelingsniveau • inhoudelijke informatie over palliatieve zorg. Met het beschikbaar stellen van deze informatie wil IKNL initiatiefnemers helpen het draagvlak te vergroten en plannen te onderbouwen en te concretiseren. Heb je misschien stukken uit je eigen ziekenhuis over palliatieve zorg, die interessant zijn om met anderen te delen? Neem dan contact op met Marjolein van Meggelen, adviseur IKNL, [email protected]

Platform voor palliatieve zorg in het ziekenhuis

12me! Dag van de

Verpleging


NU in het Nieuws

Nieuwe CAO gehandicaptenzorg De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) en MEE Nederland bereikten in maart een onderhandelaarsakkoord met NU’91, CNV Publieke Zaak en FBZ over een nieuwe CAO Gehandicaptenzorg. In april hebben de NU’91 leden werkzaam in de GHZ in grote meerderheid ingestemd met deze nieuwe cao, die loopt tot 1 maart 2015. Enkele van de gemaakte afspraken: - een structurele loonsverhoging van 1% per 1 oktober 2014 - een eenmalige uitkering van 0,7% in juni 2014 - de eindejaarsuitkering wordt structureel verhoogd met 0,3% De cao-partijen zullen in de loop van dit jaar thema’s als de balans tussen flexwerk en (werk)zekerheid, bevordering van de wendbaarheid en duurzaamheid van medewerkers en versterking van de medezeggenschap, verder uitwerken. Daarbij zullen onder meer werkdruk, roosters en versnippering van diensten aan de orde komen. nu91.nl > cao gehandicaptenzorg

‘Zorgkundige’ getackeld De nieuwe benaming zorgkundige voor de mbo-opgeleide verpleegkundige zoals voorgesteld in het advies van de Stuurgroep V&V2020, is definitief van de baan. De titel mbo-verpleegkundige blijft voor hen gehandhaafd. Dat schrijft minister Schippers in een brief aan de Tweede Kamer. De mbo-verpleegkundige blijft bovendien vallen onder het tuchtrecht en behoudt haar functionele zelfstandigheid voor voorbehouden handelingen. nu91.nl > nieuws > uitgebreide reactie op brief Schippers

vernieuwd De nieuwe website Kennisplein Gehandicaptenzorg is overzichtelijk ingedeeld met actuele thema’s en cliëntgroepen. Je kunt direct aan de slag met handreikingen, tools en tips en je kennis en ervaringen met collega’s en andere belangstellenden delen. De Toolkit Ouderen bijvoorbeeld geeft informatie over het verouderingsproces bij mensen met een verstandelijke beperking. Ook mensen met een beperking worden steeds ouder en hun aantal neemt de komende jaren dus toe. Zij lopen een grotere kans op een ‘slechte oude dag’ door verhoogde kwetsbaarheid op alle levensgebieden. Passende zorg en ondersteuning voor hun specifieke behoeften is cruciaal voor de kwaliteit van leven. kennispleingehandicaptenzorg.nl

‘Overlijden door dorsten en vasten is een natuurlijke dood’ Overlijden door het bewust afzien van eten en drinken wordt gezien als een natuurlijke dood en niet als zelfdoding. De arts heeft - in tegenstelling tot bij euthanasie - ook geen meldingsplicht. Dat zegt Boudewijn Chabot in Medisch Contact. Hij promoveerde op het onderwerp en is betrokken bij de ontwikkeling van een handreiking over het bewust afzien van eten en drinken. Ouderen die klaar zijn met hun leven of mensen die in de laatste fase van een terminale ziekte zitten, willen hun levenseinde vaak zelf in de hand hebben. Voor wie niet in aanmerking komt voor euthanasie, of voor wie euthanasie een stap te ver is, kan stoppen met eten en drinken een uitweg zijn. Artsen, verpleegkundigen en verzorgenden die hierbij betrokken raken, hebben behoefte aan specifieke kennis om patiënten die de keuze maken om af te zien van eten en drinken goed voor te bereiden, te begeleiden en adequate palliatieve zorg te geven. Daarom verschijnt binnenkort de handreiking Bewust afzien van eten en drinken, die is samen gesteld door de KNMG in samenwerking met V&VN. knmg.artsennet.nl > dossiers > levenseinde


NUinhet Nieuws Xtra!

Om de tafel met het ministerie van VWS Vorig jaar 8 oktober was de tweede bijeenkomst van de jongerenklankbordgroep, waarbij staatssecretaris van VWS Martin van Rijn zijn opwachting zou maken. Helaas moest hij op het laatste moment afzeggen. Omdat we toch graag een antwoord wilden hebben op onze vragen, is begin maart een kleine delegatie van de jongerenklankbordgroep op het ministerie van VWS in gesprek gegaan met mevrouw Ellen Leistra, directie publieke gezondheid en de heer Hilbert Fleddérus, senior beleidsmedewerker Ethiek.

