45 NIKAH DI BAWAH TANGAN
FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA Nomor 10 Tahun 2008 Tentang NIKAH DI BAWAH TANGAN
Komisi Fatwa Majelis Ulama Indonesia setelah: MENIMBANG
: a. bahwa di tengah masyarakat sering ditemui adanya prkatek pernikahan di bawah tangan, yang tidak dicatatkan sesuai ketentuan peraturan perundang-undangan, yang tidak jarang menimbulkan dampak negatif (madlarrah) terhadap istri dan atau anak yang dilahirkannya;
b. bahwa Ijtima’ Ulama Komisi Fatwa se-Indonesia pada tanggal, 28 Rabi’ul Tsani 1427 H / 26 Mei 2006 M telah menfatwakan tentang hukum Nikah Di Bawah Tangan;
c. bahwa oleh karena itu, Majelis Ulama Indonesia memandang perlu menetapkan fatwa tentang Nikah Di Bawah Tangan dimaksud untuk dijadikan pedoman.
528
HIMPUNAN FATWA MAJELIS ULAMA INDONESIA
MENGINGAT :
1.
Firman Allah SWT dalam QS. al-Rum [30]: 21
ﻮﺍﻜﹸﻨﺴﺘﻟ ﺎﺍﺟﻭﺃﹶﺯ ﻔﹸﺴِﻜﹸﻢﺃﹶﻧ ﻦﻣ ﻟﹶﻜﹸﻢ ﻠﹶﻖﺧ ﺃﹶﻥﹾ ﻪﺎﺗﺀَﺍﻳ ﻦﻣﻭ ﻡﹴﻘﹶﻮﻟﺎﺕﻟﹶﺂﻳﻚﺫﹶﻟﻲﻓﺇﹺﻥﱠ،ﺔﹰﻤﺣﺭﻭﺓﹰﺩﻮﻣﻜﹸﻢﻨﻴﺑﻞﹶﻌﺟﻭﺎﻬﺇﹺﻟﹶﻴ (:)ﺍﻟﺮﻭﻡﻭﻥﹶﻔﹶﻜﱠﺮﺘﻳ “Dan di antara tanda-tanda kekuasaanNya ialah Dia menciptakan untukmu isteriﻲﻟﺃﹸﻭﻭ ﻮﻝﹶﺳﺍﻟﺮ ﻮﺍﹾﻴﻌﺃﹶﻃﻭ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻮﺍﹾﻴﻌﺃﹶﻃ ﻮﺍﹾﻨﺁﻣ ﻳﻦﺍﻟﱠﺬ ﺎﻬﺃﹶﻳ ﺎﻳ isteri dari jenismu sendiri, supaya kamu cenderung merasa ﻮﻝﹺﺳﺍﻟﺮﻭﺍﻟﻠﹼﻪdan ﺇﹺﻟﹶﻰﻭﻩ ﺩﻓﹶﺮٍﺀﻲﺷtenteram ﻲﻓﻢﺘﻋﺎﺯﻨﺗkepadanya, ﻓﹶﺈﹺﻥﻨﻜﹸﻢﻣﺮﹺﺍﻷَﻣ dan dijadikan-Nya di antaramu rasa kasih ﻦﺴﺃﹶﺣﻭsayang. ﺮﻴﺧ ﻚﺫﹶﻟSesungguhnya ﺮﹺﺍﻵﺧ ﻡﹺﻮﺍﻟﹾﻴﻭ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻥﹶpada ﻮﻨﻣﺆﺗ ﻢﺘyang ﻛﹸﻨ ﺇﹺﻥ dan demikian itu benar-benar terdapat tandatanda ﻮﺍﻜﹸﻨﺴﺘﻟbagi ﺎﺍﺟﻭﺯkaum ﺃﹶ ﺴِﻜﹸﻢyang ﻔﹸﺃﹶﻧ ﻦﻣberfikir. ﻟﹶﻜﹸﻢ ﻠﹶﻖﺧ(QS. ﺃﹶﻥﹾ ﻪﺗal-Rum ﺎﺀَﺍﻳﻼﹰﹺﻳﻦﻭﻣﺄﹾﻭﺗ [30]: ﻡﹴﻘﹶﻮﻟﺕ21). ﺎﻟﹶﺂﻳﻚﺫﹶﻟﻲﻓﺇﹺﻥﱠ،ﺔﹰﻤﺣﺭﻭﺓﹰﺩﻮﻣﻜﹸﻢﻨﻴﺑﻞﹶﻌﺟﻭﺎﻬﻴﺇﹺﻟﹶ
ﺣﺒﺸﻲﻋﺒﺪﻋﻠﻴﻜﻢﻭﱄﻭﺇﻥﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﺑﺎﻟﺴﻤﻊ (:ﺍﻟﺮﻭﻡ )ﻭﻥﹶﻋﻠﻴﻜﻢ ﻔﹶﻜﱠﺮﺘﻳ 2. Firman Allah SWT dalam QS. Al-Nisa’ [4]: 59 ،ﺎﻴﻬﻌﻃﺎﻟﺃﹶﻤﻟﻮﺍﹾ،ﻊﻨﹴﻣﺁﺑﺭَﻷﻦﻳﺃﹶﺬﺓﹸﺍﻟﱠﺮﻤ ﺎﻟﹾﻬﺍﺢﺃﹶﻳﺎﻜﹶﻳﻨﺗ .ﻲﺎﻬﻟﺃﹸﻨﹺﻭﻭﻳﺪﻟﻝﹶﻭﻮ،ﺎﻬﺳﺮﺎﺍﻟﻟﻤ ﻮﺍﹾﺠﻌﻟﻴﻭﻃ،ﺎﺃﹶﻬﻭﺒﹺﺴﻠﹼﻪﺍﻟﻨﻟﻭ ﻮﺍﹾ ﻣﺘﻔﻖﻟ ﻓﺖﺑﺮﹺﻢﺘﺗﻋ ﺎﻦﹺﺯﻨﻳﺗﺪﹺﻥﺍﻟﻓﹶﺈﺕ ﻮﺃﰊﻝﹺﺳ ﻋﻦﺮ ﺍﻟﻭﻋﻠﻴﻪﻪ ﺍﻟﻠﹼﹶﻰ ﺇﹺﻭﻩ)ﺩﻓﹶﺮ.ﺀٍﻙﺍﻲﺪﺷﻳﻲ ﻨﺬﻜﹸﹶﺍﻢﺑﹺﻣﻔﹶﺮﹺﺮﻓﺍﹶﺎﻷَﻇﹾﻣ
ﺇﹺﻥ ﻦﺴﺃﹶﺣﻭ ﺮﻴﺧ ﻚﺫﹶﻟ ﺮﹺﺍﻵﺧ ﻡﹺﻮﺍﻟﹾﻴﻭ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻮﻥﹶﻨﻣﺆﺗ ﻢﻫﺮﻳﺮﺓﻛ(ﹸﻨﺘ ﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰﺗ (ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ)ﺭﻭﺍﻩ"ﺑﺸﺎﺓﻭﻟﻮﺃﻭﱂ" “Hai orang-orang yang beriman, ta’atilah Allah danﻋﺒﺪ ta’atilah (Nya), dan ulil ﺣﺒﺸﻲ ﻋﻠﻴﻜﻢﻭﱄRasul ﻭﺇﻥﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔ ﺑﺎﻟﺴﻤﻊ ﻋﻠﻴﻜﻢ " ﻭ ﺍﳊﺎﻛﻢ )ﺭﻭﺍﻩ"ﺑﺎﻟﺪﻑ ﻋﻠﻴﻪKemudian ﻭﺍﺿﺮﺑﻮﺍ ﺍﻟﻨﻜﺎﺡ amri di antara kamu. jika ﺃﻋﻠﻨﻮﺍ kamu berlainan pendapat tentang sesuatu, maka (ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱﻭﺃﲪﺪ .kembalikanlah ﺎﻨﹺﻬﻳﺪﻟﻭ،ﺎﻬﺎﻟﻤﺠﻟﻭia ،ﺎﺒﹺﻬkepada ﺴﻨﻟﻭ،ﺎﻬﺎﻟAllah ﻤﻟ،ﻊﹴﺑ(ﻷَﺭAl ﺃﹶﺓﹸﺮQur’an) ﺍﻟﹾﻤﻜﹶﺢﻨﺗ dan Rasul (sunnahnya), jika kamu benarbenar ﺃﰊ ﻋﻦ ﻋﻠﻴﻪ )ﻣﺘﻔﻖ .ﺍﻙﺪﻳ ﺖﺮﹺﺑﺗ ﻦﹺﻳﺍﻟﺪ ﺕ ﺑﹺﺬﹶﺍ ﺮhari ﻓﹶﺎﻇﹾﻔﹶ beriman kepada Allah ﻭﻻﺿﺮﺭ ﻻ ﺿﺮﺍﺭdan kemudian. Yang demikian itu lebih utama (ﻫﺮﻳﺮﺓ (bagimu) dan lebih baik akibatnya. QS. Al Nisa’ [4]: 59 .