NOORD-HOLLANDS ARCHIEF HAARLEM

NOORD-HOLLANDS ARCHIEF HAARLEM

Fotografie: Karin Borghouts


HAPPEL CORNELISSE verhoeven

Voormalig Doopsgezinde Weeshuis / 1874

4


Achter het voormalige, doopsgezinde weeshuis in de binnenstad van Haarlem bevindt zich de studiezaal van het Noord-Hollands Archief. Het gebouw is ontworpen door architect J.P. Kloos, toenmalig exponent van de “Nieuwe Zakelijkheid”. De bouwkundige conditie van dit gebouw liet te wensen over en is door Happel Cornelisse Verhoeven ingrijpend verbouwd tot een publieke studiezaal en backoffice voor het Noord-Hollands Archief. De tuinzijde van de leeszaal is vervangen door een bronskleurige puiconstructie met een nieuwe hoofdentree, recht tegenover een oude, monumentale beuk. De nieuwe gevel is 4,5 meter hoog, overeenkomstig met de hoogte van de zijvleugels van het weeshuis. Op die manier is de studiezaal een volwaardig adres geworden in het gebouwensemble. In de verhoogde dakopstand is de belettering van het Noord-Hollands Archief opgenomen. De leeszaal wordt geritmeerd door een stalen constructie van kolommen en doorgaande liggers. De nieuwe meubelstukken zijn als losse objecten tussen de kolommen geplaatst zodat een transparante ruimte is ontstaan met een overzichtelijke plattegrond. Het beperkte materialenpalet en de rigide opstelling van meubels tracht evenwicht te bieden tussen een genereuze en open publieksruimte, waar tegelijkertijd plek is voor concentratie en intimiteit waarbij de stilte haar plek kan opeisen.

5


Voormalig Doopsgezinde Weeshuis, A. van der Linden, 1874

6


Voormalige studiezaal, J.P. Kloos, 1985

7


8


9


10


Van stad tot stoel Happel Cornelisse Verhoeven is een breed georiënteerd architectenbureau en werkt met een compact ontwerpteam vanuit Rotterdam aan uiteenlopende opdrachten in Nederland en België. Het bureau hecht aan een onderzoekende werkhouding en is in het bijzonder geïnteresseerd in het maken van architectonische ensembles waarbij de betekenis van de openbare ruimte centraal staat. Een terugkerende vraag hierbij is hoe de samenkomst van gebouwen wordt geënsceneerd en hoe de architectuur zich kan inschrijven in het continuüm van haar omgeving. Deze aanpak is veelzeggend bij de totstandkoming van het Noord-Hollands Archief waarbij voortdurend ‘door de schalen heen’ is ontworpen en stedenbouwkundige argumenten leidend zijn geweest voor de uitwerking van het architectonische detail en omgekeerd. Het ontwerptraject heeft daardoor een recursief karakter en is te zien als een proces van inbedding, van groot naar klein, van stad tot stoel. Noord-Hollands Archief Het NHA is gesitueerd in de binnenstad van Haarlem en bestaat uit drie aaneengeschakelde gebouwen rondom een monumentale rode beuk; het voormalige doopsgezinde weeshuis, de centrale studiezaal en het depotgebouw. De studiezaal is midden jaren 80 als annex van het achterliggende depotgebouw ontworpen door J.P. Kloos, toenmalig exponent van de “Nieuwe Zakelijkheid”. De bouwkundige conditie van dit gebouw liet te wensen over en is door Happel Cornelisse Verhoeven ingrijpend verbouwd tot een publieke studiezaal en backoffice voor het Noord-Hollands Archief. Naast het ontwerp van het interieur is het bureau ook verantwoordelijk geweest voor het architectonische ontwerp van de verbouwing met nieuwe tuingevel en de heraanleg van de buitenruimte.