Tekst: Karina Hoekerswever

Karin Hoekman, Saskia ten Hoopen en ik gaan naar het overleg, gewapend met vragen over de visie van het ministerie van VWS op het verlies van zorgbanen die binnen een aantal jaar weer moeten worden ingevuld en op de toenemende flexibilisering van het werk. Daarnaast willen we het hebben over de vraag waar de grens ligt bij de behandeling van patiënten. Na een korte voorstelronde vragen we onze gesprekspartners naar de visie van VWS op flexibilisering in de zorg en op de kortlopende arbeidscontracten. Mevrouw Leistra legt uit dat de invloed van VWS op veel zaken beperkter is dan op de werkvloer gedacht wordt. Natuurlijk houdt men zich in Den Haag bezig met deze zaken, maar het beleid wordt toch vooral ontwikkeld door de sociale partners, werkgevers en vakbonden. Vanuit het ministerie worden werkgevers aangespoord om langere contracten en


betere mogelijkheden aan te bieden, maar de controle op flexibilisering is lastig en ligt niet bij VWS. VWS staat bijvoorbeeld positief tegenover de afschaffing van nul-urencontracten, maar het daadwerkelijk tot uitvoer brengen van dit soort zaken ligt in handen van de sociale partners. Als het huidige banenverlies in de zorg aan de orde komt, geeft Leistra aan dat uit de gegevens van het CBS blijkt dat het dieptepunt in 2015 bereikt zal zijn. Het aantal medewerkers in de zorg zal in 2017 weer op het niveau van 2013 zitten. De verwachting is wel dat dan vooral de nieuwe generatie verpleegkundigen de vacatures hebben opgevuld en niet de nu ontslagen medewerkers. Verwacht wordt dat niveau 5 verpleegkundigen een steeds grotere rol gaan spelen, onder andere in de wijk. Om zoveel mogelijk werknemers binnen de zorg te houden, wordt nu vooral ingestoken op (bij)scholing van verzorgenden en verpleegkundigen.

NU in het Nieuws Xtra

Naar een betere functiewaardering in VVT-sector VWS kan sturen De heer Fleddérus gaat in op onze vraag over het ‘mogen overlijden’ en waar de grens ligt van behandeling van patiënten. ‘Dit is een punt waar minister Schippers regelmatig aandacht voor vraagt. Het is echter niet aan de politiek om te bepalen waar de grens van behandeling ligt. Dit hoort thuis bij de behandelend arts. Maar door het toekennen van subsidies aan onderzoeksprojecten als Passende zorg in de samenleving, doet zij wel haar uiterste best dit onderwerp actueel te houden. Door het ‘managen by speech’ probeert de minister artsen, verpleegkundigen en verzorgenden te motiveren om dit onderwerp open met elkaar en met patiënten te bespreken.’ Een andere vraag die wij op 8 oktober aan de staatssecretaris hadden willen stellen was waar al die nieuwe regels en voorschriften - die in de zorg vaak als te veel, betuttelend en bureaucratisch ervaren worden - nu eigenlijk vandaan komen. Ook hier blijkt dat de invloed van VWS maar beperkt is; VWS ontwerpt slechts de kaders waarbinnen de werkgevers, zorgverzekeraars en andere belanghebbenden zich kunnen bewegen. Leistra geeft aan dat 90% van de regels die in de zorg gehanteerd worden niet afkomstig zijn uit Den Haag maar door zorgverzekeraars en werkgevers opgesteld worden. ‘VWS heeft ook niet de mogelijkheden om iets aan die regels te veranderen, die verantwoordelijk ligt onder andere bij de verpleegkundigen op de werkvloer.’ Maar waar werkgevers goed georganiseerd zijn en daarmee een krachtige stem hebben, laat de verzorgende en verpleegkundige beroepsgroep hier veel liggen, aldus Leistra. Slechts een klein percentage (20%) heeft zich aangesloten bij een vakbond of beroepsvereniging, waardoor zij relatief een kleine speler aan tafel zijn die niet altijd voldoende gehoord wordt. Het organiseren als beroepsgroep, onder andere door aansluiting te zoeken bij een vakbond of beroepsvereniging, is volgens Leistra dan ook de beste mogelijkheid om meer zeggenschap te krijgen bij de innovatie in de zorg. ‘Je moet je laten horen om invloed uit te oefenen maar doe dit wel gericht. Stuur een goed onderbouwde brief over een thema waar je je voor in wil zetten en doe dit niet alleen naar Den Haag maar ga ook in gesprek met je eigen raad van bestuur.’ Je kan meer bereiken dan je denkt, zeker als je je als beroepsgroep organiseert. Individueel en samen sterk!

Tekst: Gorrit Smit

Binnen bijna de gehele zorgsector wordt het FWG (Functie Waardering Gezondheidszorg) systeem toegepast om op een zo objectief mogelijke manier functies in te delen in de juiste salarisschaal. Zo ook in de VVT-sector. In tegenstelling echter tot de andere sectoren ontbrak in de verpleeg- en verzorgingshuizen, de thuiszorg en de kraamzorg een landelijke waarborg voor de juiste toepassing van het systeem. NU’91 heeft samen met CNV Publieke zaak en FBZ nu in de nieuwe CAO VVT met werkgeversorganisatie Actiz afgesproken dat bij verschil van mening over de juiste waardering en indeling van een functie er een zwaarwegend landelijk deskundigenadvies komt. Over de rol van werknemersorganisaties bij het vragen van advies, de toegankelijkheid en de kosten worden momenteel afspraken gemaakt. NU’91 vindt dit een belangrijke stap voorwaarts in de juiste toepassing van het FWG systeem binnen de VVTsector. De afgelopen jaren werden veel leden ondersteund in het maken van bezwaar tegen de indeling van de functie. Bij veel procedures werd wel het gelijk gehaald bij de IBC’s (Interne Bezwarencommissies), maar in toenemende mate legden VVT-werkgevers een dergelijk advies naast zich neer. Formeel bestond er daarna de gang naar de rechter, maar al snel bleek dat deze niet inhoudelijk toetste (marginale toetsing). Nadat dit onderwerp jarenlang op de CAO-agenda heeft gestaan zonder een resultaat op te leveren, is het dan nu gelukt deze afspraak te maken. Een positief zwaarwegend landelijk deskundigenadvies zal meer gewicht in de schaal leggen bij een eventuele gang naar de rechter, mocht een werkgever besluiten daarvan af te wijken. Helaas geldt de afspraak alleen voor werkgevers die zijn aangesloten bij Actiz. De organisaties die aangesloten zijn bij BTN hanteren nog de oude cao. Gorrit Smit is belangenbehartiger NU’91 regio Oost en lid Paritaire Adviesgroep FWG


