Nijmegen, november 2013
Auteurs: L. Engelen, R. Hooijer, I. Göttgens, M. Engelen, T. van de Belt
2
Verkenning van de mogelijkheden van Google Glass voor mensen met een visuele, auditieve of lichamelijke beperking bij het reizen in het openbaar vervoer.
Nijmegen, november 2013
3 Uitgevoerd door: REshape & Innovation Center, van het
in opdracht van:
4 Samenvatting In Nederland wonen ongeveer 1 miljoen
In deze voorstudie werd door het REshape
mensen
auditieve,
& Innovation Center van het Radboudumc
lichamelijke of verstandelijke beperking.
middel van kwalitatief onderzoek in kaart
Hiervan krijgt een groot deel bij het reizen
gebracht met welke problemen mensen
met het openbaar vervoer (OV) te maken met
met een beperking tijdens het reizen met
uitdagingen zoals onduidelijke bus perrons,
het openbaar vervoer te maken krijgen.
dynamische
obstakels.
Daarnaast werd in kaart gebracht wat de
Aangezien zelfstandig reizen een belangrijk
mogelijkheden van Google Glass zijn en
goed is, én omdat het aantal mensen met
werd samen met de doelgroep gekeken
een beperking dat met het OV reist groeit,
bij welke mogelijkheden ze baat zouden
ziet Breng het als een belangrijke taak om te
kunnen hebben.
met
een
visuele,
bushaltes
en
zoeken naar toepassingen die reizigers met een beperking in staat stellen om zelfstandig
De
gebruik te maken van het openbaar vervoer.
de
doelgroep
heeft
aangegeven
hulp-op-afstand-functie
en
dat de
5 potentie
met andere systemen alsmede te kijken
hebben om van meerwaarde te zijn. In de
naar eventuele alternatieven voor Google
tests bleek dat verscheidene (technische)
Glass.
navigatiefunctie
de
meeste
problemen bestaan, waarschijnlijk door het prototypekarakter van de Google Glass. Desalniettemin wordt verwacht dat meer mensen met een beperking op een meer zelfstandige manier gebruik zullen kunnen maken van het OV wanneer de twee genoemde functies van Google Glass gebruikt zouden kunnen worden. Het strekt tot de aanbeveling om op de eerste plaats de technische belemmeringen weg te nemen en daarnaast te kijken naar mogelijkheden om Google Glass te koppelen
Leeswijzer In hoofdstuk één wordt het onderwerp geïntroduceerd
en
de
opdracht
van
Breng aan REshape toegelicht. Vervolgens wordt in hoofdstuk twee stilgestaan bij de gebruikte methodologie en worden keuzes verantwoord. De resultaten van dit vooronderzoek zijn beschreven in hoofdstuk drie en worden bediscussieerd in hoofdstuk vier. Tevens worden in laatste dit hoofdstuk aanbevelingen gedaan.
voor
vervolgonderzoek
6 Inhoudsopgave Samenvatting ..................................... 4 Leeswijzer .............................................................
Inleiding .............................................. 7 Opdrachtbrief Breng ....................... 11 Opdracht ............................................................11
Materiaal en Methoden ................. 13 (1) Mogelijkheden Google Glass...................14 (2) Problemen van mensen met een beperking en mogelijkheden ............................................16
Resultaten ........................................ 19 (1) Mogelijkheden Google Glass...................19 (2) Problemen van mensen met een beperking en mogelijkheden ............................................20
(3) Praktijktest ..................................................24
Conclusie en aanbevelingen ........... 28 Voordelen en toepassingen ..........................29 Huidige en toekomstige belemmeringen .30 Overige systemen en toekomst: ..................32 Beperkingen van deze voorstudie ...............33 Samenvatting aanbevelingen:.......................34
Dankwoord ....................................... 35 Referenties ....................................... 36
7 Inleiding De ongeveer 1 miljoen mensen in ons land
door de meeste mensen met een beperking
met een visuele, auditieve, lichamelijke of
gezien als een groot goed, want het stelt ze
verstandelijke beperking hebben dagelijks te
in staat te participeren in de maatschappij
maken met uitdagingen [1]. Dat geldt onder
en niet afhankelijk te zijn van anderen.
andere ook voor reizen met het openbaar
Een tweede argument waarom Breng nu
vervoer (OV). Denk hierbij aan onduidelijke
wil werken aan het zelfstandig reizen van
bus perrons, dynamische bushaltes of
mensen is dat het aantal mensen met een
andere obstakels.
WMO-indicatie toeneemt [2], waardoor het aantal mensen met een beperking dat
Vervoerders als Breng proberen mensen met
gebruik maakt van het OV naar schatting
een beperking optimaal te ondersteunen
verder zal toenemen.
door middel van innovatieve hulpmiddelen, zodat ze zo zelfstandig mogelijk kunnen
De ontwikkelingen rondom het internet
(blijven) reizen. Deze zelfstandigheid wordt
en het feit dat mensen tegenwoordig altijd
8 online kunnen zijn met smartphones en
mensen met een beperking problemen
tablet pc’s, maken het voor de reizigers van
blijven ervaren met verschillende barrières.
