T
DE ENGELEN VAN DE GROTE ARCANA DOOR HAJO BANZHAF Engelen zijn de boodschappers van God. Dat zegt al hun naam, die op het Griekse Angelos teruggaat en boodschapper betekent. Dit woord zien we ook in Ev-angelium wat staat voor goede boodschap. Afbeeldingen van engelen als gevleugelde wezens vinden we reeds in het oude Perzië en werden overgenomen door het Jodendom, het Christendom en de Islam. In de 5e eeuw probeerde Dionysius Areopagita, de eerste bischop van Athene, orde te scheppen in de talloze, elkaar vaak tegensprekende overleveringen. Hij vond de negen hemelse koren: de SERAPHIM, dat zijn vlammende lichtwezens met zesvoudige vleugels die ronds Gods troon zweven. En de CHERUBIM, vier gevleugelde wezens, in menselijke of dierlijke gestalte zoals ze op het Rad van Fortuin te zien zijn. Zij gelden als de wachters van het paradijs en dragers van de goddelijke troon.
5
DE SERAPHIM en de CHERUBIN zijn verantwoordelijk voor de oerbeweging van de kosmos (primum mobile), terwijl de overige zeven koren voor de beweging van de zeven planeten zorgen. De TRONEN bewegen Saturnus, de HEERSCHAPPIJEN Jupiter, de VORSTENDOMMEN Mars en de MACHTIGEN de Zon. Venus wordt door de DEUGDEN bewogen, Mercurius door de AARTSENGELEN en de gewone engelen zorgen voor de Maan. Wij kennen maar weinig engelen bij naam. Zelfs enkele zeer beroemde engelen waar in de Bijbel over gesproken wordt, blijven naamloos. Zoals bijvoorbeeld de engel, die die op het laatste moment verhindert dat Abraham zijn zoon Isaac offert en hem daarvoor in de plaats een ram geeft om als vervangend offer te dienen. Een uiterst belangrijke stap, cultuurhistorisch gezien, die een eind maakte aan de periode waarin mensenoffers gebruikelijk waren. Of de engelen die boven de stal in Betlehem het Gloria in excelsis deo zongen, of de engel die de steen van het graf van Jezus afrolde. Zij allen blijven anoniem en zelfs de volksoverlevering, vaak behulpzaam in dit soort gevallen, vertelt ons de namen niet. Aartsengelen, waarvan aarts stamt van het Griekse archein – hetgeen boven, leider of hoofd betekent – zijn daarentegen wel met hun naam bekend. Hun aantal wordt soms met zeven, soms met vier aangeduid. De bijbel noemt er drie, althans de katholieke bijbel, die het boek Tobit bevat; het boek dat door Luther niet in de evangelische bijbel werd opgenomen. Deze drie engelen zijn ook in de Grote Arcana te zien. Raphael, de naam betekent „God heeft genezen“. Over deze engel vertelt het boek Tobit de volgende geschiedenis:De oude blinde jood Tobit leeft in Ninive in verbanning. Tobias, zijn voorbeeldige zoon gaat op weg om oude schulden te innen en zijn vader dit geld te brengen. Hij wordt hierbij door Raphael begeleid, die zich echter niet bekend maakt. In het land Medië waar ze door reizen woont Sara, een jonge vrouw die door pech achtervolgd werd. Al zevenmaal wilde ze trouwen en iedere keer stierf de bruidegom in de huwelijksnacht. Schuldig hieraan, zo wist men, was de duivel Aschmodai. Sara is begrijperlijkerwijs ontroostbaar en wil eigenlijk zelfmoord plegen. Daar komt Tobias op het goede moment en hij wordt verliefd op de mooie, droevige vrouw. Gelukkig heeft Raphael een medicijn bij zich, die boze duivels overwint. Tobias trouwt met Sara ..... en overleeft de huwelijksnacht. Gelukkig keert hij met vrouw, geld en een medicijn van Raphael bij zijn vader terug, die daarop weer kan zien.Raphael geldt als de aartsengel van genezing en is een beschermengel van geliefden. Men zegt dat hij Noah de bouwtekeningen voor de ark gebracht heeft en heel veel later, in de zwaarbeproefde14e eeuw, is hij het geweest die de mensen de engelwortel schonk als heelmiddel tegen de pest. Daarbij is hij de regent voor de zon en de beschermengel van de levensboom in de Tuin van Eden. Dat zien we allemaal op de Tarotkaart de Geliefden, waar hij beschermend zijn handen over Adam en Eva uitstrekt. Over allen straalt de krachtige Zon en de vruchten van de boom van kennis zijn nog onberoerd. Het kan ook zijn dat Raphael in het paradijs is gekomen om Adam en Eva voor hun misstap te waarschuwen. De Engelse mysticus William Blake heeft dit in een beeld gevangen.
