No-nonsense zonder apenpakken

Wat iedere hotelier wil weten

mEI 2016 • EEN UITGAVE VAN HOSPITALITY MANAGEMENT

De Eindhoven Editie

High Tech Campus Hier kunnen hotels wat van leren

Van der Valk Eindhoven Zij bouwen door waar anderen stilstaan

Art Hotel Eindhoven

Koks vinden is een drama

Caroline Meevis, Blue Collar Hotel:

“No-nonsense zonder apenpakken” Eindhoven City Update

www.hospitality-management.nl •

•

Een uitgave van Uitgeverij PS: bv

advertorial

Centre Hotels enthousiast over complete automatiseerder “Een automatiseringsoplossing na één telefoontje” Steffan Hoogland maakt deel uit van een Amsterdamse hotelfamilie. Samen met zijn broer Jeffrey en zus Maxine is hij eigenaar van drie Centre Hotels in onze hoofdstad. Tot Centre Hotels behoren Hotel Citadel aan de Nieuwezijds Voorburgwal, Hotel Sint Nicolaas aan de Spuistraat en het eveneens aan de Spuistraat gelegen Budget Hotel Tourist-Inn. Wij spreken met Steffan over hotelautomatisering en waarom hij voor Van Staalduinen Automatisering (VSA) heeft gekozen. Verschillende partijen “Toen wij drie jaar geleden de hotels van mijn vader overnamen, zaten wij met onze IT-behoeften bij verschillende leveranciers. We hadden een partij die onze telefoondiensten verzorgde, een andere partij die de ondersteuning en hosting regelde en een derde firma die verantwoordelijk was voor de hardware. Heel onhandig, want zodra er iets misging legden alle partijen de verantwoordelijkheid steeds bij de andere leverancier neer. Dat is inefficiënt en ergerlijk”, vertelt Steffan.

“Sinds we wifi via VSA hebben, zijn alle klachten verleden tijd” Direct opgelost “We hadden destijds een nieuw camerasysteem dat aangesloten moest

worden op het netwerk. De verbinding mislukte, waarbij de netwerkbeheerder, de cameraleverancier en de supportafdeling naar elkaar wezen als veroorzaker van het probleem. We waren inmiddels drie maanden verder en onze problemen waren nog steeds niet opgelost! We besloten daarom contact op te nemen met VSA. Na één telefoontje was alles direct geregeld.”

Overstap naar Van Staalduinen Automatisering Hoogland kwam in aanraking met VSA door een advertentie over de cloudoplossingen van het automatiseringsbedrijf. “Toen ik contact met ze opnam, vernam ik direct dat zij totaalleverancier zijn voor alle automatiseringsvraagstukken. Van camerasystemen tot netwerkbeheer. Daarom zijn we vanaf eind december stapsgewijs overgestapt. Een groot pluspunt is ook dat ze veel ervaring hebben met wifi. Onze vorige aanbieder was vooral bekend met wifi in kantoren en kon niet inspelen op de piekmomenten die we in

de hotellerie zien. Tegenwoordig wordt er in hotels veel gestreamd en hier was de wifi niet op berekend. Sinds we wifi via VSA hebben, hebben we geen klacht meer gehad.”

Van alle markten thuis Hoogland is ook erg enthousiast over de professionaliteit van de support. “De kwaliteit hiervan is heel hoog en onze wensen worden adequaat opgepakt.” Wat de samenwerking met Albert Klumpje van VSA betreft , heeft de hoteleigenaar niets dan lof. “Wij zijn best wel een veeleisende partij, maar Albert bedenkt altijd overal een oplossing voor”, besluit Hoogland.

Automatisering van Centre Hotels Op het hoofdkantoor van Centre Hotels en de drie hotellocaties is het draadloos netwerk door VSA inmiddels vervangen. Het oude netwerk op die locaties was niet stabiel genoeg doordat er in de buurt veel accesspoints aanwezig zijn. Dit had gevolgen voor de kwaliteit en stabiliteit van het signaal. Door de netwerken te vervangen is dit probleem verleden tijd, met als resultaat een betere performance en een stabiel netwerk. Het volledige beheer van de draadloze netwerken bij de drie Centre Hotels ligt nu bij VSA, tot volle tevredenheid van de hoteleigenaar.

hotel & Food & Beverage

mei 2016

03

  

Advertentie

E Je kent je (potentiële) gasten. Je bouwt eenvoudig aan je eigen (CRM) database met rijk geprofileerde (potentiële) gasten. Je anticipeert slim en automatisch op voorkeuren en digitaal getoonde interesses. Je communiceert persoonlijk en meer gericht. Met krachtige emailmarketingtechnieken dirigeer je (potentiële) gasten naar je boekingssite. All Business is Local Je database is automatisch op basis van emailadres of postcode multi-lokaal opgebouwd. Met iConneqt heb je ook gereedschap om een boost te geven aan je lokale F&B en MICE omzet.

iConneqt-Hospitality.com

Geïntegreerd: Smart Database Management | Intelligente Web-interace | Krachge Email Markeng Unieke Geo Targeng opes | Event Management | Simple CRM | Gast enquêtes

voorwoord colofon

Hotel & Food & Beverage is een speciale uitgave van Hospitality Management, wat iedere hotelier wil weten ISSN: 1567-5084 Hospitality Management Leijenseweg 111F 3721 BC Bilthoven T: (030) 251 22 70 E: [email protected] W: www.hospitality-management.nl Uitgever Paul Sprakel [email protected] Accountmanager Judith ter Berg [email protected] Redactie Thijs Jacobs, Christel Tuin [email protected] Fotografie Jørgen Koopmanschap Vormgeving Twin Media Aan deze uitgave werkten mee: Bastiaan Driessen, Eindhoven 365, Jeroen Oskam, Anna de Visser-Amundson Voor abonnementen: T: (030) 251 22 70 E: [email protected] Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Alle abonnementen zijn jaarabonnementen en worden automatisch verlengd, tenzij uiterlijk 2 maanden tevoren schriftelijk wordt opgezegd. De abonnementsprijs bedraagt € 84,- excl. BTW (8 edities). Abonnementen buitenland: € 109,- excl. BTW (8 edities). Abonnementsprijs vanaf 01/01/2016. Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enig andere wijze, in elke vorm, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De informatie in deze uitgave is met zorg samengesteld. Redactie en uitgever kunnen niet verantwoordelijk gehouden worden voor onverhoopte fouten of onjuistheden, noch voor onvolledigheid van de informatie. Zij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele gevolgen. Indien u foto’s of ander beeldmateriaal en teksten ten behoeve van publicatie naar ons toestuurt, verklaart u daarmee dat het ons vrijstaat zonder enige beperking tot publicatie daarvan over te gaan en dat er geen rechten van derden zijn die zich daartegen verzetten. In voorkomend geval zult u Uitgeverij PS: bv vrijwaren van alle aanspraken van derden.

Op pad door de lichtstad In deze uitgave van Hotel & Food & Beverage duiken we onder in de gastvrijheidsbranche van de lichtstad. Natuurlijk hebben we het dan over Eindhoven, de stad waar Philips, ondanks het vertrek, nog overal aanwezig is. Ook binnen de hotellerie. We bezochten de High Tech Campus Eindhoven, waar je The Strip vindt. Aan de 400 meter lange ‘strip’ zie je verschillende F&B-outlets, waar de 10.000 werknemers en studenten dagelijks op hun wenken bediend worden. Collin Goedhart is manager van The Strip en rolt hier zijn visie op F&B uit. Met succes. En ja, ook dit terrein is een voormalig terrein van Philips. Natuurlijk bezochten we ook hotels, en wat is een F&B-hotelspecial zonder aandacht voor Van der Valk? De vestiging in Eindhoven heeft onlangs verschillende verbouwingen ondergaan en werkt ook met verschillende F&B-outlets. De F&B-operatie is hier enorm. Tijdens Kerst worden bijvoorbeeld jaarlijks 5000 gasten vakkundig in de watten gelegd door het team van Isabel de Carvalho en Max de Man Lapidoth. Ze vertelden mij dat F&B-mensen wars zijn van regeltjes en procedures en dat het succes van Van der Valk schuilt in de platte organisatie en het plezier van de werknemers. Dan gaan we door naar een ander pand dat ooit aan Philips toebehoorde. Op het hippe Strijp-S staat het Blue Collar Hotel, dat een stoere uitstraling heeft en waar Caroline Meevis ons vertelde dat de blauwe overall die aan de muur hangt, een eerbetoon is aan de Philips-arbeider. De traditionele hotellerie wordt er door Caroline en eigenaar Bart – een imposante verschijning met een wilde baard – met argusogen bekeken. Ook hier zien we een platte organisatie, relaxte werknemers

en een instelling die nogal verschilt van die van grote hotelketens. Als general manager sta je hier gewoon tot aan de oksels in het vet, wanneer de afwassers hulp nodig hebben. Dit hotel is tevens regelmatig het decor van rockoptredens, die in de theaterzaal plaatsvinden. Een te gek (en een beetje gek) hotel. We bezochten hierna ook het Inntel Hotels Art Eindhoven. Een hotel dat minder ver van de traditie af staat en waar het moeite kost om niet-gasten van het F&B-aanbod te laten genieten. Een probleem dat vele hoteliers kennen. Ook hier is Philips onderdeel van het geheel, want een deel van het hotel bevindt zich in de bekende lichttoren.

“Tot aan de oksels in het vet” Eindhoven heeft veel te bieden. Het is geen Amsterdam, maar dat weet de Eindhovenaar maar al te goed. De stad is wel in opkomst en je voelt een positieve en creatieve ‘vibe’, die een aantrekkingskracht op toeristen heeft. Strijp-S is bijvoorbeeld een vrijplaats voor creatieve ondernemers en de High Tech Campus is een mooi visitekaartje voor de stad, maar Eindhoven heeft nog een te klein onderscheidend hotelaanbod. Dat beaamt Pieter Bruns, general manager van het Art Hotel. In deze uitgave nemen we je mee door de lichtstad, maar besteden we ook aandacht aan andere F&B- issues, zoals ‘waste’, het vinden van goede koks en inzicht in hoe je meer verdient aan wijn. Veel leesplezier toegewenst.

T h i j s J aco b s h o o f d r e dac t e u r


mei 2016

05

Inhoud

26

Rock ’n roll bij het Blue Collar Hotel

Op een bank in de hoek hangen een paar relaxte hotelgasten, aan de bar staan stoere mannen met baarden. Het personeel loopt er vrolijk bij; ze hebben het duidelijk naar hun zin en hebben casual kleding aan. “Wat ik van de bedrijfskleding in traditionele hotels vind? Met alle respect: ik vind het apenpakken. Wij vinden interactie tussen onze gasten en het personeel belangrijk, de drempel moet daarom laag zijn en je moet kunnen zijn wie je bent”, vertelt general manager Caroline Meevis.

06


mei 2016

in dit nummer

18

08

“Waarom wij een positieve uitzondering zijn binnen de hotellerie?”, vraagt F&B-manager Isabel de Carvalho. “Wij bouwen door waar anderen stilstaan. Dat heeft met de economie te maken natuurlijk, maar de vernieuwing pakt voor ons goed uit. De nieuwe generatie staat nu aan het roer; er waait een frisse wind door het bedrijf en het management is fris en jong. We hebben binnen ons aanbod speciale F&B-outlets gecreëerd, zodat er voor ieder wat wils is, ook voor de internationale gasten.”

De bar is overduidelijk de eyecatcher van het Art Hotel in Eindhoven. “Niet alleen het uiterlijk van de bar moet veel gasten aanspreken, maar ook het assortiment is breed en eigentijds. We bieden een mooie selectie speciaalbieren aan en ook op het gebied van cocktails staan we ons mannetje”, aldus F&B-manager Toon van Liempd.