Breng veel eenvoudiger om de reis met het
Het gaat dan vaak om het laatste deel van
OV vooraf te plannen via internet of Apps en
de reis zoals het uitstappen of het deel vanaf
snel inzicht te krijgen in de exacte vertrek-
de eindhalte naar de eindbestemming. Dit
en aankomsttijden van de bus. Zelfs tijdens
gaat immers vaak om een minder bekende
de rit kan het reisschema bijgesteld worden
of vertrouwde omgeving.
en ingespeeld op onvoorziene zaken zoals oponthoud of vertragingen. Tevens kunnen
De komst van Google Glass, een zogeheten
reizigers tijdens de reis voorzien worden
‘slimme bril’ of ‘draagbare computer’ met
van audio-informatie waardoor men weet
camera, locatiebepaling en audiobesturing,
wat de locatie van de volgende halte is. Dit
biedt wellicht interessante mogelijkheden
voorkomt, met name voor visueel beperkten,
voor mensen met een beperking om
dat de eindhalte gemist wordt
eenvoudiger en met een zekerder gevoel te reizen met het OV.
Uit onderzoek van Breng blijkt echter dat Google Glass is ontwikkeld door het
9 Amerikaanse
bedrijf
Google.
In
een
kan worden.
uitgebreid onderzoekstraject zijn prototypes beschikbaar gemaakt om de mogelijkheden
Er
is
bijvoorbeeld
van de Google Glass te verkennen. Het
functionaliteit van de Glass tijdens operaties
REshape & Innovation Center (REshape) van
waarbij is onderzocht of het kunnen nemen
het Radboudumc is door de aanstelling van
van foto- en videofragmenten een bijdrage
Lucien Engelen aan de Singularity University
kan
en FutureMed in Silicon valley (opgericht
en onderwijs doeleinden. Ook zijn er
door Google, Autodesk en NASA) de
teleconsultaties uitgevoerd met collega
mogelijkheid geboden om de enige Google
chirurgen elders, waarbij vrijwel letterlijk
Glass binnen de Europese gezondheidszorg
meegekeken kon worden door de ogen
te testen. Door middel van een verkenning
van
over de volle breedte van de zorg probeert
studenten elders meekijken terwijl de
REshape te onderzoeken óf er toegevoegde
chirurg toelichting op zijn handelingen
waarde van Google Glass is voor de zorg en
gaf. Ook is Google Glass getest door een
hoe deze wetenschappelijk onderbouwd
trauma-arts op de traumahelikopter, en is
leveren
de
voor
operateur.
gekeken
o.a.
naar
de
verslaglegging
Daarnaast
konden
10 de spraakherkenningsfunctie getest om
Op dit moment bestaan enkele voorbeelden
de kwaliteit van het nemen van operatie-
waarbij Glass ingezet wordt voor mensen
aantekeningen te bepalen.
met een beperking:
Wellicht dat de mogelijkheden van Google Glass reizigers met een beperking kunnen ondersteunen tijdens het reizen met het openbaar vervoer. De centrale vraagstelling van onderzoek is daarom als volgt: “Wat kan Google Glass nu en in de toekomst betekenen voor mensen met een beperking die reizen of willen reizen met het openbaar vervoer?”
11 Opdrachtbrief Breng Breng heeft het REshape Center verzocht
& Innovation
bovenstaande vraag
te beantwoorden door middel van het uitvoeren van een vooronderzoek.
Opdracht REshape voert een brede “high-speed” verkenning uit, waarbij gekeken wordt waar in de zorg, op de snelste wijze, tegen zo laag
In samenwerking met Breng zijn de volgende stappen bepaald: 1. Voorverkenning op het vlak van OV in relatie tot mensen met een beperking. 2. Uitleg van het systeem en de (on) mogelijkheden nu en in de toekomst voor de leden van het kenniscentrum en bespreken van reeds bestaande toepassingen inclusief brainstorm.
impact kan worden gegenereerd. Vervolgens
3. Inspiratiesessie met een aantal doelgroepen
zal er op die vlakken meer toegespitst
4. Testsessies in de praktijk
onderzoek en ontwikkeling plaats gaan
5. Presentatie van de resultaten
mogelijke kosten een zo hoog mogelijke
vinden.
12 6. Rapportage van opgedane kennis en verschillende mogelijkheden. 7. Voorstellen voor vervolgonderzoek 8. Artikel voor een relevant wetenschappelijk tijdschrift (mede afhankelijk van resultaten).