ﺢﹺﺎﻟﺼﺍﻟﹾﻤﻠﹾﺐﹺﺟﻠﹶﻰﻋﻡﻘﹶﺪﻣﺪﻔﹶﺎﺳﺍﻟﹾﻤُﺀﺭﺩ 3. Hadits Nabi SAW:(ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ)ﺭﻭﺍﻩ"ﺑﺸﺎﺓﻭﻟﻮﺃﻭﱂ" ﻲﻭﺇﺫﺍ ﺸﺒﺣ ،ﻭﺟﻮﺑﻪ ﺪﺒﻋﻜﹸﻢﺗﺄﻛﺪﻠﹶﻴ ﻋﻟﱢﻲﻭﺑﻮﺍﺟﺐ ﺇﹺﻥﹾﻭﺔﻋﺍﻹﻣﺎﻡﻄﱠﺎ ﺍﻟﻭﻊﹺﻤﺃﻭﺟﺐﺴ ﺑﹺﺎﻟﻜﹸﻢ ﻴﺇﺫﺍﻠﹶﻋ “Diwajibkan ﻭ ﺍﳊﺎﻛﻢ )ﺭﻭﺍﻩ"atas ﺑﺎﻟﺪﻑkalian ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺍﺿﺮﺑﻮﺍ ﺍﻟﻨﻜﺎﺡ ﺃﻋﻠﻨﻮﺍ" untuk mendengar ﲟﺴﺘﺤﺐ ﺃﻭﺟﺐ ﺇﻥ ﲜﺎﺋﺰ ﺃﻭﺟﺐ ﻭﺇﺫﺍ ،ﻭﺟﺐ kan dan taat (kepada pemimpin) sekalipun (ﻟﺘﺮﻣﺬﻱﺓ )" ﺎbudak ﺸﺑﹺﻟﹶﻓﻴﻪﻮﺍﻭﻭﻢﻛﺎﻧﺖ ﺃﲪﺪﻟ ﺃﹶﻭ" (ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ ﺭﻭﺍﻩ kalian dipimpin dari ﺍﻟﺪﺧﺎﻥ ﺷﺮﺏoleh ﻛﺘﺮﻙ seorang ﻋﺎﻣﺔ ﻣﺼﻠﺤﺔ habasyah”.
)ﻨﻭﺟﺐﻠ ﻭ ﺍﳊﺎﻛﻢ )ﺭﻭﺍﻩ"ﻑﺎﻟﺪﺑﹺ(ﺍﻟﺒﻨﺘﲏﻪ ﻠﹶﻴﻋ ﺍﻮﻧﻮﻭﻱ ﺮﹺﺑﺍﺿﻭﺍﻟﺸﻴﺦ ﻜﹶﺎﺡﻭﻻ ﻗﻮﻝﻨ ﺍﻟ ﺍﺿﺮﺭﻮ ﺃﹶﻋ"ﻻ ﺿﺮﺍﺭ (ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱﻭﺃﲪﺪ ُﺀﺭﺎﻟﹶﺩ .ﺢﹺﺎﻟﺼﺍﻟﹾﻤﻠﹾﺐﹺﺟﻠﹶﻰﻋﻡﺪﺍﻘﹶﺭﺮﻣﺿﺪﻟﹶﺎﺳﻔﹶﺎﻭﻤﻟﹾﺭﺍﺮﺿ529 .ﺢﹺﺎﻟﺼﺍﻟﹾﻤﻠﹾﺐﹺﺟﻠﹶﻰﻋﻡﻘﹶﺪﻣﺪﻔﹶﺎﺳﺍﻟﹾﻤُﺀﺭﺩ
ﺇﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ ﺗﺆﻣﻨﻮﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﹾﻴﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧﺮﹺ ﺫﹶﻟﻚ ﺧﻴﺮ ﻭﺃﹶﺣﺴﻦ ﺗﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰ ﻋﻠﻴﻜﻢﺑﺎﻟﺴﻤﻊﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔﻭﺇﻥﻭﱄﻋﻠﻴﻜﻢﻋﺒﺪﺣﺒﺸﻲ Hadis Nabi SAW: ﺗﻨﻜﹶﺢﺍﻟﹾﻤﺮﺃﹶﺓﹸﻷَﺭﺑﻊﹴ،ﻟﻤﺎﻟﻬﺎ،ﻭﻟﻨﺴﺒﹺﻬﺎ،ﻭﻟﺠﻤﺎﻟﻬﺎ،ﻭﻟﺪﻳﻨﹺﻬﺎ. ﻓﹶﺎﻇﹾﻔﹶﺮ ﺑﹺﺬﹶﺍﺕ ﺍﻟﺪﻳﻦﹺ ﺗﺮﹺﺑﺖ ﻳﺪﺍﻙ) .ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻦ ﺃﰊ
BIDANG SOSIAL DAN BUDAYA
4.