Vernieuwende F&B bij Van der Valk Eindhoven

Speciaalbieren en cocktails Inntel Hotels Art Eindhoven

thema's

14 City update Eindhoven 22 Waar zijn de chef-koks gebleven? 30 Convenience 38 Waste 46 Hoe verkoopt u meer wijn?

Interviews

08 Inntel Hotels Art Eindhoven 18 Van der Valk Eindhoven 26 Blue Collar Hotel 32 High Tech Campus

Ondernemen

22 Waar zijn de chef-koks gebleven? 46 Hoe verkoopt u meer wijn?

En verder…

32

Smullen op de High Tech Campus

05 Voorwoord 12 Productnieuws 14 Eindhoven in cijfers 36 Productnieuws 43 Waar of niet waar? 44 F&B in beeld

Online

Eindhoven is groot geworden door en met Philips. Op de High Tech Campus studeren en werken 10.000 mensen en op het oude terrein van Philips wordt op een open manier gewerkt aan innovaties. Op het gebied van F&B kunnen hoteliers leren van de bedrijfsvoering van de F&B-outlets op de campus.

Meest gelezen: • Advertorial: Diverse hotels te koop aangeboden • Hotelrobot in dienst bij hotels Hampshire • Reageren op hotelrecensies niet altijd positief • Hospitality Management 25 jaar: interview Giovanni van Eijl • Golden Tulip ZoetermeerDen Haag feestelijk geopend hotel & Food & Beverage

mei 2016

07

interview

“Van der Valk is zo’n beetje de enige positieve uitzondering binnen de hotellerie”

Breed aanbod van F&B kan een nadeel zijn Traditionele hotels blijven moeite houden om niet-gasten kennis te laten maken met hun F&B-aanbod. Inntel Hotels Art Eindhoven kampt ook met dit probleem, maar ziet wel een groei in het aantal niet-gasten binnen de F&B, mede door de recente verbouwingen. Pieter Bruns, general manager, en Toon van Liempd, F&Bmanager, staan ons te woord.

A

fgelopen jaar hebben we verbouwd”, vertelt Pieter. “De ruimte hebben we intiemer gemaakt, zonder de grootsheid van het geheel aan te tasten. De hoogte van de plafonds maakte de ruimte onpersoonlijk en dit hebben we goed weten te maskeren door het gebruik van draadgordijnen, zoals boven de bar en in de eetzaal.” Het gebouw is inderdaad imposant en is deels gevestigd in de monumentale Philips lichttoren. Hier werden in het verleden de eerste gloeilampen van het Eindhovense bedrijf gefabriceerd en getest.

De bar als eyecatcher


mei 2016

Duur ontbijt moet je kunnen verantwoorden

De bar is overduidelijk de eyecatcher van de openbare ruimte. “Niet alleen het uiterlijk van de bar moet veel gasten aanspreken, maar ook het assortiment is breed en eigentijds. We bieden een mooie selectie speciaalbieren aan en ook op het gebied van cocktails staan we ons mannetje. Er is een groei van niet-gasten te zien, maar het blijft moeilijk. Er zijn bijvoorbeeld wel gasten die speciaal naar onze bar komen na een wedstrijd van PSV, want het stadion is om de hoek”, vertelt Toon.

Dan het ontbijt. Van de hotels die we in deze uitgave van Hotel & Food & Beverage bezoeken, blijkt de prijs hier het hoogst. “Je betaalt 22,50 euro voor het ontbijt”, aldus Pieter. “Daarmee zijn we niet de goedkoopste, maar ook zeker niet de duurste. Die prijs kunnen we absoluut verantwoorden, want we werken hier met ‘front cooking’, waarbij de gasten alles zien

Drempel is hoog

“Leisuregasten steken weleens een croissantje in de tas”

Toon vervolgt zijn betoog: “De drempel om een hotel te bezoeken puur en alleen voor F&B is hoog. Van der Valk is zo’n beetje de enige positieve

08

uitzondering binnen de hotellerie. Van oudsher denkt men dat het eten in een hotelrestaurant slecht en duur is. In het buitenland is dat al jaren niet meer zo en ook binnen Nederland zijn we goed bezig; toch is het beeld van het grote publiek ten opzichte van hotels nog niet veranderd. Ons restaurant is bijvoorbeeld internationaal georiënteerd en we werken met een open keuken. Op de kaart staan goede gerechten voor een goede prijs. Bovendien kunnen we de ruimtes verkleinen met de draadgordijnen, zodat de sfeer intiemer en gezelliger wordt.”


mei 2016

09

interview

“Eten in een hotel heeft het stempel van slecht en duur” gebeuren. Je ziet wel duidelijk verschil tussen de zakelijke en de leisuregast. Leisuregasten ontbijten uitgebreid en steken weleens een croissantje in de tas. Dat moet kunnen, wat mij betreft. De zakelijke gast ontbijt meestal vroeg en snel. Voor die gasten bieden we ook ‘coffee to go’ aan, zodat ze snel weer op weg kunnen. In het weekend kun je hier ontbijten tot twaalf uur en de check-out is dan ook om twaalf uur. Eindhoven is meer in trek, ook bij toeristen. Bij stelletjes wordt de stad steeds populairder, maar ook op evenementen komen meer bezoekers af. Denk daarbij bijvoorbeeld aan concerten in het Klokgebouw.”

Eindhoven loopt een beetje achter Eindhoven is geen Randstad. Volgens Pieter en Toon loopt de stad dan ook een beetje achter, vergeleken met de Randstad. “Dat klopt”, zegt Toon. “In de Randstad, en dan met

name in Amsterdam, wordt de cocktailbar in een hotel gezien als businessmodel. Dat kan hier niet. Toch is Eindhoven een stad die steeds meer in de belangstelling staat en wordt gezien als een hip alternatief voor Amsterdam. In de hoofdstad word je onder de voet gelopen door toeristen, terwijl je hier de ruimte hebt. Daarnaast zie je in Eindhoven veel creativiteit; denk aan Strijp-S en de High Tech Campus.” Pieter vult aan: “Wat Eindhoven wel mist, is een goed aanbod in onderscheidende hotels. Dat valt tegen. Sommige hotels zijn wel mooi, maar niet bijzonder. Wij moeten ook een breed publiek aanspreken, want we bedienen zowel de leisuremarkt als de zakelijke markt en moeten dus voor iedereen wat hebben. Dat geldt zowel voor het F&B-aanbod als de andere faciliteiten en de inrichting van het hotel.”

Niet vragen naar budget Binnen de horeca is er steeds meer nadruk op ‘local’ en bewuste keuzes. Toon: “Ook wij bieden lokale producten aan, zoals bieren van lokale brouwers. Bovendien zorgen we ervoor dat deze bierkaart steeds wisselt. We

“Uiteindelijk moet iedereen zich hier thuisvoelen” hanteren wel prijsdifferentiatie op de menukaart, maar bij koffie doen we dat bijvoorbeeld niet. Er wordt dan ook nooit gevraagd naar een drankenkaart. Feitelijk is prijs ondergeschikt aan kwaliteit: mensen zijn best bereid te betalen, wanneer je aan kunt bieden waarnaar ze op zoek zijn. Wij vragen niet naar het budget, maar naar de smaak en daarbij is het verhaal belangrijk. Dat geldt ook voor de kamers; bij een kamer met een jacuzzi is de prijs ondergeschikt.”

10


mei 2016

Pizza op de kamer Er zijn gasten die wél kiezen op basis van prijs en een pizza bestellen voor op de kamer. Dat gebeurt vast ook weleens in het Art Hotel? “Natuurlijk”, zegt Pieter lachend. “Maar daar heb je geen invloed op. Je ziet het gebeuren en het enige dat je kunt doen is er goed mee omgaan. Dit is ook de reden dat we zelf pizza verkopen. Als de gasten die een pizza hebben besteld ook nog vragen om een bord en bestek, dan krijgen ze die gewoon. Geen probleem. Uiteindelijk moet iedereen zich hier thuisvoelen. Of er nog wel behoefte is aan roomservice? Ja, dat wel. Je moet het wel goed aanbieden en het moet geen negatief effect hebben op de bedrijfsvoering. Blijkbaar wil men op de kamer eten, dus moeten we dat faciliteren.”

Goed lunchen voor zakenmensen De lunchkaart ziet er goed uit, maar toch zien we weinig gasten lunchen in het hotel. Toon: “Voor de zakelijke gasten hebben we vaak lunchbuffet-

ten, maar gasten van buiten laten het afweten. Ze weten ons simpelweg niet te vinden en ik denk dat je het eerst eens ervaren moet hebben. Ook hier zien we wel groei, want de faciliteiten zijn goed: het eten is uitstekend, de service is top en we hebben gratis wifi. Voor zakenmensen is onze locatie uitstekend geschikt, want je kunt hier rustig zitten… Hier komt die hoge drempel weer om de hoek kijken.”

degenen die afstuderen liever kiezen voor een operationele functie binnen een ander segment. De meest gemotiveerde koks willen vaak werken in een sterrenzaak en de horeca is leuk als je 18, 19 of 20 jaar oud bent, maar met een gezin verandert het verhaal. Dan gaan ze iets anders doen. Het niveau? Daar kunnen we het niet eens over hebben, want dan moet je eerst sollicitanten hebben. Ja, zo erg is het. We zien dat het aantal klassen terugloopt bij koksopleidingen en dat we ook steeds minder vaak stagiaires aangeboden krijgen.” Nederlandse studenten lopen graag stage in het buitenland. Komen er dan nooit aanvragen van buitenlandse studenten die in Nederland stage willen lopen? “Nee, dat is lastig”, aldus Toon. “In het buitenland wordt het algemeen veel beter geaccepteerd dat je in het Engels wordt aangesproken binnen de horeca. Nederlanders zijn star en vinden dat het personeel Nederlands moet spreken. En dat terwijl wij zeventig, tachtig procent van onze tijd Engels spreken omdat we zoveel buitenlandse gasten over de vloer hebben. Dat is eigenlijk best vreemd, als je er zo over nadenkt.” Inntel Hotels Art Eindhoven is een traditioneel hotel dat probeert de beeldvorming over de hotellerie bij het grote publiek te veranderen. Dat dit zo moeilijk gaat, doet niets af aan het feit dat het team keihard werkt om het hotel op de kaart te zetten. De locatie is schitterend, op de menukaart valt niets af te dingen en Eindhoven is in opkomst. Hier is nog veel mogelijk. •

Koks zijn niet te vinden

T e k s t Th i j s J ac o b s

Dat hotels het lastig hebben met F&B en mensen van buiten, is wellicht te verklaren door het feit dat de kaart breed moet zijn. Leisuregasten willen verwend worden, terwijl zakelijke gasten het eten vaak ‘net als thuis’ willen hebben, of in ieder geval een ‘luxe versie van thuis’. Je echt onderscheiden kun je dus niet en het vinden van een goede chef-kok blijkt voor veel hotels dan ook een onmogelijke opgave. “Dat zien wij ook”, zegt Pieter. “Koks vinden is een drama.” Toon vult aan: “Wij zijn ook een leerbedrijf, maar zien dat

Inntel Hotels Art Eindhoven in cijfers: • 230 kamers en suites • 3 zalen • 1 restaurant met open keuken • 1 (cocktail)bar • Philipsfabriek de Lichttoren werd in 1909 gebouwd • Inntel Hotels werd eind 2013 eigenaar van het pand


mei 2016

11

Productnieuws

Banquetingoplossingen

Het Premium Party Food-assortiment van Dero Foods biedt een breed scala aan handige banquetingoplossingen. Variërend van typisch Engelse handgemaakte hapjes tot steenoven gebakken miniquiches, voegt dit assortiment kleur en meerwaarde toe. De premium canapés zijn gemaakt met topkwaliteit grondstoffen en met de hand afgewerkt. Ze geven de hotelier kwaliteit en gemak, maar lijken zelfgemaakt. Dero Foods Premium Party Food producten zijn uitermate geschikt voor gebruik in banqueting, high tea, borrel & high wine, op buffetten en tijdens recepties.

Nieuw: verse yoghurtdispenser Verse yoghurt op elk moment van de dag uit een compacte en gekoelde machine van SilverKing USA. Hygiënisch, gebruiksvriendelijk en kostenefficiënt doordat u zelf de hoeveelheden kunt instellen. Bovendien bepaalt u zelf de smaak yoghurt door de unieke en eenvoudig te plaatsen yoghurtzak (Bag-in-Box). Diverse toppings maken de yoghurt helemaal af. Uitstekend geschikt voor hotellerie, retail en catering. Voor meer informatie of een demo: 023-6200005. Boarn Dairy, www.boarndairy.com

Dero Foods, www.derofoods.nl, [email protected]

Gin gemaakt van wasabiwortel Naast de reeds bekende varianten van Skully Gin; Tangerine Twist, London Dry en Oriental Citrus zorgt Skully Gin nu voor een primeur met de Smooth Wasabi. Deze nieuwe onderscheidende Skully Gin-variant kenmerkt zich door zijn uitgesproken geur, smaak en kleur. Door zijn pittige afdronk is deze gin perfect te combineren met gerechten uit de Japanse keuken en voldoet hij helemaal aan het DNA van Skully Gin. Skully Gin, www.skullygin.com

Weizen voor bierliefhebbers Nu de zon zich steeds vaker laat zien, is het tijd voor heerlijk, verfrissend Weizenbier. Ouderkerk’s Goud begon in 2014 als hobbyproject van vader en zoon, maar is inmiddels uitgegroeid tot een succesvolle microbrouwerij. De bieren worden onder andere geschonken bij de Amsterdamse restaurants van Loetje en Yoepz Kip & Kreeft, The Uptown Meat Club en Tap Zuid. Naast een Pale Ale, een Brown Ale en een ‘Session bier’, brouwt de microbrouwerij uit Ouderkerk aan de Amstel nu ook Weizenbier. Ouderkerk’s, www.ouderkerksgoud.nl

12


mei 2016

AIRBNB WIL OOK RONDLEIDINGEN AANBIEDEN

RESTYLING TOWNHOUSE KURHAUS HEEFT BESTE Heeft u ditHIGH gemist TEA VANop NEDERLAND DESIGNHOTEL MAASTRICHT

hospitality-management.nl? GRAND CAFÉ MARIA UTRECHT OP DE SCHOP

BOOKING.COM WIN HET NIEUWE PROEFBOEK VAN PETER KLOSSE! LANCEERT MESHOE ZIT HET NU MET TERRASSEN? SAGES INTERFACE STARBUCKS BOEKT

MEER

OMZET EN WINST

CONSUMENTENVERTROUWEN NEEMT WEER TOE

ONTBIJTMENU’S MCDONALDS

STEEDS POPULAIRDER

GASTEN IN PYAMA KRIJGEN KORTING IN BRUSSELSE HOTELS

GM'S BIJ CARLTON NIEUWE BISTRO BIJ HOTEL COLLECTION LANDGOED LAUSWOLT

DE BONTE ASSEN Schrijf u viaWEVER de website in voor de nieuwsbrief en mis niets! BREIDT FORS UIT

Eindhoven in cijfers De oppervlakte van Eindhoven bedraagt 88,84 km². In de lichtstad wonen 223.2200 mensen, waarvan 20.153 mensen met een andere nationaliteit. Maar liefst 158 nationaliteiten leven samen in de lichtstad. De meest vertegenwoordigde nationaliteiten zijn Turks, Pools, Indiaas, Chinees en Duits. In de stad wonen 8478 expats, voornamelijk Duitsers, Vlamingen en Britten. Zo’n 3.343.000 Nederlanders brachten de stad een bezoek. Ze gaven gemiddeld 46 euro uit. Zo’n 35% was 50+, 33% tussen de 25 en de 49, 20% tussen de 15 en 24 en 11% was jonger dan 14 jaar tijdens hun bezoek. De lichtstad telt zo’n 6 musea, die gezamenlijk zo’n 300.000 bezoekers ontvingen. Het van Abbemuseum is met 100.000 bezoekers het meest populair. Eindhoven huisvest maar liefst 98 evenementen die 3.643.600 belangstellenden trokken. De bezettingsgraad

14


mei 2016

van hotels in Eindhoven is in 5 jaar gegroeid van 63 naar 70%. Eindhoven is de enige hotelstad in Nederland met 98% betrouwbare cijfers. De stad telt 23 hotels die gezamenlijk goed zijn voor 2065 kamers. In 2015 kwamen er 3 hotels, samen goed voor 106 kamers, bij. De kamerprijs is niet gestegen sinds 2008. In de komende 3 jaar komen er 5 hotels bij. Samen vertegenwoordigen zij meer dan 500 kamers. De stad telt ook een ‘onderwijshotel’ en 3 hostels. Meer dan 70% van het aantal kamers heeft een viersterrenniveau. Meer dan 95% van het aantal kamers is van drie- en viersterrenniveau. Sinds 2010 zijn er 38% meer hotelkamers. De grootste groei zit in het driesterrensegment met een toename van 74%. Philips, DAF en ASML zijn de grootste zakelijke hotelaanvragers. De business mix wijzigt naar meer leisure. Bronnen: www.invasthotels.com, www.thisiseindhoven.nl


mei 2016

15

interview

“We kunnen groepen van 5 tot 2500 man aan” 18


mei 2016

“Ik vraag me af of F&B voor andere hotels wel zo belangrijk is”

“Hospitality is plezier maken” Wat is een special over F&B in de hotellerie zonder een vestiging van Van der Valk? De vestiging in Eindhoven is zeer de moeite waard, aangezien 3,5 jaar geleden een flinke verbouwing heeft plaatsgevonden en een grote multifunctionele zaal van bijna 1000 vierkante meter werd bijgebouwd. Isabel de Carvalho en Max de Man Lapidoth zijn beiden F&B-manager in het hotel en ontvangen ons met open armen.

W

aarom wij een positieve uitzondering zijn binnen de hotellerie?”, vraagt Isabel. “Wij bouwen door waar anderen stilstaan. Dat heeft met de economie te maken natuurlijk, maar de vernieuwing pakt voor ons goed uit. De nieuwe generatie staat nu aan het roer; er waait een frisse wind door het bedrijf en het management is fris en jong. We hebben binnen ons aanbod speciale F&B-outlets gecreëerd, zodat er voor ieder wat wils is, ook voor de internationale gasten. Onthoud ook dat de roots van Van der Valk liggen in de F&B, en dat de hotelfunctie pas later kwam.” De toon is gezet. F&B is de grote kracht van Van der Valk, maar dat wist u ongetwijfeld al.

Verschillende F&B-outlets Van der Valk Eindhoven beschikt over drie restaurants met ieder een andere inslag. Het hippe OZZO Sushi & Lounge, live cooking restaurant Het Buffet en à la carte restaurant Martinus. “Martinus verwijst naar Marti-

nus Van der Valk, die samen met zijn vrouw Rie ruim 80 jaar geleden café ‘De Gouden Leeuw’ opende in Voorschoten”, vertelt Max. “Restaurant Martinus heeft een kleine kaart, met veel regionale producten en een eigen benadering. We willen geen eenheidsworst, want dan verlies je terrein. Het buffet is daarentegen all-in-one; de term ‘all you can eat’ gebruiken wij niet, want dan denk je aan een tijdslimiet. Daar doen we niet aan. Hier heerst Brabantse gemoedelijkheid en onze gasten kunnen de tijd nemen om te genieten van hun diner. Live cooking is onderdeel van de ervaring en je ziet dat het buffet goed loopt bij onder meer gezinnen en families. Je weet op voorhand wat een avond met de familie je gaat kosten en je komt niet voor onverwachte financiële verrassingen te staan. In de OZZO Sushi & Lounge hebben we naast onze zelfgemaakte sushi ook burgers met een Aziatische uitstraling op de kaart en de OZZO bar is een fantastische plek om te ontspannen.”

Feest voor 2000 man Op het moment dat het interview plaatsvindt, is het team druk in de weer met de voorbereidingen voor een feest. Er komt zo’n 2000 man op bezoek de volgende avond en er wordt gebruikgemaakt van verschillende zalen. Isabel: “Dat is inderdaad druk voor ons, maar het levert geen stress op. We zijn het gewend, want onze F&B-outlets zitten bijna altijd vol en we hosten vrijwel dagelijks meetings, congressen en feesten. Ja, dit is een van de grootste events die we ooit hebben gedraaid. In de grote feestzaal speelt morgenavond een band en een aangrenzende ruimte wordt ingericht als stand-up comedy theater… Tussen alle zalen in worden F&B-outlets gecreëerd, zodat iedereen een geweldige avond heeft. Vergeet niet dat wij dicht bij de High Tech Campus zitten, waardoor veel expats hier regelmatig over de vloer komen. De nabijheid van sportfaciliteiten, zoals het Pieter van den Hoogenband Zwemstadion, zorgt ervoor dat professionele sporters hier verblijven en bijeenkomsten houden en we herbergen regelmatig conferenties. Ons publiek is dus uitermate divers en iedere dag staan we weer voor andere uitdagingen. Wij zijn een 5-hamer congres- en vergaderbedrijf en kunnen groepen van 5 tot 2500 man aan in onze 23 zalen. Ons F&B-team telt nu zo’n 80 mensen; dat is een groot team, maar we hebben het hiërarchische en traditionele element weggehaald uit de organisatie. De sfeer die wij onderling beleven, werkt door


mei 2016

19

interview

op de gast. We zijn dan wel een van de grootsten, maar het blijft klein van karakter. Daarin schuilt de kracht van ons bedrijf.”

“F&B-mensen houden niet van procedures en regeltjes”

Hospitality is plezier maken De afgelopen week was een bijzonder drukke week voor Isabel en Max. Twee grote congressen, veel gasten voor buffet en diner en dan ook nog de Swim Cup, die zorgde voor een massale toestroom van sporters en sportclubs. Max: “In principe hebben wij drie primaire doelgroepen: leisure, zakelijk en sportgasten. Die laatste groep behoeft een andere benadering. Zij zijn zo geconcentreerd bezig met de

sport, dat ze geen behoefte hebben aan een praatje. Ons personeel moet altijd een goede inschatting maken van de behoefte van de gast. Het ene moment heb je een professionele sporter voor je, maar een paar minuten later krijg je te maken met een familie, waarvan de oma tachtig jaar oud is geworden. Dan wordt een praatje juist wel gewaardeerd. We selecteren ons personeel vooral op communicatieve vaardigheden. Met een dienblad lopen kun je leren, maar met mensen omgaan niet. Bij het buffet zie je enorm veel verjaardagen met de bekende vuurwerkjes. Vlot en vrolijk personeel is een voorwaarde om onze gasten met een glimlach te laten vertrekken. Hospitality is plezier maken en de gast neemt vooral het goede gevoel mee naar huis.”

Groot geworden met buffet Van der Valk Eindhoven heeft nu een vast buffetrestaurant met ‘live cooking’. Vroeger moest een buffet speciaal klaargezet worden, wat best een grote operatie bleek. “We zijn groot geworden met onze buffetten”, vertelt Isabel met een grote glimlach. “Als ik terugdenk aan vroeger, dan heb ik het over tien tot vijftien jaar geleden, dan denk ik aan Kerst. Op de plek waar nu het casino zit, organiseerden we een diner-dansant met ‘Sylvester-thema’. 500 gasten kwamen daar op af, vaak was het onderdeel van een arrangement. We hebben de ruimte zelfs ooit voorzien van een echte ijsbaan. Als ik terugdenk aan wat voor werk dat was… Vooral het steeds weer opzetten van het buffet was een tijdrovend karwei. Nog steeds is Kerst ieder jaar ongelofelijk druk, we krijgen zo’n 5000 gasten over de vloer in drie dagen tijd.”