13 Materiaal en Methoden Deze voorstudie werd uitgevoerd in de
literatuurstudie.
stadsregio Arnhem-Nijmegen in september
. In kaart brengen van problemen die
2013. De populatie betrof alle mensen
mensen met een beperking tegenkomen bij reizen met het openbaar vervoer en het in kaart brengen van manieren waarop deze mensen voordeel zouden hebben van Google Glass door middel van focusgroepen.
met een beperking die gebruik maken van het openbaar vervoer en de groep die dit zou willen doen. Onder een beperking werden visuele, auditieve, lichamelijke of verstandelijke gerekend. De studie bestond uit de volgende stappen, waarbij kwalitatieve onderzoeksmethoden werden toegepast.
. Het testen van de bij (2) benoemde mogelijke toepassingen in de praktijk. Het doel van deze drie stappen was om
. In kaart brengen van de mogelijkheden
een matrix te kunnen presenteren waaruit
van Google Glass door middel van een
duidelijk wordt voor welk probleem Google Glass mogelijk meerwaarde zou kunnen
14 hebben of waar in het geheel niet. Figuur 1 bevat een schematische weergave van hoe dit eruit kan komen te zien.
(1) Mogelijkheden Google Glass Functies Op
dit
moment
kan
Google
Glass
evenveel als een moderne smartphone (denk aan: plaatsbepaling, foto, video, Figuur 1: Onderzoeksopzet
bewegingsdetectie en geluidsherkenning). Het grote voordeel van de bril vergeleken met een smartphone is dat gebruikers gebruik kunnen maken van spraakbesturing en hierdoor vaker de handen vrij hebben. Dit zou voor sommige mensen met een beperking een groot voordeel kunnen zijn. Tevens heeft de drager door het scherm dat vlak boven het zichtveld geprojecteerd wordt de vrijheid om zich continu op de
15 omgeving te blijven richten: hij/zij hoeft zich
“healthcare”. Vervolgens werden artikelen
niet op een apart scherm, zoals dat van een
op basis van de full-tekst geïncludeerd in de
telefoon, te focussen.
studie volgens dezelfde procedure.
-«iVwV>ÌiÃ
Twee
'HYROOHGLJHVSHFLȴFDWLHVYDQ*RRJOH*ODVV
artikelen onafhankelijk en noteerden alle
zijn weergegeven in bijlage 1.
potentieel relevante zaken in een tabel.
ÌiÀ>ÌÕÕÀÃÌÕ`i
In het bijzonder werd gezocht naar de
Door middel van een literatuurstudie in
en/of de aanwezigheid van informatie over
de wetenschappelijke literatuur werd in
het gebruik van Google Glass door mensen
wetenschappelijke
Medline,
met een beperking. Daarnaast werd niet-
Psychinfo, Cinahl, gezocht naar artikelen
wetenschappelijke literatuur bestudeerd,
over “Google Glass”. Twee onderzoekers
welke reeds bekend was bij de onderzoekers.
bestudeerden
onderzoekers
bestudeerden
de
verschillende functies van Google Glass
databases
onafhankelijk
titels
en
samenvattingen. Criteria voor inclusie waren een combinatie van “Google Glass” en
16 (2) Problemen van mensen met een beperking en mogelijkheden
Tijdens de bijeenkomsten werd na een
Door middel van het organiseren van twee
Aansluitend werd met de deelnemers
focusgroepen met mensen uit de doelgroep
gesproken over het reizen met het openbaar
(of hun begeleiders), of vertegenwoordigers
vervoer en de problemen die zij daarbij
van organisaties die zich richten op mensen
tegenkomen.
introductieronde door een expert een presentatie gegeven over Google Glass.
met een beperking, werd in kaart gebracht welke
problemen
mensen
met
een
beperking tegenkomen tijdens het reizen met het openbaar vervoer.
Tot slot werd gesproken over verschillende mogelijkheden van Google Glass en werd een inschatting gemaakt van de toegevoegde waarde
Google
Glass.
Hieronder
viel
Voor focusgroep 1 werden bestuurders en
ook een verkenning van de toekomst, en
begeleiders uitgenodigd. Voor de tweede
werd stilgestaan bij nog te ontwikkelen
groep werden personen met een beperking
toepassingen, waarvan de deelnemers
uitgenodigd.
aangaven dat ze hier veel aan zouden
17 kunnen hebben. Een van de opties die reeds
Evaluatie
bekend was bij Breng was het ontwikkelen
In een tussentijdse bijeenkomst kwamen
van een Breng-app, waar de deelnemers
de onderzoekers bijeen om de twee
GDQRRNVSHFLȴHNQDDUJHYUDDJGZHUGHQ1D
bijeenkomsten te evalueren en om alle –
de plenaire sessie werden alle deelnemers
door de deelnemers genoemde –problemen
in de gelegenheid gesteld om Google Glass
en mogelijke toepassingen van Google Glass
te testen.
op een rijtje te zetten. Een eerste overzicht
Van de focusgroepen werd een verslag gemaakt. Van de tweede focusgroep, met voornamelijk potentiele gebruikers, werd een audio-opname gemaakt om te kunnen controleren of bij de uitwerkingen
werd gemaakt door twee projectleden, welke met
vervolgens de
bediscussieerd
projectgroep.