ﻫﺮﻳﺮﺓ( “Wanita itu (boleh) dinikahi karena empat ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(hal: (1) karena hartanya )(2 karena keturunannyaﺃﹶﺯﻭﺍﺟﺎ ﻟﺘﺴﻜﹸﻨﻮﺍ ﺭﻭﺍﻩﻜﹸﻢ ﻣﻦ ﺃﹶﻧﻔﹸﺴِﻜﹸﻢ ")ﻠﹶﻖ ﻟﹶ )(3ﺧ ﺑﺸﺎﺓ ﻭﻟﻮﻪ ﺃﹶﻥﹾ karenaﺗ ﺃﻭﱂﺀَﺍﻳﺎ ﻭ"ﻣﻦ )(asal-usul kecantikannya )(4ﻲﺫﹶﻟﻚﻟﹶﺂﻳﺎﺕﻟﻘﹶﻮﻡﹴ karenaﺇﹺﻥﱠﻓ agamanya.ﺓﹰﻭﺭﺣﻤﺔﹰ، Makaﺟﻌﻞﹶﺑﻴﻨﻜﹸﻢﻣﻮﺩ ﺇﹺﻟﹶﻴﻬﺎﻭ hendaklah berpegang kamuﺭﻭﺍﻩ ﺍﳊﺎﻛﻢ ﻭ ﺑﺎﻟﺪﻑ") teguhﻭﺍﺿﺮﺑﻮﺍ ﻋﻠﻴﻪ (denganﺍﻟﻨﻜﺎﺡ "ﺃﻋﻠﻨﻮﺍ (agama ;Islamﻥﹶ)ﺍﻟﺮﻭﻡ: ﻳﺘﻔﹶﻜﱠﺮﻭ perempuan) yang memeluk ( ﻟﺘﺮﻣﺬﻱ ﺍ ﺃﲪﺪﻭ (jika tidak), akan binasalah kedua tanganmu (hadis riwayat muttafaq alaih dari Abi r.a.).ﺮﺳﻮﻝﹶ ﻭﺃﹸﻭﻟﻲ ﻳﺎ ﺃﹶﻳﻬﺎ ﺍﻟﱠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍﹾ ﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟﻠﹼﻪ ﻭﺃﹶﻃﻴﻌﻮﺍﹾ ﺍﻟ Hurairah
ﻻﺿﺮﺭﻭﻻﺿﺮﺍﺭ
Nabiﻭﺍﻟﺮﺳﻮﻝﹺ sawﺇﹺﻟﹶﻰﺍﻟﻠﹼﻪ yangﻓﹶﺮﺩﻭﻩ diriwayatkanﻓﻲﺷﻲﺀٍ olehﻣﻨﻜﹸﻢﻓﹶﺈﹺﻥﺗﻨﺎﺯﻋﺘﻢ ﺍﻷَﻣﺮﹺ 5. Hadis al-Bukhariﺸﻲ dalamﻋﻠﹶﻴ ﹸﻜﻢﻋﺒﺪﺣﺒ Shahīhﺇﹺﻥﹾﻭﻟﱢﻲ al-Bukhārī,ﻭﺍﻟﻄﱠﺎﻋﺔﻭ ﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﺑﹺﺎﻟﺴﻤﻊﹺ Imam Ibnﻚ ﺧﻴﺮ ﻭﺃﹶﺣﺴﻦ 1407ﻮﻡﹺ ﺍﻵﺧﺮﹺ ﺫﹶﻟ cetakanﺗﺆﻣﻨﻮﻥﹶ ﺑﹺﺎﻟﻠﹼﻪ ﻭﺍﻟﹾﻴ ﺇﹺﻥ ﻛﹸﻨﺘﻢ (Beirut: Dār Katsir,ﻟﺢﹺ. -1987),ﻋﻠﹶﻰﺟﻠﹾﺐﹺﺍﻟﹾﻤﺼﺎ ﺩﺭﺀُﺍﻟﹾﻤﻔﹶﺎﺳﺪﻣﻘﹶﺪﻡ ﺗﺄﹾﻭﹺﻳﻼﹰ ketiga, juz 5, hal. 1979, hadis nomor 4858:
"ﺃﹶﻭﻟﻢﻭﻟﹶﻮﺑﹺﺸﺎﺓ)"ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ( ﺇﺫﺍ ﺃﻭﺟﺐ ﺍﻹﻣﺎﻡ ﺑﻮﺍﺟﺐ ﺗﺄﻛﺪ ﻭﺟﻮﺑﻪ ،ﻭﺇﺫﺍ )“Laksanakanlah walimah (atas pernikahan ﺣﺒﺸﻲ ﻋﺒﺪ ﻑ ﻋﻠﻴﻜﻢ ﺍﳊﺎﻛﻢ ﻭ ﺭﻭﺍﻩ ﺃﻭﺟﺐ") ﻭﱄﺑﹺﺎﻟﺪ denganﻪ ﻭﺇﻥﻋﻠﹶﻴ ﻭﺍﻟﻄﺎﻋﺔﺮﹺﺑﻮﺍ ﲟﺴﺘﺤﺐﻭﺍﺿ ﺑﺎﻟﺴﻤﻊﺡ ﻋﻠﻴﻜﻢﻨﻮﺍ ﺍﻟﻨﻜﹶﺎ "ﺃﹶﻋﻠ sekalipun ﲜﺎﺋﺰﺒ ﺸﺇﻥﻲ hanyaﺒﺪﺣ ﻭﺇﺫﺍﻲﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢﻋ ﻭﺟﺐ،ﻥﹾﻭﻟﱢ menyembelihﺍﻟ ﻄﱠﺎﻋﺔﻭﺇﹺ ﺃﻭﺟﺐﺑﹺﺎﻟﺴﻤﻊﹺﻭ ﻋﻠﹶﻴﻜﹸﻢ )kambing” (HR. Al-Bukhari ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱ( ﺃﲪﺪ ﺍﻟﺪﺧﺎﻥ ﺷﺮﺏ ﻛﺘﺮﻙ ﻣﺼﻠﺤﺔ ﻋﺎﻣﺔ ﻛﺎﻧﺖﻭﻓﻴﻪ 6. Hadis nabi saw sebagaimana dalam Ibn ﺗﻨﻜﹶﺢﺍﻟﹾﻤﺮﺃﹶﺓﹸﻷَﺭﺑﻊﹴ،ﻟﻤﺎﻟﻬﺎ،ﻭﻟﻨﺴﺒﹺﻬﺎ،ﻭﻟﺠﻤﺎﻟﻬﺎ،ﻭﻟﺪﻳﻨﹺﻬﺎ. Hajar al-’Asqalānī,Fath al-Bārī,ﺍﻟﺒﻨﺘﲏ( ﻧﻮﻭﻱ ﺍﻟﺸﻴﺦ (Beirut:ﺍﺓﺭ ﻗﻮﻝﺿﺮ ﻭﺟﺐﺭ)ﻭﻟﹶﺎ Dārﺮ ﻟﹶﺎﺿ 1379),ﻋﻠﻴﻪ ﻋﻦ ﺃﰊ ) .juzﻣﺘﻔﻖ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(ﻙ 9,ﻳﺪﺍ hal.