Altijd blijven vernieuwen Nog even terugkomend op de innovatiedrang van Van der Valk. Welke

20


mei 2016

veranderingen zijn er aanstaande in Eindhoven? Max: “We zijn nu bezig met een paar proefopstellingen van onze hotelkamers. Er komen proefslapers over de vloer om deze kamers te testen. Een kamer is immers niet voor vijf jaar. We gaan 269 kamers omgooien en als je voor klaar bent, dan kun je achter weer beginnen. Zo gaat dat bij ons: we zijn altijd bezig met vernieuwingen, maar ook met onderhoud. Ter illustratie: we hebben een schilder fulltime in huis, twee tuinmannen in dienst en de technische dienst heeft een bezetting van vijf man. De kamers worden gerealiseerd door Valk Design. Sinds kort hebben we ook een bakkerij in huis, met de naam Schellens. Dat is een begrip hier in Eindhoven. Deze conceptstore wordt ook uitgerold naar verzorgingshuizen. We kijken ook naar het buitenland. In 2017 starten we met een nieuw concept. Of dat iets met take-away is? Dat laat ik voor nu even in het midden.”

Horeca is geen bijbaantje Max vreest dat werken in de horeca in Nederland niet op waarde wordt geschat: “We zijn met het managementteam onlangs naar Lissabon geweest. Prachtig om te zien met hoeveel passie en liefde voor het vak men daar in de horeca werkt. In Nederland is de horeca een bijbaantje, maar in het buitenland is het een vak. Hier in Nederland heeft de horeca een mindere naam: het beeld dat je keihard moet werken voor weinig geld, dat je altijd werkt wanneer anderen vrij zijn en dat er geen pauzes zijn, heerst nog altijd. En dat terwijl dat niet meer zo is. Er is pauze, tijd om te eten en in het weekend heb je een dag vrij voor je privéleven. We steken veel energie in ons personeel door bijvoorbeeld het aanbieden van opleidingen. Mensen met een beperking worden door ons

op weg geholpen en krijgen een baan aangeboden. Dat is niet alleen goed voor die mensen, maar ook voor het hele team. Ik zie het als een verrijking voor je leven, want als je niet uitkijkt, vind je alles maar normaal.”

F&B-manager als ondernemer F&B-managers zijn bij Van der Valk in Eindhoven alleskunners met een commerciële pet op. Isabel: “Als F&Bmanager ben je bij Van der Valk ondernemend, en dat is best een verschil met hoe het in een traditioneel hotel gaat. Wanneer een gast iets wil buiten het standaard assortiment, dan bekijken we alle mogelijkheden dan gaan we het gewoon doen. De hele club is flexibel. In feite vraag ik mij sterk af of F&B voor andere hotels wel zo belangrijk is; het krijgt er in ieder geval minder aandacht dan hier. Wanneer F&B niet lekker

loopt, dan is het immers een kostbare operatie. Wij kennen geen opgelegde procedures vanuit de top, in tegenstelling tot verschillende grote hotelketens. Dit neemt niet weg dat ook wij procedures en regeltjes hebben, maar die mogen nooit een belemmering vormen voor onze service en gastvrijheid. ‘Kan niet’ bestaat niet en we beseffen dat F&B-mensen gevoelsmensen zijn. Die kun je niet beteugelen met regeltjes, dat werkt niet.” Het is duidelijk. De F&Boperatie bij Van der Valk Eindhoven is groot en complex, maar met zulke flexibele en creatieve enthousiastelingen aan het roer loopt alles op rolletjes. De onderlinge sfeer is goed en dat merkt de gast. Ongedwongen, amicaal en op een prettige manier professioneel. Geen wonder dat Van der Valk tegen de wind in blijft groeien. •

“Tijdens Kerst komen hier 5000 gasten”

Van der Valk Hotel Eindhoven in cijfers: • 269 hotelkamers • 23 zalen • 3 restaurants • 80 man personeel in de F&Boperatie • 5000 gasten over de vloer tijdens Kerst • Multifunctionele zaal van bijna 1000 vierkante meter

T e k s t Th i j s J a c o b s


mei 2016

21

Waar zijn de chef-koks gebleven? “Gasten willen niet meer gaan betalen voor een mooi diner”

De zorg over het tekort aan goede vakmensen voor de keuken speelt al enkele jaren. Recent lijkt de toestand verergerd: hotels in Amsterdam klagen steen en been, en ook in Rotterdam wordt de situatie schrijnend genoemd. Wat is er aan de hand? Oude rotten in het vak wijzen op de werkhouding van de jonge generaties. De vakbonden geven de arbeidsomstandigheden de schuld. Hotels vinden dat de opleidingen te weinig geschoolde koks afleveren. En scholen klagen over verscherpte opleidingseisen.

22


mei 2016

Een kwestie van mentaliteit? Afgelopen maart verwoordden Erik van Loo (Parkheuvel) en Remco Jansen (Dining 56, Arnhem) op het platform Kokswereld de kloof tussen de oude garde en de nieuwe instroom uit de ‘faciliteergeneratie’: “Mensen van 20 tot 25 jaar die door hun ouders uit de wind worden gehouden. Ze zijn minder gemotiveerd, hoe de huur wordt betaald boeit ze niet. [...] Jonge mensen willen niet te lang werken en niet in het weekend, maar dat gaat natuurlijk niet.” De hoge eisen die aan het personeel worden gesteld moeten vertaald worden in goede arbeidsvoorwaarden, al is dat lastig: de consument wil namelijk niet meer geld gaan betalen voor een mooi diner. Naast arbeidsvoorwaarden en mentaliteit geeft het artikel aanbevelingen voor de opleiding en begeleiding van jonge koks: een betere aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk, en meer aandacht voor ervaren en vakbekwame leermeesters. Op het punt van de opleiding baart met name de aanscherping van de taal- en rekeneisen in het MBO zorgen. Dit was, een half jaar geleden, ook

onderdeel van de drieledige diagnose van Ricardo Eshuis, directeur van de Stichting Vakbekwaamheid Horeca: de vraag naar koks was gestegen, de uitstroom uit het MBO dreigde te verminderen en het arbeidsverloop in de Nederlandse horeca is vanouds hoog. Eshuis sprak in een radioprogramma met chefs Niven Kunz en Bart van Olphen (Fish Tales). Van Olphen bracht een nuancering aan: in het hogere segment waren de problemen beperkt, maar voor het werken in formulerestaurants in het middensegment lopen jongeren niet meer warm. De voorgestelde oplossing was dan ook, naast betere voorlichting in het onderwijs en

“Als er een kok langskomt nemen we hem aan, ook als er geen vacature is”

Rubriek

het opleiden van mensen in de branche zelf, het managen van de passie van jonge talenten door ze zicht te bieden op een mooie carrière in het vak.

Het kokstekort in de Verenigde Staten Nu staan de problemen in Nederland niet op zichzelf. In steden als New York, Chicago en San Francisco zijn de tekorten nijpend. Alfred Portale van Gotham Bar and Grill vertelt: “Een paar jaar terug kreeg ik voor een vacature 12 CV’s, liet ik 3 of 4 kandidaten meedraaien in de keuken en nam ik een beslissing. Nu gaat het andersom: er is één kok en 12 restaurants zitten achter hem aan.” Paul Kahan (One Off Hospitality Group, Chicago) verklaart: “Als er een kok langskomt nemen we hem aan, ook als er geen vacature is. Want we krijgen wel weer een vacature.” In de analyses uit de Verenigde Staten komen de volgende elementen steeds terug: Er zijn veel meer restaurants: Onze welvaart is gestegen en ons consumptiepatroon verandert. We gaan vaker

“Goed personeel wordt kieskeuriger” uit eten. Er is veel meer vraag naar koks. Dit betekent ook dat goed personeel kieskeuriger wordt. Als er een baan vrij is in een interessante keuken, als een restaurant dichter bij huis is of meer geld biedt, is dat een reden om te vertrekken. Het oude carrièrepatroon is dood: Los van deze kieskeurigheid, en een mogelijke mentaliteitsverandering, is ook de carrièreverwachting anders. Starters hebben veel geld en tijd geïnvesteerd in een goede opleiding —studeren aan het Culinary Institute of America kost alles bij elkaar 31.000 dollar per jaar— en willen zich niet jarenlang van onderaf opwerken. Salarisontwikkeling: In de Verenigde Staten zijn de salarissen de afgelopen jaren achtergebleven bij de inflatie.

“Jonge mensen willen niet te lang werken en niet in het weekend, maar dat gaat natuurlijk niet”

Onrealistische ambities: Alle jonge koks verwachten een tweede Anthony Bourdain te worden. Tv-programma’s geven een te glamoureus beeld van het beroep. Ruimere carrièreopties: Veel jonge talenten beginnen voor zichzelf. Vroeger was het werken in een prestigieuze keuken de beste manier om jezelf te bekwamen, maar nu niet meer per sé, licht Maureen Drum-Fagin (Institute of Culinary Education) toe: “Je kunt nu werken met dezelfde leveranciers, dezelfde topingrediënten, samenwerken met dezelfde boeren door te gaan werken als een ambachtelijke producent of met een foodtruck.”

Bevindingen uit onderzoek Het feit dat het kokstekort zo’n groot probleem is in de Verenigde Staten, maar ook in het Verenigd Koninkrijk of Australië, duidt erop dat we dieper moeten graven dan toevallige Nederlandse omstandigheden. Gelukkig is er op deze plaatsen ook onderzoek gedaan naar het verschijnsel waar wij lessen uit kunnen trekken. Personeelsverloop is geen natuurverschijnsel: We zijn gewend geraakt aan hoog personeelsverloop en bouwen dit voor een deel zelf in, bijvoorbeeld door met studenten en andere tijdelijke krachten te werken. Maar in feite blijft het gewoon een managementprobleem. Met training en loopbaanbegeleiding kan het verloop en het verlaten van het beroep worden tegengegaan. Roeping of beroep? De tevredenheid met het werk varieert sterk met leeftijd. Ouderen zijn meer tevreden dan recente instromers. Ook degenen die hun werk zien als een persoonlijke investering zijn meer tevreden dan degenen die in de keuken staan voor het geld. De gevolgen van ‘deskilling’: Er bestaat een spanning tussen het creatieve vakmanschap en standaardisering. “Zakjes openknippen”, zoals Niven Kunz het noemt, draagt bij aan beroepsuitval. Een snelle blik in ons economieboek leert, ten slotte, dat bij stijgende vraag en gelijkblijvend aanbod de prijs stijgt. Dit geldt voor de goed voorbereide starter die uit enthousiasme voor het beroep kiest. Voor de gestandaardiseerde formulekeuken is zo iemand misschien overgekwalificeerd. Meer aandacht voor het behouden van goede mensen is op de lange termijn de verstandigste strategie. • T e k s t J e r o e n O s k a m , H o t e l s ch o o l Th e H ag u e


mei 2016

23

ECOtap maakt van gewoon kraanwater lekker en zuiver tafelwater. Hèt verantwoorde en duurzame alternatief voor gebotteld mineraalwater.

Tap met gezond verstand, water in uw restaurant weten? Wilt u meer 922 77 Bel 06 236 of kijk op reca.nl ecotap-ho

ECOtap is een geregistreerde merknaam van Hydro-Sano BV

Goed voor u

Goed voor de wereld

Gratis kraanwater serveren is niet zonder kosten en levert vaak discussie op. Een vergoeding vragen voor een fles ECOtap wordt volledig geaccepteerd door uw gasten en is daarom aantrekkelijk voor elke horecaondernemer. Het ECOtap concept wordt compleet aangeboden als abonnement en inclusief service, geheel zonder investeringen dus! U ontvangt dan de tapzuil met speciaal filter, ECOtap flessen, deur- of raamsticker, flessenlabels en boekenleggers.

Duurzaam ondernemen en ‘carbon footprint’ is een terugkerend onderwerp van gesprek. Het ECOtap concept voldoet aan beide aspecten. ONE FOR ONE - Volgens UNICEF heeft een kind 5 liter schoon water per dag nodig. In de westerse wereld gebruiken we dagelijks gemiddeld 123 liter per persoon. Wij doneren voor elke geserveerde fles ECOtap, 5 liter schoon drinkwater voor een kind in een ontwikkelingsland.