De
werd
door
de
focusgroepleden meest genoemde zaken werden meegenomen in de praktijktest.
geen relevante zaken gemist werden. Alle
Gezien de verschillende beperkingen waar
deelnemers gingen vooraf akkoord met
de doelgroep mee te maken heeft werd
opname.
onderscheid gemaakt tussen het moeite
18 hebben met: tekst, geluid, onverwachte
gevraagd mee te denken over de eventueel
situaties,
te ontwikkelen Breng-app. Voor de analyse
onoverzichtelijke
situaties
en
motoriek.
werden video-opnames gemaakt van de tests. De deelnemers gingen akkoord
(3) Praktijktest
met opname. Daarnaast werden notities
Na de twee bijeenkomsten en een evaluatie
gemaakt van ervaringen.
hiervan werd met deelnemers getest in de
Vooraf werd een route bepaald voor de
praktijk. Hiervoor werden twee mensen
deelnemers. Deze route werd dusdanig
uitgenodigd met een visuele beperking en
samengesteld dat alle fasen van een reis
één persoon met een lichamelijke beperking
met het OV aan bod kwamen, waaronder
(rolstoelgebruiker).
het plannen van de reis, de reis naar de
Zowel en
de
gebruikers
onderzoekers
als
begeleiders noteerden
relevante bevindingen. Net als bij de focusgroepbijeenkomst werden deelnemers
bushalte, het wachten bij de bushalte, de reis zelf en de route van de bushalte naar de eindbestemming. Tijdens deze route werden de mogelijke toepassingen van
19 Google Glass getest. De
afzonderlijke
gemonteerd,
beelden
waardoor
een
werden overzicht
ontstond van de verschillende toepassingen.
20 Resultaten (1) Mogelijkheden Google Glass Bij de literatuurstudie werd 1 wetenschappelijk artikel gevonden in Medline. De andere twee databases lieten geen hits zien. Tabel 1 laat de gevonden informatie zien voor het geïncludeerde artikel. Tabel 1: Geïcludeerde artikelen (N=1) Auteur; Jaar;Type
Samenvatting:
Relevante voordelen:
Relevante nadelen:
Conclusie:
Glauson W, 2013 Editorial [3]
Dit artikel bediscussieert mogelijkheden van Google Glass voor artsen. De voordelen en nadelen (gevaren) worden besproken.
- Meerdere voordelen voor de zorg zoals communicatie; in beeld brengen medisch dossier waardoor men kan blijven communiceren met de patiënt en opleiding en training van studenten en specialisten.
- Privacy issues: foto en ȴOPZRUGHQRSGHVHUvers van Google (in de VS) opgeslagen. Dit is gevaarlijk voor artsen en patiënten en in strijd met wetgeving. - Niet direct te koppelen aan andere apparatuur - Ziekenhuizen zijn langzaam met het implementeren van nieuwe technologie. - De accu is snel leeg.
Dat nieuwe technologie zoals Glass haar intrede gaat doen in de zorg lijkt zeker, het is de vraag hoe snel het zal gaan.
21 (2) Problemen van mensen met een beperking en mogelijkheden
alsmede begeleiders en mensen met een
Bij de eerste focusgroep bijeenkomst op
deze nieuwe technologie en gaven aan het
11 september 2013 waren 13 deelnemers
belangrijk te vinden dat er een verkenning
aanwezig
van de mogelijkheden plaats zou vinden.
van
verschillende
regionale
organisaties die betrokken zijn bij de hulp, opvang of het vervoer van mensen met een beperking. Slechts enkele mensen met een beperking waren aanwezig. Tijdens de tweede bijeenkomst op 17 september 2013 waren 12 deelnemers aanwezig, waarvan de meesten met een beperking. Tijdens de bijeenkomsten bleek dat zowel vertegenwoordigers
van
organisaties
beperking zeer enthousiast waren over Google Glass. Ze staan allen open voor
Ook werd het gewaardeerd dat in deze fase reeds eindgebruikers betrokken waren. Immers, zo werden de eindgebruikers maximaal in staat gesteld om invloed op het eindresultaat uit te oefenen. Tijdens de tweede bijeenkomst werden vrijwel geen nieuwe drempels en oplossingen genoemd, wat erop zou kunnen duiden dat reeds na de eerste bijeenkomst verzadiging
22 ZHO RI QLHW DDQ KHW RSQHPHQ ȴOP RI IRWR
bereikt werd.
is, anderzijds ten aanzien van de opslag van Functies van Google Glass waarvan de
beeldmateriaal: Waar wordt het opgeslagen
deelnemers grote voordelen verwachtten
en wie heeft toegang?
waren
spraakbesturing,
navigeren
en
videobellen (hulp op afstand). Gebruikers
Tabel 2 (A,B,C,D en E) laten de belangrijkste
noemden spraakbesturing omdat geen
beperkingen
handen meer nodig zijn of dat deze vrij
zien opgesplitst naar type. Daarnaast is
zijn. Navigeren en videobellen (“hulp-op-
aangegeven of Google Glass een passende
afstand-functie”) werden genoemd omdat
functie heeft, of of dat dit in de toekomst
deze de vrijheid en zelfredzaamheid kunnen
mogelijk is (bijvoorbeeld na het ontwikkelen
vergroten.
van een App).