Opinie

De wi l is

er va

ak

Puzzelend onderhandelen versus touwtrekkend onderhandelen

Tekst: Rolf de Wilde / Henk Strating

Willen is kunnen was ooit een bekende reclameslogan en stond voor als de wil er is, komt de rest vanzelf. Maar is dat wel zo? In ieder geval niet in cao-onderhandelingen, al zijn er positieve uitzonderingen die deze regel bevestigen. Want hoewel cao-partijen vaak uitspreken dat ze op een eigentijdse wijze de puzzel samen willen maken, lopen veel cao-onderhandelingen vroeg of laat toch weer uit op een ouderwetse partij touwtrekken. ZORGANNONUMMER 138 - 8

Bij touwtrekken worden de hakken in het zand gezet, met als doel niet te verliezen van de tegenstander. Elke aanzet van de ene partij wordt onmiddellijk met een tegenzet beantwoord en vaak dankt de winnaar zijn overwinning aan het feit dat de andere partij net iets eerder is uitgeput. De verliezer zal uiteraard bij een volgend treffen alles uit de kast halen om herhaling te voorkomen. Menige cao-onderhandeling vertoont kenmerken van zo’n touwtrekwedstrijd. Sommige onderhandelingen waarbij alle inspanningen er slechts op gericht zijn te winnen ten koste van de ander, komen er zelfs sterk mee overeen. Toch toont onderzoek1 onder cao-onderhandelaars

Opinie Willen ≠ kunnen Maar in veel ge-

wel

vallen wordt die voorkeur voor puzzelend onderhandelen niet in de praktijk gebracht. Bij de cao-onderhandelingen in de academische ziekenhuizen zijn meerdere pogingen ondernomen om het traject gestroomlijnder te laten verlopen. Daartoe werden in zogenaamde dompelsessies door vakbonden en werkgevers verkennende gesprekken gevoerd. In een informele setting werden vooraf bepaalde thema’s met elkaar besproken zonder direct in een onderhandelingssituatie te belanden. Deze sessies werden begeleid door een buitenstaander en vanuit verschillende modellen werden partijen geconfronteerd met de valkuilen en oplossingsrichtingen. Helaas moet achteraf geconcludeerd worden dat het niet heeft geleid tot het vernieuwend cao-overleg waarop gehoopt was. Niet omdat de wil om er gezamenlijk uit te komen ontbrak, maar omdat de oplossingsrichtingen voor de gezamenlijk ingebrachte thema’s te ver uit elkaar lagen en partijen weer de vertrouwde posities innamen. Bij cao-onderhandelingen in de zorg lijken partijen op niet-materiële onderwerpen bereid en in staat op zoek te gaan naar de gezamenlijkheid, maar zodra het over de centen gaat, verscherpt de toon weer.

Belemmeringen wegnemen

aan dat deze manier van onderhandelen niet hun voorkeur heeft. Vrijwel elke onderhandelaar spreekt een voorkeur uit voor een vorm van puzzelend onderhandelen. Daarbij staan partijen niet tegenover elkaar, maar proberen gezamenlijk het cao-akkoord tot stand te brengen. Deze manier van onderhandelen kent geen winnaars en verliezers. Partijen winnen samen als ze de puzzel tot een goed einde brengen en verliezen samen als dat niet lukt. Het maakt ook niet uit wie de puzzelstukjes aanlegt; elk aangelegd puzzelstukje brengt beide partijen dichter bij het beoogde resultaat.

Een grote sta-in-de-weg voor puzzelend onderhandelen zijn de inzetbrieven van cao-partijen; daaraan zijn twee grote nadelen verbonden. Het eerste is dat ze door elke partij afzonderlijk worden opgesteld. Die partij kent doorgaans niet de volledige inhoud van de andere inzetbrieven, maar anticipeert daar in de eigen inzetbrief al wel op. Al op voorhand wordt dan een inzet gekozen die voldoende tegenwicht moet bieden aan de mogelijke inzet van de ander. Dat leidt er vaak toe dat de eisen van betrokken partijen worden opgeschroefd. Een tweede nadeel is dat inzetbrieven niet alleen worden geschreven om de wensen kenbaar te maken aan de andere partij, maar ook aan de achterban. Ook dat leidt er vaak toe dat de eisen worden opgehoogd en/of van een stelliger toonzetting

worden voorzien. Dat lokt niet alleen een reactie van de andere partij uit die niet bevorderlijk is voor puzzelend onderhandelen, maar leidt ook tot (te) hoge verwachtingen bij de eigen achterban. Dat verhoogt de druk op de onderhandelingen. En hoe hoger de druk op onderhandelingen, hoe groter de kans dat onderhandelingen het karakter van touwtrekken krijgen.

Aanbeveling Wij denken dat onderhandelen vanuit een gezamenlijke agenda prima kan werken in situaties die overzichtelijk zijn. Dus in sectoren waar de onderhandelingen niet worden gedomineerd door politieke onduidelijkheid, zoals nu het geval is bij de grote veranderingen in de langdurige zorg.