Nieuw: Nu ook beschikbaar voor catering en evenementen

De

Horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing marketing hohorehoreca camamarketing reca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca rketing hokalehoreca nder 2 reca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing marketing 016 kuhoreca nt u marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing marketing nuhoreca gratis dow horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing nlohoreaden op homarketing ca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca spitalityhoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca mhoreca anagemarketing m e n t .n marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca l bij whmarketing ite paperhoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca s marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketinHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketingHoreca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing horeca marketing marketing horeca marketing hore-

HORECA

M A R K E T I N G

KALENDER

2016

Blue Collar Hotel is een eerbetoon aan no-nonsense en de arbeider

“Alles gaat hier anders dan in een

traditioneel hotel” De naam Blue Collar Hotel is niet voor niets gekozen. Je hebt namelijk witte boorden en blauwe boorden, waarbij de blauwe boorden toebehoorden aan de arbeiders en de witte boorden aan de mannen in pak. Het hotel is gebouwd in een voormalige fabriek van Philips en er hangt als eerbetoon aan de arbeider een blauwe Philips-overall in het hotel, dat stoer, gezellig en ‘down to earth’ is.

26


mei 2016

W

anneer je het hotel binnenkomt, valt direct de prachtige bar op. De zaak ademt rock & roll en wanneer je opzij kijkt, staart een reusachtige schildering van Lemmy Kilmister je aan. Deze imposante rockster (de frontman van Motörhead) is afgelopen jaar veel te vroeg heengegaan. Hij had al langer gezondheidsproblemen (door velen werden die gekoppeld aan zijn leefstijl, want Lemmy dronk Jack & Coke als water en rookte als een ketter) en moest voorafgaand aan zijn overlijden al verschillende shows cancellen vanwege gezondheidsredenen. “Zijn dood heeft veel fans bewogen om in ons hotel te komen eten of slapen”, vertelt Caroline Meevis. Zij is general manager van het hotel. Of is het niet alleen een hotel? “Wij doen alles anders dan een traditioneel hotel. Dat is de kracht van het Blue Collar Hotel. De bar is de blikvanger en we hebben vaak concerten in onze eigen theaterzaal. Blue Collar is eigenlijk een te gek café met kamers erbij. Gasten die bij ons arriveren, gaan meestal niet eerst inchecken en naar de kamer, zoals in de meeste hotels, maar belanden aan de

interview

“We hebben vaak een vette band op het podium staan en de bar is altijd gezellig”

bar en bestellen wat te drinken en een portie bitterballen. In het weekend kun je dan ook tot vier uur ’s ochtends tapas en bites bestellen en doordeweeks kan dat tot twee uur.”

Stoere mannen met baarden Op een bank in de hoek hangen een paar relaxte hotelgasten, aan de bar staan stoere mannen met baarden. Het personeel loopt er vrolijk bij; ze hebben het duidelijk naar hun zin en hebben casual kleding aan. “Wat ik van de bedrijfskleding in traditionele hotels vind? Met alle respect: ik vind het apenpakken. Wij vinden interactie tussen onze gasten en het personeel belangrijk, de drempel moet daarom laag zijn en je moet kunnen zijn wie

je bent. Ook wat betreft je kleding. In een doorsnee hotel is het personeel wel vriendelijk, maar verder behoorlijk koel en afstandelijk. Dat past niet bij ons. Wij bieden sfeer en beleving. Lunch en diner eet je in de gezellige bar, waarbij de prijs-kwaliteitverhouding zeer belangrijk is. Alle producten zijn vers: we zien liever dat op een gegeven moment alles op is, dan dat we bulk gaan inkopen. Vlees komt van de lokale biologische slager, we bakken verse friet en de saté marineren we zelf. Waar zie je dat nou nog? Ons meest populaire gerecht is de hamburger. Een stoere burger van 225 gram, geserveerd met frites en salade. Goed eten hoeft echt niet duur te zijn; de hamburger kost nog geen acht euro!”

Ontbijt is in dit hotel niet duur Dan het ontbijt. In veel hotels is het ontbijt verworden tot een ‘money maker’ met een goede marge, maar hier in het stoere Blue Collar Hotel pakken ze het anders aan. “Ook het ontbijt hoeft niet duur te zijn. Nee, we vragen acht euro voor het ontbijt, dat tot elf uur verkrijgbaar is; bij ons is dat


mei 2016

27

interview

“Iedereen moet alles kunnen, want hier doe je alles” bewust wat later in verband met de feestgangers onder de gasten. Als je 15 tot 25 euro vraag voor ontbijt, dan eten de gasten zich ramvol. ‘Ik heb er toch voor betaald?’ is de redenering, want zo zijn Hollanders. Nederlanders gooien zelfs hardgekookte eieren in hun tas als je dat soort tarieven hanteert. Het ontbijt is bij ons gewoon goed, vers fruit, brood, prima beleg… Voor ieder wat wils.”

Verademing voor zakelijke gasten Wie denkt dat een dergelijk hotel alleen maar leisure gasten aantrekt, heeft het mis. Juist de zakelijke gast raakt uitgekeken op de traditionele hotels en weet de ongedwongen sfeer te waarderen. “Zakelijke gasten zijn zo blij dat het anders is. Bij een traditioneel hotel komen ze binnen en zoeken eerst hun kamer op, bij ons is de bar de eerste stop. Het persoonlijk contact tussen de gasten is daarom veel beter; zo zag ik net een bejaard Israëlisch stel in gesprek met een skater van het skatepark even verderop. Wist je dat dit Israëlische stel ons hotel heeft verkozen boven een vijfsterrenhotel? Zij boeken altijd een superdeluxe hotel én een verrassend of raar hotel, wanneer ze ergens naartoe reizen. Eerst checken ze het verrassende hotel en wanneer dat niet bevalt, dan gaan ze naar hun ‘zekere keus’: het vijfsterrenhotel. Je raadt het al: ze zijn een week gebleven. Dit hotel is ook méér dan een slaapfaciliteit. Laatst hadden we een groep Schotten

28


mei 2016

over de vloer voor een vrijgezellenfeest. Toevallig was er ook een groep dames uit België op bezoek en beide groepen zijn vier dagen lang het hotel niet uit geweest. Ze hebben continu gefeest, want dat kan hier perfect. Er staat ook vaak een vette band op het podium en de bar is altijd gezellig.”

F&B is belangrijk Even terug naar F&B: vertegenwoordigt dit een groot deel van de omzet? “Jazeker, de omzet van F&B is belangrijk. We hoeven ook niet per se bakken met geld te verdienen, maar willen vooral plezier hebben en onze gasten het naar hun zin maken. Ook de zakelijke gast komt hier lunchen. Onze ligging is wat dat betreft perfect, want het station ligt om de hoek, de bus stopt voor de deur en Eindhoven Airport is niet ver weg. Regelmatig brengen we gestrande reizigers onder. De Blue Collar burger is beroemd tot ver buiten Eindhoven; zelfs Tilburgers komen er speciaal voor naar onze zaak en BN’ers weten dit hotel te vinden vanwege de relaxte sfeer en het goede eten. We bieden vooral stoer eten. Veel voor weinig. Niet voor niets is de hamburger een enorme hardloper, maar binnenkort staat er ook een mega-clubsandwich op de kaart en is er ook altijd een daghap. Ook events zijn leuk; het restaurant

hierboven verhuren we vaak aan bedrijven en laatst hadden we een bedrijf over de vloer dat ons hele hotel een weekend lang heeft afgehuurd. Ze mogen dan doen wat ze willen; altijd wel in onderling overleg, maar het is hun feestje. Daarnaast is het hotel ook als trouwlocatie in trek. Eigenlijk voelt iedereen zich hier welkom.” Iedereen doet alles Traditionele hotels hebben vaak een duidelijk afgebakende functieomschrijving van de werknemers. F&B-manager, banquet manager, sales manager… “Nou, dat zien wij niet zo zitten”, vervolgt Caroline. “Iedereen moet alles kunnen, want hier doe je alles. Ik doe dat zelf ook; laatst stond ik nog tot aan mijn oksels in het vet, toen ik moest helpen afspoelen in de keuken. We hebben ook eigen housekeeping en

“Nederlanders gooien zelfs hardgekookte eieren in hun tas” als het nodig is, springt iedereen bij. Hoe ik het bedrijf zie? Een sfeervol hotel waar je uitermate verrast wordt als gast. Bovendien is de hotellerie ooit zo begonnen: als herberg. In Vlaanderen werd er tot diep in de twintigste eeuw café bedoeld, wanneer men over een herberg sprak. Wie succes wil hebben met zijn F&B-activiteiten, zou kunnen overwegen om terug te gaan naar de roots van de hotellerie: een café en restaurant waar je toevallig ook kunt slapen. Misschien moet de traditionele hotelier dan direct ook zijn maatpak maar eens omwisselen voor een spijkerbroek en de aansluiting met de gast terugvinden, want aan de basis van het succes van het Blue Collar Hotel ligt de benaderbaarheid van de medewerkers. • T e k s t Th i j s J a c o b s


mei 2016

29

convenience

“Te weinig aandacht voor etnische keukens bij koksopleidingen”

Convenience is geen vies woord meer De tijd dat convenience een vies woord was bij chefs is verleden tijd. Inmiddels geven ook topchefs toe dat ze met gemaksproducten werken, en dat is niet zonder reden. marktonderzoek naar gedaan. De absolute topchefs gebruiken bijvoorbeeld een voorgepeld teentje knoflook of wat geraspte mierikswortel, terwijl andere koks een chutney van ons gebruiken. We halen simpelweg een stuk mise en place weg, terwijl we de creativiteit van de chef niet in de weg staan.”

Kruiden bepalen de smaak

W

aarom gemaksproducten zo populair zijn in de hedendaagse keuken, laat zich niet moeilijk raden. Er is immers steeds strengere regelgeving met betrekking tot HACCP en allergenen en de tijdsdruk is hoog. Bovendien zijn convenienceproducten steeds beter van kwaliteit. Let wel: een kip die al geplukt is, is eigenlijk ook een vorm van convenience. Feitelijk is er al bijna geen chef ter wereld te vinden die geen convenienceproducten gebruikt.

Convenience ook in sterrenkeukens Gert-Jan van der Wouden is productontwikkelaar bij Bresc, en was in het verleden werkzaam bij Verstegen specerijen: “Ik weet absoluut zeker dat je bij iedere topchef in Nederland een product van Bresc in de keuken zult aantreffen. Daar hebben we uitgebreid

30


mei 2016

Gert-Jan vervolgt: “Je neemt rundvlees, tomaat en ui en je kunt daarmee een Mexicaans, Italiaans of Grieks gerecht bereiden. De kruiden bepalen de smaak en ik haal mijn inspiratie uit de 5000 jaar oude geschiedenis van de wereldkeuken. In principe moet je de smaken zo authentiek mogelijk houden en niet zomaar zelf iets gaan verzinnen, alhoewel een kuidenmix altijd een persoonlijke handtekening heeft. Daar ontkom je niet aan. Als wij een kruidenmix voor Tikka Masala maken, dan is dat uiteindelijk mijn interpretatie van de smaak, getoetst door een team van experts.”

Koks niet bekend met etnische keuken “In de praktijk zie ik een ongemakkelijke waarheid; de meeste koks hebben niet veel kaas gegeten van het maken van kruidenmixen. Daar wordt op de opleidingen geen of te weinig aandacht aan besteed. Dat was in mijn tijd niet anders, want toen ik 35 jaar geleden van de koksschool kwam, vroeg mijn baas me om een Surinaams buffet te

maken. Surinaams buffet? Ik had geen idee hoe ik dat moest maken, want tijdens mijn opleiding kreeg ik niets mee van etnische keukens en kruiden. Dat is tegenwordig niet veel beter, en dat vind ik jammer. De kruidenkamer hangt er maar een beetje bij, terwijl juist kruiden de typische smaak geven aan een gerecht.”