Een ander aspect dat vaker werd genoemd is privacy. Enkele aanwezigen gaven aan zich hier zorgen over te maken. Enerzijds voor de omgeving: Hoe weet men of de bril
en
mogelijke
oplossingen
23 Tabel 2: Genoemde drempels en oplossingen
Tekst
Geluid
Drempel Oplossings- Passende functie richting Google Glass
Mogelijk Toekomst
Drempel Oplossings- Passende functie richting Google Glass
Mogelijk Toekomst
1) Niet kunnen lezen
Deels; Ja
Ja
1) Te snel Individueel voorlezen snelheid (omroep) instellen
Ja (Engels)
Ja
Nee
Ja
Deels (Engels)
Waarschijnlijk
Nee
Ja
2) Verstoring door omgevingsgeluid 3) Onderscheid tussen geluiden soms verwarrend 4) Volume niet goed afgesteld
Audio- opname en afspelen / vertalen naar tekst Audio-opname en afspelen / vertalen naar tekst Instellen ȴOWHU
Nee
Ja
Instellen audio
Ja
Ja
Tekst vertalen in audio en/of beeld
Vertaalfunctie; functie om tekst te herkennen 2) Te lan- Korte bood- Audio of pictogramge zinnen schappen men Audio of 3) Moeilij- Simpele ke woor- boodschap pictogramden men 4) Teveel Juiste info GPS / bewegingssinformatie op juiste moment. Zie sensor RRNVWHɝHQO
Deels
Ja
Auido volume dichterbij brengen Betere software of bone conductor Individueel maatwerk volume afstemmen
24 Onverwachte situaties
Onoverzichtelijke situaties
Drempel Oplossings- Passende functie richting Google Glass
Mogelijk Toekomst
Drempel Oplossings- Passende functie richting Google Glass
1) Verandering route / omleiding 2) Defecte apparatuur 3) Overstappen en uitstappen 4) Vergeten in- of uit te checken 5) Informatie niet up-to-date
Videobellen
Ja
Ja
1) Vinden van incheckpaal 2) Vinden van route
Actuele reisinformatie + begeleiding op afstand Hulp op afstand en meldfunctie Alarm op goede moment
Video bellen
Ja
Ja
GPS / bewegingssensor
Nee
Ja
Alarm op goede moment
GPS / bewegingssensor
Nee
Ja
Meldfunctie (foto/video/ notitie versturen naar Breng)
Foto / Film maken en delen
Ja
Ja
Navigatie of hulp op afstand Navigatie of hulp op afstand 3) Dyna- Tekstherkenmische ning, navigabushaltes tie, hulp op afstand
Mogelijk Toekomst
Navigeren / Ja videobellen
Ja
Navigeren / Ja videobellen
Ja
Dynamische navigatie
Ja
Deels
Onoverzichtelijke situaties 1) Grove moteriek
Audio aansturing
Audio aan- Ja sturing
Ja
25 (3) Praktijktest
gezochte informatie gevonden was.
Op basis van de resultaten van de
. Beeldkwaliteit: Het was moeilijk om
waarna met de bus naar Burgers Zoo werd
WHNVWRSKHWVFKHUPWHNXQQHQDȵH]HQ Dit laatste trad vooral op bij fel licht zoals wanneer naar boven gekeken wordt, maar ook als de achtergrond wit is, bijvoorbeeld het informatiebord bij een bushalte.
gereisd. Vanuit daar ging het te voet verder
. Betrouwbaarheid: De bril viel enkele
naar de ingang van Burgers Zoo.
malen zonder aantoonbare reden uit.
focusgroepen werd gekozen om de functies “navigeren” en “videobellen” te testen in de praktijk. Er werd naar een halte gelopen
Tijdens deze tests bleek dat Google Glass in huidige stadium enkele relevante praktische problemen kent:
. Netwerkverbinding: de netwerkverbinding was langzamer dan binnenshuis. Hierdoor duurde het soms lang (te lang voor de gebruiker) voor de
De gebruikers gaven tijdens de test aan dat het handig zou zijn wanneer men bepaalde zaken via Google Glass kon regelen. Deze en andere ervaringen zijn weergegeven in Tabel 3 en 4.
