14-10-2013
60 jaar NSDSK
Matig slechthorende kinderen Problemen op het gebied van:
Slechthorende kinderen in beeld Evelien Dirks
Matig slechthorende kinderen
Taalontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling
Moeller 2007 Current state of Knowledge
Onderzoek 35 MSH kinderen (6-30 maanden) 35 Controle kinderen (6-30 maanden)
Not deaf enough
• • • • •
Audiologische gegevens Taalontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Ouder-kind interactie Opvoedsituatie
1
14-10-2013
MSH data NSDSK 60 jaar • • • • •
Leeftijd diagnose (N=33) Leeftijd hoortoestelaanpassing (N=29) Leeftijdtijd start gezinsbegeleiding (N=28) SONR-IQ (N=20) Sensitiviteit ouder (N=20)
Leeftijd hoortoestelaanpassing (mnd) 69%
Relatie met Taalbegrip
Leeftijd diagnose (wk)
Leeftijd start gezinsbegeleiding (mnd)
85% 68%
2
14-10-2013
Wat weten we op basis van de literatuur? Bron: Comprehensive Handbook of Peadiatric Audiology, Seewald and Tharpe eds. (2011)
De rol van het gehoorverlies Alex Hoetink en Evelien Dirks
Anatomie van het gehoor Uitwendig- en middenoor
Definities gehoorverlies (gemiddeld over 500, 1000 en 2000 Hz): • 20-40 dB(HL) licht hoortoestel? • 40-55 dB(HL) matig hoortoestel • 56-69 dB(HL) matig-ernstig hoortoestel • 70-89 dB(HL) ernstig hoortoestel of CI • ≥ 90 dB(HL) zeer ernstig meestal een CI
Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen Lichte gehoorverliezen hebben impact op: • spraaktaalontwikkeling • onderwijs prestaties • sociaal-emotionele vaardigheden
Gehoorzenuw en Centraal Auditief Systeem
Cochlea
3
14-10-2013
Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen
Heel kort wat over (zeer) ernstige gehoorverliezen
Gevolgen kunnen zijn: • • • •
Vaker doubleren Vaker (leer)ondersteuning nodig Lagere scores op verschillende gestandaardiseerde testen Problemen met: – – – – –
Academisch niveau Aandacht Communicatie Participatie in de klas Gedrag
Vroege opsporing en interventie en cochleair implantaat hebben enorm veel betekend voor de spraaktaal-, cognitieve- en sociaalemotionele ontwikkeling van (zeer) ernstig slechthorende kinderen!
Kort wat over de impact van lichte gehoorverliezen Oorzaken zouden kunnen zijn: • Latere ontdekking van het gehoorverlies • Minder ondersteuning zoals bij kinderen met ernstigere verliezen • Te vaak zonder hoortoestel?
Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen?
4
14-10-2013
Conceptueel Raamwerk Perceptueel ontwikkelingsmodel van Aslin & Smith (1988): De ontwikkeling van een perceptief systeem is georganiseerd rond 3 niveaus: 1. Sensorische primitieven 2. Perceptuele representatie 3. Cognitieve/linguïstische verwerking
Conceptueel Raamwerk Dit model is door Carney en Moeller (1993) en Carney (1996) uitgebreid voor spraakperceptie en spraakproductie: Niveau 1: geluid detectie/primitieve vocalisaties Niveau 2: foneem discriminatie/complexere vocalisaties Niveau 3: woordherkenning/fonemen en syllaben
Conceptueel Raamwerk Het model beschrijft niet alleen de verwerking van geluid van perifeer (oor/cochlea) naar centraal (hersenen), maar ook van simpele verwerking naar meer complexe verwerking door neurale rijping en toename van de luisterervaring
Ontwikkeling taalbegrip Niveau
Perceptie
Normaal Horend
Impact slechthorendheid
1
geluid detectie
horen begint al in baarmoeder; snel na geboorte reageren neonaten op prosodie en klemtoon
verminderde detectie; vervorming bij cochleair gehoorverlies
2
foneem discriminatie
neonaten herkennen en tonen voorkeur moederstem; <6 mnd herkennen baby’s meerderheid foneemcontrasten
weinig over bekend; sommige oudere MSH kinderen herkennen maar 66% van foneemcontrasten
3
woordherkenning