Partijen winnen samen als ze de puzzel tot een goed einde brengen en verliezen samen als dat niet lukt In situaties waarin een gezamenlijke agenda ondenkbaar lijkt - en dit kan ook gelden voor vakbonden onderling - zou wellicht een traject waarin getracht wordt eerst de onderlinge verschillen op te lossen, een vruchtbare basis kunnen leggen. Een basis die essentieel is om puzzelend onderhandelen mogelijk te maken. Rolf de Wilde is onderhandelaar NU’91 Henk Strating is directeur HS Arbeidsvoorwaarden

Onderhandelaars onder handen, onderzoek naar drijfveren en competenties van cao-onderhandelaars; IVA Tilburg, 2010

1



Dag van de Verpleging Tekst: Yvonne Sturkenboom

Kracht van verpleegkundigen In 1965 werd12 mei - de geboortedag van Florence Nightingale - uitgeroepen tot International Nurses Day. Nederland nam daar een voorschot op door als eerste West-Europees land al in 1964 de Dag van de Verpleging te lanceren. Met het uitroepen van de Dag van de Verpleging had men drie doelen voor ogen: - het onder de aandacht brengen van verpleging als beroepsmogelijkheid - verpleegkundigen herinneren aan de idealen van waaruit zij voor het vak hadden gekozen - verpleegkundigen oproepen tot reflectie over hun constant in ontwikkeling zijnde vak. De internationale Dag van de Verpleging 2014 draait om de kracht van verpleegkundigen bij veranderingen en gezondheid: ‘Nurses: A Force for Change - A vital resource for health’. Ook dit jaar geeft the International Council of Nurses (ICN) ter gelegenheid van International Nurses Day de IND Kit uit met educatief informatiemateriaal, dat wereldwijd door verpleegkundigen gebruikt kan worden, zowel individueel als bijvoorbeeld in een VAR. Uit het voorwoord van Judith Shamian, president ICN: ‘This IND kit is an essential tool to understanding the bigger picture of the healthcare labour market: the gap between the supply and demand of health workers, the effect of the financial crisis, migration and the working life span of nurses. It highlights the importance of workforce planning and the link to patient safety; how to measure nurses’ workload and plan for safe staffing. Changing scopes of practice and the influence of new technology have also changed the way nurses work.’ NU’91 heeft tien exemplaren van de IND Kit beschikbaar. Heb je belangstelling stuur dan een mailtje naar: [email protected] Je kunt de IND Kit ook downloaden via www.icn.ch > publications > international nurses day. ZORGANNONUMMER 138 - 10


Professionalisering, profilering en positionering Het lijkt langzaamaan door te dringen - ook tot instituties als de Inspectie voor de Gezondheidszorg - dat verpleegkundigen een niet weg te cijferen factor zijn in de zorg. En dat het dus heel belangrijk is hun expertise in te zetten om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Tijdens het jaargesprek dat IGZ ieder jaar met diverse vertegenwoordigers van elk ziekenhuis voert, ontbraken tot voor kort de verpleegkundigen. Sinds twee jaar wordt echter - vanuit het voortschrijdend inzicht dat zij bij uitstek deskundig zijn op het gebied van zorgverlening - ook de voorzitter van de VAR uitgenodigd: ‘Verpleegkundigen hebben een belangrijke rol in de kwaliteit van de zorg, in de uitkomsten en de veiligheid van de zorg.’ Of zoals verpleegkundige Annabeth van Stroe het in haar Nursing blog omschrijft: ‘We spelen een belangrijke rol in patiëntveiligheid en zijn essentieel in het primaire zorgproces. En toch wordt de verpleegkundige vaak niet betrokken bij de inrichting van dit proces.’ In de praktijk blijken echter verpleegkundigen zich zelf ook niet altijd bewust van hun verantwoordelijkheid daarin. Als het gaat om de verpleegkundige indicatoren (decubitus, voeding, pijn en delier) die ziekenhuizen bijhouden, bleken verpleegkundigen niet altijd gemotiveerd om er actief mee bezig te zijn. Het betekent extra werk en het wordt niet altijd gezien als horend bij het verpleegkundig domein. Met als doel verpleegkundigen bewuster te maken van hun positie en verantwoordelijkheid bij de kwaliteit van het primaire zorgproces, organiseerde IGZ begin dit jaar een Invitational Conference voor de VAR’s. Nelleke Sleeuwenhoek, coördinerend specialistisch senior inspecteur ziekenhuizen en voormalig verpleegkundige, over deze conferentie: ‘We zijn best kritisch op de gemiddelde verpleegkundige in ons land. Wij vinden dat professionalisering begint bij verpleegkundigen zelf. De indicatoren waar wij op sturen, zijn echt hun eigen verantwoordelijkheid. Zij zijn daarop dus aanspreekbaar. Velen voelen dat niet zo en dat willen we veranderen door verpleegkundigen bewust te maken van hun macht aan het bed. Daar is professionalisering voor nodig. Toepassing van zorg op basis van verpleegkundige richtlijnen is vaak nog niet goed in de praktijk zichtbaar. Als de verpleegkundige beroepsgroep deskundigheid toont, zich betrokken voelt bij protocol- en richtlijnontwikkeling en zich schoolt, dan nemen anderen in de instelling hen ook serieuzer. Je moet laten zien dat jouw kennis en kunde een onmisbare toevoeging zijn bij het zorgbeleid. En dat is profilering. De aanwezigheid van de VAR-voorzitter bij het Jaargesprek is een voorbeeld van positionering. Als er geen besluiten kunnen worden genomen zonder jouw mening, dan heb je het goed gedaan. De VAR is een instrument voor het verbeteren van verpleegkundige samenhang en invloed op de zorg. Denk daarbij aan eenduidige dossiervorming op alle verschillende afdelingen, toepassen van richtlijnen, scholingsbeleid, deskundig blijven en betrokkenheid bij beleidskeuzes. De VAR kan verpleegkundigen uitdagen mee te denken over deze zaken: hoe zou jij het op jouw afdeling willen uitwerken? Stel gerust eisen aan verpleegkundigen!’ (Bron: Nursing)


Goede doelen

Gefeliciteerd met de 50e Internationale Dag van de Verpleging!