6
Zoals bekend heeft zijn vermaning niet of tenminste niet lang gewerkt. De zonde, die daarop in de wereld kwam, betekent scheiding en het verlies van de Al-eenheid, de heelheid. Als je het goed bekijkt, was dat trouwens voor die tijd al voorbij. Want in de Tuin van Eden, waren er vruchten die je mocht eten en er waren verboden vruchten; dat laat het dualisme van onze wereld zien en is al niet meer het paradijs van de oer-eenheid. Raphael staat voor liefde en heling, hij begeleidt mensen in goede relaties. Daarbij geldt hij ook als beschermengel van de reizigers en is hij de begeleider op onze levensreis, die immers met de volgende tarotkaart, de Zegewagen begint. Natuurlijk is de pure liefde op de 6e kaart niet iets wat we zomaar aantreffen, maar een in het vooruitzicht gestelde ideale toestand waar we naartoe kunnen en moeten groeien. Op het pad van de individuatie, de weg tot zelfverwerkelijking, zorgt de liefde voor het belangrijkste toneel voor ons rijpingsproces waar we ook steeds opnieuw diep verwond raken. Juist daarom is het zo weldadig te weten dat Raphael ons met zijn geneeskrachte terzijde staat.
Michael
De bekendste engel is Michael. Zijn naam betekent: „Wie is als God?“. Hij geldt als de aanvoerder van alle engelen, als wachter van de paradijspoort en voor alles, als bedwinger van Satan. Vaak wordt hij voorgesteld, vechtend met het zwaard tegen de duivel, met een zwaard bij zijn voeten.
```````````````````````````````````````````````````````
Toen Otto de Grote in 955 met de heilige Michael op zijn banier de hongaarse ruiters in Lechfeld versloeg werd deze aartsengel de beschermheilige van het Heilige Roomse Rijk en vervolgens de evenzo geliefde als geëerde beschermengel van Duitsland. Toen men in Normandië op grond van een visioen de kerk Mont Saint Michel stichtte werd zij al gauw een veel bezocht pelgrimsoord en het verhaal gaat dat de Duitse pelgrims op weg ernaar toe graag liederen zongen over hun Michael. Daarom werden ze al gauw door de Fransen ¨de Michaels“ genoemd, waaruit uiteindelijk de duitse Michael als karakatuur van de Duitsers ontstond. In de Tarot is Michael niet krijgshaftig voorgesteld, maar in een andere, heel belangrijke functie als zielengeleider. Volgens de christelijke overlevering leidt deze aartsengel de ziel van de gestorvene op diens weg naar het hiernamaals, zoals hij het volk van Israel bij de uittocht uit Egypte als een vuurzuil voorging en leidde. Op de tarotkaart zie je deze weg, die naar de Zon, naar het licht en naar de top van de berg voert. De gevaarlijke passages echter vind je in de kaarten De DUIVEL en De TOREN die op de MATIGHEID volgen.
7
Daarom stelt menig tarotdeskundige zich de vraag waarom het toch nog tot deze moeilijke ervaringen moet komen, ondanks dat men zijn beschermengel heeft gevonden. Het antwoord is eenvoudig. Beschermengelen leiden de ziel niet langs het gevaar, maar erdoorheen zoals de Engelse schilder Sir Edward Coley Burne Jones in zijn schilderij „Liefde leidt de Pelgrim“ zo wondermooi laat zien.
Het beste ervaar je de functie van de zielengeleider in ons geweten, dat ons als enige de ultieme zekerheid verschaft of we op de goede of de slechte weg zijn
Gabriel
De derde aartsengel is Gabriel wiens naam betekent "God is mijn kracht“. Hij is de engel van de verkondiging, de brenger van de goede boodschap. Zo verkondigt hij de overgelukkige Zacharias dat hij vader wordt (van Johannes de Doper) en met de lelie, het symbool van zielereinheid in zijn hand brengt hij het beroemde Ave Maria, gratia plena en verkondigt haar dat zij Jezus baren zal. En zo is Gabriel de verkondiger van de goede boodschap, de genade en de opstanding. In die hoedanigheid zien we hem op de 20e kaart, het OORDEEL. Door de klanken van de trompet openen zich de graven en de doden staan op. De vlag aan de trompet is de wederopstandingsvlag waarmee Jezus vaak voorgesteld wordt als hij uit het graf stapt. Zij betekent dat de passietijd, de tijd van lijden voorbij is en het ogenblik van de verlossing gekomen is.