ﺖ ﺭﻭﺍﻩﺮﹺﺑ 226.ﺗ ")ﻦﹺ ﻓﹶﺎ"ﺃﹶﻇﹾﻭﻟﻔﹶﺮﻢﺑﹺﻭﻟﹶﺬﹶﺍﻮﺑﹺﺕﺸﺎﺍﻟﺪﻳ al-Ma’rifah, ﺭﻭﺍﻩﺣﺒﺸﻲ ")ﺒﺪ ﻑﻢ.ﻋ ﻫﺮﻳﺮﺓﻟﹾﻠﻨ(ﻢﻤﻮﻔﺍﺑﹶﺎﹺﺎﻟﺍﻟﺳﻨﺴﺪﻜﹶﻤﺎﻣﻊﹺﻘﹶﺡﺪﻭﻡﺍﻟ ﺩﻋﺭﻠﹶ"ﻴﺀُﺃﹶﺍﻋﻜﹸ ﺐﹺﻠﹶﻭﻴﻟﱢﺍﻪﻟﹾﻲﻤﺑﹺﺎﻟﻋﺼﻠﹶﺪﺎﻴﻟﻜﹸﺢﹺ ﺍﳊﺎﻛﻢ ﻭ ﹶﻰﺔﺮﹺﺑﻭﻮﺟﺇﹺﺍﻠﹾﻥﹾﻋ ﻭﻄﺍﻋﱠﺎﻠﻋﺿ ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱ( ﺃﲪﺪﻭ ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ(( ﺭﻭﺍﻩﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ ")ﺭﻭﺍﻩ ﺑﺸﺎﺓﺓ)" lakukanlahﺎ ﻭﻟﻮﻮﺑﹺﺸ ﺃﻭﱂﻢﻭﻟﹶ ""ﺃﹶﻭﻟ “Umumkanlah pernikahan, ﺍ ﺫ ﹶ ﺇ ﹺ ﻭ ، ﻪ ﺑ ﻮ ﺟ ﻭ ﺪ ﻛ ﱠ ﺄ ﹶ ﺗ ﺐ ﹴ ﺟ ﹺ ﺍ ﻮ ﺑ ﹺ ﻡ ﺎ ﻣ ﻹ ِ ﺍ ﺐ ﺟ ﻭ ﺿﺃﹶ ﻟﹶﺇﹺﺎﺫﹶﺍ ﺭ ﺍ ﺮ ﺿ ﺎ ﻟ ﹶ ﻭ ﺭ ﺮ pernikahan di masjid dan pukullah duff (sejenis ﺍﳊﺎﻛﻢ ﻭ alatﺇﹺ ﺭﻭﺍﻩ )"musik ﻑ pukul)”.ﺃﹶﺑﹺﻭﺎﻟﺟﺪ ﺐﺑ،ﻮﺍﻭﺇﹺﻋﻠﺫﹶﺍﻴﻪ (HR.ﺍﺟﺿﺮﹺ ﺐ ﻭ ﺤﺡ Al-Hakim,ﻜﹶﺎ ﺐﻨﻮﺑﹺﺍﻤﺍﻟﺴﻨ ﺃﹶﻭ"ﺟﺃﹶﻋﻠ ﻥ ﹾ ﺰ ﹴ ﺋ ﺎ ﺠ ﺑ ﹺ ﺐ ﺘ danﺍﳊﺎﻛﻢ ﻭ ")ﺭﻭﺍﻩ al-Turmudzī). ﺑﺎﻟﺪﻑ. ﻋﻠﻴﻪﻟﹾﻤﺼﺎﻟﺢﹺ ﻭﺍﺿﺮﺑﻮﺍﻠﹾﺐﹺﺍ ﻋﻠﹶﻰﺟ ﺍﻟﻨﻜﺎﺡﺪﻡ ﺃﻋﻠﻨﻮﺍﻔﹶﺎﺳﺪﻣﻘﹶ "ﺀُﺍﻟﹾﻤ ﺩﺭ Ahmad, ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱﻠﹶ( ﺃﲪﺪﺖﻭ ﺏ ﹺ ﺮ ﺷ ﻙ ﺮ ﺘ ﻛ ﹶ ﺔ ﹲ ﻣ ﺎ ﻋ ﺔ ﹲ ﺤ ﺼ ﻣ ﻪ ﻴ ﻓ ﻧ ﺎ ﻛﹶ ﻥ ﺎ ﺧ ﺪ ﺍﻟ ﺃﲪﺪﻭﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱ( 7. Hadits Nabi SAW: ﺍﻟﺸﻴﺦﻧﻮﻭﻱﺍﻟﺒﻨﺘﲏ( ﻗﻮﻝﺿﺮﺍﺭ ﻟﹶﻭﺎﺟﺿﺐﺮﺭ)ﻭﻟﹶﺎ adaﻭﺟﻮﺑﻪ ، bahayaﺗﺄﹶﻛﱠﺪ ﺿﺮﺍﺭﻡ ﺑﹺﻮﺍﺟﹺﺐﹴ danﻣﺎ ﻭﻻﺍﻹِ salingﺟﺐ ﺇﹺﺫﹶﻻﺍ ﺃﹶﻭ bolehﻭﺇﹺﺫﹶﺍ“Tidak ﺿﺮﺭ . ﺢ ﹺ ﻟ ﺎ ﺼ ﻤ ﻟ ﹾ ﺍ ﺐ ﹺ ﻠ ﹾ ﺟ ﹶﻰ ﻠ ﻋ ﻡ ﺪ ﻘ ﹶ ﻣ ﺪ ﺳ ﹶﺎ ﻔ ﻤ ﻟ ﹾ ”membahayakan ﺃﹶﺩﻭﺭﺟﺀُﺍﺐ ﺑﹺﻤﺴﺘﺤﺐ ﻭﺟﺐ ،ﻭﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻭﺟﺐ ﺑﹺﺠﺎﺋﺰﹴ ﺇﹺﻥﹾ 8. Qa’idah Fiqh: ﹶﻰﺎﻣﺔﹲﺟﻠﹾﻛﹶ ﺤﺔﹲﻋﻠﻋ ﺏﹺﺍﻟﺪﺧﺎﻥ ﺐﹺﺘﺮﺍﻟﹾﻙﻤ ﺼﺎﺷﻟﺮﺢﹺ. ﺖﻤﻔﻓﻴﹶﺎﻪﺳﺪﻣﻣﺼﻘﹶﻠﹶﺪﻡ ﺩﻛﹶﺎﺭﻧﺀُﺍﻟﹾ Mencegah lebih ،kemafsadatanﻭﺇﹺﺫﹶﺍ ﺍﻟﺒﻨﺘﲏﺄﹶ(ﻛﱠﺪ ﻭﺟﻮﺑﻪ ﻧﻮﻭﻱﺟﹺﺐﹴ ﺗ ﺍﻟﺸﻴﺦﻡ ﺑﹺﻮﺍ didahulukanﻣﺎ ﻗﻮﻝﺍﻹِ ﺐﻭ)ﺟﺐ ﺇﹺﻭﺫﹶﺍﺟ ﺃﹶ ﻭﺇﺫﺍ ﻭﺟﻮﺑﻪ،ﺋﺰﹴﺇﹺﻥﹾ ﺗﺄﻛﺪﺟﺐ ﺑﹺﺠﺎ ﺑﻮﺍﺟﺐﻭﺇﹺﺫﹶﺍ ﺃﹶﻭ ﺍﻹﻣﺎﻡﻭﺟﺐ ، ﺃﻭﺟﺐﺴﺘﺤﺐ ﺇﺫﺍﺟﺐ ﺑﹺﻤ ﺃﹶﻭ ﲜﺎﺋﺰﺧﺎﻥﺇﻥ ﺃﻭﺟﺐﺏﹺﺍﻟﺪ ﻭﺇﺫﺍﺮ ﻙ ﺷﺮ ﻭﺟﺐ،ﺔﹲ ﻛﹶﺘ ﲟﺴﺘﺤﺐﺤﺔﹲ ﻋﺎﻣ ﺃﻭﺟﺐ ﻓﻴﻪ ﻣﺼﻠﹶ ﻛﹶﺎﻧﺖ ﻛﺘﺮﻙ ﺷﺮﺏ ﺍﻟﺪﺧﺎﻥ ﻣﺼﻠﺤﺔ ﺐ) ﻓﻴﻪ ﻛﺎﻧﺖ ﻭﺟ ﻋﺎﻣﺔ ﺍﻟﺒﻨﺘﲏ( ﻧﻮﻭﻱ ﻗﻮﻝﺍﻟﺸﻴﺦ ﻭﺟﺐ)ﻗﻮﻝﺍﻟﺸﻴﺦﻧﻮﻭﻱﺍﻟﺒﻨﺘﲏ(
530
(ﺍﻟﺒﺨﺎﺭﻱ)ﺭﻭﺍﻩ"ﺎﺓﺑﹺﺸﻟﹶﻮﻭﻢﻟﺃﹶﻭ" ﻭ ﺍﳊﺎﻛﻢ ﺭﻭﺍﻩ )"ﻑﺑﹺﺎﻟﺪFATWA ﻪﻠﹶﻴﻋ ﺍMAJELIS ﻮﺮﹺﺑﺍﺿﻭULAMA ﻜﹶﺎﺡﺍﻟﻨINDONESIA ﺍﻮﻨﻠﺃﹶﻋ" HIMPUNAN (ﺍﻟﺘﺮﻣﺬﻱﻭﺃﲪﺪ (diutamakan) kemaslahatan, Dzari’ah.