“Een kok zit niet de hele dag aardappels te schillen” Juist in de professionele keuken Zo zie je maar weer… Welhaast iedere chef gebruikt gemaksproducten. Juist omdat ze de mise en place verkorten, geen afbreuk doen aan de smaak en de creativiteit van de chef en omdat het economisch verantwoord is. De hele dag aardappels schillen? Hoeft niet, want Aviko doet het voor je. Kruidenmengsels verzinnen en perfectioneren? Daar heb je Bresc voor. En Unilever heeft ook een aardig gamma aan convenience in huis. Stuk voor stuk zijn het bekende namen in de professionele keuken, van bistro tot sterrenzaak. •

interview

Een F&B-onderneming waar de hotellerie van kan leren

Out of the box: op bezoek bij de High Tech Campus Eindhoven

Eindhoven is groot geworden door en met Philips. Op de High Tech Campus studeren en werken 10.000 mensen en op het oude terrein van Philips wordt op een open manier gewerkt aan innovaties. Op het gebied van F&B kunnen hoteliers leren van de bedrijfsvoering van de F&B-outlets op de campus.

32


mei 2016

C

ollin Goedhart is manager van The Strip, de imposante verzamelplek waar je alle F&B-outlets van de High tech Campus vindt. “The Strip is de huiskamer van de High Tech Campus”, vertelt Collin. “Expats kunnen kiezen voor verschillende bedrijven op uiteenlopende locaties wereldwijd. Je moet hier daarom een extra motivatie bieden om te kiezen voor Eindhoven. Natuurlijk zijn zaken zoals salaris, flexibele werktijden en huisvesting belangrijk, maar onderschat ook het F&B-aanbod niet. Compass Group heeft mij en een externe expert de opdracht gegeven om een nieuwe visie te vertalen naar de praktijk. In 2004 waren we helemaal hip, maar in 2012 vonden we dat het anders moest. De samenleving verandert en wij veranderen mee; er is nu veel meer focus op gastvrijheid, beleving en lokale producten. Op korte termijn wordt deze visie uitgerold naar andere universiteiten en lokaties waar meerdere horecafaciliteiten op een gezamenlijke plek geplaatst zijn. Hotels kunnen er hun voordeel mee doen. Consumeren anno nu is anders dan enkele jaren geleden. Er is meer focus op klein, persoonlijk, lokaal en authentiek. Op de campus werken we met eenderde deel externe brands, zoals Starbucks, the Colour Kitchen en AH To Go, eenderde wordt ingevuld door lokaal ontwikkelde concepten, zoals Love My Curry en LOKL en eenderde deel bestaat uit eigen brands. Gastbeleving maakt het verschil, en daar komt het lokale aspect om de hoek kijken.”

Innovaties in food Het innovatieve karakter van de High Tech Campus wordt ook in F&B zichtbaar. De asperges komen van het eigen aspergeveld op het terrein, de volkstuintjes zijn hier immers ongekend populair, en Philips GrowWise is een project gestart met City Farming. Een techniek die je groenten laat kweken onder speciaal licht, en waarbij veel meer voedingswaarde behouden blijft dan bij traditionele kweek. “City Farming wordt in de toekomst zeer belangrijk. Met de groei van de wereldbevolking en schaarste

van landbouwgrond is er vraag naar alternatieven. Iedereen kan zijn eigen groenten kweken onder LED-licht. Zo grijpen F&B en tech mooi ineen. Wist je dat in 2050 zo’n 80 procent van de wereldbevolking in stedelijk gebied woont en dat de wereldbevolking dan met 2,5 miljard is toegenomen? Lokaal denken, waardoor de ecologische footprint kleiner wordt, en urban farming zijn essentieel voor het menselijk ras om te

“Hotels denken teveel vanuit bestaande waarden” overleven. Op dit moment wordt immers al 80 procent van de beschikbare landbouwgrond gebruikt. Op een gegeven moment zijn de natuurlijke bronnen simpelweg uitgeput. Lokaal bekijken we op welke wijze we elkaar kunnen helpen. Ook zijn er hier laatst opnamen geweest van de BBC en het Belgische VRT-programma Koppen en onze chefs bereiden dan de producten uit deze ‘city farms’. Het kan ook zo maar zijn dat we de kennis van 10.000 gasten gebruiken om feedback te geven op deze producten.”

Hotels houden vast aan tradities Collin ziet dat hotels vastgeroest zijn in hun opvattingen over F&B. “Hotels denken teveel vanuit bestaande waarden en niet vanuit wat de gast zou willen. Ik zie er weinig vernieuwing; kijk maar eens naar het hotelontbijt… Het ontbijt in een hotel heeft over het algemeen geen identiteit,


mei 2016

33

interview

“De samenleving verandert en wij veranderen mee” dus waarom zou de gast niet naar dat leuke tentje om de hoek gaan? Bovendien moeten ontbijtdames alles kunnen en daarom zijn ze in de praktijk met van alles bezig, behalve met het ontbijt en de gast. Volgens mij is de hotellerie in slaap gesust. Ook zie ik geen manier waarbij de gast in een hotel een keuze kan maken. Bij ons gaat dat anders. Voor acceptabele koffie betaal je minder, voor goede koffie zonder

High Tech Campus Eindhoven High Tech Campus Eindhoven bestaat sinds 1998. In 2004 heeft Eurest het beheer van alle F&B-outlets op de Campus in handen gekregen. In dit jaar besloot Philips om andere bedrijven toe te laten op haar terrein, om zodoende innovatie door samenwerking te stimuleren. Vroeger was het terrein immers het natuurkundig laboratorium van Philips, en werd hier bijvoorbeeld ook de CD ontwikkeld. Nog steeds komt 40 procent van alle patentaanvragen in Nederland van de Campus. Niet voor niets wordt dit wel ‘de slimste vierkante kilometer van Nederland’ genoemd. Rond 2010 trok Philips zich terug uit de Campus, om zodoende de ruimte te geven aan bedrijven die zich daarvoor niet wilden of konden vestigen op het terrein. Hierdoor is de regionale functie nog sterker geworden. Bedrijven als IBM, NXP, en Intel vestigden zich op het terrein. In 2012 is alle vastgoed verkocht aan een vastgoedmaatschappij (Ramphastos Investments), waardoor Philips geen enkel belang meer heeft in de Campus. Op dit moment werken zo’n 10.000 onderzoekers en ondernemers op de campus en is 95 procent van alle ruimte verhuurd.

34


mei 2016

service iets meer en voor een perfect geserveerde koffie met uitgebreide service nog iets meer. Op die manier laat je de gast kiezen. Dit noemen wij de piramide van de basis naar de top. Hierin voeg je waardes toe in smaak, beleving en prijs. Mijn tip? Bied in elke laag een product aan en voeg in iedere stap waarde toe. Zo zorg je ervoor dat je gasten gaan ‘winkelen’ en kunnen kiezen. Daarom is het goed om in F&B een keuze mee te geven, waarbij de gast kan kiezen op prijs en toegevoegde waarde. Daarnaast mis ik ook het lokale aspect in hotels en samenwerking met locals. Waarom open je niet een pop-up in je hotel en creëer je zo meer aanbod? Het traditionele F&Baanbod van hotels slaat immers niet aan bij de hedendaagse gast. Ja, ik zag in Londen wel een hotel dat samenwerkte met het beroemde restaurant Noma, maar waarom gebeurt dat niet ook op een lager niveau? Natuurlijk hebben wij hier op de campus ook veel moeten leren, met name op het gebied van beleving. De Starbucks-vestiging bracht niet wat we ervan verwacht hadden. Hoe dat komt? Starbucks doet geen lokale marketing. Op een plek als deze heb je een compleet andere manier van marketing nodig, want we zitten niet in een drukke winkelstraat of op een vliegveld. Nu voeren we het merk Starbucks nog wel, maar binnen een zaak met een unieke look & feel, een F&B-outlet die LOKL heet. Dat is ook niet voor niets, want hier speelt het aanbod van lokale

producten een grote rol, samen met de producten van Starbucks. Nu is het een succes. Volgens mij moet een Starbucks-outlet binnen een hotel ook prima kunnen op deze manier.”

Op termijn ook overnachten op de campus? De High Tech Campus heeft alles wat een hotel ook heeft: gasten, een conferentieruimte, F&B… Eén ding mist: overnachtingsmogelijkheden. “Slapen mag onder voorwaarden op de campus”, vertelt Collin. “Dat heeft uiteraard te maken met bestemmingsplannen en dergelijke. Er is zeer zeker behoefte aan verblijf. Er is behoefte aan zowel short-stay, long-stay als aan penthouses. De vastgoedeigenaar is hierover al langer in gesprek met de gemeente en de huurders en het biedt zeker kansen. Het woord campus doet immers vermoeden dat je er kunt slapen.” • T e k s t Th i j s J a c o b s

De F&B-outlets op de campus De Strip. Zo heet het 400 meter lange gebouw dat het kloppende hart van de campus is, en waar alle F&B outlets gevestigd zijn, uitgezonderd de foodtruck. Hieronder zetten we ze op een rijtje.

Daely

Een lunchrestaurant waar je snel en voordelig je lunch kunt halen en gebruiken. De outlet is ingericht als een soort supermarkt. Van soep tot salade en van broodje tot een snack uit de muur. Je vindt het er allemaal.

Al Fresco

Versgebakken pizza’s. Klaar in een handomdraai. Authentiek, vers, lekker en snel. Natuurlijk kan men er ook pasta’s, koffie, salades en desserts bestellen.

The Colour Kitchen

Een grand café waar jongeren werken die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Een ruim opgezette en sfeervolle zaak.

LOKL

Denk aan koffie en Starbucks. Ook een prima zaak voor lunch en ontbijt, want sandwiches en salades staan ook op het menu.

Love My Curry

Een Indiaas restaurant. De vele Indiase wetenschappers op het terrein zijn niet zo gecharmeerd van de Hollandse kost, waardoor dit restaurant een hit is. De Indiase chef bereidt alle gerechten zelf.

Subway

Hooggeschoolde beta’s houden over het algemeen van een gezonde maaltijd met een herkenbaar karakter. Subway past helemaal in dit plaatje en het is er tijdens de lunch razend druk.

The Lounge

The Lounge is een exclusief en trendy visrestaurant. Ideaal voor afspraken met zakenpartners en voor recepties.

The Mart

The Mart lijkt nog het meest op een traditionele bedrijfskantine. Vergis je niet, want juist hier is veel aandacht voor lokale producten, zoals het varkensvlees uit de regio.

AH to go

AH to go vind je op stations en vliegvelden, maar ook op The Strip. Niet echt een F&B-outlet, maar voor mensen met weinig tijd ideaal om snel een lunch te halen. Het is een succes op de campus.


mei 2016

35

productnieuws

Barbecue in een olievat Wie grillgewijs eens uit een ander vaatje wil tappen, kiest voor Barbecook Edson. Een ware eyecatcher voor uw hotelrestaurant. Hij heeft namelijk de vorm van een olievat, maar u bedient de barbecue met speels gemak. Deze barbecue oogt stoer, werkt perfect en is een aanwinst voor uw hotelterras. Het rooster is goed te verstellen, wat handig is voor de bereiding van verschillende gerechten.