Verpleegkundigeshop.nl

Speciaal voor deze dag hebben wij een mooie aanbieding: Koop nu een Weekendjeweg.nl Cadeau Card ter waarde van € 50,- voor slechts € 45,-. Kijk snel op www.weekendjeweg.nl/91 De Cadeau Card is eenvoudig te verzilveren bij meer dan 2000 hotels en 550 parken via BungalowS.nl. Je vindt er voor ieder wat wils!

de 50e Internationale Dag van de Verpleging.

Verpleegkundigeshop.nl feliciteert alle verpleegkundigen en verzorgenden met

Alleen op deze speciale dag - 12 mei 2014 - bieden wij op alle artikelen uit onze webshop een korting aan van maar liefst 15%. Kortingscode: dagvandeverpleging2014

De actie loopt van 12 mei tot 12 juni 2014. De voorwaarden vind je op bovengenoemde website.

CORPUS

‘reis door de mens’ CORPUS feliciteert de achterban van NU’91 met de 50e Internationale Dag van de Verpleging. Maak gedurende 50 dagen gebruik van ons aanbod. Tot 1 juli maak je ‘de reis door de mens’ voor € 13,75 i.p.v. € 17,75. Meer informatie vind je op onze website en vanaf 12 mei kun je gebruik maken van het aanbod via www.corpusexperience.nl/zorgannonu

Kennismakingsaanbieding speciaal voor de Dag van de Verpleging! Ga naar www.nu91.nl en klik op de banner. De kennismakingsaanbieding is geldig tot 1 juni 2014.

€50,voor het eerste jaar lidmaatschap NU’91 werkt voor de ZORG nu91.nl ZORGANNONUMMER 138 - 12

Column

Het hele jaar door

12mei Tekst: Jos Kaldenhoven

We hebben 365 dagen in het jaar en eens in de vier jaar zelfs 366. Elke dag is een speciale dag; voor hen die jarig zijn of op die datum getrouwd zijn of een dierbaar iemand hebben verloren. In 1820 was 12 mei zo’n speciale dag in het leven van William Edward Shore en Frances Smith, later bekend geworden als het echtpaar Nightingale. Op die dag werd namelijk hun jongste dochter geboren, vernoemd naar de plaats waar ze ter wereld kwam, het Italiaanse Florence. Al vroeg voelde dit meisje zich door God geroepen een zinvolle invulling aan haar leven te geven. Zij koos ervoor - ondanks groot verzet van haar familie - in ziekenhuizen in diverse grote Europese steden te gaan werken. Tijdens de Krimoorlog verlegde ze op 34-jarige leeftijd haar werkterrein naar Istanbul om daar de gewonde Britse soldaten te verzorgen. Florence wordt algemeen beschouwd als de grondlegger van het verpleegkundig domein. Haar Notes on Nursing uit 1859 zijn de basis van het vak zoals wij dat vandaag de dag uitvoeren.

‘Mooi’ denk ik dan. En over tot de orde van de dag. Maar nee, iemand heeft ooit bedacht dat we op 12 mei de Dag van de Verpleging vieren. Maak je overigens geen illusie, die dag is niet alleen speciaal voor ons. Het is dan ook de internationale Dag van de Fairtrade en Wereld ME-dag. Op nationaal niveau heb je dan nog de Dag van het Aangespannen Paard. En laten we de Bescherm je huid-dag niet vergeten. Waar ik vooral moeite mee heb is dat wij in Nederland denken dat we de grote bijdrage die verpleegkundigen en verzorgenden leveren aan de gezondheidszorg denken te kunnen ‘afkopen’ met een dagje aandacht. Vier jaar geleden schreef ik in mijn weblog op Nursing.nl ook al kritisch over de toenmalige premier Balkenende - met in z’n kielzog parlementariër en ex-verpleegkundige Sabine Uitslag - die vanwege de Dag van de Verpleging chocolaatjes bracht naar het Haagse Bronovo-ziekenhuis. Ook Balkenende had het wat mij betreft niet begrepen. 12 mei zou in het teken moeten staan van verbetering van de kwaliteit van zorg en versterking van de beroepstrots, maar steeds meer verwordt die dag tot een gebakje bij de koffie of de obligate cadeaubon. Ik word liever - door het hele jaar heen - verrast met een compliment of een waarderende glimlach en ondersteund door een overheid die de juiste keuzes maakt als het gaat om investeren en bezuinigen in de zorg.

Allemaal hebben we de mond vol van kwaliteit van zorg, maar handelen daar - al dan niet gedwongen door de omstandigheden - te weinig naar. Moeten wij daar niet veel meer zelf verantwoordelijkheid in nemen, zodat we weer met recht onze beroepstrots kunnen uitdragen? Ik denk dat we op 12 mei het niveau van zorg kunnen verbeteren door met zijn allen naar de afdeling te komen of de wijk in te gaan, zodat we eens alle tijd hebben voor de zorgvragers en hun familie. We kunnen dan dingen doen die er zo vaak bij inschieten, zoals een wandelingetje maken, nagels verzorgen, haren wassen of een spelletje doen. Of cliënten de kans geven hun suggesties voor verbetering van de zorg te bespreken. En dan, aan het einde van de dag, besluiten we met zijn allen dat het de volgende dag weer 12 mei is. We gaan aan het werk met ware beroepstrots en met die kwaliteit van zorg voor ogen waar we het wel veelvuldig over hebben, maar die op de werkvloer jammer genoeg niet altijd geboden wordt. Misschien dat dan ook de beleidsmakers op het Haagse pluche en in hun ivoren torens zich realiseren dat je er niet bent met een enkele Dag van de Verpleging, maar dat die aandacht voor kwaliteit van zorg er 365 dagen per jaar moet zijn. Dan kan er eens per vier jaar ook nog wel een extra dagje bij! ZORGANNONUMMER 138 - 13