Adres Om het publieke karakter van de leeszaal te versterken is beantwoord aan de vraag om de studiezaal een herkenbaar adres te geven aan de tuin. Dit heeft geleid tot het vervangen van de gevel door een nieuwe, verhoogde puiconstructie met een centrale hoofdentree in het brandpunt van de boom. Door de nieuwe puiconstructie hoger te maken en optisch los te houden van het depotgebouw wordt de leeszaal verzelfstandigd en versterkt daarmee de ruimtelijke compositie van het ensemble van de drie gebouwen. REPRESENTATIE In de verhoogde dakopstand is de belettering van het Noord-Hollands Archief opgenomen in bronzen kapitalen om de representatie van het gebouw kracht bij te zetten. De hoofdentree bestaat uit twee riante, openslaande deuren en vormt het middenmotief van de gevel. De toegangsdeuren zijn 6 cm opgedikt en roepen de associatie op van een massieve kluisdeur waarachter bijzondere schatten zijn opgeslagen. PUBLIEKE ruimte Het verplaatsen van de hoofdentree resulteerde daarnaast in een herziening van het voormalige tuinontwerp om de studiezaal toegankelijk te kunnen maken voor publiek. Een belangrijke eis daarbij was dat er recht moest worden gedaan aan het serene karakter van het oorspronkelijke ontwerp van Ger Zijlstra en Dirk Muller uit 1983. Het nieuwe plan neemt de kwadratie van betonnen rasterelementen over en verplaatst een aantal elementen zoals de vijver, de menhirs en witte kiezels. Daarnaast zijn er een aantal nieuwe elementen toegevoegd zoals een betonnen zitbank, een trap en een carré-vormige keermuur rondom de boom om het verstilde karakter van de tuin te versterken.

11


Ensemble van voormalig weeshuis, studiezaal en depotgebouw

12


N

Situatie

N

13


Postuur van de nieuwe tuingevel

14


0

0.5

2.5

5.0

Oud en nieuw vormen een harmonische eenheid waarbij de nieuwe tuingevel op gelijke hoogte ligt met de cordonlijst van het weeshuis

15


16


17


Hoofdentree; gevelbelijning continueert in de vloerkadrering

18

NOORD-HOLLANDS Archief Noord-Hollands ARCHIEF HAARLEM

Massief aluminium handgreep

Messing drukpaaltje mindervaliden

19


Studieplekken aan de verhoogde tuingevel

20


Technische doorsnede over verhoogde dakopstand

21


22


23

HAPPEL CORNELISSE verhoeven Doorsnede A-A

Doorsnede B-B

1

Doorsnede C-C

2

3

merk B

200

merk C

5

6

merk C

merk B

200

merk B

J

4

nieuwe kolom

nieuwe kolom

nieuwe kolom

nieuwe kolom

3220

afvoer 75 mm

0.4

pantry

3220

aansl. op best. riolering

0.5

merk 3

rep

opp: 17,8 m2

merk 3

128

127,5

merk 3 G2

opp: 8

merk 3

G2

G2

G2

2839

merk G

G2

0.

werkkamer

opp: 18 m2

H

2400

900

14302

417

2286

1420

nieuwe kolom

0.

studi

1420

10754,5

2286

416

opp: 38

2485

nieuwe kolom

416

2599

1733

F

900

2400

patio

218

merk E

1732

merk F

2599

417

A

G3

G3

G3

1200

800

800

1200

800

800

1200

800

800

68

G3

merk 6

merk 2

0.10

verbindingsgang

1715

2287

2798

E

Vloerluik

opp: 13,5 m2

2599

16.

15.

merk A

354 merk A

3457

3801

2400

A B

0.

ent

hwa

opp: 9

D G1

G1

G1

344

G1

14.

merk A

aansl. op best. riolering

1875

1875

1875

1875

13.

12.

nieuwe riolering, diameter als bestaand

610

2800

2800

2800

2800

28

7580

263

5105

2800

1 Plattegrond leeszaal

24

3045

2

2800

3

2800

4

2800

5

28

6

1300 ÷ b.k. keldervloer

NOORD-HOLLANDS ARCHIEF HAARLEM Doorsnede D-D

7

8

merk B

10

merk C

11

merk B

12

13

RENVOOI

K

merk B

200

merk D

9

C

H

betsaande

nieuw met

pro

0.8

werkkamer

werkkamer

opp: 8,8 m2

0.9

bestaande

werkkamer

opp: 17,8 m2

opp: 18 m2

5150

8,8 m2

3220

metal stu

0.7

.6

merk 3

merk 3

G2

merk 3

G2

merk 3

133

merk 3

G2

nieuwe de

DIRO 226

merk 3

G2

G2

1366

DIRO 226

ventilati

15

merk 4

TL verlic

G1

H

TL verlic

G2

DIRO trin G3

merk 7

2180

Glo-ball

daglichtm

drukknop

G

5094

.2

iezaal

radiator

84,6 m2

0.3

glazen huis

vluchtweg type: Onl

opp: 57 m2

merk 5

15

merk 5

2775

brandslan

F

merk 4

1229

19.

800

800

1200

800

800

1200

lein

4815

ALLE MATEN VOOR A

800

800

1200

800

Ho utp

800

1399

2400

18.

1925

21/23 25

E

27 33

Wielmakershof

37

Luik

45

2599

39

4250

merk 1

7

1

Frederikspark

hwa

.1

2

tree

hwa

9,4 m2

D G1

G1

merk A

G1

C

merk A

G1

17. D

C

ontstoppingsput

drukknop

800

2800

2800

2800

2800

2800

2800

2800

2800

610

2144

340

2226

800

Omschrijving en adres van

2100

Noord Holla

980

Kleine Houtweg 1

11

12

13

Onderwerp

Nieuwe toe

Grondplan

Adviseur / Architect / Const

Gewijzigd

25

4

10

3

9

2

8

1

7


26


Intense eenvoud Het werk van Happel Cornelisse Verhoeven kenmerkt zich door een precieze interpretatie van herkenbare typologiën en een voorliefde voor een intens materiaalgebruik. De tactiele eigenschappen van materialen spelen een belangrijke rol in de beleving van de ruimte. Het ontwerpproces is voor ons een zoektocht naar nobele eenvoud waarbij objecten op een evidente wijze worden vormgegeven, die nieuw zijn maar anderzijds ook vertrouwd overkomen alsof ze reeds jaren bestaan. Deze benadering klinkt door in de ‘stimmung’ van de studiezaal van het NHA dat evenwicht tracht te bieden tussen een genereuze en transparante publieksruimte waarin tegelijkertijd plek is voor concentratie en intimiteit waarbij de stilte haar plaats kan opeisen. Het ontwerp wordt gekenmerkt door een rigide opstelling van meubels en een beperkt materialenpalet van aardtinten. Het interieur roept daarbij associaties op met klassieke studiezalen uit de 19de eeuw zoals bijvoorbeeld de Fossielenzaal van het Teylersmuseum in Haarlem waarin materiaalgebruik, kleurstelling en lichttoetreding met elkaar verzoenen tot één gebalde ruimte. (Ref.1) Studiezaal In de studiezaal kunnen bezoekers historische documenten raadplegen over de provincie Noord-Holland en de stad Haarlem. De depotruimte telt een capaciteit van 39 km archief en omvat een historische collectie aan foto’s, prenten, tekeningen en briefkaarten. De studiezaal wordt geritmeerd door de bestaande stalen constructie van kolommen en doorgaande liggers die zijn ontdaan van alle overbodige wanden. Zodoende ontstond een lege plattegrond. Tussen de liggers is een akoestisch stucplafond aangebracht waarachter de installaties zijn weggewerkt. De ruimte onder de bestaande daklantaarn is benut als stiltekamer en is, omwille van de akoestiek, omkaderd met een stalen raamwerk met verlijmde glaspanelen.