26 Tabel 3: Gewenste functionaliteiten Google Glass en ervaringen na test in de praktijk (visuele beperking). Functionaliteit / Ervaring Inchecken via Glass Real-time reissuggesties Voice over
Geluid is te zacht Richtingaanwijzing met behulp van kloktijden. Reisupdate
Accuraatheid van GPS
Onderscheid in navigatie voor lopen en in de auto
Toelichting Glass gebruiken in plaats van de ov Chipkaart. Voor bij overstappen op basis van locatie en vertraging. De menu’s en applicatie in Google Glass zouden moeten worden voorzien van een voice over. Het geluid is te zacht voor in de bus. Bijvoorbeeld: Loop naar 11 uur, de locatie bevindt zich op 3 uur. Het is wenselijk dat altijd een update gevraagd kan worden van waar de gebruiker zich bevindt en wat het vervolg van de route zal zijn. De accuraatheid van Google Glass kan beter. Liefst per meter. Daarnaast zijn de eindlocaties niet altijd duidelijk doordat de eindlocatie in GPS niet op de voordeur staat ingesteld.
Keuze uit stemmen
Berichtgeving opvragen uit de bus Coach voor Dynamische bushaltes
Waarschuwing voor obstakels
Audio opnames
Het onderscheid tussen tussen lopen en autorijden is in de navigatie niet altijd duidelijk, het is wenselijk dat hier een duidelijk onderscheid voor komt. Het is wenselijk dat er verschillende stemmen gekozen kunnen worden. Sommige stemmen zijn beter verstaanbaar in rumoerige omgevingen. Het is wenselijk om het bericht dat wordt omgeroepen in de bus zelf op te kunnen vragen. De dynamische bushaltes zijn moeilijk te gebruiken voor mensen met een visuele beperking. Glass zou hierbij als coach moeten werken. Het is wenselijk dat Google Glass een waarschuwing geeft bij (gevaarlijke) obstakels voor mensen met een visuele beperking. Het is wenselijk om een mogelijkheid te hebben om audio opnames te maken zonder video.
27 Tabel 4: Gewenste functionaliteiten Google Glass en ervaringen na test in de praktijk (lichamelijke beperking) Functionaliteit / Ervaring Stem als besturing voor navigatie
De gebruikers deden ook aanbevelingen voor de wellicht te ontwikkelen Breng-app:
Toelichting
Het is wenselijk dat met stem genavigeerd kan worden zodat men de handen kan gebruiken voor het besturen van de rolstoel. Kompasnavigatie Navigatie met een kompas zou helpen bij het navigeren. Actuele reisinformatie Actuele reisinformatie zou via Google Glass getoond moeten worden. Dit om te verzekeren dat de gebruiker op tijd komt. Informatie over toeHet is wenselijk dat duidelijk is gankelijkheid voor welke haltes geschikt zijn voor rolrolstoelgebruikers stoelgebruikers. Eenvoudige wandelHet is wenselijk dat de wandel momodus dus eenvoudiger in te stellen is. $FWXHOH JHRJUDȴVFKH Het zou mooi zijn voor niet-blinden om de bus op een kaart te informatie over bus kunnen volgen om beter in te kunnen schatten hoe lang het duurt voordat de bus er is. Volumeknoppen +HW]RXȴMQ]LMQRPKHWJHOXLGPHW knoppen in te kunnen stellen.
De gebruikers deden ook aanbevelingen voor de wellicht te ontwikkelen Breng-app:
. Bij het maken van de Brengapp moet goed rekening worden gehouden met de werkwijze van screenreader, tabellen zijn bijzonder lastig te lezen. Bustijden en reisopties zouden dus in regels moeten worden ingeladen (ipv kolommen).
. De Brengapp zou volledig met de stem bestuurd kunnen worden, het touchpanel kan lastig zijn in gebruik voor mensen met motorische problemen en voor blinden.
. De Brengapp moet ook verschillende commando’s herkennen voor dezelfde
28 functies, om de besturing zo natuurlijk mogelijk te laten gaan.
. In de app is het belangrijkste (op het moment dat een persoon al bij de halte is): ”Wanneer komt de volgende bus naar”.
. Het zou mooi zijn voor niet-blinden om de bus op een kaart te kunnen volgen om beter in te schatten hoe lang het duurt voordat de bus komt.
. De Brengapp zou busnummers moeten herkennen zodat gebruikers niet hoeven te vragen of ze de juiste bus voor zich hebben.
29 Conclusie en aanbevelingen In deze voorstudie is in een tijdsbestek van
Deelnemers aan het onderzoek staan open
één maand informatie verzameld over de
voor het gebruik nieuwe technologie zoals
mogelijkheden en onmogelijkheden van
Google Glass en zien voordelen van het
Google Glass voor mensen met een visuele
gebruik ervan.
en lichamelijke beperking. We hebben geconstateerd dat in de wetenschappelijke literatuur nog weinig informatie te vinden is over Google Glass. Daarnaast blijkt uit deze studie dat mensen met een visuele en lichamelijke beperking tijdens iedere reis met openbaar vervoer problemen tegenkomen en soms zien mensen af van het maken van de reis.