Neonatologie

Uitgaan van het individuele kind NIDCAP levert zorg op maat aan te vroeg geborenen

Dankzij nieuwe medisch-technische ontwikkelingen in de neonatologie zijn de overlevingskansen van te vroeg geboren kinderen aanzienlijk verbeterd. Een vroeggeboorte heeft echter een grote impact op zowel het kind als zijn ouders. Om het relatief hoge risico op ontwikkelingsproblemen te verkleinen, is de nadruk in de neonatologie meer komen te liggen op de individuele zorg.

Tekst: Marjan Scherrenberg

Elk kind dat geboren wordt, komt plotseling terecht in een omgeving met veel prikkels. Te vroeg geboren kinderen - die ook nog vaak vervelende en soms erg pijnlijke onderzoeken moeten ondergaan - ervaren in die periode veel stress, die kan doorwerken in de rest van zijn leven. Als deze kinderen wat ouder zijn, blijken ze relatief vaak (ernstige) concentratieproblemen te hebben en zijn emotioneel vaker instabiel. ZORGANNONUMMER 138 - 14

Neonatologie Ritme van kind is bepalend Het in de jaren tachtig van de vorige eeuw ontwikkelde Newborn Individualized Developmental Care and Assessment Program (NIDCAP) staat voor individuele ontwikkelingsgerichte zorg aan kinderen die te vroeg geboren zijn (prematuur) of een te laag geboortegewicht hebben (dysmatuur). Heidelise Als, ontwikkelingspsycholoog aan de Harvard University of Boston (USA), is de grondlegger van de NIDCAP-methode. De specifieke NIDCAP-training die wereldwijd wordt gegeven, leert de deelnemers het gedrag van het kind nauwkeurig te observeren en te interpreteren. Op grond van deze gedragsobservatie wordt een individueel zorgplan opgesteld, waarin ouderparticipatie een heel belangrijk onderdeel is. Dit alles heeft als doel stress bij het kind te verminderen, de ontwikkeling te stimuleren en de band tussen ouder en kind te bevorderen. Bij een te vroeg geboren kind moeten nog allerlei rijpingsprocessen plaatsvinden. Met deze methode wordt geprobeerd de omstandigheden zo te maken dat die rijping op een natuurlijke manier kan plaatsvinden. Pasgeborenen hebben bijvoorbeeld een eigen ritme van slapen en wakker zijn. Perioden van diepe slaap duren meestal maar enkele minuten, waarna de pasgeborene weer in een lichtere slaap komt of wakker wordt. Als het kind te vroeg geboren is, blijft dit ritme geruime tijd bestaan. De verzorging, de voeding en de medische handelingen kunnen dit ritme drastisch verstoren. En juist voor de rijping van de hersenen is de diepe slaap essentieel. Als een pasgeborene regelmatig gestoord wordt in zijn diepe slaap, kan dat dus schadelijk zijn. Door goed te observeren, kun je zien wanneer het kind in diepe slaap is en besluiten een bepaalde handeling even uit te stellen. In de praktijk Ook op de Intensive Care Neonatologie (ICN) - onderdeel van het Moeder en Kind Centrum - van het Erasmus MC Sophia wordt sinds 2000 met het NIDCAP gewerkt. Even weg van de constante bedrijvigheid op de afdeling, waar monitoren 24 uur per dag de vitale functies van de pasgeborenen registreren, vertellen neonatologie verpleegkundigen Monique Oude Reimer-van Kilsdonk (47) en Yt Hoekstra (56) over het werken met het NIDCAP. Yt ziet de introductie van het NIDCAP als een verrijking van haar werk: ‘Tijdens mijn opleiding voor IC-verpleegkundige leerde ik zelfstandig verpleegkundige taken uitvoeren. We werkten volgens een strak schema: het infuus verwisselen, uitzuigen, luier verschonen, voeding geven enzovoort. Alles op een vastgesteld tijdstip. Consequent voerden we de voorgeschreven handelingen uit, ongeacht of het kind op dat moment sliep. We stonden er niet bij stil. Ook realiseerden we ons niet dat het Tl-licht op zaal of het geluid van de radio een storende prikkel voor het kind kon zijn.’ Monique werkt sinds een aantal jaar niet meer in de directe zorg, maar houdt zich fulltime bezig met het NIDCAP. Het Sophia is een van de 21 internationale centra die de officiële opleiding mogen verzorgen. Monique is co-directeur van dit trainingscentrum: ’Ik geef onderwijs aan professionals

die betrokken zijn bij de intensieve en speciale zorg voor premature of zieke baby’s. Daarnaast ben ik NIDCAP consulent; in die functie ondersteun en begeleid ik collega’s en ouders op de neonatologie afdeling.’ Ook Yt werkt één dag in de week als NIDCAP consulent. Op deze IC Neonatologie bepaalt het ritme van het individuele kind hoe en wanneer de benodigde zorg wordt gegeven. Goed kijken naar het gedrag van het kind is essentieel, zodat het handelen van de zorgverleners kan worden afgestemd op wat het kind op dat moment wil en nodig heeft. Reguliere zorghandelingen zorgen voor veel prikkels en kunnen erg vermoeiend zijn. Zo zal het verschonen en wegen vaak gepaard gaan met duidelijke schrikbewegingen zoals het spreiden van armen en vingers. Ook het uitzuigen van de longen kan veel energie vragen van het kind; het gaat sneller ademen en zijn kleur verandert. Als het kind dergelijke stress-signalen vertoont, dan wordt een pauze ingelast om het de kans te geven weer tot rust te komen.