>6 mnd herkennen van geluid- en ritmische patronen die veel in omgevingstaal voorkomen; leidt tot woordherkenning en opbouw woordenschat
output van niveau 2 verminderd, incompleet of afwezig waardoor opbouw woordenschat vertraagd of belemmerd wordt
5
14-10-2013
Ontwikkeling taalproductie Niveau
Productie
Normaal Horend
Impact slechthorendheid
1
primitieve vocalisaties
prosodie van moedertaal kopiëren; > 3 mnd kopiëren klinkers; > 4 mnd vocaal spel
tot nu werd aangenomen dat alleen vertraging optrad; kennis over melodische kenmerken van huilen van neonaten doet anders vermoeden
6-10 mnd (brabbelen); overgang prelexicale naar lexicale fase
overgang treedt later op, ook bij vroege onderkenning en interventie
8-10 mnd toenemend taalspecifiek brabbelen; rond 12 mnd komt eerste woordje
door verminderde auditieve input, minder gevarieerde klankproductie; productie eerste woordje is vertraagd, ook bij vroege onderkennnig en interventie
Taalontwikkeling op 30 mnd 140
2
3
complexere vocalisaties
fonemen en syllaben
120
P<.001
P<.001
100
80
MSH 60
NH
40
20
0
taalbegrip
Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen? Impact van gehoorverlies hangt of van: • ernst slechthorendheid (SH) • leeftijd waarop SH verworven is • mate van progressie • eigenschappen van het kind • eigenschappen van het gezin/familie • interventie
taalproductie
Taalontwikkeling specifieker Groep
Q-score
Taalbegrip MSH (aantal)
Taalprod. MSH (aantal)
I
<85
7
II
85-115
III
>115
*
Taalbegrip NH (aantal)
Taalprod. NH (aantal)
8
0
0
14
10
17
18
3
2
7
6
*
*p<.001
6
14-10-2013
Vraag
Taalbegrip en SONR-IQ
Welke beschermende en risicofactoren maken dat een matig slechthorend kind tot een bovenof ondergemiddelde spraaktaalontwikkeling komt?
Voorlopige analyse taalbegrip
Voorlopige analyse taalproductie
Geen relatie met:
Geen relatie met:
• • • •
Mate van verlies Leeftijd diagnose Leeftijd hoortoestelaanpassing Leeftijd starten gezinsbegeleiding
• • • • •
Mate van verlies Leeftijd diagnose Leeftijd Hoortoestelaanpassing Leeftijd start gezinsbegeleiding SONR-IQ (r=0,53; p=0,06)
Wel een relatie met: • SONR-IQ; r=0,54 (p<0,001)
7
14-10-2013
Hoe zit het met matige (matigernstige) gehoorverliezen? Impact van gehoorverlies hangt of van: • ernst slechthorendheid (SH) • leeftijd waarop SH verworven is ? • mate van progressie ? • eigenschappen van het kind SON-IQ, gedrag? • eigenschappen van het gezin/familie • start interventie
Vragenlijst hoortoestellen 24 MSH kinderen Leeftijd 1-5 jaar Draagtijd Doordeweek vs weekend verschillende situaties
* Gebaseerd op Walker et al. 2013
Hoe verder?
Merk hoortoestel 10 9
Er is een dieper gravende analyse nodig van de verschillende eigenschappen
8 7 6 5
Bijvoorbeeld draag gedrag van het hoortoestel: • Hoe vaak? • Hoe lang? • Welke situaties?
4 3 2 1 0
beltone
htc belt
oticon
phonak
siemens
8
14-10-2013
Situaties 16
14
12
nooit
De rol van de ouder
10
zelden soms
8
vaak 6
altijd
Evelien Dirks en Tinka Kriens
nvt
4
2
0
auto
buggy
groep
voorlezen
Uren draagtijd
Ouder-kind interactie
14
Dove en slechthorende kinderen: • Meer miscommunicatie • Kortere interacties • Ouders meer dominant
12
P<.05 10
8
6
4
Wel veilig gehecht!
2
0
doordeweeks
weekend
9
14-10-2013
Gehechtheid Sterke neiging om de nabijheid te zoeken van een specifieke persoon Emotionele band tussen een kind en zijn opvoeder
Sensitiviteit = Het vermogen van ouders om de signalen van hun kind accuraat waar te nemen en de vaardigheid om direct en adequaat op deze signalen in te gaan* Belangrijkste determinant van gehechtheid
* Ainsworth ea., (1978)
Cirkel van veiligheid*
Onderzoek naar sensitiviteit Belangrijke voorspeller voor taalontwikkeling • Dove en slechthorende kinderen Pressman ea (1999) • CI- populatie Quittner (2013) • Matig slechthorende kinderen?