30 Voordelen en toepassingen Dit onderzoek resulteerde in een matrix van ervaren problemen en mogelijke oplossingen voor het gebruik van Google Glass. Het videobellen, waarmee hulp op afstand gevraagd kan worden, werd aangemerkt als een waardevolle toepassing.
wordt is het navigeren. Dit kan gebruikers in
staat
stellen
om
geïnformeerd
te
worden over obstakels of wijzigingen in de route. Zeker in het licht van het principe crowdsourcing
[4]
kan
ieder
individu
meehelpen om een informatiesysteem upto-date te houden. Denk hierbij aan het doorgeven van losliggende stoeptegels of
Het zou mensen met een beperking meer
bomen die midden op de stoep staan (voor
vertrouwen kunnen geven om zelfstandig te
rolstoelgebruikers).
reizen. Immers, op ieder gewenst moment kan een mantelzorger ingeschakeld worden om hulp te bieden in de zin van informatie, geruststellen. Een tweede functie waarvan veel verwacht
31 Huidige en toekomstige belemmeringen
individuen geven de sensoren soms niet de juiste waarde door. Een ander aspect
Tijdens dit onderzoek bleek dat Google Glass op dit moment nog niet betrouwbaar genoeg is om in de praktijk te gebruiken. Een belangrijke belemmering is de consistentie van de werking van dit prototype. Zo is de internet verbinding niet altijd even snel en stabiel om op ieder gewenst moment informatie op te vragen. Daarnaast kwam naar voren dat de bril bij sommige personen uit kan vallen.
weten of de bril wel of niet gedragen wordt. anatomische
blinden en slechtzienden is het moeilijk om Google Glass te bedienen omdat men bij dit prototype afhankelijk is van het schermpje voor het zien van de verschillende opties. Hoewel Google Glass na deze testversie waarschijnlijk als een geavanceerder model op de markt zal verschijnen met betere camera, accu, sensoren en met aandacht voor
De bril maakt gebruik van sensoren om te Door
betreft het gebruiksgemak. Met name voor
verschillen
tussen
individuele
verschillen,
moet
bij
toepassing in de praktijk rekening gehouden worden
met
de
belemmeringen.
genoemde
mogelijke
32 Daarnaast is het belangrijk om rekening te
vrijwel iedereen de hele dag foto’s en video’s
houden met enkele andere zaken. Op de
kan maken, ook zonder dat anderen dat
eerste plaats is het de vraag in hoeverre
weten, is het de vraag hoe men hier bij de
bestaande
databases
Google Glass mee om zal gaan. De kosten
gekoppeld kunnen worden met Google
YRRUGHGHȴQLWLHYHYHUVLHYDQ*RRJOH*ODVV
Glass.
zijn nog niet bekend. Het spreekt voor zich
systemen
zoals
dat de kosten bepalend kunnen zijn voor Zo is privacy een belangrijk vraagstuk. Alle
grootschalige toepassing in de praktijk.
opgeslagen video en audio opnames van komen namelijk op servers van Google te
Tot slot is het van belang te realiseren dat
staan. Het is niet geheel duidelijk wie daar
Google Glass in opkomst is, en dat er nog
toegang tot heeft. Ook is het voor mensen
weinig toepassingen voor geschreven zijn en
in de omgeving niet altijd duidelijk of een
weinig experts zijn op dit gebied. Het daarom
GUDJHUYDQ*RRJOH*ODVVDDQKHWȴOPHQLV
belangrijk tijdig de juiste mensen zoals programmeurs met bepaalde specialisaties
Hoewel de meeste mensen in Nederland er op dit moment al aan gewend zijn dat
te betrekken om succes te verzekeren.
33 Overige systemen en toekomst: Hoewel er nog geen wearable devices soortgelijk aan Google Glass grootschalig op de markt zijn, is het duidelijk dat er grote ontwikkelingen plaatsvinden. Daarnaast zijn er gerelateerde producten waar mensen met een beperking wellicht van kunnen
succesvol blijkt en grootschalig op de markt zal komen. Google Glass lijkt veelbelovend maar is slechts één van de verschillende types wearable computers. Het gaat wellicht slechts om de fase tussen smartphones en tablets en ‘slimme lenzen’ met daarin alle functies die nu Google Glass zitten.
SURȴWHUHQ +HW LV GDDURP EHODQJULMN RP
Een impressie van hoe een te ontwikkelen
ook de mogelijkheden van alternatieve
App is te zien op:
producten te overwegen. Voorbeelden zijn de OV-GOV van Siza, de OV coach en de Blue Assist. Ontwikkelingen op het gebied van ICT gaan zeer snel, wat het moeilijk maakt om een accurate voorspelling te maken welk product
www.glassist.me
34 Beperkingen van deze voorstudie Deze voorstudie kent enkele beperkingen. Ten eerste is het belangrijk dat bij de twee focusgroepen sprake kan zijn geweest van selectiebias (vertekening). Het zou zo kunnen zijn dat een te positief beeld is ontstaan aangezien alleen mensen die positief tegenover technologie staan deelgenomen hebben. Ten tweede dient men zich er bewust van te zijn dat het testen in de praktijk slechts met drie personen LV JHGDDQ 'LW LV WH ZHLQLJ RP GHȴQLWLHYH uitspraken te kunnen doen. Tot slot werd in deze studie, inclusief het testen in de praktijk, niet naar de voordelen van Google
Glass voor alle verschillende beperkingen bestudeerd. Google Glass heeft de potentie om mensen met een beperking te ondersteunen bij het reizen met het openbaar vervoer. De meerwaarde van Google Glass is dat de gebruiker de handen vrij heeft en omdat de contactpersoon bij videobellen kan zien wat de drager van Glass ziet, of optimaal kan navigeren. Desalniettemin zijn er problemen ten aanzien van de betrouwbaarheid en het gebruiksgemak, welke eerst opgelost moeten worden voordat Google Glass ingezet kan worden in de praktijk.