Familie van meubelstukken Alle archiefstukken zijn gerubriceerd op 2 miljoen, handgeschreven naamkaartjes en zijn ondergebracht in speciaal ontworpen ladekasten. Naast dit analoge archief biedt de zaal plaats aan 32 studieplekken, een handbibliotheek, een stilteruimte met 16 computerplekken en een centrale informatiebalie. De nieuwe meubelstukken zijn als losse objecten tussen de witgeschilderde kolommen geplaatst zodat een overzichtelijke en transparante ruimte ontstaat. Tafels, kasten en ladeblokken vormen tezamen een familie van meubelstukken met een identieke buitenmaat van 1200 x 2400 mm. Bijzondere aandacht is uitgegaan naar het ontwerp van een speciaal voor dit werk gemaakte stoel. De constructie bestaat uit een eikenhouten frame waarin een lederen zitvlak is uitgespaard. Tactiliteit In het interieurontwerp maken de fysieke eigenschappen van de materialen op verschillende manieren contrast. Alle meubelstukken zijn vervaardigd van eikenhout en behandeld met een leemgroene beits om de gladde nerfstructuur van het eikenhout te intensiveren. Ter contrastering zijn de tafelframes, verlichtingsarmaturen, signalisatiebordjes en deurgrepen voorzien van een ruwe, donkerbruine oppervlaktestructuur met een glans van miniscule messingvezels. De strakke belijning van de meubelstukken heeft een klassieke connotatie die past bij het karakter van een studiezaal. rubricering Het ontwerp is doorgewerkt tot het kleinste detail waarin de aanraakbaarheid van het gebouw een belangrijke rol speelt. Zo zijn de handgrepen van de ladekasten gemaakt van massief messing en behandeld met dezelfde, donkerbruine poedercoating. In de grepen zijn vervolgens de trefwoorden gegraveerd die overeenkomen met de categorisering van de lade. Door het wegkrassen van de coating wordt het messing zichtbaar en kleuren de letters goud op.

27


28


29


Toegangskasten en handbibliotheek

Ritme van opklimmende meubelstukken

30


Gegraveerde rubricering in messing handgrepen

31


Doorgang naar het Doopsgezinde Weeshuis

32


Afgesloten stiltekamer

33


Archivaris; houten stoelconstructie met lederen zitvlak

34

40

480

40

400

40

440

820

175

165


40

520

40

600

Happel Cornelisse Architecten.

35


36


37


Ritme van archiefkasten

38


9.1

9.3

DOORSNEDE A

9.2

9.5

9.4

9.6

DOORSNEDE B

Tekening BT.9.01 Datum 18.04.2011 Wijziging --

DOORSNEDE C

Schaal 1/10

DOORSNEDE D

Happel Cornelisse Architecten

Archiefkar

39


40


41


Opklimmende meubelstukken; leestafel, archiefkast, boekenkast, achterwand

42


Leestafel

Computertafel

Archiefkast

Boekenkast

43


Vitrines met geëxposeerde archiefstukken

44


45


46


47


48


49


Ref.1 Fossielenzaal, Teylersmuseum Haarlem Architect: A. van der Steur, 1895

50


Project

Noord-Hollands Archief

Opdrachtgever Rijksgebouwendienst, Haarlem Noord-Hollands Archief, Haarlem

Architect Happel Cornelisse Verhoeven , Rotterdam

Ontwerpteam Ninke Happel, Floris Cornelisse, Paul Verhoeven, Carole Boeckx, Joana Garcia de Oliveira, Ties Linders, Bernd Korteling

Grafisch ontwerp

Stout/Kramer, Rotterdam

Aannemer Bouwbedrijf M.J. De Nijs en Zonen BV, Warmenhuizen

Aannemer interieur

Harmeling Interieurconcepten, Rijssen

Stoelfabrikant

Bannink, Borculo

Electrotechniek Schulte Lestraden, Lisse

Adviseur installaties

Adviesbureau Syperda-Hardy, IJlst

Start ontwerp

Februari 2010

Start bouw

Januari 2012

Oplevering

September 2012

B.V.O.

1200 m2

FOTOGRAFIE

Karin Borghouts

51

Happel Cornelisse Verhoeven Architecten BV Willebrordusstraat 10 3037 TR Rotterdam + 31 10 848 1888 www.hcva.nl [email protected]

NOORD-HOLLANDS ARCHIEF HAARLEM

Recommend Documents