*Cooper, Hoffman, Marvin & Powwll (2002)
10
14-10-2013
Emotionele beschikbaarheid
Sensitiviteit
Evenwicht tussen een zekere emotionele betrokkenheid enerzijds en een emotionele bereidheid en capaciteit om het kind los te laten anderzijds
De vaardigheid om op een affectief warme, passende en creatieve manier op de signalen van het kind in te gaan.
.
Emotinal Availability Scales* (EAS)
Niet-intrusief (verstorend) gedrag
4 ouderschalen:
De vaardigheid van de ouder om het kind te laten leiden, beschikbaar te zijn zonder zich op te dringen en de interactie niet te overheersen.
• • • •
Sensitiviteit Structureren Niet-vijandigheid Niet-intrusiviteit
2 kindschalen: • Responsiviteit • Betrokkenheid
* Zeynep Biringen
11
14-10-2013
Structureren Mate waarin de ouder het spel van het kind op een adequate manier gidst en leidt zonder de autonomie van het kind te overweldigen.
Betrokkenheid De vaardigheid van een kind om de ouder te betrekken in zijn spel.
Volgen, leiden en stellen van grenzen
Responsiviteit
MSH onderzoek
De mate van emotionele en sociale responsiviteit van het kind op de ouder.
Video opname van spelmoment ouder-kind
De mate van responsiviteit komt tot uiting door de gretigheid, of bereidheid van een kind om in te gaan op een suggestie van de ouder en door het plezier dat een kind toont in de interactie.
20 MSH en 21 C kinderen Leeftijd 30 maanden • EAS • Initiatiefname en duur interactie
12
14-10-2013
Resultaten Emotionele beschikbaarheid
Gemiddelde interactieduur
7
3:21
6
2:52
P<.05 5
Geen verschil
MSH 4
2:24
MSH C
1:55
NH 3
1:26
2
0:57 0:28
1 sensitiviteit
non-intrusiviteit
structureren
responsiviteit
betrokkenheid
0:00 1
Taalbegrip
Taalproductie
Aantal Initiatieven ouder 7
* p<.05 **p<.01
Sensitiviteit
MSH
NH
MSH
NH
N=18
N=18
N=16
N=19
.50*
.28
.14
.53**
6 5
Aantal initiatieven p <.01
4
Non-intrusiviteit
.35
.32
-.03
.54**
Structureren
.49*
.51*
.13
.62**
Responsiviteit
.46*
.19
.17
,58**
Succesrate P <.01
3 2 Succesrate 1
58%
Succesrate
81%
0
Betrokkenheid
.39
.48*
.09
.72**
MSH
NH
13
14-10-2013
Samenvattend
Klinische implicaties
• Geen verschil in emotionele beschikbaarheid – Geen verschil in sensitiviteit
Interventies: • Video-feedback Intervention* Universiteit Leiden
• Relatie Sensitiviteit en Taalbegrip • MSH kinderen hebben kortere interacties
• Hanen principes? • Denk Stimulerende gesprekstechnieken? • ?????
• Ouders MSH kinderen tonen meer (niet succesvolle) initiatieven
*James et al, (2013).
Welke vragen roept dit op?
Conclusie
Geen verschillen met horende kinderen in sensitiviteit, maar….
Relatie taalbegrip met IQ en Sensitiviteit
Hoe zit het met die MSH kinderen die in hun interactie een lage score halen op sensitiviteit?
Geen duidelijke relatie met mate verlies of start interventie
Wat is het effect van kortere interacties op andere aspecten van de ontwikkeling?
14
14-10-2013
Beperkingen
Dank
Kleine N Beperkte leeftijd range Weinig bekend over kwaliteit hoortoestelrevalidatie Weinig bekend over gebruik hoortoestellen Weinig bekend over inhoud vroegbehandeling
Toekomst Verder onderzoek nodig naar beschermende en risicofactoren voor spraaktaalontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling Auditieve verwerking van het kind Kwaliteit technische revalidatie en vroegbehandeling Gezinsfactoren
15