dari pada menarik dan qa’idah ﺍﺭﺮﺿSadd ﻟﹶﺎﻭﺭﺮﺿalﻟﹶﺎ
.ﺢﹺﺎﻟﺼﺍﻟﹾﻤﻠﹾﺐﹺﺟﻠﹶﻰﻋﻡﻘﹶﺪﻣﺪﻔﹶﺎﺳﺍﻟﹾﻤُﺀﺭﺩ
MEMPERHATIKAN
: 1. Pendapat Imam Nawawi al-Bantani yang menyatakan bahwa:
ﺇﹺﺫﹶﺍﻭ ،ﻪﺑﻮﺟﻭ ﺄﹶﻛﱠﺪﺗ ﺍﺟﹺﺐﹴﺑﹺﻮ ﺎﻡﺍﻹِﻣ ﺐﺟﺃﹶﻭ ﺇﹺﺫﹶﺍ ﺇﹺﻥﹾ ﺰﹴﺎﺋﺑﹺﺠ ﺐﺟﺃﹶﻭ ﺇﹺﺫﹶﺍﻭ ،ﺐﺟﻭ ﺐﺤﺘﺴﺑﹺﻤ ﺐﺟﺃﹶﻭ ﺎﻥﺧﺍﻟﺪ ﺏﹺﺮﺷ ﻙﺮﻛﹶﺘ ﺔﹲﺎﻣﻋ ﺔﹲﻠﹶﺤﺼﻣ ﻪﻴﻓ ﺖﻛﹶﺎﻧ (ﺍﻟﺒﻨﺘﲏﻧﻮﻭﻱﺍﻟﺸﻴﺦ)ﻗﻮﻝﺐﺟﻭ
2. Ketentuan Pasal 2 UU Nomor 1 Tahun 1974 tentang Perkawinan, serta Pasal 100 Kompilasi Hukum Islam (KHI).
Dengan bertawakkal kepada Allah SWT, MEMUTUSKAN MENETAPKAN
: FATWA TENTANG NIKAH DI BAWAH TANGAN
Pertama
: Ketentuan Umum Nikah Di Bawah Tangan yang dimaksud dalam fatwa ini adalah “Pernikahan yang terpenuhi semua rukun dan syarat yang ditetapkan dalam fiqh (hukum Islam) namun tanpa pencatatan resmi di instansi berwenang sebagaimana diatur dalam peraturan perundang-undangan”.
Kedua
: Ketentuan Hukum 1. Pernikahan Di bawah Tangan hukumnya sah karena telah terpenuhi syarat dan rukun nikah, tetapi haram jika terdapat madharrat. 2. Pernikahan harus dicatatkan secara resmi pada instansi berwenang, sebagai langkah preventif untuk menolak
531
BIDANG SOSIAL DAN BUDAYA
dampak negative/madharrat (saddan lidz-dzari’ah). Ditetapkan : Jakarta, 17 Ramadhan 1429 H 17 September 2008 M
MAJELIS ULAMA INDONESIA KOMISI FATWA
Ketua
Sekretaris
ttd
ttd
DR. KH. Anwar Ibrahim
Dr. H. Hasanuddin, M.Ag
532