Alcoholvrij tequila-lemon bier Met de zomer in aantocht introduceert Bavaria een verfrissend alcoholvrij bier met een subtiele tequila-lemon twist: Bavaria 0.0% Mex. Hiermee voegt de brouwer een nieuw, zomers en bruisend alcoholvrij bier toe aan de Bavaria 0.0% range. Met de introductie van het Mexican style bier, verwacht de brouwer een nieuwe zomertrend te zetten. Bavaria 0.0% Mex richt zich op de hotelgast die zich niet langer uit noodzaak op alcoholvrije drank richt, maar juist vanwege het verfrissende karakter voor 0.0% bier kiest. Bavaria, www.bavaria.com

Barbecook, www.barbecook.com

Fairtrade en nieuw design Pickwick Professinal lanceert zes Fairtrade blends in een nieuw jasje. De zes varianten – English Tea, Earl Grey, Forest Fruit, Green Tea Lemon, Rooibos en Munt – voeren nu het internationale Fairtrade keurmerk van Max Havelaar. Daarnaast hebben de zakjes een nieuw design gekregen en zitten de theezakjes vanaf nu in een gesloten papieren envelopje. Volgens de theeleverancier past dit perfect binnen een horecaomgeving. Pickwick, www.pickwick.nl/professional

Eerste kersenradler van Nederland Lindeboom Bierbrouwerij uit Neer introduceert Nederlands eerste kersenradler. Een primeur voor Nederland. Goed getimed vóór de komende zomerse dagen en een verrassend drankje voor op de drankenkaart. Lindeboom brouwt hiermee de tweede lichtalcoholische dorstlesser met een fruitige smaak. Een aanvulling op het assortiment Lindeboom van ondergistende Lindeboom bieren en bovengistende Venloosch en Gouverneur speciaalbieren. Lindeboom, www.lindeboom.nl

36


mei 2016

Premium bierconcept voor een smakelijke prijs

Een zomerse Weizen voor een verfrissende prijs Wist u dat Felsgold ook een Weizen bier heeft? Een zeer verfrissend bier en een echte aanrader voor de zomerse dagen. Felsgold Weizen is ambachtelijk gebrouwen en van de beste Duitse kwaliteit. En dat voor een verrassend gunstige prijs. Meer weten? Neem contact op met uw persoonlijke horeca-adviseur of kijk op www.makro.nl/ felsgold.

Advertentie

een professioneel eigen merk van

Geniet, maar drink met mate. Geen 18, geen alcohol.

waste

Nudging om betere keuzes te stimuleren: hoe krijgen we consumenten aan het ‘rescued food’?

30 procent van al het voedsel gaat verloren Met de aandacht die er vandaag de dag bestaat voor duurzaamheid en milieu, is het moeilijk te begrijpen dat nog steeds een derde van het voedsel in de wereld verspild wordt. Ook de gevolgen van voedselverspilling worden onderschat. De productie van voedsel is een belangrijke bron van vervuiling en vraagt om grote hoeveelheden water en andere natuurlijke hulpbronnen die bijdragen aan klimaatverandering. In het totale proces, alle schakels van de voedselketen, gaat zo’n 30 procent verloren.

E

r zijn verschillende initiatieven om dit probleem tegen te gaan in Nederland. Aan de consumentenkant kennen we bijvoorbeeld de Damn Food Waste megalunches. Dit initiatief zorgt voor een groot bewustzijn van het voedselverspillingsprobleem bij de consument: bij hun laatste evenement in Rotterdam in 2015, werden 3000 maaltijden geserveerd van 1000 kilo ‘rescued food’; voedsel dat anders zou zijn weggegooid. Aan de verkoopkant is er bijvoorbeeld het InStock restaurant dat ook take-away verzorgt en een foodtruck bezit. Bij InStock worden de producten gebruikt die niet meer verkocht kunnen worden in Albert Heijn supermarkten, omdat ze

38


mei 2016

over houdbaarheidsdatum zijn of er niet meer goed uitzien, om daarmee gerechten te bereiden. Zo wordt niet alleen een erg gevarieerd menu aangeboden, maar ook een erg smakelijk menu: de producten waarmee gewerkt wordt zijn immers vaak op hun best. Denk bijvoorbeeld aan bruine bananen die het beste smaken wanneer ze volledig rijp zijn, maar die vanwege hun uiterlijk in de supermarkt niet meer verkocht worden. Ten slotte is er, op het niveau van productie en handel, de Verspillingsfabriek. Dit initiatief streeft ernaar voedselverspilling tegen te gaan door groenten die door afwijkingen in vorm of kleur niet verkoopbaar zijn, op te halen in Plus-supermarkten Ook producten van boerenbedrijven die de supermarkt niet halen worden gebruikt. Strenge regulering leidt tot grote verspilling tussen productie en verkoop: 39 procent van de groenten heeft niet de vereiste vorm, uiterlijk of

bewust zijn en naar duurzaamheid streven, gedragen zij zich als consument vaak volgens een heel ander patroon. Zo rapporteerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in 2014, dat hoewel de grote meerderheid van de Nederlanders haar steun uitsprak voor het gebruik van duurzaam geproduceerd voedsel, slechts 10 procent van de consumenten ook daadwerkelijk wekelijks dit type producten kocht. Op dezelfde manier vindt 95 procent van de Nederlanders het belangrijk om voedselverspilling terug te dringen. Toch gooien we jaarlijks meer dan 50 kilo vlees per persoon weg. Er is, kortom, een groot gat tussen consumentenintentie en –gedrag.

Milieuvriendelijke keuze

omvang om in de gebruikelijke kanalen te kunnen worden verkocht. Van de groenten die de Verspillingsfabriek zo ophaalt, worden soepen, sauzen en pasta’s gemaakt onder het merk ‘Overlekker’. Deze producten worden weer verkocht via de Plus-supermarkten.

Consumentengedrag Doorlopende initiatieven als Instock en de Verspillingsfabriek hebben, om financieel haalbaar en zakelijk succesvol te worden, het vertrouwen en de steun van de consument nodig. Maar waar burgers meestal aangeven dat zij milieu-

“Consumenten gebruiken producten of belevingen om hun gewenste imago aan anderen over te brengen”

Onderzoek is nodig om dit gat te dichten. Bij de Hotelschool Den Haag onderzoeken wij op dit moment hoe we consumenten kunnen verleiden of ‘nudgen’ om meer milieuvriendelijke keuzes te maken met betrekking tot wat ‘upcycled’ voedsel wordt genoemd: voedingsmiddelen voor menselijke consumptie die gemaakt worden van voedsel dat anders was weggegooid of als dierenvoeding was gebruikt. Demografische factoren en waarden bleken een beperkte invloed te hebben op consumentenkeuzes; daarom gaan we te rade bij de sociale psychologie en de gedragseconomie om mechanismen of ‘nudges’ te ontdekken waarmee consumenten ertoe gebracht kunnen worden deze ‘voedselreddende’ initiatieven te steunen.

Nudging ‘Nudging’ houdt in dat elementen in de sociale omgeving worden ingezet om consumentenkeuzes te beïnvloeden zonder druk uit te oefenen of een van de mogelijke keuzes te belonen. Om consumenten te nudgen om te kiezen voor een upcycled voedselalternatief, bekijken we verschillende communicatiestrategieën. In de eerste plaats worden twee verschillende consumentendrijfveren onderzocht. Bij organische voedingsmiddelen toont onderzoek aan dat consumenten een afweging maken tussen voordelen


mei 2016

39

waste

“Er is een groot gat tussen consumentenintentie en -gedrag” voor zichzelf en voordelen voor de ander (‘self-benefits’ en ‘other-benefits’) wanneer zij een milieubewuste keuze maken. Self-benefits draaien voornamelijk om individuele voordelen als prijs, gezondheid en smaak. Other-benefits hebben, in dit verband, te maken met milieubescherming en met het tegengaan van vervuiling en klimaatverandering. De consequentie hiervan is dat beide soorten voordelen ingezet moeten worden om consumenten te verleiden om te kiezen voor upcycled voedingsmiddelen. Ander onderzoek toont echter aan dat de effectiviteit van de boodschap over te verkrijgen voordelen sterk van de situatie en context afhangt. Zo is overtuigend aangetoond dat als de consumptie in een openbare omgeving plaatsvindt, zoals in een restaurant of kantine, other-benefits een veel sterker effect krijgen om gasten tot een milieuvriendelijke keuze te bewegen.

Nudging: een bekend voorbeeld De vlieg in de urinoirs van Schiphol is misschien het bekendste voorbeeld van nudging. Zonder dwang of beloning is een gedragsverandering veroorzaakt die tot een aanzienlijke besparing op de schoonmaakkosten heeft geleid.

Milieuvoordelen benadrukken Dit betekent dat een restaurant dat duurzame en organische principes volgt, in de eerste plaats de milieuvoordelen van deze strategie moet benadrukken. Het houdt ook in dat, wanneer het gaat op upcycled voedsel, een zeer expliciete nadruk op het werken met voedingsafval en ‘geredde’ producten, een goede communicatiestrategie is. Restaurant Instock voert deze strategie bijvoorbeeld erg goed door. Maar waarom is dat? Kort gezegd komt het erop neer dat de sociale norm status en imago versterkt. Consumenten kopen en gebruiken producten of belevingen om hun gewenste imago aan anderen over te brengen. Normen zijn sociale richtlijnen die aangeven hoe men dient te handelen. De eerder aangehaalde gegevens laten zien dat de meeste mensen vinden dat milieuvriendelijkheid ‘correct’ gedrag is. Door anderen te laten zien dat iemand duurzame keuzes maakt, zoals eten in een organisch of upcycled restaurant, vormt deze persoon een zeker imago. Als deze keuzes vaak ook nog eens duurder zijn, draagt het tegelijkertijd bij aan sociale status. Onderzoek toont dan ook aan dat de keuze voor groene producten vaak meer te maken heeft met status en imago dan met de eigenlijke keuze om milieuvriendelijke producten te gebruiken.

40


mei 2016

Privéomgeving Als daarentegen de consumptie plaatsvindt in een privéomgeving, zoals met de ‘Overlekker’-soep van de Verspillingsfabriek, op welk voordeel voor de consument moet de boodschap zich dan richten? Er zijn weinig of geen mogelijkheden om een imago en status te bereiken bij thuisconsumptie, hetgeen betekent dat self-benefits als het benadrukken van de smaak, puurheid en gezonde effecten van dit product meer effectieve nudges zijn om consumenten voor deze soep te laten kiezen. Dit is echter een concurrentiegevoelige

productcategorie en tenzij een product zoals Overlekker zich weet te onderscheiden op al deze attributen, zal prijs de bepalende factor zijn voor de verkoop. Dit leidt tot een negatieve spiraal met lage marges. Een combinatie van self- en other-benefits kan wellicht upcycled voedsel voor thuisconsumptie daarbij differentiëren.

Boodschap Het wordt daarmee belangrijk de goede boodschap te kiezen voor de consument. Vandaar dat wij ook bekijken hoe sociale normen in de keuze van de boodschap te verwerken: met andere woorden, consumenten overhalen zich te gedragen als anderen door expliciet de geldende normen te benoemen in een bepaalde zaak. Een goed voorbeeld is het onderzoek waarin een aanpassing van de tekst op het bekende kartonnetje in de badkamer het hergebruik van handdoeken verhoogde van 34 naar 44 procent: “DOE MEE MET UW MEDEGASTEN OM HET MILIEU TE REDDEN. In een studie uit het najaar van 2003, nam 75% van de gasten deel aan ons nieuwe milieuvriendelijke programma door hun handdoeken meer dan één keer te gebruiken. U kunt zich aansluiten bij uw medegasten in dit programma om het milieu te beschermen door uw handdoeken te hergebruiken tijdens uw verblijf.”

Het Prius-effect Waarom ziet een Prius er anders uit dan een benzineauto? Omdat hij anders minder verkocht zou worden. De Priusrijder is bereid om duizenden euro’s meer uit te geven, mede omdat zijn auto bijdraagt aan zijn milieuvriendelijk imago, wat ‘competitief altruïsme’ wordt genoemd.

Wederkerigheidprincipe Ten slotte kijken wij naar het wederkerigheidprincipe. Consumenten zijn sterker geneigd iets te geven of om hun gedrag te veranderen als het bedrijf als eerste iets gedaan heeft. Ook dit is normgedreven. Als iemand iets doet voor iemand anders, wordt het als juist beschouwd om iets terug te doen. In deze richting laat onderzoek dan ook zien dat als een hotel aangeeft dat het geld heeft gedoneerd aan milieudoelen, gasten sterker bereid zijn ‘hun deel’ te doen door hun handdoeken meer dan één keer te gebruiken. Er is een significante verbetering die hierin behaald kan worden, enkel door een paar zinnen op het kartonnetje aan te passen. Wij verwachten dat dergelijke keuzes in de formulering van de boodschap ook kunnen worden toegepast in de context van voedselverspilling en upcycled producten. Door de juiste formulering te kiezen kan de boodschap een invloedrijke nudge worden om de consument tot milieuvriendelijke keuzes te verleiden. •

T e k s t A n n a d e V i s s e r- A m u n d s o n

e i t a n i b m o c e g De sappi fruit!

n e e t n e o r g n a v

N ieuw!