8
Jezus met de vlag van wederopstanding Raphael, Michael en Gabriel zijn zonder twijfel drie aartsengelen. Maar wie is de vierde? Meestal wordt Uriel genoemd, wiens naam „God is mijn Licht“ betekent. Hij geldt als de engel van de onderste regionen van de aarde en de onderwereld. Misschien is hij daarom wat lichtschuw want men zegt dat hij de niet bij name genoemde engel is met wie Jacob een hele nacht geworsteld heeft tot hij hem in het ochtendgloren losliet omdat hij bij het aanbreken van de dag verdwijnen moest – wat voor een lichtgestalte toch ietwat eigenaardig is. In ieder geval wordt hij in de Bijbel niet genoemd en verschijnt hij ook niet in de Tarot.
Gevallen engelen
Engelen zijn niet, zoals men wellicht zou vermoeden, boven alle twijfel verheven. In de nabijheid van mensen zijn ze zelfs extreem makkelijk te beïnvloeden. Daarom zijn er zoveel gevallen engelen en diegenen die men Hell’s Angels noemt. Terwijl in het algemeen veel over het geslacht van de engelen gesproken wordt, was er geen twijfel bij de gevallen engelen. Zij zijn zonder uitzondering mannelijk. Misschien omdat ze door vrouwen ten val gebracht werden?.
Schemchasai en Asael
In het Ethiopische boek van Henoch, een ongeveer 2200 jaar oude, buitenbijbelse tekst, vinden we hierover een verhaal. Daar wordt verteld dat de mensheid al tien generaties na Adam zo verdorven was dat slechts hebzucht en boosaardigheid regeerden. Oneindig teleurgesteld door zijn schepselen was God van plan de wereld ten onder te laten gaan in een zondvloed. Zijn beste engelen boden hem toen aan om naar de mensen te gaan om ze te vermanen, ze te onderhouden en hun op deze wijze een laatste kans te geven om zich tot het goede, tot de waarheid en gerechtigheid te bekeren. Tamelijk gedesillusioneerd vroeg God aan zijn engelen of zij echt zo van hun deugdzaamheid overtuigd waren. Natuurlijk waren zij overtuigd van zichzelf, waren zij niet zo iets als de voorbeeld engelen? Op het laatst liet God zich ondanks al zijn bedenkingen overhalen om op hun voorstel in te gaan en zond hij ze met talrijke aanwijzingen naar de mensen. Hun aanvoerders heetten Schem-chasai en Asael. Nauwelijks waren ze echter op aarde of zij vonden Eva’s dochters zo aantrekkelijk, dat ze zich meteen massaal met hen inlieten. Men zegt dat vooral Lilith onweerstaanbare verleidings-kunsten ten toon spreidde. Zo verwekten de engelen bij de mensen de Nephilim, een geslacht van reuzen en zij gaven hun kinderen macht, omdat Schemchasai hen in magie en heelkunde onderwees en Asael de mannen het gebruik van wapens leerde en – als tegenhanger – de vrouwen zich mooi te maken.
9
Ten slotte was er op de gehele aarde slechts nog een enkele kuise maagd genaamd Istahar. Zij werd natuurlijk door alle engelen belaagd en gejaagd. In haar hoogste nood toonde zij zich bereidwillig, maar zij vroeg nog: "Leen mij eerst uw vleugels“. Een van de engelen stemde daarmee in, en niet zodra had Istahar vleugels, of zij verdween met de grootste spoed naar de hemel, waar zij nu nog steeds als het sterrenbeeld Maagd te zien is. Voor de rest van de schepping brak het einde der tijden aan. Gedesillusioneerd door deze laatste reddingspoging dreigde God opnieuw met de zondvloed. Daarop kreeg Schemchasai berouw. Hij had angst om zijn vele kinderen waar hij veel van hield en hij had oprecht en deemoedig berouw om wat hij gedaan had. Als teken van zijn berouw kan je hem tot op de dag van vandaag zien als het sterrenbeeld Orion, dat volgens de hebreeuwse mythologie Schemchasai laat zien, terwijl hij onderste boven aan het zuidelijk firmament geplaatst is. Deze gevallen, berouwvolle engel die boete wil doen vinden we in de Tarot natuurlijk in de kaart van de Gehangene.
Orion
Asael daarentegen toonde geen enkel berouw en werd zo de belichaming van het kwade. Naar verluid hebben de aartsengelen hem overweldigd en ligt hij sindsdien in de woestijn in een diep hol geketend. Daar heeft hij echter een belangrijke functie voor het volk Israel. Op de belangrijkste joodse feestdag, de dag der verzoening Yom Kippoer, belaadt de hogepriester elk jaar een geitebok met alle zonden en alle schuld van het volk en jaagt hem dan om allen van alle zonden te reinigen als zondenbok met smaad en hoon de woestijn in, naar Asael. In de Tarot heeft de Duivel de gestalte van deze bok aangenomen. En terwijl de boetende Schemchasai voor ommekeer staat en als Gehangene alweer door een heilig licht omgeven wordt, staat de Duivel voor de verdrongen delen van ons, die zo afgescheiden zijn als de naar Asael gejaagde zondenbok. Maar goed verdrongen is trouwens nog lang niet goed opgelost! .