Ouders niet machteloos Zelfregulatie - het vermogen om zichzelf te troosten, steun te vinden en te herstellen - is essentieel in de ontwikkeling van het kind. De hersenen van een baby zijn nog niet in staat om zichzelf continu te reguleren, daar heeft het de ouders/verzorgers bij nodig. Bij een te vroeg geboren baby is de zelfregulatie nog veel minder ontwikkeld. Het is dus belangrijk de signalen van het kind goed te kunnen ’lezen’ zodat het waar mogelijk kan worden ondersteund en de zelfregulatie van het kind de kans krijgt zich te ontwikkelen. De verpleegkundige leert ook de ouders - die in één klap van die spreekwoordelijke roze wolk zijn gevallen - opmerkzaam naar hun kind te kijken, zodat ook zij gaan begrijpen waarin zij hun kind kunnen ondersteunen.

Ouders leren hoe zij in deze bijzondere situatie hun kind warmte en comfort kunnen bieden Voor de ouders is het uiteraard zeer ingrijpend om hun kindje op een IC neonatologie te moeten achterlaten.Hechting - de band tussen ouders en kind - is minder vanzelfsprekend als het kind een tijdlang in de couveuse ligt. Ook is er soms grote onzekerheid over de levenskansen van het kind en over mogelijke handicaps. De ouders voelen zich vaak machteloos en weten niet goed hoe zij met hun kind moeten omgaan. In het Sophia leren ouders hoe zij in deze bijzondere situatie hun kind warmte en comfort kunnen bieden. En zodra het medisch mogelijk is, mogen de ouders buidelen: het kind op de blote huid bij zich houden. Dit fysieke contact is voor de hechting tussen ouders en kind erg belangrijk en die vroege hechting is van groot belang voor de verdere ontwikkeling van het kind. ZORGANNONUMMER 138 - 15

Op de werkvloer

bij ons sport jij tot

1 september helemaal gratis!

Dit is de beste fitness-, groepsfitness- en wellnesservaring, maar dan voordelig! Profiteer nu van deze unieke actie en kom onbeperkt sporten en ontspannen bij de grootste kwaliteits fitnessketen van Nederland! Bekijk deze exclusieve actie op achmeahealthcenters.nl/flex-voordeel


onbeperkt fitness groepsfitness en wellness

over achmea health centers Achmea Health Centers is een landelijke keten van 36 sportcentra voor een gezonder en fitter leven. Door de vakkundigheid en de persoonlijke aandacht die we aanbieden, coachen we jou met het vinden van een balans tussen voldoende beweging, mentale fitheid en gezonde voeding.

Wie zijn wij Wij willen mensen inspireren om regelmatig te bewegen, mentaal te ontspannen en verantwoord te eten. Volgens ons zijn deze drie kernwaarden belangrijk voor een gezond en vitaal leven. Samen met jou stellen we doelen om dit te bereiken.

Persoonlijke aandacht Elke sporter is uniek en heeft zijn of haar eigen doelen, maar persoonlijke aandacht krijgen is voor iedereen gelijk. Jouw coach bij Achmea Health Centers inspireert en motiveert jou op zo’n manier dat jij zeker weet dat jij je doelen haalt.

Jouw coach altijd en overal beschikbaar Bij ons gaat coaching verder: daar waar het bij de meeste sportscholen stopt. Bij Achmea Health Centers is jouw coach er ook online. Hierdoor heb je altijd en overal een stok achter de deur die jou begeleidt, motiveert en ondersteunt. Dit is exclusief en gratis voor al onze klanten.

Collectief voordeel NU’91 Achmea Health Centers wordt door een groot aantal zorgverzekeraars aanbevolen. Daarom hebben wij samen met hen de afspraak gemaakt dat jij bij ons kunt sporten tegen 20% korting. Daarnaast heeft ook NU’91 een overeenkomst met ons, waardoor jij als lid en Achmea Zorg Verzekerde in plaats van € 49,95 per maand, slechts € 32,37 per maand betaalt voor een jaar lang onbeperkt sporten en gebruik van onze overige faciliteiten. Dit is een voordeel van ruim € 210,- per jaar! Heb jij geen zorgverzekering van Achmea? Geen nood, ook dan geldt een voordeeltarief, waardoor jij slechts € 40,46 per maand betaalt. Dit voordeel geldt ook voor partners en kinderen op hetzelfde woonadres.

Waarom meedoen? • Gratis sporten en ontspannen tot 1 september 2014 • Je betaalt geen inschrijfkosten • Je profiteert van een uniek exclusief voordeel • 20% korting wanneer je Achmea zorgverzekerd bent

Ga op

12

mei

voor een verrassende Dag van de Verpleging naar nu91.nl

ZORGANNONUMMER 138 - 17 werkt voor de ZORG

Op de werkvloer

Een zorgmedewerker die een duw van een cliënt accepteert met de opmerking: ‘ik kan wel tegen een stootje’ maakt het zijn collega’s lastig wel grenzen te stellen. Eenduidige werkafspraken over agressie leiden tot meer duidelijkheid en minder handelingsverlegenheid. De AgressieWijzer kan daarbij helpen.