35 Samenvatting aanbevelingen: . Onderzoek de technische haalbaarheid van Google Glass. Dit dient te gebeuren met de meest recente software en hardware versies van het product.
. Breng de mogelijkheden ten aanzien van koppelen van systemen in kaart.
. Bestudeer mogelijke alternatieven van Google Glass.
. Na de drie eerder genoemde stappen kan een Breng App voor Google Glass ontwikkeld worden.
36 Dankwoord Zonder een aantal mensen was het uitvoeren van dit onderzoek niet mogelijk geweest. We zijn op de eerste plaats zeer dankbaar voor de deelnemers aan de focusgroepen en in het bijzonder de deelnemers aan de praktijktests Veronique van Velzen, Jeroen Zwart en Bram Göring. Daarnaast gaat onze dank uit naar de vertegenwoordigers van Breng Daan Stevens en Nick Heijster. Zonder hen was het niet mogelijk geweest dit onderzoek uit te voeren. Tot slot danken we ROCOV Gelderland-Stadsregio, provincie Gelderland, Stadsregio Arnhem-Nijmegen en Hermes voor hun medewerking en steun bij het uitvoeren van dit project.
37 Referenties 1. http://www.rijksoverheid.nl/ onderwerpen/gehandicapten 2. www.CIZ.databank.nl 3. Unknown author. Doctors Among Early Adopters of Google Glass. Canadian Medical Association or its licensors 2013. 4. http://nl.wikipedia.org/wiki/ Crowdsourcing
38 Bijlage 1: Specificaties Google Glass Google Glass is gemaakt van een licht
zijn van de gemiddelde smartphone. Met
titanium
de camera kan video worden opgenomen
montuur
met
verstelbare
nosepads. Inclusief het kunststof deel waar
in het HD-ready formaat van 1280x720.
de hardware in zit verwerkt komt de bril op een gewicht van ongeveer 42 gram.
Foto’s kunnen worden genomen met 5 megapixels, hierbij is het ook mogelijk om
De display wordt weergegeven via een prisma
een zogenaamd ‘vignet’ te plaatsen. Met
in een blokje plexiglas. Hierdoor wordt het
dit vignet wordt op de foto getoond wat de
beeld niet direct op het oog geprojecteerd
Google Glass gebruiker zag in zijn scherm
en is het minder vermoeiend voor de ogen.
op het moment dat de foto werd genomen.
Het display is naar eigen wens bij te stellen naar links en rechts.
Voor het geluid wordt geen gebruik gemaakt van standaard speakers. Het geluid wordt
Direct naast de display bevindt zich ook de
direct overgedragen op het bot, wat er voor
camera met een sensor zoals we die gewend
zorgt het geluid ook in een drukke omgeving
39 nog goed is te horen.
gebruiker opkijkt en past op basis daarvan de kaart en eventueel de route aan.
Hoewel Glass momenteel geen verbinding kan maken met een 3G of 4G netwerk, heeft
De bril heeft 16GB aan opslagruimte,
het wel de beschikking over een WiFi adapter
waarvan 12GB beschikbaar wordt gesteld
en Bluetooth verbinding. Door Google
voor foto’s, video’s en notities.
Glass te koppelen aan een smartphone met Android besturingssysteem kan vervolgens wel gebruikt gemaakt worden van 3g en 4g. Ook krijgt de bril dankzij deze verbinding toegang tot GPS. Doordat Google Glass de GPS gegevens kan combineren met de bewegingssensoren en het ingebouwde compas werkt de navigatie voor voetgangers bijzonder goed. Google Glass registreert hiermee welke kant een
40 Specificatietabel Montuur
42 gram, titanium montuur met verstelbare nosepads
Display
Resolutie 640x360 ongeveer 63,5cm op 2,5cm
Camera
Voor: 5 megapixel camera, video opname in 720p. Achter: Irisscan met onbekende resolutie.
Geluid
Het geluid wordt overgebracht op de schedel via een zogenaamde boneconductor.
Connectiviteit
Wi-Fi (802.11b/g), bluetooth (na verbinding met telefoon wordt GPS beschikbaar)
Opslag
16 GB Flash opslag (waarvan 12GB beschikbaar)
Accu
Lithium Polymer accu 2.1W
Sensoren
Bewegingssensoren, kompas
Software
Android 4.0.4.
Processor
OMAP 4430 SoC dual-core