10
De Zondenbok Overigens is deze overlevering waarschijnlijk de reden dat vrouwen tot vandaag de dag in de kerk hun haar dienen te bedekken. Zij zouden immers de engelen in verleiding kunnen brengen! Dat schrijft Paulus ten minste letterlijk in zijn brief aan de Korinthiërs, dat zij dat ' ten behoeve van de engelen’ zouden moeten doen. Afb.: Lucifer als lichtgestalte – William Blake
Lucifer
Er is echter ook nog een andere afstammeling van de Duivel, die Lucifer, de lichtbrenger, genoemd wordt. Lucifer is de latijnse naam voor de Morgenster; uit diens beweging volgt ook het volgende verhaal. Als deze ster `s morgens in het oosten opkomt, brengt hij het daglicht, want vergeet niet, hij (de planeet Venus) is na de Zon en de Maan het derde helderste licht aan de hemel. Zodra de Zon echter opgaat wordt het zo helder dat het licht van de Morgenster voor ons niet meer waar te nemen is. Hij is eenvoudig ineens verdwenen, neergestort misschien?? Rond dit fenomeen is de legende ontstaan dat een kleine ster (de Morgenster) ook graag heel groot wil zijn en voordringt. Als dan echter de grote ster komt, stort de kleine ster neer uit de hemel. Dit motief zien we meer in verhalen over uit de hemel vallende zonen zoals Ikarus en Phaeton, en bovenal in de mythe van Lucifer, de lichtende, de mooiste van alle engelen. Over hem gaat een verhaal in de hebreeuwse mythologie, dat hij de lievelingsengel was, waar God veel vreugde aan beleefde.
11
In het Oude Testament staat daarover: „Jij was het evenbeeld van volkomenheid, vol wijsheid, en boven alles verheven mooi (....). Omdat je door je schoonheid aanmatigend werd, en je je wijsheid in al je schittering verdorven liet worden, daarom heb ik je in de afgrond gestort“. Als je je het lucide van deze engel voorstelt als de lichtbrengende logos, die het licht van het bewustzijn in de mensen ontsteekt, dan kan je je gemakkelijk de vreugde voorstellen die God gevoeld moet hebben toen hij zag hoe zijn schepsels zich van zichzelf bewust werden. Deze fascinerend mooie kant laat William Blake zien in zijn uitbeelding van Lucifer. Zolang het verstand het geheel dient, is het een zegen. Zodra echter het verstand de macht naar zich toetrekt, zich aan grootmachtsfantasiën overgeeft en hierop aanspraakt maakt om de hoogste of zelfs de enige instantie te zijn, wordt het problematisch. En precies dat doet Lucifer als hij zegt: „Ik zal omhoog stijgen boven de wolken en gelijk zijn aan de allerhoogste“. Daarop komt het tot een oorlog in de hemel. Lucifer trekt met zijn scharen op tegen de hemelse machten, wordt echter door de engelen van God onder aanvoering van Michael overwonnen en uit de hemel geslingerd. Hij stort neer in de hel en is in het ijsmeer in het binnenste daarvan bevroren. Toch zegt hij grimmig: „Het is beter in de hel te heersen als in de hemel te dienen“ Gustave Doré heeft deze scene getekend.
De val van Lucifer
Lucifer in het ijsmeer.
Daarmee zijn vooral zelfverheerlijking, trots, egoisme en honger naar macht Lucifer’s attributen, die ook overeenkomen met de kaart van de Duivel in de Tarot. Rafael, de engel van de genezing, helpt op de kaart de Geliefden de uiterlijke verbinding te helen. Hij kan ook de beschermengel zijn als het erom gaat de innerlijke verdeeldheid en verscheurdheid te helen die de Duivel als Diabolo (hij die verwarring brengt) veroorzaakt heeft. Maar:
Ieder van ons heeft zijn eigen engel en zijn eigen duivel. Maar de engelen zijn lui en zijn vaak op vakantie, terwijl de duivels steeds vlijtig zijn (Andrzej Szczypiorski).
HAJO BANZHAF
Vert. Susan Gorel
Hajo Banzhaf is een vooraanstaande auteur op het gebied van Tarot en Astrologie. Vrijwel al zijn boeken zijn in vele talen vertaald, ook in het Nederlands. In het Tarot Magazine publiceert hij regelmatig interessante artikelen over alles wat hem bezighoudt op het gebied van de esoterie. Hij is een van de oprichters van de Erster Deutscher Tarot Verein, die dit najaar het 100 jarig bestaan van de Rider Waite Tarot met een groot Congres viert. Natuurlijk is het TM erbij en zal hierover berichten. Zie ook www.tarot.de 12
13