Samen afspraken maken AgressieWijzer: dicht bij de werkvloer, dynamisch en praktisch toepasbaar

Met de AgressieWijzer kom je in drie stappen tot heldere afspraken over agressie. In korte sessies bespreekt het team de ervaringen en stelt een gezamenlijke norm vast. Daarnaast worden afspraken gemaakt over hoe je: • gewenst gedrag kunt stimuleren (groen gedrag); • emotioneel gedrag kunt ombuigen (oranje gedrag); • agressief gedrag kunt stoppen (rood gedrag). Vervolgens leg je samen vast welke maatregelen je treft bij ongewenst en onacceptabel gedrag, zodat voor iedereen duidelijk is hoe je in bepaalde situaties moet handelen.

De AgressieWijzer is onderdeel van de campagne Wees duidelijk over agressie van de sociale partners in de (jeugd)zorg en is gratis te downloaden via duidelijkoveragressie.nl Kijk op YouTube voor een introductiefilmpje.

Praktisch en realistisch De AgressieWijzer - ontwikkeld en getest door mensen op de werkvloer - is praktisch van opzet en realistisch in de gevraagde tijdsinvestering. ‘Het is enorm belangrijk dat zorgprofessionals met hun directe collega’s het gesprek aangaan over agressie’, stelt Marja van Dijk die namens de werkgevers en werknemers uit de jeugdzorg lid is van de stuurgroep Veilig Werken in de Zorg.’ De AgressieWijzer is ontwikkeld omdat de stuurgroep niet op een afstand van de dagelijkse praktijk een norm wilde opleggen. Van Dijk: ‘We zijn op zoek gegaan naar een methode om professionals een eigen inschatting te laten maken over de grenzen binnen hun eigen werkomgeving. Agressie in de zorg is niet altijd zwart-wit te duiden. Door professionals te vragen het gesprek aan te gaan met hun directe collega’s, kan de aanpak ook echt worden ingebed in het dagelijkse werk. Deze wijzer maakt het mogelijk om beleid vanaf de werkvloer op te bouwen.’

Ervaringen delen Tijdens drie regiosessies in februari hebben de eerste honderd zorgprofessionals uit verschillende branches kunnen zien hoe je op deze manier ervaringen kunt delen en toe kunt werken naar afspraken. Het gebruik van de AgressieWijzer leidde tijdens de sessies direct al tot interessante inzichten. ‘Wat ik goed vind, is dat je ook bespreekt ZORGANNONUMMER 138 - 18

welk gedrag je juist wel wilt, het groene gedrag. Als je gewenst gedrag stimuleert, kun je ongewenst gedrag voorkomen’, aldus een aanwezige. Veel discussie was er over wat nu oranje gedrag is en wat echt rood. Waar emotioneel gedrag onder oranje valt, wordt verbale agressie, bedreiging, intimidatie en fysiek geweld vaak als rood getypeerd. De AgressieWijzer schrijft niet voor welk gedrag in welke categorie valt. De exacte grenzen zijn namelijk per zorgbranche, per organisatie en misschien wel per team verschillend. Ook je eigen normen en waarden spelen een rol. Je moet dus samen goede afspraken maken. Bij rood gedrag moet je altijd handelen: melden en registreren van het incident, het incident bespreken binnen het team en ervan leren. Maar ook moet de betreffende cliënt aangesproken worden op z’n gedrag. Bij persoonlijke bedreiging kun je denken aan het doen van aangifte. Dat je het daar binnen je team ook over moet hebben, mag duidelijk zijn. Deelnemers aan de sessies waren erg te spreken over de opzet en zagen veel mogelijkheden om het in hun eigen organisatie in te voeren. ‘We gaan de de De AgressieWijzer gebruiken naast het dossier van de cliënt. In het signaleringsplan van de cliënt beschrijven we zijn gedrag, in de AgressieWijzer hoe we daar mee om moeten gaan.’

Boeken

Slecht nieuws krijgen is niet leuk; het moeten vertellen evenmin. Maar dat mag geen excuus zijn om mensen met een verstandelijke beperking informatie te onthouden over belangrijke gebeurtenissen in hun leven. Het kan gaan om familieleden die zijn overleden, begeleiders die ergens anders gaan werken, ziekte of gewoon een vakantie die niet doorgaat. De vraag is: hoe vertel je dit aan mensen die een ander begripsvermogen hebben en vaak een minder ontwikkeld tijdsbesef? En wie moet het eigenlijk vertellen?

Dr. Irene Tuffrey-Wijne die haar loopbaan begon als verpleegkundige, ontwikkelde een leidraad om slecht nieuws te brengen. Het boek is bedoeld voor zowel professionals als familieleden.

titel Hoe breng je slecht nieuws aan mensen met een verstandelijke beperking? auteur Irene Tuffrey-Wijne druk 1e druk, 2014 ISBN 9789036804202 uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum prijs E27,99

NUfo

is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

Ikben

NUlid

Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar: NU’91 Ledenadministratie Antwoordnummer 9331 3500 ZC Utrecht Je kunt de wijzigingen natuurlijk ook per email doorgeven: [email protected]

naam lidnr. email

Nieuw adres adres postcode tel. nr.

woonplaats

oude postcode

rekeningnr.

Nieuwe werkgever naam instelling adres postcode

plaats

ingangsdatum email werk ZORGANNONUMMER 138 - 19

Ga op 12 mei voor een verrassende Dag van de Verpleging naar nu91.nl

Laat je gegevens achter en maak kans op een van de 50 maandabonnementen voor gratis sporten bij een Achmea Health Center of op twee van de 50 tickets voor de musical Sister Act in Scheveningen.

werkt voor de ZORG

nu91.nl

NU 91 MAGAZINE - Mei e jaargang - Nr.138. Internationale. van. Verpleging ZORGANNONUMMER 138-1

Recommend Documents