Advertentie Appel

Rabarbersap

Bekijk ons complete assortiment exclusieve vruchtensappen op www.schulp.nl of bel 0346 25 9630 Schulp Vruchtensappen. Zandpad 76, Breukelen hotel & Food & Beverage

mei 2016

41

Waar of niet

n e a m r o k e s Parfait Indiaerde ananas gemarine

Ingrediënten parfait 1 l parfait van Debic 50 g Bresc Korma

Ingrediënten ananas

1 ananas 200 ml sinaasappelsap 1 vanillestok, gespleten 1 stok kaneel 2 takjes tijm 1 tl Bresc citroengraspuree 2 takjes rozemarijn 50 g boter

Advertentie

Bereiding

De parfait opslaan met korma en in gewenste vormpjes spuiten. De parfait in de vriezer zetten. Maak de ananas schoon en verwijder de kern met een appelboor. Vul de kern van de ananas met de citroengraspuree, kaneel, tijm, vanille en rozemarijn. Bak de ananas in boter goudbruin en blus deze af met de sinaasappelsap. Gaar de ananas verder in de oven op 180 graden voor 20 minuten.

Remco Wols (Chef-kok Eetcafé Jansen & Jansen)

Puur & Eerlijk, Verrassend & Veelzijdig “Een misschien wat ongewone combinatie, maar de smaak van deze milde Indiase kruidenmelange leent zich heel goed voor gebruik in romige en zoete desserts. De warme tonen van de chili, de gember, de amandelen en de kaneel in combinatie met het romige en koude van de parfait geven een aparte sensatie in de mond. Juist dit verrassende element geeft een moderne twist aan de bekende klassieker.”

Voor meer inspiratie zie www.bresculinair.nl

waar of niet Rubriek waar?

waar?

Waar of niet waar?

Akkermans Kitwerken Zwijndrecht

1. In sommige biersoorten zit vis. 2. Kwark is een soort kaas. 3. Het theezakje werd voor het eerst gepresenteerd op de Huishoudbeurs. 4. Aziaten kunnen niet tegen alcohol. 5. De oude Egyptenaren aten al met bestek.

De eerste eis van elke hotelgast is een nette en frisse badkamer. Heeft u ook de ervaring dat de kitvoegen in uw badkamers na enkele jaren niet meer die frisheid hebben die U wel zou willen? AKKERMANS KITWERKEN ZWIJNDRECHT heeft met ruim 600 badkamers per jaar ervaring in het vervangen en opnieuw aanbrengen van kitwerk langs bad en/of douche met onze GESPECIALISEERDE HOTELSERVICE. • • • • •

Geen overlast voor de gasten Kamers direct weer beschikbaar Reukloze verwerking Direct duidelijk zichtbaar resultaat Badkamers schoon opgeleverd

Antischimmel behandelingen voor o.a. • Voegen • Wanden • Plafonds • Direct weer een frisse badkamer

5. NIET WAAR. De oude Egyptenaren aten met de toppen van hun vingers. Men waste de handen na het eten in kommen met water. 4. WAAR. Zo’n 50 procent van de Japanners, 40 procent van de Vietnamezen en Indonesiërs en 35 procent van de Chinezen mist een enzym waardoor ze alcohol minder goed kunnen afbreken. Daardoor worden ze heel snel dronken of ziek. 3. NIET WAAR. Thomas Sullivan uit New York introduceerde het theezakje in 1908 als een manier om proefmonstertjes van thee uit te delen.

078 - 612 18 17 078 - 620 78 95 06 - 50 456 475 [email protected] www.akkermanskitwerken.nl

2. WAAR. Kwark is een hele verse vorm van kaas. In Frankrijk wordt kwark dan ook fromage frais, of verse kaas, genoemd.

T F M E I

Ter Steeghering 81 3331 LX Zwijndrecht

1. WAAR. In sommige biersoorten zit een ingrediënt dat vislijm heet. Dit is een stof die wordt verkregen uit gedroogde zwemblazen van vissen. Het wordt in bier gebruikt om de kleur helderder te maken.

BEL VOOR GRATIS ADVIES OF EEN VRIJBLIJVENDE PRIJSOPGAVE

kermans_2013_0,5 S_BD.indd 1

hotel & Food & Beverage 22-04-13 10:49

mei 2016

43

Food&beverage in beeld

Dit zijn ’s werelds beroemdste hotelrestaurants 1. Het Al Mahara restaurant in het Burj Al Arab hotel

Het Al Mahara restaurant is gevestigd op de begane grond van één van de meest luxueuze hotels in de wereld, het Burj Al Arab hotel in Dubai. In een restaurant dat omgeven wordt door een aquarium, is vis uiteraard de specialiteit.

2. Het Epicure in Le Bristol Hotel Liefhebbers van haute cuisine kunnen volop genieten in Epicure, het driesterrenrestaurant van Le Bristol Hotel in Parijs. Chef Eric Fréchon geeft vaak een originele twist aan traditionele gerechten. Zo serveert hij gevulde macarons met artisjok, zwarte truffel, ganzenlever en Parmezaanse kaas.

3. Siete Fuegos in Vines Resort & Spa

Siete Fuegos is het restaurant van Argentijn Francis Mallmann. De zaak is onderdeel van Vines Resort & Spa in Mendoza. De chef, onder meer bekend van de Netflix-serie ‘Chef’s table’, serveert rustiek eten dat gekookt wordt boven open vuur. "Ik wilde koken met Argentijnse ingrediënten en houtvuren, op de manier waarop Gauchos en Indianen kookten toen ik opgroeide in Patagonië”, aldus Mallmann.

4. Wolfgang Puck in Hotel Bel Air

Sterrenchef Wolfgang Puck opende zijn restaurant in Hotel Bel Air in LA na de hotelrenovatie in 2011. De van oorsprong Oostenrijke chef heeft niet alleen talent voor koken, hij is ook vaak te zien als acteur op de Amerikaanse televisie. Zijn gerechten vallen onder de ‘Californian Cuisine’ en hebben veel Mediterrane invloeden.

5. Lung King Heen in het Four Seasons Hong Kong

Hong Kong staat bekend om de vele hotelrestaurants die uitblinken op culinair gebied. Zo staat het Peninsula Hong Kong bekend om de uitgebreide afternoon tea. Lung King was het eerste Kantonese restaurant dat in 2009 met drie sterren werd bekroond. In het hotel bevindt zich ook het Fransgeoriënteerde Michelinrestaurant Caprice.

44


mei 2016

5

1

3

2

4 hotel & Food & Beverage

mei 2016

45

wijn

“Rekening houden met uw doelgroep is het allerbelangrijkste”

Hoe verkoopt u meer wijn? Waar moet een wijnkaart aan voldoen? En hoe kunt u als F&Bmanager meer wijn verkopen? Over deze en andere wijnvragen spraken we met Geert Jan Cazemier, sales director van IC-Wines.

Smaak Volgens Cazemier is het belangrijk om de wijnkaart in te richten op smaaktype. “Smaak is uiteindelijk het belangrijkste. Gebruik dit dus ook als leidraad op uw wijnkaart en niet de prijs van de wijn of een rangschikking per wijngebied. Daarnaast is het belangrijk om een wijnkaart op maat te hebben die precies past bij uw F&B-concept. Elk concept is namelijk anders en elk hotel heeft een andere doelgroep.”

“Smaak is het belangrijkste” Keuze en advies Geert Jan vertelt ook dat het belangrijk is om gasten keuze te bieden en hen

te adviseren. “Wanneer uw personeel gasten kan adviseren, leidt dit tot meer verkoop. Belangrijk is dus om te investeren in kennis van uw personeel. Wanneer ze er ook nog een persoonlijke touch aan kunnen geven, is het helemaal goed. Daarnaast zie je dat er steeds meer wijnen per glas worden verkocht. Ik raad dan ook aan om minstens zes wijnen per glas te verkopen.”

Bespaar niet op kwaliteit Cazemier vindt het daarnaast belangrijk dat hoteliers kiezen voor kwaliteit. “Met wijn houdt het een keer op. Kies voor kwaliteitswijn waar iemand nog een glas, of liever nog een fles, van wil bijbestellen. Uiteindelijk verdient u hier meer aan. Maak uw wijn per glas 20 cent duurder en u kunt een fles wijn van een euro meer inkopen. Ook zou ik stoppen met de benaming huiswijn. Hierdoor klinkt het namelijk alsof u maar één soort wijn heeft en gasten willen, zeker tegenwoordig, kunnen kiezen. Wijnen per glas kunt u het beste achterin uw wijnkaart zetten, zodat de gast eerst door de wijnkaart bladert en wellicht al een wijn per fles heeft gevonden die hem bevalt.”

Calculeer klantvriendelijk “Vroeger ging een wijn gemiddeld 3,5 keer over de kop plus 21 procent btw. Dit is niet meer van deze tijd met de wat duurdere flessen. Op papier behaalt u met deze methodiek de beste marge. In de praktijk verkoopt u zelden een duurdere fles. De gast van nu is prijsbewust en zeker niet op zijn achterhoofd gevallen. Werk bijvoorbeeld met een vaste opslag: op een goedkopere fles wil ik x verdienen, op een

46


mei 2016

middelrange fles y en op een duurdere fles z. Maak de prijzen niet buitenproportioneel. Ik merk namelijk dat gasten vanaf de crisis een stap terug hebben gedaan. Waar ze vroeger een dure fles wijn kochten, kiezen ze nu voor een fles huiswijn en de gasten die voorheen kozen voor een fles huiswijn, kiezen nu voor een glas. Daarom kunt u het beste focussen op wijn per glas. Gasten kiezen hiervoor in verband met de prijs en omdat ze meerdere wijnen willen proberen.”

“Zet geen eurotekens op uw menukaart” Vormgeving van de wijnkaart Bij de vormgeving van de wijnkaart zijn volgens Geert Jan een aantal zaken van belang. “Kies voor een leesbaar lettertype en vergeet niet alles te vermelden. Maak de omschrijving echter niet te complex, de wijnen moeten toegankelijk blijven. Smaak moet de basis zijn waarop de kaart is opgebouwd en probeer uw personeel actief bij de wijnkaart te betrekken. Ten slotte is het belangrijk om uw kaart niet te uitgebreid te maken. Bezorg uw gast geen keuzestress!” •

Meer d an 40 jaar betrouw linnens bare ervice voor de Hospita lity

DUURZAME LINNENSERVICE VAN BLYCOLIN, HET VOELT BETER….

Duurzaam en mooi bedlinnen, comfortabel badlinnen en stijlvol tafellinnen dat wereldwijd bijdraagt aan een beter milieu, gezondere arbeidsomstandigheden en een eerlijke samenleving. Dat is genieten voor uw gasten en voor u. Met No Time To Waste verenigt Blycolin duurzaamheid, de beleving van uw gasten en een zorgeloze linnenservice. Wilt u geen omkijken naar uw linnen? Verlies geen tijd en bel 0418-541800. Of kijk voor inspiratie op Blycolin.com INTEGRALE LINNENSERVICE • HORECATEXTIEL CONCEPTEN • MILIEUBEWUST • GECERTIFICEERDE KWALITEIT

Holiday Inn Amsterdam kiest voor LG Holiday Inn Amsterdam – Arena Towers Henk Jan Burgers, General Manager

Ik heb nu volledige controle over het energieverbruik van ons hotel

Beneﬁts LG Multi V IV • • •

Zeer hoge energieprestaties • Subsidiemogelijkheden Individuele regeling per ruimte, • Duurzaam en betrouwbaar systeem groep of verdieping mogelijk Totale leidinglengte tot 1000 meter mogelijk

De gehele case is te bekijken op www.lgsolutions.nl/referenties/ArenaTowers

No-nonsense zonder apenpakken

Recommend Documents